Сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2022 оны

09 дүгээр сарын 12-ны өдрийн ээлжит 4 дүгээр

хуралдааны А/21  дүгээр тогтоолын хавсралт

БЭЛЧЭЭР АШИГЛАХ ЖУРАМ

Нэг. Нийтлэг журам

1.1.Бэлчээрийг орон нутгийн бэлчээрийн экологийн чадавхид суурилсан аргачлалаар улирлын хуваарьтай төлөвлөх, бэлчээрийн даац, багтаамжид тохируулан малын тоо толгойн зохистой хэмжээг бий болгож, бэлчээр байгалийн жамаараа нөхөн сэргэх боломжийг бүрдүүлэх, зүй зохистой ашиглах, хамгаалахад нутгийн захиргаа, малчдын хооронд үүсэх харилцааг энэхүү журмаар зохицуулахад оршино.

1.2.Газрын тухай хуулийн 50.1.1-т заасны дагуу бэлчээрийн төлөв байдал чанарыг хадгалах, хөрсний үржил шим буурах, бэлчээрийн ургамлын бүрхэвч талхлагдаж хөрс элэгдэх, эвдрэх, хуурайших, намагших, давсжих, бохирдохоос сэргийлэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах зардлын тодорхой хувийг бэлчээр ашиглагч малчин хариуцна.

1.3.Сумын нутаг дэвсгэрт Монгол Улсын Үндсэн хууль, Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хууль, Байгаль орчныг хамгаалах тухай хууль, Газрын тухай хууль, Зөрчлийн тухай хууль болон холбогдох бусад хууль тогтоомжуудын хэрэгжилтийг хангахад бэлчээр, ус ашиглагч малчид, бүлэг, аж ахуйн нэгж, байгууллагууд энэхүү журмыг мөрдлөгө болгон ажиллана.

Хоёр. Бэлчээр ашиглалтыг төлөвлөх

2.1.Бэлчээр ашиглалтыг төлөвлөхдөө дараах зарчмыг баримтлана.

2.1.1.Бэлчээрийн даац, багтаамж, экологийн чадавхид суурилах

2.1.2.Бэлчээр ашиглагчдын тэгш оролцоог хангах

2.2.Тухайн жилийн бэлчээр ашиглалтын төлөвлөгөө /цаашид "Бэлчээр ашиглалтын төлөвлөгөө гэх/ нь дараах шаардлагыг хангасан байна.

2.2.1 Бэлчээрийн төлөв байдал чанарт хийсэн хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний /фотомониторинг гэх/ дүнд үндэслэсэн байх

2.2.2.Бэлчээрийг улирлаар ашиглах, сэлгэх, өнжөөх хуваарь гаргах

2.2.3.Тариалангийн талбайгаас 500-1000 метрээс гадагш байх

2.2.4.Уст цэг, хужир мараа бүхий газрыг нийтээр ашиглах нөхцөлийг бүрдүүлэх

2.2.5 Бэлчээр ашиглалтын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа гадаад улс, донор байгууллагын төсөл хэрэгжүүлэгч нь бэлчээр ашиглалтын жилийн төлөвлөгөөг боловсруулах, түүнийг хэрэгжүүлэхэд баг, сумын Засаг даргатай хамтран ажиллах

Гурав. Бэлчээрийн даац тооцох

3.1 Энэ журмын 4.7.1 дахь заалтын дагуу тодорхойлно

3.2.Үндэсний статистикийн хорооны дарга, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2019 оны 08 дугаар сарын 05-ны өдрийн А/113, А/250, А/422 дугаар хамтарсан тушаалын хавсралт "Малын бэлчээрийн даац тооцох нэгдсэн аргачлал"-ын дагуу тооцно.

Дөрөв. Бэлчээр ашиглалтын төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд төрийн байгууллагын хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа

4.1.Сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

4.1.1.Багийн иргэдийн Нийтийн Хурлын саналыг үндэслэн Газрын тухай хуулийн 20.1.2, 52.6-д заасны дагуу сумын тухайн жилийн бэлчээр ашиглалтын төлөвлөгөөг нутаг дэвсгэрийн тусгайлан (өвөлжөө, хаваржаа, хадлангийн талбай, отрын, өнжөөх, чөлөөлөх) болон нийтээр (зуслан, намаржаа, худаг, нуур, булаг, хужир) ашиглах бэлчээрийн заагийг газрын зурагт тэмдэглэн 5, 9 сард тогтоож сумын Засаг дарга өргөн мэдүүлснийг хэлэлцэж шийдвэрлэнэ.

