ДЭЛХИЙН ХУДАЛДААНЫ БАЙГУУЛЛАГА БАЙГУУЛАХ ТУХАЙ

МАРРАКЕШИЙН ХЭЛЭЛЦЭЭР

 

1994 оны 4 дүгээр сарын 15-ны өдөр баталж,

 

1995 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр хүчин төгөлдөр болсон

 

Энэхүү хэлэлцээрт оролцогч талууд,

 

худалдаа, эдийн засгийн салбар дахь харилцаагаа амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэх, ажлаар бүрэн хангах, бодит орлого, үр ашигтай эрэлт хэрэгцээг байнга ихээхэн өсгөн нэмэгдүүлж байхыг болон бараа үйлчилгээний үйлдвэрлэл, худалдааг өргөтгөхийг зорьж хөгжүүлэхийн сацуу тогтвортой хөгжлийн зорилгын дагуу дэлхийн нөөц баялгийг зохистой ашиглах замаар хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалж хадгалах, чингэхдээ эдийн засгийн хөгжлийн янз бүрийн түвшинд тохирсон өөр өөрсдийн хэрэгцээ, шаардлагад нийцсэн арга хэрэгслийг эрхэмлэх ёстойг хүлээн зөвшөөрч,

 

хөгжиж буй орнууд, тэдгээрийн дотроос ялангуяа нэн буурай хөгжилтэй орнуудад эдийн засгийн хөгжлийн нь хэрэгцээнд тохирсон хувь хэмжээг олон улсын худалдааны өсөлтөд баттай эзлүүлэхийн тулд нааштай хүчин чармайлт гаргах шаардлагатай гэдгийг мөн хүлээн зөвшөөрч,

 

тариф болон худалдааны бусад саад тотгорыг үлэмж багасгаж, олон улсын худалдаанд алагчилах явдлыг арилгахад чиглэсэн адил нөхцөлтэй, харилцан ашигтай зохицуулалт хийж, эдгээр зорилтыг хэрэгжүүлэхэд хувь нэмэр оруулахыг эрмэлзэн,

 

энэ үүднээс Тариф, худалдааны ерөнхий хэлэлцээр, худалдааг чөлөөтэй болгох талаар өмнө нь гаргаж ирсэн хүчин чармайлтын үр дүн, түүнчлэн Олон талт худалдааны хэлэлцээний Уругвайн үе шатны бүх үр дүнг багтаасан цогцолбор шинжтэй, илүү амьдрах чадвартай, урт удаан хугацааны олон талт худалдааны тогтолцоог хөгжүүлэхээр шийдвэрлэж,

 

олон талт худалдааны энэхүү тогтолцооны суурийг бүрэлдүүлсэн үндсэн зарчмуудыг хадгалж, түүнийг хэрэгжүүлэх зорилтуудыг урагшлуулахаар шийдвэр төгс байж,

 

дараахь зүйлийг хэлэлцэн тохиров:

 

1 дүгээр зүйл

 

Байгууллага байгуулах

 

Дэлхийн худалдааны байгууллага (цаашид “ДХБ” гэнэ)-ыг үүгээр байгуулж байна.

 

2 дугаар зүйл

 

ДХБ-ын үйл ажиллагааны хүрээ

 

1.ДХБ нь энэхүү хэлэлцээрийн хавсралтууд дахь хэлэлцээрүүдэд болон эрх зүйн холбогдох эх сурвалжид хамаарах чиглэлээр гишүүдийн хооронд худалдааны харилцааг хөгжүүлэх нийтлэг тогтсон бүтцийг бий болгоно.

 

2. 1, 2 болон 3 дугаар хавсралтад орсон хэлэлцээрүүд болон эрх зүйн холбогдох эх сурвалжууд нь (цаашид “Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүд” гэнэ) энэхүү хэлэлцээрийн салшгүй хэсэг болох бөгөөд бүх гишүүн эдгээр хэлэлцээрийг заавал дагаж мөрдөнө.

 

3. 4 дүгээр хавсралтад орсон хэлэлцээрүүд болон эрх зүйн холбогдох эх сурвалжууд (цаашид “Хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрүүд” гэнэ) нь эдгээрийг хүлээн зөвшөөрсөн гишүүдийн хувьд энэхүү хэлэлцээрийн салшгүй хэсэг байх бөгөөд тэд заавал дагаж мөрдөнө. Хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрүүдийг хүлээн зөвшөөрөөгүй гишүүд тэдгээрийн талаар ямар нэг эрх эдэлж, үүрэг хүлээхгүй.

 

4. 1 дүгээр хавсралтын А-д заасан 1994 оны Тариф, худалдааны ерөнхий хэлэлцээр (цаашид “1994 оны ТХЕХ” гэнэ) нь Худалдаа, ажил эрхлэлтийн асуудлаархи Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Бага хурлын Бэлтгэл хорооны хоёрдугаар чуулганы төгсгөлд батласан Төгсгөлийн баримт бичигт хавсаргасан, өмнө нь удаа дараа засвар, нэмэлт, өөрчлөлт орсон Тариф, худалдааны тухай 1947 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн ерөнхий хэлэлцээр (цаашид “1947 оны ТХЕХ” гэнэ)-ээс эрх зүйн хувьд ялгаатай болно.

