Нүүр
Эрх зүйн акт 
Эрх зүйн актын орчуулга 
Нэмэлт өөрчлөлт 
Сонсох / Сонгосон утга сонсох
Pdf
Word
Хэвлэх
МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ
2016 оны 2 дугаар сарын 05-ны өдөр
Улаанбаатар хот
ХҮҮХДИЙН ЭРХИЙН ТУХАЙ
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт
1.1.Энэ хуулийн зорилт нь хүүхдийн эрхийг хамгаалах чиг үүрэг бүхий төрийн байгууллага, иргэн, хуулийн этгээдийн бүрэн эрхийг тодорхойлж, хүүхдийн эрхийг хангах тогтолцоог бий болгох, хүүхдийн эрх, эрх чөлөөг хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.
2 дугаар зүйл. Хүүхдийн эрхийн тухай хууль тогтоомж
2.1.Хүүхдийн эрхийн тухай хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Иргэний хууль, Гэр бүлийн тухай, Хүүхэд хамгааллын тухай, энэ хууль болон эдгээр хуультай нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.
2.2.Хүүхдийн эрхийн зарчим, нэр томьёо, ухагдахууныг тайлбарлахад Монгол Улсын хууль, Монгол Улсын олон улсын гэрээний заалтыг хэрэглэж болно.
3 дугаар зүйл. Хуулийн үйлчлэх хүрээ
3.1.Хүүхдийг төрсөн цагаас нь эхлэн 18 насанд хүртэлх эрхийг нь хангахад энэ хууль үйлчилнэ.
3.2.Энэ хууль Монгол Улсад оршин суугаа гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүний хүүхдэд нэгэн адил хамаарна.
4 дүгээр зүйл. Хүүхдийн эрхийн үндсэн зарчим
4.1.Хүүхдийн эрхийг хамгаалахад дараахь зарчмыг баримтална:
4.1.1.хүүхдийг ялгаварлан гадуурхахгүй байх;
4.1.2.төр, иргэн, хуулийн этгээд үйл ажиллагаа явуулахдаа хүүхдийн язгуур эрхийг эн тэргүүнд хангахыг эрхэмлэж, хүүхэд эсэн мэнд амьдрах, хөгжих, хамгаалуулах, нийгмийн амьдралд оролцох эрхийг тэгш хангах;
4.1.3.хүүхдийн нас, төлөвшлийн байдлыг харгалзан, түүний үзэл бодолд хүндэтгэлтэй хандах;
4.1.4.хүүхдийн эрхийг хангахад үндэсний уламжлалт зан заншил, ёс суртахууны үнэт зүйлд тулгуурлах;
4.1.5.хүүхдийг нас, бие, сэтгэхүйн онцлогт нь тохирсон мэдээ, мэдээллээр хангах.
4.1.6.хүүхдийг бие махбод, танин мэдэхүй, нийгэмшихүйн хувьд жигд хөгжих боломжийг хангах;
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
4.1.7.хүүхдийн хөгжлийг дэмжих үйлчилгээ нь хүүхдийн хэрэгцээ, шаардлагад нийцсэн байх;
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
4.1.8.хүүхдийн эрхийг хангахад оролцогч талуудын үйл ажиллагаанд хуульд заасан төрийн болон албаны нууц, хүний эмзэг мэдээлэлд хамаарахаас бусад мэдээлэл ил тод, нээлттэй байх.
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
ХҮҮХДИЙН ЭРХ, ЭЦЭГ, ЭХ, АСРАН ХАМГААЛАГЧ, ХАРГАЛЗАН ДЭМЖИГЧИЙН ҮҮРЭГ
5 дугаар зүйл. Хүүхдийн эсэн мэнд амьдрах эрх
5.1.Хүүхэд төрмөгцөө нэр авах, Монгол Улсын харьяат байх эрхтэй бөгөөд хүүхэд гадаадын харьяат болох, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүний хүүхэд Монгол Улсын харьяат болох асуудлыг Монгол Улсын хууль, олон улсын гэрээгээр зохицуулна.
5.2.Хүүхэд эрүүл өсч бойжих, аюулгүй орчинд амьдрах, аливаа хүчирхийллээс ангид байх эрхтэй.
5.3.Хүүхэд эцэг эхтэйгээ амьдрах, тэдний анхаарал халамжид байх, эцэг эхээсээ буюу хэн нэгнээс нь тусдаа амьдрах үед тэдэнтэй байнгын харилцаатай байх, эцэг, эх нь гэрлэлтээ цуцлуулсан, тусдаа амьдрах үед хэнтэй нь амьдрах тухай үзэл бодол, саналаа илэрхийлэх эрхтэй.
5.4.Хүүхэд төрөөс эмнэлгийн тусламж, тэтгэвэр, тэтгэмж, асрамж, халамж, хамгааллын үйлчилгээ авах эрхтэй.
5.5.Монгол Улсын иргэн, Монгол Улсад байнга болон түр оршин суугаа гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүний хүүхэд нь эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигчийн хамт гадаадад цагаачлах, дүрвэх, байнга болон түр оршин суух, эх орондоо амьдрах эрхтэй.
6 дугаар зүйл. Хүүхдийн хөгжих эрх
6.1.Хүүхдийн бие махбодь, оюун санаа, ой ухаан, сэтгэц, зан байдал, харилцаанд гарч байгаа ахиц өөрчлөлтийг хүүхдийн хөгжил гэж үзэх бөгөөд хүүхэд дараахь эрх эдэлнэ:
6.1.1.хүүхэд бага, суурь, бүрэн дунд боловсролыг үнэ төлбөргүй эзэмших;
6.1.2.хүүхэд төрөлх хэл, бичиг үсэг, ёс заншил, түүх соёлын уламжлалыг өвлөн эзэмших;
6.1.3.хүүхэд оюун ухаан, авьяас билэг, бие бялдар, ур чадвараа хөгжүүлэхэд төрөөс дэмжлэг авах;
6.1.4.хүүхэд шашин шүтэх, эс шүтэх;
6.1.5.хүүхэд чөлөөтэй бодож сэтгэх, өөрөө эсхүл бусдаар дамжуулан үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, мэдээлэл хайх, хүлээн авах;
6.1.6.хүүхэд гэр бүл, нийгмийн орчинд өөрийгөө хөгжүүлэх.
6.1.7.хүүхдийн хөгжлийг дэмжих үйлчилгээнд хамрагдах.
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
6.2.Хүүхэд хөгжих эрхээ амралт, чөлөөт цагаараа тоглож наадах, хүүхдийн зуслан, сувилалд амарч сувилуулах, өөрийн хүсэл сонирхлын дагуу уралдаан тэмцээн, хөгжлийн хөтөлбөр, дугуйлан секц, бүлэг, клубт хамрагдах, хөгжлийн төв, ордонд суралцах зэрэг хэлбэрээр эдэлнэ.
