БАРИЛГЫН БҮТЭЭЦ, АЖЛЫН ТӨРЛӨӨР ТӨСВИЙН СУУРЬ НОРМ, ТҮҮНИЙ ХАВСРАЛТУУДЫГ БОЛОВСРУУЛАХ, ХЭРЭГЛЭХ ДҮРЭМ

Эрх зүйн акт

Барилга, хот байгуулалтын сайдын

2019 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдрийн

58 дугаар тушаалын хавсралт

БАРИЛГЫН БҮТЭЭЦ, АЖЛЫН ТӨРЛӨӨР ТӨСВИЙН СУУРЬ НОРМ, ТҮҮНИЙ ХАВСРАЛТУУДЫГ БОЛОВСРУУЛАХ, ХЭРЭГЛЭХ ДҮРЭМ

Нэг. Ерөнхий зүйл

1.1 Энэ дүрмийг барилгын бүх төрлийн ажлыг гүйцэтгэх, бүтээцийг угсрах ажлын төсвийн суурь нормыг боловсруулах, хэрэглэх, мөрдөхөд удирдлага болгоно.

1.2 Төсвийн суурь норм түүний лавлахуудыг энэ дүрмийн дагуу боловсруулна.

1.3 Технологийн дараалалыг үндэслэн төсвийнсуурьнормын хэмжих нэгжээр үйлдвэрлэлийн зардлыг калькуляци зохиож хөдөлмөр зарцуулалт, машины ажиллах цагийн тоо, барилгын материал, эдлэл, бүтээцийн орцын тоо хэмжээ, талбайн зөөвөр тээврийн хөдөлмөр зарцуулалт, машин цагийн тоог тооцож гаргана.

1.4 Төсвийн суурьнормыг боловсруулах ажлыг барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага болон түүний эрх олгосон байгууллагазохион байгуулна.

1.5 Төсвийн суурьнормыг барилга байгууламжид өргөн хэрэглэгддэг бүтээц, ажлын төрлөөр барилгын үйлдвэрлэлийн дэвшилтэт технологи, машинмеханизм, шинэ нэр төрлийн материал,эдлэл, бүтээцийг хамруулан боловсруулна.

1.6 Төсвийн суурьнормуудын эмхтгэлийг энэ дүрмийн 1-р хавсралтад заасан жагсаалтын дагуу дугаарлана. Шинээр батлагдсан нормыг үлдээсэн дугаарт нөхөн оруулна.

1.7 Төсвийн суурьнормыг Монгол улсын стандарт MNS 1-1, MNS 1-2-ын шаардлагыг хангасан барилгын үйлдвэрлэлийн хэвийн нөхцөл, дундаж түвшингээр зохионо. Хэвийн бус нөхцөлийг тооцох аргачлалыг нормын техникийн хэсэгт тусгана.

1.8 Барилгын ажилчдын хөдөлмөр зарцуулалт (хүн-цаг), материал, эдлэл, бүтээцийн хэрэгцээ (биет хэмжих нэгж), машин, технологийн тоног төхөөрөмжийн ашиглалт (маш-цаг), тээврийн зардлыг тооцох ачааны жин (тн) нь бүтээц, ажлын төрлийн төсвийн суурьнормын үндсэн үзүүлэлт болно.

1.9 Барилгын бүтээц, ажлын төрлийн төсвийн суурьнормыг дараах дэс дарааллаар боловсруулна.Үүнд:

Техникийн даалгавар, нормын бүтэц нэр төрлийг гаргах;
Нормативын бааз, тулгуурлах үндэслэлийг бүрдүүлэх;
Барилгын ажлын төрлүүдийг гүйцэтгэх, бүтээцийг угсрах ажилбарын жагсаалт, хэмжих нэгжийг тогтоох, хэмжих нэгжид тохируулсан ажлын хэмжээний тооцоо, технологийн бүдүүвч зохиох;
Төсвийн суурьнормын хэмжих нэгжийг тогтоож үйлдвэрлэлийн зардлын калькуляци зохиох;
Төсвийн суурь норм түүний лавлахыг боловсруулах.

Хоёр. Техникийн даалгавар боловсруулах, нормын нэр төрлийг гаргах

2.1 Техникийн даалгаварт норм боловсруулах ажлын төрөл бүтээцүүдийн нэрийг тогтоон, гүйцэтгэх хугацааг заана. Гүйцэтгэх хугацаанд дүрмийн1.9-д заасан ажлыг гүйцэтгэх,хянан тохиолдуулах, шүүмж хийх, барилгын салбарын шинжлэх ухаан, техник технологийн зөвлөлийн хуралдаанд бэлтгэх хугацааг оруулна. Ажлын төрөл, бүтээцийн нэрийг гаргахдаа мөрдөж байгаа нормтой давхардуулахгүйгээр шинэ технологи, шинэ материал,машин тоног төхөөрөмжийн нэр төрлийг оруулна.

2.2 Норм боловсруулах төслийг хэрэгжүүлэхээр шалгарсан байгууллага, зөвлөх багтөсвийн суурьнормыг батлагдсан техникийн даалгаврыг баримтлан боловсруулна.

2.3 Төсвийн суурьнормыг боловсруулах нэр гаргах үед нормын тоог цөөлөх зорилгоор нэг нэрийн ажлын төрөл, бүтээцийн хөдөлмөр зарцуулалт, машин цагийн зөрүүгийн хязгаар ±1 хувиас хэтрэхгүй бол дундчилж нэг нормд оруулж болно. Жишээлбэл 0.15, 0.25, 0.3м3 багтаамжтай экскаватороор 3 дугаар зэргийн хөрс ухаж, овоолох ажлын хөдөлмөр зарцуулалт, машин цаг дараах байдалтай байна.

Хүснэгт 2.1

1м3 хөрсөнд

Шанаганы багтаамж м3	0.15	0.25	0.30
Хөдөлмөр зарцуулалт хүн/цаг	0.0195	0.0193	0.0126
Машин/цаг	0.101	0.09982	0.06516

0.15м3, 0.25м3 багтаамжтай шанагат экскаваторын хөдөлмөр зарцуулалт, машин цагийг зэрэгцүүлэхэд нэг хувийн зөрүүтэй, 0.25м3, 0.3м3багтаамжтай экскаваторын хөдөлмөр зарцуулалт, машин цагийн тоог зэрэгцүүлэхэд 53.1%-ийн зөрүүтэй байна.

Иймд 0.15м3, 0.25м3 багтаамжтай шанагат экскаваторыг нэгтгэж 0.25 хүртэл багтаамжтай шанагатай экскаватораар 3 дугаар зэргийн хөрс ухаж овоолохоор ажлын төрлийн нэр гаргана.

Гурав. Нормативын бааз, тулгуурлах үндэслэлүүдийг бүрдүүлэх

3.1 Барилгын ажлын төрөл, бүтээцээр төсвийн суурь норм боловсруулах нормативын баазад тухайн үед хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа дараах баримт бичиг хамаарна Үүнд:

Монгол Улсын хэмжээнд мөрдөгдөж байгаа барилгын норм, дүрэм, тэдгээрийн нэмэлтүүд;
батлагдсан үйлдвэрлэлийн нормууд;
барилгын зураг төсөл, үйлдвэрлэл зохион байгуулалт, ажил хүлээн авахтай холбогдох журам, заавар;
барилгын ажил, мэргэжлийн ангилал ба тодорхойлолт;
барилга угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг норм, түүний нэмэлтүүд;
хөрс хуулалт, уулын малталт, тээвэр, холбоо зэрэг төрөлжсөн барилгын ажлыг гүйцэтгэх хөдөлмөр зарцуулалтын нормууд;
нормыг боловсруулах /хянах/ үед хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа материал зарцуулалтын үйлдвэрлэлийн орцын норм, түүний нэмэлтүүд;
барилгын машин ашиглалтын үйлдвэрлэлийн нормыг төсвийнсуурьнормд шилжүүлэх итгэлцүүр;
барилгын материал, эдлэлийн хаягдал хорогдлын норматив;
хэв хашмалын эргэлтийн норм.

3.2 Барилгын ажлын төрөл, бүтээцээр төсвийн суурь норм боловсруулах тулгуурлах үндэслэлд:

Норм боловсруулах ажлын төрөл бүтээцүүдийн нэрийн жагсаалт;
нэмэлт өөрчлөлт оруулах ажлын төрөл, барилгын бүтээцийн талаар холбогдох байгууллагын санал;
нормыг боловсруулахад ашиглах нэг маягийн болон төлөөлөл болгон сонгож авсан ажлын зураг төсөл, цомог, каталоги;
барилгын ажил гүйцэтгэх төсөл, барилгын үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтын төсөл;
хавсралт №9-д заасан бүтэц, агуулга, шаардлагыг хангасан холбогдох журмын дагуу баталгаажуулсан технологийн дараалал, технологийн үйл ажиллагааны заавар;
барилгын ажил дахь ажилбарын дагуу хийсэн ажиглалтын үр дүн, технологийн дагуу тогтоосон хэмжих нэгжээр тооцсон ажлын тоо хэмжээ, машин, тоног төхөөрөмжийн нэр түүний техникийн тодорхойлолт, паспортууд;
ажлын төрөл, бүтээцийг угсрах техникийн нөхцөл, ажил гүйцэтгэх дүрэм.

3.3 Барилгын материал, эдлэл, бүтээцүүдийг барилга байгууламжийн дэргэдэх агуулахаас угсрах талбай хүргэх босоо болон хэвтээ тээвэртэй холбогдсон хөдөлмөр зарцуулалт, машин ашиглалтын цагийн тоо нь бүтээцийг угсрах, ажлын төрлийг гүйцэтгэх нийт хөдөлмөр зарцуулалт, машин ашиглалтын цагийн тооны бүрдэл хэсэг болно. Барилгын талбайн зөөвөр тээврийн нормыг 2 дугаар хавсралтын дагуу тооцож нормчилно.

3.4 Мөрдөж буй төсвийн суурь нормыг боловсруулсан тооцооны материалуудыг тулгуурлах үндэслэл болгон ашиглана. Үүнд: зардлын калькуляцууд, дундаж зэргийн тооцоо, хөдөлмөр зарцуулалт, материалын орц, машин цагийн лавлах /нэгтгэлүүд/ төсвийн суурь нормын тооцоо зэрэг хамаарна.

Дөрөв. Бүтээцийг угсрах, барилгын ажлын төрлийг гүйцэтгэх,

технологийн дараалал боловсруулах

4.1 Төсвийн суурь норм боловсруулахад технологийн дараалалд өгөгдсөн ажлын төрлийг гүйцэтгэх, бүтээцийг угсрах бүх ажилбаруудыг технологийн завсарлагатай нягт уялдуулан сонгон жагсааж, түүнд хэрэглэх материал, эдлэл, машин тоног төхөөрөмжийн нэр, тодорхойлолтууд, төсвийн суурь нормын хэмжих нэгж дэх ажлын хэмжээг бодож гаргасан томъёо, тооцооны өгөгдлүүдийг зааж бичнэ.

4.2 Норм боловсруулах явцад ажил гүйцэтгэх технологийн хэмжих нэгж, ажиглалт хийж байгаа ажлаас хамаарч төсвийн суурь нормын хэмжих нэгжээс ялгаатай байх үед хэмжих нэгжийг тохируулах ажлын хэмжээний тооцоо хийнэ.

4.3 Төсвийн суурь нормын хэмжих нэгж нь тухайн барилгын ажил угсрагдах бүтээцийн шинж чанар, үйлдвэрлэлийн явцад тогтоосон төсвийн суурь нормыг боловсруулах үед тооцооны хүндрэл учруулахааргүй байна.

4.4 Барилгын ажлын төрлийг гүйцэтгэх, бүтээцийг угсрах ажилбарын жагсаалт, ажил гүйцэтгэх технологид тусгасан хэмжих нэгжид тохируулсан ажлын хэмжээний тооцооны загвар, түүнийг хөтлөх жишээг:

а. ажиглалт хийж хөдөлмөрийн жишиг норм шинээр боловсруулж ашиглах "Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах" ажил;

б. мөрдөгдөж байгаа хөдөлмөрийн норм ашиглах "Шалны дор дайрган дэвсгэр үе хийх" ажлыг тус тус сонгон харуулав.

а. Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажлын ажилбарын жагсаалт,

ажил гүйцэтгэх технологид тусгасан хэмжих нэгжид тохируулсан ажлын хэмжээ

Хүснэгт 4.1

Д/д	Технологийн ажилбаруудын бүрэлдэхүүн	Хэмжих нэгж	Төсвийн нормын хэмжих нэгжийн ажлын хэмжээний тооцоо
	Технологийн ажилбаруудын бүрэлдэхүүн	Хэмжих нэгж	Ажлын хэмжээ бодсон томьёо. /ажиглалт явуулсан талбай 49,7м2/		Дүн
	1. Гадаргууг тосноос цэвэрлэх
	2.Гадаргууг хатуу биетээр цэвэрлэн барзгаржуулах /49,7м2/
	3. Гадаргууг тоосгүйжүүлэх
	Хөрсжүүлэг бэлтгэх
	Хөрсжүүлэг талбайн 10%-д гараар түрхэх
	Хөрсжүүлэг талбайн 90%-д механизмаар шүрших
	Эмаль будаг бэлтгэх
	Хөрсжүүлэг хийсэн гадаргууд эмаль будаг шүрших
1.	Гадаргууг тосноос цэвэрлэх	м2	49,7м2 гадаргуу
	Шингэлэх Уайт-спирит		49,7 м2 гадаргууд	3,1569 кг
	Арчих материал			0,0512 кг
2	Гадаргууг хатуу биетээр цэвэрлэн барзгаржуулах	м2	Элсэн бөмбөлөг олон дахин хэрэглэнэ.
	Шүрших машин даралт 1,2 МПа	м/цаг
	Дотоод шаталтад компрессор 0,86 МПа	м/цаг
3	Гадаргууг тоосгүйжүүлэх	м2	49,7 м2
	Шүрших машин даралт 1,2 МПа	м/цаг
	Дотоод шаталтад компрессор 0,86 МПа	м/цаг
4	Хөрсжүүлэх бодис, хольц бэлтгэх	л	16,3171литр
5	Хөрсжүүлэг талбайн 10%-д гараар түрхэх	М	49,7*0,1	4,97 м2
6	Хөрсжүүлэг талбайн 90%-д механизмаар шүрших		49,7*0,9	44,73 м2
	Будаг шүршүүр Хүчин чадал 8,7м/мин	м/цаг
	Дотоод шаталтад компрессор 0,86 МПа	м/цаг
7	Эмаль будаг бэлтгэх Эмаль+шингэлэгч	л	15,2534+3,046
	Хөрсжүүлэг хийсэн гадаргууд эмаль будаг шүрших
	Шүрших машин даралт 1,2 МПа	м/цаг
	Дотоод шаталтад компрессор 0,86 МПа	м/цаг
	Талбайн зөөвөр тээвэр Уайт-спирит+Хөрсжүүлэгч+эмаль+шингэлэгч Элсэн бөмбөлөг Ачиж буулгах ажил		(3,16+16,32+15,25+3,05)*1.26=47,6 кг 0,63м³ 0,0476тн	47.6кг 0,63м³

б. Дайрган дэвсгэр үе хийх ажлын ажилбарын жагсаалт, ажил гүйцэтгэх технологид тусгасан хэмжих нэгжид тохируулсан тооцоо

Хүснэгт 4.2

1м³ дэвсгэр үеийн норм

Д/д	Технологийн ажилбаруудын бүрэлдэхүүн	Хэмжих нэгж	Төсвийн суурь нормын хэмжих нэгжийн ажлын хэмжээний тооцоо
	Технологийн ажилбаруудын бүрэлдэхүүн	Хэмжих нэгж	Ажлын хэмжээ бодсон томьёо	Дүн
	1. Суурь гадаргууг тэгшлэх
	2. Дайрга, бэхжүүлэх бодис, хольц ба чулууны үйрмэгийг цацах
	3. Дэвсгэр үеийн эцсийн тэгшилгээ хийх
	4. Ул үе ба өнгөн үеийг индүүдэж нягтруулах дайргыг услах
1.	Суурь гадаргууг тэгшлэх /дайрганы үеийн зузаан 10см-ээр авах/	м2	БНбД 3.04.04.90 Мөр33	10
2	Дайрга бэхжүүлэх бодис, хольц ба чулууны үйрмэгийг цацаж тараах	м2	БНбД 3.04.04.90 Мөр33	10
	Дайрга	м²	1м3 дэвсгэр үе хийхэд 1м3 дайрга, чулууны үйрмэг, бэхжүүлэх бодис, хольц орно. Нягтралын итгэлцүүр 1,25-аар авна.	0,974
	Бэхжүүлэх бодис, хольц	м²	0,9х1,02х0,1	0,092
	Чулууны үйрмэг	м²	0,9х2х1,02х0,1	0,184
3	Дэвсгэр үеийн эцсийн тэгшилгээ хийх	м²		10
4	Дайргыг усландэвсгэр үеийн ул ба өнгийг индүүдэж нягтруулах	м²		10
	Ус	м³		0,31

Тайлбар: Эхлээд тулгуурлах үндэслэлийг энэ дүрмийн 3-д зааснаар бүрдүүлнэ. "Шалны ажил" /БНбД 31-09-05/-ын 1.3, "Барилгын газар шороо ба буурь суурийн ажил" /БНбД 50-02-17/-ын 17.1 заалтыг үндэслэн гүйцэтгэхээр технологийн дарааллыг тогтооно.

Дайрганы нягтралын итгэлцүүрийг 1974 онд батлагдсан барилга угсралт, барилгын засварын ажлын нэгдсэн норм үнэлгээний 17 дугаар эмхэтгэл "Замын ажил" /17-2-14/-д 1.2-1.3 гэж заасныг авна. Бэхжүүлэх бодис, хольц ба чулууны үйрмэгийн орцыг 100м2 -д 0.9м3 авах, усны зарцуулалтыг барилга угсралт, барилга засварын ажлын нэгдсэн норм үнэлгээний 17 дугаар эмхэтгэл 172-38 дугаарт заасны дагуу 100м2 /2.0+1.1/=3.1м3–аар авна.

Тав. Зардлын калькуляци зохиох

5.1 Ажил гүйцэтгэх технологийн дараалалд тусгагдсан ажилбарын жагсаалтыг үндэслэн төсвийн суурь нормын хэмжих нэгжээр үйлдвэрлэлийн зардлыг калькуляци зохиож хөдөлмөр зарцуулалт, машины ажиллах цагийн тоо, барилгын материал, эдлэл, бүтээцийн орц, талбайн зөөвөр, тээврийн хөдөлмөр зарцуулалт, машин цагийн тоог тооцож гаргана.

5.2 Зардлын калькуляци зохиох явцад талбайн зөөвөр тээвэр, ачиж буулгах ажлын хөдөлмөр зарцуулалтыг тооцох ба төсвийн шууд зардлын бүрэлдэхүүнд хувь хэмжээгээр тусгагддаг гар багаж хэрэгслийн зардлыг тооцохгүй

5.3 Зардлын калькуляци зохиохоос өмнө барилга угсралт, барилгын засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормд тусгагдаагүй ажилбарын хувьд ажиглалтыг "Барилгын угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын норм боловсруулах дүрэм" /БНбД 83-90-05/-ийн дагуу хийж Хүснэгт5.2-ын дагуу тооцоо хийнэ.

5.4 Жишээ тооцоонд хэрэглэсэн төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажлын зардлын калькуляцид хөдөлмөр зарцуулалтыг ажиглалтаар тогтоосон, шалны дор дайрган дэвсгэр үе хийх ажлын зардлын калькуляцид мөрдөгдөж байгаа хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормыг хэрэглэсэн.

а.Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажлын зардлын калькуляци

Хүснэгт5.1

Д/д	Нормын шифр	Ажилбарын нэр ба зардлын элементийн нэр	хэмжих нэгж	Ажлын хэмжээ	Тоо хэмжээ
Д/д	Нормын шифр	Ажилбарын нэр ба зардлын элементийн нэр	хэмжих нэгж	Ажлын хэмжээ	Хөдөлмөр зарцуулалт Нэгж/ нийт (Зэрэг)	Машин/ цаг	материал
1.	2.	3.	4.		5.	6.	7.
1	Ажиглалт 1	Гадаргууг тосноос цэвэрлэх	м²	49,7	0,04*49,7=1,99
		Шингэлэх Уайт-спирит	Кг	49,7			3,16
		Арчих материал	кг	49,7			0,05
2	Ажиглалт 2	Гадаргууг хатуу биетээр цэвэрлэн барзгаржуулах	м²	49,7	0,1149,7=5,47 5,472 (3.4-р зэрэг)
		Шүршүүр машин даралт 1,2 МПа	м/цаг			0,11/5,47
		Дотоод шаталтад компрессор 0,86 МПа	м/цаг			0,11/5,47
3	Ажиглалт 3	Гадаргууг тоосгүйжүүлэх	м²	49,7	0,09*49,7=4,47 (3)
		Шүршүүр машин даралт 1,2 МПа	м/цаг				0,09/4,47
		Дотоод шаталтад компрессор 0,86 МПа	м/цаг				0,09/4,47
4	Ажиглалт 4	Хөрсжүүлэх хольц бэлтгэх	л	16.32	0,0216,32=0,330.332 (3.4-р зэрэг)	16.32
		Хөрсжүүлэгч талбайн 10%-д гараар түрхэх	м²	4.97	0,14,97=0.5 0,52 (3.4-р зэрэг)
		Хөрсжүүлэгч талбайн 90%-д механизмаар шүрших	м²	44.73	0,0344,73=1.341,342 (3.4-р зэрэг)
		Будаг шүршүүр Хүчин чадал 8,7м/мин	м/цаг				0,03/1.34
		Дотоод шаталтад компрессор 0,86 МПа	м/цаг				0,03/1.34
5	Ажиглалт 5	Эмаль будаг бэлтгэх (Эмаль+шингэлэгч)	л	15.25+3,046	0,012/0.152 (3.4-р зэрэг)	15.25+3,04
6	Ажиглалт 6	Хөрсжүүлэлт хийсэн гадаргууд эмаль будаг шүрших	м²	49.7	0,022/0.992 (3.4-р зэрэг)
		Шүрших машин даралт 1,2 МПа	м/цаг				0.02/0.99
		Дотоод шаталтад компрессор 0,86 МПа	м/цаг				0.02/0.99
2	Ажиглалт 2	Элсэн бөмбөлөгийг талбайд хэрэглээд буцаан зөөх. 0,63м3		49,7
	9-р мөр 50-р мөр	Талбайн зөөвөр тээвэр	х/ц	49,7м2	0,630,71+0,04760,21=0,457 0,457/49,7=0,0092
		кран	м/ц	47,6кг	0,09*0,0476=0,0043 0,0043/49,7=0,00009
		автомашин	м/ц		0,02*0,0476=0,001/49,7=0,00002
		Ачиж буулгах ажил	х/ц	47,6кг	0,34320,0476=0,03265
		Автоачигч/автокран 5 тн/			0,098*0,0476=0,004665

Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажилд ажиглалтаар

тогтоосон хөдөлмөрийн норм

Ажиглалт хийсэн . .. он ... сар ... өдөр

Ажиглалт хийсэн байгууллагын нэр ...

Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын норм

Хүснэгт5.2

49,7м2 гадаргууд ажиглалт хийсэн

№	Ажилбарын нэр	Хэмжих нэгж	Зардлын нэр	Ажиглалтын дугаар				Дундаж хөдөл мөр зарцуулалт	Хөдөлмөр зарцуулалтын норм х/ц
№	Ажилбарын нэр	Хэмжих нэгж	Зардлын нэр	1	2	3	дүн
1	2	3	4	5	6	7	11	12	13
1.	Гадаргууг тосноос цэвэрлэх	м2	Хөдөлмөр зарцуулалт хүн/мин	35,0	34,0	34,0	103,0
			Гүйцэтгэсэн ажил	16,57	16,56	16,57	49,7
			Нэг цагт ноогдох ажлын хэмжээ	28,40	29,22	29,24	86,9
			1м2 ажлыг гүйцэтгэх хугацаа	2,11	2,05	2,05	6,2	2,0726
			*2,0726100/4920=0,04** нормт хүн/цагийг тайлбарт тусгасан томъёоны дагуу тооцно.
2.	Гадаргыг хатуу биетээр цэвэрлэн барзгаржуулах	м2	Хөдөлмөр зарцуулалт хүн/мин	90,0	93,0	92,0	275,0
			Гүйцэтгэсэн ажил	16,57	16,56	16,57	49,7
			Нэг цагт ноогдох ажлын хэмжээ	11,04	10,68	10,81	32,5
			1м2 ажлыг гүйцэтгэх хугацаа	5,43	5,62	5,55	16,6	5,5336
			Норм хүн/цаг =0,11
3.	Гадаргууг тоосгүйжүүлэх	м2	Хөдөлмөр зарцуулалт хүн/мин	72,0	72,0	76,0	220,0
			Гүйцэтгэсэн ажил	16,57	16,56	16,57	49,7
			Нэг цагт ноогдох ажлын хэмжээ	13,81	13,80	13,08	40,7
			1м2 ажлыг гүйцэтгэх хугацаа	4,35	4,35	4,59	13,3	4,4268
			Норм хүн цаг =	0,09
4.	Хөрсжүүлэх бодис бэлтгэх	л	Хөдөлмөр зарцуулалт хүн/ мин	6,0	6,0	6,0	18,0
			Гүйцэтгэсэн ажил	5,44	5,44	5,44	16,3
			Нэг цагт ноогдох ажлын хэмжээ	54,40	54,40	54,38	163,2
			1м2 ажлыг гүйцэтгэх хугацаа	1,10	1,10	1,10	3,3	1,1031
			Норм хүн цаг =	0,02
5.	Хөрсжүүлэг талбайн 10%-д гараар түрхэх	м2	Хөдөлмөр зарцуулалт хүн/ мин	8,0	7,0	9,0	24,0
			Гүйцэтгэсэн ажил	1,66	1,65	1,66	5,0
			Нэг цагт ноогдох ажлын хэмжээ	12,43	14,14	11,07	37,6
			1м2 ажлыг гүйцэтгэх хугацаа	4,83	4,24	5,42	14,5	4,831
			Норм хүн цаг =	0,10
6.	Хөрсжүүлэг талбайн 90%-д механизмаар шүрших	м2	Хөдөлмөр зарцуулалт хүн/ мин	23,0	23,0	24,0	70,0
			Гүйцэтгэсэн ажил	14,91	14,9	14,91	44,7
			Нэг цагт ноогдах ажлын хэмжээ	38,90	38,87	37,28	115,0
			1м2 ажлыг гүйцэтгэх хугацаа	1,54	1,54	1,61	4,7	1,5653
			Норм хүн цаг =	0,03
7.	Эмаль будаг бэлтгэх	л	Хөдөлмөр зарцуулалт хүн/ мин	3,0	3,0	3,0	9,0
			Гүйцэтгэсэн ажил	5,083	5,083	5,084	15,3
			Нэг цагт ноогдох ажлын хэмжээ	101,6 6	101,66	101,68	305,0
			1м2 ажлыг гүйцэтгэх хугацаа (хүн-цаг)	0,59	0,59	0,59	1,8	0,5902
			Норм хүн цаг =	0,01
8.	Хөрсжүүлэг хийсэн гадаргууд эмаль будаг шүрших	м2	Хөдөлмөр зарцуулалт хүн/ мин	12,0	13,0	13,0	38,0
			Гүйцэтгэсэн ажил	16,57	16,56	16,57	49,7
			Нэг цагт ноогдох ажлын хэмжээ	82,83	76,43	76,48	235,7
			1м2 ажлыг гүйцэтгэх хугацаа	0,72	0,79	0,78	2,3	0,7646
			Норм хүн/цаг =	0,02

Тайлбар: 49,7м2 гадаргууд ажиглалт хийсэн тул 1м2 ажлыг гүйцэтгэх хугацааг олохдоо: төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажлынбэлтгэл, төгсгөлийн ажлын цагийн норматив, амралт хувийн хэрэгцээний цагийн норматив, нийт хөдөлмөр зарцуулалт нь 8+10=18 хувь болох ба технологийн завсарлагааны цаг тусгайлан байхгүй.

0.04

100 -х 60 = 82 х 60 = 4920

Гадаргууг тоосноос цэвэрлэх ажилбарт 3 удаагийн ажиглалт хийсэн ба 1м2 талбайг цэвэрлэхэд харгалзан (2.11, 2.05, 2.05) цаг буюу дунджаар (2.0726) цаг зарцуулсан.

Хүснэгтийн мөр бүрд байгаа бусад ажилбарыннормт хүн цагийг томъёо (5.1)-ийн дагуу дээрхийн адилаар тооцно.

Хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг тогтоохдоо дараах томъёог хэрэглэнэ.

(5.1)

Энд:

Нхз- Тухайн ажилбарын хэмжих нэгж дэх хөдөлмөр зарцуулалтын нормын тоон утга (хүн-цаг);

Тшуурхай - Тухайн ажилбарын хэмжих нэгж дэх шуурхай ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын дундаж утга (хүн-мин);

Нбта - Шуурхай ажлын нормчлогдож буй зардлаас тогтоогдсон хувиар тооцогдох бэлтгэл, төгсгөлийн ажлын цагийн норматив;

На - Шуурхай ажлын нормчлогдож буй зардлаас тогтоогдсон хувиар тооцогдох амралт хувийн хэрэгцээний цагийн норматив;

Нтз - Шуурхай ажлын нормчлогдож буй зардлаас тогтоогдсон хувиар тооцогдох технологийн завсарлагааны цагийн норматив.

б. Шалны дор дайрган дэвсгэр үе хийх ажлын калькуляци

Хүснэгт5.3

Д/д	Нормын шифр	Ажилбарын нэр ба зардлын элементийн нэр	хэмжих нэгж	Тоо хэмжээ
Д/д	Нормын шифр	Ажилбарын нэр ба зардлын элементийн нэр	хэмжих нэгж	Хөдөлмөр зарцуулалт	Машин цаг	материал
1.	2.	3.	4.	5.	6.	7.
1	1974 оны 2-1-26 хүс-1 мөр-2б	Гадаргууг шугамаар тэгшлэх 10м2 3 дугаар зэрэгтэй газар ухагч 27.3х0.01х10м2	Х-ц	/2.73/
2	1991 оны 17-3-31 м-1-б	Дайргыг 10см-ийн зузаантай үетэй тараах –10м2 16.33х0.01х10 замын ажилчид	Х-ц	/1,63
		2 дугаар зэрэгтэй 1.63х0.5	Х-ц	0.82
		1дүгээр зэрэгтэй 1.63х0.5	Х-ц	0.81
	Технологийн карт	дайрга 1.25-/0.092+0.184/	М3			0.974
3	1991 оны 17-3-32 м-2б	Дайргаар хийсэн дэвсгэр үед эцсийн тэгшилгээ хийх 10м2 2.39х0.01х10 замын ажилчин	Х-ц	/0.24/
		3 дугаар зэрэгтэй 0.24х0.33	Х-ц	0.08
		2 дугаар зэрэгтэй 0.24х0.33	Х-ц	0,16
4.	1991 оны 17-2-10 м-1	5-6тонн жинтэй индүүгээр дайргыг индүүдэж нягтруулах 5-6 тонны жинтэй индүү 1.31х0.01х10х1.33	Х-ц	-	0.17
5.	1991 оны 17-2-10 м-2	10 тонны жинтэй индүүгээр дайргыг индүүдэж нягтруулах 10 тонны жинтэй индүү 2.21х0.01х10х1.33	М-ц		0.29
6	1991 оны 17-2-28 м-8а	Бэхжүүлэх бодисыг гараар цацаж тараах 10м2 4-65х0.01х10 Асфальт бетончин	Х-ц	/0,47/
		4 дүгээр зэрэгтэй 0.47х0.33	Х-ц	0,16
		2 дугаар зэрэгтэй 0.47х0.67	Х-ц	0,31
	Технологийн карт	Бэхжүүлэх бодис	м3			0,092
7	1991 он 17-2-10 м-4	10 тонны жинтэй индүүгээр бэхжүүлэх бодисыг нягтруулж индүүдэх 10 тонны индүү 0.73х0.01х10х1.33	М-ц		0.10
8	1991 он 17-2-28 м-11,13а	чулууны үйрмэгийн гурав ба дөрөвдүгээр үеийг гараар цацаж тараах /1.86+1.86/х10х0.01 асфальт бетончин	Х-ц	/0.37/
		4 дүгээр зэрэгтэй /0.37х0.13/	Х-ц	0,05
		2 дугаар зэрэгтэй /0,37х0,87/	Х-ц	0,32
	Технологийн карт	Чулууны үйрмэг	м3	-	-	0,184
9	1994 он 4-52 м-9	Дайрган үеийг усаар услах 2 дугаар зэрэгтэй бетончин, 0.18х0.01х10	Х-ц	0.02
9	Технологийн карт	Ус	м3	-	-	0,17
10	1991 он 17-2-29 м-6	Гурав ба дөрөвдүгээр үеийн чулууны үйрмэгийг индүүдэж нягтруулах 10 тонн жинтэй индүү 0.28х0.01х10х1.33	М-ц	-	0,04
		Талбайн зөөвөр тээвэр
	ТЗТ-08	Дайрга чулууны үйрмэг 1.25м3 хөдөлмөр зарцуулалт 1.25х1.09	Х-ц	1.3625	-	-
		Машин ашиглалт 1.25х0,04	Х-ц	-	0,05	-
		Кран ашиглалт 1,25*0,08			0,1
	АБ-6	Дайрга чулууны үйрмэг	Х-ц
		Экскаватор ашиглалт 1.25х0,024*1,7			0,323
		Автомашин ашиглалт 1,250,1521,7			0,051

5.3 Калькуляцид хөдөлмөр зарцуулалтыг тооцох

5.3.1 Калькуляцид барилгын бүтээц, ажлын төрлийг гүйцэтгэх ажилбарын жагсаалтадтусгагдсан ажилбар бүрээр хөдөлмөр зарцуулалтыг тооцно.

5.3.2 Барилга угсралт, барилгынзасварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормын эмхэтгэлд тухайн ажилбарыг гүйцэтгэх үзүүлэлт тогтоогдоогүй тохиолдолд ажиглалт хийнэ. Ажиглалт хийж хөдөлмөр зарцуулалтыг тогтоох арга нь "Барилга угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтыг тооцох дүрэм" /БНбД-83-90-05/-ийн дагуу хөдөлмөрийн хэвийн нөхцөлд тодорхой хэмжээний ажлыг гүйцэтгэж байгаа цаг хугацаа, хэрэглэгдэж байгаа машин механизмын тоо хэмжээг гаргана.

5.3.3 Мөрдөгдөж байгаа "Барилга угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг" нормд тусгасан үзүүлэлттэй тухайн боловсруулж байгаа нормын технологи, ажил гүйцэтгэх салааны бүрэлдэхүүн ижил байж болно. Энэ тохиолдолд ажлын тоо хэмжээг барилга угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормын зохих эмхэтгэл түүний зүйл ангиар тохируулан үнэлж, уг ажилбарын нийт хөдөлмөр зарцуулалтыг тодорхойлохоос гадна хэсгийн бүрэлдэхүүнд орж буй ажилчдын мэргэжлийн зэргээр хөдөлмөр зарцуулалтыг тооцно.

Жишээ нь:

Дайрган дэвсгэр үе хийх калькуляцийн 2-т байгаа дайргыг 10см зузаан үетэй тараах ажлыг 1991 онд батлагдсан 17 дугаар эмхэтгэл /замын ажил/-ийн 3.31-ын мөр 1.б-ээр үнэлнэ. Энэ нормд 100м2 дайргыг тараахад 16.33 хүн/цаг байна. Ажилбарын нийт хүн цагийг тодорхойлбол 16.33х0.01х10=1.63 байна. Тайлбар: 0.01-нэг м2-д шилжүүлсэн 10-ажлын хэмжээ 10м2

Ажилбарыг гүйцэтгэх бүрэлдэхүүн 1, 2 дугаар зэрэгтэй замын ажилчинтай байна. Зэрэг тус бүрээр хөдөлмөр зарцуулалтыг тооцвол:

2 дугаар зэрэгтэй 1.63х0.5=0.82 хүн/цаг;
1 дүгээр зэрэгтэй 1.63х0.5=0.81 хүн/цаг байна.

Барилгын бүтээц, ажлын төрлийг гүйцэтгэх технологи хэд хэдэн ажлаас бүрдэж байвал ажилбаруудыг дээрх жишээнд үзүүлсэн аргаар тооцож нийлбэр хөдөлмөр зарцуулалтаар төсвийн суурь нормын нийт хөдөлмөр зарцуулалтыг тооцно.

5.3.4 Барилга угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг норм /БНбД 83-00-00/-ын хавсралт2-д заасан хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлд хамааруулах барилга угсралт, барилгын засварын ажилбарууд байвал хөдөлмөр зарцуулалтыг од-/*/-оор тэмдэглэж, 10.8% -иар өсгөж тооцно, /БНбД 83-00-00/-ын хавсралт 2-д байгаа хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлд хамааруулах барилга угсралт, барилга засварын ажлын жагсаалтыг хавсралт5-аар гаргана.

5.3.5 Барилга угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг норм тогтоогдоогүй, ажиглалт хийх боломжгүй тохиолдолдбусад орны ижил төстэй хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг хэрэглэж болно.

5.3.6 Калькуляцид хөдөлмөрийг зөв зохион байгуулсан нөхцөлд зайлшгүй гардаг жижиг ажлууд болон нормчлоход хүндрэлтэй үйлдлүүдэд зориулан барилга угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын жишиг нормоор тооцсон үндсэн ажилбаруудын нийт хөдөлмөр зарцуулалтыг нь 3 хувийн нөөцтэй авна.

5.3.7 Барилгын материал, эдлэл, бүтээцүүдийг объектын дэргэдэх агуулахаас угсрах талбай хүргэх босоо болон хэвтээ тээвэртэй холбогдон гарах хөдөлмөр зарцуулалт, машин ашиглалтын цагийн тоог калькуляци зохиох үед тооцно. Талбайн зөөвөр, тээвэр, ачиж буулгах ажлын хөдөлмөр зарцуулалт, машин ашиглалтын цагийн тоог хавсралт3-д заасан талбайн зөөвөр, тээврийн нормоор тооцно. Талбайн зөөвөр, тээврийн хөдөлмөр зарцуулалт, машин ашиглалтын цагийн тоог барилгын бүтээц, ажлын төрөлд орж байгаа материалуудын нэр төрлөөр тооцно. Талбайн зөөвөр,тээврийн нормд тооцогдсон учир хөдөлмөр зарцуулалтыг нь 3%-иар өсгөхгүй.

5.3.8 Калькуляци зохиох үед барилгын материал, эдлэл, бүтээцийг бэлтгэн нийлүүлэгчээс объектын дэргэдэх агуулахад хүргэх (нэгдсэн агуулахаар дамжуулсан, тээврийн хэрэгсэл сольсон) ачиж буулгах ажлын хөдөлмөр зарцуулалт, машин ашиглалтын цагийн тоог, хавсралт3-д тусгасан нормоор тодорхойлно. Төсвийн суурь нормыг шинэчлэх үед тээврийн бүдүүвч боловсруулах даалгавар өгөгдвөл ачиж буулгах ажлын нормыг хамтад нь боловсруулна.

5.3.9 Хөрс хуулалт, уулын малталт, тээвэр, холбоо зэрэг төрөлжсөн барилгуудын хөдөлмөр зарцуулалтыг тооцох арга нь ижил байна.

5.4. Калькуляцид машин цагийг тооцох

5.4.1 Төсвийн суурь норм зохиох барилгын бүтээц, ажлын төрлийн тулгуурлах үндэслэл, ажилбарын жагсаалт, ажил гүйцэтгэх технологид тусгасан хэмжих нэгжид тохируулсан ажлын хэмжээний тооцоонд тусгагдсан барилгын машин бүрийн ажиллах машин ашиглалтын цагийн тоог калькуляциар бодож гаргана. Барилгын машины ажиллах цагийн тоог ажиглалтын үр дүнгээр эсхүл барилга угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормоор тодорхойлно.

5.4.2 Барилгын ажилбарын машин бүрийн цагийн үзүүлэлтийг төсвийн суурьнормын хэмжих нэгжид тохируулж тооцно.

5.4.3 Барилга угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормд нэгж ажилбарыг гүйцэтгэх машин бүрийн ажиллах цагийн зардлууд харилцан адилгүй үзүүлэлтээр илэрхийлнэ. Хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормын машины ажиллах цагт:

уг ажилбарыг гүйцэтгэх машины машин цаг, машинистуудын цагийг хэсгийн бүрэлдэхүүнд оруулж хүн цагаар тусгасан, машины ажлын цагийн нормыг огт тусгаагүй тул эдгээр нөхцөлийг харгалзан нормативт машин ашиглалтын цагийн тоог тогтооно. Хэрэв хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормд машины ажиллах цаг нь өгөгдсөн бол тухайн нормоор машин цагийг тодорхойлно;
хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормд машины ажиллах цаг нь өгөгдөөгүй, зөвхөн машинчийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм өгөгдсөн бол машинчийн нийт хөдөлмөр зарцуулалтыг машинчийн тоонд хувааж машин цагийг олно.

Хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормд машины ашиглалтын цаг, машинчдын хөдөлмөр зарцуулалтын үзүүлэлт байхгүй нөхцөлд нийт хөдөлмөр зарцуулалтыг хэсгийн бүрэлдэхүүний ажилчдын тоонд хувааж машин цагийг тодорхойлно. Хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормд өгөгдсөн хэсгийн бүрэлдэхүүн, технологиор шаардагдах бүрэлдэхүүнтэй тохирч буй эсэхийг шалгана. Хэрэв зөрүү гарвал машины ажиллах цагийн хэмжээг тооцохын тулд технологийн дагуу гүйцэтгэх ажилбарын жагсаалтыг үндэслэн хэсгийн бүрэлдэхүүнийг тогтоосны үндсэн дээр машин ашиглалтын цагийг тодорхойлно.

5.4.4 Барилгын талбай дээр өөрөө явагч машиныг шилжүүлэх, ажлын завсарлага /жилийн дунджаар/ технологийн шаардлагаар машин хэрэглэхгүй байх хугацаа, цаг агаарын ба цахилгаан энергийн түр зуурын саатал, төлөвлөгдөөгүй жижиг засвар зэргээс шалтгаалсан завсарлагыг тооцсон барилгын машин механизмын үйлдвэрлэлийн норм (барилгын машин ашиглалтын)-ыг төсвийн суурьнормд шилжүүлэхэд калькуляцид орсон машин ашиглалтын цагийг хавсралт5-д заасан илтгэлцүүрээр өсгөнө.

5.4.5 Машинд үйлчлэн ажилладаг ажилчид (оосорлогч, угсрагч, төмөр бетон бүтээцийг торгоож бэхлэх гагнуурчин, зөөврийн зуурмагийн тогооноос зуурмагийг цэвэрлэгч гэх мэт)-ын ажиллах цагийн нормд машины ашиглалтын цагийн нормыг төсвийн суурьнормд шилжүүлэх илтгэлцүүрээс хамааруулан дараах зохицуулах илтгэлцүүр хэрэглэнэ.

Хүснэгт5.4

Машины ашиглалтын цагийн нормыг төсвийн суурь нормд шилжүүлэх илтгэлцүүр	Зохицуулах илтгэлцүүр
1,25 хүртэл байвал	1,0
1,26-1,67 хүртэл	1,11
1,67-оос дээш бол	1,25

Энэхүү илтгэлцүүрийг төрөл бүрийн суурь машин дээр /мод боловсруулах, арматур таслагч, матагч гэх мэт/ ажиллаж байгаа болон хийн багаж ажиллуулагч /доргионт ба өрөмдлөгийн алх, доргиур гэх мэт/ төмөр бетон бүтээцийг торгоогч, бэхлэгч, гагнуурчнаас бусад ажилчдын хувьд хэрэглэхгүй.

5.5 Калькуляцид барилгын материал эдлэл бүтээцийн

зарцуулалтын нормыг тооцох.