 

3 дугаар зүйл

 

ДХБ-ын чиг үүрэг

 

1.ДХБ нь энэхүү хэлэлцээр болон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийг хэрэгжүүлэх, захиран зохион байгуулах болон биелэлтэд нь дэмжлэг үзүүлэх, зорилтуудыг нь урагшлуулахын зэрэгцээ мөн хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрүүдийг хэрэгжүүлэх, захиран зохион байгуулах, биелэлтийг нь хангуулах байгууллага болно.

 

2.ДХБ нь энэхүү хэлэлцээрийн хавсралтад орсон хэлэлцээрүүдээр зохицуулж буй асуудлуудад хамаарах гишүүд хоорондын олон талт худалдааны харилцааны талаар хэлэлцээ хийх байгууллага байх болно. Түүнчлэн ДХБ нь олон талт худалдааны харилцааны асуудлаар өөрийн гишүүдийн дунд үргэлжлүүлэн хэлэлцээ хийх, Сайд нарын бага хурлаас тийнхүү шийдвэрлэвэл эдгээр хэлэлцээний үр дүнг хэрэгжүүлэх байгууллага байна.

 

3.ДХБ нь энэхүү хэлэлцээрийн 2 дугаар хавсралтад заасан Маргаан шийдвэрлэх асуудлыг зохицуулах дүрэм, журмын тухай харилцан ойлголцох баримт бичиг (цаашид “Маргаан шийдвэрлэх баримт бичиг”, буюу “МШББ” гэнэ)-ийн хэрэгжилтийг хангуулна.

 

4.ДХБ нь энэхүү хэлэлцээрийн 3 дугаар хавсралтад заасан Худалдааны бодлогыг хянах механизм (цаашид “ХБХМ” гэнэ)-ыг ажиллуулна.

 

5.Дэлхийн эдийн засгийн баримтлах бодлогыг илүү уялдаа холбоотой болгохын тулд ДХБ нь тохиромжтой үед Олон улсын валютын сан, Сэргээн босголт, хөгжлийн олон улсын банк болон түүний салбар байгууллагуудтай хамтран ажиллана.

 

4 дүгээр зүйл

 

ДХБ-ын бүтэц

 

1.Бүх гишүүний төлөөлөгчдөөс бүрдэх Сайд нарын бага хурлыг байгуулах бөгөөд бага хурал нь хоёр жил тутамд нэгээс доошгүй удаа хуралдана. Сайд нарын бага хурал нь ДХБ-ын үүргийг гүйцэтгэж, энэ зорилгоор шаардлагатай арга хэмжээ авна. Сайд нарын бага хурал нь хэрэв аль нэгэн гишүүн хүсэлт тавибал энэхүү хэлэлцээрт болон холбогдох Олон талт худалдааны хэлэлцээрт шийдвэр гаргах талаар заасан тодорхой шаардлагуудад нийцүүлэн Олон талт худалдааны аливаа хэлэлцээрт хамаарах бүх асуудлаар шийдвэр гаргах эрхтэй байна.

 

2.Бүх гишүүний төлөөлөгчдөөс бүрдсэн Ерөнхий зөвлөлийг байгуулах бөгөөд Ерөнхий зөвлөл нь шаардлагатай үед хуралдаж байна. Сайд нарын бага хурлын хуралдаануудын хоорондох хугацаанд түүний үүргийг Ерөнхий зөвлөл гүйцэтгэнэ. Түүнчлэн Ерөнхий зөвлөл энэхүү хэлэлцээрээр түүнд ногдуулсан үүргийг мөн гүйцэтгэнэ. Ерөнхий зөвлөл дэгээ тогтоох бөгөөд 7 дахь хэсэгт заасан Хороодын дэгийг батална.

 

3.Ерөнхий зөвлөл нь Маргаан шийдвэрлэх баримт бичигт заасан Маргаан шийдвэрлэх байгууллагын үүргийг гүйцэтгэхээр шаардлагатай үед хуралдана. Маргаан шийдвэрлэх байгууллага нь даргатай байж болох бөгөөд өөрийн үүргээ биелүүлэхэд шаардлагатай гэж үзсэн дэгийг тогтооно.

 

4.Ерөнхий зөвлөл нь ХБХМ-д заасан Худалдааны бодлогыг хянах байгууллагын үүргийг гүйцэтгэхээр шаардлагатай үед хуралдаж байна. Худалдааны бодлогыг хянах байгууллага нь даргатай байж болох бөгөөд өөрийн хариуцсан үүргийг биелүүлэхэд шаардлагатай гэж үзсэн дэгийг тогтооно.

 

5.Барааны худалдааны зөвлөл, Үйлчилгээний худалдааны зөвлөл, Худалдаанд хамаарах оюуны өмчийн эрхийн асуудал эрхлэх зөвлөл (цаашид “ХХОӨЭЗ” гэнэ) тус тус ажиллах бөгөөд тэдгээр нь Ерөнхий зөвлөлийн ерөнхий удирдлагын дор үйл ажиллагаагаа явуулна. Барааны худалдааны зөвлөл нь 1 дүгээр хавсралтын А-д орсон Олон талт худалдааны хэлэлцээрийн хэрэгжилтэд хяналт тавина. Үйлчилгээний худалдааны зөвлөл нь Үйлчилгээний худалдааны ерөнхий хэлэлцээр (цаашид “ҮХЕХ” гэнэ)-ийн хэрэгжилтэд хяналт тавина. Оюуны өмчийн эрхийн худалдааны асуудал эрхлэх зөвлөл нь худалдаанд хамаарах оюуны өмчийн эрхийн асуудлын тухай хэлэлцээр (цаашид “ХХОӨЭХ” гэнэ)-ийн хэрэгжилтэд хяналт тавина. Эдгээр зөвлөл нь холбогдох хэлэлцээр болон ерөнхий зөвлөлөөс өөр өөрсдөд нь ногдуулсан үүргийг гүйцэтгэнэ. Эдгээр зөвлөл нь өөр өөрсдийн дэгийг тогтоож Ерөнхий зөвлөлөөр батлуулна. Эдгээр зөвлөлд гишүүнээр элсэх нь бүх гишүүн орны төлөөлөгчдийн хувьд нээлттэй байна. Эдгээр зөвлөл үүргээ гүйцэтгэхийн тулд шаардлагатай үед хуралдана.