6.3.Хүүхдийг гэр бүлийн орчинд бие махбод, танин мэдэхүй, нийгэмшихүйн хувьд жигд хөгжүүлэх үүргийг эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч хүлээнэ.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
6.4.Эрүүл мэнд, спорт, боловсрол, соёл урлаг болон нийгмийн бусад үйлчилгээ нь хүүхдийн хөгжлийг дэмжсэн байна.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
6.5.Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих үйлчилгээ үзүүлэх байгууллага үйлчилгээний бодлого, хөтөлбөртэй байх бөгөөд эрх бүхий этгээдээс баталсан хүүхдийн хөгжлийг дэмжих үйлчилгээний стандартыг мөрдөж ажиллана.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
6.6.Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих үйлчилгээг санхүүжүүлэх аргачлал, үйлчилгээний зардлын нормативыг хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн, боловсролын болон санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүд хамтран батална.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
7 дугаар зүйл. Хүүхдийн хамгаалуулах эрх
7.1.Хүүхэд гэмт хэрэг, зөрчил, хүчирхийлэл, бие махбодийн шийтгэл, сэтгэл санааны дарамт, үл хайхрах байдал болон мөлжлөгийн аливаа хэлбэрээс нийгмийн бүх орчинд хамгаалагдах эрхтэй.
7.2.Эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч хүүхдийн эрхийг нь зөрчсөн тохиолдолд хүүхэд тэдэнтэй хууль ёсны харилцаагаа зохих журмын дагуу зогсоох, таслах, тухайн нөхцөл байдал арилсан тохиолдолд уг харилцаагаа сэргээх эрхтэй.
7.3.Хүүхэд өөрийн нэр төр, гэр бүлийн амьдрал, хувийн мэдээлэл, орон байрны халдашгүй байдал, хувийн орон зайгаа хамгаалуулах эрхтэй.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
7.4.Хүүхэд эрхээ зөрчигдсөн тохиолдолд өөрөө болон итгэмжит төлөөлөгчөөрөө дамжуулан үндэсний болон олон улсын холбогдох байгууллагад гомдол гаргах, шийдвэрлүүлэх эрхтэй.
7.5.Хүүхдийн хамгаалагдах эрхтэй холбогдсон харилцааг хуулиар зохицуулна.
8 дугаар зүйл. Хүүхдийн нийгмийн амьдралд оролцох эрх
8.1.Хүүхэд нийгмийн амьдралд оролцох эрхтэй бөгөөд хүүхэд нийгмийн амьдралд оролцохдоо дараахь эрх эдэлнэ:
8.1.1.хүүхэд нас, бие, сэтгэхүйн онцлогт тохирсон хуулиар хориглоогүй арга хэмжээнд оролцох, эвлэлдэн нэгдэх;
8.1.2.хүүхэд өөрт хамаарах асуудлаар шийдвэр гаргах, үнэлэлт, дүгнэлт өгөхөд оролцох, үзэл бодол, саналаа илэрхийлэх, өөрөө болон бусдаар уламжлан өргөдөл, гомдол гаргаж шийдвэрлүүлэх;
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
8.1.3.хүүхэд өөрийн бүтээсэн зохиогчийн эрх, шинэ бүтээл, оновчтой саналыг хууль тогтоомжид заасны дагуу өмчлөх, түүний үр шимийг хүртэх;
8.1.4.хүүхэд хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу өөрт ногдох эд хөрөнгийг өмчлөх, өвлөх, ажил, үйлчилгээний хөлс, урамшуулал авах;
8.1.5.хуулиар олгогдсон эрхээ эдлэх, шаардах.
9 дүгээр зүйл. Хүүхдийн хүмүүжил, төлөвшил
9.1.Хүүхдийг хүмүүжүүлэх нь хүүхдэд бие хүний сайн сайхан шинж байдал зөв үйл, ёс суртахууны үнэт чанарыг төлөвшүүлэх тасралтгүй үйл ажиллагаа байх бөгөөд хүүхдийг хүмүүжүүлэхэд дараахь чиглэлийг баримтална:
9.1.1.эцэг эхээ хайрлах, бусдыг хүндэтгэх, туслах;
9.1.2.эх орон, байгаль орчноо хайрлан хамгаалах;
9.1.3.зохих насанд нь сургуулийн өмнөх, бага, дунд боловсрол эзэмшүүлэх;
9.1.4.хууль ёсыг сахих, үндэсний өв уламжлалаа дээдлэн хүндэтгэх;
9.1.5.эрүүл мэнд болон өөрийгөө хамгаалах, амьдрах арга ухааны дадал, чадвар эзэмшүүлэх;
9.1.6.оюун ухаан, бие бялдар, авьяас чадвараа хөгжүүлэх.
10 дугаар зүйл. Эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигчийн үүрэг
10.1.Хүүхдийн эрхийг хангах талаар эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч нь доор дурдсан үүрэг хүлээнэ:
10.1.1.хүүхдэд гэр бүлдээ аз жаргалтай, хайр халамжтай, бүхий л талаар хөгжих орчинг бүрдүүлэх;
10.1.2.хүүхдээ хүмүүжүүлэх, харилцааны соёл төлөвшүүлэх;
10.1.3.хүүхдийн хөгжил, эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй эрсдэлт нөхцөлөөс урьдчилан сэргийлэх, хамгаалах;
10.1.4.хүүхдийг сурган хүмүүжүүлэх, боловсрол эзэмших, авьяас чадварыг нь хөгжүүлэхэд сургууль, хүүхдийн болон бусад холбогдох байгууллага, албан тушаалтан, иргэдтэй хамтран ажиллах;
10.1.5.хүүхдийг хууль тогтоомжид заасан нийгмийн үйлчилгээнд хамруулах;
10.1.6.хүүхдийн нэр төр, хувийн мэдээллийг хадгалж, хувийн орон зайг хамгаалах;
/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
10.1.7.хүүхдийг хүндэтгэн сонсож, шийдвэр гаргах;
10.1.8.хүүхдийг хөгжиж, төлөвшихэд нь дэмжин туслах;
10.1.9.хууль тогтоомжид заасны дагуу хүүхдийнхээ өмнөөс хариуцлага хүлээх;
10.1.10.хүүхдийг наад захын хэрэгцээт зүйлээр хангах;
10.1.11.өөртөө болон бусдад давуу байдал бий болгох, ашиг хонжоо олох зорилгоор хүүхдийг эдийн засаг, нийгэм, улс төр, соёлын үйл ажиллагаанд оролцуулахгүй байх;
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
10.1.12.хууль тогтоомжид заасан бусад.
/Энэ заалтын дугаарт 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
10.2.Эцэг, эх тусдаа амьдрах, гэрлэлтээ цуцлуулсан нь тэднийг энэ зүйлийн 10.1-д заасан үүргээс чөлөөлөх үндэслэл болохгүй.
ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
ХҮҮХДИЙН ЭРХИЙГ ХАНГАХАД ТӨР, ИРГЭН, ХУУЛИЙН ЭТГЭЭДИЙН ҮҮРЭГ, ОРОЛЦОО
11 дүгээр зүйл. Улсын Их Хурал, нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын бүрэн эрх
11.1.Хүүхдийн эрхийг хангах талаар Улсын Их Хурал, нутгийн өөрөө удирдах байгууллага нь дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
11.1.1.хүүхдийн эрхийг хангах талаархи төрийн болон орон нутгийн бодлогыг тодорхойлох;
11.1.2.хүүхдийн эрхийг хангах, хүүхдийн хөгжил, хамгааллын хөтөлбөр, үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх, төсөв батлах;
11.1.3.хүүхдийн эрхийн талаархи хууль тогтоомжид хяналт тавих.
