- Нүүр
- Монгол Улсын хууль
- МОНГОЛ УЛСЫН ХҮНИЙ ЭРХИЙН ҮНДЭСНИЙ КОМИССЫН ТУХАЙ
МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ
2020 оны 01 сарын 23 өдөр
Төрийн ордон, Улаанбаатар хот
МОНГОЛ УЛСЫН ХҮНИЙ ЭРХИЙН ҮНДЭСНИЙ КОМИССЫН ТУХАЙ
/Шинэчилсэн найруулга/
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
1 дүгээр зүйл.Хуулийн зорилт
1.1.Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын үйл ажиллагааны зарчим, эрх зүйн үндсийг тодорхойлж, Монгол Улсад хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах, зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, хүний эрхийн боловсролыг олон нийтэд түгээх, дэмжихтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.
2 дугаар зүйл.Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын хууль тогтоомж
2.1.Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, энэ хууль болон эдгээр хуультай нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.
2.2.Монгол Улсын олон улсын гэрээнд энэ хуульд зааснаас өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө.
3 дугаар зүйл.Хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолт
3.1.Энэ хуульд хэрэглэсэн дараах нэр томьёог доор дурдсан утгаар ойлгоно:
3.1.1."Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комисс" гэж Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээнд заасан хүний эрх, эрх чөлөөний хэрэгжилтэд хяналт тавьж, хүний эрхийг хамгаалах, дэмжих чиг үүрэг бүхий хараат бус, бие даасан үндэсний байгууллагыг;
3.1.2."эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх" гэж эрүү шүүлт тулгах болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар шийтгэх буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцахаас урьдчилан сэргийлэх хараат бус, бие даасан, цогц үйл ажиллагааг.
ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ
ХҮНИЙ ЭРХИЙГ ХАМГААЛАХ ҮНДЭСНИЙ ТОГТОЛЦОО
4 дүгээр зүйл.Хүний эрх, эрх чөлөөг хангах, хамгаалах, хүндэтгэх зарчим
4.1.Хууль тогтоомж, захиргааны хэм хэмжээний акт, хөгжлийн бодлогын баримт бичиг, төрийн байгууллагын үйл ажиллагаа нь хүний эрхийг хангах, хамгаалах, хүндэтгэхэд чиглэсэн байна.
4.2.Энэ хуулийн 5.1-д заасан байгууллага хуулиар олгогдсон чиг үүрэг, бүрэн эрхийн хүрээнд хүний эрх, эрх чөлөөг хангах, хамгаалах, хүндэтгэх зарчмыг удирдлага болгоно.
5 дугаар зүйл.Хүний эрхийг хамгаалах үндэсний тогтолцоо
5.1.Монгол Улсад хүний эрхийг хамгаалах үндэсний тогтолцоо нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурал, Засгийн газар, шүүх, прокурор, Үндсэн хуулийн цэц, төрийн болон нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллага, Хүний эрхийн Үндэсний Комиссоос бүрдэнэ.
5.2.Монгол Улсад хүний эрхийг хамгаалах үйл ажиллагаанд иргэний нийгмийн байгууллагыг оролцуулж болно.
6 дугаар зүйл.Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комисс
6.1.Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комисс /цаашид "Комисс" гэх/ улсын төсвөөс санхүүжнэ. Комиссын дарга жилийн төсвийн төслийг төлөвлөн Улсын Их Хурлын даргад хүргүүлэх бөгөөд төслийг Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлнэ. Комиссын дарга Байнгын хороогоор зөвшөөрөгдсөн төсвийн төслийг улсын нэгдсэн төсвийн төсөлд нэгтгүүлэхээр төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад хуульд заасан хугацаанд хүргүүлнэ.
6.2.Комиссын төсөв үйл ажиллагаагаа хараат бусаар хэрэгжүүлэх шаардлагыг хангасан байх бөгөөд хүний эрх, эрх чөлөөг хангах, хамгаалах, зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, хүний эрхийн боловсролыг олон нийтэд түгээх, дэмжих, эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх ажиллагааг хэрэгжүүлэх, шинжээч томилон ажиллуулахад шаардагдах зардал болон бусад зардлыг санхүүжүүлэхэд зарцуулагдана.
6.3.Комисс үйл ажиллагаа явуулах байртай байна.
6.4.Комисс соёмбо бүхий тамга, тогтоосон журмаар үйлдсэн тэмдэгтэй байх бөгөөд төрийн сүлд бүхий хэвлэмэл хуудас хэрэглэнэ. Комисс нь бэлгэдэлтэй байж болох бөгөөд түүнийг хэрэглэх журмыг Комиссын хуралдаанаар батална.
7 дугаар зүйл.Комиссын чиг үүрэг
7.1.Комисс дараах чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:
7.1.1.Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөтэй холбоотой аливаа асуудлаар санал, зөвлөмж гаргаж, эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээдэд хүргүүлэх;
7.1.2.хууль тогтоомж, захиргааны байгууллагын шийдвэрийн төсөл Монгол Улсын Үндсэн хууль, олон улсын гэрээ, хүний эрхийн үндсэн зарчимд нийцэж байгаа эсэх талаар санал гаргах;
7.1.3.хүний эрхийн талаарх олон улсын гэрээнд нэгдэн орох, соёрхон батлах эсэх талаар санал хүргүүлэх, Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Хүний эрхийн Зөвлөл болон гэрээний хороодод мэдээлэл хүргүүлэх;
7.1.4.хүний эрх, эрх чөлөөг хангахтай холбогдсон хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох тухай саналаа хууль санаачлах эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд уламжлах;
7.1.5.хүний эрхийн боловсролыг дэмжих, түгээх;
7.1.6.хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах;
7.1.7.хүний эрхийн асуудлаар төр, иргэний нийгэм, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, хуулийн этгээд болон олон улсын байгууллагатай хамтран ажиллах;
7.1.8.шаардлагатай асуудлаар эрдэм шинжилгээ, судалгааны байгууллага, ашгийн төлөө бус хуулийн этгээдээр судалгаа хийлгэх, тухайлсан асуудлаар мэргэшсэн шинжээч томилж, дүгнэлт гаргуулах;
7.1.9.жендэрийн эрх тэгш байдлыг хангах тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих;
7.1.10.хүний хувийн мэдээлэл хамгаалах хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих;
/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./
7.1.11.төрийн байгууллага, албан тушаалтан хүний эрхийг хангах, хамгаалах, хүндэтгэх үүргийн хэрэгжилтэд энэ хууль болон бусад хуулиар олгогдсон бүрэн эрхийнхээ хүрээнд хяналт тавих;
/Энэ заалтын дугаарт 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
7.1.12.Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх илтгэл боловсруулж, Улсын Их Хуралд хүргүүлэх.
/Энэ заалтын дугаарт 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
8 дугаар зүйл.Комиссын үйл ажиллагааны үндсэн зарчим
8.1.Комисс үйл ажиллагаандаа Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан зарчмаас гадна дараах зарчмыг баримтална:
8.1.1.хүний эрх, эрх чөлөөг дээдлэх;
8.1.2.хүртээмжтэй байх;
8.1.3.шударга, ил тод байх;
8.1.4.хараат бус, бие даасан байх.
9 дүгээр зүйл.Комисс Монгол Улсын Их Хуралтай харилцах
9.1.Комисс Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх илтгэлийг жил бүрийн эхний улиралд багтаан Улсын Их Хуралд хүргүүлнэ.
9.2.Комиссын илтгэлийг жил бүрийн Улсын Их Хурлын хаврын ээлжит чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэж, илтгэлээр өгсөн санал, зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх талаар Улсын Их Хурал тогтоол гаргана.
10 дугаар зүйл.Комисс Засгийн газартай харилцах
10.1.Засгийн газар Комиссын төсвийн төслийг энэ хуулийн 6.1, 6.2-т заасан журмын дагуу улсын нэгдсэн төсвийн төсөлд тусгана.
10.2.Комиссын дарга Монгол Улсын Засгийн газрын хуралдаанд Ерөнхий сайдын хүсэлтээр хүний эрх, эрх чөлөөтэй холбоотой асуудлаар зөвлөх эрхтэйгээр оролцож болно.
10.3.Монгол Улсын Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцэх хүний эрх, эрх чөлөөтэй холбоотой асуудалд санал өгсөн тохиолдолд Комиссын даргыг хуралдаанд байр сууриа илэрхийлэхээр оролцуулж болно.
10.4.Комисс олон улсын хүний эрхийн гэрээнд нэгдэн орох асуудлаар байр сууриа илэрхийлэх, Монгол Улсын олон улсын хүний эрхийн гэрээний биелэлтийг хангуулах Засгийн газрын илтгэлд санал, зөвлөмж өгч болно.
11 дүгээр зүйл.Комисс прокурорын байгууллагатай харилцах
11.1.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн энэ хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлэхэд гэмт хэргийн нөхцөл байдал, түүний шалтгаан, нөхцөлийн талаар статистик мэдээллийг прокурорын байгууллагаас гаргуулах болон бусад хэлбэрээр хамтран ажиллана.
12 дугаар зүйл.Комиссын гишүүнд нэр дэвшүүлэх, томилох
12.1.Комисс зургаан гишүүнтэй байна.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 4 дүгээр сарын 02-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
12.2.Комиссын гишүүнд нэр дэвшигч нь дараах шаардлагыг хангасан 35 нас хүрсэн Монгол Улсын иргэн байна:
12.2.1.хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй;
12.2.2.хүний эрхийг хамгаалах чиглэлээр ажилласан туршлагатай.
12.3.Гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа дуусахаас 60-аас доошгүй хоногийн өмнө Хууль зүйн байнгын хорооноос Комиссын гишүүнд нэр дэвшигчийг сонгон шалгаруулах тухай олон нийтийн хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлнэ.
12.4.Энэ хуулийн 12.2-т заасан шаардлагыг хангасан иргэн сонгон шалгаруулалтыг нийтэд мэдээлснээс хойш 30 хоногийн дотор нэр дэвших тухай хүсэлтээ Хууль зүйн байнгын хороонд хүргүүлнэ.