 

6.Барааны худалдааны зөвлөл, Үйлчилгээний худалдааны зөвлөл болон Худалдаанд хамаарах оюуны өмчийн эрхийн асуудал эрхлэх зөвлөл нь шаардлагатай үед салбар байгууллагуудыг байгуулна. Эдгээр салбар байгууллага нь дэгээ тогтоож, тус тусын харьяалагдах зөвлөлөөр батлуулна.

 

7.Сайд нарын бага хурлаас Худалдаа хөгжлийн хороо, Төлбөрийн тэнцлийн хязгаарлалтын хороо, Төсөв, санхүү, захиргааны хороог тус тус байгуулах бөгөөд тэдгээр нь энэхүү хэлэлцээр хийгээд Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдээр ногдуулсан үүрэг болон Ерөнхий зөвлөлөөс өгсөн аливаа үүргийг гүйцэтгэнэ. Сайд нарын бага хурал шаардлагатай гэж үзсэн үүрэг бүхий нэмэлт хороог мөн байгуулж болно. Нэн буурай хөгжилтэй гишүүдийг дэмжиж Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдэд тусгасан тусгай заалтуудыг тогтмол хянаж, зохих арга хэмжээ авахуулахаар Ерөнхий зөвлөлд илтгэж байх нь Худалдаа, хөгжлийн хорооны үүргийн нэг хэсэг байна. Эдгээр хорооны гишүүн болох нь бүх гишүүдийн төлөөлөгчдийн хувьд нээлттэй байна.

 

8.Хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрүүдэд заасан байгууллагууд нь уг хэлэлцээрүүдээр ногдуулсан үүргийг гүйцэтгэж ДХБ-ын зохион байгуулалтын бүтцийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулна. Эдгээр байгууллага үйл ажиллагааныхаа тухай Ерөнхий зөвлөлд тогтмол мэдээлж байна.

 

5 дугаар зүйл

 

Бусад байгууллагатай харилцах

 

1.Ерөнхий зөвлөл нь ДХБ-тай холбогдол бүхий үүрэгтэй засгийн газар хоорондын бусад байгууллагатай үр ашигтай хамтран ажиллах талаар зохих арга хэмжээ авна.

 

2.Ерөнхий зөвлөл нь ДХБ-тай холбогдол бүхий асуудлаар засгийн газрын бус байгууллагуудтай зөвлөлдөж, хамтран ажиллах талаар зохих арга хэмжээ авч болно.

 

6 дугаар зүйл

 

Нарийн бичгийн дарга нарын газар

 

1.Ерөнхий захирал тэргүүтэй ДХБ-ын Нарийн бичгийн дарга нарын газар (цаашид “Нарийн бичгийн дарга нарын газар” гэнэ) байна.

 

2.Сайд нарын бага хурал нь Ерөнхий захирлыг томилж, түүний эрх үүрэг, ажиллах нөхцөл, албан үүргээ гүйцэтгэх хугацааг тогтоосон журмыг батлана.

 

3.Ерөнхий захирал Нарийн бичгийн дарга нарын газрын ажилтнуудыг томилж, үүрэг, ажиллах нөхцөлийг нь Сайд нарын бага хурлаас батласан журмын дагуу тогтооно.

 

4.Ерөнхий захирал болон Нарийн бичгийн дарга нарын газрын ажилтнуудын үүрэг хариуцлага нь зөвхөн олон улсын шинж чанартай байна. Ерөнхий захирал болон Нарийн бичгийн дарга нарын газрын ажилтнууд үүргээ гүйцэтгэхдээ аль нэг засгийн газраас, эсхүл ДХБ-д хамааралгүй аливаа өөр байгууллагаас удирдамж, заавар хүсэх буюу тэдгээрийг биелүүлэхээр хүлээж авахгүй. Тэд олон улсын албан тушаалтныхаа хувьд эзлэх байр сууринд нь сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй аливаа үйлдэл хийхээс татгалзана. ДХБ-ын гишүүд Ерөнхий захирал болон Нарийн бичгийн дарга нарын газрын ажилтнуудын хүлээсэн үүрэг хариуцлага олон улсын шинж чанартай байгааг хүндэтгэн үзэж, тэдний үүргээ гүйцэтгэх явцад нь тэдэнд нөлөөлөх оролдлого хийхгүй.

 

7 дугаар зүйл

 

Төсөв, хандив

 

1.Ерөнхий захирал ДХБ-ын жилийн төсвийн төсөл, санхүүгийн тайланг Төсөв, санхүү, захиргааны хороонд бэлтгэж оруулна. Төсөв, санхүү, захиргааны хороо нь Ерөнхий захирлаас оруулсан жилийн төсвийн төсөл, санхүүгийн тайланг хянан үзэж, тэдгээрийн талаархи зөвлөмжийг Ерөнхий зөвлөлд бэлтгэж оруулна. Ерөнхий зөвлөл жилийн төсвийн төслийг батлана.

