A

A

A

Бүлэг: 1979

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

2020 оны 05 сарын 07 өдөр

Төрийн ордон, Улаанбаатар хот


Энэ хуулийг 2024 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр баталсан Монгол Улсын Их Хурлын тухай
 /Шинэчилсэн найруулга/хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн хүчингүй болсонд тооцно.

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ТУХАЙ

/Шинэчилсэн найруулга/

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ

НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ

1 дүгээр зүйл.Хуулийн зорилт

Хэвлэх

1.1.Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсын Их Хурал /цаашид "Улсын Их Хурал" гэх/-ын бүрэн эрх, түүний зохион байгуулалтын бүтэц, бүрэлдэхүүн, Улсын Их Хурлын гишүүний бүрэн эрх, халдашгүй байдал, түүний баталгаа, Улсын Их Хурлын үйл ажиллагааны журмыг тогтооход оршино.

2 дугаар зүйл.Монгол Улсын Их Хурлын тухай хууль тогтоомж

Хэвлэх

2.1.Монгол Улсын Их Хурлын тухай хууль тогтоомж Монгол Улсын Үндсэн хууль /цаашид “Үндсэн хууль” гэх/, энэ хууль, Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хууль болон холбогдох бусад хууль тогтоомжоос бүрдэнэ.

/Энэ хэсэгт 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан./

3 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын үндсэн зорилт, чиг үүрэг, бүрэн эрх, зарчим

Хэвлэх

3.1.Улсын Их Хурлын үндсэн зорилт ард түмний төлөөллийн дээд байгууллагын хувьд ард түмний засаглах эрхийг хангахад оршино.

3.2.Улсын Их Хурал хууль тогтоох, төрийн дотоод, гадаад бодлогын үндсийг тодорхойлох, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах үндсэн чиг үүрэгтэй.

3.3.Улсын Их Хурал Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлд заасан онцгой болон хуулиар тогтоосон бусад бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ.

3.4.Улсын Их Хурлын үйл ажиллагаа нь Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан зарчимд нийцсэн, бие даасан, нээлттэй, ил тод байх, цөөнхийн саналыг хүндэтгэн асуудлыг олон талт үзэл бодлын үүднээс чөлөөтэй хэлэлцэж, олонхын саналаар шийдвэрлэх зарчимд үндэслэнэ.

4 дүгээр зүйл.Улсын Их Хурлын бие даасан байдал

Хэвлэх

4.1.Улсын Их Хурлын онцгой бүрэн эрхэд хэн ч халдаж үл болно.

4.2.Улсын Их Хурал хуралдааны дэгээ өөрөө тогтооно.

4.3.Улсын Их Хурал санхүүгийн хувьд бие даасан, үйл ажиллагаагаа явуулахад хүрэлцэхүйц төсөвтэй байна.

4.4.Улсын Их Хурал мэргэшсэн, чадварлаг ажлын албатай байх бөгөөд байнгын үйл ажиллагаа явуулах ордон, техник, тоног төхөөрөмжөөр хангагдана.

4.5.Улсын Их Хурал тамга, тэмдэг, хэвлэмэл хуудас, бэлгэ тэмдэгтэй байна. Бэлгэ тэмдгийн загвар, хэрэглэх журмыг Улсын Их Хурал батална.

4.6.Улсын Их Хурлын бэлгэ тэмдэг, оноосон нэртэй адил утга, агуулгатай бэлгэ тэмдэг, нэршлийг зөвшөөрөлгүй ашиглахыг хориглоно.

4.7.Улсын Их Хурал Төрийн ордонд байрлана.

5 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын шийдвэр

Хэвлэх

5.1.Улсын Их Хурал бүрэн эрхийнхээ хүрээнд хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэр гаргах бөгөөд Улсын Их Хурлын бусад шийдвэр тогтоолын хэлбэртэй байна.

5.2.Улсын Их Хурал хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийг цахимаар болон "Төрийн мэдээлэл" эмхэтгэлд албан ёсоор бүрэн эхээр нь нийтэлнэ.

5.3.Улсын Их Хурлын тухайн шийдвэрт өөрөөр заагаагүй бол уг шийдвэр "Төрийн мэдээлэл" эмхэтгэлд албан ёсоор нийтлэгдсэнээс хойш 10 хоногийн дараа хүчин төгөлдөр болно.

5.4.Тухайн хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийг хүчин төгөлдөр дагаж мөрдөж эхлэх тусгайлан заасан хугацаа Монгол Улсын Ерөнхийлөгч /цаашид "Ерөнхийлөгч" гэх/-ийн хориг тавьсан хугацаатай давхацвал хоригийг хэрхэх тухай асуудлыг Улсын Их Хурал хянан хэлэлцэж дуусах хүртэл уг хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэр бүхэлдээ буюу түүний зарим хэсгийн үйлчлэл түр зогсоно.

5.5.Хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийг хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр нийтэд мэдээлэхдээ Улсын Их Хурлын цахим хуудсанд болон "Төрийн мэдээлэл" эмхэтгэлд нийтэлсэн албан ёсны эхийг баримтлах бөгөөд дамжуулан нийтэлснийг албан ёсны бус гэж үзнэ.

5.6.Энэ хуулийн 5.2-т заасан хэвлэн нийтлэх ажлыг Улсын Их Хурлын Тамгын газар /цаашид "Тамгын газар" гэх/ хариуцна.

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ

УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН БҮРЭЛДЭХҮҮН

6 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын бүрэлдэхүүн

Хэвлэх

6.1.Улсын Их Хурал Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн дагуу сонгогдсон 76 гишүүнээс бүрдэх бөгөөд энэхүү бүрэлдэхүүнийг "Улсын Их Хурлын нийт гишүүн" гэж ойлгоно.

6.2.Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуулийн дараа Улсын Их Хурлын нийт гишүүний дөрөвний гурав буюу 57-оос доошгүй гишүүн сонгогдож, Улсын Их Хурлын гишүүний тангараг өргөсөн бол Улсын Их Хурлыг бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх бүрэлдэхүүнтэйд тооцно.

7 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын гишүүн

Хэвлэх

7.1.Улсын Их Хурлын гишүүн /цаашид "гишүүн" гэх/ бол төрийн эрх барих дээд байгууллагад сонгогдсон ард түмний элч мөн бөгөөд нийт иргэн, улсын ашиг сонирхлыг эрхэмлэн баримтална.

7.2.Гишүүн "Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн би ард түмнийхээ элчийн хувьд нийт иргэн, улсын ашиг сонирхлыг эрхэмлэн, төрт ёс, түүх, соёлынхоо уламжлалыг хүндэтгэж, Монгол Улсын Үндсэн хуулийг дээдлэн сахиж, авлига, ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид байж, гишүүний үүргээ чин шударгаар биелүүлэхээ тангараглая. Миний бие энэ тангаргаасаа няцвал хуулийн хариуцлага хүлээнэ." хэмээн Төрийн сүлдэнд тангараг өргөнө.

7.3.Гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа дөрвөн жил байна.

7.4.Гишүүний бүрэн эрх Төрийн сүлдэнд тангараг өргөснөөр эхэлж, Улсын Их Хурлын дараагийн сонгуулиар шинэ сонгогдсон гишүүд тангараг өргөснөөр дуусгавар болно.

7.5.Нөхөн сонгогдсон гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа орон гарсан гишүүний бүрэн эрхийн үлдсэн хугацаатай адил байна.

8 дугаар зүйл.Гишүүний бүрэн эрх

Хэвлэх

8.1.Гишүүн дараах бүрэн эрхтэй:

8.1.1.хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл санаачлах;

8.1.2.Байнгын хороонд заавал харьяалагдах;

8.1.3.санаачилсан хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг өөрийн саналаар татаж авах;

8.1.4.нэгдсэн хуралдаанд болон өөрийн харьяалагддаг Байнгын, дэд, түр хорооны хуралдаанд таслах эрхтэй оролцох;

8.1.5.төрийн бодлого, төлөвлөлтийн баримт бичиг, улсын төсвийг хэлэлцэн батлахад Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 7-д заасан хүрээнд санал гаргах;

8.1.6.Байнгын, дэд, түр хорооны бүрэлдэхүүнд орох, түүнээс гарах;

8.1.7.Улсын Их Хурлын дарга, дэд дарга, Байнгын, дэд, түр хорооны дарга, Улсын Их Хурлын сонгуульт бусад удирдах албан тушаалд сонгогдох, тэдгээрт өөрийн нэрээ дэвшүүлэх;

8.1.8.Улсын Их Хурал, Байнгын, дэд, түр хорооны ажлын хэсэгт хүсэлтээрээ, эсхүл томилсны дагуу орж ажиллах;

8.1.9.хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулан асуулт асуух, байр сууриа илэрхийлэх, санал гаргах, санал хураалгах;

8.1.10.Улсын Их Хурлаас сонгогдсон буюу томилогдсон албан тушаалтны илтгэл, сонсгол хэлэлцүүлэх саналыг Байнгын хороонд оруулах;

8.1.11.Ерөнхий сайдыг огцруулах саналыг Үндсэн хуулийн Дөчин гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасны дагуу Улсын Их Хурлын бусад гишүүнтэй хамтарч гаргах;

8.1.12.нийтийн сонсгол зохион байгуулах санал гаргах;

8.1.13.Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүн, Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг бусад байгууллагын даргад асуулга, асуулт тавьж хариуг хуульд заасан хугацаанд авах, шаардлагатай гэж үзвэл энэ хуулийн 38.3-т зааснаас бусад асуудлаар хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл санаачлах;

8.1.14.хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн талаар иргэд, байгууллагаас ирүүлсэн саналыг судлан үзэж, шаардлагатай гэж үзвэл энэ хуулийн 38.3-т зааснаас бусад асуудлаар хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл санаачлах, шаардлагагүй бол энэ тухай хариуг бичгээр өгөх;

8.1.15.иргэн, байгууллагаас ирүүлсэн өргөдөл, гомдлыг судлан хариу өгөх, эсхүл харьяаллын дагуу холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд уламжилж энэ тухай хариу мэдэгдэх;

8.1.16.хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн биелэлтийн талаар холбогдох байгууллага, албан тушаалтнаас мэдээлэл шаардаж авах;

8.1.17.бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ аль ч байгууллагад чөлөөтэй нэвтэрч, хэнтэй ч хүлээгдэлгүй уулзах, шаардлагатай асуудлаар тайлбар, мэдээлэл авах;

8.1.18.онцгой чуулган зарласан бол зар хүлээлгүйгээр нэн даруй хүрэлцэн ирэх;

8.1.19.төр, байгууллага, хувь хүний хуулиар хамгаалсан нууцыг чанд хадгалж задруулахгүй байх;

8.1.20.өвчтэй, чөлөөтэй, дотоод, гадаадад томилолтоор ажиллахаас бусад тохиолдолд нэгдсэн, Байнгын, дэд, түр хорооны хуралдаанд товлосон хугацаанд хүрэлцэн ирж оролцох;

8.1.21.Улсын Их Хурлаас баталсан гишүүний ёс зүйн дүрэм, хуралдааны дэгийг чанд сахиж ажиллах;

8.1.22.чуулганы хуралдаанд үг хэлэхдээ бусдын нэр төр, алдар хүндэд халдахгүй байх;

8.1.23.гишүүн хэлэлцэх гэж байгаа асуудалтай шууд холбоотой үйл ажиллагааны дүнд өөрөө болон гэр бүлийн гишүүд нь орлого олж байгаа, эсхүл бусад хэлбэрээр ашиг сонирхлын зөрчилтэй бол тухайн асуудлаар хэлэлцүүлэг, санал хураалтад оролцохоос татгалзах;

8.1.24.Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүнээр томилогдвол хавсран ажиллах;

8.1.25.хөрөнгө, орлогын мэдүүлгийг тогтоосон хугацаанд зохих журмын дагуу үнэн зөв гаргах.

8.2.Гишүүн бүрэлдэхүүнд нь ороогүй Байнгын, дэд, түр хорооны хуралдаанд таслах эрхгүйгээр оролцож болно.

9 дүгээр зүйл.Улсын Их Хурлын гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх

Хэвлэх

9.1.Улсын Их Хурлын гишүүний бүрэн эрхийг дараах тохиолдолд түдгэлзүүлэх эсэх асуудлыг Улсын Их Хурал шийдвэрлэнэ:

9.1.1.гэмт үйлдлийнх нь явцад, эсхүл гэмт хэргийн газарт нотлох баримттай нь баривчилж, улмаар бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх тухай саналыг Улсын ерөнхий прокурор Улсын Их Хуралд оруулсан;

9.1.2.гишүүнд холбогдуулан эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн бөгөөд Улсын ерөнхий прокурор түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх тухай саналыг Улсын Их Хуралд оруулсан.

9.2.Эрх бүхий байгууллага гишүүнийг энэ хуулийн 9.1.1-д заасны дагуу баривчилсан бол энэ тухай Улсын Их Хурлын даргад 3 цагийн дотор нэн даруй мэдэгдэнэ.

9.3.Улсын Их Хурал чуулганы үеэр энэ хуулийн 9.1.1, 9.1.2-т заасан саналыг хүлээн авсан бол ажлын 5 өдрийн дотор гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэнэ.

9.4.Улсын Их Хурал чуулганы чөлөө цагт энэ хуулийн 9.1.1, 9.1.2-т заасан саналыг хүлээн авсан бол 24 цагийн дотор ээлжит бус чуулган зарлаж, чуулганы хуралдаан эхэлснээс хойш ажлын 5 өдрийн дотор гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх эсэх асуудлыг шийдвэрлэнэ.

9.5.Гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх эсэх асуудлыг Улсын Их Хурлын гишүүний халдашгүй байдлын дэд хороо, Хууль зүйн байнгын хороо, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг үндэслэн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэж, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны саналаар нууцаар санал хурааж шийдвэрлэнэ. Хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэхийг дэмжиж санал өгсөн бол энэ тухай тогтоол баталсанд тооцно.

9.6.Гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх шаардлагагүй гэсэн шийдвэрийг Улсын Их Хурал гаргасан бол баривчлагдсан гишүүнийг 1 цагийн дотор суллана.

9.7.Гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсэн үндэслэл арилсан талаар эрх бүхий байгууллагын шийдвэрийг нэгдсэн хуралдаанд Улсын ерөнхий прокурор уншиж танилцуулснаар Улсын Их Хурлын гишүүний бүрэн эрхийг сэргээх тухай тогтоол баталсанд тооцно.

9.8.Энэ хуулийн 9.1.1-д зааснаас бусад тохиолдолд гишүүнийг албадан саатуулах, цагдан хорих, түүнд шүүхийн журмаар захиргааны шийтгэл оногдуулах, гэр, албан өрөө, тээврийн хэрэгсэл, биед нь үзлэг, нэгжлэг хийхийг хориглоно.

10 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын гишүүний бүрэн эрх хугацаанаас өмнө дуусгавар болох

Хэвлэх

10.1.Дараах тохиолдол гишүүний бүрэн эрх энэ хуулийн 7.3-т заасан хугацаанаас өмнө дуусгавар болох үндэслэл болно:

10.1.1.Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон;

10.1.2.хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өөрөө гаргасныг Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн;

10.1.3.хүндээр өвчилсний улмаас бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжгүй болсон тухай эмнэлгийн дүгнэлт гаргасныг үндэслэн цаашид гишүүний бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжгүй гэж Улсын Их Хурал үзсэн;

10.1.4.Үндсэн хуулийн цэц Үндсэн хуулийн Жаран зургадугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 4-т зааснаар гишүүнийг эгүүлэн татах үндэслэлтэй гэсэн дүгнэлт гаргасныг Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн;

10.1.5.Үндсэн хуулийн цэц гишүүнийг энэ хуулийн 7.2-т заасан тангаргаасаа няцаж Үндсэн хууль зөрчсөн гэсэн дүгнэлт гаргасныг Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн;

10.1.6.гишүүн гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь шүүхийн хүчин төгөлдөр шийтгэх тогтоолоор тогтоогдсон;

10.1.7.нас барсан.

10.2.Энэ хуулийн 10.1.2, 10.1.3-т заасан тохиолдолд гишүүнийг чөлөөлөх, энэ хуулийн 10.1.4, 10.1.6-д заасан тохиолдолд эгүүлэн татах тогтоол гаргах бөгөөд энэ хуулийн 10.1.5-д заасан тохиолдолд гишүүнийг эгүүлэн татах эсэх асуудлыг Улсын Их Хурал хэлэлцэн шийдвэрлэнэ. Энэ хуулийн 10.1.1, 10.1.7-д заасан тохиолдолд орон гарсан гэж үзэж энэ тухай Улсын Их Хурлаас шийдвэр гаргахгүй.

10.3.Гишүүнийг чөлөөлөх, эгүүлэн татах асуудлыг Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг үндэслэн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэж, энэ хуулийн 10.1.4, 10.1.5-д заасан асуудлаар гишүүн саналаа нууцаар, энэ хуулийн 10.1.2, 10.1.3, 10.1.6-д заасан асуудлаар гишүүн саналаа илээр гаргана. Хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх гишүүнийг чөлөөлөх, эгүүлэн татахыг дэмжсэн бол энэ тухай тогтоол баталсанд тооцно.

11 дүгээр зүйл.Улсын Их Хурал дахь олонх ба цөөнх

Хэвлэх

11.1.Сонгуулийн дүнгээр Улсын Их Хуралд 39 ба түүнээс дээш суудал авсан нам, эвслийг Улсын Их Хурал дахь олонх /цаашид "олонх" гэх/ гэнэ.

11.2.Аль ч нам, эвсэл олонх болоогүй бол хамгийн олон суудал авсан нам, эвсэл бусад нам, эвсэлтэй зөвшилцөн, ийнхүү зөвшилцөж чадаагүй бол Улсын Их Хуралд суудал авсан нам, эвсэл зөвшилцөн Үндсэн хуулийн Гучин есдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасны дагуу олонхыг бүрдүүлнэ.

11.3.Энэ хуулийн 11.1, 11.2-т зааснаас бусад Улсын Их Хурал дахь нам, эвслийн бүлэг, гишүүнийг Улсын Их Хурал дахь цөөнх /цаашид "цөөнх" гэх/ гэнэ.