12.5.Хууль зүйн байнгын хороо ажлын хэсэг байгуулж, 60 хоногийн дотор сонгон шалгаруулалт явуулна. Ажлын хэсэг сонгон шалгаруулалтад хамгийн өндөр оноо авсан иргэдээс сул орон тоо гарсан гишүүний тоогоор нэр дэвшүүлж, Хууль зүйн байнгын хороо нэр дэвшигчийн сонсгол зохион байгуулна.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
12.6.Хууль зүйн байнгын хороо долоо хоногийн дотор хэлэлцэж, Комиссын гишүүнээр томилох саналаа Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлж, томилох эсэх асуудлыг шийдвэрлэнэ.
12.7.Комиссын гишүүнд нэр дэвшигчийг Улсын Их Хурлын гишүүдийн олонх дэмжээгүй бол 14 хоногийн дотор энэ хуульд заасан журмын дагуу сонгон шалгаруулалт зохион байгуулж, хамгийн өндөр оноо авсан иргэдээс дарааллын зарчмаар өөр иргэний нэрийг дэвшүүлнэ.
12.8.Нэр дэвшигчийг Улсын Их Хурлын гишүүдийн олонх дэмжээгүй бол тухайн иргэнийг дахин нэр дэвшүүлэхгүй.
12.9.Комиссын гишүүнийг томилохдоо жендэрийн тэгш байдлыг харгалзан үзэх бөгөөд энэ хуулийн 12.1-д заасан гишүүний 40-өөс доошгүй хувь нь аль нэг хүйсийн төлөөлөл байна.
12.10.Комиссын гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болохоос өмнө хуульд заасан үндэслэлээр албан тушаалаасаа чөлөөлөгдсөн, огцорсон, нас барсан тохиолдолд Улсын Их Хурал 60 хоногийн дотор энэ хуульд заасны дагуу нөхөн томилно.
12.11.Комиссын гишүүн томилогдохоосоо өмнө өөр ажил, албан тушаал эрхэлж байсан бол тангараг өргөсөн өдрөөсөө эхлэн үүрэгт ажлаасаа чөлөөлөгдөнө.
12.12.Комиссын гишүүнийг сонгон шалгаруулах журмыг Хууль зүйн байнгын хороо батална.
13 дугаар зүйл.Комиссын дарга, гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа
13.1.Комиссын гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа зургаан жил байна.
13.2.Комиссын гишүүний бүрэн эрх Улсын Их Хурлаас томилсноор эхэлж, дараагийн Комиссын гишүүнийг томилсноор дуусгавар болно.
13.3.Комиссын гишүүнийг нэг удаа улируулан томилж болно.
13.4.Комиссын даргыг гишүүдийн дотроос Улсын Их Хурлын даргын санал болгосноор зургаан жилийн хугацаагаар Улсын Их Хурал нэг удаа томилно.
13.5.Комиссын даргын түр эзгүйд Комиссын бүрэлдэхүүнд хамгийн удаан жил ажилласан гишүүн, хэрэв энэ шаардлагыг хэд хэдэн гишүүн нэгэн зэрэг хангаж байгаа бол тэдгээрийн хамгийн ахмад гишүүн даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэнэ.
13.6.Хүний эрх хамгаалагчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн 10.2-т заасны дагуу Хүний эрх хамгаалагчийн асуудал эрхэлсэн гишүүнийг Комиссын гишүүд дотроосоо нэг жилийн хугацаагаар олонхын саналаар нууц санал хураалтаар зөвхөн нэг удаа сонгоно.
13.7.Энэ хуулийн 13.6-д заасан гишүүн Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын даргаар томилогдсон, эсхүл өөр ажил албан тушаалд сонгогдсон, томилогдсон бол Комиссын гишүүд 14 хоногийн дотор Хүний эрх хамгаалагчийн асуудал эрхэлсэн гишүүнийг сонгоно.
14 дүгээр зүйл.Комиссын гишүүн тангараг өргөх
14.1.Комиссын гишүүн томилогдсоноос хойш 30 хоногийн дотор "Би Монгол Улсын Үндсэн хуулийг дээдлэн сахиж, Монгол Улсын хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрх, эрх чөлөөг дэмжих, хамгаалах үүргээ чин шударгаар биелүүлэхээ батлан тангараглая." хэмээн Монгол Улсын Үндсэн хуульд тангараг өргөнө.
14.2.Комиссын гишүүний тангараг өргөх ёслолыг Төрийн албаны тухай хуульд заасан журмын дагуу зохион байгуулна.
15 дугаар зүйл.Комиссын гишүүнийг чөлөөлөх, түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх, огцруулах
15.1.Улсын Их Хурал Комиссын гишүүнийг дараах тохиолдолд албан тушаалаас нь чөлөөлнө:
15.1.1.Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурал, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын сонгуульд нэрээ дэвшүүлэхээр хүсэлт гаргасан;
15.1.2.өөр ажил, албан тушаалд шилжин ажиллах болсон;
15.1.3.эрүүл мэндийн байдал, хүндэтгэн үзэх бусад шалтгаанаар бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжгүй болсноос өөрөө хүсэлт гаргасан;
15.1.4.хуульд өөрөөр заагаагүй бол төрийн алба хаах насны дээд хязгаарт хүрсэн.
15.2.Комиссын гишүүн эрүүгийн хэрэгт яллагдагчаар татагдсан, эсхүл энэ хуулийн 39.1-д заасны дагуу баривчлагдсан бол түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх эсэх асуудлыг Улсын Их Хурал эрх бүхий байгууллагын саналыг хүлээн авснаас хойш долоо хоногийн дотор хэлэлцэн шийдвэрлэнэ.
15.3.Комиссын гишүүн гэмт хэрэгт холбогдолгүй, гэм буруугүй болохыг тогтоосон эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтны шийдвэрийг үндэслэн түүний бүрэн эрхийг сэргээж Улсын Их Хурал тогтоол гаргана.
15.4.Комиссын гишүүн гэмт хэрэг үйлдсэн талаар шүүхийн шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болсноор түүнийг Улсын Их Хурал албан тушаалаас нь огцруулна.
16 дугаар зүйл.Комиссын хуралдаан
16.1.Комиссын хуралдааныг сар тутам хуралдуулах бөгөөд шаардлагатай тохиолдолд Комиссын дарга ээлжит бус хуралдааныг тухай бүр зарлан хуралдуулж болно.
16.2.Комисс хуралдааны дэгийг өөрөө тогтооно.
16.3.Энэ хуулийн 7.1-д заасан Комиссын чиг үүрэгт хамаарах дараах асуудлыг Комиссын хуралдаанаар хэлэлцэж, шийдвэрлэнэ:
16.3.1.Комиссын Тамгын газрын дүрмийг баталж, орон тоо, цалингийн санг Улсын Их Хурлаас баталсан төсөвт багтаан тогтоох;
16.3.2.Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх илтгэлийн бүтэц, агуулга, илтгэлээр өгөх санал, зөвлөмжийг хэлэлцэж, шийдвэрлэх;
16.3.3.Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөтэй холбоотой аливаа асуудлаар эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд хүргүүлэх санал, зөвлөмжийг хэлэлцэх;
16.3.4.Комиссын стратеги болон үйл ажиллагааны жил, улирал, сарын ажлын төлөвлөгөөг тодорхойлох;
16.3.5.хяналт шалгалт, судалгааны нэгдсэн дүнг хэлэлцэх;
16.3.6.хүний эрхийн асуудлаар Комиссын нэгдмэл байр суурийг тодорхойлох.
17 дугаар зүйл.Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх илтгэл
17.1.Комисс нь Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх илтгэлийг жил бүрийн эхний улиралд багтаан Улсын Их Хуралд хүргүүлнэ.
17.2.Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх илтгэлийн сэдвийг Комиссын хуралдаанаар хэлэлцэж шийдвэрлэнэ.
17.3.Засгийн газар Улсын Их Хурлын тогтоолд заасан үүргийн дагуу Комиссын илтгэлээр өгсөн санал, зөвлөмжийн биелэлтийг Улсын Их Хуралд жил бүр илтгэнэ.
ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
КОМИССЫН ГИШҮҮНИЙ БҮРЭН ЭРХ
18 дугаар зүйл.Комиссын гишүүний бүрэн эрх
18.1.Комиссын гишүүн дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
18.1.1.хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчсөн талаарх гомдол, мэдээллийн дагуу өөрийн санаачилгаар, эсхүл иргэн, байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээдийн хүсэлтээр шалгалт хийх;
18.1.2.хүний эрхийн асуудлаар судалгаа хийх зорилгоор төрийн байгууллага, албан тушаалтнаас бүх төрлийн баримт бичигтэй танилцах, хуулбарлан авах, шаардлагатай мэдээлэл, судалгаа гаргуулан авах;
18.1.3.хүний эрхийн асуудлаар зөвлөгөө өгөх.
18.2.Комиссын гишүүн хүний эрхийг зөрчсөн талаарх мэдээллийн мөрөөр хяналт шалгалт хийж болно.
19 дүгээр зүйл.Комиссын даргын бүрэн эрх
19.1.Комиссын дарга дараах эрх, үүрэгтэй:
19.1.1.Комиссыг дотоод, гадаад харилцаанд төлөөлөх;
19.1.2.Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд Улсын Их Хурлын даргын хүсэлтээр оролцох;
19.1.3.Комисст ирсэн гомдол, мэдээллийг шийдвэрлүүлэхээр Комиссын гишүүдэд хуваарилах;
19.1.4.Комиссын Тамгын газрын даргыг томилох, чөлөөлөх;
19.1.5.Комиссын дотоод зохион байгуулалтын асуудлыг шийдвэрлэх;
19.1.6.Комиссын дотоод үйл ажиллагаатай холбогдсон дүрэм, журам баталж мөрдүүлэх;
19.1.7.Комиссын хуралдааныг товлож, удирдан хуралдуулах;
19.1.8.Комиссын цахим шуудан болон утсаар гомдол, мэдээлэл хүлээж авах, хариу өгөх журмыг батлах;
19.1.9.Комиссын эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагааны журмыг батлах;
19.1.10.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх.
ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ
ГОМДОЛ, МЭДЭЭЛЭЛ ХҮЛЭЭН АВАХ, ШАЛГАХ, ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГАА
20 дугаар зүйл.Комисст гомдол, мэдээлэл гаргах эрх
20.1.Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрх, эрх чөлөө зөрчсөн талаар Монгол Улсын иргэн дангаар, эсхүл хамтарч энэ хуульд заасны дагуу гомдол, мэдээлэл гаргах эрхтэй.
20.2.Монгол Улсын хууль тогтоомж, олон улсын гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байгаа гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн Монгол Улсын иргэний нэгэн адил гомдол, мэдээлэл гаргах эрх эдэлнэ.
20.3.Хүүхэд болон иргэний эрх зүйн бүрэн чадамжгүй, зарим, эсхүл бүрэн бус чадамжтай хүн өөрт хамаарах аливаа асуудлаар бие даан, эсхүл тэдгээрийн хууль ёсны төлөөлөгч, эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигчээрээ дамжуулан гомдол, мэдээлэл гаргаж болно.
20.4.Сураггүй алга болсонд тооцогдсон, нас барсан гэж зарлагдсан хүний хууль ёсны төлөөлөгч гомдол, мэдээлэл гаргаж болно.
20.5.Ашгийн төлөө бус хуулийн этгээд энэ хуулийн 20.1-д заасан эрхийг эдлэх бөгөөд төлөөлөгчөөрөө дамжуулан гомдол, мэдээлэл гаргана.
20.6.Энэ хуулийн 20.3, 20.4, 20.5-д заасан төлөөлөгч нь өөрийн бүрэн эрхийг нотолсон баримт бичигтэй байна.
21 дүгээр зүйл.Гомдол, мэдээлэл гаргах хэлбэр
21.1.Гомдол, мэдээллийг төрийн албан ёсны хэлээр бичгээр, эсхүл амаар гаргана. Монгол хэл мэдэхгүй хүн эх хэлээрээ гомдол, мэдээлэл гаргаж болох бөгөөд монгол хэлээр орчуулж, зохих журмаар баталгаажуулсан байна.
21.2.Амаар биечлэн гаргасан гомдол, мэдээллийг хүлээн авахдаа тэмдэглэл үйлдэж, гомдол, мэдээлэл гаргагчаар гарын үсэг зуруулна. Хэрэв гомдол, мэдээлэл гаргагч нь бичиг, үсэг мэдэхгүй болон хүндэтгэн үзэх бусад шалтгаанаар гарын үсгээ зурж чадахгүй бол энэ тухай тэмдэглэл үйлдэж, гомдол, мэдээллийг хүлээн авна.
21.3.Гомдол, мэдээллийг Комиссын цахим шуудан, эсхүл тусгайлан ажиллуулсан утсаар дамжуулан гаргаж болно.
22 дугаар зүйл.Гомдол, мэдээлэлд тавих шаардлага
22.1.Гомдол, мэдээлэлд дараах зүйлийг тусгасан байна:
22.1.1.Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний ямар эрх, эрх чөлөө нь зөрчигдсөн болохыг заах;
22.1.2.гомдол, мэдээлэл гаргагч эцэг /эх/-ийн нэр болон өөрийн нэр, оршин суугаа газрын буюу шуудангийн хаяг, холбоо барих утасны дугаараа бичиж, гарын үсгээ зурсан байх;
22.1.3.зөрчигдсөн эрх, эрх чөлөө, болсон нөхцөл байдлын талаар тодорхой дурдаж, нотлох баримтыг хавсаргасан байх;
22.1.4.гомдол, мэдээлэлд холбогдож байгаа байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээд, түүний удирдлага, хувь хүний нэр, хаяг, утасны дугаар холбогдох бусад баримтыг хавсаргах.
22.2.Комисс мөрдөн шалгах ажиллагаа, шүүхийн шатанд байгаа болон хянан шийдвэрлэгдсэн эрүү, иргэн, захиргаа, зөрчлийн хэрэг, маргааны талаарх гомдол, мэдээллийг хүлээн авахгүй.
23 дугаар зүйл.Гомдол, мэдээлэл гаргах болон хянан шийдвэрлэх хугацаа
23.1.Гомдол, мэдээлэл гаргагч Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан хүний эрх, эрх чөлөө нь зөрчигдсөн даруй гомдол, мэдээллээ гаргана. Комисс гомдол, мэдээлэл гаргагчийн эрх, эрх чөлөө нь зөрчигдсөн, эсхүл зөрчигдсөнийг мэдсэн өдрөөс хойш хоёр жил хүртэлх хугацаанд гаргасан гомдол, мэдээллийг хүлээн авна.
23.2.Комисс гомдол, мэдээллийг хүлээн авснаас хойш 30 хоногт багтаан шийдвэрлэх ба нэмэлт судалгаа, шалгалт хийх шаардлагатай бол Комиссын дарга 30 хүртэл хоногоор сунгаж болно.
23.3.Комиссын бүрэн эрхэд хамаарахгүй гомдол, мэдээллийг ажлын гурван өдөрт багтаан холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд шилжүүлнэ.
24 дүгээр зүйл.Комиссын гишүүний гомдол, мэдээлэл хүлээн авахтай холбогдсон бүрэн эрх
24.1.Комиссын гишүүн гомдол, мэдээлэл хүлээн авах чиглэлээр дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
24.1.1.гомдол, мэдээллийг хүлээн авч, хянан үзэх;
24.1.2.энэ хуулийн 22.1-д заасан шаардлагыг хангаагүй гомдол, мэдээллийг хүлээн авахаас татгалзах;
24.1.3.гомдол, мэдээлэл гаргагчид зөрчигдсөн эрхээ сэргээлгэх талаар тайлбарлах.
25 дугаар зүйл.Комиссын гишүүний гомдол, мэдээлэл шалгахтай холбогдсон бүрэн эрх
25.1.Комиссын гишүүн гомдол, мэдээлэл шалгах чиглэлээр дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
25.1.1.гомдол, мэдээлэл гаргасан болон холбогдох иргэн, байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээд, түүний удирдлагаас гомдол, мэдээллийн талаар бичгээр болон амаар тайлбар авах;
25.1.2.гомдол, мэдээлэл гаргагч, холбогдох иргэнийг дуудан ирүүлэх;
25.1.3.гомдол, мэдээлэлтэй холбоотой асуудлаар аль ч байгууллага, объект, хуулийн этгээдэд саадгүй нэвтрэн орж, холбогдох албан тушаалтантай биечлэн уулзах;
25.1.4.шаардлагатай нотлох баримт, албан бичиг, мэдээллийг байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээдээс үнэ төлбөргүй гаргуулан авах, газар дээр нь танилцах;
25.1.5.тусгай мэдлэг шаардагдсан тохиолдолд шинжээч томилж, дүгнэлт гаргуулах;
25.1.6.байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаанд дангаар, эсхүл төрийн эрх бүхий байгууллага, тэдгээрийн албан тушаалтанд санал болгосны үндсэн дээр хамтран шалгалт хийх;
25.1.7.хуульд заасан журмын дагуу төрийн болон албаны нууц, байгууллагын нууц, хүний эмзэг мэдээлэлтэй саадгүй, даруй танилцах.
/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
26 дугаар зүйл.Комиссын гишүүний гомдол, мэдээлэл шийдвэрлэхтэй холбогдсон бүрэн эрх
26.1.Комиссын гишүүн гомдол, мэдээлэл шийдвэрлэх чиглэлээр дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
26.1.1.хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчсөн, зөрчих нөхцөл бүрдүүлсэн байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээдэд шаардлага, зөвлөмж хүргүүлэх;
26.1.2.иргэн, байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээд хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчсөн тухай асуудлаар шүүхэд нэхэмжлэл гаргах, шүүх хуралдаанд хуулиар тогтоосон журмын дагуу биечлэн болон төлөөлөгчөө оролцуулах;
26.1.3.хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчсөн гэж үзсэн энэ хуулийн 26.1.2-т заасан этгээдэд холбогдох хариуцлага оногдуулах тухай саналыг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд тавих;
26.1.4.талуудыг эвлэрүүлэн зуучлах;
26.1.5.гомдол, мэдээлэл нь эрүү, зөрчлийн шинжтэй гэж үзвэл харьяаллын дагуу холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд шилжүүлэх;
26.1.6.зөрчлийг арилгах үүрэг бүхий байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээдэд зөрчил арилгуулахаар гомдол, мэдээллийг шилжүүлэх, биелэлтийг шаардах;
26.1.7.эрүү шүүлт явуулсан байж болзошгүй албан хаагчийг албан тушаалаас нь түдгэлзүүлэх асуудлыг Улсын ерөнхий прокурорт уламжлах.
26.2.Комиссын гишүүн албан үүргээ гүйцэтгэх явцад төрийн болон албаны нууц, байгууллагын нууц, хүний эмзэг мэдээллийг чандлан хадгална.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
26.3.Комиссын гишүүн гомдол, мэдээллийг хэрхэн шийдвэрлэсэн талаар хуульд заасан журмын дагуу гомдол, мэдээлэл гаргагчид хариу мэдэгдэнэ.
ТАВДУГААР БҮЛЭГ
КОМИССЫН ГИШҮҮНИЙ ШААРДЛАГА, ЗӨВЛӨМЖ
27 дугаар зүйл.Комиссын гишүүн шаардлага, зөвлөмж гаргах
27.1.Комиссын гишүүн нь бүрэн эрхийнхээ хүрээнд шаардлага, зөвлөмж гаргана.
27.2.Комиссын гишүүн байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээд хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчсөн гэж үзвэл зөрчлийг арилгуулахаар шаардлага хүргүүлнэ.
27.3.Комиссын гишүүн байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээдийн шийдвэр, үйл ажиллагаа нь хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчиж болзошгүй гэж үзвэл шалтгаан, нөхцөлийг арилгуулахаар зөвлөмж хүргүүлнэ.
