Нүүр
Эрх зүйн акт 
Эрх зүйн актын орчуулга 
Нэмэлт өөрчлөлт 
Сонсох / Сонгосон утга сонсох
Pdf
Word
Хэвлэх
МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ
2015 оны 7 дугаар сарын 8-ны өдөр
Улаанбаатар хот
НИЙТИЙН СОНСГОЛЫН ТУХАЙ
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
1 дүгээр зүйл.Хуулийн зорилт
1.1.Энэ хуулийн зорилт нь төрийн байгууллага, албан тушаалтан энэ хуульд заасан асуудлаар нийтийн сонсголыг зохион байгуулж төрийг удирдах хэрэгт иргэдийн оролцоог хангахад оршино.
2 дугаар зүйл.Нийтийн сонсголын тухай хууль тогтоомж
2.1.Нийтийн сонсголын тухай хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, энэ хууль болон эдгээртэй нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.
3 дугаар зүйл.Үндсэн болон тусгай зарчим
/Энэ зүйлийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
3.1.Нийтийн сонсголыг зохион байгуулахад ардчилсан ёс, хууль дээдлэх, баримт, мэдээлэлд үндэслэсэн байх, талуудын оролцоог тэгш хангах, иргэний мэдэх эрх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрх чөлөөг хангах, үр нөлөөтэй байх үндсэн зарчмыг удирдлага болгоно.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
3.2.Нэр дэвшигчийн сонсгол зохион байгуулахад дараах тусгай зарчмыг баримтална:
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
3.2.1.нэр дэвшигчдэд тэнцвэртэй хандах;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
3.2.2.нэр дэвшигч, оролцогчдод хүндэтгэлтэй хандах;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
3.2.3.ил тод, нээлттэй байх.
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
3.3.Энэ хуулийн 3.2-т заасан тусгай зарчмыг доор дурдсан агуулгаар ойлгоно:
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
3.3.1.“нэр дэвшигчдэд тэнцвэртэй хандах” гэж нэр дэвшигчийн албан тушаалын болон бусад байдлаас үл хамааран асуултад хариулах, санал хэлэх боломжийг бүх нэр дэвшигчид тэгш олгох бөгөөд аль нэг нэр дэвшигчид давуу байдал олгохгүй байхыг;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
3.3.2.“нэр дэвшигч, оролцогчдод хүндэтгэлтэй хандах” гэж албан тушаалын болон бусад байдлаас үл хамааран нэр дэвшигч, оролцогчоос асуулт асуух, үг хэлэхдээ хүндэтгэлтэй хандахыг;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
3.3.3.“ил тод, нээлттэй байх” гэж нэр дэвшигчийн сонсголд оролцох хүсэлт гаргасан бол хуулийн үндэслэлгүйгээр татгалзахгүй байх, сонсголыг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр шууд, бүрэн дамжуулах, сонсголын тэмдэглэл ил тод байх, оролцогчид тэмдэглэлтэй танилцаж өөрийн саналыг хянах боломжтой байхыг.
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
4 дүгээр зүйл.Хуулийн үйлчлэх хүрээ
4.1.Дараах этгээд нийтийн сонсголыг зохион байгуулахдаа энэ хуулийг дагаж мөрдөнө:
4.1.1.хууль санаачлагч;
4.1.2.төрийн байгууллага, албан тушаалтан;
4.1.3.нутгийн өөрөө удирдах болон нутгийн захиргааны байгууллага.
4.2.Нийтийн сонсголыг доор дурдсан асуудлыг хэлэлцэх, шийдвэр гаргахын өмнө зохион байгуулна:
4.2.1.эрх бүхий этгээдээс боловсруулах хууль тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний акт;
4.2.2.энэ хуульд заасан нийтийн ашиг сонирхлыг хөндсөн асуудал;
4.2.3.хууль тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний актын хэрэгжилтэд тавих хяналт;
4.2.4.татварын хууль тогтоомж болон төсөв батлах, төсвийн орлого ба зарцуулалтад тавих хяналт;
4.2.5.Улсын Их Хурлаас томилогдох албан тушаалтны асуудал.
4.3.Энэ хуулийн 4.2-т зааснаас бусад асуудлаар нийтийн сонсгол явуулахад энэ хуульд заасан зарчим, журмыг баримтална.
5 дугаар зүйл.Хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолт
5.1.Энэ хуульд хэрэглэсэн дараах нэр томьёог доор дурдсан утгаар ойлгоно:
5.1.1."нийтийн сонсгол" /цаашид "сонсгол" гэх/ гэж хууль тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний актыг тогтоох, төрийн байгууллага, нутгийн өөрөө удирдах болон нутгийн захиргааны байгууллага, албан тушаалтны үйл ажиллагаанд хяналт тавих, түүнчлэн хууль тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний актын хэрэгжилтийг үнэлэх, нийтийн эрх ашгийг хөндсөн асуудлаар шийдвэр гаргахын өмнө төрийн байгууллага, албан тушаалтан, иргэн, хуулийн этгээд, мэргэжлийн шинжээчээс санал сонсох, мэдээлэл авах үйл ажиллагааг;
5.1.2."сонсгол даргалагч" гэж тухайн сонсголын дэгийг сахиулахаар сонгогдсон, эсхүл томилогдсон албан тушаалтныг;
5.1.3."мэргэжлийн холбоо" гэж нийтийн ашиг сонирхолд нийцсэн, мэргэжлээрээ эвлэлдэн нэгдсэн иргэдийн төрийн бус байгууллагыг.
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
СОНСГОЛЫН ТӨРӨЛ, ТЭДГЭЭРИЙГ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ ҮНДЭСЛЭЛ
6 дугаар зүйл.Сонсгол, сонсголын төрөл, хэлбэр
6.1.Аливаа шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа нь сонсголын үйл ажиллагаанаас тусдаа байна.
6.2.Сонсгол нь дараах төрөлтэй байна:
6.2.1.хууль тогтоох;
6.2.2.ерөнхий хяналтын;
6.2.3.төсвийн хяналтын;
6.2.4.томилгооны;
6.2.5.захиргааны хэм хэмжээний болон төлөвлөлтийн;
6.2.6.орон нутгийн.
6.2.7.танилцах сонсгол.
/Энэ заалтыг 2021 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
6.2.8.зөвшилцөх сонсгол;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмсэн./
6.2.9.хүний эрх, эрх чөлөөг хангахтай холбоотой хяналтын сонсгол.
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмсэн./
6.3.Сонсголыг нээлттэй, хаалттай хэлбэрээр зохион байгуулах бөгөөд хувь хүн, байгууллага, төрийн нууцад хамаарах болон үндэсний аюулгүй байдлыг хангахтай холбоотойгоос бусад асуудлаар сонсголыг хаалттай явуулахыг хориглоно.