4.1.2.Сумын бэлчээрийн даацад нийцсэн сүргийн зохистой бүтэц, малын тооны оновчтой хэмжээг тогтоож батлах, авах арга хэмжээний чиглэлийг батлаж, сумын Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, жил бүрийн төлөвлөгөөнд тусган хэрэгжүүлэх

4.1.3.Бэлчээр ашиглалтын журмыг үлгэр жишээ мөрдөж буй малчдыг бодлогоор дэмжих, шагнаж урамшуулах

4.2 Сумын Засаг дарга дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

4.2.1.Бэлчээр болон ус ашиглалтын төлөвлөгөөниий хэрэгжилтийг багийн Засаг даргатай хамтран зохион байгуулах, шалгах, тайлагнах

4.2.2.Багийн Засаг даргын жилийн ажлыг үнэлэхдээ энэ журмын хэрэгжилтийн үр дүнг тооцох

4.2.3.Гол, горхи, булаг, шандын эх ундарга, хадлангийн болон тариалангийн талбай хамгаалах, нөхөн сэргээх, сайжруулах сургалтыг зохион байгуулах

4.2.4.Энэ журмын 4.2.7-д заасан гадны болон орон нутгийн отрын малд "Малын тоо толгойн албан татвар"-ыг ногдуулан төлсний дараа нутаглах бэлчээр, усыг зааж өгөх

4.2.5.Гантай эсхүл өвөлжилт хүндэрсэн өөрийн сумын багаас бэлчээрийн даац хүрэлцээтэй багийн нутаг дэвсгэрт айл өрх мал сүргийг тухайн багийн Засаг даргатай зөвшилцөн оруулах шийдвэр гаргах

4.2.6.Малчид, малчдын бүлэгт нэг наст болон олон наст ургамал тариалах, тариалангийн бүс нутагт эрчимжсэн мал аж ахуй төрөлжүүлэн хөгжүүлэх зэрэгт бодлогоор дэмжих, арга зүйгээр хангах

4.2.7.Гаднаас ирсэн малчидтай "Бэлчээр ашиглуулах гэрээ" байгуулна.

4.2.8.Газрын тухай хуулийн 52.2 заасны дагуу тухайн жилийн бэлчээрийн гарц иргэдийн саналыг харгалзан өвөлжөө, хаваржааны бэлчээрийг чөлөөлөх, мал оруулах хугацаа болон отроор ирсэн малчдад болзолт гэрээгээр бэлчээр ашиглуулж болно. Болзолт гэрээний төлбөрийг малчинтай тохирно.

4.2.9 Бэлчээрт мониторингийн судалгаа хийх, үүлэнд нөлөөлөх генератор байрлуулах саналыг аймгийн Ус цаг уур орчны шинжилгээний газарт хүргүүлж болно.

4.3 Багийн Иргэдийн Нийтийн Хурлаас үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

4.3.1.Энэ журмын 2.2-д заасны дагуу төлөвлөгөөний төслийг сумын ХАА-н тасагтай хамтран боловсруулж хурлаараа хэлэлцэн жил бүрийн 5, 9 сарын 5-нд багтаан сумын ИТХ-д хүргүүлэх

4.3.2."Бэлчээр ашиглалтын журам"-д нэмэлт, өөрчлөлт оруулах саналаа сумын Засаг даргад уламжлах, бэлчээр, усны маргаантай асуудлыг шалгаж, шийдвэрлэх

4.3.3.Уг журмын хэрэгжилтийн талаарх багийн Засаг даргын тайланг хэлэлцэж, дүгнэж, шийдвэр гаргах

4.4. Багийн Засаг дарга дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

4.4.1.Сумын тухайн жилийн бэлчээр ашиглалтын төлөвлөгөөг үндэслэн өөрийн багийн нутаг дэвсгэрт тусгайлан болон нийтээр ашиглах бэлчээр усны хуваарь, заагийг газрын зурагт хот айл, малчдын бүлэг (цаашид бүлэг гэх) тус бүрээр нарийвчлан үйлдэн Иргэдийн Нийтийн Хурлаар хэлэлцүүлж төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг зохион байгуулах, тайлагнах

4.4.2.Малчид болон малчдын бүлэгтэй "Бэлчээр ашиглалтын гэрээ" байгуулах, хэрэгжилтийг хангуулах, хянах, мэдээ мэдээллээр хангах