5.5.1 Төсвийн суурь нормын хэмжих нэгж дэх барилгын материал, эдлэл, бүтээцийн хэрэгцээг материал зарцуулалтын үйлдвэрлэлийн орцын норм ба гүйцэтгэх ажилбарын технологийн дараалалдбодогдсон ажлын тоо хэмжээг үндэслэн тооцно. Тухайн барилгын ажилбарын хэмжих нэгжид тохирсон материал зарцуулалтын үзүүлэлтийг, үйлдвэрлэлийн орцын нормоос авч төсвийн суурьнормын хэмжих нэгжид тохируулан тооцож гаргана.

5.5.2 Барилгын материал зарцуулалтын үйлдвэрлэлийн орцын нормын эмхэтгэлүүдэд тухайн ажлын төрөлд норм тогтоогдож тусгагдаагүй байвал ажиглалтын үр дүнгээр тооцсон зардлын калькуляцид материалын нөөцийн хэрэгцээт тоо хэмжээг тодорхойлно.

5.5.3 Материал зарцуулалтын төсвийн суурь нормыг тогтоох үед материалыг объектын дэргэдэх агуулахаас ажлын бүс хүртэл зөөх, ажлын байранд түүнд боловсруулалт хийх эмхэлж цэгцлэхтэй холбогдон зайлшгүй гардаг үйл ажиллагааны явцад арилгахад хүндрэлтэй хаягдал хорогдлын хамгийн бага хэмжээгээр тооцно. Барилгын материал, эдлэлийн үйл ажиллагааны явцад арилгахад хүндрэлтэй хаягдал хорогдлын дундаж нормыг хавсралт6-д заасны дагуу авна.

Харин барилгын материал, эдлэлийг бэлтгэн нийлүүлэгчээс барилга объектын дэргэдэх агуулах хүртэл тээвэрлэх, ачиж буулгах үед гарах хаягдал хорогдлыг калькуляцид агуулахын зардлаас нөхөх тул тусгахгүй.

Төсвийн суурьнормын калькуляцид тусгасан материал, эдлэл, бүтээц нь тулгуурлах үндэслэл, технологийн ажилбарын жагсаалт, ашигласан зураг төсөлд тусгасан тодорхойлолт, марк, тавигдах шаардлагатай тохирч байна.

5.5.4 Материал зарцуулалтын үйлдвэрлэлийн нормуудын эмхтгэлд тусгагдсан эргэлттэй ашигладаг заслын шат, хэв хашмал, бэхэлгээ болон бусад төрлийн түр зуурын байгууламжийн модон материалын зарцуулалтын хэрэгцээ нь анхны суурилуулалтаар тодорхойлогддог ба буцах материалыг тооцохгүй. Харин төсвийн суурь нормд модон материал болон бусад эргэлттэйгээр ашигладаг материалуудын зарцуулалтын нормыг эргэлтийн тоог харгалзсан илтгэлцүүрийн тусламжтайгаар тооцно. Үүнийг дараах томъёогоор илэрхийлж болно.

Np = N1 * k (5.2)

Энд:

Np – төсвийнсуурьнормд тусгах материалын орцын норм;

N1 - арилгахад хүндрэлтэй хаягдал хорогдлыг тусгаж анх ажлын зургийн

дагуу тооцсон хэв хашмалын материал зарцуулалтын норм;

k - түр хэрэглэх хэв хашмалын эргэлтийн тооноос хамааруулан эргэлттэйгээр ашигладаг материалын зарцуулалтад хэрэглэх илтгэлцүүр. Уг илтгэлцүүрийг хэрэглэх материалын эргэлтийн тоо, элэгдэх хувь хэмжээг ажил гүйцэтгэх төслийг боловсруулах үед тооцно.

5.5.5 Төсвийн суурьнормыг боловсруулахад ашиглах хэв хашмалын эргэлтийн тоо ба эргүүлж ашигладаг материалуудын зарцуулалтад хэрэглэх илтгэлцүүрийг хавсралт7-д заасны дагуу авна.

5.5.6 Үйл ажиллагааны явцад арилгахад хүндрэлтэй хаягдлын норматив, хэв хашмал болон эргэлтийн тоо тогтоогдоогүй материалуудын төсвийн суурьнормыг тооцооны аргаар гаргахдаа төсвийн суурьнорм боловсруулах /шинэчлэх/ даалгавар батлуулах үед урьдчилан тохиролцоно.

5.5.7 Төсвийн суурьнормын хүснэгтэд барилгын үндсэн материал эдлэл бүтээцийн зарцуулалтын үзүүлэлтийн хэмжих нэгж (тн, кг, м3 м2, м гэх мэт)-ийг биет хэмжигдэхүүнээр авна. Ижил нэрийн материалын хэмжих нэгж нь төсвийн суурьнормын бүх эмхэтгэлүүдэд адил байна.

5.5.8 Тээврийн зардлыг тооцох зориулалтаар лавлахад барилгын материал, эдлэл, бүтээцийн хэмжих нэгжийн хүндийн жинг тогтооно. Хэмжих нэгжийн хүндийн жинг материал, эдлэлийн стандарт, паспорт, барилгын материал, бүтээц, эдлэлийн үнийн лавлах зэргийг ашиглан тодорхойлно.

Зургаа. Төсвийн зүйл анги (параграф)-ийн норм ба

эмхэтгэлүүдийг боловсруулах.

6.1 Үзүүлэлтээрээ ижил нэрийн барилгын бүтээц, ажлын төрлүүдийг нэг зүйл ангид нэгтгэж оруулсныг зүйл ангийн норм гэнэ. Жишээ нь: 25, 38, 51,64 см зузаантай тоосгон хана өрөх ажил гагцхүү ханын зузаанаар ялгарч байгаа тул нэг зүйл ангид багтаана. Зузаан нь нормын үзүүлэлт болно.

6.2. Төсвийн суурьнормын зүйлийн нэр уг зүйлд багтаж байгаа бүтээц, ажлын төрлүүдийн агуулгыг бүрэн илэрхийлсэн байх ба харин нормын нэрийг товч тодорхой бичнэ. Барилгын бүтээц, ажлын төрлийн нормыг шифрлэн зүйлийн нэрийн дор мөр зэрэгцүүлэн жагсааж бичнэ.

6.3 Зүйл ангийн нормыг шифр (үндэслэл)-ээр журамлана. Нормыг 7 оронтой тоогоор шифрлэнэ. Эхний 2 орон нь: эмхэтгэлийн дугаар, дараах 3 орон нь: төсвийн суурьнормын зүйл ангийн нэр, сүүлийн 2 орон нь: зүйл ангид багтаж байгаа бүтээц ажлын төрлийн нэр байна. Нэг зүйл ангид 99 бүтээц, ажлын төрлийг оруулна.

Төсвийн суурьнормын зүйл ангийг илэрхийлж байгаа дунд 3 оронгийн эхний 2 оронд зүйл ангийн нормын нэрийг оруулах ба сүүлчийн оронд зүйлийн нормын нөөц буюу дэд зүйлийн нормыг оруулахаар үлдээж тэгээр тэмдэглэнэ.

Эмхэтгэлийг шифрлэхдээ: энэ дүрмийн хавсралт1-д дурдсаны дагуу жагсаалтаар гаргана. Жишээ нь: хавсралт1-д байгаа жагсаалтын 1 дүгээрт оруулсан "Газрын ажил"-ыг 1 дүгээр эмхэтгэл гэж 01-ээр шифрлэнэ. Газрын ажлын эмхэтгэлд барилга барихтай холбогдсон хөрс боловсруулах бүх ажлыг зүйлчилж оруулна. Өөрөөр хэлбэл хөрсийг машин механизмаар, гараар боловсруулах бүх ажлыг газрын ажил гэж нэрлэн нэг эмхэтгэл болгоно. Экскаватороор хөрсийг боловсруулахдаа: хөрсийг ухаж овоолох, хөрсийг ухаж авто тээврийн хэрэгсэлд ачих гэж ангилж экскаваторыг хүчин чадлаар нь зүйлчилж хөрсний зэргээр ялгаж зүйлийн доторх норм болгож оруулна.

6.4 Төсвийн суурьнормын эмхэтгэл нь: Техникийн хэсэг, зүйл ангийн нормыг агуулсан төсвийн суурь нормоос бүрдэнэ. Эмхэтгэлийн техникийн хэсэг нь доорх агуулгатай байна.Үүнд:

эмхтгэлд ямар ажлуудын нормыг багтааж оруулсан ямар төрлийн барилгад хэрэглэх товч заавар;
эмхтгэлд орсон төсвийн суурьнормыг ямар нөхцөлөөр зохиосон тэдгээрийг хэрэглэх ерөнхий зарчим;
засварлах илтгэлцүүрүүд түүнийг ямар зүйл ангийн нормд хэрэглэхийг шифрээр зааж өгнө;
зарим эмхтгэлүүдийн техникийн хэсэгт ямар ажлын норм, ямар шифртэй орсныг тухайн ажлын шифрээр зааж өгч болно;
зарим зүйл ангийн нормд хамаарах тайлбаруудыг оруулна;
ямар шифртэй төсвийн суурьнормыг ашиглаж хэд хэдэн ажлыг үнэлэх арга зүйг тайлбартайгаар оруулж болно.

Долоо. Төсвийн суурь норм түүний хавсралт, лавлахуудыг боловсруулах

7.1 Төсвийн суурь норм дараах загвартай байна.

Хүснэгт 7.1

Шифр /Үндэслэл/	Ажлын нэр	Хэмжих нэгж	Ажлын дундаж зэрэг үндсэн ажил /талбайн зөөвөр ачих буулгах ажлын	Хөдөлмөр зарцуулалт үндсэн ажлын / талбайн зөөвөр ачиж буулгах ажлын
1.	2.	3.	4.	5.
13-080-04	Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах	м²	3.4/2	0,4978/0,0092
11-010-08	Хөрсийг дайргаар нягтруулж дэвсгэр үе хийх	м³	2.1/2	5,6238/1,3625

7.1.1 Төсвийн суурь нормын 1-3 дугаар баганын үзүүлэлтийг зүйлийн нормоос авна. Нэгдүгээрбагана шифр /үндэслэл/-ийн дагуу төсвийн суурь нормын лавлахуудад ажлын бүтэц, хөдөлмөр зарцуулалт, материалын орц, хүндийн жин, машин ашиглалтын цагийн тоо зэргийг авна. Төсвийн суурь нормын хэмжих нэгжийг тн, м, м2, м3,ш зэрэг биет хэмжигдэхүүнээр зохионо. Харин гадна дулаан, цэвэр, бохир усны шугамыг м, км-ээр авч болно.

7.1.2 Төсвийн суурь нормын үндсэн үзүүлэлт нь: ажлын дундаж зэрэг, түүний хөдөлмөр зарцуулалт болно. Калькуляциар тооцож гаргасан бүтээц, ажлын төрлийг гүйцэтгэх нийт хөдөлмөр зарцуулалтын дотор талбайн зөөвөр, тээвэр, материалыг ачиж, буулгах ажлын хөдөлмөр зарцуулалт нэлээд өндөр хувийг эзэлдэг учир тусад нь, харин үндсэн ажилбаруудын хөдөлмөр зарцуулалтын нийлбэрээр ажлын дундаж зэргийг тооцож гаргана.

Энэ тооцоог хийхдээ ажлын бүтэц хөдөлмөр зарцуулалтын лавлахыг ашиглана. Ажлын дундаж зэргийг бутархайн хүртвэр, хуваарьт үзүүлнэ. Хүртвэрт нь үндсэн ажлын дундаж зэрэг, хуваарьт нь талбайн зөөвөр тээвэр, материалыг ачиж буулгах ажлын хөдөлмөр зарцуулалтыг тус тус бичнэ. Талбайн зөөвөр,тээвэр, ачиж буулгах ажлын зэргийг 2 дугаар зэргээр авна.

Төсвийн суурь нормын хөдөлмөр зарцуулалтыг мөн адил бутархайн хүртвэр хуваариар харуулна. Хүртвэрт үндсэн ажилбараар тооцсон ажлын дундаж зэргийн хөдөлмөр зарцуулалт, хуваарьт талбайн зөөвөр, тээвэр, материалыг ачиж буулгах ажлын хөдөлмөр зарцуулалтыг бичнэ.

7.1.3 Бүтээц, ажлын төрлийн дундаж зэргийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

(7.1)

Энд:

Дз - бүтээц, ажлын төрөлд орсон нийт ажилбарын ажлын дундаж зэрэг. Ажлын зэргийг бүхэл тооноос хойш аравтын орны нарийвчлалтайгаар авна;

Хnm - уг бүтээц, ажлын төрөлд орсон "n" ажилбарын "m" дугаар зэргийн хөдөлмөр зарцуулалт;

n=1,2,3,4……..n - барилгын бүтээц, ажлын төрөлд орсон ажилбарын дугаар;

Хn - барилгын бүтээц, ажлын төрөлд орсон "n" ажилбарын нийт хөдөлмөр зарцуулалт /зэрэг харгалзахгүйгээр/;

Zm - ажлын зэргийн тоон утга /1-6/.

Ажлын бүтээц, хөдөлмөр зарцуулалтын лавлахад ажилбар бүрийг гүйцэтгэх хэсгийн бүрэлдэхүүнийг мэргэжлээр нь болон зэрэг тус бүрээр харуулдаг учир ижил зэрэгтэй хөдөлмөр зарцуулалт хэд хэдэн удаа давтагдаж болно.

7.1.4 Ажлын дундаж зэргийн хөдөлмөр зарцуулалтыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

Энд:

Х3- тухайн бүтээц, ажлын төрлийн дундаж зэргийн нийт хөдөлмөр зарцуулалт /хүн цагаар/;

Хn- мэргэжил харгалзахгүйгээр тухайн бүтээц, ажлын төрөлд орсон ажилбаруудын 1-6 дугаар зэрэг бүрийн хөдөлмөр зарцуулалт /хүн цагаар/;

n- уг бүтээц, ажлын төрөлд орсон ажилбарын дугаар;

Km- ажлын дундаж зэргийн хөдөлмөр зарцуулалтад тухайн зэргийн хөдөлмөр зарцуулалтыг шилжүүлэх итгэлцүүр.

Тухайн зэргийн хөдөлмөр зарцуулалтыг ажлын дундаж зэргийн хөдөлмөр зарцуулалтад шилжүүлэх тарифын итгэлцүүр /Кm/-ийг тодорхойлохын тулд хүснэгт 7.2-т өгөгдсөн 1-6 зэргийн тарифын суурь итгэлцүүрийг ашиглан тооцоог хийх бөгөөд хэрвээ ажлын дундаж зэрэг бүхэл тоо байвал энэ хүснэгтэд заасан тарифын суурь итгэлцүүрийг тооцоонд шууд авна. Үүнд:

Хүснэгт 7.2

Зэрэг	1	2	3	4	5	6
Тарифын суурь итгэлцүүр	1.00	1.11	1.25	1.44	1.66	1.92

Хэрвээ ажлын дундаж зэрэг бутархай тоогоор илэрхийлэгдвэл түүний тарифын итгэлцүүрийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

К" = ( х – у ) * ( Д3 - Б3 ) + у (7.3)

Энд:

К"- ажлын дундаж зэргийн тарифын итгэлцүүр;

Х- ажлын дундаж зэргийн дараах бүхэл тоогоор илэрхийлэгдсэн их зэргийн тарифын суурь итгэлцүүр;

У- ажлын дундаж зэргийн өмнөх бүхэл тоогоор илэрхийлэгдсэн бага зэргийн тарифын суурь итгэлцүүр;

Д3- ажлын дундаж зэргийн тоон утга;

Б3- ажлын дундаж зэргийн бүхэл оронгийн тоон утга.

Жишээ: дундаж зэрэг 3.5 болон 4.8 байхад, түүний тарифын итгэлцүүрийг тодорхойлбол:

3.5 -дундаж зэргийн тарифын итгэлцүүр нь:

К"(3.5) = (1.44 - 1.25) *( 3.5 – 3 ) + 1.25 = 0.19*0.5 + 1.25 = 1.345

4.8- дундаж зэргийн тарифын итгэлцүүр нь:

К"(4.8) = ( 1.66 - 1.44 ) * ( 4.8 – 4 ) + 1.44 = 0.22*0.8 + 1.44 = 1.616

Ажлын дундаж зэргийн хөдөлмөр зарцуулалтад тухайн зэргийн хөдөлмөр зарцуулалтыг шилжүүлэх итгэлцүүр /Кm/-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

Энд:

Кс - тухайн зэргийн /бүхэл/ тарифын суурь итгэлцүүр;

Кw - шилжүүлж буй ажлын дундаж зэргийн тарифын итгэлцүүр.

Ажлын дундаж зэрэг 3.5 ба 4.8 гарсан үед 1-р зэргийн хөдөлмөр зарцуулалтыг эдгээр зэрэгт шилжүүлэх итгэлцүүрийг тодорхойлбол:

Ажлын 3.5 ба 4.8 гэсэн дундаж зэрэгт 5 дугаар зэргийг шилжүүлэх итгэлцүүр:

болно.

7.2 Ажлын бүтэц, хөдөлмөр зарцуулалтын лавлахыг зохиох

7.2.1 Ажлын бүтэц хөдөлмөр зарцуулалтын лавлах дараах загвартай байна.

а. Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын лавлах

Хүснэгт7.3

д/д	Нормын үндэслэл	Ажилбарын нэр	Мэргэжил		Зүйл ангийн нормын шифр хэмжих нэгж
			Нэр	Зэрэг	13-080-04 м2
1	2018 он 8б	Гадаргууг тосноос цэвэрлэх	Будагчин	III	0,04
2	2018 он 8б	Гадаргууг хатуу биетээр үрж цэвэрлэн барзгаржуулах	Будагчин	III	0,11
				IY	0,11
3	2018 он 8б	Гадаргууг тоосгүйжүүлэх	Будагчин	III	0.09
4	2018 он 8б	Хөрсжүүлэг хольц, бодис бэлтгэх	Будагчин	III	0,0066
				IY	0,0066
5	2018 он 8б	Хөрсжүүлэгчийг талбайн 10%-д гараар түрхэх	Будагчин	III	0,01
				IY	0.01
6	2018 он 8б	Хөрсжүүлэгчийг талбайн 90%-д механизмаар шүрших	Будагчин	III	0.02696
				IY	0,02696
	2018 он 8б	Эмаль будаг бэлтгэх	Будагчин	III	0,003018
				IY	0,003018
	2018 он 8б	Хөрсжүүлэлт хийсэн гадаргууд эмаль будаг шүрших	Будагчин	III	0,01992
				IY	0,01992
		ДҮН			0,48326
		1,03 итгэлцүүр тооцсон дүн			0,4978
		Талбайн зөөвөр материалыг ачиж буулгах	Туслах ажилчин	II	0,0092

б. Дайрган дэвсгэр үе хийх ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын лавлах

Хүснэгт7.4

д/д	Нормын үндэслэл	Ажилбарын нэр	Мэргэжил		Зүйл ангийн нормын шифр хэмжих нэгж
д/д	Нормын үндэслэл	Ажилбарын нэр	Нэр	Зэрэг	11-010-09
1	1974 он 2-1-26 Хүснэгт 1 м-2б Б-6	Гадаргууг шугамаар тэгшлэх	Газар ухагч	III	2,73
2	1991 оны 17-3-31 м-1б	Хайрга, дайргыг 10 см-ийн зузаан үетэй тараах	Замын ажилчин	II	0.82
2	1991 оны 17-3-31 м-1б	Хайрга, дайргыг 10 см-ийн зузаан үетэй тараах	Замын ажилчин	I	0.81
3	1991 оны 17-3-32 м-2в	Дайрган дэвсгэр үе хийж тараах эцсийн тэгшилгээ хийх	Замын ажилчин	III	0.08
3	1991 оны 17-3-32 м-2в	Дайрган дэвсгэр үе хийж тараах эцсийн тэгшилгээ хийх	Замын ажилчин	II	0.16
4	1991 он 17-2-28 м-8а	Бэхжүүлэх хольцыг гараар татаж тараах	Асфальт бетончин	IY	0.16
4	1991 он 17-2-28 м-8а	Бэхжүүлэх хольцыг гараар татаж тараах	Асфальт бетончин	II	0.31
5	1991 он 17-2-28 м-11, 13а	Чулууны үйрмэгийн 3, 4-р үеийг гараар тараах	Асфальт бетончин	IY	0.05
5	1991 он 17-2-28 м-11, 13а	Чулууны үйрмэгийн 3, 4-р үеийг гараар тараах	Асфальт бетончин	II	0.32
6	1994 он 4-52 м-9	Үеийг усаар услах	Бетончин	II	0.02
		ДҮН			5,46
		1,03 итгэлцүүр тооцсон дүн			5,62
		Талбайн зөөвөр материалыг ачиж буулгах	Туслах ажилчин	II	1,3625

Лавлахын үзүүлэлтүүдийг калькуляцаас авна. Лавлахад төсвийн суурьнормын ажлын бүтэц, ажилбаруудыг бүрэн тусгана. Хөдөлмөр зарцуулалтыг тодорхойлсон үндэслэлд хэдэн онд баталсан барилга угсралт, барилга засварын ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын жишиг норм ашигласныг харуулна. Мөн жишиг нормын үндэслэл /шифр/-ийн дараа жишиг нормын техникийн хэсэг болон хүснэгтийн тайлбарт зааснаар итгэлцүүр хэрэглэсэн бол: тэдгээрийг к-1.10 к-1.03 гэх мэтээр дараалуулан бичнэ.

Ажлын бүтэц, хөдөлмөр зарцуулалтын лавлахыг зохиохдоо үндэслэл, ажилбаруудын нэр, мэргэжил, зэргийг аль болох нэг зүйл ангийн олон нормыг хамааруулах зарчмыг баримтална. Зүйлангийн нийт нормд хамаарах ажилбаруудыг бичээд дараа нь тухайн ажлуудад /шифрт/ хамаарах ажилбаруудыг нормын шифрийн дэс дарааллаар бичнэ.

Зүйл ангид орж байгаа нормууд /шифр/-ын дор уг төсвийн суурьнормын хэмжих нэгжийг бичнэ. Энэхүү хэмжих нэгж нь материалын орц, машин ашиглалтын цагийн тооны лавлахад бичигдэнэ.