12 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын даргыг сонгох

Хэвлэх

12.1.Энэ хуулийн 11.1-д заасан нам, эвсэл Улсын Их Хурлын даргад нэр дэвшүүлнэ.

12.2.Аль ч нам, эвсэл олонхын суудал аваагүй бол энэ хуулийн 11.2-т заасны дагуу олонхыг бүрдүүлсэн нам, эвсэл зөвшилцөн Улсын Их Хурлын даргад нэр дэвшүүлнэ.

12.3.Улсын Их Хурлын даргыг хэлэлцүүлэггүйгээр сонгох бөгөөд гишүүн саналаа илээр гаргаж, хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын саналаар дэмжсэн бол Улсын Их Хурлын даргыг сонгох тухай Улсын Их Хурлын тогтоол баталсанд тооцно.

12.4.Нэр дэвшигч нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын дэмжлэг авч чадаагүй бол энэ хуулийн 12.1, 12.2-т заасны дагуу өөр гишүүний нэрийг дэвшүүлж сонгоно.

13 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын даргын бүрэн эрхийн хугацаа, түүнийг хугацаанаас нь өмнө чөлөөлөх, огцруулах

Хэвлэх

13.1.Улсын Их Хурлын даргын бүрэн эрхийн хугацаа дөрвөн жил байх бөгөөд түүнийг хуульд заасан үндэслэлээр хугацаанаас нь өмнө чөлөөлж, огцруулж болно.

13.2.Улсын Их Хурлын даргын бүрэн эрх энэ хуулийн 9 дүгээр зүйлд заасны дагуу гишүүний бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлсэн, 10 дугаар зүйлд заасны дагуу гишүүний бүрэн эрх нь дуусгавар болсноос гадна дараах тохиолдолд хугацаанаасаа өмнө дуусгавар болно:

13.2.1.Улсын Их Хурлын даргын үүрэгт ажлаасаа чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өөрөө гаргасныг Улсын Их Хурал хүлээн авсан;

13.2.2.Үндсэн хуулийн цэц Улсын Их Хурлын даргыг огцруулах үндэслэлтэй гэсэн дүгнэлт гаргасныг Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн;

13.2.3.Улсын Их Хурлын нийт гишүүний олонх Улсын Их Хурлын даргыг огцруулах үндэслэл бүхий санал гаргасныг Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн.

13.3.Улсын Их Хурлын даргыг чөлөөлөх, огцруулах асуудлыг Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг үндэслэн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэж, нууц санал хураалтаар шийдвэрлэнэ. Улсын Их Хурлын даргыг чөлөөлөх, огцруулахыг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн бол энэ тухай тогтоол баталсанд тооцно.

14 дүгээр зүйл.Улсын Их Хурлын даргын бүрэн эрх

Хэвлэх

14.1.Улсын Их Хурлын дарга гишүүнд хууль тогтоомжоор олгосон бүрэн эрхээс гадна дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

14.1.1.Улсын Их Хурлын үйл ажиллагаанд Үндсэн хууль, бусад хуулийг сахин биелүүлэх ажлыг зохион байгуулах;

14.1.2.ээлжит, ээлжит бус чуулган, хүндэтгэлийн хуралдаан зарлах, бэлтгэлийг хангах, нэгдсэн хуралдааныг даргалах;

14.1.3.энэ хуулийн 14.3-т заасан Зөвлөлийн саналыг харгалзан чуулганаар хэлэлцэх асуудлын дараалал тогтоох;

14.1.4.Ерөнхийлөгч, Засгийн газартай Улсын Их Хурлыг төлөөлөн харилцах;

14.1.5.Засгийн газрын үйл ажиллагаанд Улсын Их Хурлын шийдвэрийн дагуу тавих хяналтыг зохион байгуулах;

14.1.6.Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллага хоорондын үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах, тэдгээрийн үйл ажиллагаанд Улсын Их Хурлаас тавих хяналтыг зохион байгуулах;

14.1.7.Улсын Их Хурлын төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх;

14.1.8.Улсын Их Хурлыг дотоод, гадаадад төлөөлөх;

14.1.9.Улсын Их Хурлын гадаад харилцааны ажлыг зохион байгуулах;

14.1.10.гишүүнийг төрийн дээд шагналд тодорхойлох;

14.1.11.гишүүд болон Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагын даргад дотоод, гадаад томилолт олгох, түүний журмыг баталж мөрдүүлэх;

14.1.12.Тамгын газрын үйл ажиллагааны хэвийн байдлыг хангах;

14.1.13.энэ хуулийн 14.1.5, 14.1.6-д заасан хяналт шалгалтын ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүн, шалгалтын удирдамжийг батлах, хэрэгжилтийг зохион байгуулахад бүх талын дэмжлэг үзүүлэх;

14.1.14.хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл, бодлогын баримт бичиг боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг байгуулах;

14.1.15.хуульд заасан үндэслэлээр Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагын дарга, дэд даргыг томилох, чөлөөлөх санал гаргаж Байнгын хорооны болон нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх;

14.1.16.хууль санаачлагчаас өргөн мэдүүлсэн хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг харьяаллын дагуу Байнгын хороодод хуваарилах;

14.1.17.Улсын Их Хурлын даргын зөвлөхийг томилох, чөлөөлөх шийдвэр гаргах;

14.1.18.үндэсний эдийн засгийн аюулгүй байдлыг хангахтай холбоотойгоор Ерөнхий сайдын гаргасан хүсэлтийг үндэслэн баталсан тов, дарааллыг харгалзахгүйгээр хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг чуулганаар нэн яаралтай хэлэлцүүлэх шийдвэр гаргах;

14.1.19.Улсын Их Хурлын Ерөнхий нарийн бичгийн даргыг томилох, чөлөөлөх санал гаргаж Байнгын хорооны болон нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх;

14.1.20.чуулганыг түр завсарлуулах болон хаах асуудлыг энэ хуулийн 14.3-т заасан Зөвлөлөөр хэлэлцүүлэн, захирамж гаргаж шийдвэрлэх;

14.1.21.хуульд заасан бусад бүрэн эрх.

14.2.Улсын Их Хурлын дарга энэ хуулийн 14.1-д заасан бүрэн эрхийнхээ хүрээнд захирамж гаргана.

14.3.Нам, эвслийн бүлэг, Байнгын хороодын үйл ажиллагаа, Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын ажлыг уялдуулан зохицуулах, нам, эвслийн бүлэг, Байнгын хороодын саналыг харгалзан ээлжит болон ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэх асуудлын дараалал тогтоох, тухайн долоо хоногт чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлын тов, дараалал, Улсын Их Хурлын төсөв болон Улсын Их Хурлын дотоод үйл ажиллагаатай холбогдолтой бусад асуудлыг зөвшилцөх чиг үүрэг бүхий Зөвлөл /цаашид "Зөвлөл" гэх/ Улсын Их Хурлын даргын дэргэд ажиллана.

14.4.Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд Улсын Их Хурлын дарга, дэд дарга, нам, эвслийн бүлгийн дарга, Байнгын хороодын дарга, Улсын Их Хурлын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга /цаашид "Ерөнхий нарийн бичгийн дарга" гэх/ орно. Шаардлагатай бол Зөвлөлийн хурлыг өргөтгөсөн бүрэлдэхүүнтэй хийж болно.

14.5.Зөвлөлийн ажиллах журмыг Улсын Их Хурлын дарга батална.

14.6.Зөвлөлийн хуралдаанаар зөвшилцсөн чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлын тов, дарааллыг нам, эвслийн бүлэг, Байнгын, дэд, түр хороод, ажлын хэсэг дагаж мөрдөх үүрэгтэй.

14.7.Улсын Их Хурлын дарга бүрэн эрхийнх нь хугацаа дууссанаас эхлэн 2 жилийн хугацаанд суудлын автомашин болон холбоогоор үйлчлүүлж, төрийн тусгай хамгаалалтад байх бөгөөд энэ талаар тусгайлан шийдвэр гаргахгүй.

/Энэ хэсэгт 2020 оны 05 дугаар сарын 14-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

15 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын дэд даргыг сонгох, чөлөөлөх, огцруулах, түүний чиг үүрэг

Хэвлэх

15.1.Улсын Их Хурлын дэд даргыг Улсын Их Хурлын тухайн сонгуулийн дүнд бий болсон нам, эвслийн бүлэг тус бүрээс нэр дэвшүүлэн, илээр санал хурааж сонгоно. Хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн бол Улсын Их Хурлын дэд даргыг сонгох тухай тогтоол баталсанд тооцно.

15.2.Энэ хуулийн 9 дүгээр зүйлд заасны дагуу гишүүний бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлсэн, 10 дугаар зүйлд заасны дагуу гишүүний бүрэн эрх нь дуусгавар болсноос гадна өөрийнх нь хүсэлтээр, эсхүл нэр дэвшүүлсэн нам, эвслийн бүлгийн хүсэлтээр Улсын Их Хурлын дэд даргыг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлж, огцруулна.

15.3.Улсын Их Хурал дахь нам, эвслийн бүлэг тарсан бол тухайн бүлгээс нэр дэвшүүлж сонгосон дэд даргыг чөлөөлсөн тухай Улсын Их Хурлын тогтоол баталсанд тооцно.

15.4.Улсын Их Хурлын дэд дарга дараах чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:

15.4.1.Байнгын, дэд, түр хороо, нам, эвслийн бүлгийн үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах;

15.4.2.Байнгын хорооны болон нэгдсэн хуралдааны ирц бүрдүүлэх ажлыг зохион байгуулах;

15.4.3.Улсын Их Хурлын үйл ажиллагааны дэг, гишүүний ёс зүйн хэм хэмжээний хэрэгжилтэд хяналт тавих;

15.4.4.Улсын Их Хурлын даргаас хуваарилсан болон даалгасан чиг үүрэг;

15.4.5.хууль тогтоомжид заасан бусад чиг үүрэг.

15.5.Улсын Их Хурлын даргын түр эзгүйд түүний даалгаснаар дэд дарга үүргийг нь хэрэгжүүлнэ.

ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ

УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТЫН БҮТЭЦ

16 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын зохион байгуулалтын үндсэн хэлбэр

Хэвлэх

16.1.Улсын Их Хурлын үйл ажиллагааны зохион байгуулалтын үндсэн хэлбэр нь чуулган байна.

16.2.Чуулган нь нэгдсэн хуралдаан, Байнгын, дэд, түр хороо, түүнчлэн нам, эвслийн бүлгийн хуралдаанаас тус тус бүрдэнэ. Байнгын хороод хамтарсан хуралдаан хийж болно.

16.3.Улсын Их Хурлын чуулган анхдугаар, ээлжит, ээлжит бус, онцгой гэсэн хэлбэртэй байх бөгөөд Улсын Их Хурал хүндэтгэлийн хуралдаан хийж болно.

17 дугаар зүйл.Анхдугаар чуулган

Хэвлэх

17.1.Анхдугаар чуулганыг ээлжит сонгуулийн санал хураалт явуулсан өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор Ерөнхийлөгч зарлигаар товлон зарлаж хуралдуулна.

17.2.Ерөнхийлөгч энэ хуулийн 17.1-д заасны дагуу зарлиг гаргахдаа анхдугаар чуулган нээх өдрийг Улсын Их Хуралд суудал авсан нам, эвсэлтэй зөвшилцсөн байна.

17.3.Анхдугаар чуулганаар дараах асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэнэ:

17.3.1.шинээр сонгогдсон гишүүдийг тангараг өргүүлж, бүрэн эрхийг нь хүлээн зөвшөөрөх;

17.3.2.Улсын Их Хурлын даргыг сонгох;

17.3.3.нам, эвслийн бүлэг байгуулсан тухай мэдээллийг Улсын Их Хурлын даргад бичгээр ирүүлснийг сонсох;

17.3.4.Улсын Их Хурлын дэд даргыг сонгох;

17.3.5.Байнгын болон дэд хороодын бүрэлдэхүүнийг баталж, Байнгын хорооны дарга нарыг сонгох;

17.3.6.Ерөнхий сайдыг томилох;

17.3.7.Засгийн газрын бүтцийн тухай болон Засгийн газрын бүрэлдэхүүний тухай хуулийн төслийг тус тус хэлэлцэн батлах;

17.3.8.Засгийн газрын гишүүдийг томилох тухай Ерөнхий сайдын танилцуулгыг сонсох;

17.3.9.шинээр томилогдсон Засгийн газрын гишүүдийг тангараг өргүүлэх;

17.3.10.Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийг шинэчлэн тогтоох эсэх асуудлаар шийдвэр гаргах.

17.4.Анхдугаар чуулганаар зохион байгуулалтын бусад асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэж болно.

18 дугаар зүйл.Ээлжит чуулган

Хэвлэх

18.1.Улсын Их Хурлын намрын ээлжит чуулган 10 дугаар сарын 01-ний өдрөөс, хаврын ээлжит чуулган 3 дугаар сарын 15-ны өдрөөс тус тус эхлэн 75-аас доошгүй ажлын өдөр чуулна.

18.2.Ээлжит чуулганыг нээх өдөр амралт, баяр ёслолын өдөртэй давхацвал дараагийн ажлын өдөр нээнэ.

18.3.Онцгой нөхцөл үүссэн бол ээлжит чуулганы нээлтийг хойшлуулах асуудлыг Зөвлөлөөр хэлэлцэн Улсын Их Хурлын дарга захирамж гаргаж шийдвэрлэнэ.

18.4.Ээлжит чуулганаар хэлэлцэх асуудлыг Улсын Их Хурал урьдчилан хэлэлцэж тогтоол гаргах бөгөөд ээлжит чуулган эхлэхээс 7-оос доошгүй хоногийн өмнө Улсын Их Хурлын дарга ээлжит чуулганаар хэлэлцэх асуудлын дарааллыг тогтоож захирамж гаргана.

18.5.Ээлжит чуулганыг нээж, хааж Улсын Их Хурлын дарга үг хэлнэ.

19 дүгээр зүйл.Ээлжит бус чуулган

Хэвлэх

19.1.Ээлжит чуулганы чөлөө цагт ээлжит бус чуулган зарлан хуралдуулж болно.

19.2.Ээлжит бус чуулганыг Улсын Их Хурлын нийт гишүүний гуравны нэгээс доошгүй нь шаардсанаар, эсхүл Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын даргын санаачилгаар хуралдуулж болно.

19.3.Ерөнхийлөгч болон Улсын Их Хурлын нийт гишүүний гуравны нэгээс доошгүй нь тодорхой асуудлыг хэлэлцүүлэхээр ээлжит бус чуулган хуралдуулах саналаа Улсын Их Хурлын даргад хүргүүлнэ.

19.4.Улсын Их Хурлын дарга ээлжит бус чуулганы хэлэлцэх асуудал, хуралдах өдөр, цаг, үргэлжлэх хугацааг товлон захирамж гаргана.

19.5.Ээлжит бус чуулганаар зөвхөн Улсын Их Хурлын даргын захирамжид заасан болон түүнтэй шууд холбоотой асуудлыг хэлэлцэнэ.

20 дугаар зүйл.Онцгой чуулган

Хэвлэх

20.1.Ээлжит чуулганы чөлөө цагт Ерөнхийлөгч онц болон дайны байдал зарлавал түүнээс хойш 72 цагийн дотор Улсын Их Хурлын онцгой чуулган хуралдах бөгөөд гишүүд зар хүлээлгүйгээр хуралдаанд хүрэлцэн ирнэ.

20.2.Онц болон дайны байдал зарласан тухай Ерөнхийлөгчийн зарлиг гарсан өдрөөс хойш 7 хоногийн дотор онцгой чуулганаар хэлэлцэж, зарлигийг батлах, эсхүл хүчингүй болгох шийдвэр гаргана.

20.3.Онцгой чуулган Ерөнхийлөгчийн зарлигийг баталсан бол уг зарлигийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой бусад асуудлыг онцгой чуулганаар хэлэлцэж шийдвэрлэнэ.

20.4.Ээлжит чуулган хуралдаж байх үед онцгой нөхцөл үүсвэл тухайн чуулганаар хэлэлцэх асуудлын дарааллыг үл харгалзан онц болон дайны байдал зарлах асуудлыг хойшлуулахгүйгээр хэлэлцэн шийдвэрлэнэ.

20.5.Ээлжит чуулганы чөлөө цагт Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлийн 2, 3 дахь хэсэгт заасан нөхцөл бий болсон үед Ерөнхийлөгч онц болон дайны байдал зарлах тухай зарлиг гаргаагүй бол Улсын Их Хурлын гишүүдийн дөрөвний нэгээс доошгүй нь шаардсанаар Улсын Их Хурлын дарга онцгой чуулган зарлаж болно.

20.6.Онцгой чуулган амралтын өдөр хуралдаж болно.

21 дүгээр зүйл.Улсын Их Хурлын хүндэтгэлийн хуралдаан

Хэвлэх

21.1.Монгол Улсын түүх, тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдалтай салшгүй холбоотой түүхэн ой, үйл явдлыг тэмдэглэх, түүнчлэн гадаад улсын өндөр дээд зочин нэгдсэн хуралдаанд үг хэлэх бол хүндэтгэлийн хуралдаан зарлан хуралдуулж болно.

21.2.Улсын Их Хурлын дарга хүндэтгэлийн хуралдаан хуралдуулах тухай захирамж гаргана.

22 дугаар зүйл.Чуулганы хуралдааны нийтлэг журам

Хэвлэх

22.1.Чуулганы хуралдаан нээлттэй байна.

22.2.Хаалттай хэлэлцэхээр хуульд заасан болон төрийн нууцтай холбоотой асуудлыг хаалттай хуралдаанаар хэлэлцэнэ.

22.3.Хэлэлцэх асуудлын шинж байдал, гишүүдийн саналыг харгалзан асуудлыг хаалттай хуралдаанаар хэлэлцэж болно.

22.4.Хуульд өөрөөр заагаагүй бол энэ хуулийн 16.2-т заасан хуралдаанд тус бүрийнх нь бүрэлдэхүүнд хамрагддаг гишүүдийн олонх хүрэлцэн ирсэн бол хуралдааныг хүчинтэйд тооцно.

22.5.Энэ хуулийн 22.4-т заасан ирцийг ээлжит, ээлжит бус, онцгой чуулганы нээлт, энэ хуулийн 16.2-т заасан хуралдаан эхлэхэд болон санал хураахад заавал бүрдүүлсэн байна.