12 дугаар зүйл. Засгийн газрын үүрэг, оролцоо
12.1.Хүүхдийн эрхийг хангахад Засгийн газар дараахь шийдвэр гаргаж, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ:
12.1.1.хүүхдийн эрхийг хамгаалах төрийн бодлого боловсруулах;
12.1.2.хүүхдийн эрхийг хамгаалах хууль тогтоомжийн биелэлтийг хангах;
12.1.3.хүүхдийг хөгжүүлэх, тэдний эрхийг хамгаалах талаар төлөвлөгөө боловсруулан баталж, хэрэгжүүлэх арга хэмжээ авах;
/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
12.1.4.хүүхдийн амралт, чөлөөт цагийг хөгжилд чиглүүлэх бодлогыг дэмжиж, хүүхдийн зусланд хэрэгжүүлэх хөгжлийн хөтөлбөр, төслийг өмчийн хэлбэр харгалзахгүй санхүүжүүлэх журам батлах;
12.1.5.хүүхдийн санаачилсан шинэ бүтээл, урлаг, спортын чиглэлээр улс, олон улс, тив, дэлхийн чанартай уралдаан, тэмцээнд оролцох болзол хангасан болон амжилт гаргасан хүүхдэд дэмжлэг үзүүлэх, урамшуулал олгох журам баталж, хэрэгжүүлэх;
12.1.6.хүүхдийн эрхийг хангахад чиглэсэн үйл ажиллагаа болон хүүхдийн хөгжил, хамгааллын хөтөлбөрт шаардагдах зардлыг жил бүрийн улсын төсөвт тусгаж батлуулах;
12.1.7.онцгой нөхцөл байдлын үед хүүхдийн эрхийг хамгаалах, тусламж, дэмжлэг үзүүлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулсан журам батлах, шаардлагатай арга хэмжээ тухай бүр авах.
13 дугаар зүйл. Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын үүрэг, оролцоо
13.1.Хүүхдийн эрхийг хангах, хамгаалахад хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага нь тэргүүлэх чиг үүргийг гүйцэтгэнэ:
13.1.1.хүүхдийн эрхийг хангах талаархи төрийн бодлогыг хэрэгжүүлэх ажлыг нэгдсэн удирдлагаар хангах, хэрэгжилтэд хяналт, шинжилгээ, үнэлгээ хийх, үр дүнг Засгийн газрын өмнө хариуцах;
13.1.2.хүүхдийн эрхийн талаархи Монгол Улсын олон улсын гэрээний хэрэгжилтийн Засгийн газрын тайланг боловсруулж, Засгийн газарт танилцуулах, холбогдох байгууллагад хүргүүлэх, олон улсын байгууллагын зөвлөмжийг олон нийтэд сурталчлах, зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх, зохион байгуулалтын арга хэмжээ авах;
13.1.3.хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн бүх шатны байгууллагыг мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангаж, үйл ажиллагаанд нь үнэлэлт, дүгнэлт өгөх;
13.1.4.хүүхдийн эрхийг хангах, хүүхдийн хөгжил, хүүхэд хамгааллын үйл ажиллагаа, хүүхдийн санал, санаачилгаар бий болсон төсөл, хөтөлбөрийн санхүүжилтийг төсөвт тусгаж батлуулах;
13.1.5.хүүхдийн эрхийг хангах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг хуулийн этгээдийг дэмжих;
13.1.6.хүүхдийн эрхийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих, хүүхдэд үзүүлж байгаа үйлчилгээний чанар, хүртээмжийн байдалд үнэлгээ өгөх;
13.1.7.төрийн зарим чиг үүргийг гэрээлэн гүйцэтгэх хуулийн этгээдийг магадлан итгэмжлэх;
13.1.8.хүүхдийн эрхийн чиглэлээр гадаадын болон олон улсын байгууллагатай хамтран ажиллах.
13.1.9.хүүхдийг эрсдэлтэй нөхцөлөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор уг нөхцөлийг үүсгэж байгаа үйл ажиллагааг хязгаарлах, хориглох арга хэмжээг авах.
/Энэ заалтыг 2022 оны 6 дугаар сарын 28-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
13.1.10.хүүхдийн хөгжлийг дэмжих үйлчилгээнд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг хамруулахад шаардагдах зардлыг жил бүрийн төсөвт тусгаж, батлуулах арга хэмжээ авах.
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
14 дүгээр зүйл. Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын үүрэг, оролцоо
14.1.Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь хүүхдийн эрхийг хангах талаар дараахь үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:
14.1.1.хүүхдийн эрхийг хангах, хамгаалах талаархи хууль тогтоомж, төрийн бодлого, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах;
14.1.2.хүүхдийн эрхийг хангах талаархи хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих;
14.1.3.орон нутгийн салбар, нэгжийг мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангаж, бусад байгууллагын уялдаа холбоог зохицуулах, ажлын гүйцэтгэлийн тайланг үнэлэх;
14.1.4.хүүхдийн эрх зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, төрийн байгууллага, хуулийн этгээдэд зөвлөгөө өгөх, арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх, хуулиар заасан чиг үүргийг хэрэгжүүлэх замаар хяналт тавих;
14.1.5.хүүхдийн асуудал эрхэлсэн бүх шатны ажилтны мэдлэг, ур чадварыг дээшлүүлэх, мэргэшүүлэх ажлыг зохион байгуулах;
14.1.6.хүүхдийн эрхийн талаар мэдээллийн сан бүрдүүлж, ашиглах;
14.1.7.хүүхдийн эрхийг хангахад дэмжлэг үзүүлж, амжилт гаргасан хуулийн этгээдийг алдаршуулах, шагнаж урамшуулах;
14.1.8.хүүхэд гишүүнчлэлтэй болон эрсдэлт нөхцөлөөс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа хэрэгжүүлэх хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааг төрөөс дэмжиж, байр танхимаар хангах;
14.1.9.хүүхдийн эрхийн чиглэлээр гадаадын болон олон улсын байгууллагатай хамтран ажиллах;
14.1.10.хууль тогтоомжид заасан бусад.
14.2.Энэ хуулийн 14.1.6-д заасан сан бүрдүүлэх журмыг хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага батална.
14.3.Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь сургалт, судалгаа, мэдээллийн төвтэй байх бөгөөд төвийн ажиллах дүрмийг хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал хариуцсан Засгийн газрын гишүүн батална.