 

2.Төсөв, санхүү, захиргааны хороо дараахь заалтыг тогтоосон санхүүгийн журмыг Ерөнхий зөвлөлд санал болгоно:

 

(а)ДХБ-ын зардлыг гишүүдийн хооронд хуваарилсан татварын хэмжээ;

 

(b)татвараа төлөөгүй гишүүдийн хувьд авах арга хэмжээ.

 

Санхүүгийн журмыг 1947 оны ТХЕХ-ийн журам, туршлагад аль болохоор үндэслэн гаргана.

 

3.Ерөнхий зөвлөл нь санхүүгийн журам болон жилийн төсвийн төслийг ДХБ-ын гишүүдийн тэн хагасаас илүү нь сонгуульд оролцсон тохиолдолд, гуравны хоёрын саналаар батална.

 

4.Ерөнхий зөвлөлөөс батласан санхүүгийн журмын дагуу гишүүн бүр ДХБ-ын зардлыг нөхөхөд оруулах татвараа ДХБ-д нэн даруй төлнө.

 

8 дугаар зүйл

 

ДХБ-ын эрх зүйн байдал

 

1.ДХБ нь хуулийн этгээд байх бөгөөд чиг үүргээ гүйцэтгэхэд нь шаардагдах эрх зүйн чадварыг гишүүн бүр хүлээн зөвшөөрнө.

 

2.ДХБ-ын чиг үүргээ гүйцэтгэхэд шаардлагатай эрх ямба, дархан эрхийг гишүүн бүр хүлээн зөвшөөрнө.

 

3.Гишүүн бүр ДХБ-ын ажилтнууд болон гишүүдийн төлөөлөгчдөд ДХБ-тай холбогдсон чиг үүргээ бие даан гүйцэтгэхэд шаардлагатай эрх ямба, дархан эрхийг адил нөхцлөөр эдлүүлнэ.

 

4.Гишүүн бүр ДХБ, түүний ажилтнууд болон гишүүдийн төлөөлөгчдөд эдлүүлэх эрх ямба, дархан эрх нь Төрөлжсөн байгууллагуудын эрх ямба, дархан эрхийн тухай Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Ерөнхий Ассамблейгаас 1947 оны 11 дүгээр сарын 21-ний өдөр батласан конвенцид заасан эрх ямба, дархан эрхтэй адил байна.

 

5.ДХБ нь төв байрныхаа талаар хэлэлцээр байгуулж болно.

 

9 дүгээр зүйл

 

Шийдвэр гаргах

 

1.ДХБ нь 1947 оны ТХЕХ-ийн дагуу хэрэгжүүлж ирсэн нийтийн тохиролцоогоор шийдвэр гаргах зарчмыг үргэлжлүүлэн мөрдөнө. Нийтийн тохиролцоогоор шийдвэр гаргаж чадахгүй тохиолдолд хэрэв өөрөөр заагаагүй бол тухайн асуудлаар санал хурааж шийдвэр гаргана. Сайд нарын бага хурал болон Ерөнхий зөвлөлийн хуралдаан дээр ДХБ-ын гишүүн тус бүр нэг санал өгөх эрхтэй байна. Европын хамтын нийгэмлэг санал өгөхдөө ДХБ-ын гишүүн улсуудынхаа тоотой тэнцүү санал өгөх эрхтэй. Энэхүү хэлэлцээрт буюу Олон талт худалдааны холбогдох хэлэлцээрт өөрөөр заагаагүй бол Сайд нарын бага хурал болон Ерөнхий зөвлөл санал хураалтад оролцогчдын олонхийн саналаар шийдвэр гаргана.

 

2.Сайд нарын бага хурал болон Ерөнхий зөвлөл нь энэхүү хэлэлцээрийг болон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийг тайлбарлах онцгой эрх эдэлнэ. Эдгээр байгууллага нь 1 дүгээр хавсралтад орсон Олон талт худалдааны хэлэлцээрийг тайлбарлахдаа тухайн хэлэлцээрийн хэрэгжилтийг хянах үүрэг бүхий зөвлөлөөс гаргасан зөвлөмжийг үндэслэн уг эрх мэдлээ хэрэгжүүлнэ. Тайлбарын тухай шийдвэрийг гишүүдийн дөрөвний гурвын саналаар батлана. Энэ хэсгийн заалтыг хэлэлцээрт нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай 10 дугаар зүйлийн заалтыг зөрчихгүйгээр хэрэглэнэ.

 

3.Онцгой тохиолдолд Сайд нарын бага хурал нь энэхүү хэлэлцээр, эсхүл Олон талт худалдааны аль нэг хэлэлцээрээр гишүүнд ногдуулсан үүргийг чөлөөлж болох бөгөөд энэ хэсэгт өөрөөр заагаагүй бол ийм шийдвэрийг гишүүдийн дөрөвний гурвын саналаар батлана

 

Энэхүү хэлэлцээрээр ногдуулсан үүргээс чөлөөлүүлэх тухай хүсэлтийг нийтийн тохиролцоогоор шийдвэр гаргах журмын дагуу хэлэлцүүлэхээр Сайд нарын бага хуралд оруулна. Сайд нарын бага хурал хүсэлтийг авч хэлэлцэх хугацааг тогтоох бөгөөд уг хугацаа нь 90 хоногоос хэтрэхгүй байна. Хэрэв энэ хугацаанд нийтийн тохиролцоонд хүрч чадахгүй бол үүргээс чөлөөлөх шийдвэрийг гишүүдийн дөрөвний гурвын саналаар батлана.