22.6.Нэгдсэн хуралдааныг чуулганы хугацаанд долоо хоног бүрийн Пүрэв, Баасан гарагт, шаардлагатай бол хуваарьт өдрөөс бусад ажлын өдөр хуралдуулж болно.

22.7.Ерөнхийлөгч нэгдсэн хуралдаанд тааллаараа оролцож төрийн гадаад, дотоод бодлогын асуудлаар үг хэлэх, мэдээлэл хийх эрхтэй.

22.8.Засгийн газраас санаачилсан хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэх үед Ерөнхий сайд, эсхүл Засгийн газрын холбогдох гишүүн хуралдаанд оролцож, төслийн талаарх Засгийн газрын байр суурийг илэрхийлж, гишүүдийн асуултад хариулах, холбогдох тайлбар өгөх үүрэгтэй.

22.9.Засгийн газраас санаачилсан хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэх үед уг асуудлыг хариуцсан Засгийн газрын гишүүн түр эзгүй бол түүнийг албан ёсоор орлож байгаа Засгийн газрын гишүүн асуудлыг хариуцан хэлэлцүүлнэ. Хэрэв тухайн асуудлыг хариуцан хэлэлцүүлэх Засгийн газрын гишүүн ирээгүй бол уг асуудлыг дараагийн хуралдаан хүртэл хойшлуулна.

22.10.Үндсэн хуулийн цэцийн дарга, Улсын дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч, Улсын ерөнхий прокурор, Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагын дарга нар зөвхөн өөрсдийнх нь хариуцсан ажилтай холбогдолтой асуудлыг хэлэлцэхэд чуулганы хуралдаанд оролцож гишүүдийн асуултад хариулан байр сууриа илэрхийлж болно.

22.11.Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгд өөрөөр заагаагүй бол нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг зохих Байнгын хороо урьдчилан хэлэлцэж санал, дүгнэлт гаргана.

22.12.Нам, эвслийн бүлэг энэ хуулийн 33.1.1-д заасны дагуу аливаа хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг хуралдаанаараа хэлэлцэх эрхтэй боловч ийнхүү хэлэлцээгүй нь тухайн асуудлыг Байнгын хорооны болон нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэхэд саад болохгүй.

22.13.Нам, эвслийн бүлгийн хуралдааны журмыг тэдгээрийн дүрмээр зохицуулна.

22.14.Тамгын газрын ажилтнууд нэгдсэн, Байнгын, дэд, түр хорооны хуралдааны бэлтгэл хангах, тэмдэглэл хөтлөх, шийдвэрийн төсөл боловсруулахад мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх бөгөөд тухайн хуралдаанд байлцаж мэдээлэл, лавлагаагаар хангана.

22.15.Хуульд өөрөөр заагаагүй бол нэгдсэн хуралдааны тэмдэглэл ил тод байна.

22.16.Онцгой нөхцөлд хуралдааныг хялбаршуулсан болон цахим хуралдааны дэгээр явуулж болно.

22.17.Ажлын зайлшгүй шаардлага гарвал Улсын Их Хурлын дарга Зөвлөлийн саналыг харгалзан чуулганыг 7-14 хоногийн хугацаагаар түр завсарлуулах эрхтэй.

22.18.Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуулийг товлон зарласан үед Улсын Их Хурлын дарга Зөвлөлийн саналыг харгалзан чуулганыг 30 хүртэл хоногийн хугацаагаар түр завсарлуулж болно.

22.19.Иргэд, дотоод, гадаадын зочид төлөөлөгчид чуулганы ажиллагаатай танилцах, хэвлэл мэдээллийн байгууллага мэдээлэл, сурвалжлага хийх эрхтэй бөгөөд энэ талаар мөрдөх журмыг Улсын Их Хурлын дарга батална.

23 дугаар зүйл.Байнгын хороо

Хэвлэх

23.1.Байнгын хороо эрхлэх асуудлынхаа хүрээнд хууль санаачлагчаас өргөн мэдүүлсэн хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг урьдчилан хэлэлцэж санал, дүгнэлт гарган нэгдсэн хуралдаанд хэлэлцүүлэх, Улсын Их Хурлын хяналтыг хэрэгжүүлэх, хуульд тусгайлан заасан асуудлаар Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл боловсруулах чиг үүрэгтэйгээр ажиллана.

23.2.Байнгын хороо өөрийн эрхлэх асуудлын хүрээнд дараах нийтлэг бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

23.2.1.Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийн талаар санал, дүгнэлт гаргах;

23.2.2.нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх тодорхой асуудлаар санал, дүгнэлт гаргах;

23.2.3.Улсын Их Хурлын хянан шалгах чиг үүрэгтэй холбогдсон асуудлаар санал, дүгнэлт гаргах;

23.2.4.хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн биелэлтийг хянан шалгах, Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагын үйл ажиллагаанд тавих хяналтыг хэрэгжүүлэх;

23.2.5.эрхлэх асуудлын хүрээнд холбогдох Засгийн газрын гишүүний мэдээлэл, Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагын тайлан, мэдээллийг сонсох;

23.2.6.энэ хуулийн 23.2.5-д заасан тайлан, мэдээллийг хэлэлцээд шаардлагатай гэж үзвэл хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох, хэрэгжилтийг хангуулах, холбогдох албан тушаалтанд хариуцлага хүлээлгэхтэй холбоотой санал боловсруулж нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх;

23.2.7.Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагын тайлан, мэдээллийг хэлэлцэх, шаардлагатай гэж үзвэл хууль тогтоомжийн биелэлтийг хангуулах асуудлаар хууль тогтоомжийн хүрээнд тогтоол гаргаж үүрэг, чиглэл өгөх;

23.2.8.Улсын Их Хурлаас томилдог албан тушаалтныг томилох, чөлөөлөх, огцруулах асуудлаар санал, дүгнэлт гаргах;

23.2.9.чуулганаар хэлэлцэх асуудлаар болон хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн биелэлтийн талаар судалгаа, тайлан, мэдээ, бусад баримт материалыг холбогдох байгууллага, албан тушаалтнаас гаргуулан авах, тэдний мэдээллийг сонсох;

23.2.10.хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийн талаар санал, дүгнэлт гаргахад тусгай мэдлэг, мэргэшил шаардагдах асуудлаар туслалцаа үзүүлэх шинжээч, мэргэжилтнээс бүрдсэн ажлын хэсэг байгуулж ажиллуулах;

23.2.11.Улсын Их Хурлын хяналтыг хэрэгжүүлэх зорилгоор эрхлэх асуудлынхаа хүрээнд хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн биелэлтийг хянан шалгах ажлын хэсгийг дангаар буюу хамтран байгуулж ажиллуулах;

/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./

23.2.12.энэ хуулийн 23.2.11-д заасан ажлын хэсэгт мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх зорилгоор холбогдох хяналт шалгалтын байгууллага, эрх бүхий шинжээч, мэргэжилтнээс бүрдсэн шалгалтын ажлын хэсэг байгуулж ажиллуулах;

/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./

23.2.13.иргэн, байгууллагаас ирүүлсэн өргөдлийг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу шийдвэрлэх, нэгтгэн дүгнэх;

23.2.14.эрхлэх асуудлынхаа хүрээнд хуульд заасны дагуу тогтоол гаргах;

23.2.15.иргэн, байгууллагаас Улсын Их Хурал, түүний Байнгын, дэд, түр хороо, тэдгээрийн удирдлага, гишүүнд ирүүлсэн өргөдлийг судалж, шийдвэрлэх, шаардлагатай бол хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох санал боловсруулах;

23.2.16.өргөдөл гаргагч, холбогдох албан тушаалтан, мэргэжилтнээс тайлбар авах.

23.3.Улсын Их Хурал дараах Байнгын хороотой байна:

/Энэ хэсгийг 2020 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./

23.3.1.Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын;

23.3.2.Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн;

23.3.3.Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын;

23.3.4.Ёс зүй, сахилга хариуцлагын;

23.3.5.Инновац, цахим бодлогын;

23.3.6.Нийгмийн бодлогын;

23.3.7.Төрийн байгуулалтын;

23.3.8.Төсвийн;

23.3.9.Үйлдвэржилтийн бодлогын;

23.3.10.Хууль зүйн;

23.3.11.Эдийн засгийн.

24 дүгээр зүйл.Байнгын хороодын эрхлэх асуудлын хүрээ

Хэвлэх

/Энэ зүйлийг 2020 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./

24.1.Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороо:

24.1.1.Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдал;

24.1.2.Монгол Улсын батлан хамгаалах, зэвсэгт хүчин;

24.1.3.төрийн нууцын хадгалалт, хамгаалалт;

24.1.4.гадаад бодлого;

24.1.5.гадаад улс, олон улсын байгууллагад суух бүрэн эрхт төлөөлөгчийн газрын тэргүүнийг томилох, эгүүлэн татах асуудал;

24.1.6.Монгол Улсын олон улсын гэрээ, Монгол Улс олон улсын байгууллагад элсэх тухай асуудал;

24.1.7.цөмийн энерги ашиглах, цацрагийн хамгаалалт, аюулгүй байдлыг хангах бодлого.

24.2.Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хороо:

24.2.1.газар тариалан, үрийн аж ахуй, хүнсний үйлдвэрлэлийн бодлого;

24.2.2.хүнс, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний хяналт, тэдгээрийн аюулгүй байдал;

24.2.3.хөдөөгийн хөгжлийн бодлого;

24.2.4.мал аж ахуйн бодлого;

24.2.5.малын даатгал болон малын удмын сан, эрүүл мэндийг хамгаалах;

24.2.6.газар, түүний хэвлий, ой, ус, амьтан, ургамал, агаар мандал болон байгалийн бусад баялаг;

24.2.7.улсын тусгай хамгаалалттай газар, бэлчээр, тариалангийн газар;

24.2.8.геологи, уул уурхайн холбогдолтой эрэл, хайгуул, ашиглалтын ажилд тавих байгаль орчны хяналт;

24.2.9.агаарын бохирдол, хорт бодис, байгаль орчны асуудал;

24.2.10.цаг уур, орчны хяналтын асуудал;

24.2.11.усны бодлого, нөөц, усны бохирдол;

24.2.12.хог хаягдал, дахин боловсруулалт;

24.2.13.байгаль орчныг хамгаалах, байгалийн тэнцлийг хангах асуудал;

24.2.14.байгаль орчны судалгаа, хөгжил;

24.2.15.ан агнуур;

24.2.16.газрын сангийн нэгдсэн бодлого, зохицуулалт;

24.2.17.газрын кадастр, зураглал.

24.3.Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын байнгын хороо:

24.3.1.боловсрол;

24.3.2.соёл, урлаг;

24.3.3.ард түмний түүх, соёл, оюуны өвийг хамгаалах, сэргээх бодлого;

24.3.4.монгол хэл, бичиг, үндэсний цөөнхийн хэл, бичиг, ёс заншил;

24.3.5.шинжлэх ухаан;

24.3.6.нийтийн биеийн тамир, спорт.

24.4.Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хороо:

24.4.1.төрийн албан хаагчийн ёс зүй, сахилга хариуцлагын бодлого;

24.4.2.Төрийн албаны зөвлөлийн дэргэдэх Ёс зүйн хорооны асуудал;

/Энэ заалтыг 2023 оны 05 дугаар сарын 04-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./

24.4.3.гишүүний ёс зүй, сахилгын асуудал;

24.4.4.чуулганы хуралдааны дэг сахиулах;

24.4.5.гишүүний хөрөнгө, орлогын мэдүүлэг;

24.4.6.Улсын Их Хурлын болон гишүүний төсвийн төлөвлөлт, гүйцэтгэлийн хяналт;

24.4.7.Засгийн газрын гишүүний албан үүргийг хавсран гүйцэтгэх гишүүний чуулганы ажиллагаанд оролцох журмын асуудал;

24.4.8.нэгдсэн хуралдааны ирцийн асуудал;

24.4.9.гишүүний ёс зүйн асуудлаар ирүүлсэн иргэдийн өргөдөл, гомдлыг хянан шийдвэрлэх;

24.4.10.Улсын Их Хурлыг үл хүндэтгэсэн үйлдэлд хяналт тавих.

24.5.Инновац, цахим бодлогын байнгын хороо:

24.5.1.цахим засаглалын бодлого, үйл ажиллагаа;

24.5.2.мэдээллийн технологийн хөгжил;

24.5.3.харилцаа холбооны бодлого, үйл ажиллагаа;

24.5.4.өндөр технологи, үндэсний инновацын бодлого;

24.5.5.дижитал шилжилт, техник, технологийн шинэчлэл;

24.5.6.инновацыг үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд нэвтрүүлж эдийн засгийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх бодлого;

24.5.7.инновацын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг олон улсын зах зээлд нэвтрүүлэх хувийн хэвшлийн оролцоог дэмжих бодлого;

24.5.8.инновацын дэд бүтэц, үйл ажиллагааны чиглэлийг хөгжүүлэх бодлого;

24.5.9.инновацын үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх бодлого.

24.6.Нийгмийн бодлогын байнгын хороо:

24.6.1.хүн амын хөгжлийн бодлого;

24.6.2.нийгмийн хамгаалал, нийгмийн даатгал, халамжийн бодлого;

24.6.3.хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлого, хөдөлмөрийн харилцаа;

24.6.4.мэргэжлийн боловсрол, сургалт;

24.6.5.жендэрийн тэгш байдлыг хангах бодлого;

24.6.6.эрүүл мэндийн бодлого.

24.7.Төрийн байгуулалтын байнгын хороо:

24.7.1.Үндсэн хуулийн шинэтгэлийн асуудал;

24.7.2.төрийн эрх барих дээд болон гүйцэтгэх дээд байгууллага, Ерөнхийлөгчийн асуудал;

24.7.3.засаг захиргааны шинэтгэл, төвлөрлийг сааруулах бодлого;

24.7.4.Улсын Их Хурал, Ерөнхийлөгч, аймаг, сум, нийслэл, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын сонгууль, хот, тосгоны Зөвлөл, Захирагчийн сонгууль;

/Энэ заалтад 2022 оны 4 дүгээр сарын 22-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

24.7.5.Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлага, зохион байгуулалт, үйл ажиллагаа, хилийн цэс, хот, тосгоны эрх зүйн үндэс;

24.7.6.төрийн алба;

24.7.7.төрийн бэлгэ тэмдэг, төрийн дуулал;

24.7.8.ард нийтийн санал асуулга;

24.7.9.төр, сүм хийдийн харилцаа;

24.7.10.хэвлэл мэдээллийн хараат бус байдал;

24.7.11.төрийн ба төрийн бус байгууллага, улс төрийн намтай харилцах;

24.7.12.гишүүний бүрэн эрхийн асуудал;

24.7.13.гишүүний бүрэн эрхийн баталгаа;

24.7.14.чуулганы хуралдааны дэгийн асуудал;

24.7.15.бүсчилсэн хөгжлийн бодлого.

24.8.Төсвийн байнгын хороо:

24.8.1.улсын нэгдсэн төсөв, түүний гүйцэтгэл, хяналт;

24.8.2.төрийн санхүү, зээл, тусламжийн болон татварын бодлого;

/Энэ заалтад 2023 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

24.8.3.аудитын асуудал;

24.8.4.гадаад улс, олон улсын санхүүгийн байгууллагатай байгуулсан зээлийн гэрээ, хэлцэл;

24.8.5.Засгийн газрын тусгай сангийн нэгдсэн бодлого;

24.8.6.Улсын Их Хурлын төсөв;

24.8.7.төсвийн алдагдлыг нөхөх зорилгоор Засгийн газраас гаргах үнэт цаасны тухай асуудал.

24.9.Үйлдвэржилтийн бодлогын байнгын хороо:

24.9.1.үйлдвэрлэлийн бүтээмжийн өсөлт;

24.9.2.жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих, хөгжүүлэх бодлого;

24.9.3.хөнгөн үйлдвэрлэлийг дэмжих, хөгжүүлэх бодлого;

24.9.4.хүнд үйлдвэрлэлийг дэмжих, хөгжүүлэх бодлого.

24.10.Хууль зүйн байнгын хороо:

24.10.1.эрх зүйн бодлого;

24.10.2.хүний эрх, эрх чөлөө, түүний баталгаа;

24.10.3.гэмт хэрэгтэй тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх бодлого;

24.10.4.улсын хил хамгаалалтын бодлого;

24.10.5.хууль зүйн хариуцлага хүлээлгэх эрх зүйн үндэс, ялын бодлого;

24.10.6.шүүх эрх мэдэл;

24.10.7.прокурор, хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалт, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэл;

24.10.8.нийтийн болон хувийн өмчийн эрх зүйн үндэс;

24.10.9.эрүү, иргэн, захиргааны хэрэг, маргаан, зөрчил хянан шийдвэрлэх ажиллагаа;

24.10.10.өршөөл үзүүлэх асуудал;

24.10.11.патент, зохиогчийн эрх, барааны тэмдэг;

24.10.12.цагаачлал, иргэний харьяалал;

24.10.13.архив;

24.10.14.эрх зүйн туслалцаа;

24.10.15.өмгөөлөл;

24.10.16.иргэн, хуулийн этгээд, эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэл.

24.11.Эдийн засгийн байнгын хороо:

24.11.1./Энэ заалтад 2020 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

24.11.2.эдийн засгийн дотоод, гадаад бодлого;

24.11.3.хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн асуудал;

24.11.4.төрийн мөнгөний бодлого, банк, Монголбанкны үйл ажиллагаа;

24.11.5.даатгалын бодлого, энэ хуулийн 24.8.7-д зааснаас бусад үнэт цаасны тухай асуудал;

24.11.6.төрийн өмчийн удирдлага, зохицуулалт, хувьчлалын бодлого;

24.11.7.гадаадын хөрөнгө оруулалтын нэгдсэн бодлого;

/Энэ заалтад 2023 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

24.11.8.ашигт малтмалын суурь судалгаа, эрэл хайгуул, ашиглалтын бодлого;

24.11.9.газрын тос, байгалийн хийн асуудал;

24.11.10.үйлчилгээ, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих бодлого;

24.11.11.шударга бус өрсөлдөөнийг хязгаарлах бодлого;

24.11.12.төрөөс аж ахуй эрхлэлтийг дэмжих бодлого;

24.11.13.стандартчилал, хэмжил зүй, чанарын баталгаажуулалт;

24.11.14.албан ёсны статистикийн үйл ажиллагааны зохицуулалт;

24.11.15.барилга, хот байгуулалт;

24.11.16.түлш, эрчим хүч;

24.11.17.зам тээвэр, шуудан;

24.11.18.орон сууц, нийтийн аж ахуй;

24.11.19.аялал жуулчлалын хөгжлийн стратеги;

24.11.20.аялал жуулчлалын дэд бүтцийн хөгжил;

24.11.21.газрын эдийн засгийн үр ашгийн бодлого.