6.4.Энэ хуулийн 6.2.5-д заасан сонсголыг захиргааны хэм хэмжээний актыг батлах, нийтийн ашиг сонирхлыг хөндсөн захиргааны шийдвэр гаргахын өмнө зохион байгуулах бөгөөд уг сонсгол зохион байгуулах нарийвчилсан үндэслэл, журмыг холбогдох хууль болон энэ хуулийн 18.7-д заасан журмаар зохицуулна.
7 дугаар зүйл.Хууль тогтоомжийн төслийн сонсгол
7.1.Хууль санаачлагч дараах тохиолдолд хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийг боловсруулахад хууль тогтоомжийн төслийн сонсголыг явуулна:
7.1.1.хүний эрх, эрх чөлөө, хуулийн этгээдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хязгаарлахтай холбоотой асуудлыг шийдвэрлэх;
7.1.2.нийтийн ашиг сонирхолд шууд хамааралтай эдийн засаг, нийгмийн болон байгаль орчны асуудлыг шийдвэрлэх.
7.1.3.зөвшөөрөл шинээр бий болгох асуудлаар Зөвшөөрлийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах.
/Энэ заалтыг 2022 оны 6 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
7.2.Байнгын хорооны гишүүдийн есөөс доошгүй нь хууль тогтоомжийн төслийн сонсгол явуулах санал тавибал уг сонсголыг заавал явуулна.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
7.3.Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн хууль тогтоомжийн төслийн сонсгол хийх хүсэлтээ иргэн, хуулийн этгээд тухайн асуудал эрхэлсэн Байнгын болон дэд хороонд хандан гаргана.
7.4.Хууль санаачлагч хууль, тогтоомжийн төслийг боловсруулах үе шатанд олон нийтээр тухайн асуудлыг хэлэлцүүлсэн нь хууль тогтоомжийн төслийн сонсголыг явуулахгүй байх үндэслэл болохгүй.
8 дугаар зүйл.Ерөнхий хяналтын сонсгол
8.1.Улсын Их Хурал нь хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийг хэрэгжүүлэх чиг үүрэг бүхий байгууллага, түүний удирдах албан тушаалтны үйл ажиллагаа, нутгийн өөрөө удирдах байгууллага тухайн нутаг дэвсгэр дэх захиргааны хэм хэмжээний актыг хэрэгжүүлэх чиг үүрэг бүхий байгууллага, түүний удирдах албан тушаалтны үйл ажиллагаанд хяналт тавих, үнэлэх зорилгоор ерөнхий хяналтын сонсголыг явуулна.
8.2.Улсын Их Хурал нь дараах тохиолдолд ерөнхий хяналтын сонсголыг заавал явуулна:
8.2.1.Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс хүсэлт гаргасан;
8.2.2.Улсын Их Хурлын есөөс доошгүй гишүүн хүсэлт гаргасан;
/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
8.2.3.тухайн Байнгын хорооны нийт гишүүний олонх, эсхүл цөөнхийн бүлэг хүсэлт гаргасан;
/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан./
8.2.4.эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөж байгаа иргэн, хуулийн этгээдийн гаргасан хүсэлтийг тухайн асуудал эрхэлсэн Байнгын болон дэд хороо хэлэлцэн хүлээн авсан;
8.2.5.энэ хуулийн 8.5-д заасан.
8.3.Нутгийн өөрөө удирдах байгууллага дараах тохиолдолд ерөнхий хяналтын сонсголыг заавал явуулна:
8.3.1.иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын нийт төлөөлөгчийн дөрөвний нэгээс доошгүй төлөөлөгч хүсэлт гаргасан;
8.3.2.эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөж байгаа иргэн, хуулийн этгээдийн гаргасан хүсэлтийг иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал хэлэлцэн хүлээн авсан.
/Энэ заалтад 2022 оны 4 дүгээр сарын 22-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
8.4.Ерөнхий хяналтын сонсголыг явуулах тухай иргэн, хуулийн этгээдээс гаргасан хүсэлт нь доор дурдсан шаардлагыг хангасан байна:
8.4.1.Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд заасан шаардлага;
8.4.2.өөрийнх нь эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол хөндөгдөж байгаа тухай болон сонсголыг зохион байгуулах үндэслэл, шаардлагыг тодорхой заасан байх.
8.5.Хууль тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний актын хэрэгжилтийг үнэлэх зорилгоор ерөнхий хяналтын сонсголыг тогтмол явуулах бөгөөд тухайн хууль, тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний акт хүчин төгөлдөр болсноос хойш 24-30 сарын дотор эхний хяналтын сонсголыг, дараагийн сонсголыг таван жил тутамд нэгээс доошгүй удаа заавал зохион байгуулна.
8.6.Ерөнхий хяналтын сонсголыг явуулснаас хойш нэг жилийн дотор тухайн асуудлаар дахин сонсгол явуулахгүй.
8.7.Хүний эрхийн асуудлаар ерөнхий хяналтын сонсгол явуулах бол Хүний эрхийн Үндэсний Комиссоор дүгнэлт гаргуулж болно.
8.8.Иргэн, хуулийн этгээд ерөнхий хяналтын сонсгол явуулах хүсэлтээ энэ хуулийн 8.1-д заасан байгууллагад хандан гаргана.
9 дүгээр зүйл.Төсвийн хяналтын сонсгол
9.1.Улсын Их Хурал улсын төсвийн орлого ба зарцуулалттай холбоотой асуудлаар дараах тохиолдолд сонсголыг явуулна:
9.1.1.Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороо, цөөнхийн бүлэг хүсэлт гаргасан;
/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан./
9.1.2.Улсын Их Хурлын есөөс доошгүй гишүүд хүсэлт гаргасан.
/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
9.2.Төсвийн хяналтын сонсгол явуулах бол төрийн аудитын байгууллагаар дүгнэлт гаргуулна.
9.3.Засгийн газар, төрийн захиргааны төв, нутгийн өөрөө удирдах болон нутгийн захиргааны байгууллага дараах асуудлаар төсвийн хяналтын сонсголыг жил бүр зохион байгуулна:
9.3.1.улс, орон нутаг, Нийгмийн даатгалын сан, Хүний хөгжил сангийн төсөв;
9.3.2.орон нутгийн хөгжлийн сангийн төсөв;
9.3.3.Засгийн газрын тусгай сангийн төсөв;
9.3.4.Засгийн газар, орон нутгийн өрийн бичиг, санхүүгийн бусад хэрэгсэл;
9.3.5.Засгийн газар, орон нутгийн гадаад болон дотоод зээл, буцалтгүй тусламж;
9.3.6.Засгийн газар, орон нутгийн баталгаа гаргах болон төсвийн өр, авлага үүсгэх аливаа бусад шийдвэр.
