1995 оны 05 дугаар сарын 10-ны өдөр                                                              Дугаар 01                                                                       Улаанбаатар хот

МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ТУХАЙ

ХУУЛИЙН 9 ДҮГЭЭР ЗҮЙЛИЙН 1 ДЭХ ХЭСГИЙН

ЗАРИМ ЗААЛТ ҮНДСЭН ХУУЛЬ ЗӨРЧСӨН ТУХАЙ 

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн бүх гишүүдийн хуралдааныг Цэцийн дарга Г.Совд даргалж, гишүүдэд Г.Нямдоо, Л.Баасан, Ц.Цолмон, С.Жанцан, Ж.Бямбаа, Ч.Энхбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй, нарийн бичгийн даргаар Б.Цэндээхүүг оролцуулан хийв.

Цэцийн хуралдаанаар Нийслэлийн Баянгол дүүргийн иргэн Д.Ламжавын гомдлоор үүссэн, Цэцийн тухай хуулийн зарим заалт Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчиж байгаа эсэх тухай маргааныг эцэслэн хэлэлцэв.

Цэцийн хуралдаанд өргөдөл гаргагч иргэн Д.Ламжав оролцов. Улсын Их Хурлын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Дашцэдэн гадаадад албан томилолтоор ажиллаж байгаа бөгөөд Улсын Их Хурлаас итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нөхөн томилоогүй тул Улсын Их Хурлын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн оролцоогүйгээр маргааныг эцэслэн шийдвэрлэхээр Цэцийн бүх гишүүдийн хуралдаанаас аман магадлал гаргав.

Иргэн Д.Ламжав Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцэд гаргасан өргөдөлд: Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 1 дэх заалт, мөн хуулийн 10 дугаар зүйлийн 2 дахь заалтууд Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчжээ. Цэцийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 2 дахь заалт нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн заалтын үйлчилгээг хаасан байна гэж дурьджээ.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн 1995 оны 1 дүгээр сарын 18-ны хуралдаанаас:

монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 1 дэх заалт нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 66 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн заалтыг зөрчсөн байна.

2. монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 2 дахь заалт нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 66 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн заалтыг зөрчөөгүй байна гэсэн 02 тоот дүгнэлт гаргасан байна.

Үндсэн хуулийн Цэцийн энэхүү дүгнэлтийг авч хэлэлцээд Улсын Их Хурлын 1995 оны 3 дугаар сарын 13-ны өдөр гаргасан 20 дугаар тогтоолд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 66 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн заалтыг зөрчиж байна гэж үзсэн Үндсэн хуулийн Цэцийн дүгнэлтийг хууль зүйн үндэслэлгүй гэж үзэхээр шийдвэрлэжээ.

Мөн тогтоолд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн 1995 оны 02 тоот дүгнэлтийн 2 дахь заалт буюу Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 2 дахь заалт Монгол улсын Үндсэн хууль зөрчөөгүй гэсэн хэсгийг хэрхэн шийдвэрлэсэн талаар тодорхой заалт байхгүй байна.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн бүх гишүүдийн хуралдаанд оролцож иргэн Д.Ламжав тайлбарлахдаа: "Улсын Их Хурлын хуралдаанаар Цэцийн дүгнэлтийг авч хэлэлцсэн байдлаас үзэхэд Улсын их Хурал Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 1 дэх заалтыг дараахь байдлаар тайлбарлаж байгаа нь нотлогдож байна.

9 дүгээр зүйлийн 1 дэх заалт нь Үндсэн хууль зөрчсөн тухай маргаануудаас Цэцийн харъяалалд хамаарах хэсгийг тогтоож өгч байгаа юм.

Иймээс Улсын Их Хурлын шийдвэр Үндсэн хууль зөрчсөн тухай иргэнээс Цэцэд ирүүлсэн өргөдөл, мэдээллийг Цэц харъяаллын дагуу шүүх зэрэг байгууллагад шилжүүлэх ёстой.

Цэц бол Үндсэн хуулийн шүүх биш зөвлөх шинжтэй байгууллага юм.