25 дугаар зүйл.Байнгын хорооны ажлын зохион байгуулалт

Хэвлэх

25.1.Байнгын хорооны ажлын зохион байгуулалтын үндсэн хэлбэр нь хуралдаан байна.

25.2.Байнгын хорооны нийт гишүүний олонх хүрэлцэн ирсэн бол хуралдааныг хүчинтэйд тооцно.

25.3.Байнгын хорооны хуралдааныг чуулганы чөлөө цагт зохион байгуулж болно.

25.4.Байнгын хороо эрхлэх асуудлынхаа хүрээнд хамаарах асуудлыг хуралдаанаар хэлэлцэж, хуульд өөрөөр заагаагүй бол хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын саналаар шийдвэрлэнэ.

25.5.Байнгын хороо шаардлагатай бол хууль тогтоомжийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын хэсэг байгуулж, энэ асуудлаар Байнгын хорооны тогтоол гаргана.

25.6.Бодлогын баримт бичиг боловсруулах, хуулийн хэрэгжилтийг хангаж зөрчлийг арилгах асуудлаар Засгийн газар, холбогдох бусад байгууллагад чиглэл өгөх, шаардлагатай бол Байнгын хороо эрхлэх асуудлын хүрээнд тогтоол гаргаж болно.

25.7.Байнгын хороо тогтоосон журмаар үйлдсэн тэмдэг, хэвлэмэл хуудас хэрэглэнэ.

25.8.Байнгын хорооны хуралдааны явцыг хуралдааны тэмдэглэлд нэг бүрчлэн тэмдэглэнэ.

25.9.Байнгын хорооны үйл ажиллагааны зардлыг Зөвлөлөөс баталсан хуваарийн дагуу Улсын Их Хурлын төсөвт тусгана.

25.10.Улсын Их Хурлын төсвийн шууд захирагч нь Байнгын хорооны даргын саналаар Байнгын хорооны зардлыг зориулалтын дагуу зарцуулна.

25.11.Байнгын хороонд түүний эрхлэх асуудлын хүрээнд хамаарах асуудлаар мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх, судалгаа, мэдээллээр хангах, зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлэх чиг үүргийг Тамгын газар хэрэгжүүлнэ.

26 дугаар зүйл.Байнгын хорооны бүрэлдэхүүн

Хэвлэх

26.1.Байнгын хороо 19 хүртэл гишүүний бүрэлдэхүүнтэй байх бөгөөд гишүүн нэгэн зэрэг гурваас илүүгүй Байнгын хороонд харьяалагдан ажиллаж болно.

/Энэ хэсэгт 2020 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

26.2.Байнгын хорооны бүрэлдэхүүнийг батлахдаа Улсын Их Хурал дахь олонх, цөөнхийн харьцаа болон нам, эвслийн Улсын Их Хуралд авсан суудлын хувийг харгалзана.

26.3.Байнгын хороог Улсын Их Хурлаас нэг жилийн хугацаагаар сонгосон дарга тэргүүлнэ.

26.4.Байнгын хорооны даргыг Улсын Их Хуралд сонгогдон ажилласан туршлагыг нь харгалзан тухайн Байнгын хорооны гишүүдээс сонгох бөгөөд түүнийг улируулан сонгож болно.

26.5.Байнгын хорооны дарга 7-оос дээш хоногоор түр эзгүй байх тохиолдолд түүний саналыг харгалзан Улсын Их Хурлын даргын захирамжаар үүргийг нь аль нэг гишүүнд орлуулж гүйцэтгүүлнэ.

27 дугаар зүйл.Байнгын хорооны даргын чиг үүрэг

Хэвлэх

27.1.Байнгын хорооны дарга дараах чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:

27.1.1.Байнгын хорооны хуралдааны бэлтгэлийг хангаж зохион байгуулах;

27.1.2.Байнгын хорооны өдөр тутмын үйл ажиллагааны хэвийн байдлыг хангаж, хуралдааныг удирдах;

27.1.3.Байнгын хорооны нэрийн өмнөөс бусад байгууллагатай харилцах;

27.1.4.Байнгын хорооноос байгуулсан ажлын хэсгийн үйл ажиллагааг зохицуулах;

27.1.5.Байнгын хорооны ажлыг Улсын Их Хурлын өмнө хариуцан тайлагнах;

27.1.6.Байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулан завсарлага өгөх;

27.1.7.Зөвлөлийн хуралдаанд оролцож, Байнгын хорооноос нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх асуудлын талаарх саналаа танилцуулах.

27.2.Байнгын хорооны дарга тухайн хуралдааныг удирдахад ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж үзвэл хуралдаан удирдахаас татгалзаж хуралдаан даргалагчийг томилж болно.

28 дугаар зүйл.Дэд хороо

Хэвлэх

28.1.Байнгын хорооны бүрэлдэхүүнд дараах дэд хороог байгуулж болно:

28.1.1.Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороонд Тусгай хяналтын;

28.1.2.Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хороонд Агаарын бохирдлыг бууруулах асуудлын;

28.1.3.Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд Нутгийн удирдлагын, Улсын Их Хурлын гишүүний халдашгүй байдлын, Сонгогчийн нэрсийн жагсаалт, бүртгэлийн хяналтын;

28.1.4.Төсвийн байнгын хороонд Төсвийн зарлагын хяналтын;

28.1.5.Үйлдвэржилтийн бодлогын байнгын хороонд Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн, Хөнгөн үйлдвэрлэлийн хөгжлийн, Хүнд үйлдвэрлэлийн хөгжлийн;

28.1.6.Хууль зүйн байнгын хороонд Хүний эрхийн;

28.1.7.Эдийн засгийн байнгын хороонд Тогтвортой хөгжлийн зорилгын.

/Энэ хэсгийг 2020 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./

28.2.Дэд хороо харьяалагдах Байнгын хорооны эрхлэх асуудлын тодорхой хэсгийг дагнан хариуцан санал, дүгнэлт гаргаж, түүнийгээ харьяалагдах Байнгын хороонд, шаардлагатай бол Байнгын хороогоор уламжлан нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх, хариуцсан асуудлын хүрээнд хянан шалгах чиг үүргийг хэрэгжүүлэх эрхтэй бөгөөд дараах асуудлыг эрхэлнэ:

28.2.1.Агаарын бохирдлыг бууруулах асуудлын дэд хороо нь улсын нийт нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд агаар, хөрс, усны бохирдлыг бууруулах асуудлаарх хууль тогтоомжийн биелэлтийн асуудлыг;

28.2.2.Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн дэд хороо нь жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн хөгжил, хөрөнгө оруулалт, зээл, тусламжийн бодлого, зохицуулалтын асуудлыг;

28.2.3.Нутгийн удирдлагын дэд хороо нь нутгийн өөрөө удирдах ёс, нутгийн удирдлагын байгууллагын төлөвшил, хөгжил, удирдлага, зохион байгуулалт, эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгох асуудлыг;

28.2.4.Сонгогчдын нэрийн жагсаалт, бүртгэлийн хяналтын дэд хороо нь сонгогчдын нэрийн жагсаалт, бүртгэлийн талаарх хууль тогтоомжийн биелэлтийн асуудлыг;

28.2.5.Тусгай хяналтын дэд хороо төрийн нууцын хадгалалт, хамгаалалт, тагнуул болон гүйцэтгэх ажлын талаарх хууль тогтоомжийн биелэлт, улсын хил хамгаалалт, төрийн тусгай хамгаалалтын асуудлыг;

28.2.6.Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороо нь улсын болон орон нутгийн төсвийн орлого, зарлага, төсвийн хяналтын асуудлыг;

28.2.7.Тогтвортой хөгжлийн зорилгын дэд хороо нь Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн зорилгуудыг хууль тогтоомж болон хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн баримт бичигт тусган хэрэгжүүлэх асуудлыг;

28.2.8.Улсын Их Хурлын гишүүний халдашгүй байдлын дэд хороо нь Улсын Их Хурал, түүний гишүүний бүрэн эрхтэй холбогдсон асуудлыг;

28.2.9.Хөнгөн үйлдвэрлэлийн хөгжлийн дэд хороо нь хөнгөн үйлдвэрлэлийн хөгжлийн бодлого, зохицуулалтын асуудлыг;

28.2.10.Хүнд үйлдвэрлэлийн хөгжлийн дэд хороо нь хүнд үйлдвэрлэлийн хөгжлийн бодлого, зохицуулалтын асуудлыг;

28.2.11.Хүний эрхийн дэд хороо нь хүний эрх, эрх чөлөөний баталгаа, өршөөл, цагаачлал, иргэний харьяаллын асуудлыг.

/Энэ хэсгийг 2020 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./

28.3.Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороо өөрийн эрхлэх асуудлаар гаргасан санал, дүгнэлтээ нэгдсэн хуралдаанд бие даан оруулна.

28.4.Дэд хороо тухайн эрхэлсэн асуудлаараа хяналт шалгалт, судалгаа хийх, холбогдох мэдээлэл авах, зохих албан тушаалтан, иргэн, байгууллагаас тайлбар авах, ажлын хэсэг байгуулах, эрхэлсэн асуудлаараа тогтоол гаргах, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл боловсруулж харьяалах Байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлэх эрхтэй.

28.5.Улсын Их Хурлын гишүүний халдашгүй байдлын дэд хороодоос бусад дэд хорооны бүрэлдэхүүнд зөвхөн харьяалах Байнгын хорооны гишүүд орох бөгөөд дэд хорооны бүрэлдэхүүний тоо нь тухайн Байнгын хорооны гишүүдийн тооны хоёрны нэгээс илүүгүй байна.

/Энэ хэсэгт 2020 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

28.6.Улсын Их Хурлын гишүүний халдашгүй байдлын дэд хороо Улсын Их Хуралд хамгийн олон удаа сонгогдсон таван гишүүнээс бүрдэх бөгөөд Улсын Их Хурлыг хугацаанаас нь өмнө тараах, гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх, эгүүлэн татах талаар энэ хуульд заасан эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтнаас Улсын Их Хуралд ирүүлсэн саналыг судалж санал, дүгнэлт гарган зохих Байнгын хорооны болон нэгдсэн хуралдаанд оруулна.

28.7.Дэд хорооны бүрэлдэхүүнд орсон гишүүн харьяалагдах Байнгын хорооны бүрэлдэхүүнээс гарвал тухайн дэд хорооны бүрэлдэхүүнээс чөлөөлөгдсөнд тооцно.

28.8.Дэд хорооны даргыг харьяалах Байнгын хорооны хуралдаанаар гишүүдийн олонхын саналаар сонгох бөгөөд Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хорооны, Сонгогчдын нэрийн жагсаалт, бүртгэлийн хяналтын дэд хорооны даргыг цөөнхийн бүлгийн гишүүдээс, хэрэв цөөнхийн бүлэг байгуулах гишүүдийн тоо хүрэхээргүй бол цөөнхийн гишүүдээс сонгоно.

/Энэ хэсэгт 2023 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан./

28.9.Дэд хорооны даргын бүрэн эрхийн хугацаа нэг жил байх ба түүнийг улируулан сонгож болно.

28.10.Дэд хорооны үйл ажиллагааны үндсэн хэлбэр нь хуралдаан байх бөгөөд түүнд дэд хорооны гишүүдийн олонх хүрэлцэн ирсэн бол хүчинтэйд тооцно.

28.11.Дэд хороо асуудлыг хуралдаанаараа хэлэлцэж хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын саналаар шийдвэр гаргана. Улсын Их Хурлын гишүүний халдашгүй байдлын дэд хороо тухайн дэд хорооны нийт гишүүний олонхын саналаар шийдвэр гаргана.

29 дүгээр зүйл.Түр хороо

Хэвлэх

29.1.Байнгын хорооны эрхлэх асуудлын хүрээний тодорхой чиглэлээр, эсхүл тодорхой асуудлыг судалж санал боловсруулах, дүнг нэгдсэн хуралдаанд танилцуулах үүрэг бүхий түр хороог Улсын Их Хурлын тогтоолоор байгуулан ажиллуулж болно.

29.2.Түр хороог тухайн ээлжит чуулганы хугацаагаар байгуулна. Шаардлагатай бол ажиллах хугацааг дахин нэг чуулганы хугацаагаар сунгаж болно.

29.3.Түр хороо энэ хуулийн 23.2-т заасан Байнгын хорооны нийтлэг бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. Түр хорооны ажиллах нөхцөлийг Тамгын газар хангана.

29.4.Түр хороо ажлынхаа дүнг нэгдсэн хуралдаанд танилцуулснаар түүнийг татан буугдсанд тооцно.

30 дугаар зүйл.Хянан шалгах түр хороо

Хэвлэх

30.1.Үндсэн хуулийн Хорин наймдугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасны дагуу хуулийн биелэлтийг хангахтай холбоотой нийтийн ашиг сонирхлыг хөндсөн тодорхой асуудлаар Улсын Их Хурлын нийт гишүүний дөрөвний нэгээс доошгүй нь Хянан шалгах түр хороо байгуулах санал тавибал цөөнхийн төлөөллийг оролцуулан Улсын Их Хурлын тогтоолоор хойшлуулахгүйгээр байгуулна.

30.2.Хянан шалгах түр хороо тухайн асуудлаар холбогдох албан тушаалтан, гэрчийг дуудан ирүүлэх, хянан шалгагч, шинжээч томилох, тэдгээрээс тайлбар, мэдүүлэг авах, нотлох баримт цуглуулах, мэдээлэл гаргуулах бүрэн эрхтэй.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./

30.3.Хянан шалгах түр хороо Үндсэн хуулиар тогтоосон Улсын Их Хурлын бүрэн эрхийн хүрээнд хяналт шалгалт явуулна. Хянан шалгах түр хорооноос шүүх болон эрх бүхий бусад байгууллагын хэрэг, маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд саад учруулах, хөндлөнгөөс оролцох, заавар өгөхийг хориглоно.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./

30.4.Хянан шалгах түр хороо хяналт шалгалтаар цуглуулсан нотлох баримтад үндэслэж гаргасан тайлангаа Улсын Их Хуралд танилцуулна.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./

30.5.Хянан шалгах түр хорооны тайлан нь шүүхэд үүрэг хүлээлгэхгүй бөгөөд түүний цуглуулсан нотлох баримтыг шүүн таслах ажиллагаанд нотлох баримтын хэмжээнд үнэлэх эсэхийг шүүх шийднэ.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./

30.6.Хянан шалгах түр хороо байгуулах болон түүний үйл ажиллагааны журам, гэрч, шинжээч, хянан шалгагчийн эрх зүйн байдал, баталгаа, холбогдох бусад харилцааг хуулиар тусгайлан зохицуулна.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./

30.7.Хянан шалгах түр хороог нэг жил хүртэл хугацаагаар байгуулна. Шаардлагатай бол ажиллах хугацааг зөвхөн нэг удаа сунгаж болно.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./

30.8.Хянан шалгах түр хороо тайлангаа Улсын Их Хуралд танилцуулснаар уг хороо татан буугдсанд тооцно.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./

31 дүгээр зүйл.Улсын Их Хурал дахь нам /эвсэл/-ын бүлэг

Хэвлэх

31.1.Улсын Их Хурлын сонгуулийн дүнгээр Улсын Их Хуралд наймаас доошгүй суудал авсан нам, эвсэл бүлэг /цаашид "бүлэг" гэх/ байгуулж болно.

31.2.Бүлэгт зөвхөн тухайн нам, эвслээс албан ёсоор нэр дэвшиж сонгогдсон гишүүд орно.

31.3.Бүлэг даргаа гишүүдийнхээ дотроос сонгож, энэ тухайгаа Улсын Их Хурлын даргад бичгээр мэдээлнэ.

31.4.Нам, эвсэл бүлэг байгуулсан тухай шийдвэр, бүлгийн гишүүдийн нэрийн жагсаалтыг Улсын Их Хурлын даргад бичгээр ирүүлэх бөгөөд ийнхүү ирүүлснээр бүлгийн эрх, үүрэг хэрэгжиж эхэлнэ.

31.5.Бие даан нэр дэвшиж сонгогдсон болон ээлжит сонгуулиар наймаас доош суудал авсан өөр өөр нам, эвслийн төлөөлөл бүхий гишүүд нийлж нэг бүлэг байгуулахыг хориглоно.

31.6.Гишүүн бүлгээс гарсан бол өөр бүлэгт нэгдэн орохыг хориглоно.

31.7.Бүлгээс гарсан гишүүд нэгдэж бие даан бүлэг байгуулахыг хориглоно.

31.8.Нөхөн сонгогдсон гишүүн аль нэг бүлэгт нэгдсэн бол тухайн бүлгийн дарга нь, гишүүн аль нэг бүлгээс гарсан бол энэ тухайгаа Улсын Их Хурлын даргад бичгээр тус тус ирүүлснийг Улсын Их Хурлын дарга нэгдсэн хуралдаанд уншиж сонсгоно.

31.9.Улсын Их Хуралд бүлэг байгуулсан нам татан буугдсан, эвсэл тарсан бол бүлгийг татан буугдсанд тооцох ба түүний бүрэлдэхүүнд байсан гишүүд нэгдэн дахин бүлэг байгуулахыг хориглоно.

31.10.Энэ хуулийн 31.9-д заасан гишүүн аль нэг бүлэгт нэгдэн орсон бол энэ хуулийн 31.8-д заасны дагуу мэдээлнэ.

31.11.Улсын Их Хурлын гишүүд хамтран Улсын Их Хурал дахь нам, эвслийн бүлгээс өөр зохион байгуулалтын аливаа хэлбэр үүсгэхийг хориглоно.