28 дугаар зүйл.Комиссын гишүүний шаардлага, зөвлөмжийг биелүүлэх
28.1.Комиссын гишүүний шаардлага, зөвлөмжийг хүлээн авсан байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээд заавал биелүүлэх үүрэгтэй.
28.2.Байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээд шаардлагыг хүлээн авснаас хойш 30 хоногийн дотор, зөвлөмжийг хүлээн авснаас хойш 60 хоногийн дотор хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний талаар бичгээр хариу мэдэгдэнэ. Комиссын гишүүн хүний эрхийн зөрчил, хэрэгжүүлэх арга хэмжээний онцлогоос хамааран хариу мэдэгдэх хугацааг өөрөөр тогтоож болно.
28.3.Комиссын гишүүний шаардлагын дагуу арга хэмжээ аваагүй бол албан тушаалтныг албан тушаалаас нь огцруулах, хуулийн этгээдийн зөвшөөрлийг цуцлах, үйл ажиллагааг нь зогсоох саналыг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд гаргах үндэслэл болно.
/Энэ хэсэгт 2022 оны 6 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
28.4.Комиссын гишүүний зөвлөмжийн дагуу арга хэмжээ аваагүй нь албан тушаалтныг албан тушаалаас нь бууруулах, биелүүлэх хүртэлх хугацаанд хуулийн этгээдийн зөвшөөрлийг түдгэлзүүлэх, үйл ажиллагааг нь түр зогсоох саналыг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд гаргах үндэслэл болно.
/Энэ хэсэгт 2022 оны 6 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
28.5.Комиссын гишүүн нь гаргасан шаардлага, зөвлөмж, түүний хэрэгжилтийн талаар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр нийтлэх, олон нийтэд мэдээлж болно.
ЗУРГАДУГААР БҮЛЭГ
КОМИССЫН АЖЛЫН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ
29 дүгээр зүйл.Комиссын Тамгын газар
29.1.Комисс Тамгын газартай байх бөгөөд Тамгын газар нь Комиссын гишүүнийг бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь мэргэжил арга зүйн дэмжлэг үзүүлж ажиллана.
29.2.Тамгын газар нь Комиссын чиг үүргийг дагнан хэрэгжүүлэх газар, хэлтэстэй байх бөгөөд хүний хувийн мэдээлэл цуглуулах, боловсруулах, ашиглах, хамгаалах үйл ажиллагаанд хяналт тавих нэгжтэй байна.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
29.3.Комиссын Тамгын газрын дарга, ажилтан төрийн захиргааны албан хаагч байна.
29.4.Комиссын Тамгын газар нь орон нутагт Комиссын чиг үүргийг хэрэгжүүлэх орон тооны ажилтантай байна.
29.5.Комиссын орон нутаг дахь ажилтны үйл ажиллагаанд Тамгын газар хяналт тавина.
29.6.Комиссын Тамгын газрын холбогдох ажилтан Комиссын гишүүний бүрэн эрхийг түүний нэрийн өмнөөс дараах байдлаар төлөөлөн хэрэгжүүлнэ:
29.6.1.гомдол, мэдээлэл хүлээн авах, хууль зүйн зөвлөгөө өгөх;
29.6.2.Комиссын гишүүний удирдамж, чиглэлийн дагуу гомдол, мэдээллийг шалгах, баримтжуулах;
29.6.3.гомдол, мэдээллийг шалгаад тогтоогдсон нөхцөл, байдлыг саналын хамт Комиссын гишүүнд танилцуулах;
29.6.4.Комиссын гишүүний удирдамж, чиглэлийн дагуу хүний эрхийн хяналт шалгалт явуулах;
29.6.5.Комиссын гишүүний шаардлага, зөвлөмжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих.
30 дугаар зүйл.Иргэний нийгмийн зөвлөл
30.1.Комисс үйл ажиллагаагаа явуулахад дэмжлэг үзүүлэх чиг үүрэг бүхий иргэний нийгмийн зөвлөлтэй байна.
30.2.Иргэний нийгмийн зөвлөлийн олон талт төлөөллийг хангахдаа хүний эрхийн асуудал эрхэлсэн ашгийн төлөө бус хуулийн этгээд, эрдэм шинжилгээний байгууллага, их, дээд сургуулийн багш, судлаачийг оролцуулна.
30.3.Иргэний нийгмийн зөвлөлийн гишүүн дараах шаардлагыг хангасан байна:
30.3.1.хүний эрхийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ашгийн төлөө бус хуулийн этгээдийн гишүүн байх, эсхүл эрдэм шинжилгээний байгууллага, их, дээд сургуулийн багш, судлаач байх;
30.3.2.хүний эрхийн чиглэлээр сүүлийн гурван жил тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулсан, эсхүл судалгаа, шинжилгээний ажил эрхэлсэн байх;
30.3.3.улс төрийн намын харьяалалгүй байх, эсхүл түдгэлзсэн тухай шийдвэр гарсан байх.
30.4.Иргэний нийгмийн зөвлөлийн дүрмийг Комиссын хуралдаанаар баталж, мөрдүүлнэ.
ДОЛДУГААР БҮЛЭГ
ЭРҮҮ ШҮҮЛТЭЭС УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ ҮНДЭСНИЙ АЖИЛЛАГАА
31 дүгээр зүйл.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх ажиллагаа
31.1.Эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар шийтгэх буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцахаас урьдчилан сэргийлэх чиг үүргийг Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн хэрэгжүүлнэ.
31.2.Комиссын гишүүн болон бусад албан тушаалтан Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс нөлөөлөх, оролцохыг хориглоно.
31.3.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх ажиллагааны төсөв нь чиг үүргээ бүрэн, тасралтгүй, үр нөлөөтэй, хараат бусаар эрхлэн явуулахад хүрэлцэхүйц байна.
31.4.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны тайланг жил бүрийн эхний улиралд Хууль зүйн байнгын хороонд танилцуулж, хэвлэн нийтэлнэ.
32 дугаар зүйл.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн
32.1.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнээр хууль зүй, эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа, хүний эрхийг хамгаалах чиглэлээр ажилласан туршлагатай, Монгол Улсын иргэнийг зургаан жилийн хугацаатай томилно.
32.2.Энэ хуулийн 32.1-д заасан шаардлагыг хангасан иргэн сонгон шалгаруулалтыг нийтэд мэдээлснээс хойш 30 хоногийн дотор нэр дэвших тухай хүсэлтээ Хууль зүйн байнгын хороонд хүргүүлнэ.
32.3.Хууль зүйн байнгын хороо ажлын хэсэг байгуулж, 60 хоногийн дотор сонгон шалгаруулалт явуулна. Ажлын хэсэг сонгон шалгаруулалтад тэнцэж, хамгийн өндөр оноо авсан иргэнийг нэр дэвшүүлж, Хууль зүйн байнгын хороо томилгооны сонсгол зохион байгуулна.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
32.4.Хууль зүйн байнгын хороо долоо хоногийн дотор хэлэлцэж, Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнээр томилох саналаа Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлж, томилох эсэх асуудлыг шийдвэрлэнэ.
32.5.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнд нэр дэвшигчийг Улсын Их Хурлын гишүүдийн олонх дэмжээгүй бол энэ хуульд заасан журмын дагуу 14 хоногийн дотор өөр хүний нэрийг дэвшүүлнэ.
32.6.Нэр дэвшигчийг Улсын Их Хурлын гишүүдийн олонх дэмжээгүй бол тухайн иргэнийг дахин нэр дэвшүүлэхгүй.
32.7.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнд энэ хуулийн 12.10, 12.11-д заасан зохицуулалт, 12.12-т заасан журам нэгэн адил хамаарна.
32.8.Энэ хуулийн 15.1-д заасан үндэслэлээр Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнийг хугацаанаас өмнө үүрэгт ажлаас нь чөлөөлнө.
33 дугаар зүйл.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны чиг үүрэг
33.1.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ:
33.1.1.аливаа хэлбэрээр хүний эрх, эрх чөлөөг хязгаарлах, эсхүл тухайн этгээд өөрийн хүсэлтээр гарч явах боломжгүй бүх газарт эрүү шүүлт гарч болзошгүй тогтолцооны шалтгаан, нөхцөлийг судлах зорилгоор тогтмол хяналт шинжилгээ хийх;
33.1.2.олон нийтэд эрүү шүүлтийн хор аюулыг тайлбарлан таниулах, эрүү шүүлтээс ангид байх эрхийг төрийн албан тушаалтан, иргэдэд сурталчлах;
33.1.3.эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудлаар судалгаа хийх, ном, сургалт, сурталчилгааны хэрэглэгдэхүүн, сургалтын хөтөлбөр, гарын авлага боловсруулах зэрэг ажлыг эрхлэн явуулах, ашгийн төлөө бус хуулийн этгээдийг оролцуулах;
33.1.4.хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр мэдээлэл, сурталчилгаа тогтмол явуулах.
Тайлбар: Энэ хуульд заасан "бүх газарт" гэдэгт хорих байгууллага, цагдан хорих анги, түр болон албадан саатуулах газар, сэтгэцийн эрүүл мэндийн төв, хүүхдийн, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн болон ахмадын асрамжийн газар, сургуулийн дотуур байр, албадан эмчилгээний байр, дүрвэгсдийн байр, цэргийн сахилгын байр, хилийн шалган нэвтрүүлэх боомт дахь түр саатуулах болон хамгаалах байрыг ойлгоно.