10 дугаар зүйл.Нэр дэвшигчийн сонсгол
/Энэ зүйлийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
10.1.Энэ хуулийн 6.2.4, 6.2.7, 6.2.8-д заасан сонсголыг нэр дэвшигчийн сонсгол гэх бөгөөд тэдгээрийг зохион байгуулж, явуулахдаа Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай, Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай болон холбогдох бусад хуулийг баримтална.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан./
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
10.2.Нэр дэвшигчийн сонсголд нэр дэвшигч, түүнийг Улсын Их Хуралд танилцуулах эрх бүхий этгээд, эсхүл түүний төлөөлөгч, нэр дэвшигчээс асуулт асуух, нэр дэвшигч нь тухайн албан тушаалд тавигдах шаардлага хангасан эсэх талаар санал хэлэх, мэдээлэл өгөхөөр хүсэлт гаргасан болон хуульд заасны дагуу мэдээлэл өгөх иргэн, хуулийн этгээд, ажиглагч оролцоно.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
10.3.Нэр дэвшигчийн сонсголын асуулт, санал болон холбогдох мэдээлэл нь нэр дэвшигчийн мэдлэг, ур чадвар, туршлага, мэргэшил, ёс зүй, хараат бус, бие даан ажиллах чадвар, томилогдсон тохиолдолд хийх ажил, нэр дэвшсэн үндэслэлийн талаар байна.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
10.4.Нэр дэвшигчийн сонсголтой холбогдуулан мэргэжлийн холбоо, төрийн бус байгууллага, иргэн, хэвлэл, мэдээллийн төлөөлөл оролцох хүсэлт гаргасан бол тэдгээрийг сонсголд заавал оролцуулна.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
11 дүгээр зүйл.Орон нутгийн сонсгол
11.1.Улсын Их Хурал, Засгийн газар тодорхой асуудлаар тухайн асуудалтай холбоотой газар нутагт очиж орон нутгийн сонсгол зохион байгуулж болно.
11.2.Энэ хуулийн 11.1-д заасан сонсголыг дараах тохиолдолд зохион байгуулна:
11.2.1.тухайн орон нутгийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал хүсэлт гаргасан;
11.2.2.тухайн асуудал эрхэлсэн Байнгын хороо шийдвэр гаргасан.
111 дүгээр зүйл.Танилцах сонсгол
/Энэ зүйлийг 2021 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
111.1.Энэ хуулийн 6.2.7-д заасан танилцах сонсголыг зохион байгуулах журмыг Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хороо батална.
/Энэ зүйлийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./
ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
СОНСГОЛД ОРОЛЦОГЧ ЭТГЭЭД, ТЭДГЭЭРИЙН ЭДЛЭХ ЭРХ, ХҮЛЭЭХ ҮҮРЭГ
12 дугаар зүйл.Сонсголд оролцогч
12.1.Хүсэлт гаргасан иргэн, хуулийн этгээд, шинжээч, ажиглагчийг сонсголд оролцогч гэнэ.
12.2.Нэг асуудлаар сонсгол хийх хүсэлтийг ижил ашиг сонирхолтой гурав ба түүнээс дээш, эсхүл хэд хэдэн этгээд хамтарч гаргасан бол тэдгээрийн саналаар гурав хүртэл этгээд төлөөлөн сонсголд оролцоно.
12.3.Сонсголыг хууль тогтоомжид заасны дагуу зохион байгуулагдаж байгаа эсэхэд хяналт тавих талаар хүсэлт гаргасан иргэн, хуулийн этгээдийг ажиглагч гэнэ. Ажиглагч нь сонсголын үед нэр дэвшигчээс болон бусад оролцогчдоос асуулт асуух, үг хэлэх эрх эдлэхгүй.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
12.4.Нэр дэвшигчийн сонсголд оролцогч гэж энэ хуулийн 10.2-т заасан оролцогчдыг ойлгоно.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмсэн./
13 дугаар зүйл.Мэргэжлийн холбоо, төрийн бус байгууллагыг оролцуулах
13.1.Сонсголд тухайн асуудлаар мэргэшсэн мэргэжлийн холбоо, төрийн бус байгууллагыг заавал оролцуулна.
13.2.Мэргэжлийн холбоо, төрийн бус байгууллагыг сонсголд оролцуулах асуудлыг энэ хуулийн 18.7-д заасан журмаар нарийвчлан зохицуулна.
14 дүгээр зүйл.Сонсголд оролцогчийн иргэний эрх зүйн чадамж
14.1.Сонсголд иргэн, хуулийн этгээд, хуулийн этгээдийн эрхгүй боловч сонсголд зайлшгүй оролцуулах шаардлагатай бусад этгээд оролцох эрхтэй.
14.2.Сонсголд оролцогчийн иргэний эрх зүйн чадамжийг Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 19.1, 19.2, 19.3-т заасны дагуу тодорхойлно.
/Энэ хэсэгт 2016 оны 2 дугаар сарын 4-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
15 дугаар зүйл.Сонсголд оролцогчийн эрх, үүрэг
/Энэ зүйлийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.1.Сонсголд оролцогч дараах эрх эдэлнэ:
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.1.1.энэ хууль болон холбогдох хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу асуултад хариулах, тайлбар, санал хэлэх;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.1.2.сонсголын тэмдэглэл, гарсан шийдвэртэй танилцах, өөрийн хэлсэн санал, тайлбарыг хянах;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.1.3.сонсгол зохион байгуулагч болон даргалагчаас тэнцвэртэй, хүндэтгэлтэй хандахыг шаардах;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.1.4.холбогдох бусад хууль тогтоомжид заасан эрх эдлэх.
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.2.Сонсголд оролцогч дараах үүрэг хүлээнэ:
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.2.1.сонсгол зохион байгуулагчийн дуудсанаар сонсголд хүрэлцэн ирэх;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.2.2.сонсголын дэг сахих;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.2.3.сонсгол зохион байгуулагч болон сонсгол даргалагчийн хууль ёсны шаардлагыг биелүүлэх;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.2.4.сонсголд үнэн зөв мэдүүлэх, бодитой дүгнэлт өгөх;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.2.5.холбогдох бусад хууль тогтоомжид заасан үүрэг хүлээх.
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.3.Сонсголд оролцогч нь сонсголын явцад бусдыг ялгаварлан гадуурхах, доромжлох, яриаг нь таслах, сонсгол даргалагчийн зөвшөөрөлгүйгээр үг хэлэх, хүч хэрэглэх зэрэг зохисгүй үйлдэл гаргахыг хориглоно.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.4.Хэл яриа, сонсголын бэрхшээлтэй хүмүүст хүртээмжтэй байлгах зорилгоор сонсголыг дохионы хэлмэрчтэй явуулна.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
15.5.Сонсгол зохион байгуулагч нь хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн сонсголд оролцох, ажиглах боломжийг хангана.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
16 дугаар зүйл.Сонсгол зохион байгуулагч, түүний эдлэх эрх, хүлээх үүрэг
16.1.Улсын Их Хурлаас зохион байгуулах сонсголыг тухайн асуудлыг эрхэлсэн Байнгын, дэд, түр хороо, нутгийн өөрөө удирдах байгууллагаас зохион байгуулах сонсголыг тухайн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын ажлын алба, Засгийн газраас зохион байгуулах сонсголыг Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар хариуцан явуулах бөгөөд бусад байгууллагаас зохион байгуулах сонсголыг Тамгын газар, түүнтэй адилтгах нэгж зохион байгуулна.