31.12.Бүлгийн даргыг чөлөөлөх, огцруулах, шинээр томилох асуудлыг бүлгийн нийт гишүүдийн олонхын саналаар шийдэж, шийдвэрээ Улсын Их Хурлын даргад бичгээр ирүүлнэ. Улсын Их Хурлын дарга уг шийдвэрийг нэгдсэн хуралдаанд уншиж сонсгоно.

/Энэ хэсгийг 2022 оны 7 дугаар сарын 01-ний өдрийн хуулиар нэмсэн./

32 дугаар зүйл.Сонгуулийн дараах эвслийн бүлэг

Хэвлэх

32.1.Сонгуулийн дараа Үндсэн хуулийн Гучин есдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасны дагуу зөвшилцөн олонхыг бүрдүүлсэн нам, эвсэл нь нэгэн бүрэн эрхийн хугацаанд тогтвортой ажиллах эвслийн гэрээний дагуу нэг эвслийн бүлэг байгуулна.

32.2.Энэ хуулийн 32.1-д заасан эвслийн бүлэг байгуулахдаа нам, эвсэл бүрээс ээлжлэн Ерөнхий сайдад нэр дэвшүүлэхээр тохиролцож Засгийн газрын тогтвортой үйл ажиллагааг алдагдуулахыг хориглоно.

32.3.Энэ хуулийн 32.1-д заасан эвслээс аль нэг нам, эвсэл гарсан бол тухайн эвслийг тарсанд тооцно.

32.4.Энэ хуулийн 32.1-д заасан эвсэл тарсан тохиолдолд эвслийн бүрэлдэхүүнд орсон нам, эвсэл наймаас доошгүй суудалтай бол бүлэг байгуулж болно.

33 дугаар зүйл.Бүлгийн эрх, үүрэг

Хэвлэх

33.1.Бүлэг дараах эрх, үүргийг хэрэгжүүлнэ:

33.1.1.хэлэлцэж байгаа хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл, төрийн дотоод, гадаад бодлогын асуудлаар бодлого, байр сууриа тодорхойлж санал, дүгнэлт гарган зохих Байнгын хорооны, эсхүл нэгдсэн хуралдаанаар шууд хэлэлцүүлэх;

33.1.2.ээлжит чуулганаар хэлэлцэх асуудал, түүний дарааллын талаар Улсын Их Хурал болон Улсын Их Хурлын даргад саналаа илэрхийлэх;

33.1.3.нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлын төлөвлөгөөнд өөрчлөлт оруулах санал гаргах;

33.1.4.нэгдсэн болон Байнгын, дэд, түр хорооны хуралдааны үед тухайн хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулан завсарлага авах;

33.1.5.Байнгын, дэд, түр хорооны бүрэлдэхүүний талаар Улсын Их Хурлын даргатай зөвшилцөх;

33.1.6.бүлгийн төсвийг захиран зарцуулах, гүйцэтгэлийг үнэн зөв мэдээлэх;

33.1.7.нэгдсэн болон Байнгын хорооны үйл ажиллагаанд өөрийн бүлгийн гишүүдийг оролцуулах, хуралдааны ирцийг хангах, хуралдааны дэгийг чанд сахиулах;

33.1.8.хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулан ажлын хэсэг байгуулж ажиллуулах;

33.1.9.бүлгийн ажлын албаны ажилтныг ажилд томилох, чөлөөлөх.

33.2.Бүлэг нь бодлогоо боловсруулахад нь зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлэх чиг үүрэг бүхий ажлын албатай байх бөгөөд түүний гүйцэтгэх үүргийг бүлгийн дүрмээр зохицуулна. Бүлгийн ажлын албаны ажилтны тоо тухайн бүлгийн гишүүдийн тооны хоёрны нэгтэй тэнцүү байх бөгөөд хэрэв бүлгийн гишүүдийн тоо 23 ба түүнээс доош бол тухайн бүлгийн ажлын албаны ажилтны тоо 12 хүртэл байна.

/Энэ хэсэгт 2021 оны 01 дүгээр сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

33.3.Бүлгийг ажиллах нөхцөл бололцоогоор хангах асуудлыг Тамгын газар хариуцах ба ажлын албаны цалин, унаа, албан томилолт, холбоо, бичиг хэргийн зардлыг Улсын Их Хурлын төсөвт тусгаж санхүүжүүлнэ.

33.4.Бүлэг Улсын Их Хурлын бүтцийн хувьд эрхлэх ажлаа намын дээд, төв, гүйцэтгэх байгууллагын өмнө шууд хариуцахгүй.

33.5.Бүлгийн төсвийн зарцуулалтад Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороо хяналт тавина.

34 дүгээр зүйл.Бүлгийн үйл ажиллагаа дуусгавар болох

Хэвлэх

34.1.Бүлгийн үйл ажиллагаа дараах тохиолдолд дуусгавар болно:

34.1.1.бүлэг байгуулсан нам татан буугдсан, эсхүл эвсэл тарсан;

34.1.2.хуульд заасан үндэслэлээр нөхөн сонгууль явуулсан боловч тухайн нам, эвсэл суудал авч чадаагүйгээс бүлгийн гишүүдийн тоо энэ хуулийн 31.1-д заасан тооны доод хязгаарт хүрэхгүй болсон;

34.1.3.гишүүн бүлгээс гарахад үлдсэн гишүүдийнх нь тоо энэ хуулийн 31.1-д заасан тооны доод хязгаарт хүрэхгүй болсон;

34.1.4.бүлэг өөрөө тарах шийдвэр гаргасан.

ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ

УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН НЭГЭН БҮРЭН ЭРХИЙН ХУГАЦАА

35 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын нэгэн бүрэн эрхийн хугацаа

Хэвлэх

35.1.Улсын Их Хурлын нэгэн бүрэн эрхийн хугацаа дөрвөн жил байх бөгөөд энэхүү хугацаа нь Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуулиар сонгогдсон гишүүд тангараг өргөснөөр эхэлж, дараагийн сонгуулиар сонгогдсон гишүүд тангараг өргөснөөр дуусгавар болно.

35.2.Үндсэн хуулийн Хорин хоёрдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан онцгой нөхцөл үүссэний улмаас ээлжит сонгууль явуулах боломжгүй болсон бол мөнхүү нөхцөл арилж шинээр сонгогдсон гишүүд тангараг өргөтөл өмнөх Улсын Их Хурал бүрэн эрхээ хэрэгжүүлнэ.

35.3.Улсын Их Хурлын ээлжит сонгууль зарласны дараа Үндсэн хуулийн Хорин хоёрдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан онцгой нөхцөл үүсвэл Улсын Их Хурал ээлжит сонгууль зарласан шийдвэрээ цуцалж сонгуулийн үйл ажиллагааг зогсооно.

35.4.Үндсэн хуулийн Хорин хоёрдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан онцгой нөхцөл арилсны дараа Улсын Их Хурал ажлын 7 өдөрт багтаан ээлжит сонгуулийг товлон зарлана.

35.5.Энэ хуулийн 35.4-т заасан хугацаанд Улсын Их Хурлын сонгуулийг товлон зарлаагүй бол дараагийн өдрийг Улсын Их Хурлын сонгууль товлон зарласан өдөрт тооцож, Сонгуулийн ерөнхий хороо ээлжит сонгуулийг зохион байгуулна.

36 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын нэгэн бүрэн эрх хугацаанаас өмнө дуусгавар болох

Хэвлэх

36.1.Дараах тохиолдолд Улсын Их Хурлын нэгэн бүрэн эрх энэ хуулийн 35.1-д заасан хугацаанаасаа өмнө дуусгавар болно:

36.1.1.Улсын Их Хурлын нийт гишүүний гуравны хоёроос доошгүй нь Улсын Их Хурал бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжгүй гэж үзэж хугацаанаасаа өмнө тарах тогтоолын төсөл өргөн мэдүүлснийг Улсын Их Хурлын нийт гишүүний гуравны хоёроос доошгүй нь дэмжсэн бол;

36.1.2.Ерөнхийлөгч Улсын Их Хурал бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжгүй гэж үзэн Улсын Их Хурлын даргатай зөвшилцөн Улсын Их Хурал хугацаанаас өмнө тарах тогтоолын төсөл өргөн мэдүүлснийг Улсын Их Хурлын нийт гишүүний гуравны хоёроос доошгүй нь дэмжсэн бол.

36.2.Энэ хуулийн 36.1.1, 36.1.2-т заасан тогтоолын төслийг Улсын Их Хурлын нийт гишүүний гуравны хоёроос доошгүй нь дэмжсэн бол Улсын Их Хурлын бүрэн эрх хугацаанаасаа өмнө дуусгавар болох тухай тогтоол баталсанд тооцно.

36.3.Ерөнхийлөгч дараах тохиолдолд Улсын Их Хурлыг тараах шийдвэр гаргана:

36.3.1.Үндсэн хуулийн Гучин есдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасны дагуу Ерөнхий сайдыг томилох саналыг Улсын Их Хуралд анх оруулснаас хойш 45 хоногийн дотор Улсын Их Хурал Ерөнхий сайдыг томилоогүй бол;

36.3.2.Үндсэн хуулийн Дөчин гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасны дагуу Ерөнхий сайдыг огцруулснаас хойш 30 хоногийн дотор Улсын Их Хурал Ерөнхий сайдыг томилоогүй бол;

36.3.3.Үндсэн хуулийн Дөчин дөрөвдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасны дагуу Ерөнхий сайдыг огцорсонд тооцсоноос хойш 30 хоногийн дотор Улсын Их Хурал шинэ Ерөнхий сайдыг томилоогүй бол.

36.4.Энэ хуулийн 36.1, 36.2-т заасан шийдвэр гарснаас хойш Улсын Их Хурал 10 хоногийн дотор сонгуулийг товлон зарлаж, 60 хоногийн дотор сонгууль явуулна. Шинээр бүрдсэн Улсын Их Хурлын бүрэн эрхийн хугацаа дөрвөн жил байна.

36.5.Улсын Их Хурал өөрөө тарах бол тогтоол, Ерөнхийлөгч Улсын Их Хурлыг тараах бол зарлиг гаргах бөгөөд эдгээр шийдвэр эцсийнх байна.

ТАВДУГААР БҮЛЭГ

УЛСЫН ИХ ХУРАЛ БҮРЭН ЭРХЭЭ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ

37 дугаар зүйл.Улсын Их Хурал хууль тогтоох бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх

Хэвлэх

37.1.Улсын Их Хурал хууль тогтоох бүрэн эрхээ гагцхүү чуулганаар хэрэгжүүлнэ.

37.2.Нэгдсэн болон Байнгын хороодын хуралдааныг бэлтгэн явуулах, хуралдаанаар хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл, тодорхой бусад асуудал хэлэлцэх, санал хураах, батлах, шийдвэр гаргахдаа Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийг баримтална.

37.3.Үндсэн хуульд өөрөөр заагаагүй бол хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхын саналаар асуудлыг шийдвэрлэнэ. Үндсэн хууль, бусад хуульд өөрөөр заагаагүй бол Улсын Их Хурлын нийт гишүүний олонхын саналаар хуулийг эцэслэн батална.

37.4.Улсын Их Хурлын гишүүд саналаа илээр гаргаж асуудлыг шийдвэрлэнэ. Үндсэн хууль, бусад хуульд заасан, эсхүл хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн бол нууц санал хураалт явуулна.

37.5.Хуульд өөрөөр заагаагүй бол хуулийн төслийг чуулганы хуралдааны дөрвөн үе шаттайгаар хэлэлцэнэ.

37.6.Улсын Их Хурал Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, улсын төсөв, түүний гүйцэтгэлийн тайланг хэлэлцэн батлахдаа Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 7-д заасан хөгжлийн болон үндэсний аюулгүй байдлын бодлогод нийцсэн байх шаардлагыг хангуулна.

37.7.Энэ хуулийн 44.4.22-т заасан зөвлөмж, энэ хуулийн 44.4.23-т заасан эрх зүйн дүгнэлтийг холбогдох Байнгын хорооны хуралдаанд танилцуулна. Байнгын хороо шаардлагатай гэж үзвэл тухайн дүгнэлт, зөвлөмжийг Байнгын хорооныхоо санал, дүгнэлтэд тусгаж нэгдсэн хуралдаанд оруулна.

37.8.Чуулганы хуралдаанд оролцож байгаа албан тушаалтан үнэн зөв мэдээлэл өгөх үүрэгтэй.

37.9.Чуулганы хуралдаанд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй, тайлбар өгөхөөс татгалзсан, хуралдаанд оролцсон этгээд хуралдааны дэг зөрчсөн, санаатайгаар худал мэдээлэл өгсөн бол парламентыг үл хүндэтгэсэн үйлдэл гэж үзэн тухайн этгээдэд Төрийн албаны тухай болон холбогдох бусад хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.

38 дугаар зүйл.Хууль санаачлах эрхийн хүрээ, хязгаар

Хэвлэх

38.1.Улсын Их Хурлын үйл ажиллагаа, хуралдааны дэгтэй холбоотой хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг зөвхөн Улсын Их Хурлын гишүүн санаачилна.

38.2.Ерөнхийлөгч энэ хуулийн 38 дугаар зүйлийн 38.1, 38.3-т зааснаас бусад асуудлаар хууль санаачилна. Ерөнхийлөгч хууль санаачлахдаа Үндсэн хуулийн Гучин гуравдугаар зүйлийн 4 дэх хэсгийг баримтална.

/Энэ хэсэгт 2020 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

38.3.Төсвийн хүрээний мэдэгдэл, улсын төсөв, түүний гүйцэтгэл, хөгжлийн бодлогын болон төлөвлөлтийн баримт бичиг, түүнчлэн өмч, татвар, эрүү, иргэн, захиргааны ерөнхий болон зөрчлийн тухай анхдагч хууль, шинэчилсэн найруулга болон Засгийн газар санаачлахаар Үндсэн хууль, бусад хуульд тусгайлан заасан асуудлаар хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг зөвхөн Засгийн газар санаачилна.

/Энэ хэсэгт 2020 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

38.4.Энэ зүйлд заасан зарчмыг баримтлан хууль санаачлах эрхийн тодорхой хүрээ, хязгаарыг хуулиар тогтоож болно.

39 дүгээр зүйл.Улсын Их Хурал хянан шалгах бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх

/Энэ зүйлийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./

Хэвлэх

39.1.Улсын Их Хурал хянан шалгах бүрэн эрхээ энэ хууль болон Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуульд заасны дагуу хэрэгжүүлнэ.

391 дүгээр зүйл.Улсын Их Хурал бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд иргэдийн оролцоог хангах

/Энэ зүйлийг 2022 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

Хэвлэх

391.1.Үндсэн хуулийн Гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасны дагуу Монголын ард түмэн төрийн үйл хэрэгт шууд оролцож, мөн сонгож байгуулсан төрийн эрх барих төлөөлөгчдийн байгууллагаараа уламжлан энэхүү эрхээ эдлэхдээ тодорхой асуудлыг шийдвэрлүүлэх талаар асуулт асуух, санал өгөх эрхээ Улсын Их Хурлын албан ёсны санал авах цахим хуудас, гар утас, хөдөлгөөнт төхөөрөмжид зориулсан Улсын Их Хурлын албан ёсны программ хангамж /цаашид “цахим хуудас” гэх/-аар дамжуулан хэрэгжүүлж болно.

/Энэ хэсгийг 2022 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

391.2.Улсын Их Хурал Үндсэн хуулийн Арван зургадугаар зүйлийн 12-т заасныг үндэслэн шийдвэр гаргахдаа иргэдийн оролцоог хангах зорилгоор энэ хуулийн 391.1-д заасан саналыг санал авах цахим хуудсанд 30 хоногийн хугацаатай байршуулах ба иргэдийн санал дараах тоонд хүрсэн тохиолдолд хэлэлцэнэ:

/Энэ хэсгийг 2022 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

391.2.1.тодорхой асуудлаар ажлын хэсэг байгуулах саналыг 33 000 ба түүнээс дээш тооны иргэн дэмжсэн бол;

/Энэ заалтыг 2022 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

391.2.2.Байнгын хорооны эрхлэх асуудлын хүрээнд хяналт шалгалт явуулах саналыг 70 000 ба түүнээс дээш тооны иргэн дэмжсэн бол Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 9.3-т заасны дагуу;

/Энэ заалтыг 2022 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

391.2.3.хуулийн төслийн талаарх саналыг 100 000 ба түүнээс дээш тооны иргэн дэмжсэн бол.

/Энэ заалтыг 2022 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

391.3.Энэ хуулийн 391.1-д заасан асуултыг Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 109.11, 109.12, 109.13, 109.14-т заасан журмын дагуу шийдвэрлэнэ.

/Энэ хэсгийг 2022 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

391.4.Энэ хуулийн 391.2-т заасан саналыг Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 94.2, 94.3, 94.4, 94.5, 94.6-д заасан журмын дагуу хэлэлцэх бөгөөд санал авах нарийвчилсан журмыг Инновац, цахим бодлогын байнгын хороо батална.

/Энэ хэсгийг 2022 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

391.5.Энэ хуулийн 391.2-т заасан саналыг Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1 болон 8-д заасан хүрээнд гаргана.

/Энэ хэсгийг 2022 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

ЗУРГАДУГААР БҮЛЭГ

ГИШҮҮНИЙ БҮРЭН ЭРХИЙН БАТАЛГАА, ТӨСӨВ, ХАВСРАН ГҮЙЦЭТГЭЖ БОЛОХ АЖИЛ, АЛБАН ТУШААЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНД НЬ ХОРИГЛОХ ЗҮЙЛ

40 дүгээр зүйл.Гишүүний бүрэн эрхийн баталгаа

Хэвлэх

40.1.Гишүүнийг бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь төрийн байгууллага, түүний албан тушаалтан дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх үүрэгтэй.

40.2.Гишүүн бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь Тамгын газар мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлж, техник, зохион байгуулалт, ажиллах нөхцөлөөр хангана.

40.3.Гишүүн бусдыг гэмт хэрэгт холбогдуулан доромжлох, гүтгэхээс бусад тохиолдолд бүрэн эрхийнхээ хүрээнд нэгдсэн болон Байнгын, дэд, түр хорооны хуралдаанд хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбоотойгоор үзэл бодлоо илэрхийлж хэлсэн үг, дэвшүүлсэн санал, өөрийн санаачилсан хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл, Улсын Их Хурлаар хэлэлцүүлэхээр оруулсан асуудлын төлөө бүрэн эрхийнхээ хугацаанд болон түүний дараа хуулийн хариуцлага хүлээхгүй.