 

Хавсралт 1А, 1В буюу 1С-д заасан Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүд болон тэдгээрийн хавсралтад заасан үүргээс чөлөөлүүлэх тухай хүсэлтийг эхлээд Барааны худалдааны зөвлөл, Үйлчилгээний худалдааны зөвлөл буюу Худалдаанд хамаарах оюуны өмчийн эрхийн асуудал эрхлэх зөвлөлд тус тус аль нэг хугацаанд хэлэлцүүлэхээр оруулах бөгөөд хэлэлцэх хугацаа нь 90 хоногоос хэтрэхгүй байна. Энэ хугацаа дуусмагц холбогдох зөвлөл Сайд нарын бага хуралд илтгэнэ.

 

4.Үүргээс чөлөөлөх тухай Сайд нарын бага хурлын шийдвэрт уг шийдвэрийг гаргах үндэслэл болсон онцгой нөхцөл байдал, үүргээс ийнхүү чөлөөлөгдсөнөөр баримтлах нөхцөл, болзол болон үүргээс чөлөөлсөн хугацаа дуусгавар болох он, сар, өдрийг заана. Нэг жилээс илүү хугацаанд үүргээс чөлөөлсөн тохиолдолд Сайд нарын бага хурал шийдвэр гарснаас хойш нэг жилийн дотор, харин цаашид чөлөөлөлтийн хугацаа дуусах хүртэл жил тутам хянан үзнэ. Сайд нарын бага хурал ийнхүү хянан үзэх бүртээ үүргээс чөлөөлөх үндэслэл болсон онцгой нөхцөл байдал хэвээр байгаа эсэх болон баримтлавал зохих нөхцөл болзлыг мөрдсөн эсэхийг шалгана. Сайд нарын бага хурал жил бүр хийх хяналт шалгалтыг үндэслэж, чөлөөлөлтийн хугацааг сунгах, өөрчлөх, эсхүл дуусгавар болгохыг шийднэ.

 

5.Хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрийн дагуу гаргасан шийдвэр, үүний дотор хэлэлцээрийг тайлбарлах болох үүргээс чөлөөлөх шийдвэр нь тухайн хэлэлцээрт тусгасан заалтуудаар зохицуулагдана.

 

10 дугаар зүйл

 

Нэмэлт өөрчлөлт

 

1.ДХБ-ын аль нэг гишүүн энэхүү хэлэлцээр буюу 1 дүгээр хавсралтад орсон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийн заалтад нэмэлт өөрчлөлт оруулах санал гаргаж болох бөгөөд уг саналаа Сайд нарын бага хуралд тавина. 4 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсэгт дурдсан зөвлөлүүд хэрэгжилтэнд нь өөрсдөө хяналт тавьдаг 1 дүгээр хавсралтанд орсон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийн заалтад нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай саналыг Сайд нарын бага хуралд мөн тавьж болно. Сайд нарын бага хурал илүү урт хугацаа тогтоогоогүй бол нэмэлт өөрчлөлт оруулах саналыг албан ёсоор тавьснаас хойш 90 хоногийн дотор тухайн санал болгож буй нэмэлт өөрчлөлтийг гишүүдэд тавих тухай аливаа шийдвэрийг Сайд нарын бага хурал нийтийн тохиролцоогоор гаргана. 2, 5 буюу 6 дахь хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд 3, эсхүл 4 дэх хэсгийн заалт баримталсан тухай уг шийдвэрт тусгана. Хэрэв нийтийн тохиролцоонд хүрсэн бол санал болгосон нэмэлт өөрчлөлтийг хүлээн зөвшөөрүүлэхээр Сайд нарын бага хурал гишүүдэд нэн даруй мэдэгдэнэ. Хэрэв тогтоосон хугацаанд нийтийн тохиролцоонд хүрч эс чадвал санал болгосон нэмэлт өөрчлөлтийг хүлээн зөвшөөрүүлэхээр гишүүдэд тавих эсэх асуудлыг Сайд нарын бага хурал гишүүдийнхээ гуравны хоёрын саналаар шийднэ. 2, 5 буюу 6 дахь хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд, 4 дэх хэсгийн заалтыг хэрэглэнэ гэж Сайд нарын бага хурал гишүүдийнхээ дөрөвний гурвын саналаар шийдээгүй бол санал болгосон нэмэлт өөрчлөлтийн хувьд 3 дахь хэсгийн заалтыг хэрэглэнэ.

 

2.Энэ зүйлийн заалт болон дор дурдсан заалтад оруулах нэмэлт өөрчлөлт бүх гишүүн хүлээн зөвшөөрснөөр хүчин төгөлдөр болно:

 

энэхүү хэлэлцээрийн 9 дүгээр зүйл;

 

1994 оны ТХЕХ йн 1 болон 2 дугаар зүйл;

 

ҮХЕХ-ийн 2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг;

 

ХХОӨЭХ-ийн 4 дүгээр зүйл.