/Энэ заалтад 2022 оны 4 дүгээр сарын 22-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
16.2.Сонсгол зохион байгуулагч сонсголын бэлтгэл ажлыг бүрэн хангах, сонсголыг холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу зохион байгуулах үүрэгтэй.
17 дугаар зүйл.Сонсгол даргалагч, түүний эрх, үүрэг
/Энэ зүйлийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.1.Сонсгол даргалагч сонсголыг хуульд заасны дагуу удирдан зохион байгуулах, сонсголын асуудлыг тал бүрээс нь үнэн бодитойгоор тогтоох, сонсголд ач холбогдол бүхий нотлох баримтыг цуглуулах, үнэлэх, оролцогчийн эрх, үүргээ хэрэгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэх, сонсголын дэг сахиулах үүрэгтэй.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.2.Сонсгол даргалагчийг сонгох, томилох асуудлыг энэ хууль болон холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу зохицуулна.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.3.Хуульд өөрөөр заагаагүй бол Улсын Их Хурлаас зохион байгуулах сонсголын даргалагчийг Байнгын, дэд хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын саналаар сонгоно. Сонсгол даргалагчийн эзгүйд түүний томилсон гишүүн сонсгол даргална.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.Сонсгол даргалагч дараах нийтлэг эрх эдэлж, үүрэг хүлээнэ:
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.1.сонсголын бэлтгэлийг хангах;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.2.сонсголыг товлосон цагт эхлүүлж, дэгийн дагуу явуулах;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.3.сонсголд оролцож байгаа этгээдэд асуулт асуух, үг хэлэх зөвшөөрөл өгөх;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.4.сонсголын тайланг хянаж, эрх бүхий этгээдэд танилцуулах;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.5.хүндэтгэн үзэх шалтгаантай оролцогчид чөлөө өгөх;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.6.сонсголын дэг сахиулах, оролцогчдоос дэг сахихыг шаардах;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.7.сонсголын дэг зөрчигчид холбогдох хууль тогтоомжид заасан арга хэмжээ авах;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.8.сонсголын асуулт, хариулт, тайлбар, санал, мэдээлэл нь сонсголын сэдэвт хамааралгүй, ялгаварлан гадуурхсан, доромжилсон үг хэллэг хэрэглэсэн бол таслан зогсоох;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.9.сонсголын дэг зөрчсөн, эсхүл энэ хуулийн 15.3-т заасан үйлдэл гаргасан оролцогчид сануулах, зайлшгүй шаардлагатай бол үг хэлэх эрхийг нь хасах;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.10.сонсголын тогтсон сэдвээс өөр сэдвийг хөндсөн тохиолдолд сануулга өгөх;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
17.4.11.сонсголын үйл ажиллагаанд саад учруулсан этгээдийг танхимаас гаргах.
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ
СОНСГОЛЫН НИЙТЛЭГ ЖУРАМ
18 дугаар зүйл.Сонсголын нийтлэг журам
18.1.Оролцогчид сонсголын үеэр хуралдаан даргалагч, бусад оролцогчоос асуулт асуухгүй.
18.2.Сонсголын асуудалтай холбогдуулан бичгээр, эсхүл цахим хэлбэрээр ирсэн санал, хүсэлт, мэдээллийг уншиж танилцуулан тэмдэглэлд тусгаж болно.
/Энэ хэсэгт 2024 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан./
18.3.Согтууруулах ундаа, мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодис хэрэглэсэн этгээдийг сонсголд оролцуулахыг хориглоно.
18.4.Нээлттэй сонсголд хэвлэл, мэдээллийн төлөөллийг заавал оролцуулна.
18.5.Энэ хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан сонсгол болон Улсын Их Хурлаас зохион байгуулах ерөнхий хяналтын, төсвийн хяналтын, нэр дэвшигчийн, хүний эрх, эрх чөлөөг хангахтай холбоотой сонсголд тухайн асуудал эрхэлсэн Байнгын, дэд, түр хорооны гишүүдийн гуравны нэгээс доошгүй нь оролцох бөгөөд уг шаардлагыг хангаагүй зохион байгуулсан сонсголыг хүчингүйд тооцно.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
18.6.Улсын Их Хурлаас зохион байгуулах сонсголд холбогдох албан тушаалтан сонсголын асуудлаар хариу тайлбар гаргаж өгөөгүй буюу мэдэгдэл хүргүүлсээр байхад хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр сонсголд ирээгүй бол түүнийг Улсын Их Хурлыг үл хүндэтгэсэн хэмээн үзэж хуульд заасны дагуу хариуцлага хүлээлгэнэ.
18.7.Хууль тогтоомжийн төслийн, ерөнхий хяналтын, төсвийн хяналтын, нэр дэвшигчийн, хүний эрх, эрх чөлөөг хангахтай холбоотой сонсголын нарийвчилсан журмыг энэ хууль болон Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нийцүүлэн Улсын Их Хурал, захиргааны хэм хэмжээний сонсголын нарийвчилсан журмыг энэ хууль болон Захиргааны ерөнхий хуульд нийцүүлэн Засгийн газар баталж болно.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
18.8.Сонсгол явуулах талаарх хүсэлт гаргах, тус хүсэлтийг шийдвэрлэх, сонсголын товыг зарлан мэдээлэх, сонсгол зохион байгуулах үйл явц, бүртгэл, сонсголын ирц, үе шат, сонсгол даргалагчийг сонгох, түүний эрх, үүрэг, сонсголын дэг болон сонсголын тэмдэглэл, тайлан гаргахтай холбогдсон харилцааг Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хууль болон энэ хуулийн 18.7-д заасан журмаар нарийвчлан зохицуулна.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./
19 дүгээр зүйл.Сонсголын тэмдэглэл
19.1.Сонсголын тэмдэглэлд сонсголыг зохион байгуулсан огноо, байрлал, эхэлсэн дууссан цаг, сонсгол даргалагч, оролцогчдын овог, эцгийн нэр, өөрийн нэр, хаяг, сонсголын ирц болон оролцогчид эрх, үүргийг тайлбарласан байдал, оролцогчийн тайлбар, баримтыг шинжилсэн талаар бичнэ.
19.2.Сонсгол дууссан өдрөөс хойш 3 хоногийн дотор тэмдэглэлийг бэлэн болгох ба түүнд сонсгол даргалагч гарын үсэг зурна.