40.4.Гишүүн гадаадад зорчих, байх хугацаандаа дипломат эрх ямба, дархан эрх эдэлнэ.

40.5.Гишүүн бүрэн эрхийнхээ хугацаанд үнэмлэх, энгэрийн тэмдэг, албаны хэвлэмэл хуудас, "Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн" гэсэн тэмдэг, нэрийн хуудас хэрэглэх бөгөөд тэдгээрийн загвар, хэрэглэх журмыг Улсын Их Хурлын дарга захирамжаар батална.

40.6.Гишүүний харилцуур утас болон бусад тусгай хэрэглээний холбооны хэрэгсэл төрийн хамгаалалтад байх бөгөөд бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх, үйл ажиллагаагаа явуулахтай холбогдсон шуудан, захидал харилцааны болон мэдээллийн нууцыг задруулахыг хориглоно.

40.7.Гишүүн, түүний унаа аливаа дайчилгаанаас чөлөөлөгдөнө.

40.8.Гишүүнээр ажилласан хугацааг нь мэргэжлээрээ ажилласан хугацаанд оруулан тооцно.

40.9.Гишүүний бүрэн эрх дуусгавар болсон бол түүнийг урьд эрхэлж байсан ажил, албан тушаалд нь эгүүлэн ажиллуулах, тийм боломжгүй бол ажил эрхлэх хүртэлх 12 сарын хугацаанд гишүүний цалин, нэмэгдэлтэй тэнцэх нэг удаагийн тэтгэмж, бага цалинтай ажилд орсон бол цалингийн зөрүүтэй тэнцэх хэмжээний тэтгэмж, гишүүнээр сонгогдохоосоо өмнө оршин сууж байсан газартаа шилжвэл өөрийнх нь болон гэр бүлийн гишүүний замын зардал, ачаа, тээшийн хөлсийг авто тээврийн тарифаар тооцож олгоно.

40.10.Гишүүнийг эгүүлэн татсан бол түүнд энэ хуулийн 40.9-д заасан тэтгэмж бусад хангамж олгохыг хориглоно.

40.11.Онцгой чуулган зарласан тохиолдолд гишүүнийг чуулганд хүрэлцэн ирэх боломжийг Ерөнхийлөгч хангаж, шаардлагатай бол төрийн тусгай хамгаалалтад авна.

40.12.Гишүүний бүрэн эрхийн хугацаанд түүний амь насны даатгалыг төр хариуцаж даатгалын хураамжийг улсын төсвөөс санхүүжүүлнэ.

40.13.Гишүүн албан үүргээ гүйцэтгэж яваад эрүүл мэндээрээ хохирсон тохиолдолд дараах баталгаагаар хангагдана:

40.13.1.хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсан бол эмнэлгийн чөлөөтэй байсан хугацааны тэтгэмж болон авч байсан цалингийн зөрүүг олгох;

40.13.2.тахир дутуу болсон тохиолдолд хууль тогтоомжид заасны дагуу тахир дутуугийн тэтгэвэр болон авч байсан цалингийн зөрүүг олгох;

40.13.3.хиймэл эрхтэн хийлгэх бол түүний зардал, түүнчлэн гишүүнд тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх ажилтны хөлс олгох;

40.13.4.гишүүн магадлан итгэмжлэл бүхий эмнэлгийн байгууллагын шийдвэрээр гадаадад эмчлүүлэх зайлшгүй шаардлага гарсан бол зардлынх нь 70-аас доошгүй хувийг төр хариуцах.

40.14.Энэ хуулийн 40.13.2-т заасан цалингийн зөрүүг гишүүний бүрэн эрхийн хугацаатай адил хугацаагаар, энэ хуулийн 40.13.3-т заасан хөлсийг тусламж үйлчилгээ авсан хугацаанд олгоно.

40.15.Гишүүн албан үүргээ гүйцэтгэж яваад амь насаа алдсан бол 24 сарын, өвчний улмаас нас барсан бол 18 сарын цалинтай нь тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийг ар гэрт нь олгоно.

40.16.Эмнэлгийн мэргэжилтэн албан үүргээ гүйцэтгэх явцдаа мэдсэн гишүүний эрүүл мэндийн нууцыг задруулахгүй байх үүрэгтэй.

40.17.Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга, түүний Тамгын газар өөрийн төсөвтөө тусгасны үндсэн дээр гишүүн, түүний бие төлөөлөгч-туслахыг албан өрөө, тавилга, техник хэрэгслээр хангаж шаардлагатай бусад дэмжлэг туслалцаа үзүүлнэ.

41 дүгээр зүйл.Гишүүний төсөв, цалин, бусад хангамж

Хэвлэх

41.1.Гишүүний цалин, нэмэгдэл, унаа, албан томилолт, бичиг хэрэг, холбооны зардлыг Улсын Их Хурлын жил бүрийн төсөвт тусгаж санхүүжүүлнэ.

41.2.Энэ хуулийн 41.1-д заасан зардлын хэмжээг гишүүн тус бүрээр тооцож төсөвт тусгах бөгөөд ингэхдээ тойргийн онцлогийг харгалзаж Улсын Их Хурлаас харилцан адилгүй тогтоож болно.

41.3.Гишүүний сонгогдсон тойрогтоо ажиллахтай холбогдсон зардлын хэмжээг Улсын Их Хурал тогтоох бөгөөд Улс төрийн намын тухай хуульд заасны дагуу хуваарилагдах хөрөнгийг уг зардалд үл тооцно.

41.4.Гишүүний цалин, түүний зөвлөх, туслах, бие төлөөлөгч-туслахын зардал, бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь зайлшгүй шаардлагатай бусад хангамжийг Улсын Их Хурал тогтооно.

41.5.Гишүүн үйл ажиллагааныхаа талаар тойргийнхоо сонгогчдод мэдээлэх, сурталчлах зардал болон дотоод хэвлэл захиалгын зарим төлбөрийг улсын төсвөөс санхүүжүүлнэ.

41.6.Гишүүний төсвийг Улсын Их Хурлаас баталсан журмын дагуу Тамгын газар тухайн гишүүний зөвшөөрөлтэйгөөр зарцуулах бөгөөд зарцуулалтад Төрийн байгуулалтын байнгын хороо хяналт тавина.

41.7.Гишүүн төсвийнхөө цалингийн сангаас бусад зардлыг хооронд нь шилжүүлэн зарцуулж болно.

41.8.Гишүүн төсвийнхөө зарцуулалтын мэдээг Тамгын газраас хүссэн цагтаа авах эрхтэй.

41.9.Гишүүн Засгийн газрын гишүүнээр томилогдвол Засгийн газрын гишүүний цалин хангамжийг авах бөгөөд Улсын Их Хурлын гишүүний төсөвт туссан бусад зардлыг захиран зарцуулах эрхтэй.

41.10.Гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсэн бол түүний төсвийн зардлын санхүүжилтийг зогсоох бөгөөд сэргээсэн бол түдгэлзүүлсэн өдрөөс эхлэн тооцож гишүүн, түүний зөвлөх, туслах, бие төлөөлөгч-туслахын санхүүжилтийг нөхөн олгоно.

41.11.Гишүүн нэгдсэн хуралдаанд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр оролцоогүй бол түүнд тасалсан өдрийн цалинг олгохгүй.

41.12.Улсын Их Хурлын дарга, дэд дарга, гишүүн, Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, Тамгын газрын тэргүүн дэд, дэд дарга, Улсын Их Хурлын даргын зөвлөх нь төрийн өндөр албан тушаалтны зэрэг зиндаа, түүнтэй адилтгах төрийн албан тушаалтны зэрэглэлд хамаарах бөгөөд тэдгээрийн цалингийн хэмжээг тогтоох итгэлцүүрийг Улсын Их Хурал батална.

42 дугаар зүйл.Гишүүн хавсран гүйцэтгэж болох ажил, албан тушаал

Хэвлэх

42.1.Гишүүн бүрэн эрхийнхээ хугацаанд дараах ажил, албан тушаал хавсран гүйцэтгэх эрхтэй:

42.1.1.Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүн;

42.1.2.улс төрийн намын сонгуульт албан тушаал;

42.1.3.багшлах болон эрдэм шинжилгээний ажил.

42.1.4.төрийн бус байгууллагын сонгуульт албан тушаал.

/Энэ заалтыг 2020 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар нэмсэн./

42.1.5.Монгол Улс гишүүнээр элссэн олон улсын байгууллага, түүний төрөлжсөн байгууллагын гүйцэтгэх удирдлагаас бусад үндсэн чиг үүрэгтэй нь холбоотой сонгуульт албан тушаал.

/Энэ заалтыг 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

42.2.Гишүүн Улсын Их Хурлын гишүүнээр сонгогдохоосоо өмнө энэ хуулийн 42.1-д зааснаас бусад ажил, албан тушаал эрхэлж байсан бол гишүүний тангараг өргөхөөсөө өмнө тухайн ажил, албан тушаалаасаа чөлөөлөгдөх шийдвэр гаргуулсан байна.

42.3.Гишүүн Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүнээр томилогдсон бол түүний чуулганы ажиллагаанд оролцох журмыг Ерөнхий сайдын саналыг харгалзан Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хорооны тогтоолоор батална.

/Энэ хэсэгт 2020 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

43 дугаар зүйл.Гишүүнд хориглох үйл ажиллагаа

Хэвлэх

43.1.Гишүүнд дараах үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно:

43.1.1.ногдсон төсвийг хэтрүүлэх, зориулалтын бусаар зарцуулах;

43.1.2.бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулж бусдаас шан харамж авах;

43.1.3.гишүүний нэр хүнд, бүрэн эрхийг хувийн ашиг сонирхлын үүднээс ашиглах;

43.1.4.гишүүний нэр хүнд, эрх мэдлийг ашиглан үнэт цаас, эд хөрөнгө олох давуу эрх эдлэх, бусдад давуу байдал олгох үйл ажиллагаа явуулах;

43.1.5.Улсын Их Хурлын даргын зөвшөөрөлгүйгээр Засгийн газар, түүний байгууллага, түүнчлэн гадаад, дотоодын аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэний зардлаар гадаадад зорчих;

43.1.6.бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхтэй нь холбогдуулан олгосон санхүүгийн эх үүсвэр, холбоо, мэдээлэл, тээврийн хэрэгсэл, төрийн өмчийн бусад эд зүйлийг ашиг хонжоо олох зорилгоор, эсхүл сонгуулийн компанит ажилд ашиглах;

43.1.7.хууль бус шийдвэр гаргуулахаар бусдад нөлөөлөх;

43.1.8.гишүүний бүрэн эрхэд үл хамаарах асуудлаар бусад байгууллагын үйл ажиллагаанд оролцох, шахалт үзүүлэх;

43.1.9.аливаа байгууллага, иргэнээс нэг сарын цалингийн хэмжээнээс дээш төгрөгийн үнэтэй бэлэг дурсгалын зүйлсийг хувиараа авах;

43.1.10.бүрэн эрхийнхээ хугацаанд аж ахуй эрхлэх, аж ахуй эрхлэгчдийн холбоонд элсэх, аж ахуйн нэгжийн төлөөлөн удирдах зөвлөл болон хяналтын зөвлөлд сонгогдох;

43.1.11.бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ Байнгын, дэд, түр хорооны болон нэгдсэн хуралдаанд, эсхүл хуралдаанаас гадуур бусдыг гүтгэж, доромжлох;

43.1.12.бусдаар албаны чиг үүрэгт нь хамаарахгүй ажил, үүрэг гүйцэтгүүлэх, хууль бус болон нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зан суртахууны хэм хэмжээнд харш үйлдэл хийхийг шаардах;

43.1.13.төрийн бус байгууллагын сонгуульт албан тушаал эрхлэх.

/Энэ заалтыг 2020 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар хүчингүй болсонд тооцсон./

43.1.14.тухайн асуудлаар ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж үзвэл хянан шалгах чиг үүрэг бүхий ажлын хэсэг, хянан шалгах түр хорооны бүрэлдэхүүнд орж ажиллах.

/Энэ заалтыг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмсэн./

ДОЛДУГААР БҮЛЭГ

УЛСЫН ИХ ХУРАЛ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГАА ЯВУУЛАХ НӨХЦӨЛИЙГ ХАНГАХ

44 дүгээр зүйл.Тамгын газар, түүний эрхлэх ажил

Хэвлэх

44.1.Улсын Их Хурлын үйл ажиллагаанд мэргэжил, арга зүй, техник, зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлэх, ажиллах нөхцөлөөр хангах үүрэг бүхий Тамгын газартай байна.

44.2.Тамгын газар нь хуулийн этгээд мөн бөгөөд түүний дүрмийг Ерөнхий нарийн бичгийн даргын саналыг үндэслэн Улсын Их Хурлын дарга батална.

44.3.Тамгын газрын зохион байгуулалтын нэгж нь газар, хэлтэс, алба, хүрээлэн, парламентын номын сан байна.

44.4.Тамгын газар дараах ажлыг эрхлэн гүйцэтгэнэ:

44.4.1.Улсын Их Хурал, Байнгын, дэд, түр хороод, ажлын хэсэг, гишүүдэд мэргэжил, арга зүйн зөвлөгөө өгөх, туслалцаа үзүүлэх;

44.4.2.Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэх хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл энэ хуулийн 38 дугаар зүйл, Хууль тогтоомжийн тухай хуулийн 40.1, 40.2-т нийцсэн эсэхийг хянаж, зохих журмын дагуу өргөн мэдүүлэх бэлтгэлийг хангах;

/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан./

44.4.3.хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл өргөн мэдүүлэх, хэлэлцүүлэх, батлах үйл ажиллагааны зохион байгуулалтын бэлтгэлийг хангах;

44.4.4.Улсын Их Хурал, Тамгын газар, Улсын Их Хурал дахь нам, эвслийн бүлгийн аж ахуй, санхүүг хөтлөн явуулах, төсвийг хууль тогтоомжийн дагуу зарцуулах;

44.4.5.нэгдсэн, Байнгын, дэд, түр хороод, нам, эвслийн бүлгийн хуралдааны техникийн бэлтгэлийг хангах;

44.4.6.батлагдсан хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн эцсийн найруулгыг хийж албажуулах, нийтлэх, мэдээлэх;

44.4.7.чуулганы явцыг дэс дараалан албан ёсоор тэмдэглэн хөтөлж, уг тэмдэглэлийг ашиглах, хадгалах ажлыг эрхлэн явуулах;

44.4.8.Улсын Их Хурал, Тамгын газрын бичиг хэрэг, албан хэрэг хөтлөлт, архивын үйл ажиллагааг эрхэлж чуулганаар хэлэлцэх асуудалтай холбоотой баримт бичгийг олшруулан тараах ажлыг зохион байгуулах;

44.4.9.Улсын Их Хурлаас хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах үйл ажиллагааг зохион байгуулах;

44.4.10.гишүүдэд иргэн, байгууллагаас ирүүлсэн өргөдөл, санал, гомдлын шийдвэрлэлтийн байдлыг нэгтгэн дүгнэж Улсын Их Хурлын дарга, холбогдох Байнгын хороо, гишүүдэд мэдээлэх;

44.4.11.Улсын Их Хурал, Тамгын газрын гадаад харилцааны асуудлыг хариуцан шаардлагатай баримт бичиг бэлтгэх, Улсын Их Хурлын шугамаар гадаад оронд айлчлах болон гадаадаас ирэх зочин, төлөөлөгчдийг хүлээн авах бэлтгэл хангах, тэдгээрт үйлчлэх;

44.4.12.хянан шалгах чиг үүргээ хэрэгжүүлэхэд нь Байнгын, дэд, түр хороо, ажлын хэсэгт арга зүйн туслалцаа үзүүлэх;

44.4.13.чуулганаар хэлэлцэх хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийн талаар болон гишүүдийн хүсэлтээр тодорхой хуулийн хэрэгжилтээр мэдээллийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх, мэдээллээр хангах;

44.4.14.энэ хуулийн 44.4.13-т заасан асуудлаар Засгийн газар болон холбогдох бусад байгууллагаас шаардлагатай мэдээ, баримт бичиг, материалыг гаргуулах;

44.4.15.Монгол Улсын хууль тогтоомжийн мэдээллийн сан бүрдүүлж гишүүдэд үйлчлэх;

44.4.16.гишүүн нэгдсэн болон Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон ирцийн мэдээг сар бүр гаргаж, олон нийтэд мэдээлэх;

44.4.17.хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрээр даалгасан бусад үүргийг биелүүлэх;

44.4.18.парламентын номын сангийн үйлчилгээ үзүүлэх;

44.4.19.парламентат ёсны талаарх иргэдийн мэдлэг, боловсролыг дээшлүүлэх, сургалт, сурталчилгаа зохион байгуулах;

44.4.20.Улсын Их Хурлаас хууль тогтоох бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх, Улсын Их Хурлын гишүүд хууль санаачлах, хуулийн төсөл боловсруулах, хэлэлцэх явцад шаардлагатай судалгаа, шинжилгээний ажил гүйцэтгэх;

44.4.21.Улсын Их Хурлаар тухайн жилийн төсвийн төсөл, дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдлийн төсөл хэлэлцэхэд дүн шинжилгээ хийж, мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх;

44.4.22.Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл батлагдсанаар улсын төсөвт үзүүлэх нөлөөллийн талаар судалгаа, шинжилгээ хийж зөвлөмж гаргах;

44.4.23.өргөн мэдүүлсэн хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл нь Монгол Улсын Үндсэн хууль болон бусад хууль, Монгол Улсын олон улсын гэрээнд нийцэж байгаа эсэх талаар эрх зүйн дүн шинжилгээ хийж дүгнэлт гаргах;

44.4.24.Байнгын хороонд эрхлэх асуудлынх нь хүрээнд хамаарах асуудлаар мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх;

44.4.25.Байнгын хороонд зохион байгуулалтын туслалцаа үзүүлэх, мэдээллээр хангах.