15 дугаар зүйл. Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн орон нутгийн байгууллагын үүрэг, оролцоо
15.1.Хүүхдийн эрхийг хангах, эрх нь зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, хүүхэд хамгаалал, хөгжлийн талаар хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн орон нутгийн байгууллага, ажилтан нь дараахь чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:
15.1.1.тухайн нутаг дэвсгэртээ хэрэгжүүлэх бодлого, төлөвлөгөө боловсруулан батлуулж, хэрэгжилтийг зохион байгуулах;
/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
15.1.2.тухайн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа байгууллагад хууль тогтоомжийн хүрээнд хяналт тавих;
15.1.3.эрх нь зөрчигдсөн хүүхдийг дагнасан үйлчилгээгээр хангаж, хамгаалах, нөхөн сэргээх, нийгмийн халамж, асрамжийн зэрэг шаардлагатай үйлчилгээнд хамруулах ажлыг зохион байгуулах;
15.1.4.хүүхдийн эрхийг хангах, эрх нь зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, хүүхэд хамгаалал, хөгжлийн ажлыг гэр бүл, олон нийтийн оролцоо, дэмжлэгт тулгуурлан холбогдох байгууллагатай хамтран зохион байгуулах;
15.1.5.хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн тухайн шатны байгууллага, ажилтан нь хүүхэд, гэр бүл, эцэг эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигчийг зөвлөгөө, мэдээллээр хангах, шаардлагатай бол сургалт зохион байгуулах, нийгмийн ажилтны үйл ажиллагааг дэмжиж, арга зүйн удирдлагаар хангах;
15.1.6.энэ хуулийн 14.2-т заасан журмын дагуу анхан шатны байгууллага, ажилтан, хамтран ажиллаж байгаа хуулийн этгээдээс мэдээ тайлан авч, цаашид авах шаардлагатай арга хэмжээний талаар зөвлөмж өгөх, хэрэгжилтийг хянах, холбогдох мэдээллийг нэгтгэн төв байгууллагад хүргүүлэх;
15.1.7.хүүхэд гишүүнчлэлтэй болон эрсдэлт нөхцөлөөс урьдчилан сэргийлэх, үйл ажиллагаа хэрэгжүүлэх хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааг төрөөс дэмжин, байр, танхимаар хангах;
15.1.8.хүүхдийн эрхийн чиглэлээр гадаадын болон олон улсын байгууллагатай хамтран ажиллах;
15.1.9.хууль тогтоомжид заасан бусад.
15.2.Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн нийгмийн ажилтны ажлын шалгуур үзүүлэлтийг хүүхдийн эрхийг хангах талаар явуулсан ажил, үйлчилгээний үр дүнгээр үнэлнэ.
15.3.Аймаг, нийслэл, дүүргийн хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн төв, хэлтэс, газарт болон сум, хороонд ажиллах хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн ажилтан нь хүмүүнлэгийн болон нийгмийн ухааны чиглэлээр дээд боловсрол эзэмшсэн байна.
16 дугаар зүйл. Хүүхдийн төлөө үндэсний болон орон нутгийн зөвлөл
16.1.Хүүхдийн эрхийг хангах талаархи салбар дундын үйл ажиллагааг үндэсний болон орон нутгийн түвшинд уялдуулан зохицуулах чиг үүрэг бүхий Хүүхдийн төлөө үндэсний зөвлөлийг Монгол Улсын Ерөнхий сайд, орон нутагт Хүүхдийн төлөө зөвлөлийг аймаг, сум, нийслэл, дүүргийн Засаг дарга тус тус тэргүүлнэ.
/Энэ хэсэгт 2022 оны 4 дүгээр сарын 22-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
16.2.Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд төрийн байгууллага, хуулийн этгээд, иргэдийн төлөөлөл оролцох бөгөөд бүрэлдэхүүнийг Зөвлөлийн тэргүүн батална.
16.3.Хүүхдийн төлөө зөвлөлийн дүрмийг тухайн зөвлөл батална.
16.4.Хүүхдийн төлөө үндэсний болон орон нутгийн зөвлөл нь дараахь үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ:
16.4.1.хүүхдийн эрхийг хангах, эрх нь зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, хүүхэд хамгаалал, хөгжлийн талаархи төрийн бодлого, хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэхэд нийгмийн нөөц баялгийг дайчлах, салбар дундын үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах шаардлагатай арга хэмжээ авах;
16.4.2.хүүхдийн эрхийг хангах, эрх нь зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, хүүхэд хамгаалал, хөгжлийн үйл ажиллагааны талаар холбогдох төрийн байгууллагад чиглэл, хуулийн этгээдэд зөвлөмж өгөх.
16.4.3.Хүүхдийн төлөө үндэсний зөвлөл нь хүүхэд хамгааллын жишиг бодлогыг батлах.
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
16.5.Хүүхдийн төлөө үндэсний болон орон нутгийн зөвлөлийн ажлын албаны үүргийг хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага тус тусын чиг үүргийн дагуу гүйцэтгэнэ.
16.6.Хүүхдэд зориулсан бүтээн байгуулалт, хүүхдийн хөгжил, хамгаалал, оролцоог дэмжих зориулалт бүхий Хүүхдийн төлөө сантай байна.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 4 дүгээр сарын 08-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
16.7.Энэ хуулийн 16.6-д заасан сангийн удирдлага, сангийн хөрөнгийг бүрдүүлэх, зарцуулах, гүйцэтгэлийг тайлагнах, хянахтай холбогдсон харилцааг Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулиар зохицуулна.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 4 дүгээр сарын 08-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ
БУСАД ЗҮЙЛ
17 дугаар зүйл. Бүх шатны Засаг даргын үүрэг, оролцоо
17.1.Бүх шатны Засаг дарга харьяа нутаг дэвсгэртээ хүүхдийн эрхийг хангах талаар дараахь арга хэмжээ авна:
17.1.1.тухайн шатны хүүхдийн төлөө зөвлөлийг тэргүүлэх;
17.1.2.хүүхдийн эрхийг хангах тухай хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээг авах, энэ талаар гарсан санал, санаачилгыг дэмжих, нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд зохион байгуулах;
17.1.3.тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар тухайн жилд хүүхдийн эрхийг хангах үйл ажиллагаанд шаардагдах төсвийг батлуулж, хэрэгжүүлэх, үр дүнг иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд тайлагнаж, олон нийтэд мэдээлэх;
17.1.4.хүүхдэд зориулсан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, сургалт, хүмүүжлийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа хуулийн этгээдийг дэмжих, үйл ажиллагаанд нь хяналт тавих;
17.1.5.хүүхдийн авьяас, чадварыг хөгжүүлэх, чөлөөт цагийг үр ашигтай өнгөрүүлэх орчин нөхцөлийг бүрдүүлэх арга хэмжээ авах, хүүхдэд зориулсан барилга байгууламжийн ашиглалтад хяналт тавьж, зориулалтын дагуу ашиглуулах;
17.1.6.эрсдэлт нөхцөлд байгаа хүүхдийг түр байршуулах, асрамжлах, шаардлагатай арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх.
18 дугаар зүйл. Иргэн, хуулийн этгээдийн үүрэг, оролцоо
18.1.Хүүхдийн эрхийг хангах талаар иргэн, хуулийн этгээд дараахь үүрэг хүлээнэ:
18.1.1.хүүхдийн эрхийн эсрэг гэмт хэрэг, зөрчлийн талаар эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд мэдээлэх;
18.1.2.хүүхдэд эрүүл аюулгүй, хүртээмжтэй, ээлтэй орчин бүрдүүлэхэд санаачлага гаргах, дэмжих;
/Энэ заалтад 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар "аюулгүй," гэсний дараа "хүртээмжтэй," гэж нэмэлт оруулсан бөгөөд 2024 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө./
18.1.3.иргэний болон нийгмийн хариуцлагын хүрээнд хандив, туслалцаа үзүүлэх, хөрөнгө оруулах;
18.1.4.хүүхдээ хүмүүжүүлж, үлгэр жишээ үзүүлсэн иргэнийг урамшуулах, шагнах;
18.1.5.хүүхдийн эрхийг хангах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн болон иргэдийн үүсгэл санаачилгыг дэмжих;
18.1.6.хүүхдийн хүмүүжил, хөгжил, хамгааллын асуудлаар төрийн байгууллага, хуулийн этгээдээс зохион байгуулсан арга хэмжээнд оролцоход эцэг, эхэд нь ажлын чөлөө олгох.