Үндсэн хуулийн Цэц нь Үндсэн хуулийн 66 дугаар зүйлийн 2, 3, 4 дэх заалтад үл хамаарах Үндсэн хууль зөрчсөн асуудлаар Улсын Их Хуралтай нэг удаа зөвшилцөх боловч эцсийн шийдвэр гаргах эрхээ хадгална гэсэн агуулгатай Үндсэн хуулийн заалтаас зөвлөлд биш, шүүхэд илүү ойр тогтолцоо болох нь харагдаж байгаа бөгөөд Үндсэн хууль зөрчсөн тухай асуудлаар Цэцэд хандах эрх бүхий субъектуудын хувьд цорын ганц ялгааг Үндсэн хуулиар тогтоосон юм. Энэ нь Цэц иргэнээс ирүүлсэн өргөдөл, мэдээллийг өөрийн санаачилгаар, бусад субъектээс ирүүлсэн хүсэлтийг заавал хэлэлцэж шийдвэрлэх ёстой гэж Үндсэн хуульд зааснаар давхар нотлогдож байгаа билээ. Гэтэл Цэцийн тухай хуульд Үндсэн хуулийн энэ тодорхой заалтыг иргэний эрхийг хохируулах замаар шийдсэн нь Үндсэн хуулийн 66 дугаар зүйлийн 1 дэх заалт төдийгүй, мөн хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 2-ыг давхар зөрчихөд хүрнэ.

Цэцийн дүгнэлтэд Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 2 дахь заалт Үндсэн хуулийг зөрчөөгүй гэж үзэн миний нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгосон. Цэцийн бүх гишүүдийн хуралдааны тухай 1995 оны 5 дугаар сарын 2-нд "Ардын эрх" сонинд нийтлэгдсэн зарлалаас үзэхэд миний Цэцэд хандаж тавьсан гомдлыг бүхэлд нь хянах агуулга харагдаж байна. Иймд:

Аль ч тохиолдолд нэхэмжлэгч, хариуцагч тодорхой байх ёстой бөгөөд Цэц тэдгээрийн хооронд шүүхийн байр сууринаас хандах ёстой.

Цэцийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 2-т заасан эдгээр заалт нь Улсын Их Хурал өөрөө нэхэмжлэгч байх зөвхөн тэр тохиолдолд тохирч байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл нэхэмжлэгч, хариуцагч нь тодорхой болсон Үндсэн хуулийн маргааныг шийдэж өгөх хүсэлтийг зарим тохиолдолд гаргах тухай урьдчилан хуулиар тохирч болох юм.

Ялангуяа Улсын Их Хурал дахь намын бүлэг буюу тодорхой тооны гишүүдэд Улсын Их Хурлын хүсэлтээр Үндсэн хуулийн Цэцэд хандах эрх олгох нь илүү зохимжтой байх болно" гэжээ. Энэхүү тайлбарыг бичгээр үйлдэн ирүүлсэн байна.

ХЯНАВАЛ:

Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн нэгд бий "Иргэд энэ хуулийн 8 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан албан тушаалтан Үндсэн хуулийг зөрчсөн тухай асуудлаар Цэцэд өргөдөл, мэдээлэл ирүүлнэ" гэсэн заалт нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 66 дугаар зүйлийн 1-д буй "Үндсэн хуулийн Цэц нь Үндсэн хуулийг зөрчсөн тухай маргааныг иргэдийн өргөдөл, мэдээлийн дагуу өөрийн санаачилгаар буюу Улсын Их Хурал, Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Дээд шүүх, Улсын Ерөнхий прокурорын хүсэлтээр хянан шийдвэрлэнэ" гэсэн заалтыг зөрчиж Үндсэн хуулийг зөрчсөн тухай аль ч асуудлаар Үндсэн хуулийн Цэцэд хандах тухай иргэдэд Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхийг хязгаарласан байна.

Энэ талаар гарсан Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн 1995 оны 02 тоот дүгнэлтийг хүлээн зөвшөөрөөгүй Улсын Их Хурлын 1995 оны 3 дугаар сарын 13-ны 20 дугаар тогтоол хууль зүйн үндэслэлгүй байна.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 66 дугаар зүйлийн 3, 4, Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн заалтыг удирдлага болгон Үндсэн хуулийн Цэцийн бүх гишүүдийн хуралдаанаас ТОГТООХ нь:

1.Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн "... энэ хуулийн 8 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан албан тушаалтан" гэсэн заалтыг хүчингүй болгосугай.

2.Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн дүгнэлтийн тухай Монгол Улсын Их Хурлын 1995 оны 3 дугаар сарын 13-ны өдрийн 20 дугаар тогтоолыг хүчингүй болгосугай.

3.Энэ тогтоол эцсийн шийдвэр тул гармагцаа хүчин төгөлдөр болно.

ДАРГА Г.СОВД

ГИШҮҮД Г.НЯМДОО

Л.БААСАН

Ц.ЦОЛМОН

Ж.БЯМБАА

С.ЖАНЦАН

Ч.ЭНХБААТАР