44.5.Тамгын газрын удирдах, гүйцэтгэх, туслах албан тушаалын ангилал, зэрэглэлийг төрийн бусад адилтгах албан тушаалаас зэрэглэл дээгүүр байхаар Улсын Их Хурал тогтооно.

44.6.Тамгын газрын удирдах, гүйцэтгэх, туслах албан тушаалын цалингийн хэмжээг тогтоох итгэлцүүрийг Улсын Их Хурал батална.

44.7.Тамгын газрын албан хаагчийн мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх үйл ажиллагааны хараат бус байдалд хөндлөнгөөс нөлөөлөхийг хориглоно.

44.8.Албан үүргээ гүйцэтгэхэд нь хөндлөнгөөс нөлөөлсөн гэж үзвэл тухайн албан тушаалтан Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуульд заасны дагуу эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд мэдэгдэх эрхтэй.

44.9.Улсын Их Хурлын нэгэн бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болсон, түүнчлэн Улсын Их Хурлын зохион байгуулалтын бүтцийн нэгжийн удирдлага өөрчлөгдсөн нь Тамгын газрын ажилтныг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлөх үндэслэл болохгүй.

45 дугаар зүйл.Ерөнхий нарийн бичгийн дарга

Хэвлэх

45.1.Ерөнхий нарийн бичгийн дарга нь Тамгын газрын дарга бөгөөд Улсын Их Хурлын дэгийн зөвлөх, төрийн захиргааны албан тушаалтан байна.

45.2.Ерөнхий нарийн бичгийн дарга хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй, төрийн албаны удирдах ажлын туршлагатай байх бөгөөд түүнийг Улсын Их Хурлын даргын санал болгосны дагуу Улсын Их Хурал томилж, чөлөөлнө. Төрийн албаны тухай хуульд заасан сонгон шалгаруулах журам Ерөнхий нарийн бичгийн даргыг томилоход хамаарахгүй.

45.3.Ерөнхий нарийн бичгийн дарга намын харьяалалгүй байх бөгөөд уг албан тушаалд томилогдсон өдрөөс эхлэн намын гишүүнчлэлээс гарсанд тооцно.

45.4.Ерөнхий нарийн бичгийн дарга эрхлэх асуудлаараа захирамж гаргана.

46 дугаар зүйл.Ерөнхий нарийн бичгийн даргын эрхлэх ажил

Хэвлэх

46.1.Ерөнхий нарийн бичгийн дарга дараах ажлыг эрхлэн гүйцэтгэнэ:

46.1.1.Тамгын газрын зохион байгуулалтын бүтэц, орон тоог Улсын Их Хурлын даргатай зөвшилцөн батлах;

46.1.2.Тамгын газрын өдөр тутмын ажлыг удирдан зохион байгуулах;

46.1.3.Улсын Их Хуралд дэгийн асуудлаар зөвлөх;

46.1.4.нэгдсэн, Байнгын, дэд, түр хороо, ажлын хэсгийн хуралдааны тэмдэглэл, гаргасан шийдвэрийг эрх зүйн хувьд хэлбэржүүлэх;

46.1.5.Тамгын газрын тэргүүн дэд дарга, дэд дарга, ажилтныг болон гишүүний саналыг үндэслэн түүний зөвлөх, туслах, бие төлөөлөгч-туслахыг томилох, чөлөөлөх;

46.1.6.Улсын Их Хурлаас хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах ажлыг удирдлагаар хангах;

46.1.7.Улсын Их Хурлын төсвийн шууд захирагчийн болон Улсын Их Хурлын даргын шилжүүлснээр төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн үүрэг гүйцэтгэх;

46.1.8.Улсын Их Хурлын төсвийн төслийг бэлтгэх, батлагдсан төсвийг зарцуулах;

46.1.9.Тамгын газрын захиргаа, санхүүгийн хяналтыг хэрэгжүүлэх;

46.1.10.Улсын Их Хурлын үйл ажиллагаанд мэргэжил, арга зүй, техник зохион байгуулалтын дэмжлэг үзүүлэхэд шаардагдах журмыг батлах;

46.1.11.Тамгын газрын албан хаагчдын нийгмийн баталгааг хангахад чиглэсэн тусламж, хуульд заасан бусад нэмэгдэл, урамшуулал олгох;

46.1.12.энэ хуулийн 46.1.3-т заасан чиг үүргээ Тамгын газрын тэргүүн дэд дарга болон хуулийн асуудал хариуцсан газрын даргаар төлөөлүүлэн хэрэгжүүлэх.

46.2.Тамгын газрын үйл ажиллагааны тайланг Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд жил бүр танилцуулах бөгөөд шаардлагатай гэж үзвэл уг Байнгын хороо дүнг нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлж болно.

47 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын даргын ажлын алба

Хэвлэх

47.1.Улсын Их Хурлын дарга бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь зөвлөгөө өгөх, туслалцаа үзүүлэх чиг үүрэг бүхий ажлын албатай байна.

47.2.Улсын Их Хурлын даргын ажлын албаны орон тоог Улсын Их Хурлын дарга батална.

47.3.Улсын Их Хурлын даргын ажлын албаны ажилтан Улсын Их Хурлын даргад ажлаа шууд хариуцаж, Тамгын газарт харьяалагдана.

47.4.Улсын Их Хурлын даргын ажлын албаны ажилтныг Ерөнхий нарийн бичгийн дарга томилж, чөлөөлнө.

48 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын төсөв

Хэвлэх

48.1.Улсын Их Хурлын төсөв нь гишүүд, Байнгын хороод, нам, эвслийн бүлэг, Тамгын газар, Улсын Их Хурлын нийтлэг арга хэмжээний төсвөөс тус тус бүрдэнэ.

49 дүгээр зүйл.Улсын Их Хурлын төсвийг боловсруулах, хэлэлцэх

Хэвлэх

49.1.Улсын Их Хурлын төсвийг Тамгын газар боловсруулах ба Байнгын хороо, нам, эвслийн бүлгээс тус тусын төсөвтэй нь холбогдсон саналыг авна.

49.2.Тамгын газар Улсын Их Хурлын төсвийн төслийг Зөвлөлтэй зөвшилцсөний дараа Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлнэ.

49.3.Тамгын газар Улсын Их Хурлын төсвийн төслийг Төсвийн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцэж гаргасан саналыг тусгаж, төсвийн эцсийн хувилбарыг улсын төсвийн төсөлд нэгтгүүлэхээр төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад хуульд заасны дагуу хүргүүлнэ.

49.4.Засгийн газар Улсын Их Хурлын төсвийн төслийг улсын төсвийн төсөлд бүрэн тусгаж Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлж батлуулна.

50 дугаар зүйл.Улсын Их Хурлын төсвийг зарцуулах, гүйцэтгэлд тавих хяналт

Хэвлэх

50.1.Улсын Их Хурлын төсвийг Ерөнхий нарийн бичгийн дарга зориулалтын дагуу захиран зарцуулна.

50.2.Улсын Их Хурал жилийн эцсийн санхүүгийн тайлангаа дараа жилийн 4 дүгээр сарын 05-ны өдрийн дотор төрийн аудитын төв байгууллагад хүргүүлнэ. Төрийн аудитын төв байгууллага тайланг хүлээн авснаас хойш 20 хоногийн дотор тайлангийн талаар аудитын дүгнэлт гаргана.

50.3.Улсын Их Хурлын төсвийн гүйцэтгэлийн тайлан, энэ хуулийн 50.2-т заасан төрийн аудитын төв байгууллагын дүгнэлтийг Төрийн байгуулалтын байнгын хороо хуралдаанаараа хэлэлцэнэ.

51 дүгээр зүйл.Хүчин төгөлдөр болох

Хэвлэх

51.1.Энэ хуулийг Улсын Их Хурлын 2020 оны ээлжит сонгуулиар байгуулагдсан Улсын Их Хурлын анхдугаар чуулганы хуралдаан эхэлсэн өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА Г.ЗАНДАНШАТАР

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

2024 оны 05 сарын 16 өдөр

Төрийн ордон, Улаанбаатар хот

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ТУХАЙ ХУУЛЬ ХҮЧИНГҮЙ БОЛСОНД ТООЦОХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл.2020 оны 05 дугаар сарын 07-ны өдөр баталсан Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийг хүчингүй болсонд тооцсугай.

Хэвлэх

2 дугаар зүйл.Энэ хуулийг Монгол Улсын Их Хурлын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/ хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

Хэвлэх

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА Г.ЗАНДАНШАТАР

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(2023.06.27-ны өдрийн орчуулга)              Unofficial translation

 

LAW OF MONGOLIA

 May 07, 2020                                  Ulaanbaatar city

 

ON STATE GREAT KHURAL OF MONGOLIA

/Revised edition/

 

CHAPTER ONE

GENERAL PROVISIONS

Article 1.Purpose of the Law

1.1.The purpose of the Law is to determine the power, organizational structure and composition of the State Great Khural of Mongolia /hereinafter referred to as the "State Great Khural"/, the powers, immunities and securities of the members of the State Great Khural as well as the operating procedure of the State Great Khural.

Article 2.Legislation on the State Great Khural of Mongolia

2.1.The legislation on the State Great Khural of Mongolia consists of the Constitution of Mongolia /hereinafter referred to as the "Constitution/, this Law, the Law on Monitoring and Inspection of the State Great Khural of Mongolia, and other applicable legislation.

/This paragraph was amended by the law as of December 24, 2021/

Article 3.Main Objectives, Functions, Powers and Principles of the State Great Khural

3.1.The main objective of the State Great Khural is to ensure the people's right to govern as the highest representative body of the people.

3.2.The State Great Khural has the main functions to establish laws, determine the basis of the state's domestic and foreign policy, and oversee the implementation of laws and legislation.

3.3.The State Great Khural shall exercise the exclusive powers provided in Article Twenty-Five of the Constitution and other powers set forth in the applicable laws.

3.4.The activities of the State Great Khural shall be based on the principles of independence, openness, transparency, free discussion from a multifaceted perspective with respect towards minority views, and issuance of decision by majority vote as per the compliance with the principles set forth in paragraph 2 of the Article One of the Constitution.

Article 4.Independence of State Great Khural

4.1.No one may infringe the exclusive competence of the State Great Khural.

4.2.The State Great Khural shall establish the procedure of its sessions.

4.3.The State Great Khural shall be financially independent and have a sufficient budget for its operation.

4.4.The State Great Khural shall have a qualified and competent office and a permanent building, machinery and equipment for uninterrupted operation.

4.5.The State Great Khural shall have a seal, stamp, official letterhead and symbol. The design and procedure for using the symbol shall be approved by the State Great Khural.

4.6.It is prohibited, without the permission of the State Great Khural, to use the symbol and name which have the same meaning and content as those of the State Great Khural.

4.7.The State Great Khural shall be located in the State Palace.

Article 5.Decision of the State Great Khural

5.1.The State Great Khural shall pass laws and issue other decisions within the scope of its powers, and other decisions of the State Great Khural shall be issued in the form of resolutions.

5.2.The State Great Khural shall publish the laws or other decisions of the State Great Khural in an electronic form or in full official form in the "State Information" Bulletin.

5.3.Unless otherwise provided in the decision of the State Great Khural, the decision shall enter into force after 10 days from its official publication into the "State Information" Bulletin.

5.4.If the period specified for the commencement of laws or other decisions of the State Great Khural coincides with the veto by the President of Mongolia /hereinafter referred to as the "President"/, the commencement of the law or other decisions of the State Great Khural shall be suspended in whole or in part until the State Great Khural's review and discussion of the veto.

5.5.The laws or other decisions of the State Great Khural shall be announced to the public through mass media in accordance with the official sources published on the website of the State Great Khural and in the "State Information" Bulletin and publications from other sources shall be considered unofficial.

5.6.The Secretariat office of the State Great Khural /hereinafter referred to as the "Secretariat"/ shall be responsible for the publishing activities specified in paragraph 5.2 of this Law.

CHAPTER TWO

COMPOSITION OF THE STATE GREAT KHURAL

Article 6.Composition of the State Great Khural

6.1.The State Great Khural shall consist of 76 members elected according to the Law on Election of the State Great Khural of Mongolia and this composition shall be referred to as the "all members of the State Great Khural".

6.2. If ¾ of the members of the State Great Khural or 57 members are elected from the regular election of the State Great Khural and take an oath of the member of the State Great Khural, the State Great Khural shall be deemed to have the composition to exercise its powers.

Article 7.Members of the State Great Khural

7.1.The member of the State Great Khural /hereinafter referred to as the "Member"/ shall serve as the messenger of the public elected to the highest governing body of the state that shall uphold the interests of the country and all citizens.

7.2.The member shall take an oath before the state hymn swearing "As a member of the State Great Khural of Mongolia and a messenger of the public, I will uphold the interests of our people and the country, respect the state, historical and cultural traditions, uphold and observe the Constitution of Mongolia, remain free from corruption and conflicts of interest, and faithfully perform the duties of the member of the State Great Khural. I further solemnly swear that should I at any time break this oath of office I shall submit myself to be held accountable under the laws."

7.3.The term of office of a member shall be valid for four (4) years.

7.4.The term of office of a member shall commence with them taking an oath before the state hymn and terminate with new members taking an oath following the next election of the State Great Khural.

7.5.A new member elected to fill a vacancy shall hold office for the remainder of the term.

Article 8.Powers of the Member

8.1.The member shall have following powers:

8.1.1.to initiate draft laws or other decisions of the State Great Khural;

8.1.2.to have membership of any Standing Committee;

8.1.3.to withdraw initiated draft laws or other decisions of the State Great Khural at one's discretion;

8.1.4.to join plenary session and sessions of the respective Standing Committee, Subcommittee and Temporary Committee with a casting vote;

8.1.5.to submit proposals within the scope specified in sub-paragraph 7, paragraph 1 of Article Twenty-five of the Constitution for discussion and approval of state policy, planning document and state budget;

8.1.6.to join or leave Standing Committee, Subcommittee and Temporary Committee;

8.1.7.to get elected or nominate oneself to the position of the Chairman, Deputy Chairman of the State Great Khural, Head of the Standing Committee, Subcommittee and Temporary Committee, and other management positions of State Great Khural subject to election;

8.1.8.to join working groups of the State Great Khural, Standing Committee, Subcommittee and Temporary Committee upon one's request or by appointment;

8.1.9.to ask questions, express one's position, make proposals and vote in connection with the matters under discussion;

8.1.10.to submit to the Standing Committee the proposals to discuss the reports and hearings of officials selected or appointed by the State Great Khural;

8.1.11.to propose the resignation of the Prime Minister together with other members of the State Great Khural in accordance with paragraph 1 of Article Forty-three of the Constitution;

8.1.12.to propose to hold a public hearing;

8.1.13.to inquire and ask questions from the Prime Minister, Cabinet members and directors of other organizations directly reporting to the State Great Khural and receive answers within the legal timeframe, and if necessary, to initiate draft laws or other decisions of the State Great Khural on matters other than those specified in paragraph 38.3 of this Law;

8.1.14.to study and review opinions and feedback from citizens and organizations on laws or other decisions of the State Great Khural, and if deemed necessary, initiate draft laws or other decisions of the State Great Khural on matters other than those specified in paragraph 38.3 of this Law, otherwise provide a written response;

8.1.15.to review and respond to applications and complaints from citizens and organizations, or to forward to relevant organizations and officials in accordance with their jurisdiction and provide response on measures taken;

8.1.16.to demand information from relevant organizations and officials on the implementation of laws or other decisions of the State Great Khural;

8.1.17.to freely access any organization, meet anyone without delay, and obtain explanations and information on necessary matters in the exercise of their power;

8.1.18.to arrive immediately without waiting for a notice in the event of the announcement of an Emergency Session;

8.1.19.to strictly maintain confidentiality and refrain from disclosing state, corporate or personal secrets protected by laws;

8.1.20.to attend the plenary session, Standing Committee, Subcommittee and Temporary Committee on time, except in case of illness, leave, domestic or international business trips;

8.1.21.to strictly follow the members' code of ethics and sessions procedure approved by the State Great Khural;

8.1.22.to refrain from defaming or infringing other's reputation during the speech at the sessions;

8.1.23.to refuse to discuss and vote on the matter, if the member and his/her family members are earning income as a result of activities directly related to the matter under discussion or have other forms of conflict of interest;

8.1.24.to take up the relevant duties, if appointed as the Prime Minister or Cabinet Member;

8.1.25.to provide accurate and timely disclosure of assets and income in accordance with appropriate procedures.

8.2.The member having no membership in the respective Standing Committee, Subcommittee or Temporary Committee may participate in the sessions with no casting right.

Article 9.Suspension of the Power of the Member of the State Great Khural

9.1.The State Great Khural shall make a decision on the suspension of the power of a member of the State Great Khural in the following cases:

9.1.1.arrested with evidences in the course of a crime or at the crime scene and the Prosecutor General submitted a proposal to the State Great Khural to suspend his/her power;

9.1.2.initiated a criminal case against a member and the Prosecutor General submitted a proposal to the State Great Khural to suspend his/her power.

9.2.If the competent authority arrests a member as per sub-paragraph 9.1.1 of this Law, the Chairman of the State Great Khural shall be immediately notified within 3 hours.

9.3.If the State Great Khural receives the proposals specified in sub-paragraphs 9.1.1 and 9.1.2 of this Law during the session, the suspension of the member's power shall be decided within 5 working days.

9.4.If the State Great Khural receives the proposals specified in sub-paragraphs 9.1.1 and 9.1.2 of this Law during the recess, an irregular session shall be convened within 24 hours to make a decision on the suspension of the member's power within 5 working days following the commencement of the session.

9.5.The matters with respect to suspension of the member's power shall be discussed at the plenary session based on the opinion and conclusion of the Subcommittee on Immunity of Members of the State Great Khural, Standing Committee on Legal Affairs and Standing Committee on State Development and shall be decided by secret ballot by the opinion of Standing Committee on State Development. If a majority of the members present at the session voted in favor of the suspension of the member's power, the resolution shall be deemed approved.

9.6.If the State Great Khural decides that suspension of the member's power is not necessary, the arrested member shall be released within one hour.

9.7.The resolution on restoration of the power of a member of the State Great Khural shall be deemed to have been approved after the Prosecutor General reads out the decision of the competent authority to the plenary session with respect to the elimination of the grounds for the suspension of the member's power.