34 дүгээр зүйл.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний бүрэн эрх
34.1.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар шийтгэх буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцахаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
34.1.1.энэ хуулийн 33.1.1-д заасан газарт аль ч цаг үед саадгүй нэвтрэх, хяналт шинжилгээ хийх;
34.1.2.хууль тогтоомж, төрийн байгууллагын шийдвэрийн төсөл эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх зарчимд нийцэж байгаа эсэх талаар санал, зөвлөмж гаргах;
34.1.3.энэ хуулийн 33.1.1-д заасан газар, эрх чөлөөгөө хязгаарлуулсан хүний талаарх бүх төрлийн мэдээллийг аль ч үед гаргуулан авах;
34.1.4.энэ хуулийн 33.1.1-д заасан газарт ажиллах явцдаа аюулгүй байдлаа хангуулах;
34.1.5.энэ хуулийн 33.1.1-д заасан газрын нөхцөл байдлыг техник хэрэгсэл ашиглан баримтжуулах;
34.1.6.эрүү шүүлт тулгах гэмт хэргийн шинжтэй үйлдлийг шалгуулахаар холбогдох эрх бүхий байгууллагад шилжүүлэх;
34.1.7.эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор ашгийн төлөө бус хуулийн этгээд болон бусад байгууллагатай хамтран ажиллах, харилцан мэдээлэл солилцох, олон нийтэд тогтмол мэдээлэх;
34.1.8.эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааг дотоод, гадаад харилцаанд төлөөлөх;
34.1.9.эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх нэгжийн даргыг томилох, чөлөөлөх;
34.1.10.эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх нэгжийн дотоод зохион байгуулалтын асуудлыг шийдвэрлэх;
34.1.11.эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх нэгжийн дотоод үйл ажиллагаатай холбогдсон дүрэм, журам баталж мөрдүүлэх.
35 дугаар зүйл.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний зөвлөмж
35.1.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээдийн шийдвэр, үйл ажиллагаа нь эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар шийтгэх буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцаж болзошгүй гэж үзвэл шалтгаан, нөхцөлийг арилгуулахаар холбогдох байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээдэд зөвлөмж хүргүүлнэ.
35.2.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний зөвлөмжийг хүлээн авсан байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээд биелүүлэх үүрэгтэй.
35.3.Байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээд нь зөвлөмжийг хүлээн авснаас хойш 30 хоногийн дотор хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний талаар бичгээр хариу мэдэгдэнэ.
35.4.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний зөвлөмжийн дагуу арга хэмжээ хэрэгжүүлээгүй бол албан тушаалтныг албан тушаалаас нь бууруулах, чөлөөлөх, огцруулах, байгууллага, хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааны зөвшөөрлийг цуцлах, үйл ажиллагааг зогсоох саналыг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд гаргана.
36 дугаар зүйл.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх нэгж
36.1.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнд туслах чиг үүрэг бүхий орон тооны нэгж ажиллана.
36.2.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх нэгжийн дарга, ажилтан төрийн захиргааны албан хаагч байна.
36.3.Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх нэгж нь Комиссын Тамгын газарт харьяалагдах ба зөвхөн энэ хуулийн 33.1-д заасан чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ.
НАЙМДУГААР БҮЛЭГ
КОМИССЫН БОЛОН ЭРҮҮ ШҮҮЛТЭЭС УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ АСУУДАЛ ЭРХЭЛСЭН ГИШҮҮНИЙ БҮРЭН ЭРХИЙН БАТАЛГАА
37 дугаар зүйл.Улс төрийн баталгаа
37.1.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн болон Тамгын газрын албан хаагч нь улс төрийн үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно. Гишүүн албан тушаал хаших хугацаандаа улс төрийн намын гишүүнчлэлээс түдгэлзэнэ.
37.2.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх, шашин шүтэх, эс шүтэх эрх чөлөө эдлэхдээ өөрийн албан тушаалд хүндэтгэлтэй хандана.
38 дугаар зүйл.Эдийн засаг, нийгмийн баталгаа
38.1.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний үйл ажиллагааны зардлыг улсын төсвөөс санхүүжүүлж, үйл ажиллагаагаа явуулах эдийн засгийн баталгааг төр хангана.
38.2.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн нь төрийн өндөр албан тушаалтны зэрэг зиндаа, зэрэглэлд тохирсон цалин хөлс авна.
39 дүгээр зүйл.Хууль зүйн баталгаа
39.1.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнийг гэмт үйлдлийнх нь явцад, эсхүл гэмт хэргийн газарт нотлох баримттай нь баривчилсан бол холбогдох албан тушаалтан энэ тухай Улсын Их Хурлын даргад 24 цагийн дотор мэдэгдэнэ. Бусад тохиолдолд гишүүнийг албадан саатуулах, цагдан хорих болон зөрчлийн баривчлах шийтгэл ногдуулах, гэр, албан өрөө, биед нь үзлэг, нэгжлэг хийхийг хориглоно.
39.2.Хуульд зааснаас бусад тохиолдолд Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнийг ажлаас чөлөөлөх, огцруулах, эсхүл өөрийнх нь зөвшөөрөлгүйгээр өөр ажил, албан тушаалд шилжүүлэхийг хориглоно.
39.3.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх чиглэлээр захидал харилцааны мэдээллийг задруулахыг хориглоно.
/Энэ хэсэгт 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
39.4.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд иргэн, байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээд бүх талын туслалцаа үзүүлэх үүрэгтэй.
40 дүгээр зүйл.Аюулгүй байдлын баталгаа
40.1.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнийг бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан амь нас, эрүүл мэндэд нь бодит аюул заналхийлсэн, эсхүл ийм нөхцөл байдал гарч болзошгүй тохиолдолд цагдаагийн байгууллага аюулгүй байдлыг хангана.
40.2.Хүний эрхийн хяналт шинжилгээ, хяналт шалгалтын үеэр Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүн, Тамгын газрын ажилтнуудын аюулгүй байдлыг шалгалтад хамрагдаж байгаа байгууллага, албан тушаалтан хангана.
40.3.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний хуульд заасан бүрэн эрхийн хүрээнд тавьсан хууль ёсны шаардлагыг иргэн, байгууллага, албан тушаалтан, хуулийн этгээд биелүүлэх үүрэгтэй.
41 дүгээр зүйл.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнд хориглох зүйл
41.1.Комиссын болон Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүнд Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуульд заасан хориглолт, хязгаарлалтаас гадна дараах зүйлийг хориглоно:
41.1.1.сургалт, эрдэм шинжилгээний ажил хийхээс бусад энэ хуулиар тогтоосон үүрэгт нь үл хамаарах ажил, албан тушаал хавсрах;
41.1.2.энэ хуульд заасан өөрийн бүрэн эрхээ урвуулан ашиглах;
41.1.3.албан үүрэгтэй нь холбогдож мэдсэн, эсхүл өөрт нь итгэмжлэн мэдэгдсэн төрийн болон албаны нууц, байгууллагын нууц, хүний эмзэг мэдээллийг задруулах;
/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./
41.1.4.бусад улсын хүний эрхийн үндэсний болон олон улсын байгууллага, олон улсын гэрээгээр харилцан тохиролцсоноос бусад гадаад улс, тэдгээрийн иргэн, хуулийн этгээд, харьяалалгүй хүний санхүүжилтээр гадаад улсад зорчих.
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА Г.ЗАНДАНШАТАР
Текст томруулах
A
A
A
Монгол Улсын хууль, тогтоомжийн албан бус англи орчуулгыг зөвхөн судалгаа шинжилгээ болон мэдээллийн зорилгоор ашиглах боломжтой. Үүнээс үүдэх хууль зүйн аливаа үр дагаврыг ХЗДХЯ, ХЗҮХ хариуцахгүй болно.
LAW OF MONGOLIA
January 23, 2020 Ulaanbaatar
(2022.08.26-ны өдрийн орчуулга) Unofficial translation
ON THE NATIONAL HUMAN RIGHTS COMMISSION
/Revised edition/
CHAPTER ONE
GENERAL PROVISIONS
Article 1. Purpose of the Law
1.1. The purpose of this Law shall be to regulate the relations arising out of determining legal basis and operational principles of the National Human Rights Commission of Mongolia, and protecting human rights and freedoms, preventing from violations, and distributing and promoting human rights education to the public in Mongolia.
Article 2. Legislation on the National Human Rights Commission
2.1. Legislation on the National Human Rights Commission shall consist of the Constitution of Mongolia, this Law and other legislative acts enacted in conformity with them.
2.2. If an international treaty to which Mongolia is a Party (the international treaties of Mongolia) provides otherwise than this Law, the provisions of that international treaty shall prevail.
Article 3. Definitions of the terms of the Law
3.1. The following terms used in this law shall have the following meanings:
3.1.1. 'the National Human Rights Commission' means independent and autonomous national institution with functions to monitor over the implementation of the human rights and freedoms provided in the Constitution of Mongolia, laws and international treaties of Mongolia, and protect and promote of human rights;
3.1.2. 'prevention of torture' means independent, autonomous and comprehensive operation which is preventing from torture and other acts of cruel, inhuman, and degrading treatment or punishment.
CHAPTER TWO
NATIONAL HUMAN RIGHTS PROTECTION SYSTEM
Article 4. Principle to fulfill, protect and respect human rights and freedoms
4.1. Legislation, administrative normative acts, development policy documents and operations of state governmental organizations shall adhere to the principles of fulfilment, protection and respect of human rights and freedoms.
4.2. Organizations mentioned in Article 5.1 of this Law in compliance with their function and powers shall adhere to the principles of fulfilment, protection and respect of human rights and freedoms.
Article 5. National Human Rights Protection System
5.1. National Human Rights Protection System shall consist of the President of Mongolia, State Great Khural (Parliament), the Government, the courts, the prosecutors, the Tsets of the Constitution (Constitutional Court), state administrative and local self-governing authorities and the National Human Rights Commission.
5.2. Civil society organizations can be involved in operations of human rights protection in Mongolia.
Article 6. The National Human Rights Commission of Mongolia
6.1. The National Human Rights Commission of Mongolia (hereinafter referred to as 'the Commission') shall be funded from State budget. Chief Commissioner shall plan and submit annual budget proposal to the Speaker of the State Great Khural and the proposal shall be discussed in session of the Standing Committee of Legal Affairs. Chief Commissioner shall deliver the budget proposal approved by the Standing Committee of Legal Affairs to the State's central administrative authority in charge of budget matters to integrate into the State Consolidated Budget within time period described in the law.