19.3.Хаалттай зохион байгуулснаас бусад сонсголын тэмдэглэл нээлттэй байх бөгөөд уг тэмдэглэлийг тухайн байгууллагын албан ёсны цахим хуудсанд байрлуулна.
20 дугаар зүйл.Сонсголын тов
20.1.Сонсгол зохион байгуулагч сонсголыг зохион байгуулах товыг тогтооно.
20.2.Шаардлагатай тохиолдолд сонсголыг ажлын бус өдөр явуулж болно.
20.3.Сонсгол зохион байгуулагч сонсголын товыг дараах хугацаанд нийтэд зарлана:
20.3.1.хууль тогтоомжийн төслийн сонсголыг Байнгын хорооны хуралдааны анхны хэлэлцүүлгээс өмнө;
20.3.2.ерөнхий хяналтын, төсвийн болон нэр дэвшигчийн, хүний эрх, эрх чөлөөг хангахтай холбоотой сонсголыг тухайн хүсэлтийг эрх бүхий байгууллага хэлэлцэн, товлосноос хойш долоо хоногийн дотор;
/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
20.3.3.захиргааны хэм хэмжээний сонсголыг холбогдох хуульд заасан хугацаанд.
20.4.Сонсголын товыг тогтоосны дараа товыг зайлшгүй хойшлуулах шаардлагатай бол тухайн сонсголын товыг нийтэд зарласан арга хэрэгслээр дахин зарлана.
20.5.Албан тушаалтан хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр сонсголд ирээгүй нь сонсголыг хойшлуулах үндэслэл болохгүй.
21 дүгээр зүйл.Сонсголыг нийтэд зарлах
21.1.Сонсголын товыг олон нийтийн телевиз, радио болон сонсгол зохион байгуулагчийн цахим хуудас, өдөр тутмын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан 14-өөс доошгүй хоногийн өмнө энэ хуулийн 18.7-д заасан журмаар тогтоосон давтамж, арга хэрэгслээр олон нийтэд мэдээлнэ.
21.2.Төрийн албан тушаалтанд сонсголын зарыг бичгээр, эсхүл цахим хэлбэрээр буюу бусад нотлогдох боломжтой арга хэрэгслээр хүргүүлнэ.
/Энэ хэсэгт 2024 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан./
21.3.Орон нутагт зохион байгуулах сонсголын зарыг орон нутгийн хэвлэл, мэдээллийн хэрэгсэл, тухайн засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн Засаг даргын Тамгын газар болон хүн ам олноор үйлчлүүлдэг соёлын ба үйлчилгээний газруудын зарын самбарт байрлуулна.
21.4.Сонсголын товын зард сонсгол явуулах огноо, цаг, байрлал, сонсгол явуулах асуудлын талаарх мэдээлэл, үндэслэл, бүртгүүлэх хугацааны тухай мэдээллийг багтаасан байна.
22 дугаар зүйл.Сонсголд оролцох хүсэлт гаргах, оролцогчийг бүртгэх
22.1.Сонсголд ажиглагчаар оролцох иргэн, хуулийн этгээд сонсгол болохоос ажлын таваас доошгүй хоногийн өмнө Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд заасан шаардлагыг хангасан хүсэлтийг сонсгол зохион байгуулагчид хүргүүлнэ.
22.2.Сонсголд ажиглагчаар оролцох хүний тоо, бүртгэл дуусгавар болох хугацаа, сонсгол зохион байгуулах үйл ажиллагааны журмыг энэ хуулийн 18.7-д заасан журмаар нарийвчлан зохицуулна.
23 дугаар зүйл.Шинжээч, орчуулагч, хэлмэрчийг оролцуулах
23.1.Сонсгол даргалагч шинжээч, орчуулагч, хэлмэрчид мэдэгдэх хуудсыг хүргүүлнэ.
23.2.Мэдэгдэх хуудсанд дараах зүйлийг заавал тусгана:
23.2.1.хүлээн авч байгаа этгээд;
23.2.2.сонсгол хийх асуудлын сэдэв;
23.2.3.сонсголын тов.
23.3.Шинжээч, орчуулагч, хэлмэрч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр сонсголд хүрэлцэн ирээгүй, тогтоосон журмыг зөрчсөн бол холбогдох хуульд заасан хариуцлагыг ногдуулна.
23.4.Мэргэжлийн шинжээч хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар сонсголд хүрэлцэн ирж тайлбар өгөх боломжгүй, эсхүл хэт өндөр зардлаар ирэх тохиолдолд шинжээчийн дүгнэлтийг бичгээр, эсхүл цахим гарын үсгээр баталгаажуулсан цахим хэлбэрээр гаргаж болно.
/Энэ хэсэгт 2024 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан./
231 дүгээр зүйл.Сонсголын зардал
/Энэ зүйлийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмсэн./
231.1.Сонсгол зохион байгуулахтай холбогдон гарах аливаа зардлыг улсын төсвөөс санхүүжүүлнэ.
/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмсэн./
24 дүгээр зүйл.Сонсголыг хойшлуулах
24.1.Сонсголын үеэр мэргэжлийн шинжээч сонсголыг хойшлуулах шалтгаан, хугацааг тодорхой дурдаж, энэ тухай хуралдааны тэмдэглэлд тусгуулан сонсголыг сонсгол даргалагч үндэслэлтэй гэж үзвэл нэг удаа хойшлуулж болно.
24.2.Хойшлуулах үндэслэл, шалтгаанаас хамааран хойшлуулах хугацаа ажлын таваас илүүгүй өдөр байна.
ТАВДУГААР бүлэг
Бусад зүйл
25 дугаар зүйл.Хууль зөрчигчид хүлээлгэх хариуцлага
25.1.Энэ хуулийг зөрчсөн албан тушаалтны үйлдэл нь гэмт хэргийн шинжгүй бол Төрийн албаны тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.
25.2.Энэ хуулийг зөрчсөн хүн, хуулийн этгээдэд Эрүүгийн хууль, эсхүл Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.
/Энэ зүйлийг 2015 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/
26 дугаар зүйл.Хууль хүчин төгөлдөр болох
26.1.Энэ хуулийг 2016 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА З.ЭНХБОЛД
Монгол Улсын хууль, тогтоомжийн албан бус англи орчуулгыг зөвхөн судалгаа шинжилгээ болон мэдээллийн зорилгоор ашиглах боломжтой. Үүнээс үүдэх хууль зүйн аливаа үр дагаврыг ХЗДХЯ, ХЗҮХ хариуцахгүй болно.
(2022-12-18-ны өдрийн хуулийн хяналт) Unofficial translation
LAW OF MONGOLIA
July 8, 2015 Ulaanbaatar city
ON PUBLIC HEARING
CHAPTER ONE
GENERAL PROVISIONS
Article 1.Objective of the Law
1.1.The objective of this Law is to conduct public hearing by state organizations and officials on matters stated by this Law and ensure civil participation in state control.