9.8.Except as provided in sub-paragraph 9.1.1 of this Law, it shall be prohibited to detain or arrest a member, impose an administrative penalty through a court procedure, or search his/her home, office, vehicle or body.

Article 10.Early Termination of the Power of the Member of the State Great Khural

10.1.The following cases shall be grounds for termination of a member's power prior to the term specified in paragraph 7.3 of this Law:

10.1.1.elected as the President;

10.1.2.the State Great Khural accepted the request for resignation due to excusable reasons;

10.1.3.the State Great Khural considers that the member is no longer able to exercise his/her powers based on a medical report which verifies his/her inability to exercise power due to a serious illness;

10.1.4.the State Great Khural accepted the conclusion of the Constitutional Court that there were grounds to depose a member in accordance with sub-paragraph 4, paragraph 2 of the Article Sixty-six of the Constitution;

10.1.5.the State Great Khural accepted the conclusion of the Constitutional Court that the member broke the oath specified in paragraph 7.2 of this Law and violated the Constitution;

10.1.6.the member was found to have committed a crime by a valid sentencing decree of the court; and,

10.1.7.deceased.

10.2.In cases specified in sub-paragraphs 10.1.2 and 10.1.3 of this Law, a resolution for dismissal, in cases specified in sub-paragraphs 10.1.4 and 10.1.6 of this Law, a resolution for removal shall be issued. The State Great Khural shall discuss and decide the removal of the member in cases provided in sub-paragraph 10.1.5 of this Law. In cases of specified in sub-paragraphs 10.1.2 and 10.1.3 of this Law, the State Great Khural shall not make a decision considering there is a vacancy.

10.3.The matter with respect to dismissal and removal of a member shall be discussed at the plenary session based on the opinion and conclusion of the Standing Committee on State Development. The members shall express their opinions secretly on the matters specified in sub-paragraphs 10.1.4 and 10.1.5 of this Law and openly on the matters specified in sub-paragraphs 10.1.4 and 10.1.6 of this Law. If the majority of the members present at the session supported the dismissal or removal of the member, the resolution shall be deemed approved.

Article 11.Majority and Minority of the State Great Khural

11.1.The party or the coalition that took minimum of 39 seats in the State Great Khural as a result of the election shall be the majority of the State Great Khural /hereinafter referred to as the "majority"/.

11.2.If no party or coalition becomes a majority, the party or coalition with the largest number of seats shall form a majority in accordance with paragraph 2 of the Article Thirty-nine of the Constitution.

11.3.A party, coalition group or member in the State Great Khural other than those specified in paragraphs 11.1 and 11.2 of this Law shall be called a minority in the State Great Khural hereinafter referred to as the "minority"/.

Article 12.Selection of the Chairman of the State Great Khural

12.1.The party or coalition specified in Paragraph 11.1 of this Law shall nominate the Chairman of the State Great Khural.

12.2.If no party or coalition has won a majority of the seats, the party or coalition that formed the majority as per Paragraph 11.2 of this Law shall nominate a candidate for the Chairman of the State Great Khural.

12.3.The Chairman of the State Great Khural shall be elected without discussion. The State Great Khural's resolution on selection of the Chairman of the State Great Khural shall be deemed approved, if a majority of the members present at the session support the nominated candidate by an open ballot.

12.4.If a candidate fails to obtain the support of the majority of members present at the plenary session, another member shall be nominated and elected in accordance with Paragraphs 12.1 and 12.2 of this Law.

Article 13.Term of Office, Early Dismissal and Resignation of the Chairman of the State Great Khural

13.1.The term of office of the Chairman of the State Great Khural shall be four years and he/she may be dismissed or resigned on the grounds provided by law.

13.2.Unless the member's power is suspended as provided in Article 9 of this Law or terminated as provided in Article 10 of this Law, the power of the Chairman of the State Great Khural shall be subject to early termination in following cases:

13.2.1.the State Great Khural accepted a request for resignation submitted by the Chairman of the State Great Khural;

13.2.2.the State Great Khural accepted the conclusion of the Constitutional Court that there were grounds to enforce resignation of the Chairman of the State Great Khural;

13.2.3.the State Great Khural accepted the proposal of the majority of the members of the State Great Khural to enforce resignation of the Chairman of the State Great Khural.

13.3.The matter of dismissal or resignation of the Chairman of the State Great Khural shall be discussed at the plenary session based on the opinion of the Standing Committee on State Development and shall be decided by a secret ballot. If the majority of the members present at the session support the dismissal or resignation of the Chairman of the State Great Khural, the respective resolution shall be deemed as approved.

Article 14.Power of the Chairman of the State Great Khural

14.1.In addition to the power of the member provided in the laws, the Chairman of the State Great Khural shall exercise the following power:

14.1.1.to ensure implementation of the Constitution and other laws in the activities of the State Great Khural;

14.1.2.to announce and arrange regular, irregular and honorary sessions and chair plenary sessions;

14.1.3.to determine the order of agenda items according to the proposal of the Council as stipulated in Paragraph 11.3 of this Law;

14.1.4.to communicate with the President and the Government on behalf of the State Great Khural;

14.1.5.to organize the oversight over the activities of the Government as per the decision of the State Great Khural;

14.1.6.to ensure consistency in the activities among organizations that report directly to the State Great Khural and organize oversight over their activities;

14.1.7.to exercise power of the budget governor of the budget of the State Great Khural;

14.1.8.to represent the State Great Khural abroad and in the country;

14.1.9.to organize foreign affairs of the State Great Khural;

14.1.10.to nominate members for the highest state award;

14.1.11.to send the members and directors of organizations directly reporting to the State Great Khural for international or domestic business trips and approve and enforce the respective procedure;

14.1.12.to ensure smooth operation of the State Great Khural Secretariat;

14.1.13.to approve the composition and guideline of the audit and inspection working group specified in Sub-paragraphs 14.1.5 and 14.1.6 of this Law and provide all-round support to ensure the implementation;

14.1.14.to form a working group in charge of developing the draft law, other decisions and policy documents of the State Great Khural;

14.1.15.to propose the appointment and dismissal of the directors and vice directors of organizations directly reporting to the State Great Khural on the grounds specified in the law for discussion at the Standing Committee and the plenary session;

14.1.16.to distribute draft laws or other draft decisions of the State Great Khural submitted by the law initiator to the respective Standing Committees;

14.1.17.to issue a decision on appointment or dismissal of the advisor to the Chairman of the State Great Khural;

14.1.18.to make a decision for urgent discussion of the draft laws and other draft decisions of the State Great Khural at the session, regardless of the approved order of the agenda items, on the basis of the Prime Minister's request in connection with ensuring national economic security;

14.1.19.to propose the appointment or dismissal of the Secretary General of the State Great Khural for discussion at the plenary session and Standing Committees;

14.1.20.to discuss and resolve the issue of suspending and closing the session by the Council specified in Paragraph 14.3 of this Law and issue an order;

14.1.21.other powers as stipulated by the law.

14.2.The Chairman of the State Great Khural shall issue an order within the power as stipulated in Paragraph 14.1 of this Law.

14.3.The Council /hereinafter referred to as the "Council"/ shall function under the Chairman of the State Great Khural to coordinate the activities of party and coalitions, Standing Committees, and inspections of the State Great Khural, determine the order of agenda items of regular and irregular sessions based on the proposals of party, coalitions and standing committees, discuss and consult of the timing and order of the agenda items of weekly sessions, and other matters regarding budget and internal operations of the State Great Khural.

14.4.The Council shall consist of the Chairman, Vice Chairman, leaders of a party or coalition group, Heads of the Standing Committees, and Secretary General of the State Great Khural /hereinafter referred to as the "Secretary General"/. If necessary, the Council meetings may be organized with extended compositions.

14.5.The Chairman of the State Great Khural shall approve the operating procedure of the Council.

14.6.The parties, coalition groups, Standing Committees, Subcommittees, and Temporary Committees and working groups shall be obliged to follow the timing and order of agenda items of sessions which were agreed at the Council meeting.

14.7.The Chairman of the State Great Khural shall be provided with the light vehicle and communication device and special state protection for a period of 2 years from the termination of his/her term of office and no specific decision shall be made in this regard.

/This paragraph was amended by the Law as of May 14, 2020/

Article 15.Selection, Dismissal and Resignation of Vice Chairman of the State Great Khural and his/her functions

15.1.The Vice Chairman of the State Great Khural shall be nominated by each party or coalition group formed as a result of the election of the State Great Khural and shall be elected by an open ballot. The resolution on election of the Vice Chairman of the State Great Khural shall be deemed approved, if a majority of the members present at the session support the nominated candidate.

15.2.In addition to the suspension of a member's power as per Article 9 of this Law and the termination of a member's power as per Article 10 of this Law, the Vice Chairman of the State Great Khural shall be dismissed or resigned from his/her duties at his/her own request or at the request of the nominated party or coalition group.

15.3.In case of dissolution of a party or coalition group in the State Great Khural, the resolution of the State Great Khural on dismissal of the Vice Chairman nominated by the coalition group shall be deemed approved.

15.4.The Vice Chairman of the State Great Khural shall perform the following functions:

15.4.1.to coordinate activities of the Standing Committees, Subcommittees and Temporary Committees, parties and coalition groups;

15.4.2.to ensure members' attendance to the plenary sessions or the Standing Committees;

15.4.3.to oversee the implementation of the operating rules and code of ethics of the members of the State Great Khural;

15.4.4.other duties assigned and given by the Chairman of the State Great Khural;

15.4.5.other duties specified in laws.

15.5.The Vice Chairman of the State Great Khural shall exercise the duties of the Chairman of the State Great Khural as delegated during his/her absence.

CHAPTER THREE
ORGANIZATIONAL STRUCTURE OF THE STATE GREAT KHURAL

Article 16.The main form of organization of the State Great Khural

16.1.The main form of organization of the activities of the State Great Khural is the session.

16.2.The session shall consist of a plenary session, a session of Standing Committee, a session of the Subcommittee, a session of the Temporary Committee, as well as party and coalition group meetings. Standing Committees may hold joint meetings.

16.3.The session of the State Great Khural shall have the form of inaugural, regular, irregular and extraordinary, and the State Great Khural may hold an honorary session.

Article 17.Inaugural Session

17.1.The inaugural session shall be convened by a decree of the President within 30 days from the date of the regular election.

17.2.When issuing a decree in accordance with Paragraph 17.1 of this Law, the President shall consult with the party or coalition that won a seat in the State Great Khural on the opening day of the first session.

17.3.The inaugural session shall discuss the following matters:

17.3.1.to have newly elected members take an oath and acknowledge their power;

17.3.2.to select the Chairman of the State Great Khural;

17.3.3.to hear the information on the establishment of a party or coalition group submitted in writing to the Chairman of the State Great Khural;

17.3.4.to select the Vice Chairman of the State Great Khural;

17.3.5.to approve the composition of the Standing Committees and Subcommittees and elect the Heads of the Standing Committees;

17.3.6.to appoint the Prime Minister;

17.3.7.to discuss and approve the draft laws on structure and composition of the Government;

17.3.8.to hear the Prime Minister's presentation on the appointment of Cabinet members;

17.3.9.to have the newly appointed Cabinet members take an oath;

17.3.10.to make a decision on whether to update sessions procedure of the State Great Khural.

17.4.The other organizational matters may be discussed and decided at the inaugural session.

Article 18.Regular Session

18.1.The regular autumn session of the State Great Khural shall convene on October 1 and the regular spring session on March 15 for at least 75 working days.

18.2.If the opening day of the regular session coincides with a public holiday or weekend, it shall commence on the next working day.

18.3.In case of emergency, the Council shall discuss whether to postpone the regular session, which shall be decided by the order of the Chairman of the State Great Khural.

18.4.The State Great Khural shall discuss the agenda items of the regular session in advance and shall issue a resolution. The Chairman of the State Great Khural shall set the order of the agenda items of the regular session and issue an order at least 7 days prior to the regular session.

18.5.The Chairman of the State Great Khural shall open and close the regular session.

Article 19.Irregular Session

19.1.The irregular session may be convened during the recess of the regular session.

19.2.The irregular session may be convened by the demand of at least one third of all members of the State Great Khural or at the initiative of the President or the Chairman of the State Great Khural.

19.3.The President and at least one third of all members of the State Great Khural shall submit to the Chairman of the State Great Khural a proposal to convene an irregular session for the discussion of specific matters.

19.4.The Chairman shall determine the agenda items, date and duration of the session and issue an order.

19.5.The irregular session shall only discuss the matters specified in or directly related to the order of the Chairman of the State Great Khural.

Article 20.Emergency Session

20.1.Should the President declare a state of emergency or war during the recess of the regular session, an Emergency Session shall be held within 72 hours from such announcement and the members shall attend the session without waiting for an announcement.

20.2.The Emergency Session shall discuss and make decision on the approval or annulment of the decree of the President on declaration of a state of emergency or war within 7 days from the date of its issuance.

20.3.If the Emergency Session approves the decree of the President, the other matters related to implementation of the decree shall be discussed and decided by the Emergency Session.

20.4.In the event of an emergency situation during a regular session, the declaration of a state of emergency or war shall be decided without delay, regardless of the order of the agenda items of the session.

20.5.The Chairman of the State Great Khural may convene an Emergency Session during the recess of the regular session at the request of at least one quarter of the members of the State Great Khural, unless the President issued a decree on declaration a state of emergency or war.

20.6.Emergency Sessions may be held on holiday and weekends.

Article 21.Honorary session of the State Great Khural

21.1.An honorary session may be convened to mark and celebrate the anniversary of historical milestones or events that are integral to the history, independence and sovereignty of Mongolia, or welcome a high-ranking foreign visitor to speak at the plenary session.

21.2.The Chairman of the State Great Khural shall issue an order to convene an honorary session.

Article 22.General Sessions Procedure

22.1.The session shall be open.

22.2.The matters specified in the laws or related to state secrets shall be discussed in a closed session.

22.3.The matter may be discussed in a closed session depending on its nature or the proposal from the members.

22.4.Unless otherwise provided by law, the session shall be considered valid, if a majority of the members are present at the respective sessions or meetings specified in Paragraph 16.2 of this Law.

22.5.The attendance requirement specified in Paragraph 22.4 of this Law must be met at the opening of regular, irregular and emergency sessions, or at the beginning or during the voting process of the sessions specified in Paragraph 16.2 of this Law.

22.6.The plenary session may be convened on Thursdays and Fridays of every week and, if necessary, on other weekdays during the period of the session.

22.7.The President is entitled to join the plenary session at his/her own discretion and deliver speeches and information on the state's foreign and domestic policies.

22.8.During the discussion of draft laws or other draft decisions of the State Great Khural initiated by the Government, the Prime Minister or the relevant Cabinet member shall join the session, express the Government's position on the draft, answer questions from the members and provide relevant explanations.

22.9.If the Cabinet member in charge of the matter is temporarily absent at the session during the discussion of the draft laws or other draft decisions of the State Great Khural, initiated by the Government, the official substitute for the Cabinet member shall be responsible for the discussion of the matter. If there is no Cabinet member present to have the matter discussed, the discussion of the matter shall be postponed until the next session.

22.10.The Chairman of the Constitutional Court, Chief Justice of the Supreme Court, Prosecutor General, and the directors of organizations directly reporting to the State Great Khural may only participate in sessions for the discussion of matters related to their responsibilities to answer questions from the members and express their positions.

22.11.Unless otherwise provided in the session's procedure of the State Great Khural, the respective Standing Committee shall discuss in advance the draft laws and other draft decisions of the State Great Khural which are planned for discussion at the plenary session and issue opinions and conclusions.

22.12.The party or coalition group shall have the right to discuss any draft law or other draft decision of the State Great Khural at its meeting in accordance with Sub-paragraph 33.1.1 of this Law, but failure to do so shall not prevent the issue from being discussed at the Standing Committee or plenary session.

22.13.The procedure of party and coalition group meetings shall be regulated by their charters.

22.14.The staff of the Secretariat shall provide technical and methodological assistance in preparing for Standing Committee, Subcommittee and Temporary Committee sessions and plenary sessions, taking notes and drafting decisions, and shall be present at the sessions and provide information and inquiries.

22.15.Unless otherwise provided by law, the minutes of the plenary session shall be transparent.

22.16.In exceptional cases, sessions may be held in a simplified or electronic manner.

22.17.In case of necessary work requirements, the Chairman of the State Great Khural shall have the right to suspend the session for a period of 7-14 days, taking into account the proposal of the Council.

22.18.When the regular election of the State Great Khural is scheduled and announced, the Chairman of the State Great Khural may suspend the session for up to 30 days, taking into account the proposal of the Council.

22.19.The citizens, domestic and foreign visitors and representatives are entitled to get acquainted with the operations of the sessions and media organizations are entitled to obtain information and provide reports, which shall be regulated by the applicable procedure approved by the Chairman of the State Great Khural.

Article 23.Standing Committee

23.1.The Standing Committee shall be responsible for preliminary discussion of draft laws or other draft decisions of the State Great Khural submitted by the law initiator, submission of opinions and conclusions to the plenary session, implementation of the oversight of the State Great Khural, and preparation of draft resolutions on matters specified in the law.

23.2.The Standing Committees shall implement the following general powers within the scope of their responsibilities:

23.2.1.to provide opinions and conclusions on draft laws or other draft decisions of the State Great Khural, submitted to the State Great Khural;

23.2.2.to provide opinions and conclusions on specific matters planned for discussion at the plenary session;

23.2.3.to provide comments and conclusions on matters regarding the State Great Khural's oversight function;

23.2.4.to oversee the implementation of laws or other decisions of the State Great Khural, and exercise control over the activities of organizations directly reporting to the State Great Khural;

23.2.5.to hear information from relevant Cabinet members, and reports and information of organizations directly reporting to the State Great Khural within the scope of their responsibilities;

23.2.6.to develop proposals for improving laws, ensuring compliance, and holding relevant officials accountable for discussion at the plenary session, if necessary, following the discussion of the reports and information specified in Sub-paragraph 23.2.5 of this Law;

23.2.7.to discuss the reports and information of the organizations directly reporting to the State Great Khural and, if necessary, issue resolutions and give directions in order to ensure legal compliance under the applicable laws;

23.2.8.to provide opinions and conclusions on the appointment, dismissal a