19 дүгээр зүйл. Хүүхдийн эрхийн талаар мэдээлэл өгөх, гомдол, нэхэмжлэл гаргах
19.1.Хүүхэд эрхээ зөрчигдсөн гэж үзвэл өөрөө болон эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч, бусад иргэн, байгууллагаар уламжлан эрхээ хамгаалуулахаар хууль тогтоомжид заасан журмын дагуу гомдол, нэхэмжлэл гаргана.
19.2.Эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч, хүүхэд гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн байгууллага, сум, баг, хорооны хүүхдийн асуудал хариуцсан мэргэжилтэн, нийгмийн ажилтан нь хүүхдийн эрх зөрчигдсөн гэж үзвэл хуульд заасан журмын дагуу төрийн байгууллагад гомдол, хүсэлт, шүүхэд нэхэмжлэл, холбогдох албан тушаалтан, хуулийн этгээдэд хүсэлт, шаардлага гаргаж болно.
/Энэ хэсэгт 2022 оны 4 дүгээр сарын 22-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
19.3.Хүүхдийн эсрэг гэмт хэрэг, зөрчлийг шалган шийдвэрлэх, хүүхэд хамгаалахтай холбоотой харилцааг хуулиар зохицуулна.
20 дугаар зүйл. Хүүхдийн эрхийн хэрэгжилтийг хянах
20.1.Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага нь төрийн захиргааны болон орон нутгийн байгууллага, хүүхдийн эрхийн улсын байцаагч, хүүхэд, гэр бүлийн нийгмийн ажилтнаар дамжуулан хүүхдийн эрхийн хэрэгжилтэд хяналт тавина.
/Энэ хэсэгт 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
20.2.Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн хүүхдийн эрхийн улсын ерөнхий байцаагчийн эрх эдлэх бөгөөд хүүхдийн эрх, хамгааллын чиглэлээр мэргэшиж, сургалтад хамрагдсан ажилтанд улсын байцаагчийн эрх олгоно.
20.3.Хүүхдийн эрхийн улсын байцаагч нь хүүхдийн эрх, хамгааллын чиглэлээр мэргэшүүлсэн сургалтад хамрагдсан, тухайн чиглэлээр нэгээс доошгүй жил ажилласан, хүмүүнлэгийн болон нийгмийн ухаан, хууль зүйн чиглэлээр дээд боловсрол эзэмшсэн байна.
/Энэ хэсэгт 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
20.5.Хүүхдийн дунд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, нийгэмд тодорхой байр суурь эзэлсэн насанд хүрсэн хүнийг сум, дүүргийн хүүхдийн чуулганаас хүүхдийн элчээр өргөмжилж болно.
20.6.Хүүхдийн элч нь харьяа сум, дүүргийнхээ хүүхдийн эрх, хамгааллын асуудлаар санал, хүсэлт, өргөдөл, гомдлыг холбогдох ажилтан, байгууллагад тавьж шийдвэрлүүлнэ.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./
20.7.Хүүхдийн элчийг сонгон ажиллуулах журмыг хүүхэд, гэр бүлийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллага, эрх бүхий байгууллагатай хамтран батална.
20.8.Хүүхдийн эрхийн улсын байцаагчийн орон тоог тухайн орон нутгийн хүн амын тоо, эрсдэлт нөхцөлд байгаа хүүхэд, хүүхдийн эрхийн эсрэг гэмт хэрэг, зөрчлийн нөхцөл байдлыг харгалзан гурван жил тутамд Засгийн газраас тогтооно.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
20.9.Хүүхдийн эрхийн улсын байцаагч Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 10.8-д заасны дагуу Засгийн газраас баталсан, хүүхдийн эрхийн улсын ерөнхий байцаагчаас олгосон албаны болон хувийн дугаар бүхий үнэмлэх, тэмдэг, зөвлөмж, албан шаардлага, дүгнэлт, торгуулийн хэвлэмэл хуудас хэрэглэнэ.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
20.10.Хүүхдийн эрхийн улсын байцаагчийн эрх олгох, цуцлахдаа Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 10.5-д заасны дагуу Засгийн газраас баталсан журмыг баримтална.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
20.11.Хүүхдийн эрхийн улсын байцаагч хүүхэд аюултай нөхцөл байдалд орсон, орсон байж болзошгүй тохиолдолд хяналт шалгалт явуулах аж ахуйн нэгж, байгууллага, барилга байгууламж, ажлын байр, орон байранд урьдчилан мэдэгдэхгүйгээр чөлөөтэй нэвтрэх эрхтэй.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
20.12.Хүүхдийн эрхийн улсын байцаагчийн ажиллах дүрмийг Засгийн газар батална.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201 дүгээр зүйл.Хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагч
/Энэ зүйлийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.1.Сум, дүүргийн Засаг дарга баг, хороонд хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагч ажиллуулж болно.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.2.Хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагч нь тухайн сум, хорооны байнгын оршин суугч байна.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.3.Сум, дүүргийн Засаг даргын захирамжийг үндэслэн Тамгын газрын дарга хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагчтай гэрээ байгуулах бөгөөд гэрээнд талуудын эрх, үүрэг, хариуцлага, ажил тайлагнах журам, урамшуулал, гэрээ цуцлах үндэслэлийг тусгана.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.4.Хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагчтай байгуулсан гэрээг ажлын үр дүнг харгалзан жил бүр сунгана.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.5.Хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагч дараах чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.5.1.эрсдэлт нөхцөлд байгаа хүүхдийг илрүүлэх, мэдээлэх;
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.5.2.хүүхэд эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь зөвлөгөө өгөх, туслалцаа үзүүлэх;
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.5.3.хүүхдийн сайн сайхан байдлыг хангахад чиглэсэн санал, санаачилга гаргаж хэрэгжүүлэх;
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.5.4.хүүхдийн эрх зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, гарсан зөрчлийг арилгуулах арга хэмжээ авах;
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.5.5.хүүхдийн эрхийн зөрчлийн талаар эрх бүхий этгээдэд мэдэгдэж, шийдвэрлүүлэх.
/Энэ заалтыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.6.Хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагч чиг үүргээ хэрэгжүүлэхдээ хамтарсан баг, хүүхэд, гэр бүлийн нийгмийн ажилтантай хамтран ажиллана.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.7.Хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагч улирал тутмын ажлын төлөвлөгөөг сум, дүүргийн Засаг даргаар батлуулна.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.8.Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал хариуцсан орон нутгийн байгууллага хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагчийг чадавхжуулах сургалтыг зохион байгуулна.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.9.Хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагч сум, дүүргийн Засаг даргаас олгосон албаны үнэмлэхтэй байна. Албаны үнэмлэхийн загварыг хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллага батална.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
201.10.Сум, дүүргийн Засаг дарга хүүхдийн эрхийн олон нийтийн байцаагчид олгох урамшууллын зардлыг орон нутгийн төсвийн төсөлд тусгаж, тухайн шатны иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар батлуулж, үр дүнг тайлагнана.