Лавлахад ажилчны мэргэжлийг өрөгч, мужаан, бетончин гэх мэтчилэн ялгаж харуулна. Мэргэжлийн зэргийг араб тоогоор тэмдэглэнэ. Лавлахад хөдөлмөр зарцуулалтыг бүхэл тооны дараа арван мянганы нарийвчлалтайгаар хүн-цагаар тогтооно.

Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын товчоо, дундаж зэргийн тооцоог хүснэгт 7.5-д заасны дагуу дараах байдлаар гаргана.

а. Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажлын хөдөлмөр

зарцуулалт, дундаж зэргийн тооцоо

Хүснэгт7.5

Төсвийн суурь нормын хэмжих нэгж: 1 м2 гадаргуу

№	Барилгын ажилчдын мэргэжлийн зэрэг	Барилгын ажилчдын хөдөлмөр зарцуулалт хүн-цаг
№	Барилгын ажилчдын мэргэжлийн зэрэг	Ажиглалт хийсэн 49,7 м2-д ногдох	Төсвийн суурь нормын хэмжих нэгж ид ногдох 1м2
1	2	3	4
1	2-дугаар зэргийн ажилчин ТЗТ	0,457	0,0092
2	3-дугаар зэргийн ажилчин	15,24	0,3066
3	4-дугаар зэргийн ажилчин	8,78	0,1767
	Дүн	24,02	0,4833
	Итгэлцүүр К = 1,03-тай дүн	25,21	0,4978
	ТЗТ-ийн хөдөлмөр зарцуулалт		0,0092

	Ажлын дундаж зэрэг	(0,3066 х 3+0,1767 х 4)/0,4833 = 3,36-3,4

Дайрган дэвсгэр үе хийх ажлын хөдөлмөр зарцуулалтын товчоо, дундаж зэргийн тооцоог хүснэгт 7.6-д заасны дагуу хийнэ.

б. Дайрган дэвсгэр үе хийх ажлын хөдөлмөр зарцуулалт, дундаж зэргийн тооцоо

Хүснэгт7.6

Төсвийн суурь нормын хэмжих нэгж: 1 м3 дэвсгэр

№	Барилгын ажилчдын зэрэг	Барилгын ажилчдын хөдөлмөр зарцуулалт хүн- цаг
№	Барилгын ажилчдын зэрэг	Ажиглалт хийсэнд ногдох	Төсвийн суурь нормын хэмжих нэгж ид ногдох 1м3
1	2	3	4
1	2-дугаар зэргийн ажилчин ТЗТАБА		1,3625
2	1-дугаар зэргийн ажилчин		0,81
3	2-дугаар зэргийн ажилчин		1,63
4	3-дугаар зэргийн ажилчин		2,81
5	4-дугаар зэргийн ажилчин		0,21
	Дүн		5,46
	Итгэлцүүр К = 1,03-тай дүн		5,6238
	ТЗТ-ийн хөдөлмөр зарцуулалт		1,3625
	Ажлын дундаж зэрэг	(10,81+21,63+32,81+40,21)/5,46= 2.4

7.3Машин ашиглалтын цагийн лавлахыг зохиох

7.3.1 Машин ашиглалтын цагийн лавлах дараах загвартай байна.

а. Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажлын машин ашиглалтын

цагийн лавлах

Хүснэгт7.7

Хэмжих нэгж 1м2

Шифр /хүснэгт мөрийн дугаар/	Машин механизмын нэр	Зүйл ангийн нормын шифр,хэмжих нэгж
		13-080-04
		м2
9024	Шүрших машин даралт 1,2 МПа	0,2
3123	Дотоод шаталтад компрессор 0,86 МПа 27м3	0,2469
9004	Будаг шүршүүр Хүчин чадал 8,7м/мин	0,0469
2028	Кран	0,00009
85201	Автомашин	0,00002

б. Шалны дор дайрган дэвсгэр үе хийх ажлын машин цагийн лавлах

Хүснэгт7.8

Шифр /хүснэгт мөрийн дугаар/	Машин механизмын нэр	Зүйл ангийн нормын шифр,хэмжих нэгж
		11-010-09
		м3
2028	5 тн автокран /зөөврийн/	0,1
85201	Автомашин (үйлчилгээний)	0,05
8002	5-6 тн-ын жинтэй индүү	0,17
8031	10-12 тн-ын жинтэй индүү /0,29+0,10+0,04/	0,43

Лавлахын үзүүлэлтүүдийг калькуляциас түүвэрлэн авна. 1 дүгээр багана шифр гэсэн баганыг "Барилгын машин ашиглалтын нэг машин цагийн жишиг үнэ /БД 81-112-11/-ийн хүснэгт, түүний доторхитухайн машины байрлаж байгаа мөрийн дугаараар шифрлэнэ.

Өөрөөр хэлбэл барилгын машин механизмыг 4 оронтой тоогоор шифрлэнэ. Эхний 1 орон нь барилгын машин ашиглалтын нэг машин цагийн жишиг үнийн хүснэгтийн дугаар, сүүлчийн 3 орон нь тухайн хүснэгтэд уг машины байрлаж буй мөрийн дэс дугаар болно.

Жишээ нь: 2 дугаар хүснэгт "Өргөн тээвэрлэх машин", уг хүснэгтийн 28 дугаар мөрөнд байрлаж байгаа 5 тн-ын даацтай автокраныг 2028 гэж шифрлэнэ.

Ижил нэр төрлийн машин механизм тоног төхөөрөмжийг хүчин чадлаас нь хамааруулан шифрлэсэн бөгөөд хүчин чадал ихсэх тутам одны ар талын оронгийн тоо өсөх дарааллаар шифрлэнэ. Жишээ: 5тн–ын даацтай цамхагт краныг 2001*01, харин 8 тн хүртэл даацтай цамхагт краныг 2001*03 гэсэн дугаараар тус тус шифрлэнэ.

Машины нэр ажиллах цагийн тоог технологийн дараалал, зардлын калькуляцид байгаа бүх машинаар гаргана. Талбайн зөөвөр, материалыг ачиж буулгахад ажилласан машины машин цагийг лавлахад оруулна.

Барилгын материал эдлэлийг ачиж буулгах машин цагийн тоог тээврийн бүдүүвч боловсруулж тодорхойлох ба эсхүл мөрдөж байгаа нормын тооцооноос авч болно. Лавлахад машин цагийн тооны нарийвчлалыг бүхэл тооны дараа мянганы нарийвчлалтайгаар авна.

7.4 Барилгын материал эдлэл бүтээцийн орц, хүндийн

жингийн лавлах зохиох

7.4.1 Барилгын материал бүтээцийн орц, хүндийн жингийн лавлахыг доорх загвараар зохионо.

а. Төмөр гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах ажлын материал эдлэл бүтээцийн орц, хүндийн жингийн лавлах

Хүснэгт7.9

Хэмжих нэгж 1м2

Материалын шифр	Материалын нэр	Хэмжих нэгж	Хэмжих нэгжийн цэвэр жин /тн/	Зүйл ангийн нормын шифр,хэмжих нэгж
				13-080-04
				м2
114-0639	хөрсжүүлэх хольц	кг	0,001	0,328
114-0318	шингэлэх уусмал	кг	0,001	0,0623
114-0634	эмаль	кг	0,001	0 ,301
101-0017	цэвэрлэгээний нунтаг	тн	1,0	0,044
114-0320	Шингэлэх бодис Уайт-спирит	кг	0,001	0,0635
114-0744	Арчих материал	кг	0,001	0,103

б. Дайрган дэвсгэр үе хийх ажлын материал эдлэл бүтээцийн орц, хүндийн жингийн лавлах

Хүснэгт7.10

Материалын шифр	Материалын нэр	Хэмжих нэгж	Хэмжих нэгжийн цэвэр жин /тн/	Зүйл ангийн нормын шифр,хэмжих нэгж
				11-010-09
				м3
101-0014	Ус	м3	1.0	0.17
101-0013	Дайраг	м3	1.7	0.974
101-0015	Бэхжүүлэх бодис, хольц	м3	1.7	0.092
101-0016	Чулууны үйрмэг	м3	1.7	0.184

Лавлахын үзүүлэлтийг калькуляциас авч бүх төрлийн материалыг лавлахад оруулна. Лавлахын материалын шифрийг тавихдаа "Барилгын материал, бүтээц эдлэлийн үнийн лавлах боловсруулах аргачилсан заавар /УББ 81-203-15/"-д заасны дагуу түүний хэсэг, бүлэг, тухайн материалын дугаарыг ашиглана.

Материалыг шифрлэсэн 7 оронтой тооны эхний 1орон нь лавлахын хэсгийн дугаар, дараагийн 2 орон нь тухайн хэсгийн бүлгийн дугаар, сүүлийн 4 оронгийн тоо нь тухайн материалын өөрийн дугаар байна. Жишээлбэл: Лавлахын I хэсэг: Барилгын ерөнхий ажлын материал, түүний 1-р бүлэг Барилгын элс,хайрга, цемент, тухайн материал нь уулын буталсан дайрга (5-10мм)-ны шифрийг 101-0013 гэж заана.

Материалын хэмжих нэгжийг анхны нэгжээр калькуляциас авах бөгөөд нэг материалын хэмжих нэгж төсвийн суурьнормын бүх эмхэтгэлүүдэд ижил байна. 4-р баганын хэмжих нэгжийн жинг цэвэр жингээр авах ба төсөв зохиох үед цэвэр жинг бохир жинд шилжүүлэх итгэлцүүрээр үржүүлж тээврийн зардлыг тооцох жинг гаргана. Итгэлцүүрийг хавсралт8-д үзүүлэв. Материалын тоо, жинг таслалаас хойш 3 оронтой тоогоор тэмдэглэнэ. Хэрэв тухайн материал эдлэл, бүтээцийн тоо хэмжээ ширхгээр хэмжигдэж байгаа бол бүхэл тоогоор авна.

Найм. Төсвийн суурь норм, түүний хавсралт лавлахуудыг

хэрэглэх зарчим

8.1 Төсвийн суурь норм түүний хавсралт лавлахуудыг томсгосон, тухайлсан ажлын төсвийн суурьнорм, үнэлгээ боловсруулах суурь материал болгон ашиглана.

Төсвийн суурь нормыг үндэслэж тодорхойлсон материал, машин механизм, хөдөлмөрийн нөөцийн үзүүлэлтүүдийг барилгын зохион байгуулалтын төсөл /БЗБТ/, барилгын ажил гүйцэтгэх төсөл /БАГТ/ боловсруулах, ажил үргэлжлэх хугацааг тодорхойлох, технологийн баримт бичиг зохиох, бусад шинжилгээ судалгааны зориулалтаар ашиглана.

Төсвийн суурь нормын үзүүлэлтүүдийг ашиглан тодорхойлсон барилгын төсөвт өртөг нь хөрөнгө оруулалтын хэмжээг тодорхойлох, барилгын бүтээгдэхүүний /бэлэн болсон барилга/ гэрээний үнийг тогтоох, гүйцэтгэсэн барилга угсралт, их засварын ажлын тооцоог хийх, тоног төхөөрөмжийг авах, түүнийг барилгад хүргэх зардлыг төлөх, түүнчлэн барилгын нэгдсэн төсөвт тусгагдсан бусад зардлуудыг санхүүжүүлэх үндсэн баримт бичиг болно.

8.2 Барилгын өртгийг тодорхойлох төсвийн тооцоохийхэд төсвийн суурь нормыг дараах байдлаар ашиглана.

8.2.1 Төсвийн суурь нормын ажлын дундаж зэрэг түүний хөдөлмөр зарцуулалтын үзүүлэлтийг цалингийн тооцоо хийхэд хэрэглэнэ. Төсвийн цалингийн тооцоо хийхдээ төсвийн суурь нормын эмхэтгэлүүдээс цалингийн тооцоо хийх нормыг сонгож уг нормын дундаж зэргийн хөдөлмөр зарцуулалтыг дундаж зэргийн цагийн хийснээрх тарифт цалингаар, талбайн зөөвөр,тээвэр, ачиж буулгах ажлын хөдөлмөр зарцуулалтыг 2 дугаар зэргийн хийснээрх тарифт цалингаар тус тус үржүүлж тодорхойлно.

Бүхэл тоогоор илэрхийлэгдсэн дундаж зэргийн цагийн хийснээрх тарифт цалинг тухайн үед хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хийснээрх тарифт цалингийн жишгээр авна.

Ажлын дундаж зэрэг бутархай тоогоор илэрхийлэгдвэл, түүний хийснээрх тарифт цалинг дараах томъёогоор тодорхойлно.

(8.1)

Энд:

Цдз - ажлын дундаж зэргийн цагийн хийснээрх тарифт цалин /төгрөг/;

Цбз- дундаж зэргийн өмнөх бүхэл бага зэргийн цагийн хийснээрх тарифт цалин;

Циз- дундаж зэргийн дараах бүхэл их зэргийн цагийн хийснээрх тарифт цалин;

Дз - ажлын дундаж зэргийн тоон утга;

Бз - ажлын дундаж зэргийн бүхэл оронгийн тоон утга.

Жишээ: дундаж зэрэг 3.5 болон 4.8 байхад, түүний тарифт цалинг дараах байдлаар тодорхойлно.

3.5- дундаж зэргийн цагийн хийснээрх тарифт цалин:

Ц(3.5) = ( 3076 – 2670 ) * ( 3.5 – 3 ) + 2670 = 2873 төгрөг.

4.8- дундаж зэргийн цагийн хийснээрх тарифт цалин:

Ц(4. 8) = ( 3546 – 3076 ) * ( 4.8 – 4 ) + 3076 = 3452 төгрөг болно.

8.2.2 Зургаас ажлын тоо хэмжээг бодож гаргах үедээ төсвийн суурь нормын хавсралт ажлын бүтэц, хөдөлмөр зарцуулалтын лавлахад орсон ажилбаруудыг судалж, ямар ажлыг аль үнэлгээгээр үнэлэхийг тогтооно. Ажлын тоо хэмжээг төсвийн суурь нормын хэмжих нэгжид тохируулан тооцно.

8.2.3 Материалын орц хүндийн жингийн лавлахыг үндэслэн, барилгын материал, эдлэл бүтээцийн хэрэгцээ, хүндийн жингийн тооцоог хийнэ.

8.2.4 Машин ашиглалтын зардлыг тооцох үед барилгын машины ажиллах машин цагийн хэрэгцээг гаргана. Энэхүү хэрэгцээг гаргахад машин цагийн тооны лавлахыг ашиглана.

8.3 Барилгын прейскурант, төсвийн томсгосон үзүүлэлт боловсруулахад суурь норм түүний хавсралт лавлахыг хэрхэн хэрэглэх талаар гаргасан тусгай аргачлалын дагуу гүйцэтгэнэ.

8.4 Барилга угсралтын байгууллагууд нь төсвийн суурь норм, хавсралт лавлахуудыг үйл ажиллагааны үндсэн үзүүлэлтүүдийг тодорхойлоход дараах байдлаар хэрэглэнэ.

8.4.1 Барилгын байгууллага, бригадын хүрээнд ажлын бүтэц, хөдөлмөр зарцуулалтын лавлахыг ашиглаж тухайн бүтээц ажлын төрлөөр хийгдэх ажилбаруудыг гаргаж ажилчны хэсгийн бүрэлдэхүүн, мэргэжил, мэргэжлийн зэргийг тус тус тодорхойлно. Барилгын ажлыг гүйцэтгэх хугацаа, материал нийлүүлэлтийн хугацаа зэргийг тооцож гаргана. Лавлахыг гүйцэтгэлийн төсөв хийхэд ашиглаж болно.

8.4.2 Ажлын бүтэц хөдөлмөр зарцуулалтын лавлахын талбайн зөөвөр, тээвэр, ачиж буулгах ажлын нормд хөдөлмөр зарцуулалтыг ажлын тоо хэмжээгээр үржүүлж уг ажлын талбайн зөөвөр, тээвэр, ачиж буулгах ажлын нийт хүн цагийг гаргана. Барилгын ажлыг гүйцэтгэхэд хэрэглэж байгаа материал бүрийг талбайн зөөвөр, тээвэр, ачиж буулгах ажлын хөдөлмөр зарцуулалтыг энэхүү дүрмийн 2 дугаар хавсралтад байгаа нормоор задалж тооцон үйл ажиллагаа, талбайн зохион байгуулалтад тохируулан хэрэглэнэ.

8.4.3 Машин цагийн тооны лавлахыг ашиглан үндсэн ба талбайн зөөвөр, тээвэр, ачиж буулгахад зарцуулах машин цагийн тоог тооцож гаргана. Машин ашиглалтын цагийн тооны тооцоонд тулгуурлан машин ашиглалтын хэрэгцээг тодорхойлно. Барилгын машин, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэлийн нормыг төсвийн суурьнормд шилжүүлэх (ашиглалтын) итгэлцүүр буюу барилгын машины жилд ажиллах нормативт цагтай уялдуулан машин цагийн хэмнэлтийн арга хэмжээг төлөвлөнө.

8.4.4 Материалын орц, хүндийн жингийн лавлахыг хэрэглэж материалын хэрэгцээ, хүндийн жинг тодорхойлно.

Энэхүү дүрмийн хавсралт 7-д тусгагдсан эргэлттэйгээр ашигладаг, хэв хашмалын эргэлтийн тоо материал зарцуулалтад зохицуулалт хийх итгэлцүүрийг ашиглаж төсвийн суурьнормд тооцогдсон хэрэгцээг тодорхойлохдоо урьд нь хэрэглэсэн эргүүлэн ашиглах боломжтой материал болон засаж сэлбэхэд хэрэглэх материалын тоо хэмжээг нэмж гаргана.

Энэ дүрмийн хавсралт 6-д байгаа барилгын материал зарцуулалтын төсвийн суурьнорм боловсруулах үед хэрэглэх практикт арилгахад хүндрэлтэй хаягдал хорогдлын нормативыг ашиглаж төсвийн суурьнормд тусгагдсан хаягдал хорогдлын хэмжээг тооцно.

8.5 Гүйцэтгэгч захиалагч байгууллагуудын хооронд хийгдэх тооцооны үзүүлэлтийг тооцоход төсвийн суурь норм түүний хавсралт лавлахуудыг үндсэн материал болгож хэрэглэнэ.

8.6 Төсвийн суурь нормоор зохиогдсон өртгийн тооцоог үндэслэн ажил гүйцэтгэх төсөл, хөтөлбөрийг боловсруулна.

Хавсралт 1

Барилгын бүтээц, ажлын төрлийн төсвийн нормын эмхтгэлүүд

Эмхтгэлийн дугаар	Эмхэтгэлүүдийн нэр
Барилга угсралт
01	Газрын ажил
02	Хөрс хуулах ажил
03	Өрөмдлөг тэсэлгээний ажил
04	Усны цооног өрөмдлөгийн ажил
05	Гадсан суурийн ажил
06	Бетон ба төмөр бетонон цутгамал бүтээцүүд
07	Бетон ба төмөр бетонон угсармал бүтээцүүд
08	Тоосго ба гулдмай бүтээц
09	Төмөр бүтээц
10	Модон бүтээц
11	Шал
12	Дээвэр
13	Барилгын бүтээц ба тоног төхөөрөмжийг зэврэлтээс хамгаалах
14	Хөдөө аж ахуйн барилгад хэрэглэгдэх бүтээцүүд
15	Заслын ажил
16	Дотор цэвэр ус
17	Дотор бохир ус
18	Дотор халаалт
19	Салхижуулалт-агаар сэлгэлт
20	Орон сууц, олон нийтийн байшингийн цахилгаан гэрэлтүүлэг
21	Гадна цэвэр ус
22	Гадна бохир ус
23	Гадна дулаан хангамж
24	Дулаан тусгаарлалтын ажил
25	Авто зам
26	Автозамын засвар шинэчлэлтийн ажил
27	Хонгил
28	Гүүр ба хоолой
29	Аэродром
30	Цахилгаан дамжуулах шугам
31	Холбоо, радио телевизийн байгууламж
32	Уулын малталтын ажил
33	Усны барилга байгууламжийн ажил
34	Үйлдвэрийн зуух яндан
35	Барилга байгууламжийн шинэчлэлтийн ажлууд
36	Нефтийн бүтээгдэхүүн хадгалах сав тоног төхөөрөмж
37	Зүлэгжүүлэлт, хамгаалалтын ойн зурвас
38	Үйлдвэрийн барилгын цахилгааны угсралт
39	Автоматжуулалт
40	Барилгын холбоожуулалт
Барилга засвар
50		Газар шороо, суурь
51		Хана хамар хана
52		Хучилт
53		Шал
54		Дээвэр
55		Хаалга цонх
56		Шат, довжоо, пийшин
57		Засал, чимэглэлийн ажил
58		Их засвар хийх барилгад угсармал төмөр бетон эдлэхүүнийг угсрах
59		Тохижилт бусад ажил
60		Тогоо, ус халаагуур дулааны зангилгаа
61		Цэвэр ус, дулааны шугам хоолой
62		Халаах хэрэгсэл
63		Салхивч
64		Бохир усны шугам хоолой
65		Нүх цоолох ховил гаргах
70		Цахилгааны угсралтын засвар
73		Уст цэгийн засвар шинэчлэлт
74		Түүх соёлын дурсгалт зүйлийг сэргээн засварлалт