6.2. The Commission's budget shall fulfil the requirements for the independent conduct of its activities and shall be spent for operations to fulfil, protect human rights and freedoms, prevent from violations, deliver and promote human rights education to the public, prevention of torture and appoint experts and other financial expenditures.
6.3. The Commission shall have own premise.
6.4. The Commission shall have a seal with Soyombo symbol and stamp made in accordance with established procedure, and use official blank paper with the State Coat of Arms. The Commission may have organizational logo, and a procedure on application of this logo shall be adopted by the meetings of Commissioners.
Article 7. Functions of the Commission
7.1. The Commission shall exercise the following functions:
7.1.1. To put forward proposals and recommendations on any human rights and freedoms- related issues in Mongolia and deliver to competent organizations, officials and legal entities;
7.1.2. To put forward proposals on whether drafts of laws or administrative decisions are in conformity with the Constitution of Mongolia, international treaties of Mongolia and key human rights principles;
7.1.3. To put forward proposals to ratify and/or accede the international human rights treaties, and send information to the United Nations Human Rights Council and treaty bodies;
7.1.4. To put forward proposals with regard to improving the legislation connected with fulfilling human rights and freedoms to the officials or authorities with law-initiating competence;
7.1.5. To promote and disseminate human rights education;
7.1.6. To protect human rights and freedoms;
7.1.7. To collaborate with governmental, civil society, press and media organizations, legal entities and international organizations in respect to human rights matters;
7.1.8. To conduct research on necessary issues by scientific and research institutions and non-profit legal entities, and appoint thematic experts to have expert-opinion;
7.1.9. To monitor the implementation of legislation regarding gender equality;
7.1.10. To monitor the implementation of legislation on personal data protection;
/This sub-paragraph was added by the law as of December 17, 2021/
7.1.11. To monitor the implementation of governmental organizations and officials' duties to fulfill, protect and respect human rights in accordance with legal powers of this law and other relevant legislation;
/The numbering of this sub-paragraph was changed by the law as of December 17, 2021/
7.1.12. To produce reports on the situation of human rights and freedoms in Mongolia and submit to the State Great Khural.
/The numbering of this sub-paragraph was changed by the law as of December 17, 2021/
Article 8. The Commission's Operational Core Principles
8.1. The Commission shall adhere in its operations to the following principles in addition to the principles stated in the Constitution of Mongolia:
8.1.1. to respect human rights and freedoms;
8.1.2. to be accessible;
8.1.3. to be fair and transparent;
8.1.4. to be independent and autonomous.
Article 9. The Commission's interaction with the State Great Khural
9.1. The Commission shall submit to the State Great Khural a report on the situation of human rights and freedoms in Mongolia within the 1st (first) quarter of every year.
The State Great Khural shall discuss the Commission's report in regular spring plenary session and issue a resolution on the implementation of proposals and recommendations in the report.
Article 10. The Commission's interaction with the Government
10.1.The Government shall reflect the Commission's budget proposal in State Consolidated Budget in accordance with procedure as provided in Articles 6.1 and 6.2 of this Law.
10.2. The Chief Commissioner may participate in the advisory capacity in meetings of the Government Cabinet at the request of the Prime Minister.
10.3. The Chief Commissioner may participate in meetings of the Government Cabinet to express his/her position in case of referring his/her proposals to the human rights and freedoms-related issues in the agenda items.
10.4. The Commission may express its position on issues regarding accession of international human rights treaties and put forward proposal and recommendation to the State report on implementation of international human rights treaties of Mongolia.
Article 11. The Commission's interaction with the prosecutors
11.1. Commissioners of the Commission and/or the Commissioner in charge of Prevention of Torture matters shall collaborate with prosecutor's organization by requesting statistical information of situation of crimes, its causes and conditions and other forms of collaboration in compliance with functions provided in this Law.
Article 12. Nomination of Candidates for and Appointment of Commissioners
12.1. The Commission shall consist of six Commissioners.
/This paragraph was amended by the law as of April 2, 2021/
12.2. A candidate for Commissioners shall be a Mongolian citizen who has reached the age of 35 (thirty-five) with following requirements:
12.2.1. high legal qualification;
12.2.2. experience in human rights protection.
12.3. The Standing Committee of Legal Affairs shall announce about the competitive selection of Commissioners at least 60 (sixty) days before end of the tenure of Commissioner through public media organizations.
12.4. A citizen who fulfils requirements for Commissioner as provided in Article 12.2 of this Law shall submit his/her request to the Standing Committee of Legal Affairs within 30 (thirty) days after the date of public announcement of the selection.
12.5. The Standing Committee of Legal Affairs shall establish working group to conduct the competitive selection within 60 (sixty) days. Working group shall nominate citizens with the highest scores in the competitive selection by numbers of empty seats of Commissioners, and the Standing Committee of Legal Affairs shall organize public hearing of the nominators.
/This paragraph was amended by the law as of December 24, 2021/
/This paragraph was amended by the law as of April 02, 2021/
12.6. The Standing Committee of Legal Affairs shall discuss the nomination within a week and decide whether to submit its proposal to plenary session of State Great Khural to appoint him/her as Commissioner.
12.7. If majority of members of the State Great Khural was not voting for a candidate, then the competitive selection shall be conducted again within 14 (fourteen) days in accordance with procedure as provided in this Law and nominate another person's name who has highest scores among competed citizens.
12.8. If majority of members of State Great Khural was not voting for a candidate, then that citizen shall not be nominated again.
12.9. Appointment of the Commissioners shall consider gender equality and forty percent of the Commissioners provided in Article 12.1 of this Law shall be representation from one of sexes.
12.10. In case any of Commissioners has been released, resigned from his/her official position or deceased before the expiry of the term of his/her office, the Great State Khural shall appoint replacement for that Commissioner within 60 (sixty) days from that date in accordance with this Law.
12.11. If any of Commissioners has been holding another job or office before his/her appointment, then he/she shall be released from that job or office from the day on which he/she has taken an oath of office.
12.12. The Standing Committee of Legal Affairs shall approve the procedure on the competitive selection of Commissioners.
Article 13. Term of Office of Chief Commissioner and Commissioners
13.1. A single term of office for Commissioners shall be 6 (six) years.
13.2. Power of Commissioner shall start by appointing by the State Great Khural and shall end by appointing the new Commissioner.
13.3. Commissioners may be re-appointed only once.
13.4. The Chief Commissioner shall be appointed once for a term of six years from among Commissioners by the State Great Khural, based on the proposal by the Speaker of the State Great Khural.
13.5. In the case of absence of the Chief Commissioner, Commissioner who has been in office for the longest time, if this requirement fulfilled by several commissioners, then the eldest Commissioner among others shall substitute the Chief Commissioner for a temporary period.
13.6. As stated in Article 10.2 of the Law on Human rights defenders, a commissioner in charge of human rights defenders' matters shall be elected from amongst the Commissioners by secret majority vote only once for a term of one year.
/This paragraph was added by the law as of April 02, 2021/
13.7. In case the Commissioner stated in Article 13.6 of this Law has been appointed as the Chief Commissioner, or elected or appointed to another job or official position, Commissioners shall elect the replacement of the commissioner in charge of human rights defenders' matters within 14 days.
/This paragraph was added by the law as of April 02, 2021/
Article 14. Taking an oath by the Commissioners
14.1. Commissioners shall take an oath of office to the Constitution of Mongolia within 30 (thirty) days from the date of appointment by swearing in: 'I do swear to observe faithfully the Constitution of Mongolia, and to fulfil dutifully my obligations to promote and protect the human rights and freedoms, which are guaranteed in the laws and international treaties of Mongolia.'
14.2. The ceremony of taking an oath by Commissioners shall be organized in accordance with procedure stated in Law on Civil Service.
Article 15. Release and Suspension from the Office, and Dismissal of Commissioners
15.1. The State Great Khural shall release a Commissioner from his/her office in the following cases:
15.1.1. A Commissioner has requested to nominate his/herself as a candidate for the presidential, State Great Khural /parliament/'s, and Citizens Representatives Khurals of Aimag, Capital City, Soum and District /municipal/'s elections;
15.1.2. A Commissioner has been appointed or elected to another job or official position;
15.1.3. A Commissioner has requested on his/her own because he/she becomes unable to exercise his/her powers due to health conditions or for any other excusable reasons;
15.1.4. A Commissioner has been reached the age limit in civil service unless otherwise stated in law.
15.2. The State Great Khural shall discuss and make a decision within a week from the date of receipt of a proposal from the competent authority on whether to suspend his/her powers, if a Commissioner has been implicated in the crime, as well as has been arrested as provided in Article 23.1 of this Law.
15.3. The State Great Khural shall restore his/her powers and adopt a resolution to that effect, on the basis of a decision by the competent authority or official, which has established that a Commissioner has not been implicated in the crime or not guilty of committing it.
15.4. The State Great Khural shall dismiss him/her from the office and adopt a resolution to that effect, if a crime, which has been proved to be committed by a Commissioner, and a final binding judgement to that effect by the Court has come into force.
Article 16. Meetings of Commissioners
16.1. Meetings of Commissioners shall convene monthly and the Chief Commissioner may convene ad-hoc meetings in necessary circumstances.
16.2. Rules of order for meetings of Commissioners shall be adopted by the Commission.
16.3. Meetings of Commissioners shall discuss and make decisions on following issues under functions as provided in Article 7.1 of this Law:
16.3.1. To adopt bylaw of the Secretariat of the Commission and define numbers of the staff and amount of their salaries in compliance with adopted budget by the State Great Khural;
16.3.2. To discuss and decide the structure, content of a report on situation of human rights and freedoms, and its proposals and recommendations;
16.3.3 To discuss proposals and recommendations on any human rights and freedoms-related issues in Mongolia to competent organizations and officials;
16.3.4. To describe strategic plan and annual, quarterly and monthly operational plans of the Commission;
16.3.5 To discuss final results of any inquiries and research;
16.3.6. To define the Commission's unified position on human rights issue.
Article 17. Report on situation of human rights and freedoms in Mongolia
17.1. The Commission shall submit to the State Great Khural a report on the situation of human rights and freedoms in Mongolia within the 1st (first) quarter of every year.