Article 2.Legislation on Public hearing
2.1.The legislation on Public hearing shall consist of the Constitution of Mongolia, this Law and other legislative acts enacted in compliance with them.
Article 3.General and specific principles
/This article was modified according to the law of December 24, 2021/
3.1.When conducting public hearing, one shall obey the fundamental principles of democracy, upholding of law, basing on facts and information, justice, participation equality of all parties, civil right to know, ensuring freedom of speech and efficiency.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
3.2.The following specific principles shall be adhered to when organizing appointment hearing:
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
3.2.1.to treat equally with candidates;
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
3.2.2.to treat respectfully to candidates and participants;
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
3.2.3.to be transparent and open;
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
3.3.The specific principle provided in paragraph 3.2 of this law shall be understood as follows:
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
3.3.1."to treat equally with candidates" means providing all candidates with equal opportunity to answer questions and express their proposal irrespective of their position and other situations and not providing priority to any candidate;
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
3.3.2."to treat respectfully to candidates and participants" means showing respect when asking question from and making speech in front of candidates and participants irrespective of their position and other situations;
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
3.3.3."to be transparent and open" means not to deny the participation in candidate hearing without legal grounds if one has requested to take part in it, to directly and fully broadcast the hearing via media and to provide opportunity that hearing minutes shall be transparent so that participants can review their proposal by having presented with hearing minutes.
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
Article 4.Scope of the Law
4.1.The following person shall comply with this law when conducting public hearing:
4.1.1.persons with power of initiating law;
4.1.2.state organizations and officials;
4.1.3.local self-governing and administrative bodies.
4.2.Public hearing shall be conducted prior to the adoption of following discussions and decisions:
4.2.1.drafting of legislation and administrative normative act;
4.2.2.matters involving public interest stipulated in this law;
4.2.3.monitoring the implementation of legislation and administrative normative acts;
4.2.4.approving taxation legislation, budget, and monitoring of budget income and spending;
4.2.5.appointment of an official at State Great Khural.
4.3.To conduct hearing on matters other than stipulated in paragraph 4.2 of this Law, principles and rules of this law shall also be applied.
Article 5.Definitions
5.1.The following terms used in this law shall be understood as follows:
5.1.1."public hearing" /hereinafter referred to as "hearing"/ means to receive comments, information hearing proposal from state organizations and officials, legal entity and persons, and professional experts before approving legislation and administrative normative act, monitoring state organization, local self-governing and administrative bodies, moreover assessing implementation of legislations and administrative normative acts and making decisions on matters involving public interests;
5.1.2."hearing chairperson" means an official elected or appointed to chair the particular hearing;
5.1.3."professional association" means non-governmental organization formed by citizens united by profession and in line with public interest.
CHAPTER TWO
HEARING TYPES AND GROUNDS FOR ORGANIZING HEARINGS
Article 6.Hearing, Hearing types and forms
6.1.Any decision-making process shall be separate from hearing process.
6.2.Hearing shall have the following types:
6.2.1.Legislative;
6.2.2.General monitoring;
6.2.3.Budget monitoring;
6.2.4.Appointment;
6.2.5.administrative normative act and planning;
6.2.6.On-site;
6.2.7.Presentation;
/This subparagraph was added according to the law of January 15, 2021/
6.2.8.Deliberation;
/This subparagraph was added according to the law of December 24, 2021/
6.2.9.Monitoring on ensuring human rights and freedom.
/This subparagraph was added according to the law of December 24, 2021/
6.3.Hearing shall be conducted in open and closed form. It is prohibited to conduct a hearing in closed form unless it is related to personal, organizational and state secret or to ensure the national security.
6.4.Hearings referred to in subparagraph 6.2.5 of this Law shall be conducted before approval of administrative normative acts and administrative decisions affecting public interests. Detailed grounds and rules of conducting these hearings shall be regulated by rules set forth in paragraph 18.7 of this Law and other relevant laws.
Article 7.Hearing on draft legislation
7.1.A legislative initiator shall conduct hearing on draft legislation when drafting laws and other decisions of the State Great Khural in the following circumstances:
7.1.1.to settle matters related to restricting human rights, freedom, legal person's rights and legitimate interests;
7.1.2.decisions related to economic, social and environmental problems directly connected with public interests.
7.1.3.making amendments into the Law on Permission regarding creation of new permission.
/This subparagraph was added according to the law of June 17, 2022/
7.2.If a hearing on the draft legislation is going to be conducted, it shall be decided by vote of not less than nine members of the Standing Committee.
/This paragraph was amended according to the law of December 24, 2021/
7.3.Filed request of a natural or legal person to conduct a hearing on the draft legislation to the State Great Khural shall be submitted to the standing and subcommittee, which is in charge of that matter.
7.4.Organizing public discussion on the issue during the drafting stage of legislation by legislative initiator shall not constitute grounds not to conduct a hearing.
Article 8.General monitoring hearing
8.1.The State Great Khural shall conduct general monitoring hearing to oversee and assess the operations of organizations, which have functions to implement laws and other decisions of the State Great Khural and actions of its commanding officials. Local self-governing bodies shall conduct general monitoring hearing to oversee and assess the operations of organizations, which have functions to implement the administrative normative acts in the particular territory and actions of its commanding officials.
8.2.The State Great Khural shall mandatorily conduct general monitoring hearing in the following circumstances:
8.2.1.by request of the President of Mongolia;
8.2.2.by request of not less than nine members of the State Great Khural;
/This subparagraph was amended according to the law of December 24, 2021/
8.2.3.by request of majority group of all members of the standing committee or minority group;
/This subparagraph was amended according to the law of December 24, 2021/
8.2.4.a request submitted by person and legal entity whose rights and legitimate interests haven been affected, is accepted by the standing committee and sub-committee through its discussion;
8.2.5.referred to in 8.5 of this law.
8.3.A local self-governing body shall mandatorily conduct general monitoring hearing in the following circumstances:
8.3.1.by request of at least one-quarter of all representatives of the Citizens' Representative Khural;
8.3.2.by request submitted by legal entity and persons whose rights and legitimate interests haven been affected, and accepted by the presidium of the Citizens' Representative Khural through its discussion.
/This subparagraph was modified according to the law of April 22, 2022/
8.4.A request to conduct general monitoring hearing submitted by legal entity and person shall meet the following requirements:
8.4.1.requirements set forth in article 10 of Law on Resolving Applications and Complaints submitted to State Organizations and Officials by citizens;
8.4.2.to specifically state about the rights and legitimate interests that have been affected, and grounds and requirements to conduct the hearing.
8.5.General monitoring hearings shall be conducted regularly in order to assess implementation of legislations and administrative normative acts. Initial hearing shall be conducted within 24-30 months after coming into effect of the particular legislation and administrative normative act and next hearings be conducted more than once in every five years.