Хавсралт 2

Барилгын материал эдлэл, бүтээцийг талбайд зөөх,

ачиж, буулгах ажлын норм

№	Материал, бүтээц эдлэлийн нэр	Хэмжих нэгж	Нийт хөдөлмөр зарцуулалт хүн-цаг		Ажилчдын хөдөлмөр зарцуулалт хүн-цаг		Үүнээс
							Машины ажиллах хугацааны норм машин-цаг
							Авто машин		Кран
0	1	2	3		4		5		6
I-р зэргийн ачаа
1	Тоосго (механизмаар)	1000ш		1.47	1.15		-		0.29
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.07	0.05		-		0.02
2	Тоосго (гараар)	1000ш		0.21	0.21		-		-
3	Бетон зуурмаг (механизмаар)	м3		1.55	1.42		-		0.13
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.12	0.11		-		0.006
4	Бетон зуурмаг (гараар)	м3		1.7	1.7		-		-
5	Өргийн зуурмаг (механизмаар)	м3		1.28	1.1		-		0.18
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.04	0.03		-		0.01
6	Мөн өргийн зуурмаг (гараар)	м3		1.9	1.9		-		-
7	Зуурмагийг хийн насосоор шахах	м3		0.99	0.92		0.07		-
8	Элс хайрга (механизмаар)	м3		1.21	1.09		0.04		0.08
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.032	0.02		-		0.012
9	Элс хайрга (гараар)	м3		0.71	0.71		-		-
10	Түлээний мод	м3		0.09	0.08		0.01		-
11	Бул чулуу, хайрга	м3		0.8	0.78		0.02		-
12	Зүсмэл модон материал банз, дүнзэнцэр	м3		0.32	0.27		0.04		0.01
13	Гуалин 6,5 метр хүртэл урт	м3		1.42	1.35		0.04		0.03
14	Хэв хашмал	10м2		0.65	0.58		0.04		0.09
15	Шувуу нурууны мод (6,5 м-ээс дээш урт)	м3		1.01	0.61		0.04		0.36
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.006	0.004				0.002
16	Хаалганы хавтас (жин 0.3тн)	10м2		1.02	0.93		0.04		0.05
17	Цонхны далавч жин (0.12тн)	10м2		0.36	0.3		0.04		0.02
18	Цонх хаалганы хүрээ хайрцаг	10м2		0.42	0.36		0.04		0.02
19	Паркетан шал	м2		0.15	0.12		0.02		0.01
20	Хар тос (механизмаар )	тн		0.76	0.74		0.02		0.003
21	Хар тос (гараар)	тн		0.74	0.59		0.02		0.13
22	Арматурын ба төмөр хийц эдлэл	тн		2.23	2.04		0.06		0.18
23	Арматурын сараалж	тн		0.3	0.17		0.03		0.1
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.05	0.03				0.02
24	Замын байгалийн засмал чулуу	тн		0.95	0.93		0.02
25	Шавардлагын зуурмаг	м3		3.27	2.92				0.35
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд			0.22	0.22
26	Үйлдвэрт бэлтгэсэн зүсмэл модон материал	м3		0.1	0.05		0.02		0.03
27	Төрөл бүрийн материалууд	тн		0.26	0.17		0.02		0.07
28	Худгийн бетон ба шавар зуурмаг (механизмаар)	м3		0.4	0.38		-		0.02
29	Коллекторын бетон ба шавар зуурмаг (гараар)	м3		1.06	1.06		-		-
30	Дээврийн гөлмөн төмөр	тн		0.33	0.26		0.02		0.05
II-р зэргийн ачаа
31	Орон сууц, иргэний барилгын угсармал бетон хийцийн жин 0,5 тн хүртэл	м3		1.48		0.79		0.02		0.67
32	хийцийн жин 0,5 тн-оос дээш	м3		0.83		0.34		0.02		0.47
33	Үйлдвэрийн барилгын угсармал бетон хийцийн жин 0,5 тн хүртэл	м3		1.8		1.0		0.02		0.78
34	хийцийн жин 0,5 тн-оос дээш	м3		0.93		0.41		0.02		0.51
35	Перлит гулдмай	м3		2.17		1.67		0.02		0.48
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.03		0.02				0.01
36	Төмөр сендвич хавтан	м2		0.102		0.08		0.02		0.0002
37	Гипсэн хавтан	м2		0.13		0.102		0.006		0.02
38	Жижиг хавтангууд /хуурай шавардлагын хуудас, тусгаарлалтын хавтан армоцемент армопенобетон гөлтгөнө/ ба үндсэн бетон хавтангууд	10м2		0.42		0.32		0.08		0.02
39	Шилэн хана	м2		0.26		0.23		0.02		0.01
40	Төмөр сендвич дээврийн хавтан	м2		0.22		0.2		0.02		0.003
41	Дээврийн долгионт шифр	м2		0.12		0.097		0.02		0.007
42	Долгионт төмөр хавтан	м2		0.04		0.016		0.02		0.001
43	Хаалга жин 0.45тн	10м2		1.14		1.03		0.04		0.07
44	Шилэн хаалга	м2		0.32		0.29		0.02		0.007
45	Төмөр хаалга	ш		0.42		0.38		0.02		0.007
46	Цонхны блок жин 0.44тн	10м2		0.9		0.82		0.04		0.04
47	Дээврийн хуйлмал материал	тн		0.7		0.69		0.02		0.001
48	Асбесто цементэн шифр /хагас механикжсан/	тн		1.55		1.52		0.02		0.001
49	Сантехникийн шаазан эдлэлүүд	тн		4.39		4.36		0.02		0.006
50	Битүү агуулахад хадгалдаг төрөл бүрийн материалууд	тн		0.32		0.21		0.02		0.09
51	Галд тэсвэртэй материал /гараар/	тн		4.68		4.68		-		-
52	Галд тэсвэртэй материал /механизмаар/	тн		7.69		7.69		-		0.002
53	Өнгөлгөөний хавтанцар /бүх төрөл/	тн		1.19		1.14		0.02		0.03
54	Өнгөлгөөний гантиг хавтанцар	тн		2.53		2.49		0.02		0.02
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрт нэмэгдүүлэх			0.43		0.43
55	Шахмал хавтангууд фибролитын болон бусад хавтангууд	м3		0.66		0.59		0.02		0.05
56	Модны зомгол, зоргодсон ба үртсэн хавтангууд	10м2		0.15		0.12		0.02		0.01
57	Хуурай шавардлагын хавтангууд	10м2		0.35		0.32		0.02		0.01
58	Черепица	тн		0.34		0.19		0.02		0.13
59	Худгийн угсармал төмөр бетон хэсгүүд	тн		1.27		0.89		0.1		0.37
60	Худгийн өрлөгийн тоосго	1000ш		1.51		1.28		0.01		0.18
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.16		0.16
61	Сантехникийн материал холбох хэрэгсэл /арматур/ жин 0,8тн	нэг шир		0.24		0.12		0.05		0.07
62	Сантехникийн материал холбох хэрэгсэл жин 0,8-2,5тн	нэг шир		0.6		0.38		0.1		0.21
63	Сантехникийн материал холбох хэрэгсэл жин 2,5-5,0тн	нэг шир		0.52		0.27		0.1		0.15
II-р зэргийн ачаа
64	Rockwool хавтан	м2		0.04		0.02		0.02			0.0002
65	Үнс /механизмаар/	м3		0.75		0.54		0.04			0.17
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.07		0.04					0.03
66	Үнс /гараар/	м3		0.43		0.39		0.04			-
67	Сантехникийн хуванцар хоолой	100м/y		0.05		0.0002		0.05			0.00007
68	Салхивчийн хоолой	100м2		0.024		0.004		0.02			0.0003
69	Сантехникийн хийц эдлэл /яндан хоолой радиатор онгоц, холбох хэрэгсэл/	тн		2.8		2.69		0.02			0.09
70	Төмөр бетон хоолой ба коллекторын элемент	тн		0.1		0.06		0.02			0.02
71	Битүү агуулахад хадгалах төрөл бүрийн материал	тн		3.16		2.97		0.1			0.09
Барилгын засварын материал, хийц эдлэл
72	Тоосго /гараар/	1000ш		0.75		0.75		-
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.045		0.045
73	Тоосго /өргөгчөөр/	1000ш		3.46		2.92
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.24		0.234
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.39		0.39
74	Зуурмаг /гараар/	м3		1.19		1.19		-
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.2		0.12
75	Зуурмаг /өргөгчөөр/	м3		3.32		3.11						0.21
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.7		0.2						0.5
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.34		0.34
76	Элс шавар /гараар/	м3		0.75		0.75		-				-
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.09		0.09
77	Элс шавар /өргөгчөөр/	м3		1.05		0.95						0.101
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.07		0.56						0.14
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.09		0.09
78	Хайрга /гараар/	м3		0.83		0.83		-				-
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.1		0.1
79	Хайрга /өргөгчөөр/	м3		1.16		1.05						0.11
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.76		0.61						0.15
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрт нэмэгдүүлэх			0.09		0.09
80	Үнс /гараар/	м3		0.09		0.09		-				-
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.012		0.012
81	Үнс /өргөгчөөр/	м3		0.89		0.8		-				0.085
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.59		0.47		-				0.12
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.07		0.07		-				-
82	Жижиг хавтанцарууд	м2		0.128		0.28		-				0.07
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.05		0.041						0.01
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.01		0.01
83	Вааран хавтанцар	м2		0.28		0.28		-				0.07
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.05		0.041						0.01
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.01		0.01
84	Зүсмэл материал	м3		2.69		1.99		-
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.55		0.44						0.11
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.43		0.43
85	Савх мод	1000м		0.30		0.25		-				0.044
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.032		0.026						0.006
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.013		0.013
86	Паркетан шал	м2		0.06		0.06		-				0.0022
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.002		0.0012						0.0003
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.002		0.002
87	Цонх	м2		0.17		0.17		-				0.004
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.003		0.002						0.0005
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.02		0.02
88	Хаалга	ш		0.1		0.1		-				0.002
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.001		0.001						0.0003
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.13		0.13
89	Төмөр хаалга	ш		0.37		0.36		-				0.014
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.009		0.007		-				0.002
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.043		0.043
90	Хар тос	тн		0.023		0.022		-				0.001
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.008		0.0074						0.0002
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.001		0.001		-				-
91	Ус зайлуулах яндан	кг		0.012		0.012		-				0.0004
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.0003		0.0002						0.00006
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.001		0.001
92	Сантехникийн эдлэл хийц	тн		3.74		3.6		-				0.14
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.09		0.07						0.02
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.43		0.43		-				-
93	Сантехникийн шаазан эдлэл	тн		3.74		3.6		-				0.14
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.09		0.07						0.02
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.43		0.43		-				-
94	Арматур төмөр ба төмөр хийц	тн		3.74		3.6		-				0.14
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.09		0.07						0.02
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.43		0.43		-				-
95	Гөлмөн төмөр	кг		0.004		0.004		-				0.0001
96	Долгионт төмөр	кг		0.004		0.004		-				0.0001
97	Галд тэсвэртэй материал	кг		0.004		0.004		-				0.0001
98	Цемент	тн		3.48		3.34		-				0.14
	Босоо тээврийн дараагийн 6 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.09		0.07						0.02
	Хэвтээ тээврийн дараагийн 10 м бүрд нэмэгдүүлэх			0.43		0.43
99	Гипс	кг		0.003		0.003		-				0.0001
100	Төрөл бүрийн будаг	кг		0.003		0.003		-				0.0001

Хавсралт 3

Авто болон төмөр замын тээврийн ачих буулгах ажлын хөдөлмөр

зарцуулалт, машин ашиглалтын хугацааны цагийн норм

а. авто тээвэр

№	Барилгын материал, эдлэл, бүтээцүүд	Ачих		Буулгах
№	Барилгын материал, эдлэл, бүтээцүүд	Хөдөлмөр зарцуулалт хүн-цаг	Машины ажиллах цаг маш-цаг	Хөдөлмөр зарцуулалт хүн-цаг	Машины ажиллах цаг маш-цаг
1	2	3	4	5	6
1	Бетон зуурмаг, Цементэн зуурмаг хольцууд	0,578	0.29	0,51	0.24
2	Бензин, бензол, хар тос гэх мэт нефтийн бүтээгдэхүүн /савтай/	0.5		0.5
3	Тоосго	0.321	0.107	0.321	0.107
4	Сантехникийн хийц болон металл бүтээцүүд	0.113	0.057	0.113	0.057
5	Ургамлын хөрс, шороо	0,029	0.029
6	Дайраг, хайрга, чулууны үйрмэг	0,024	0.024	0,152	0.152
7	Ширэг, ургамлын хөрс	0,087	0,087	0,246	0,246
8	Түлээ	0.261	0.087	0.261	0.087
9	Хөнгөн дүүргэх материал (аглопорит, керамзит хайрга, термозит гэх мэт)	0,047	0.047	0,169	0.169
10	Барилгын шохой	0,027	0.027
11	Угсармал бетон, төмөр бетон, керамзит бетон гэх мэт эдлэл 3тн хүртэл жинтэй	0.213	0.071	0.213	0.071
11	3-6 тн жинтэй	0.177	0.058	0.177	0.058
	6 тн ба түүнээс дээш	0,167	0,056	0,167	0,056
12	Вааран, шаазан, паалантай эдлэлүүд	0,213	0.071	0.213	0,071
13	Модон эдлэлүүд (мужаан ба нарийн мужааны)	0.22	0.074	0,22	0,074
14	Тоосго болон бусад ширхгийн ачаа	0,321	0.107	0.321	0.107
15	Гуалин	0.311	0.062	0.372	-
16	Зүсмэл болон уртааш эдлэлүүд	0.222	0.074	0.543	-
17	Эрдэс хөвөн, фибролит хавтан, дээврийн хуйлмал материал	0.416	0.11	0.416	0.11
18	Торхтой тээвэрлэх материал	0,441	0,098	0,441	0,098
19	Чингэлэгтэй	0.232	0.077	0.232	0.077
20	Шуудай, ууттай	0.39	0.071	0.39	0.071
21	Хайрцагтай	0,606	0.114	0,606	0.114
22	Барилгын хог механизмаар	0,0246	0.0246	-	-
23	Сантехникийн тоног төхөөрөмж (халаах агрегат, сэнс, тогоо, насос гэх мэт)	0.303	0.152	0.303	0.152
24	Төмөр замын рельс, зөрлөг, сум шилжүүлэг гэх мэт	0.171	0.057	0.171	0.057
25	Төрөл бүрийн элс	0,012	0.012	0,157	0.157
26	Төрөл бүрийн хэлбэрийн ган –Том хийцүүд (дам нуруу, шон, 40х40мм-ээс дээш огтлолтой ган 40 мм-ээс дээш голчтой ган,зузаан ган тюбинг, швеллер, шпунт гэх мэт)	0.206	0.069	0.206	0.069
26	Жижиг эдлэлүүд	0.17	0.057	0.17	0.057
27	Асбестоцементэн болон вааран яндан хоолой	0.283	0.094	0.283	0.094
28	500кг хүртэл жинтэй ган яндан хоолой	0.206	0.069	0.206	0.069
29	500 кг-аас дээш жинтэй ган яндан хоолой	0.137	0.069	0.137	0.069
30	Чулуун нүүрс		0.087		0.087
31	Дээврийн ваар	0.461	0.108	0.461	0.108
32	Уурын зуухны үнс	0,027	0.027
33	Бусад материал, эдлэл, бүтээц	0.289	0.114	0.289	0.114

б. төмөр замын тээвэр

№	Барилгын материал, эдлэл бүтээцүүд	Төмөр замын тээвэр
		Ачих		Буулгах
		Хөдөлмөр зарцуулалт	Машины ажиллах цаг Маш-цаг	Хөдөлмөр зарцуулалт	Машины ажиллах цаг Маш-цаг
1	Ургамлын хөрс, шороо	0,024	0,024	0,03	0,03
2	Хайрга, дайраг, чулууны үйрмэг, бул чулуу, зассан чулуу гэх мэт бусад чулуу	0,02	0,02	0,11
3	Хөнгөн дүүргэх материал (аглопорит, керамзит хайрга, термозит гэх мэт)	0,037	0,037	0,193	0,193
4	Угсармал бетон, төмөр бетон, керамзит бетон гэх мэт эдлэл
	3 тн хүртэл жинтэй	0,14	0,029	0,17	0,03
	3-6 тн жинтэй	0,09	0,026	0,1	0,03
	6тн ба түүнээс дээш жинтэй	0,03	0,03	0,03	0,03
5	Вааран, шаазан, паалантай эдлэлүүд	0,11	0,015	0,11	-
6	Модон эдлэлүүд (мужаан ба нарийн мужааны)	0,21	0,006	0,19	0,005
7	Тоосго болон бусад ширхгийн ачаа	0,574	0,01	0,595	0,01
8	Гуалин	0,21	0,21	0,19	0,19
9	Зүсмэл болон уртааш эдлэлүүд	0,138	0,07	0,128	0,07
10	Эрдэс хөвөн, фибролит хавтан, дээврийн хуйлмал материал	0,658	0,658
11	Торхтой тээвэрлэх материал	0,441	0,098	0,441	0,098
12	Чингэлэгтэй	0,137	0,03	0,18	0,02
13	Шуудай, ууттай	0,437	0,05	0,498	0,04
14	Хайрцагтай	0,615		0,665
15	Төмөр замын рельс, зөрлөг, сум шилжүүлэг гэх мэт	0,156	0,03	0,107	0,02
16	Төрөл бүрийн элс	0,012	0,012	0,15
17	Төрөл бүрийн хэлбэрийн ган Том бүтээцүүд (дам нуруу, шон, 40х40мм-ээс дээш огтлолтой ган	0,118	0,03	0,139	0,04
17	Жижиг эдлэлүүд	0,073	0,002	0,094	0,001
18	Асбестоцементэн болон вааран яндан хоолой	0,267	0,01	0,267	0,01
19	Ган яндан хоолой	0,194	0,01	0,184	0,01
20	Дээврийн ваар	0,329	0,05	0,324	0,04
21	Уурын зуухны үнс	0,018	0,018	0,015	0,015
22	Бусад материал, эдлэл, бүтээц	0,2	0,07	0,22	0,07

Хавсралт 4

Хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлд хамааруулах барилга

угсралт, засварын ажлын жагсаалт

Механизмаар цооног, худганцаг, цооног, (шнур, шурф, скважин) өрөмдөх, ухах;
Шохой унтраах;
Бүтээц, эдлэхүүний тор, сараалж гараар бэлтгэх, угсрах;
Асфальт, хар тосон дээр халуун лав, асбест, эрдэс, шилэн хөвөн утсаар гадаргууг тусгаарлах;
Хүчил тэсвэрлэх, винипласт, гуммир болон фаолит, асбовинил хэрэглэдэг ажил;
Эд анги, бүтээцийг хийн багажаар тавлах, хийн гагнуураар зүсэх;
Угсралтын буугаар бүтээц, эд ангийг бэхлэх;
Битүү орчинд асфальт, кузбассын ба пийшингийн лакаар будах.
Төмөр хийцэд галаас хамгаалах үеийг винилацетат, меламино мочевиноформальдегидийн нунтаг, полифосфат аммоний, ассбесто /ВПМ-2/ ба бусад химийн хортой бодисын найрлагаар буу, хошуугаар шүршиж хийх;
Төмөр хийцийг зэврэлтээс хамгаалах хучаасыг эноксид, фенолфор мальдегид мочевиноформальдегид, перхлорвинилов, болон бусад химийн хортой бодисоор хийх, эдгээр найрлагыг хийх;
Гадаргууг гараар шавардах, өнгөлөх;
Өнгөлгөөний ажлыг хүчиллэг хүлх, поливнилхлорид, поливинлацетат, фенолфомралтьдегид, эпоксид ба бусад синтетик нунтаг, түүнчлэн лав, асфальт, битум суурин дээр хийх;
Байгалийн чулууг гараар ба механик аргаар боловсруулах, гараар өнгөлөх;
Гадаргууг элс шүрших аппаратаар цэвэрлэх /байр савны доторхоос бусад/
Барилгын өргийн материалыг хуурай аргаар өнгөлөх, тэгшлэх, боловсруулах;
Мод, эсгийд үжил эсэргүүцэх, галд тэсвэртэй материал түрхэх, шингээх түрхлэгийн найрлага шингэн бэлтгэх;
Ацетилин, аммиак, хлороор ажилладаг хийн шахуургад үйлчилгээ хийх;
Дэр суулгах, хайрга цэвэрлэх, нягтруулах машинд засвар үйлчилгээ хийх;
Асфальт, битум, синтетик нунтаг агуулгатай хольц, лав, зуурмаг эмульс бэлтгэх;
Тугалга хайлуулах;
Гараар ба механик багажаар өргийг нүхлэх, цоолох, ухах, цементэн зуурмагаар гагнасан өргийг буулгах;
Бетон, төмөр бетон хийцийг нүхлэх, ухах, гадсан суурийн толгой тайрах, механик багажаар бетон, төмөр бетон хийц нураах, бетон гадаргууд гараар ба хийн багажаар ховил, зураас гаргах;
Гидромонитраар уулын эрдэс, хөрсийг боловсруулах;
5 –аас 1м –ийн гүнд ус авах хуримтлуулах юүлэх. Худгийн нүх, 20м –ээс багагүй урттай хонгил ухах, бэхлэх, угсрах.
3-аас өндөр зэрэгтэй бүх төрлийн хөрсийг, царилаар болон хийн багажаар ухах;
Нурамтгай хөрс гараар ухах;
Замын дэд байгууламжийг цахилгаан, хийн дэр тавигчаар хийх, засах;
Даралттай усаар ажилладаг механизмаар газар ухах /машинч хамаарахгүй/;
Тугалгатай кабелын холбоосыг хайлсан тугалгаар дүүргэх;
Гадаргууг барзайлгах /торкетирование/;
Халуун лав, битум, резин цавуу, химийн ба нийлмэл хольсон суурин дээр паркет, хулдаас, ширхгийн шал хийх;
Халуун асьфалт бетон цутгах, халуун битум гадаргууд түрхэх, мөн халуун асфальт, битумын найрлага бэлтгэх;
Цутгамал хийц, байгууламжийг бетоноор гараар цутгах, гар вибратораар нягтруулах;
Поливинилхлорид ба поливинилацетат материалаар шал хийх;
Хөрс хайрган дэвсгэр гараар ба хийн багажаар нягтруулах, дагтаршуулах;
Үйлдвэрийн пийшин, хоолой, тогоо бусад хийцийг галд тэсвэртэй материалаар өрөх, доторлох, буулгах;
Автомат, хагас автомат машинаар болон гараар цахилгаан гагнуур хийх;
Намаг, шавар хөлдүү хөрсийг гараар ухах;
Үнс, шаарга зөөх;
Зуух, резерваур зэрэг битүү савыг тавлах ажил гүйцэтгэх;
Антипирений төрлийн найрлагатай бодисоор металл хийцийн гадаргуу гал хамгаалалтын үеийг буу ашиглан бүрх, түрхэх будах;
Битүү орчинд элс шүршүүрийн тусламжтайгаар гадаргууг цэвэрлэх ажлыг гүйцэтгэх;
Ажиллахад төвэгтэй байранд бетон, төмөр бетон хийцийг нураах, нүхлэх, ухах;
Кессон дотор гүйцэтгэх ажлууд;
Мөнгөн усан хэмжилттэй төхөөрөмж угсрах, засах;
Битүү савыг автомат ба хагас автомат машинаар гагнах.