17.2. Meetings of Commissioners shall finalize topics of the report on the situation of human rights and freedoms in Mongolia.
17.3. The Government shall report to the State Great Khural about the realization of proposals and recommendations of the Commission's report in accordance with obligations mentioned in resolution of the State Great Khural.
CHAPTER THREE
POWERS OF COMMISSIONERS
Article 18. Powers of Commissioners
18.1. The Commissioners shall exercise the following powers:
18.1.1. To conduct inquiries at his/her own initiative on the basis of complaint and information with regard to violations of human rights and freedoms or at the request of citizens, organizations, officials and legal entities;
18.1.2. To get acquainted with all types of documents from any governmental organizations and officials, to copy and have necessary information and researches, with a view to conducting human rights research;
18.1.3. To provide advice on human rights issues.
18.2. The Commissioners may conduct inquiries following-up information on violations of human rights.
Article 19. Powers of the Chief Commissioner
19.1. The Chief Commissioner shall exercise the following rights and duties:
19.1.1. To represent the Commission in domestic and/or foreign relations;
19.1.2. To participate in sessions of the State Great Khural at the request of the Speaker of the State Great Khural;
19.1.3. To allocate complaint and information to the Commissioners to handle by them;
19.1.4. To appoint and/or release a Director of the Secretariat of the Commission;
19.1.5. To deal with internal organizational matters of the Commission;
19.1.6. To adopt and to be implemented internal operational regulations and procedures of the Commission;
19.1.7. To convene and chair the meetings of Commissioners;
19.1.8. To adopt the procedure on receiving and answering to complaint and information by e- mails and phone calls;
19.1.9. To adopt the mediation procedure of the Commission;
19.1.10. To support the operations of the Commissioner in charge of Prevention of Torture matters.
CHAPTER FOUR
RECEIVING, EXAMINING AND RESOLVING OPERATIONS OF THE COMPLAINTS AND INFORMATION
Article 20. Right to file complaints and information to the Commission
20.1. Citizens of Mongolia, either individually or in a group, shall have the right to file complaints or submit information to the Commission in accordance with this Law, in case of violations of human rights and freedoms, guaranteed in the Constitution of Mongolia, laws and international treaties of Mongolia.
20.2. Unless otherwise provided in laws and international treaties of Mongolia, foreign citizens and/or stateless persons who are residing in the territory of Mongolia, shall exercise the same right to file complaints to the Commission on equal footing as the citizens of Mongolia.
20.3. The children or persons, who do not have full civil law capacity or have some limited or partial capacity may file a complaint or submit information, either individually or by representation of lawful representatives, parents, caretakers and/or guardians, in respect to any matters relevant to them.
20.4. The representatives, provided under the law for the persons, who are considered missing or declared as deceased, may file a complaint or submit information.
20.5. Non-profit legal entities shall exercise equally the right provided in Article 20.1 of this Law, and file complaints or submit information through their representatives.
20.6. Representatives provided in Articles 20.3, 20.4 and 20.5 of this Law shall have a document of proof for their own representation powers.
Article 21. Form of filing complaints and information
21.1. Complaints and information shall be filed in writing in Mongolian language or verbally in person. Persons, who do not know Mongolian language, may file complaints in their mother tongue, and their complaints must be translated into Mongolian language and duly certified in accordance with procedure provided for it.
21.2. Complaints and information filed verbally in person shall annexed with the note and signed by complainant or informant. If complainant or informant is illiterate or having other reasons to reconsider, then it shall be written in the note and receive the complaint or information.
21.3. Complaint and information may be filed through official e-mail address of the Commission or hotline phone number.
Article 22. Requirements for complaints and information
22.1. Complaints and information shall reflect the following items:
22.1.1. A Complainant must indicate, which human rights and freedoms guaranteed in the Constitution of Mongolia, laws and international treaties of Mongolia, have been violated;
22.1.2. The Complainant must write his/her own given name, full name, residential or postal address, contact phone number, and has signed it;
22.1.3. The Complainant must specify violations of rights and freedoms and incidents occurred and annex relevant evidences;
22.1.4. The Complainant must attach the name, address, phone-number and other related documents of the organization, official, legal entity, its administration or individual person who is implicated in the complaint and information;
22.2. Commissioners shall not receive complaints and information about criminal, civil, administrative, and infringement cases and/or disputes, which are at the stage of registration/inquiry of cases, investigation and/or on trial or have been already decided.
Article 23. Period for filing and replying to complaints and information
23.1. A Complainant or informant shall file a complaint or information immediately when his/her rights and freedoms, which are guaranteed in the Constitution of Mongolia, laws and international treaties of Mongolia, were violated. The Commission shall accept a complaint or information from the complainant or informant within 2 (two) years from the date on which his/her rights and freedoms were violated or from the date on which he/she came to know about such violation.
23.2. The Commission shall resolve within 30 (thirty) days from the date of receipt of a complaint or information, and if there is need for additional research and inquiry required, 23.3. the Chief Commissioner may extend it up to 30 (thirty) days.
If a complaint or information is not under jurisdiction of the Commission, then it shall be transferred within 3 (three) working days to relevant organization and official.
Article 24. Powers of Commissioners with respect to the acceptance of complaints and information
24.1. The Commissioners shall exercise the following powers with respect to the acceptance of complaints and information:
24.1.1 To accept and examine complaints or information;
24.1.2. To refuse to accept the complaints or information which do not meet the requirements provided in Article 22.1 of this Law;
24.1.3. To explain to the Complainant or Informant what rights and duties he/she has with regard to the restoration of violated rights.
Article 25. Powers of Commissioners with respect to inquiry of complaints and information
25.1. The Commissioners shall exercise the following powers during the course of inquiry into complaints or information:
25.1.1. To take written or verbal explanations from the Complainant or Informant and relevant citizen, organization, official, legal entity, and its administration in respect to complaints or information;
25.1.2. To summon the Complainant or Informant and relevant citizens;
25.1.3. To have unrestricted access to any organization, object and legal entity and to meet in person with the relevant officials;
25.1.4. To obtain without any charge the necessary evidence, official documents and information from organizations, officials and/or legal entities, and to get acquainted with them on the spot;
25.1.5. To appoint experts from the appropriate organizations in a case of necessity for the specialized knowledge, and to get their expert-opinions;
25.1.6. To conduct alone an inquiry into the activities of legal entities, organizations or officials, or jointly on the basis of a proposal by the competent State authority and their officials;
25.1.7. To get acquainted without burden and immediately with the State and official secret, organization secret or personal sensitive information in accordance with procedure established by the relevant law.
/This sub-paragraph was amended by the law as of December 17, 2021/
Article 26. Powers of Commissioners in respect of decision-making on complaints and information
26.1. The Commissioners shall exercise the following powers with respect to making a decision on complaints and information:
26.1.1. To demand or recommend organizations, officials or legal entities to stop activities which violate human rights and freedoms, or which create conditions for such violations;
26.1.2. To submit claims to the courts with regard to issues of violations of human rights and freedoms by legal entities, organizations, officials or individuals to participate in person or through a representative in judicial proceedings in accordance with procedure established by the law;
26.1.3. To put forward requests to the competent authorities or officials with regard to imposing relevant sanctions on officials who, as he/she considers, have violated human rights and freedoms as provided in Article 26.1.2 of this Law;
26.1.4. To decide the issues by way of conciliation of the parties;
26.1.5. To transfer to relevant organization and official, if complaint and information are having elements of crimes or petty offences/infringement;
26.1.6. To transfer the complaint and information to competent organization, official and legal entities mandated to resolve violations and demand the implementation of it;
26.1.7. To inform the State General Prosecutor in respect to issue to suspend an official from his/her position due to possible torture case might exist.
26.2. Commissioners shall keep in good faith the State and official secret, organization secret or personal sensitive information, which he/she came to know about during the course of conducting the official business.
/This sub-paragraph was amended by the law as of December 17, 2021/
26.3. Commissioners shall have an obligation to inform the Complainant or Informant with regard to results of his/her complaint or information examination activities.
CHAPTER FIVE
DEMANDS AND RECOMMENDATIONS OF THE COMMISSIONERS
Article 27. Demands and Recommendations of the Commissioners
27.1. The Commissioners shall issue demands and/or make recommendations during the course of exercise of his/her powers.
27.2. The Commissioners shall deliver demands to relevant organizations, officials or legal entity in order to restore human rights and freedoms, and eliminate the violations if he/she has considered that such organization, official or legal entity has violated human rights and freedoms.
27.3. The Commissioners shall make recommendations and deliver them to relevant organizations, officials or legal entities, in order to eliminate reasons and conditions in case there is possibility for violations of human rights and freedoms.
Article 28. Realizing the Demands and Recommendations of the Commissioners
28.1. Organizations, officials or legal entities who received the Demands and Recommendations of the Commissioners shall have an obligation to realize them.
28.2. Organizations, officials or legal entities shall inform in writing with regard to measures undertaken within 30 (thirty) days if they have received demands, and within 60 (sixty) days if they have received recommendations from the Commissioners. Depending on the nature of the human rights violation and enforcement measures, the Commissioners may set a different time limit for informing the responses.
28.3. If there is no action following the demands of the Commissioners, then this shall be a legal ground to submit proposal to competent organization and official to dismiss the relevant official, cancel a permit of legal entity and stop their operation.
/The part "special permission/license" of this paragraph was changed into the term "a permit" according to the law as of June 17, 2022, and it shall be enforced on January 1, 2023/
28.4. If there is no action following the recommendations of the Commissioners, then this shall be a legal ground to submit proposal to competent organization and official to demote the relevant official, suspend a permit of legal entity until the implementation of it, and stop their operation for a temporary period.
/The part "special permission/license" of this paragraph was changed into the term "a permit" according to the law as of June 17, 2022, and it shall be enforced on January 1, 2023/
28.5. The Commissioners may publish and report his/her issued demands or recommendations through the mass media and inform public.