 

3.Энэ зүйлийн 2 болон 6 дахь хэсэгт дурдсанаас бусад тохиолдолд энэхүү хэлэлцээр буюу 1А болон 1С хавсралт дахь Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийн заалтад оруулах гишүүдийн эрх, үүргийг өөрчлөх агуулга бүхий нэмэлт өөрчлөлт нь түүнийг зөвшөөрсөн гишүүдийн хувьд гишүүдийн гуравны хоёрын саналаар батлагдсанаар, цаашдаа бусад гишүүн хүлээн зөвшөөрсөн үеэс эхлэн тус тус хүчин төгөлдөр болно. Сайд нарын бага хурал энэ хэсгийн дагуу хүчин төгөлдөр болсон аливаа нэмэлт өөрчлөлт нь тогтоосон хугацаанд түүнийг хүлээн зөвшөөрөөгүй гишүүн аль нэг улсын хувьд ДХБ-аас гарах эсхүл Сайд нарын бага хурлын зөвшөөрснөөр гишүүн хэвээр үлдэх эрхтэй гэсэн агуулгатай болохыг гишүүдийн дөрөвний гурвын саналаар гаргаж болно.

 

4.Энэ зүйлийн 2 болон 6 дахь хэсэгт дурдсанаас бусад тохиолдолд энэхүү хэлэлцээр буюу 1А болон 1С хавсралт дахь Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийн заалтад оруулах гишүүдийн эрх үүргийг өөрчлөхгүй агуулга бүхий нэмэлт өөрчлөлт нь гишүүдийн гуравны хоёрын хүлээн зөвшөөрснөөр бүх гишүүний хувьд хүчин төгөлдөр болно.

 

5.Дээрх 2 дахь хэсэгт дурдсанаас бусад тохиолдолд ҮХЕХ-ийн I, II, III хэсэг болон холбогдох хавсралтуудад оруулах нэмэлт өөрчлөлт нь түүнийг зөвшөөрсөн гишүүний хувьд гишүүдийн гуравны хоёр батласнаар хүчин төгөлдөр болох бөгөөд дараа нь гишүүн тус бүрийн хувьд нэмэлт өөрчлөлтийг хүлээн зөвшөөрсөн үеэс нь эхлэн хүчин төгөлдөр болно. Сайд нарын бага хуралд заасны дагуу хүчин төгөлдөр болсон аливаа нэмэлт өөрчлөлт нь тогтоосон хугацаанд түүнийг хүлээн зөвшөөрөөгүй гишүүн аль нэг улсын хувьд ДХБ-аас гарах эсхүл Сайд нарын бага хурлын зөвшөөрснөөр гишүүн хэвээр үлдэх эрхтэй гэсэн агуулгатай болохыг гишүүдийн дөрөвний гурвын саналаар гаргаж болно. ҮХЕХ-ийн 4, 5, 6 дугаар бүлэг болон холбогдох хавсралтуудад оруулах нэмэлт өөрлөлт нь гишүүдийн гуравны хоёр нь хүлээн зөвшөөрснөөр бүх гишүүний хувьд хүчин төгөлдөр болно.

 

6.Энэ зүйлийн бусад заалтад харшлахгүйгээр, ХХОӨЭХ-т оруулах, түүний 71 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн шаардлагыг хангасан нэмэлт өөрчлөлтийг Сайд нарын бага хурал албан ёсны журам мөрдөхгүйгээр шууд баталж болно.

 

7.Гишүүн улс энэхүү хэлэлцээрт болон 1 дүгээр хавсралт дахь Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдэд оруулах нэмэлт өөрчлөлтийг хүлээн зөвшөөрсөн тухай баримт бичгийг Сайд нарын бага хурлаас тогтоосон хугацаанд ДХБ-ын Ерөнхий захиралд хадгалуулахаар хүлээлгэн өгнө.

 

8.ДХБ-ын гишүүн улс 2 болон 3 дугаар хавсралт дахь Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийн заалтад нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай саналыг Сайд нарын бага хуралд тавьж болно. 2 дугаар хавсралт дахь Олон талт худалдааны хэлэлцээрт оруулах нэмэлт өөрчлөлтийг нийтийн тохиролцоогоор батлах бөгөөд уг нэмэлт өөрчлөлт нь Сайд нарын бага хурал батласнаар бүх гишүүний хувьд хүчин төгөлдөр болно. 3 дугаар хавсралт дахь Олон талт худалдааны хэлэлцээрт оруулах нэмэлт өөрчлөлт нь Сайд нарын бага хурал батласнаар бүх гишүүдийн хувьд хүчин төгөлдөр болно.

 

9.Сайд нарын бага хурал худалдааны өөр хэлэлцээрт оролцогч гишүүдийн хүсэлтээр тухайн хэлэлцээрийг 4 дүгээр хавсралтад нэмж оруулах тухай шийдвэрийг зөвхөн нийтийн тохиролцоогоор гаргаж болно. Сайд нарын бага хурал Хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрт оролцогч гишүүдийн хүсэлтээр тухайн хэлэлцээрийг 4 дүгээр хавсралтаас хасах тухай шийдвэр гаргаж болно.

 

10.Хязгаарлагдмал тооны оролцогчидтой худалдааны хэлэлцээрт нэмэлт өөрчлөлт оруулахыг тухайн хэлэлцээрт зааснаар зохицуулна.