/Энэ хэсгийг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
21 дүгээр зүйл. Хүүхдийн эрхийн хэрэгжилтийн тайлан
21.1.Монгол Улсын олон улсын гэрээнд заасны дагуу Олон Улсын төрөлжсөн байгууллага (Нэгдсэн Үндэсний Байгууллага, түүний салбар байгууллага)-д Хүүхдийн эрхийн хэрэгжилтийн талаар үндсэн тайланг заасан хугацаанд төрийн байгууллагаас хүргүүлэх бөгөөд хүүхэд, олон нийт, иргэний нийгмийн оролцоотой гаргана.
21.2.Хүүхдийн эрхийн хэрэгжилтийн тайланг хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага, хууль зүйн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага хамтран боловсруулах бөгөөд төрийн захиргааны төв болон орон нутгийн байгууллага, шүүхийн захиргаа, прокурорын байгууллага, Хүний эрхийн үндэсний комиссын албан тушаалтан, мэргэжилтнийг заавал оролцуулна.
21.3.Хүүхдийн эрхийн хэрэгжилтийн тайланг хүргүүлэх хугацааг Монгол Улсын олон улсын гэрээнд тодорхой заасан бол зургаан сарын өмнө талуудын оролцоог бүрэн хангасны үндсэн дээр боловсруулж, хэлэлцүүлсэн байна.
21.4.Олон Улсын байгууллагад хүргүүлэх хүүхдийн эрхийн хэрэгжилтийн хөндлөнгийн тайланг хүүхэд, олон нийтийн болон хүүхдийн эрхийн чиглэлээр мэргэшсэн төрийн бус байгууллага хүргүүлж болно.
21.5.Хүүхдийн эрхийн хэрэгжилтийн тайланг хугацаанд нь гаргаагүй, хуулиар хүлээлгэсэн үүргээ биелүүлээгүй ажилтан, албан тушаалтанд Төрийн албаны тухай хуульд заасны дагуу хариуцлага хүлээлгэнэ.
21.6.Хүүхдийн эрхийн хэрэгжилтийн талаар Олон Улсын байгууллагаас ирүүлсэн дүгнэлт, зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх ажлыг Монгол Улсын Засгийн газар зохион байгуулна.
22 дугаар зүйл. Хууль хүчин төгөлдөр болох
22.1.Энэ хуулийг 2016 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА З.ЭНХБОЛД
Монгол Улсын хууль, тогтоомжийн албан бус англи орчуулгыг зөвхөн судалгаа шинжилгээ болон мэдээллийн зорилгоор ашиглах боломжтой. Үүнээс үүдэх хууль зүйн аливаа үр дагаврыг ХЗДХЯ, ХЗҮХ хариуцахгүй болно.
(2023.07.17-ны өдрийн орчуулга) Unofficial translation
LAW OF MONGOLIA
February 5, 2016 Ulaanbaatar city
ON CHILDREN'S RIGHT
CHAPTER ONE
GENERAL PROVISIONS
Article 1.Purpose of this Law
1.1.The purpose of this Law is to regulate relations in connection with defining the powers of state authorities, citizens, and legal entities with functions to protect the children's rights, creating a system for ensuring the children's rights, and implementing the children's rights and freedoms.
Article 2.Legislation on Children's right
2.1.The legislation on children's right shall consist of the Constitution of Mongolia, Civil Code, Law on Family, Law on Children Protection, this Law and other legislative acts issued in conformity with these laws.
2.2.In order to interpret the principles, terms, and concepts of children's rights, the laws of Mongolia and the provisions of international treaties of Mongolia can be applied.
Article 3.Scope of the application of the Law
3.1.This Law shall apply to ensuring the rights of children from their birth to 18 years of ages.
3.2.This Law shall apply equally to the children of foreigners and stateless persons residing in Mongolia.
Article 4.Basic principles of children's rights
4.1.The following principles shall be adhered to in the protection of children's rights:
4.1.1.not to discriminate against children;
4.1.2.to cherish to ensure in priority the fundamental rights of children when conducting the activities by the State, citizen, and legal entity, and equally maintain children's right to survival, development, protection, and participation in social life;
4.1.3.to respect the children's opinion by taking into account of their age and maturity;
4.1.4.to be based on the traditional national customs and moral values to ensure the children's rights;
4.1.5.to provide the children with news and information suitable for characteristics of their age, body and mindset.
CHAPTER TWO
CHILDREN'S RIGHTS, DUTIES OF PARENTS, GUARDIANS AND CUSTODIANS
Article 5.The right to survival of the child
5.1.Children shall have the rights to receive a name and to be a national of Mongolia upon their birth, and the issue to become a national of Mongolia by a child of a foreign citizen and stateless person shall be regulated by the laws and international treaties of Mongolia.
5.2.Children shall have the right to grow up healthy, live in a safe environment, and be free from any violence.
5.3.Children shall have the right to live with their parents and to be under their care, to have a permanent relationship with them when they live separately from their parents, and to express their views and opinions about with whom they should live when their parents are divorced or living separately.
5.4.Children shall have the right to receive medical assistance, pension, benefits, care, welfare and protection services from the State.
5.5.Children of Mongolian citizens, foreign citizens and/or stateless person permanently or temporarily residing in Mongolia, shall have the right to immigrate abroad, flee abroad, permanently or temporarily reside, and live in their country together with their parents, guardians, and custodians.
Article 6.Children's right to development
6.1.The progress of a children's physical, mental, intellectual, psychic, behavioral, and relationship development shall be considered as the children's development, and the children shall have the following rights:
6.1.1.to have free acquisition of the primary, basic and secondary education;
6.1.2.to acquire and inherit the native language, literacy, customs, historical and cultural traditions;
6.1.3.to receive support from the State for the development of children's intelligence, talents, physical abilities, and skills;
6.1.4.to have a freedom of conscience and religion;
6.1.5.to think freely, to express their opinion freely by themselves or through others, to search and receive information;
6.1.6.to develop themselves in family and social environment.
6.2.Children shall exercise their right to development in the form of playing during their vacations and free time, spending time in children's camps and sanatoriums, taking part in competitions, development programs, training courses and sections, groups and clubs according to their interests, studying in development centers and children's palaces.
Article 7.Children's right to protection
7.1.Children shall have the right to be protected from crime, violation, violence, physical punishment, emotional stress, neglect and any form of exploitation in all social environments.
7.2.In case of the violation of the children's rights by parents, guardians and custodians, the children shall have the right to cease or terminate the legal relationship with them in accordance with the appropriate procedure, and to restore the respective relationship if the circumstances have been disappeared.
7.3.Children shall have the right to be protected their dignity, family life, personal information, inviolability of their home, and their personal space.
/This paragraph was amended by the law as of December 17, 2021/
7.4.In case of the violation of the children's rights, the children shall have the right to file a complaint with the relevant national or international organization by themselves or through their authorized representative and to have resolved them.
7.5.Relations in connection with the children's right to be protected shall be regulated by the law.
Article 8.Children's right to participate in social life
8.1.Children shall have the right to participate in social life, and they shall have the following rights when participating in social life:
8.1.1.to participate in activities suitable for characteristics of the children's age, body and mindset, as well as not prohibited by the law, and to have a freedom of association;
8.1.2.to participate in making decisions and giving assessments on any issues related to them;
8.1.3.to own and benefit from copyrights, inventions, and utility models created by them in accordance with the legislation;
8.1.4.to own and inherit their own property according to the grounds and procedures specified in the law, and receive remuneration and incentives for work and services;
8.1.5.to exercise and demand the rights granted by the law.