8.6.The general monitoring hearing shall not be conducted again on the same particular matter within one year from the date of hearing.
8.7.If the general monitoring hearing is to be conducted on human rights issues, an opinion by National Commission on Human Rights may be issued.
8.8.Legal entity and person shall submit their request to conduct general monitoring hearing to organization referred to in paragraph 8.1 of this Law.
Article 9.Budget monitoring hearing
9.1.The State Great Khural shall conduct a hearing on matters related to budget income and expense in the following circumstances:
9.1.1.by request of subcommittee of budget expense monitoring or minority group;
/This subparagraph was amended according to the law of December 24, 2021/
9.1.2.by request of not less than nine members of the State Great Khural.
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
9.2.If a budget monitoring hearing is going to be conducted, state audit organization shall issue an opinion.
9.3.Government, state administrative central authorities, and local self-governing and administrative bodies shall conduct the budget monitoring hearing every year on the following matters:
9.3.1.budget of state, local, social security and Human Development Fund;
9.3.2.regional development fund budget;
9.3.3.governmental special fund budget;
9.3.4.governmental and local bonds and other financial instruments;
9.3.5.governmental and local, domestic and foreign loans and grants;
9.3.6.governmental and local guarantees and other decisions that may create budget debt.
Article 10.Appointment hearing
/This article was modified according to the law of December 24, 2021/
10.1.Hearing referred to in 6.2.4, 6.2.7 and 6.2.8 of this law shall mean appointment hearing and it shall adhere to Law on Inspection of the State Great Khural of Mongolia and Law on Procedural order of the Session of the State Great Khural of Mongolia and other respective law when organizing these hearings.
/This paragraph was amended according to the law of January 15, 2021/
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
10.2.The candidate, authorized person who will present the candidate in the State Great Khural, or his/her representative, legal entity and person and observer who will ask question from the candidate, express own proposal on whether the candidate has satisfied the requirements on the given position and person who has requested to provide information according to law shall take place in appointment hearing.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
10.3.The questions, proposal and respective information for appointment hearing shall be about the candidate's knowledge, skill, experience, ethics, ability to act independently, job position in case elected and grounds for being appointed.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
10.4.If any professional association, non-governmental organization, citizen and media representatives have requested to take part in appointment hearing, they shall mandatorily take part in it.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
Article 11.On-site hearing
11.1.The State Great Khural and Government may conduct on-site hearing on certain matters at the site related to that matter.
11.2.Hearing referred to in paragraph 11.1 of this Law shall be conducted in the following circumstances:
11.2.1.a request of the particular local Citizens' Representative Khural was submitted;
11.2.2.a decision was issued by the standing committee, which is in charge of the particular issue.
Article 111.Presentation hearing
111.1.The legal standing committee of the State Great Khural shall approve the procedures for organizing presentation hearing referred to in subparagraph 6.2.7 of this law.
/This article was added according to the law of January 15, 2021/
/This article was invalidated according to the law of December 24, 2021/
CHAPTER THREE
PARTICIPANTS OF THE HEARING, THEIR RIGHTS AND DUTIES
Article 12.Participants of the hearing
12.1.Legal entity and persons, experts and observers who submitted a request shall be considered as participants.
12.2.If three or more, or several persons with same interests have requested to conduct a hearing on the same matter, up to three persons shall represent them by their vote during the hearing.
12.3.Any legal entity and person who has requested to monitor whether the hearing is being organized in accordance with legislation shall be considered observers. Observer shall not be entitled to ask question from candidate and other participants and make speech during hearing.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
12.4.The participant in appointment hearing shall refer to the participants specified in paragraph 10.2 of this law.
/This paragraph was added according to the law of December 24, 2021/
Article 13.Participation of professional associations and non-governmental organizations
13.1.Professional associations and non-governmental organizations with expertise on the particular issue must be called into the hearing.
13.2.Matters in relation to participation of professional associations and non-governmental organizations shall be regulated in detail by rules set forth in paragraph 18.7 of this Law.
Article 14.Legal capability of the participant
14.1.Legal entity and persons and organizations without legal status that must attend the hearing shall have entitlement to participate in the hearing.
14.2.Civil legal capability of the participant shall be determined as stated in 19.1, 19.2 and 19.3 of Law on Procedure for Administrative Cases at Court.
/This paragraph was amended according to the law of February 4, 2016/
Article 15.Rights and duties of the participants
/This article was modified according to the law of December 24, 2021/
15.1.The participants of the hearing shall exercise the following rights:
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.1.1.to state explanations, comments and opinions in accordance with this law;
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.1.2.to familiarize themselves with the hearing minutes and review proposal and comments made by them;
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.1.3.to demand equal and respectful treatment from hearing organizer and chairperson
15.1.4.exercise the rights specified in other applicable laws.
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.2.The participants of the hearing shall have the following duties:
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.2.1.to appear at the hearing as summoned by the hearing organizer;
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.2.2.to follow orders and procedures of the hearing;
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.2.3.to fulfill the legitimate demands of the organizer and the chairperson of hearing;
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.2.4.to provide statement of factual explanation and realistic opinion at the hearing.
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.2.5.to be bound by duties specified by other respective legislation.
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.3.The participants of the hearing shall be prohibited to conduct improper actions such as discriminating, insulting others, interrupting their speech, make speech with approval of the hearing chairperson and using force.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.4.The hearing must be conducted using sign language interpreter so that persons with speech and hearing impediment can understand.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
15.5.The hearing chairperson shall ensure the possibility of participation and observation in hearing for persons with speech and hearing impediment.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
Article 16.Hearing organizer and huis/her rights and duties
16.1.Hearings of the State Great Khural shall be organized by standing, sub and temporary committees in charge of the matter. Hearings of local self-governing bodies shall be organized by offices of its presidiums. Hearings of the Government shall be organized by cabinet secretariat of the Government. Hearings to be conducted by other organizations shall be organized by their respective offices and equivalents.
/This subparagraph was modified according to the law of April 22, 2022/
16.2.Hearing organizer shall have duties to ensure the preparation for the hearing is satisfied and organize the hearing in accordance with the relevant legislations.
Article 17.Chairperson of the hearing and his/her rights and duties
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.1.The chairperson of hearing shall have duties to organize the hearing in accordance with the relevant legislations, establish the matters factually and from all aspects, collect and evaluate the important evidence of the hearing, create conditions for participants to exercise their rights and enforce the order of the hearing.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.2.Election and appointment of the chairperson of hearing shall be regulated by this law and respective legislation.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.3.Unless otherwise stated in law, the chairperson of hearing organized by the State Great Khural shall be elected by the majority vote of members who took part in the standing and sub-committee session. In the absence of the chairperson of hearing, the member appointed by him/her shall preside over the hearing.