 

11 дүгээр зүйл

 

Анхдагч гишүүд

 

1.Энэхүү хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болох үед 1947 оны ТХЕХ-т оролцож байсан талууд болон энэхүү хэлэлцээр, Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийг хүлээн зөвшөөрч тарифын хөнгөлөлт, үүрэг амлалтын жагсаалтыг 1994 оны ТХЕХ-т, мөн тусгай үүрэг амлалтын жагсаалтыг ҮХЕХ-т тус тус хавсаргасан Европын хамтын нийгэмлэг нь ДХБ-ын анхдагч гишүүд болно.

 

2.Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагаас нэн буурай хөгжилтэй гэж хүлээн зөвшөөрөгдсөн улсууд зөвхөн тус тусын хөгжлийн түвшин, санхүү, худалдааны хэрэгцээ буюу засаг захиргаа, бүтцийн тогтолцооны чадавхид тохирох хэмжээнд үүрэг амлалт авч, хөнгөлөлт үзүүлнэ.

 

12 дугаар зүйл

 

Нэгдэн орох

 

1.Аливаа улс эсхүл гадаад худалдааны харилцаа, түүнчлэн энэхүү хэлэлцээрт хийгээд Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдэд заасан бусад асуудлыг өөрөө засан товхинох эрх бүхий гаалийн тусгай бүс нутаг нь ДХБ-тай тохиролцсон нөхцөлийн үндсэн дээр энэхүү хэлэлцээрт нэгдэн орж болно. Ийнхүү элсэн орсноор энэхүү хэлэлцээр болон түүнд хавсаргасан Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдэд нэгдэнэ.

 

2.Элсүүлэх тухай шийдвэрийг Сайд нарын бага хурал гаргана. Нэгдэн орох нөхцөлийн тухай хэлэлцээрийг Сайд нарын бага хурал ДХБ-ын гишүүдийн гуравны хоёрын саналаар батлана.

 

3.Хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрт нэгдэн орох тухай асуудлыг тухайн хэлэлцээрийн заалтаар зохицуулна.

 

13 дугаар зүйл

 

Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийг тодорхой

гишүүдийн хооронд мөрдөхгүй байх

 

1.Аль нэг гишүүн нөгөө улсыг гишүүнээр элсэх үед нь энэхүү хэлэлцээр болон 1, 2 дугаар хавсралт дахь Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдэд хамруулахыг зөвшөөрөхгүй бол дурдсан хэлэлцээрүүдийг эдгээр гишүүд хоорондоо үл мөрдөнө.

 

2.1947 оны ТХЕХ-ийн 35 дугаар зүйлийг урьд нь хэрэгжүүлж байсан хийгээд энэхүү хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болох үед уг зүйлийн заалт дээрх талуудын хооронд хүчин төгөлдөр хэвээр байсан тохиолдолд 1947 оны ТХЕХ-т оролцогч тал байсан ДХБ-ын анхдагч гишүүдийн хооронд энэ зүйлийн 1 дэх хэсгийн заалтыг хэрэглэж болно.

 

3.Энэ зүйлийн 1 дэх хэсгийн заалтыг аль нэг гишүүн болон 12 дугаар зүйлийн дагуу нэгдэн орж буй гишүүний хооронд мөрдөж болно. Чингэхдээ холбогдох хэлэлцээрийг зөвшөөрөхгүй байгаа гишүүн тэр тухайгаа Сайд нарын бага хуралд нөгөө гишүүний нэгдэн орох нөхцөлийн тухай хэлэлцээр батлагдахаас өмнө мэдэгдсэн тохиолдолд л ийнхүү мөрдөнө.

 

4.Сайд нарын бага хурал аль нэг гишүүний хүсэлтээр зарим тохиолдолд энэ зүйлийн хэрэгжилтийг хянан үзэж, зохих зөвлөмж гаргаж болно.

 

5.Хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрийг оролцогч талуудын хооронд дагаж мөрдөхгүй байх асуудлыг тухайн хэлэлцээрийн заалтаар зохицуулна.

 

14 дүгээр зүйл

 

Хэлэлцээрийг хүлээн зөвшөөрөх, хүчин төгөлдөр болгох, хадгалуулах

 

1.Энэхүү хэлэлцээр нь 1947 оны ТХЕХ-т оролцогч талууд болон энэхүү хэлэлцээрийн 11 дүгээр зүйлийн дагуу ДХБ-ын анхдагч гишүүний эрхтэй Европын хамтын нийгэмлэгийн хувьд гарын үсэг зурах эсхүл бусад хэлбэрээр хүлээн зөвшөөрөхөд нээлттэй байна. Ийнхүү хүлээн зөвшөөрөх журам нь энэхүү хэлэлцээр болон түүнд хавсаргасан Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдэд хамаарна. Энэхүү хэлэлцээр болон түүнд хавсаргасан Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүд нь Олон талт худалдааны хэлэлцээний Уругвайн үе шатны үр дүнг тусгасан Төгсгөлийн баримт бичгийн 3 дахь хэсэгт заасны дагуу Сайд нарын товлосон өдөр хүчин төгөлдөр болох бөгөөд Сайд нар өөрөөр шийдээгүй бол энэ өдрөөс хойш хоёр жилийн хугацаанд нэгдэн ороход нээлттэй байна. Энэхүү хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болсноос нь хойш түүнд нэгдэн орвол тэр нь ийнхүү нэгдэж орсноос хойш 30 дахь өдөр хүчин төгөлдөр болно.