Хавсралт 5

Барилгын машин, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэлийн нормыг

төсвийн нормд шилжүүлэх итгэлцүүр

№		Машин тоног төхөөрөмжийн нэр		Цагийн нормыг шилжүүлэх ашиглалтын итгэлцүүр
1		2		3
1. Хэвтээ чиглэлд тээвэрлэх тоног төхөөрөмжүүд
1.		Чирэх зориулалттай тракторууд болон тээврийн чиргүүлтэй ажиллах тракторууд		1,33
2. Өргөж тээвэрлэх тоног төхөөрөмжүүд
2.		Авто ачигч		1,33
3.		Цамхагт кран 2 тонн хүртэл даацтай		1,54
		10 тонн хүртэл даацтай		1,33
		10 тонноос дээш даацтай		1,33
		А	Гидротехникийн барилгаас бусад барилгад	1,33
		Б	Гидротехникийн барилгад	1,18
4.		Хэцэн (Кабельт) кранууд
		А	Гидротехникийн барилгаас бусад барилгад	1,33
		Б	Гидротехникийн барилгад	1,18
5.		Тавиуркран /козловый кран/
		А	Гидротехникийн барилгаас бусад бүх төрлийн барилгад	1,33
		Б	Гидротехникийн барилгад	1,18
6.		Гүүрний алслалтай бүтээцийг угсрах өнгийгчтэй кран		1,33
7.		Сумт шон кран		1,33
8.		1 тн хүртэл даацтай зөөврийн кран /"ДИП","Пионер" гэх мэт/		1,54
9.		Радио цамхгийн мөлхөгч кран		1,67
10.		Тулц сумт кран		1,18
11.		Гинжит, хийн дугуйт авто ба төмөр замын кран		1,33
12.		Залгуурт ба цахилгаан эргүүлэг		1,33
13.		Угсралтын цамхаг		1,33
14.		Ердийн өргүүр /цамхагт, уурхайн ба бусад/		1,54
15.		Механик ачигч		1,33
16.		Залгамал туузан дамжуулгууд:
		А.	Газар шорооны ажилд	1,33
		Б.	Зуурмаг ба бетоны материал дамжуулах	Голлох машины нормоор
17		Нүүдлийн зөөврийн туузан дамжуулгууд		1
3. Газар шорооны ажлын машин тоног төхөөрөмж
18		Бульдозерууд, туузан дамжуулгын тэжээгүүр бүхий бункер, тракторын анжис, сэндлүүр, 8м3 шанагатай чиргүүлэн ба өөрөө явагч скрепер, анжист шуудуу ухагч, олон шанагат ба роторын экскаватор, 1,6 м3 хүртэл багтаамжтай нэг шанагат экскаватор		1,33
19.		8 м3 багтаамжтай шанага бүхий барилгын бүх төрлийн ажил гүйцэтгэх өөрөө явагч ба чиргүүлэн скреперүүд, мөн гидротехникийн ба тээврийн барилгын ажилд хэрэглэх 8 м3 хүртэл багтаамжтай, 1,6 м3 –ээс дээш багтаамжтай нэг шанагат экскаватор, алхах ажиллагаатай нэг шанагат экскаватор, хөрс хуулах ажил гүйцэтгэгч автосамосвал, локомотив, илчит тэрэг		1,18
4. Хөрс хуулах ажил бусад бүх төрлийн барилгад цооног өрөмдөх, ус татах төхөөрөмжүүд
20.		Угаалттай эргэлтийн, баганат, эргэлт–роторын, цохилтын, таталгат өрөмдлөгийн иж бүрэн суурь машин, тоног төхөөрөмж, цохилтын болон эргэлтийн гар өрөмдлөгийн багаж,төхөөрөг		1,25
5. Баяжуулах тоног төхөөрөмж ба бетон зуурмаг бэлтгэх, зөөвөрлөх машин
21.		Авто бетоны зуурагч ба зөөх машин		1,33
22.		Бетон зуурагч /425л хүртэл багтаамжтай барилгын талбай тоноглогдсон/		1,67
		Мөн 425л-ээс дээш багтаамжтай бетон зуурагч		1,33
23.		Бетон насос /хөөрөг/		1,33
24.		Зуурмаг зуурагч /барилгын талбайд тоноглогдсон/		1,67
25		Зуурмагийн насосууд, цемент цацагч		1,67
6. Зам барилгын машин
26.		Автоболон чиргүүлэн грейдер, авто болон гараар хар тос шүршигч /гудранатор/, өөрөө явагч ба чиргүүлэн индүү,анжист чиргүүлэн шуудуу ухагч, чиргүүлэн сэндлүүр, хөрс тогтворжуулах машин /замын фреза, шороо холих машин/, тракторт хожуул ховхлуур, хожуул ховхолж цуглуулах машин, тракторт бут огтлуур, бетон дэвсэх иж бүрэн машин /профиль татагч, бетон тараагч бетон заслын машин, заадас зүсэгч, цагирагт-хэв /, хайргыг барьцалдуулах материалтай холих машин /холих олон шанагат ачигч/, шигшсэн ба буталсан чулууг тараагч, асфальтобетон холигч, цас цэвэрлэх машин, замын хатаагуур, асфальтобетон дэвсэгч, чиргүүлэн зам шүүрдэх машин		1,33
7. Төмөр замын барилгын тоног төхөөрөмж
27.		Ачаалах машин(балласт)		1,67
28.	Өргүүртэй өрөмдлөгийн машин, замын ба гар зөөврийн тэргэнцэр, ачигч, рельс хураагч кран, хэлхээ сүлжээний тулгуур угсрах кран, өнгийгчтэй цахилгаан кран, зам хажуугийн суваг ухагч, экскаватор			1,33
29.	Зам угсралтын тавиур цахилгаан кран			1,67
30.	Зам төмөрт суурилуулсан өндөрлөг сумтай угсралтын өргүүр, Хөдөлгүүрт (мотор) өргүүр			1,33
31.	Тоног төхөөрөмжийг солиход зориулсан моторт тавцан вагон			1,67
32.	Нүүдлийн механизмтай зам өргөх сэлгэх машин, дэр мод чигжих машин, замын чиг татах машин			1,33
33.	Хөнгөн маягийн зам тавигч /авто өнхрүүлэг, /, замын хусуур			1,67
8. Шон суурь зоох тоног төхөөрөмж
34	Цутгамал шон суулгах муна /копра/			1,33
35.	Доргиурт ачигч			1,33
9. Усан дотор техникийн ажил гүйцэтгэх тоног төхөөрөмж машин
36.	Усанд сэлэх станц, дотоод шаталтын хөдөлгүүр бүхий насосууд, резин хөвүүр гүүр, хусах тоноглол, усан дотор цахилгаанаар гагнах болон хүчил төрөгчөөр зүсэх тоног төхөөрөмж, хөрсийг хийн ба усан шахалтын аргаар зайлуулах төхөөрөмж			1,33
10. Далай тэнгисийн хөвөх хэрэгсэл ба тоног төхөөрөмж
37.	Барж. Чиргүүл онгоц (барж), хөдөлгүүрт ба уурын зүтгүүр онгоц. Хөвүүр муна. Хөвүүр кран. Хөвүүр–гүүр. Нээлхийтэй ёроолтой бага даацын хөвүүр чиргүүл			1,33
11. Гол мөрний хөвөх хэрэгсэл ба тоног төхөөрөмж
38.	Чиргүүл онгоц (барж), хөдөлгүүрт ба уурын зүтгүүр онгоц. Хөвүүр корп. Хөвүүр кран. Хөвүүр–гүүр. Нээлхийтэй ёроолтой бага даацын хөвүүр чиргүүл, ачааны вандант онгоц			1,33
12. Гидромеханикжуулалтын тоног төхөөрөмж
39.	Усан бургуйт насос ба устай хөрсийг сорж зайлуулах суурин төхөөрөмжүүд. Устай хөрсийг сорж зайлуулах хөвүүр төхөөрөмж			1,18

Хавсралт6. Хүснэгт1

Барилгын үйлдвэрлэлийн явцад материал, эдлэхүүний

арилгахад хүндрэлтэй хаягдал, хорогдлын нэг маягийн норм

Ажлын төрөл	Материалын нэр	Хорогдол, %
1. Хүнхээл, сувгийн ханын налууд бэхэлгээ хийх	Гуалин II зэрэг, банз IV зэрэг	3,5
1. Хүнхээл, сувгийн ханын налууд бэхэлгээ хийх	Хадаас	1,5
2. Чулуут бетон суурь цутгах	Чулуу, дайраг буюу үйрмэг	1,0
2. Чулуут бетон суурь цутгах	Бетоны хольц, зуурмаг, тоосго	1,8
3. Суурийн тусгаарлалт хийх	Хуйлмал материал	4,0
3. Суурийн тусгаарлалт хийх	Зуурмаг, түрхлэг	1,8
4. Ханын хөндийтэй чулуун өрөг	Толигор хана өрөх үеийн чулуун өрөг	2,0
	энгийн ханын өрөг	3,0
	Дунд зэргийн төвөгшилтэй ханын өрөг	4,0
	Зуурмаг, дүүргэгч материал	1,8
5. Тоосгон баганын өрөг	Тэгш өнцөгт баганын тоосгон өрөг	1,8
	дугуй огтлолтой баганын өрөг	12,5
	Зуурмаг	1,8
6. Хамар хана	Тоосго, хөндийтэй вааран чулуу, зуурмаг	1,8
6. Хамар хана	Гөлтгөнөн хавтан, гөлтгөнөн чулуун ба бусад материал	4,0
7. Зуурмаг гараар бэлтгэх	Цемент, терразит хольц, эрдэс үйрмэг	0,9
	Шохойн зутан	1,8
	Шавар, заслын зуурмагийн элс	4,0
	Өргийн зуурмагийн ердийн ба үйрмэг элс	2,0
8. Шохой унтраах	Унтраах үеийн шохойн хорогдол: Механикжсан аргаар	1,8
8. Шохой унтраах	Гар аргаар	8,0
9. Чигжээс, залгаасны чигжээс ба заадсын засал	Зуурмаг, задгай олс, барилгын гөлтгөнө	1,8
10. Арка, хүнхээлийн хэв хашмал бэлтгэх	Банз	3,5
10. Арка, хүнхээлийн хэв хашмал бэлтгэх	Хадаас	1,5
11. Бетон гадаргуу өнгөлөх	Цемент	1,8
12. Бетоны арчилгаа	Ус	1,8
13. Арагт модон хана бэлтгэх	Ус тусгаарлах дэвсгэр материал (толь), давирхай, банз, барилгын маалинга, пергамин, ус тусгаарлах цаас, фибролит хавтан	3,0
	Үнс	2,8
	Хадаас	1,5
14. Хучилт хийх	Модон материал, толь, цаас, шавар, шохой, давирхай	3,0
	Үнс	2,8
	Гөлтгөнө	1,8
	Хадаас	1,5
15. Модон хана ба таазны өнгөлгөө	Банз, маалинга, пергамин буюу цаас	3,0
15. Модон хана ба таазны өнгөлгөө	Хадаас	1,5
16. Ханын гадна өнгөлгөө	Дүнзэнцэр, банз, пергамин буюу цаас	3,0
16. Ханын гадна өнгөлгөө	Хадаас	1,5
17. Дээвэр хийх	Дүнзэнцэр, толь, давирхай	3,0
17. Дээвэр хийх	Хар цаасны хадаас	1,5
18. Хашаа барих	Модон материал	3,0
18. Хашаа барих	Хадаас	1,5
19.Үжил эсэргүүцэх ба галаас хамгаалах түрхлэг бэлтгэх	Ус, фторт натри, натри, цахиурт фтор, түлээ, битум, шингэн шил, суперфосфат, давирхай, тослог үжил эсэргүүцэх, ногоон тос, үжил эсэргүүцэх усан уусмал, хүхрийн хүчлийн аммонит, фосфор-хүчиллэг	2,0
20. Үжил эсэргүүцэх нэвчилгээ хийх	Үжил эсэргүүцэх усан уусмал	2,0
21. Модны үжил эсэргүүцэл ба галын хамгаалалт хийх	Усан уусмал, тосорхог найрлага, өтгөн ба шингэн давирхайн хольц буюу нефть-битум, супер түрхлэг (экстракт буюу битумийн), царууцан тослогоо, үжлээс хамгаалсан модны үртэс, битум НБ-3, зуухны төмөр утас, түлээ, хуйлмал материал буюу эсгий, шавардлагын савх мод	3,0
22. Шал угсрах	Дүнзэнцэр, банз, жийрэг, нимгэн хавтанцар	3,0
22. Шал угсрах	Паркетын хадаас, паркетын банз, асфальтбетон хольц	2,0
23. Паркетан шалны гадаргуугийн засал	Ахуйн барааны саван, даавууны өөдөс, үртэс, шилний алчуур, мастик	3,5
24. Булангийн шал дэвсэх	Булангийн банз	2,0 / 1,8
25. Хулдаасан шал дэвсэх	хээгүй хулдаас	2,0 / 4,0
	Зурагтай хулдаас	0,5
	Хулдаасан хивс	1,8
	Модны цавуу, битумын түрхлэг, олиф, нухсан хуурай будаг, цавуу-цементэн түрхлэг, ханын цаасны хадаас	1,5
26. Хавтанцар шал дэвсэх	Бетон, цемент, хавтан, мозайка ба керамик хавтанцар, асфальтбетон хавтан	2,0
	Поливинилхлоридын хавтан, олон үет релин	1,5
	Керамик хавтанцар хивсэн шигтгэмэл, гантиган хавтан	1,0
	Зуурмаг, даавууны өөдөс, модны үртэс	1,8
27. Тоосгоны дайраг бэлтгэх	Дайрга ба элс	2,5
27. Тоосгоны дайраг бэлтгэх	Шохойн лагшин	2,0
28. Кислолитан хольц бэлтгэх	Магнезит, давсны хүчил, шингэн хлорт магни, элс, үртэс модны, хуурай будаг, ус	1,8
29. Зуух, пийшингийн өрөг	Ердийн шавар ба галд тэсвэртэй (шамот) тоосго, ердийн ба хүнд шавар, элс, галд тэсвэртэй нунтаг, зуухны ган утас, барилгын элс, дээврийн гөлмөн төмөр, ган бүслүүр	1,8
30. Агааржуулалтын камер ба хайрцагны төхөөрөг угсрах	Уурын зуухны үнс, барилгын гөлтгөнө, ус, шавардлагын савх, тусгаарлах ба үнс, гөлтгөнөн хавтан, сүлжмэл ган утас, хар тос	1,8
30. Агааржуулалтын камер ба хайрцагны төхөөрөг угсрах	Хадаас	1,5
31. Дүүжин суваг хийх	Ган d 40мм, очесы, шавардлагын тор, цементийн ба шохойн зуурмаг, барилгын гөлтгөнө, d 3мм төмөр утас	1,8
31. Дүүжин суваг хийх	Хадаас	1,5
32. Гадаргууг гараар шавардах	Шохойн зуурмаг, барилгын гөлтгөнө, гадаргуугийн цемент-шохойн зуурмаг: Хэвтээ	5,5
32. Гадаргууг гараар шавардах	Босоо	1,8
33. Усан будгийн найрлагаар будах	Унтраагүй шохой, хуурай будаг, хоолны давс, царууцын будаг, шохойн зутан, цавуу, зэсийн байван, барааны саван, олиф "Оксоль", казеин цавуу, нунтаг шохой, уушгин чулуу, даавууны өөдөс	3,5
34. Тосон будгийн найрлагаар будах	Олиф, нухаж бэлтгэсэн шохойн будаг ба будаг, нунтаг шохой, будгийн цавуу, сиккатив, барааны саван,уушгин чулуу , даавууны өөдөс	3,0
35. Хана цааслах буюу наах	Ханын цаас (обой) төвлөрсөн буюу барилгын талбайд эсгүүр хийх	2,0
	Зургийн сонголтгүй	5,0
	Зургийн сонголттой	8,0
	Таазанд цаас дэлгэж наах	12,0
	Цаасан дэвсгэртэй угаадаг ханын цаас	7,0
	Даавуун дэвсгэртэй угаадаг ханын цаас	4,0
36.Гадаргууд даавуу наах	Даавуу	1,8
	Гурил, цавуу	3,5
	Хатуу цаас (картон)	2,5
37. Шилэлгээний ажлын чигжээс бэлтгэх	Үртэс, олиф, нунтаг шохой, тугалган хуурай цийдэм будаг, төмрийн тугалган хуурай будаг, битум, дүүргэх материалууд	3,0
38. Тусгай зориулалтын өрөөний өнгөлгөө хийх	Цемент	0,9
	Зуурмаг	1,8
	Шал таазны хөвөө, өнгөлгөөний хавтан, үртэс	3,0
39. Хиймэл гантиган засал (өнгөт ба глянц шавардлага)	Барилгын гөлтгөнө, мужааны цавуу, хатуу ба зөөлөн билүү,таар, давирхайн шүүс, хуурай лав,грек, шохойн лагшин, шохойн зуурмаг, цагаан гантиган элс, модны нүүрс	1,8
40. Модон гадаргууг дээврийн гөлмөн төмрөөр бүрэх	Дээврийн гөлмөн төмөр	2,0
	Эсгий ба асбестан хатуу цаас (картон)	3,5
	Хадаас	1,5
41.Царууц тоосгон хана ба баганын өрөг хийх	Царууц тоосго	3,5
41.Царууц тоосгон хана ба баганын өрөг хийх	Шавар зуурмаг	1,8

Хавсралт6. Хүснэгт2

Төмөрбетон бүтээцийн үйлдвэрлэлийн үеийн арматурын гангийн арилгахад хүндрэлтэй хорогдлын нэг маягийн норм

№	Материалын төрөл ба анги	Хаягдлын норм, жингийн %
1	Дараах ангиллуудын арматурын шилбэ: A240, A300, A400, A600, A800, A1000	1,0
	A1000 (гагнагдах)	2,0
	Aт800, Aт1000	3,0
2	Бусад төрлийн гангууд	2,0
3	Дараах ангиллын утсан арматурууд: B500	1,5
3	B1200, B1300	2,5
4	K1400, K1500 ангийн арматурын татлага	3,0
5	Эд ангийн ган татлага, цувимал	2,0

Хавсралт6. Хүснэгт3

Цутгамал төмөрбетон бүтээцийн арматур зангидах үеийн гангийн арилгахад хүндрэлтэй хорогдлын нэг маягийн норм

№	Гангийн төрөл ба анги	Хаягдлын норм, жингийн %
1	A240, A300, A400, Aт400 B500 ангийн утсан тор C-38/23 ангийн бэхэлгээний эд ангийн зэрэглэлийн ган хуудас	1,0
2	A600, A800 Нүүрстөрөгч багатай, гөлгөр утас B500 ба хэлбэржүүлсэн Bр500	2,0
3	A600Уc; Aт800; A1000; Aт-У1; Aт-УН	3,5
4	бат бэх чанартай гөлгөр утас B1200	3,0
4	Хэлбэржүүлсэн B1300, эрчлээс ба татлага	3,0

Хавсралт6. Хүснэгт4

Электродын шаталтын арилгахад хүндрэлтэй хорогдлын нэг маягийн норм

Савааны голч, мм	Дунд зэргийн сайжруулсан, нүүрс төрөгчлөг ган саваа		Бат бэхийг өндөржүүлэн сайжруулсан ган саваа
Савааны голч, мм	Савааны урт, мм	Хорогдол %-иар	Савааны урт, мм	Хорогдол %-иар
2 хүртэл	300	10,5	250	14
2-оос 3 хүртэл	350	8,0	300	10,5
3-аас дээш	450	5,0	400	6,5

Хавсралт6. Хүснэгт5

Бетон ба төмөрбетон бүтээц бэлтгэх ба цутгах үеийн бетоны арилгахад хүндрэлтэй хорогдлын нэг маягийн норм

№	Бүтээцийн нэр	Хорогдлын норм, эзэлхүүний хувиар
1	Нийтлэг зориулалтын суурь, төмөрбетон багана, төмөрбетон хана, төмөрбетон дам нуруу, төмөрбетон хучилт, төмөрбетон хонгил, төмөрбетон бункер гэх мэт.	1,5
2	Яндангийн суурь, зуух, тоног төхөөрөмж, тоног төхөөрөмжийн суурийн тэгшилгээ, хучилт, түшиц хана, бетон багана, бетон хана гэх мэт	2,0
3	Гулсах хэв хашмал бүхий хана	3,0

Хавсралт6. Хүснэгт6

Барилгын үйлдвэрлэл дэх цементийн арилгахад хүндрэлтэй хорогдлын нэг маягийн норм

№	Үйлдлийн нэр	Норм, жингийн %
1	Цемент буулгалт	0,15
2	Хадгалалт	0,20
3	БЗҮ-т өгөлт	0,10
4	Туналт ба бетон холигчид өгөлт	0,05
5	Бетоны хольц бэлтгэлд	0,10
6	Цутгалт хийх байранд бетоны хольцыг тээвэрлэн хүргэх Бетон тараагчаар буюу хөнөгөөр	0,20
	Туузан зөөгүүрээр	0,23
	Өөрөө буулгагч машинаар	0,40
7	Цехэд бетоны хольцыг тараах ба хэвлэх: Суурин, дамжуулгын технологи	0,30
	Салбант технологи	0,25
	Задгай талбайд	0,35

Хавсралт6. Хүснэгт7

Яндан хоолойн угсралтын үеийн хоолойн арилгахад хүндрэлтэй

хорогдлын нэг маягийн норм

Нэр	Хаягдлын норм, %
Барилга байгууламжийн доторх яндан хоолойн угсралт (доторх шугам сүлжээ) Халуунаар татсан, гөлгөр, заадасгүй яндан	2,0
Гагнаастай яндан (ус, хий дамжуулахаас бусад)	1,0
Ус, хий дамжуулах гагнаастай яндан, даралттай ширмэн яндан холбох хэрэгслийн хамт	2,5
Ариутгах татуургын ширмэн яндан холбох хэрэгслийн хамт	5,0
Хуванцар яндан хоолой, туслах ба шугам сүлжээний холбох эд ангийн хамт	2,5
Асбестцементэн хоолой	2,0
Шилэн хоолой туслах хэрэгслийн хамт	5.0
Үйлдвэрийн талбайд угсрах яндан хоолойн шугам сүлжээ (талбайн гаднах, доторх шугам сүлжээ) гагнаастай яндан (ус ба хий дамжуулахаас бусад)	1,0
Даралттай ширмэн яндан холбох хэрэгслийн хамт, ариутгах татуургын туслах хэрэгслийн хамт, вааран, асбестцентэн ба төмөрбетон хоолой	2,0
Хуванцар хоолой шугам сүлжээний туслах эд анги, хэрэгслийн хамт	2,5

Хавсралт7

Хэв хашмалын эргэлтийн тоо, эргэлттэйгээр ашиглагддаг хэв хашмалын материалын зарцуулалтад зохицуулалт хийх итгэлцүүр

Түр байгууламжийн эргэлтийн эд анги (сувгийн ханын бэхэлгээний бамбай, төрөл бүрийн шат, вандан, хэв, хашмал, бамбай)-ийн эргэлтийн тоо ба эргэлт нэг бүрийн элэгдэл хорогдлын хувиас хамааруулан, материал зарцуулалтын нормд залруулгын итгэлцүүрийгхэрэглэнэ.