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.The chairperson of hearing shall have the following common rights and duties:
/This paragraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.1.to ensure the preparation of hearing:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.2.to commence the hearing at fixed hour and organize according to its order:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.3.to give approval to persons taking part in hearing to ask question and make speech:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.4.to review hearing report and present it to authorized person:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.5.to permit a leave for any person who has reasonable excuse:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.6.to enforce the order of hearing and demand participants to follow the order:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.7.to take measures specified in respective legislation on violators of the order of hearing:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.8.to interrupt if any of the participants has used question, response, explanation, proposal and information that are irrelevant to the hearing and used any discriminating and insulting speech:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.9.to give warning to a participant who has violated the order or hearing or shown action specified in paragraph 15.3 of this law and if necessary to suspend the right of making speech:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.10.to give warning in case any participant has raised a topic other than the fixed topic of hearing:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
17.4.11.to discharge any person who has disturbed the activity of hearing from chamber:
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
CHAPTER FOUR
COMMON PROCEDURES FOR HEARING
Article 18.Common procedures for hearing
18.1.Participants shall not ask questions from the chairperson and other participants.
18.2.Comments, requests and information that have been received in writing on the matters of the hearing may be read and introduced at the hearing and recorded into the hearing minutes.
18.3.Person under influence of either alcohol, narcotic drugs or psychotropic substances shall not be allowed to participate in the hearing.
18.4.Media representatives shall be mandatorily present at the open hearings.
18.5.Majority of the members of the standing, sub and temporary committee in charge of the matter shall attend the hearing referred to in article 7 of this Law and hearings conducted by the State Great Khural on general monitoring, budget monitoring and the appointment. Hearings organized not satisfying this requirement shall be disqualified.
/This paragraph was amended according to the law of December 24, 2021/
18.6.If an official has not submitted an explanation on the hearing issues, or not appeared without any reasonable excuse at the hearing conducted by the State Great Khural, it shall be considered as contempt of the State Great Khural and the official shall be held accountable in accordance with law.
18.7.The State Great Khural shall approve the detailed procedural rules on draft legislation, general monitoring, budget monitoring, and appointment hearings in accordance with this Law and Law on Legislations. The Government may approve detailed procedural rules on hearings on administrative normative acts in accordance with this Law and General Administrative Law.
/This subparagraph was amended according to the law of December 24, 2021/
18.8.Procedures stipulated in paragraph 18.7 of the Law on Procedural order of the Session of the State Great Khural shall also have detailed regulations on relations with respect to submitting requests to conduct a hearing, processing of the request, informing and announcing the date of the hearing, participants, the process of organizing, registration, minutes of the hearing, hearing attendance, stages of the hearing, the appointment of the chairperson, his rights and duties and the order of hearing.
/This subparagraph was modified according to the law of December 24, 2021/
Article 19.Minutes of the hearing
19.1.Minutes of the hearing shall include the date and place that the hearing was organized, starting and ending time, surname, father's name, name and address of the chairperson of hearing and the participants, hearing attendance, whether if the rights and obligations were explained to the participant, and evaluation of the participant's explanations and evidence.
19.2.Minutes of the hearing shall be available within 3 days from the date of the hearing ended and signed by the chairperson of hearing.
19.3.Minutes of the hearing shall be open except for the minutes of the closed hearing and shall be placed on the official website of the organization.
Article 20.Fixed date of hearing
20.1.The hearing organizer shall set the date of hearing.
20.2.If necessary, a hearing may be conducted on non-working day.
20.3.Hearing organizer shall announce the public hearing date in the following period:
20.3.1.regarding the hearing on legislation, before the first discussion of the Standing Committee meeting;
20.3.2.regarding the general monitoring, budget and appointment hearing, within a week after it was discussed and the date was established by the competent authority;
/This subparagraph was amended according to the law of December 24, 2021/
20.3.3.regarding the hearing on administrative normative acts, in accordance with period set forth in the relevant law.
20.4.If the hearing must be postponed after establishing a date for the hearing, new date of the hearing shall be announced through the means it was announced before.
20.5.Nonappearance of an official without a reasonable excuse at the hearing shall not be the reason to postpone the hearing.
Article 21.Announcing the date of hearing to public
21.1.The date of the hearing shall be announced by public television, radio and organizer's website with frequency and tools stated in the rule referred to in paragraph 18.7 of this Law at least 14 days in advance.
21.2.Notification for a state official shall be delivered by written notice or other attestable means.
21.3.On-site hearing shall be announced by local media outlets and placed on bulletin or advertisement boards of the governor's office of the particular administrative and territorial unit and the cultural and service facilities which are regularly visited by the population.
21.4.Announcement of the date of the hearing shall include date, time and place of the hearing, information and grounds of the subject of the hearing and registration period.
Article 22.Request to attend the hearing and registration of participants
22.1.Person and legal entity to attend the hearing as an observer shall submit the request in compliance with requirements set forth in article 10 of the Law on Resolving Applications and Complaints submitted to State Organizations and Officials by citizens to the hearing organizer five or more days in advance of the hearing.
22.2.Number of observers to attend the hearing, expiry of the registration period and procedures on conducting the hearing shall be regulated in detail by rules referred to in paragraph 18.7 of this Law.
Article 23.Participation of experts, interpreters and translators
23.1.The chairperson of hearing shall deliver notices to the experts, translators and interpreters.
23.2.Notice must include the following:
23.2.1. the receiving person;
23.2.2. topic of the hearing;
23.2.3. date of the hearing.
23.3.If an expert, a translator or an interpreter has not appear at the hearing without a reasonable excuse, he/ she shall be penalized in accordance with the applicable law.
23.4.If an expert cannot appear at the hearing with a reasonable excuse or the transportation cost that may incur is excessive, expert may submit his opinion in writing.
Article 231.Expense of the hearing
/This article was added according to the law of December 24, 2021/
231.1.The state budget shall finance any expense concerning organizing hearing.
/This paragraph was added according to the law of December 24, 2021/
Article 24.Postponing the hearing
24.1.If the expert has stated the reason and duration to postpone the hearing by having it recorded in meeting minutes, the chairperson of hearing may postpone the hearing once based on the grounds of the request.
24.2.Postponing duration of the hearing shall not be more than five days depending on its grounds and reasons.
CHAPTER FIVE
Miscellaneous
Article 25.Liability for the violators of the Law
25.1.In case that the actions by a civil servant violating this Law have not a criminal nature, they shall be subject to liabilities specified in the Law on Civil Service.
25.2.Any person or legal entity violating this Law shall be subject to liabilities specified in the Criminal Law or the Law on Violations.
/This article was modified according to the law of December 4, 2015/
Article 26.Entry into force of the Law
26.1.This Law shall enter into force on January 01, 2016.
CHAIRMAN OF THE STATE GREAT KHURAL OF MONGOLIA ENKHBOLD.Z