 

2.Энэхүү хэлэлцээрийг хүчин төгөлдөр болсны дараа түүнд нэгдэн орсон гишүүн энэхүү хэлэлцээрийг хүчин төгөлдөр болмогц хэрэгжүүлэх Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдэд тусгасан хөнгөлөлт, үүрэг амлалтыг хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс нь эхлэн хүлээн зөвшөөрсөнтэй адил хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ.

 

3.Хүчин төгөлдөр болох хүртэл нь энэхүү хэлэлцээр болон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийн эх хувийг 1947 оны ТХЕХ-т оролцогч талуудын Ерөнхий захиралд хадгалуулна. Ерөнхий захирал энэхүү хэлэлцээр болон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийн баталгаат хуулбар, түүнчлэн эдгээр хэлэлцээрийг батласан тухай мэдэгдлийг оролцогч бүх засгийн газарт болон Европын хамтын нийгэмлэгт нэн даруй хүргүүлнэ. Хүчин төгөлдөр болмогц энэхүү хэлэлцээр болон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүд, мөн тэдгээрт оруулсан нэмэлт өөрчлөлтийг ДХБ-ын Ерөнхий захиралд хадгалуулна.

 

4.Хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрийг зөвшөөрөх, хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болох асуудлыг тухайн хэлэлцээрийн заалтын дагуу зохицуулна. Эдгээр хэлэлцээрийг 1947 оны ТХЕХ-т оролцогч талуудын Ерөнхий захиралд хадгалуулна. Энэхүү хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болмогц эдгээр хэлэлцээрүүийг ДХБ-ын Ерөнхий захиралд хадгалуулна.

 

15 дугаар зүйл

 

Хэлэлцээрээс гарах

 

1.Аливаа гишүүн энэхүү хэлэлцээрээс гарч болно. Ийнхүү гарах нь энэхүү хэлэлцээр болон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийн аль алинд нь хамаарах бөгөөд хэлэлцээрээс гарах тухай мэдэгдлийг ДХБ-ын Ерөнхий захирал бичгээр хүлээн авсан өдрөөс хойш зургаан сарын дараа хүчинтэй болно.

 

2.Хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрээс гарахыг тухайн хэлэлцээрт зааснаар зохицуулна.

 

16 дугаар зүйл

 

Бусад зүйл

 

1.Энэхүү хэлэлцээр болон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдэд өөрөөр заагаагүй тохиолдолд, ДХБ нь 1947 оны ТХЕХ-т оролцогч талуудын болон 1947 оны ТХЕХ-ийн хүрээн дэх байгууллагуудын дагаж мөрдөж байсан шийдвэр, дэг, тогтсон хэв заншлыг удирдлага болгоно.

 

2.1947 оны ТХЕХ-ийн Нарийн бичгийн дарга нарын газар нь ДХБ-ын Нарийн бичгийн дарга нарын газрын үүргийг боломжийн хэрээр гүйцэтгэх бөгөөд энэхүү хэлэлцээрийн 6 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасны дагуу Сайд нарын бага хурлаас Ерөнхий захирлыг томилох хүртэл 1947 оны ТХЕХ-т оролцогч талуудын Ерөнхий захирал нь ДХБ-ын Ерөнхий захирлын үүргийг гүйцэтгэнэ.

 

3.Энэхүү хэлэлцээрийн заалт нь Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийн аль нэг заалттай зөрчилдвөл уг зөрчилтэй асуудлаар энэхүү хэлэлцээрийн заалтыг баримтлана.

 

4.Гишүүн бүр дотоодын хууль тогтоомж, хэм хэмжээ тогтоосон баримт бичиг болон захиргааны журмыг энд хавсаргасан хэлэлцээрүүдийн дагуу хүлээсэн үүрэгт нийцүүлэх арга хэмжээг авна.

 

5.Энэхүү хэлэлцээрийн аль ч заалтын талаар тайлбар хийхгүй. Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдийн аль нэг заалтын талаар тухайн хэлэлцээрээр зөвшөөрсөн хэмжээнд л тайлбар хийж болно. Хязгаарлагдмал тооны оролцогчтой худалдааны хэлэлцээрийн аль нэг заалтын талаар тайлбар хийхийг тухайн хэлэлцээрт заасны дагуу зохицуулна.

 

6.Энэхүү хэлэлцээрийг Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Дүрмийн 102 дугаар зүйлийн заалтын дагуу бүртгүүлнэ.

 

Энэхүү хэлэлцээрийг Марракеш хотноо нэг мянга есөн зуун ерэн дөрвөн оны дөрөвдүгээр сарын арван тавны өдөр, эх хувийг нь англи, испани, франц хэлээр үйлдсэн бөгөөд хэл тус бүр дээрх эх бичвэрүүд нь адил хүчинтэй байна.

 

Тайлбар тэмдэглэл:

 

Энэхүү хэлэлцээр болон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдэд “улс”, эсхүл “улсууд” гэж хэрэглэсэн нэр томъёо нь ДХБ-ын гишүүн гаалийн тусгай бүс нутгийг оруулж ойлгоно.

 

ДХБ-ын гишүүн гаалийн тусгай бүс нутгийн хувьд энэхүү хэлэлцээр болон Олон талт худалдааны хэлэлцээрүүдэд “үндэсний” гэсэн нэр томъёо хэрэглэсэн байвал өөрөөр заагаагүй бол тухайн гаалийн нутаг дэвсгэрт хамаарч буйгаар үзнэ.