Хавсралт7. Хүснэгт 1

Зүсмэл материалын зарцуулалтын нормын залруулгын итгэлцүүр.

Эхний суурилуулалтыг оруулсан, эргэлтийн тоо	Эргэлт нэг бүрийн материалын хорогдол (элэгдэл), %-иар
Эхний суурилуулалтыг оруулсан, эргэлтийн тоо	1	3	5	10	15	20
2	0,505	0,515	0,525	0,550	0,575	0,600
3	0,340	0,353	0,366	0,400	0,433	0,467
4	0,257	0,273	0,288	0,325	0,362	0,400
5	0,208	0,224	0,240	0,280	0,320	0,360
6	0,175	0,192	0,208	0,250	0,292	0,333
7	0,151	0,168	0,186	0,228	0,271	0,314
8	0,314	0,151	0,169	0,212	0,256	0,300
9	0,121	0,138	0,156	0,200	0,244	0,289
10	0,109	0,127	0,145	0,190	0,235	0,280
15	0,076	0,095	0,113	-	-	-
20	0,06	0,079	0,098	-	-	-
25	0,05	0,069	0,088	-	-	-
30	0,043	0,062	0,082	-	-	-
35	0,038	0,058	0,077	-	-	-
40	0,035	0,054	0,074	-	-	-

Жич: Түр байгууламжийн бүтээц, эд ангийн эргэлтийн эхний суурилуулалтад шаардагдах материалыг зүсмэл материал зарцуулалтын орцын нормоор тооцсон тохиолдолд дээрх залруулгын итгэлцүүрийг хэрэглэнэ.

Түр байгууламжийн эргэлтэд ордог эд ангиудын бодит элэгдлийг ашиглалтын явцад хийгдсэн судалгааны үр дүнг үндэслэн эргэлт нэг бүрийн материалын хорогдол ба эргэлтийн тоог сонгож авна.

Хавсралт7. Хүснэгт 2

Хэв хашмалын материалын зарцуулалтад зохицуулалт хийх итгэлцүүр

д/д	Газрын ажлыг гүйцэтгэх ба бүтээцийг угсрахад түр хэрэглэх хэв хашмалын төрлүүд	Эргэлтийн тоо	Итгэлцүүр "к"
1	2	3	4
Хэв хашмал
1.	Резервуар ба бусад ус дамжуулах болон ариутгах татуургын байгууламж
	- 10 м хүртэл голчтой дугуй хэлбэртэй	3	0,41
	- 10 м-ээс дээш голчтой	4	0,36
	- тэгш өнцөгт хэлбэртэй	6	0,3
2.	Барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжийн суурийн
	- 5 м3 хүртэл багтаамжтай	4	0,36
	- 5 м3-аас 10 м3 хүртэл	5	0,33
	- 10 м3-аас дээш	6	0,3
3.	Барилгын шугаман суурь, зоорийн хана, цементийн агуулахын ган багана доорх суурь, суурийн дам нуруу зэрэг бүтээцийн	10	0,26
4.	3 метр хүртэл эргэн тойрны хэмжээтэй багана	12	0,25
5.	3 м-ээс дээш эргэн тойрны хэмжээтэй багана	15	0,23
6.	Хавиргат болон дам нуруугүй хучилтын хавтан	12	0,25
7.	Угсармал төмөр бетоныг цутгамал болгоход	5	0,33
8.	Дам нуруу, бүс бетон , ялуу	15	0,23
9.	СФС маркийн фанеран хэв	20	0,22
10.	Газрын ажлын бэхэлгээ	5	0,33
11.	Засал, өргийн шатны тулгуур мод	20	0,22

Хавсралт8

Цэвэр жинг бохир жинд шилжүүлэх итгэлцүүр (К)

Д/Д	Материал, эдлэл, бүтээцүүд	Хэмжих нэгж	К
1	2	3	4
1	Хлорт аммоний техникийн (нашатырь)	т	1.12
2	Үжил эсэргүүцэгч уст (цахиур фторт натри техникийн)	"	1.06
3	Цахилгаан гэрэлтүүлгийн арматур	"	2.05
4	Асбест	"	1.04
5	Асбозурит	"	1.03
6	Асбослюда	"	1.03
7	Асботермит	"	1.03
8	Асфальтит	"	1.02
9	Ацетилен	м3	17.2
10	Ацетон техникийн	т	1.53
11	Бакелит шингэн	"	1.27
12	Бензин	"	1.06
13	Бензол	"	1.26
14	Хар тос (нефтийн)	"	1.05
15	Домен зуухны блок	"	1.12
16	Хөөсөн шилэн блок - эзлэхүүн, жин
	200кг/м3, мөн 200кг/м3,	м3	1,41
	300кг/м3, 300кг/м3,		1,27
17	Боолт эрэг	"	1.13
17	Шилэн блок (хөндий)	Т	1.18
18	Асбестон цаас	"	1.29
19	Техникийн хуурай тунгаа	Т	1.04
20	Эрдэс хөвөн
	Марк 75-М-75	м3	2,11
	Марк 100-М-100	м3	1,83
22	Хөвсийлгөсөн вермикулит	Т	1.06
23	Навтас	"	1.03
24	Тэсрэх бодис: Аммиак селитрийн
	Патронгүй	-	1,37
	Патронтой	-	1,54
25	Хуудсан винипласт	"	1.22
26	Шураг	"	1.13
27	Барилгын эсгий	м3	1.05
28	Асбестан утас	т	1.04
29	Лав байгалийн /озокерит/ ба зохиомол /церезин/ чулуун лав	"	1.26
30	Тусгаарлагч шаазан	"	1.35
31	Галт уулын нунтаг чулуу	"	1.05
32	Эрэг	"	1.13
33	Хадаас	"	1.15
34	Гидроизол, изол	10 м2	1.07
35	Барилгын болон хэвний гөлтгөнө (алебастр)	т	1.03
36	Тугалагатай цагаан будаг	"	1.29
37	Галд тэсвэртэй нунтаг шавар	"	1.02
38	Техникийн глицерин	"	1.22
39	Бал чулуу	"	1.04
40	Гудрон, хагас гудрон	т	1.05
41	Модны давирхай	"	1.18
42	Чулуун нүүрсний давирхай	"	1.19
43	Нунтагласан диабаз	т	1.02
44	Диатомит, трепел	"	1.04
45	Дихлорэтан (техникийн)	"	1.16
46	Шавардлагын савх мод	Мян.ш	1.17
47	Царцмаг (техникийн)	т	1.17
48	Тав	"	1.13
49	Цонхны шаваас	"	1.26
50	Тунгаагаагүй, нунтаг ба бүхэл шохой	"	1.22
51	Хлорт шохой	"	1.23
52	Техникийн резинэн эдлэлүүд	"	1.29
53	Барилгын төмөр эдлэхүүн	"	1.13
54	Эбонит эдлэлүүд	"	1.29
55	Шаазан эдлэлүүд	"	1.37
56	Техникийн идэмхий кали (хатуу)	"	1.08
57	Хлорт кальци (техникийн)	"	1.06
58	Нарсны канифоль (давирхай)	"	1.31
59	Кальцийн карбид	"	1.06
60	Карборунд (нунтаг)	"	1.2
61	Асбестан картон	"	1.24
62	Барилгын картон	"	1.18
63	Керосин	"	1.05
64	Вааран цул тоосго 250х120х65мм хэмжээтэй	Мян.ш	1.06
65	Галд тэсвэртэй тоосго ба эдлэлүүд	т	1.07
66	Өнгөлгөөний керамик тоосго ба чулуу	Мян.ш	1.06
67	Керамик хөндий тоосго 250х120х65мм хэмжээтэй	"	1.09
68	Хүчилд тэсвэртэй тоосго	т	1.15
69	Царууц тоосго 250х120х65мм	Мян.ш	1.06
70	Дулаан тусгаарлалтын тоосго	м3	1.19
71	Хүчилтөрөгч	"	7.86
72	Давсны хүчил (техникийн)	т	1.59
73	Цавуу, хар тосны	"	1.27
74	Цавуу, казеин	"	1.15
75	Цавуу будгийн (хатуу)	"	1.21
76	Цавуу модны (хатуу)	"	1.18
77	Таяг хадаас	"	1.13
78	Будаг (хэрэглэхэд бэлэн болсон)	"	1.29
79	Будаг (хуурай)	"	1.29
80	Асбест хуудсан дээврийн бэхэлгээ	"	1.13
81	Асбестийн үйрмэг	"	1.04
82	Гантигийн үйрмэг	"	1.01
83	Телефон, телеграфын дэгээ	"	1.13
84	Төмрийн ба зэсийн байван	"	1.14
85	Лак	"	1.26
86	Цахилгаан чийдэн	10ш	6.88
87	Асбестан тууз, утас, чигжээс, олс	т	1.21
88	Лигроин	т	1.29
89	Линкруст	100 м2	1.23
90	Шалны хулдаас	"	1.29
91	Асбесто-цементэн долгионтой хуудас	"	1.29
92	Асбесто-цементэн хавтгай хуудас	"	1.18
93	Хлорт магний (техникийн)	т	1.05
94	Мазут	"	1.04
95	Хэвний тос	"	1.25
96	Өнгөлгөөний тос (соляр)	"	1.25
97	Шалны хулдаас наадаг шаваас	т	1.13
98	Дээврийн шаваас	"	1.13
99	Төрөл бүрийн шаваас	"	1.21
100	Каолин утсаар хийсэн эд	"	1.38
101	Тусгаарлалтын зулхай	м3	1.52
102	Бүхэл цэрд	т	1.01
103	Нунтаг цэрд	"	1.02
104	Галд тэсвэртэй шавар	"	1.02
105	Андезитийн ба бештаунитийн гурил	"	1.02
106	Төмсний ба хөх тарианы гурил	"	1.02
107	Иж бүрэн холболтын бугуйвч	"	1.01
108	Саван (шингэн)	"	1.37
109	Саван (хатуу)	"	1.16
110	Асбестон жийргэн чигжээс	"	1.19
111	Ниппель	"	1.39
112	Новоасбозурит	"	1.03
113	Ханын цаас	100 м2	1.08
114	Магнийн исэл	т	1.05
115	Маажин	"	1.26
116	Олсны сэв	"	1.03
117	Олс	"	1.03
118	Лааны тос	"	1.26
119	Зүймэл шал	м2	1.2
120	Давирхайн шаар	т	1.22
121	Уушгин чулуу (бүхэл)	"	1.03
122	Уушгин чулуу (нунтаг)	"	1.02
123	Пергамин	10 м2	1.07
124	Ханын дотоод өнгөлгөөний паалантай вааран хавтанцар	"	1.27
125	Шалны вааран хавтанцар	"	1.17
126	Өнгөлгөөний вааран хавтанцар	"	1.13
127	Хүчил, дулаанд тэсвэртэй вааран хавтанцар	"	1.17
128	Хүчил, шүлтэд тэсвэртэй вааран хавтанцар	"	1.17
129	Шалны поливинилхлорид хавтанцар	10 м2	1.25
130	Өнгөлгөөний полистирол хавтанцар	"	1.65
131	Ханын өнгөлгөөний шигтгэмэл хавтанцар	"	1.1
132	Ханын өнгөлгөөний хавтанцар	"	1.1
133	Асбестовермикулит хавтан	"	1.1
134	Модны зоргодсон хавтан	10 м2	1.22
135	Модны үртэс зоргодсон хавтан	"	1.12
136	Перлит хавтан	м3	1.33
137	200 кг/м3 хүртэл эзлэхүүний жинтэй хавтан	"	2.02
137	200 кг/м3-ээс их эзлэхүүний жинтэй хавтан	-	1,25
138	Зэгсэн, хүлрэн, дулаан тусгаарлах хавтан	10 м2	1.28
139	Дулаан тусгаарлалтын хавтан	м3	1.28
140	Перлитофосфогел хавтан	"	1.47
141	Перлитоцементэн хавтан	"	1.47
142	Полистирол пенопластан дулаан тусгаарлах хавтан	"	2.9
143	Дулаан тусгаарлагч ( совелитов ) марк:
	350 м-350	-	1,27
	450 М-450	-	1,24
144	Барилгын бэхэлгээ	т	1.13
145	Политура	"	1.27
146	Төрөл бүрийн хагас цилиндрэн дулаан тусгаарлагч	м3	1.49
147	Диатомит хагас цилиндрэн дулаан тусгаарлагч	"	1.38
148	Нийлэг холбогчтой хагас цилиндрэн эрдэс хөвөн дулаан тусгаарлагч	"	1.45
149	Барилгын нунтаг	т	1.02
150	Магнезит нунтаг	"	1.01
151	Дулаан тусгаарлах нунтаг (совелит)	"	1.05
152	Занарын нунтаг	"	1.03
153	Халуун тусгаарлах нунтаг	"	1.05
154	Занарын цацлаг	"	1.05
155	Металлын пудро	"	1.29
156	Лак будгийн шингэлэх бодис	"	1.26
157	Тууз (резин)	"	1.02
158	Цахилгааны шаазан өнхрүүл	"	1.35
159	Хар цаас (рубероид)	10 м2	1.06
160	Хоолой(резин)	т	1.02
161	Хөө	"	1.07
162	Дулаан тусгаарлах сегмент (диатомитаас бусад)	м3	1.45
163	Дулаан тусгаарлах диатомит сегмент	"	1.3
164	Нунтаг хүхэр	т	1.03
165	Сүлжмэл ган тор	м2	1.06
166	Сиккатив	т	1.26
167	Скипидар	"	1.31
168	Дулаан тусгаарлах скорлуп	м3	1.52
169	Нефтэн тосолгоо (консталин, солидол гэх мэт)	т	1.27
170	Хуурай терразит шавардлагын хольц	"	1.02
171	Модны болон чулуун нүүрсний давирхай	т	1.15
172	Эпоксидон давирхай	"	1.34
173	Этилийн спирт	"	1.35
174	Стеарин	"	1.26
175	Арматуртай шил	10 м2	1.56
176	Шингэн шил	т	1.12
177	2-3 мм зузаантай цонхны шил	м2	1.5
178	4-5 мм зузаантай, халуун аргаар өнгөлсөн толин цонхны шил	"	1.42
179	6 мм зузаантай цонхны шил	"	1.64
180	6-7 мм зузаантай, халуун аргаар өнгөлсөн, толин мөн үзмэрийн цонхны өнгөлсөн, 5.5-8 мм зузаантай шил	"	1.64
181	Хээтэй шил	10 м2	1.42
182	Цаваг цаас	м2	1.06
183	Шилэн сав	т	1.95
184	Дизелийн түлш	"	1.05
185	Трихлорэтилен	т	1.16
186	Фанера	м3	1.2
187	Фаолит (хүчил эсэргүүцэх, зэврэлтээс хамгаалах шаваас)	"	1.06
188	Цемент /Олон дахин дамжлага хийх үед/	"	1.02
188	Бусад тохиолдолд	-	1,04
189	Замын боолтын пүрштэй даравч	т	1.13
190	Галд тэсвэртэй нунтаг(шамот)	т	1.02
191	Өнгөлгөөний зүлгүүр	100 хуудас	1.27
192	Хадаас, эрэг	т	1.13
193	Эрэгтэй хадаас	"	1.13
194	Графитан электрод	"	1.25
195	Металл электрод	"	1.16
196	Паалан	"	1.26
197	Шилмүүст модон хаалганы блок, хавтас	м2	1.2
198	Царс болон бусад сайн чанарын модонхаалганы блок, хавтас	"	1.15
199	Шилмүүст модон давхар хавтастай цонхны блок	"	1.38
200	Царс болон бусад сайн чанарын модон давхар хавтастай цонхны блок	"	1.29
201	Давхар хавтастай цонхны блок	"	1.32
202	Шилмүүст модон эдлэлүүд (хагас дугуй ховил, хүрээ мод гэх мэт)	100 м	1.15
203	Царс болон сайн чанарын модон эдлэлүүд	"	1.15
204	Стандартын болон стандартын бус мод ба чулуун байшингийн модон хэсгүүд (нарийн мужааныхаас бусад) түр барилгын хэсэг, хашааны хэсэг, үйлдвэрийн барилгын хучилтын наамал нуруу, татанга гэх мэт	м3 хэсэг	1.02
205	Зүймэл шалны банз, бамбай	м2	1.4
206	Хаалганы хайрцаг	м	1.05
207	Цонхны хайрцаг	"	1.05
208	Гонх, шүүгээ, хавтгайлж зэрэг угсармал тоноглол сантехникийн ажлын эдлэл, цогцолбор	м2	1.34
209	Агаар халаалтын агрегат	т	1.37
210	Гэр аж ахуйн хийн агрегатууд: Ус халаагч аппаратууд		1.66
210	Пийшин	-	1,58
211	Автомат гал унтраагуурын эд ангиуд (спринклер аппарат эд ангиуд, агаарын усан дохиоллын, усан хяналт–дохиоллын өдөөгч,хавхлагууд, хосолсон ажиллагаатай хаалт гэх мэт)	"	1.72
212	Ус халаах колонзын арматур	т	1.69
213	Сантехникийн тоноглолын арматур (онгоц, шүршүүрийн, суултуурын гэх мэт)	"	1.21
214	Нөөцийн болон тэлэлтийн сав	"	1.42
215	Зайлах шаазан буюу ширмэн усны сав	"	1.43
216	Оньсон хаалт, хаах төхөөрөмжүүд гэх мэт бусад үүнтэй адил арматур	"	1.26
217	Вааран онгоц	"	1.38
218	Эмнэлгийн зориулалтын хөлний онгоц	"	1.34
219	Эмнэлгийн зориулалтын гарын онгоц	"	1.92
220	Ширмэн паалантай онгоц	"	1.34
221	Хий зайлуулах хавхлага	"	1.22
222	Хаалт	"	1.32
223	Сэнс, хөөрөг	"	1.6
224	Ус хэмжүүр	"	1.23
225	Ус ялгуур, тос бариур	"	1.25
226	Эзлэхүүний ус халаагуур, ус түргэн халаагуур	"	1.21
227	Хий зайлуулах төхөөрөг	"	1.25
228	Агаар хуваарилах, хий хураах төхөөрөг	"	1.23
229	Ус урсгах далд тосгуур	"	1.27
230	Сэнсний сорох ам, сорох дефлектор, шүүлтүүр	"	1.6
231	Халаах зуухны тоноглол	"	1.22
232	Ариун цэврийн өрөөний тоноглол	"	1.35
233	Далд угсрах гидрант	"	1.33
234	Галын хоолойн толгой	"	1.33
235	Бохир шүүгч	"	1.2
236	Хавхлага, дроссель	"	1.67
237	Ариун цэврийн шүршүүр (бидэ)	"	1.58
238	Тос хураагч	"	1.5
239	Инжектор	"	1.27
240	Агаар халаагуур	"	1.37
241	Буцалгагч	"	1.81
242	үл буцаах ба урьдчилан хамгаалах хавхлага	"	1.27
243	Даралт бууруулах хавхлага	"	1.27
244	Төрөл бүрийн хавхлага (хүрэл, ган, ширэм)	"	1.21
245	Ус халаах цайрдсан паалантай, хатуу түлшээр ажилладаг колонк	"	1.35
246	Жийрэгт тэгшитгүүр	"	1.25
247	Халаалтын конвектор	"	1.35
248	Конденсат шүүгч	"	1.27
249	Кондинционер	"	1.23
250	Халаалтын жижиг тогоо	"	1.21
251	Халаалтын бусад тогоо	"	1.3
252	Ус түгээх, ариун цэврийн кран (хүрэл, гууль, ган ширмэн)	"	1.38
253	Сантехникийн дотоод шугам, сүлжээний бэхэлгээ (яндан хоолойн тулгуур, дэгээ г.м зүйлүүд)	т	1.13
254	Манометр г.м хэмжигч багажууд	"	1.46
255	Паалантай ширмэн угаагуур	"	1.29
256	Асбестоцементэн даралтгүй шугам хоолойн асбестоцементэн цагирагтай бугуйвч	"	1.3
257	Асбестоцементэн ус дамжуулах шугам хоолойн асбестоцементэн цагирагтай бугуйвч	"	1.33
258	Уян бугуйвч	"	1.26
259	Ширмэн тогооны ниппель		1.36
260	Паронит	"	1.12
261	Батурины хийцийн шүршигч богино хоолой	"	1.54
262	Хагас шаазан писсуар	"	1.72
263	Хатуу түлшээр ажилладаг халаалтын зуух	"	1.49
264	Ширмэн, паалантай шүршүүрийн тэвш	"	1.33
265	Алчуур хатаагч	"	1.3
266	Инерцээр тоос ялгагч	"	1.74
267	Радиатор, халаах хэрэгслэл	"	1.09
268	Гал тогооны паалантай тосгуур	"	1.57
269	Галын хоолой , ханцуйвч	"	1.03
270	Жалюзэн сараалж	"	1.24
271	Матсан яндан (сифон)	"	1.5
272	Шүршүүрийн холигч	"	1.48
273	Галын хоолой (стволы)	"	1.49
274	Ширмэн паалантай гадаалгуур	"	1.49
275	Даралтгүй 100 мм дотоод голчтой шугам хоолойн асбестоцементэн яндан хоолой	м	1.44
276	100 мм-ээс дээш дотоод голчтой шугам хоолойн асбестоцементэн яндан хоолой	"	1.01
277	100 мм дотоод голчтой ус дамжуулах шугам хоолойн асбестоцементэн яндан хоолой	"	1.34
278	100 мм-ээс дээш дотоод голчтой ус дамжуулах шугам хоолойн асбестоцементэн яндан хоолой	"	1.01
279	Шүршүүрийн тортой хоолой	т	1.69
280	400 мм хүртэл дотоод голчтой бохир зайлуулах керамик хоолой	"	1.23
281	400 мм-ээс дээш дотоод голчтой бохир зайлуулах керамик хоолой	"	1.3
282	Халаалтын хавиргат ширмэн яндан хоолой	"	1.27
283	Чийглэгч	"	1.54
284	Шингэний түвшин заагуур	"	1.23
285	Шаазан угаагуур	"	1.43
286	Шаазан суултуур	"	1.5
287	Үүрэн торон шүүлтүүр	"	1.35
288	Шугам хоолойн ширмэн холбох хэрэгсэл (фитинг)	"	1.3
289	Уухад зориулсан оргилуур	"	1.63
290	Үлээгүүр (циклон)	"	1.44
291	Усны элеватор	"	1.26
292	Сэнс хөөргийн цахилгаан хөдөлгүүр	"	1.21
293	Уурын эжектор	"	1.26

Хавсралт 9 /зөвлөмжийн/

Технологийндарааллын бүтэц, агуулгад тавигдах шаардлага

1. Технологийн дараалал /карт/-ынбүтэц

Технологийн карт нь дараах бүлгүүдээс бүрдэнэ. Үүнд:

хэрэглэх хүрээ;
тулгуурлах үндэслэл;
ажил гүйцэтгэх технологи, зохион байгуулалт;
ажлын чанарт тавигдах шаардлага;
материал-техникийн нөөцийн хэрэгцээ;
техник аюулгүй ажиллагаа ба хөдөлмөр хамгаалал;
техник-эдийн засгийн үзүүлэлтүүд.