CHAPTER SIX
OPERATIONAL COORDINATION OF THE COMMISSION
Article 29. The Secretariat of the Commission
29.1. The Commission shall have the Secretariat and the Secretariat shall provide professional and methodological assistance to the Commissioners to exercise their powers.
29.2. The Secretariat shall have departments and division to exercise its own functions and have a unit to monitor activities of the collection, processing, use, and protection of personal information/data.
/This sub-paragraph was amended by the law as of December 17, 2021/
29.3. Director and staff of the Secretariat shall be civil administrative servants.
29.4. The Secretariat of the Commission shall have full-time staff in countryside.
29.5. The Secretariat shall oversee the Commission's staff in countryside.
29.6. Relevant staff of the Secretariat of the Commission shall exercise powers of the Commissioners on behalf of him/her in following ways:
29.6.1. To receive complaint and information and provide legal advice;
29.6.2. To investigate and document complaint and information based on guideline and directive of the Commissioners;
29.6.3. To introduce current situation regarding filed complaint and information and related proposals to the Commissioners;
29.6.4. To conduct human rights inquiries based on guideline and directive of the Commissioners;
29.6.5. To monitor the implementation of the demands and recommendations of the Commissioners.
Article 30. Civil Society Council
30.1. The Commission shall have the Civil Society Council to be assisted in conducting its activities.
30.2. The Civil Society Council shall consist from non-profit legal entities in charge of human rights, academia, lecturers and researchers of universities and institutions to ensure pluralism.
30.3. Members of the Civil Society Council shall fulfil following requirements:
30.3.1. To be a member of non-profit legal entities in charge of human rights, academia, lecturer or researcher of the universities and institutions;
30.3.2. To actively operate or conduct academic works in field of human rights at least last 3 (three) years;
30.3.3. To be a non-partisan or suspended its membership of political parties.
30.4. Meetings of Commissioners shall adopt the bylaw of the Civil Society Council.
CHAPTER SEVEN
NATIONAL OPERATION FOR PREVENTION OF TORTURE
Article 31. Prevention of Torture
31.31. The Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall exercise function to prevent from torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment.
31.2. The Commissioners and other officials shall be prohibited to influence and/or interfere with the activities of the Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters.
31.3. Budget for prevention of torture shall be complete, continuous, impactful and adequate for working independently.
31.4. The Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall introduce his/her operational report to the Standing Committee of Legal Affairs within the 1st (first) quarter of every year and publish it.
Article 32. The Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters
32.1. A Mongolian citizen who has experience on legal and criminal investigation and human rights protection shall be appointed as the Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters for the term of six years.
32.2. A citizen who fulfils requirements for Commissioner as provided in Article 32.1 of this Law shall submit his/her request to the Standing Committee of Legal Affairs within 30 (thirty) days after the date of public announcement of the selection.
32.3. The Standing Committee of Legal Affairs shall establish working group to
conduct the competitive selection within 60 (sixty) days. Working group shall nominate a citizen with highest scores in the competitive selection and the Standing Committee of Legal Affairs shall organize public hearing or the nominator.
/This paragraph was amended by the law as of December 24, 2021/
32.4. The Standing Committee of Legal Affairs shall discuss the nomination within a week and decide whether to submit its proposal to plenary session of State Great Khural to appoint him/her as Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters.
32.5. If majority of members of State Great Khural was not voting for a candidate to the Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters, then the another person's name shall be nominated within 14 (fourteen) days in accordance with procedure as provided in this Law.
32.6. If majority of members of State Great Khural was not voting for a candidate, then that citizen shall not be nominated again.
32.7. The Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall abide regulations provided in Articles 12.10 and 12.11 of this Law and procedure provided in Article 12.12 of this Law.
32.8. The Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall be released from this office based on legal ground provided in Article 15.1 of this Law.
Article 33. Function of prevention of torture
33.1. The Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall conduct following activities to prevent from torture in the territory of Mongolia:
33.1.1. To conduct inquiries in order to study any forms of limitation of human rights and freedoms or reasons and conditions of the system which creates torture in all places without any voluntary movement of the person;
33.1.2. To explain negative impact of torture to public and raise awareness on right to be free from torture to civil servants and citizens;
33.1.3. To conduct research on prevention of torture, produce books, informational materials, curriculum, handbooks and involve non-profit legal entities;
33.1.4. To engage regularly with media on prevention of torture.
Commentary: 'All places' stated in this Law means places such as prisons, detention centers, temporary and custody institutions, mental health hospitals, orphanages for children, persons with disabilities and elders, school dormitories, organizations for compulsory treatment, asylum, refugee camp, penal military units and temporary custodian office and shelter houses in border checkpoints.
Article 34. Power of the Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters
34.1.The Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall exercise the following powers:
34.1.1. To access and conduct inquiries in places provided in Article of 33.1.1 of this Law during any period of the time;
34.1.2. To put forward recommendations and/or proposals on whether draft laws or decisions of governmental organizations are in conformity with the principle of prevention of torture;
34.1.3. To acquire any kinds of information relating person who has been limited his/her freedoms in places provided in Article of 33.1.1 of this Law;
34.1.4. To safeguard own security while working in places provided in Article of 33.1.1 of this Law;
34.1.5. To document current situation of places provided in Article of 33.1.1 of this Law by technical tools and instruments;
34.1.6. To transfer cases with elements of torture to relevant competent organizations;
34.1.7. To collaborate with non-profit legal entities and other organizations to prevent from torture, share information and inform public constantly;
34.1.8.To represent the prevention of torture in domestic and/or foreign relations;
34.1.9. To appoint and/or release the head of the Unit on prevention of torture;
34.1.10. To deal with internal organizational matters of the Unit on prevention of torture;
34.1.11. To adopt internal operational regulations and procedures of the Unit on prevention of torture.
Article 35. Recommendation of the Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters
35.1. The Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall make recommendations and deliver them to relevant organizations, officials or legal entities in order to eliminate reasons and conditions in case he/she considers that there is possibility for torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment in the decisions of organizations, officials or legal entities, and their activities.
35.2. Organizations, officials or legal entities which have received the recommendations of the Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall have an obligation to realize them.
35.3. Organizations, officials or legal entities shall inform in writing with regard to measures undertaken within 30 (thirty) days if they have received recommendations.
35.4. If there is no action following the recommendations of the Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters, then this shall be a legal ground to submit proposal to competent organization and official to demote, release, and dismiss the relevant official, cancel a permit of legal entity and stop their operation.
Article 36. Unit on prevention of torture
36.1. Full-time unit shall work for the Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters to assist him/her.
36.2. Head and staff of the Unit on prevention of torture shall be civil administrative servants.
36.3. Unit on prevention of torture shall be under the Secretariat of the Commission and exercise only functions provided in Article 33.1 of this Law.
CHAPTER EIGHT
GUARANTEES FOR THE COMMISSIONERS AND COMMISSIONER IN CHARGE OF PREVENTION OF TORTURE MATTERS
Article 37. Political Guarantees
37.1. It shall be prohibited for the Commissioners including Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters and staff of Secretariat of the Commission to conduct political activities. Commissioners shall suspend his/her political party membership during the period of his/her term of office.
37.2. The Commissioners including Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall treat respectfully his/her official position in exercising his/her freedom of thought, opinion and expression, of speech and press, of conscience and religious belief.
Article 38. Economic and Social Guarantees
38.1. Expenses for the activities of the Commissioners and Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall be financed from the State Consolidated Budget, and the State shall provide economic guarantees for carrying out his/her activities.
38.2. The Commissioners and Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters shall receive an official ranking and salary equal to that of the state high ranking officials.
Article 39. Legal Guarantees
39.1. If Commissioners and Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters has been arrested in a criminal act or on the site of crime with all implicating evidence, it shall be reported by the relevant official to the Speaker of the State Great Khural within the following 24 (twenty-four) hours. In all other cases it shall be prohibited to detain, imprison or impose administrative sanctions by way of a judicial process on the Commissioners and Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters, and to conduct the search of his/her home, office room and body.
39.2. Unless otherwise provided by the law, it shall be prohibited to release and/or dismiss the Commissioners and Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters as well as to transfer him/her to another job or official position without his/her consent.
39.3. It shall be prohibited to disclose information of correspondence related to the exercise of powers by the Commissioners and Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters.
/This paragraph was amended by the law as of December 17, 2021/
39.4. Citizen, organizations, officials and legal entities shall have obligations to render all kinds of assistance to Commissioners and Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters in exercise of his/her powers.
Article 40. Security Guarantees
40.1. Police authorities shall provide security in case of real threats to life and health of the Commissioners and Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters in relation within exercise of his/her powers.
40.2 Organizations and officials under inquiry shall provide security to the Commissioners including Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters and its Secretariat during human rights inquiries.
40.3. Citizen, organizations, officials and legal entities shall have obligations to fulfill any legitimate demand in compliance with powers of the Commissioners and Commissioner in charge of Prevention of Torture Matters provided in the law.
Article 41. Prohibitions to the Commissioners and Commissioner in charge of Prevention of Torture matters
41.1. In addition to the prohibitions and restrictions set forth in the Law on Regulation of Public and Private Interests in the Public Service and Prevention of Conflicts of Interest, the Commissioners and the Commissioner in charge of prevention of torture matters shall be prohibited from the acts as follows:
41.1.1. holding any job or office concurrently other than that mandated by this Law, except that of engaging in training and research;
41.1.2. embezzling or abusing his/her powers given by this Law;
41.1.3. disclosing the confidential data/secrets of the State and official, organization secret or personal sensitive information, which he/she came to know about during the course of conducting the official business or which has been informed to him/her in trust.
/This sub-paragraph was amended by the law as of December 17, 2021/
41.1.4. travelling abroad funded by foreign countries, their citizens, legal entities and stateless persons, except mutual agreements by treaties with other national human rights institutions in abroad and international organizations.
CHAIRMAN OF THE STATE GREAT KHURAL OF MONGOLIA G.ZANDANSHATAR