Article 9.Education and development of children
9.1.Educating children shall be a continuous activity of developing good personality, good deeds, and moral values in the children, and the following directions shall be followed in educating children:
9.1.1.to love parents, respect and help others;
9.1.2.to care and protect the motherland and the environment;
9.1.3.to be acquired pre-school, primary and secondary education at the appropriate age;
9.1.4.to abide by the legal justice and honor the national heritage and traditions;
9.1.5.to be acquired skills and habits on health, self-protection, and living;
9.1.6.to develop the mind, body and talent.
Article 10.Obligations of parents, guardians and custodians
10.1.In order to ensure the rights of children, the parents, guardians, and custodians shall undertake the following obligations:
10.1.1.to create happy, loving, and caring environment to develop the children in all aspects in their family;
10.1.2.to educate children and develop communication culture;
10.1.3.to prevent and protect against risk conditions that may have an adverse impact on the children's development and health;
10.1.4.to cooperate with schools, children's and other related organizations, officials and citizens in educating children, acquiring education, and developing their talents;
10.1.5.to be involved the children in social services provided by the legislation;
10.1.6.to keep children's dignity and personal information, and to protect the personal space;
/This sub-paragraph was amended by the law as of December 17, 2021/
10.1.7.to listen to children respectfully and make decisions;
10.1.8.to support and help children to develop and mature;
10.1.9.to take responsibility on behalf of the children in accordance with the legislation;
10.1.10.to provide children with basic necessities;
10.1.11.other obligations specified in the legislation.
10.2.Living separately of parents or their divorce shall not be a justification to release them from the obligations specified in paragraph 10.1 of this Article.
CHAPTER THREE
DUTIES AND PARTICIPATION OF THE STATE, CITIZEN AND LEGAL ENTITIES IN ENSURING THE CHILDREN'S RIGHTS
Article 11.Powers of State Great Khural and local self-governing bodies
11.1.The State Great Khural and local self-governing bodies shall exercise the following powers with respect to ensuring the children's rights:
11.1.1.to define state and local policies on ensuring the children's rights;
11.1.2.to be financed and approve the budget for ensuring children's rights, child development and protection programs and activities;
11.1.3.to supervise the legislation on children's rights.
Article 12.Duties and participation of the Government
12.1.The Government shall make the following decisions and implement activities to ensure the children's rights:
12.1.1.to develop a state policy for the protection of children's rights;
12.1.2.to ensure the enforcement of legislation on protection of the children's rights;
12.1.3.to develop and approve plans for the development of children and protect their rights, and take measures to implement them;
/This sub-paragraph was amended by the law as of December 17, 2021/
12.1.4.to support the policy of directing the children's recreation and free time to their development, and approve the procedure for financing development programs and projects to be implemented in children's camps, regardless of the form of their ownership;
12.1.5.to approve and implement procedures for providing support and incentives to children who have qualified and succeeded in national, international, continental, and world-class contests and competitions in the fields of inventions, arts, and sports initiated by children;
12.1.6.to reflect and to be approved the expenses required for activities aimed at ensuring children's rights and child development and protection programs into the annual state budget;
12.1.7.to approve the procedures on regulating relations in connection with protecting the children's rights, and providing the assistance and support in emergency circumstances, and to take necessary measures from time to time.
Article 13.Duties and participation of the state central administrative body in charge of child and family development matters
13.1.In ensuring and protecting children's rights, the state central administrative body in charge of child and family development matters shall perform the following primary functions:
13.1.1.to provide with unified management to implement the state policy on the protection of children's rights, monitor, analyze and assess its implementation, and to be responsible for the results before the Government;
13.1.2.to develop the report of the Government of Mongolia on the implementation of the international agreement on children's rights, present it to the Government, deliver it to relevant organizations, promote the recommendations of international organizations to the public, implement the recommendations, and take organizational measures;
13.1.3.to provide professional and methodological management to all levels of organizations dealing with child and family development issues, and to make assessments and conclusions on their activities;
13.1.4.to reflect and to be approved the financing the activities on ensuring the children's rights, child development, child protection, as well as the projects and programs created by children's proposals and initiatives in the budget;
13.1.5.to support legal entities operating in the field of ensuring children's rights;
13.1.6.to monitor the activities of legal entities operating in the field of children's rights, evaluate the quality and accessibility of services being provided to children;
13.1.7.to accredit a legal entity to be performed certain government functions under contract;
13.1.8.to cooperate with foreign and international organizations in the field of children's rights;
13.1.9.to take measures to limit or prohibit the activities that cause risky conditions in order to prevent children from the risky conditions.
/This sub-paragraph was amended by the law as of June 28, 2022/
Article 14.Duties and participation of the state administrative body in charge of child and family development matters
14.1.In ensuring the children's rights, the state administrative body in charge of child and family development matters shall perform the following primary functions:
14.1.1.to organize the implementation of legislation, state policies and programs on the ensuring and protecting the children's rights;
14.1.2.to monitor the implementation of legislation on ensuring children's rights;
14.1.3.to provide local branches and units with professional and methodical management, ensure coordination between other organizations, and evaluate their work performance reports;
14.1.4.to prevent from the violation of children's rights, provide advice and methodological support to state authorities and legal entities, and supervise by implementing the functions prescribed by law;
14.1.5.to organize the work of improving the knowledge and skills, and specializing of all levels of employees in charge of children's matters;
14.1.6.to create and use a database on children's rights;
14.1.7.to honor and reward legal entities that provided support and succeeded in ensuring the children's rights;
14.1.8.to be supported the activities of legal entities from the State that have children's membership and implementing the activities to prevent from risky conditions, and provide them with the premises;
14.1.9.to cooperate with foreign and international organizations in the field of children's rights;
14.1.10.others specified in the legislation.
14.2.The state central administrative body in charge of child and family development matters shall approve the procedure for creating the database specified in sub-paragraph 14.1.6 of this Law.
14.3.The state administrative body in charge of child and family development matters shall have a training, research and information center, and the operational rules of the center shall be approved by the Cabinet member in charge of child and family development matters.
Article 15.The duties and participation of local authorities in charge of child and family development matters
15.1.Local authorities and their employees in charge of child and family development matters shall perform the following functions in terms of ensuring children's rights, preventing from the violations of their rights, and child protection and development:
15.1.1.to develop and to be approved policies and plans to be implemented in the respective territory and organize their implementation;
/This sub-paragraph was amended by the law as of December 17, 2021/
15.1.2.to supervise the organization operating in the respective territory within the framework of legislation;
15.1.3.to provide specialized services to children whose rights have been violated, and to arrange for them to be included in necessary services such as protection, rehabilitation, social welfare, and care;
15.1.4.to organize in cooperation with relevant organizations the activities on ensuring the children's rights, preventing their rights from being violated, and the child protection and development based on the family, public participation and support;
15.1.5.to provide with advice and information by the organizations and employees of the relevant level in charge of child and family development matters to the children, families, parents, guardians and custodians, to organize training if necessary, support the activities of social workers and provide with methodological guidance;
15.1.6.to receive data and reports from primary organizations, employees, and cooperating legal entities in accordance with the procedures specified in paragraph 14.2 of this Law, make recommendations on the necessary measures to be taken in the future, monitor the implementation, and submit relevant information to the central organization upon integrating them;
15.1.7.to be supported the activities of legal entities from the State that have children's membership and implementing the activities to prevent from risky conditions, and provide them with the premises;
15.1.8.to cooperate with foreign and international organizations in the field of children's rights;
15.1.9.others specified in the legislation.