Технологийн картын бүтэц нь технологийн процессын төвөгшил ба өвөрмөц онцлогоос шалтгаалан хянагдах, нэмж оруулах замаар өөрчлөгдөж болно. Жишээлбэл: Технологийн карт боловсруулах үед технологийн процесс нь энгийн бол "тулгуурлах үндэслэл" ба "техник-эдийн засгийн үзүүлэлтүүд" гэсэн бүлгүүдийг хасч, харин технологийн процесс нь нарийн, төвөгшилтэй гэж тодорхойлогдсон бол "Ажил гүйцэтгэх технологи ба зохион байгуулалт"бүлгийг задалж "Ажлын зохион байгуулалт","Ажил гүйцэтгэх технологи" гэсэн хоёр бүлэг болгож болно.

"Техник эдийн засгийн үзүүлэлтүүд" гэсэн бүлэгт зардлын калькуляци болон ажил гүйцэтгэх графикийг тусгахгүй байж болно. Технологийн картад дээрхи бүтцийг агуулгаар нь дэлгэрүүлж оруулна.

2. Хэрэглэх хүрээ

Энэ бүлэгт технологийн карт нь боловсруулагдаж байгаа барилгын хэсэг буюу бүтээцийн элемент, барилга (байгууламж)-ын нэр төрөл, технологийн процессын нэрийг оруулна.

Технологийн картыг барилга байгууламж шинээр барих, барилга байгууламжийг өргөтгөх, шинэчлэх, барилга байгууламжийг засварлах, тоноглох, буулгалтын ажил, гадна талбайн тохижилт хийх ажлын алинд нь зориулагдсан болохыг тодорхой зааж өгнө.

Технологийн карт боловсруулахад шаардагдах ажлын хэмжээг төсвийн суурьнормын хэмжих нэгжээр бодож гаргасан үндэслэл, шифр, тооцооны өгөгдлүүдийг зааж бичнэ.

Барилгын ажил гүйцэтгэх онцлог ба нөхцөл мөн түүнчлэн ажил гүйцэтгэхэд зөвшөөрөгдөх температур, чийглэг, цаг уурын болон бусад хүрээлэн буй орчны үзүүлэлтүүдэд тавигдах шаардлагын талаархи мэдээллийг тусгана.

Технологийн картад өгөгдсөн ажлын төрлийг гүйцэтгэх, бүтээцийг угсрахад ашиглагдах бүх төрлийн материал эдлэлийн нэр төрөл, түүний шинж чанарыг тодорхойлсон баримт бичиг (стандарт) болон үйлдвэрлэгч байгууллагын талаархи мэдээллийг оруулна.

3.Ажил гүйцэтгэх технологи, зохион байгуулалт

3.1Энэ бүлгийг барилгын үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтын үйл ажиллагаатай нийцүүлэн бэлтгэл, үндсэн ба төгсгөлийн ажил гэсэн дэд бүлгүүдэд хуваана.

Дэд бүлэг "бэлтгэл ажил"-д барилгын ажил гүйцэтгэхэд шаардлагатай зураг төслийн технологийн болон зөвшөөрөл олгох ямар баримт бичиг бүрдүүлэх, барилгын материал эдлэл, бүтээцээр хангах иж бүрдүүлэлтийг ямар аргаар хийсэн, барилгын машин механизм, технологийн тоног төхөөрөмж болон тоноглолыг яаж сонгосон, барилгын талбай болон ажлын байр (талбайг тэгшлэх, барилгын талбайг мод болон бут сөөгөөр хашиж хамгаалах, тээврийн хэрэгсэлийн байнгын ба түр ашиглах зам болон зогсоол, ус хангамж ба ариутгах татуурга, цахилгаан эрчим хүчний шугам сүлжээний түр холболтууд, барилгын талбайг галын аюулаас хамгаалах болон талбайн хамгаалалтын гэрэлтүүлэг ба дохиоллын системийн хэрэгслүүд, угсралтын бүсийн анхааруулах дохио, санамж тэмдэг болон хамгаалалтын самбар гэх зэрэг) зохион байгуулалтын тухай мэдээллийг оруулна.

Дэд бүлэг "үндсэн ажил"-д барилгын ажлыг технологийн процессоор нь, мөн түүнчлэн процессыг ажилбараар нь яаж хуваасныг тодорхойлон гүйцэтгэх горимын талаархи зааврыг бичиж өгнө. Технологийн процессын үндсэн өгөгдлүүдийг загвар 1-д үзүүллээ.

Загвар 1

Барилгын ажил гүйцэтгэх технологийн процесс

Технологийн ажилбарын нэр, гүйцэтгэх дараалал.	Ажлын хэмжээ м2, м3, кг гэх мэт	Машин тоног төхөөрөмж ,багаж хэрэгсэлийн нэр, машины ажиллах хугацааны норм (маш-цаг)	Барилгын материал, бүтээцийн нэр, түүний хэрэгцээ кг, м, м3 гэх мэт	Ажилчдын мэргэшил, хөдөлмөр зарцуулалтын норм (хүн-цаг)
1	2	3	4	5

Дэд бүлэг "төгсгөлийн ажил"-д үндсэн ажлын технологийн тоног төхөөрөмжийг задлах, барилгын талбайг цэвэрлэх, орчны тохижилтыг сэргээн засварлаж хэвийн байдалд нь оруулах (мод, бут сөөг тарих), анхааруулах тэмдэг, хашаа хамгаалалтыг буулгах гэх мэт дагалдах ажлуудыг оруулна.

3.2 Бүлэг "бэлтгэл ажил"-д дараах зүйлүүдийг багтаасан байна. Үүнд:

барилгын талбайд материал бүтээц хураах; объект руу орох гарах зам гарц гаргах; машин, шат тавцанг байрлуулах; барилга байгууламжийн эргэн тойрны зам талбай, угсралтын болон өргүүрийн ажлын аюултай бүсийн хязгаар тогтоох; барилгачдад үйлчлэх талбайн титулын бус түр барилга байгууламж (объектын оффис, агуулах, материал эдлэл үйлдвэрлэх цех, гадна материал хураах, хадгалах талбай болон саравч, гараж, засварын газар, ажилчдын байр, хоолны газар, душ угаагуур, түр бие засах газар, хашаа, харуулын байр, цахилгаан, дулаан, ус, холбоо дохиолол, телекамер)-ийг шилжүүлэн байршуулах зэргийг зааварласан ажлын байрны зохион байгуулалтын бүдүүвч;
машин болон технологийн тоног төхөөрөмжийг барилга байгууламжийн тэнхлэгтэй холбож бэхлэн байршуулах, үйлчлэлийн аюултай бүс, түүнийг хашиж хамгаалах аргыг заасан бүдүүвч;
өргөтгөл, шинэчлэлтийн үед үндсэн барилга, үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг барилга угсралтын ажилтай нийцүүлэх заавар.

Бүлэг "бэлтгэл ажил"-д дараах зүйлүүдийг оруулж болно. Үүнд:

материал, бүтээцийг тээвэрлэх, хураах болон хадгалах бүдүүвч;
барилгажих талбайг бэлтгэх ажлын хүрээнд талбайн зам, инженерийн шугам сүлжээний геодезийн хэмжин шалгалтын ажлыг гүйцэтгэх, түүний дотор газрын гадаргын өндөржилт болон тэнхлэгийн тэмдэгтийг барилгын талбайд шилжүүлэн баригдах барилга байгууламжийн тэг тэнхлэгийг тэмдэглэн гадаслах ажилд тавигдах шаардлага;
ил задгай, саравч буюу нимгэн хучлагаар далдлагдсан орчинд, дулаан байранд гэх мэтээр ажил гүйцэтгэх нөхцөлийг тодорхойлсон үзүүлэлтүүд
тухайн төрлийн ажлыг гүйцэтгэхэд зөвшөөрөгдөх чийглэг болон температур, түүнчлэн тэдгээр хэмжээсүүдийн хэмжилтийн багаж хэрэгсэлд тавигдах шаардлага.
материал эдлэлийг тээвэрлэх, хураах болон хадгалах бүдүүвчид дараах зүйлүүдийг оруулна.
материал, бүтээцийг тээвэрлэх тоо хэмжээ болон техникийн үндсэн үзүүлэлтийг нь тусгасан тусгай зориулалтын сав баглаа боодол болон тээврийн хэрэгслийн нэр, тээвэрлэлтийн нөхцөлд тавигдах шаардлага;
материал бүтээцийг зураг төсөлд заасан чанар, стандартын үзүүлэлтийг алдагдуулахгүй зөв хурааж хадгалах талбайг зохион байгуулахад тавигдах шаардлага (материал бүтээцийг хэлбэр хэмжээ маркаар нь төрөлжүүлэх, хадгалалтын температур чийглэгийн горимыг бүрдүүлж, тэдгээрийг хазайх, гулсах, нурахаас сэргийлэх арга хэмжээ);
угсармал бүтээц болон хагас бэлэн бүтээгдэхүүн, түүнийг ачих, буулгах горим, хураах бүдүүвч;
материалыг хуурайших буюу чийг авахаас, зэврэх, үжилд өртөхөөс хамгаалж хураах бүдүүвч.

3.3 Бүлэг "үндсэн ажил"-ийн технологийн процесст дараах зүйлүүдийг оруулна. Үүнд:

хийгдэх ажлын технологийн процесс (ажилбар)-ын чанарт тавигдах техникийн шаардлага, хэрэглэх, хэмжих, шалгах багаж, аргын жагсаалт
ажлын процесс (ажилбар)-ын технологийн бүдүүвч;
ажлын механикжуулалтын болон машин, тоног төхөөрөмж болон тоноглол байрлуулалтын бүдүүвч.

Технологийн процессын агуулгыг тодорхойлон бичих:

механикжуулалтын хэрэгсэл болон ажилчдыг байршуулах бүдүүвчийг тусгасан ажлын байрны зохион байгуулалтын төсөл;
барилга (байгууламж)-ын хэсэг болон бүтээцийг угсрах (буулгах) процесст, түүний тогтвортой байдлыг хангах арга хэмжээ;
угсралтын ажлын шаардлагатай нарийн тохиргоог хангах нөхцөл;
барилга (технологийн)-ын процессын нэр, түүний дэс дараалал болон технологийн ажилбарыг гүйцэтгэх арга;
технологийн процесс болон ажилбарыг цаг тухайд нь аюулгүй хавсран гүйцэтгэх ажиллагааны журам;
угсармал бүтээцийг угсрахад ашигладаг тусгай зориулалтын төхөөрөмжийн марк, түүний үндсэн үзүүлэлт, ажилбарыг гүйцэтгэхэд ашиглах ээлж дараалал тэнжээ, оосор, хавчаар, түр болон байнгын бэхэлгээг зөв хэрэглэхийг зааварласан бүдүүвч;
барилгын үе шатны ажлуудыг гүйцэтгэх технологийн процессийн дэс дарааллын бүдүүвч
харилцан уялдаа холбоо бүхий олон тооны машин, тоног төхөөрөмжийг ашиглах, технологийн процессыг гүйцэтгэх ажиллагааны механикжуулалтын бүдүүвч. Үүнд:

машины бүрэлдэхүүн;
машиныг нэгэн зэрэг ажиллуулах, нөхцөл, хэвийн ажиллагааг хангах арга хэмжээ;
эцсийн бүтээгдэхүүн буюу нийт ажлын томсгосон үзүүлэлтээр тооцсон машины бүтээмжийн үзүүлэлтүүд.

4.Ажлын чанарт тавигдах шаардлага

4.1 Энэ бүлэгт технологийн процесс болон ажилбарын хяналтын хэмжээсүүд, технологийн процессийн шатанд гологдол бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэлээс хасах тухай шийдвэр гаргах болон хяналтын үр дүнг баримтжуулах журам, хэмжин шалгалтын бүдүүвч болон арга зүйг тусгана.

Хэрэглэж буй арга зүй болон хэмжин шалгалтын багаж хэрэгсэлнь Монгол Улсын стандарт болон норм, дүрэм, техникийн шаардлагыг хангасан, батлагдсан үр дүнгийн найдвартай байдлыг хангах ёстой.

Гүйцэтгэлийн зөвшөөрөгдөх алдаа нь ямар хэмжээтэй байвал тухайн ажлыг норм, дүрэм, стандарт, чанарын шаардлага хангасан гэж үзэхийг нарийвчлан зааж өгнө.

Технологийн картад тусгагдсан ажлын чанарт тавигдах хяналт нь дараах хүрээг хамарна. Үүнд:

зураг төслийн болон технологийн хяналт;
хэрэглэж буй барилгын материал, эдлэл болон бүтээцийн хяналт;
технологийн процессын ажилбарын хяналт;
угсрагдсан бүтээц болон тоног төхөөрөмж, баригдсан барилга байгууламжийн ажлыг хүлээж авах үеийн хяналт.

Технологийн процессын ажилбарын хяналтад шаардагдах үндсэн үзүүлэлтүүд болон хэмжээсийг загвар 2-д нэгтгэн гаргана.

Загвар 2

Технологийн процессын ажилбарын хяналт

Технологийн процесс, түүний ажилбарын нэр	Хянагдаж буй хэмжээсийн шалгуур үзүүлэлт (нормативын ямар баримт бичгийн үндэслэлээр)	Хэмжээсийн чанарын шаардлагын зөвшөөрөгдөх утга	Чанарын хяналтын арга, хэмжилтийн багаж хэрэгсэл
1	2	3	4

4.2 Зураг төслийн болон технологийн баримт бичгийн хяналтаар барилгын (технологийн) процессыг гүйцэтгэх анхны өгөгдлүүд, гүйцэтгэх ажлын нэрсийн жагсаалт, угсрагдах бүтээц болон технологийн тоног төхөөрөмж, түүний бүрэн бүтэн байдал, иж бүрдүүлэлт, тэдгээрийн чанарын үзүүлэлтүүдийг урьдчилан шалгана.

Технологийн картад чанарын хяналтын аргууд, хэмжин шалгалтын багаж хэрэгсэл, сорилт туршилт болон хэмжилтийг гүйцэтгэх заавар, туршилт болон хэмжилтийн үр дүнг боловсруулах, тогтоогдсон стандарт, техникийн нөхцөлүүдээр түүнийг үнэлэх журмыг тусгаж өгнө.

4.3 Технологийн картад материал, эдлэл болон бүтээцийн хяналт; технологийн процессын ажилбарын хяналт; угсрагдсан бүтээц болон технологийн тоног төхөөрөмж, баригдсан барилга байгууламжийн ажлыг хүлээн авах чанарын хяналтын бүдүүвчийг тусгана. Дээрхи бүдүүвчүүд нь ажлын байрны чанарын аттестатчлал хийх болон талбайн даамалын гарын авлага болно.

4.4 Энэ бүлэгт төвөгшилт ихтэй бүтээцийн завсарын хүлээн авалт, далдлагдсан ажлын, түүнчлэн дууссан ажил болон объектыг ашиглалтад хүлээн авах ажлын актын маягтыг үзүүлж болно.

5.Материал-техникийн нөөцийн хэрэгцээ

5.1 Технологийн картын энэ бүлэгт дараах зүйлүүдийг тусгаж өгнө. Үүнд:

барилгын машин механизм, технологийн тоног төхөөрөмжийн нэр;
технологийн тоноглол, багаж хэрэгслийн нэр;
материал, бүтээцийн нэр.

5.2 Барилга (технологийн)-ын процесс, ажилбарыг гүйцэтгэхэд шаардагдаж буй машин, технологийн тоног төхөөрөмжийг өөрийн болон гадаад орнуудын туршлага, технологийн процессын механикжуулалтын түвшний харьцуулсан хувилбаруудын тооцоо, судалгаа зэргийг үдэслэн сонгоно.

Сонгогдсон машин, технологийн тоног төхөөрөмж нь барилгын ажлын чанарын нормативт үзүүлэлт болон ашиглалтад өгөх төлөвлөгөөт хугацааг хангасан байна.

Барилгын бригад буюу салааны бүрэлдэхүүнээр технологийн процесс (ажилбар)-ыг гүйцэтгэхэд шаардагдах машин, технологийн тоног төхөөрөмжийн техникийн үндсэн үзүүлэлт, төрөл, марк, зориулалт болон тоог загвар 3-аар үзүүлнэ.

Загвар 3

Машин, технологийн тоног төхөөрөмжийн тодорхойлолт

Технологийн процесс, түүний ажилбарын нэр	Машин, технологийн тоног төхөөрөмжийн нэр, төрөл, марк	Техникийн үндсэн үзүүлэлт, хэмжээс	Тоо
1	2	3	4

5.3 Технологийн тоноглол, багаж хэрэгслийн хэрэгцээг машин, технологийн тоног төхөөрөмжийн нэг адилаар тооцож тусгана.

Барилгын бригад буюу салааны бүрэлдэхүүнээр технологийн процесс (ажилбар)-ыг гүйцэтгэхэд шаардагдах технологийн тоноглол, багаж хэрэгслийн техникийн үндсэн үзүүлэлт, төрөл, марк, зориулалт болон хэрэгцээг загвар 4-д үзүүлнэ.

Загвар 4

Технологийн тоноглол, багаж, хэрэгсэл

Технологийн процесс, түүний ажилбарын нэр	Технологийн тоноглол, багаж, хэрэгслийн нэр, төрөл, марк	Техникийн үндсэн үзүүлэлт, хэмжээс	Хэрэгцээ
1	2	3	4

5.4 Технологийн процесс шаардлагатай барилгын материал, эдлэлийн хэрэгцээг материал зарцуулалтын үйлдвэрлэлийн орцын норм, технологийн картад бодогдсон ажлын тоо хэмжээг үндэслэн тооцно. Материал,эдлэлийн хэрэгцээг тодорхойлсон тооцооны үзүүлэлтийг загвар 5-аар гаргана.

Загвар 5

Барилгын материал эдлэл, бүтээц

Технологийн процесс, түүний ажилбарын нэр, ажлын хэмжээ	Материал эдлэл, бүтээцийн нэр, марк, УСТ	Технологийн процессын хэмжих нэгж	Материалын зардлын норм	Нийт хэрэгцээ
1	2	3	4	5

5.5 Тодорхой объектод зориулан боловсруулсан технологийн картад тусгагдсан ашиглагдах машин, технологийн тоноглол, багаж хэрэгсэл, тэдгээрийн техникийн үзүүлэлтүүд нь тухайн объектод мөрдөгдөх нормативын баримт бичиг болон барилга (технологийн)-ын процессын шаардлагад нийцсэн байна.

6.Техник эдийн засгийн үзүүлэлтүүд

6.1 Бүлэг "техник эдийн засгийн үзүүлэлтүүд"-ийн агуулга. Үүнд:

барилгын ажлын үргэлжлэх хугацаа;
машин ашиглалтын цаг ба барилгын ажилчдын хөдөлмөр зарцуулалт;
машины ажиллах цаг, хөдөлмөрийн зардлын калькуляци;
ажил гүйцэтгэх график;
зардлын төсөв, санхүүгийн тооцоо.

6.2 Барилгын ажлын үргэлжлэх хугацаа, машин ашиглалтын цаг ба ажилчдын хөдөлмөрийн нормативт зардлууд нь машины ажиллах цаг, хөдөлмөрийн зардлын калькуляци, мөн түүнчлэн ажил гүйцэтгэх графикийг үндэслэн технологийн процесс, объект, бүтээцийн элемент буюу барилга байгууламжийн төрөл, хэсгээр тодорхойлогдоно.

7. Технологийн картыг батлуулах журам

7.1 Гүйцэтгэгч байгууллага нь бүтээцийг угсрах, барилгын ажлын төрлийг гүйцэтгэх технологийн карт боловсруулж баталгаажуулна.

7.2 Зураг төслийн байгууллагаар боловсруулагдсан нэг маягийн технологийн картыг тухайн байгууллага нь баталгаажуулна

7.3 Нэг маягийн технологийн картын хүчин төгөлдөр мөрдөгдөх хугацааг 5 хүртэл жилийн хугацаагаар тогтооно.

Тайлбар: дээрхи технологийн картын бүтэц, агуулгад тавигдах шаардлагыг үндэслэн технологийн картыг "Барилгын үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалт" /БНбД 12-01-09/-ын дагуу боловсруулна.

Шүүлтүүр

Сонсох:

Эрх зүйн актууд

Санал хүсэлт