15.2.Work criteria of a social worker in charge of child and family development matters shall be evaluated based on the results of the work and services provided to ensure the children's rights.
15.3.Child and family development workers to be worked in the child and family development centers, divisions and departments of aimags, the Capital city, and districts, as well as in the soums and khoroos shall have a higher education in the field of humanities and social sciences.
Article 16.National and local councils for children
16.1.The National Council for Children headed by the Prime Minister of Mongolia, and the Local Council for Children to be headed by the Governors of aimags, soums, the Capital city and districts which have the function of coordinating inter-sectoral activities on the ensuring the children's rights at the national and local levels shall be operated.
/This paragraph was amended by the law as of April 22, 2022/
16.2.Representatives of state bodies, legal entities and citizens shall be included in the composition of the Council, and its composition shall be approved by the Head of the Council.
16.3.The charter of the Council for the children shall be approved by the respective council.
16.4.The National and local councils for the children shall carry out the following activities:
16.4.1.to mobilize social resources to implement the state policies and legislation on the ensuring the children's rights, preventing from the violations of their rights, and the child protection and development, and take necessary measures to coordinate inter-sectoral activities;
16.4.2.to provide directions to relevant government agencies and to make recommendations to legal entities on the activities ensuring the children's rights, preventing their rights from being violated, and the child protection and development.
16.5.The duties of the office of the National and Local councils for the children shall be performed by state administrative bodies in charge of child and family development matters in accordance with their respective functions.
16.6.There shall be a Children's Fund with purpose to support the construction dedicate for the children, child development, protection and participation.
/This paragraph was added by the law as of April 8, 2021/
16.7.The relations in connection with the management of the fund, formation, spending, performance reporting and monitoring of fund assets specified in paragraph 16.6 of this Law shall be regulated by the Law on Government Special Funds.
/This paragraph was added by the law as of April 8, 2021/
CHAPTER FOUR
MISCELLANEOUS
Article 17.Duties and participation of all levels of Governors
17.1.All levels of Governors shall take the following measures to ensure the children's rights in their respective territories:
17.1.1.to lead the council of that level for the child;
17.1.2.to take measures to implement legislation on the ensuring the children's rights, support proposals and initiatives in this regard, and organize them at the territorial level;
17.1.3.to be approved and implemented the budget required for activities to ensure children's rights in the current year by the Citizens' Representatives Khural of that level, report the results to the Citizens Representatives Khural and inform the public;
17.1.4.to support legal entities operating in the field of production, services, training and education dedicated for children, and to monitor their activities;
17.1.5.to take measures to create an environment and condition for the development of children's talents and abilities, to spend their free time efficiently, monitor the use of buildings and facilities dedicated for children and use them according to their intended purpose;
17.1.6.to be temporarily placed and taken care of children at risky conditions and take necessary measures.
Article 18.Duties and participation of citizens and legal entities
18.1.Citizens and legal entities shall undertake the following duties to ensure children's rights:
18.1.1.to report crimes and violations against the children's rights to competent organizations and officials;
18.1.2.to take initiative and support in creating a healthy, safe and friendly environment for children;
18.1.3.to provide donation, assistance and make investment within the scope of civil and social responsibility;
18.1.4.to encourage and reward citizens who educate their children and set a role model;
18.1.5.to support origins and initiatives of the state and citizens operating in the field of ensuring children's rights;
18.1.6.to grant work leave to parents for participating in events organized by state authorities and legal entities on the issues of child upbringing, development, and protection.
Article 19.Submitting information, complaints and claims in regards with the children's rights
19.1.If the children believes that their rights have been violated, a complaint and claim shall be filed by themselves, their parents, guardians, custodians, other citizens and organizations in accordance with the procedures prescribed by law to be protected their rights.
19.2.If the parents, guardians, custodians, authority in charge of the child and family development matters, specialist in charge of the children's matters of soums, baghs, khoroo, or their social workers believe that the rights of the children have been violated, they can file complaint, request to the state authorities or file a claim in court, and submit request and demand to relevant officials and legal entities in accordance with the procedures specified in the law.
/This paragraph was amended by the law as of April 22, 2022/
19.3.Investigation and resolution of crimes and violations against children and relations in connection with the child protection shall be regulated by the law.
Article 20.Monitoring of the implementation of children's rights
20.1.The state central administrative body in charge of child and family development matters shall monitor the implementation of children's rights through state administrative and local organizations, their child rights officers and social workers.
20.2.The Cabinet member in charge of child and family development matters shall exercise the rights of the state inspector general of children's rights, and the right of the state inspector shall be granted to an employee who is specialized and trained in the field of children's rights and protection.
20.3.The state inspector of children's rights shall have completed specialized training in the field of children's rights and protection, have worked in the respective field for at least five years, and have a higher education in the field of humanities and social sciences.
20.4.The employee with the right of the state inspector shall ensure the enforcement of the legislation by carrying out the functions provided by law and investigating and resolving violations against children.
20.5.An adult who is recognized among children and has a certain position in society can be honored as a children's ambassador by the soums, districts children's conference.
20.6.The children's ambassador shall submit suggestions, requests, petitions and complaints regarding the children's rights and protection of their respective soums, districts to relevant employees and organizations and have resolved them.
20.7.The procedure for selecting children's ambassadors shall be approved jointly by the state administrative body in charge of children and family matters and the competent organizations.
Article 21.The report on the implementation of the children's rights
21.1.According to the international treaties of Mongolia, the main report on the implementation of children's rights shall be submitted by the state authorities to the specialized international organization (the United Nations and its affiliates) within the specified period, and it shall be issued with the participation of children, the public, and civil society.
21.2.The report on the implementation of children's rights shall be developed jointly by the state central administrative body in charge of child and family development matters and state central administrative body in charge of legal affairs, and officials and experts of the state central administrative and local bodies, judicial administration, prosecutor's office, and the National Human Rights Commission shall be involved mandatorily.
21.3.If the deadline for submitting the report on the implementation of children's rights is clearly specified in the international treaties of Mongolia, it shall be developed and discussed six months prior upon fulfilling the complete participation of the parties.
21.4.An external report on the implementation of children's rights to be submitted to an international organization may be submitted by a non-governmental organization specializing in the field of the children, the public, or the children's rights.
21.5.Employees and officials who do not issue a report on the implementation of children's rights on time, or who do not fulfill their obligations under the law, shall be held accountable in accordance with the Law on the Civil Service.
21.6.The Government of Mongolia shall organize the implementation of conclusions and recommendations submitted by international organizations regarding the implementation of children's rights.
Article 22.Entry into force of the Law
22.1.This Law shall enter into force on September 1, 2016.
THE CHAIRMAN OF THE STATE GREAT KHURAL OF MONGOLIA ENHKBOLD.Z