4.4.3.Гадны нутаг (отор)-аас (гэрээ, зөвшөөрөл, мал эмнэлгийн үйлчилгээний бичиг)-гүй орж ирсэн малчидтай нэн даруй уулзаж, шаардлага өгч, нүүлгэх, нутаг бэлчээр олгохгүй байх 

4.4.4.Бэлчээрийн хөнөөлт мэрэгчид, хортон шавьжтай тэмцэх ажлын хүрээнд тандалт судалгааг малчид болон малчдын бүлэгтэй хамтран хийж, сумын Хөдөө аж ахуйн тасаг болон нийтийг хамруулан тэмцэх ажлыг зохион байгуулах

4.4.5.Малын тоо толгойг бэлчээрийн даацад нийцүүлэхэд чиглэсэн сүргийн зохистой бүтэц, харьцаа, үүлдэр угсаа, шилэн сонголт, чанар сайжруулахад анхаарч ажиллах, мал эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд малчдыг бүрэн хамруулах

4.4.6."Бэлчээр ашиглалтын журам" зөрчсөн этгээдэд хугацаатай мэдэгдэх хуудас өгч, сумын Засаг даргад нэн даруй мэдэгдэх

4.4.7.Бэлчээрийг хуваарийн дагуу чөлөөлөөгүй этгээдийг албадан нүүлгэж, гарсан зардлыг төлүүлэх

4.5 Сумын Мал эмнэлэгийн тасгийн улсын байцаагч дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

4.5.1.Сумын нийт мал сүргийг элдэв паразит шимэгч хорхой халдварт, гоц халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх ажлыг мал эмнэлгийн нэгжүүдтэй хамтран зохион байгуулах

4.5.2.Малын шилжилт хөдөлгөөн мал амьтны гаралтай хүнсний болон түүхий эд бүтээгдэхүүний ариун цэвэр аюулгүй байдалд баталгаажуулалтын хяналт, тогтмол хийх

4.5.3.Гадны нутгаас болон отрын малд гарал үүсэл, эрүүл ахуй, мал эмнэлэгийн тасгийн байцаагчийн тодорхойлолтыг үндэслэх, шаардлагатай гэж үзвэл ариутгал халдваргүйжүүлэлт хийж сумын хилээр нэвтрүүлэх

4.6 Сумын Хөдөө аж ахуйн тасаг дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ

4.6.1.Малчдад бэлчээр ашиглалтын ач холбогдлыг ойлгуулж, мэдлэг олгох, доройтсон бэлчээрийг нөхөн сэргээх сайжруулах талаар сургалт зохион байгуулах бэлчээрийг зөв зохистой ашиглах дадалтай болгох

4.6.2.Багийн иргэдийн нийтийн хурлаас гарсан саналыг тухайн багийн бэлчээр ашиглалтын хуваарийн төсөлд тусгуулах, усан хангамжийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авах

4.6.3.Бэлчээрийн төлөв байдал, чанарт хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийлгэх, бэлчээр ашиглах, сэлгэх, өнжөөх хуваарийг боловсруулах

4.6.4.Бэлчээрийг хамгаалах, байгалийн жамаараа нөхөн сэргэх боломжийг бүрдүүлэх, бэлчээр дэх уст цэг, хужир мараа бүхий газрыг нийтээр ашиглах нөхцөлийг бүрдүүлэх ажлыг хэрэгжүүлэх

4.6.5.Нөөц нутаг бэлчээрийг ашиглах зайлшгүй шаардлага гарсан үед санал боловсруулж сумын Засаг даргад танилцуулах

4.6.6.Бэлчээрийн хөнөөлт мэрэгчид хортон шавьжтай тэмцэх ажлыг малчдын оролцоотой зохион байгуулах

4.6.7.Бэлчээрийн даац, багтаамжийн дүнд тулгуурлан тухайн жилд малын тоог бэлчээрийн даацад нийцүүлэхэд чиглэсэн сүргийн зохистой бүтэц, хэмжээ, сүргийн эргэлтийг оновчтой зохион байгуулж, мал аж ахуйг үр ашигтай эрхлэн явуулахад тоонд бус чанарт анхаарч өндөр ашиг шимтэй сумын цөм сүргийг бий болгож, малчид болон малчдад бүлэгт эцэг мал нийлүүлэх замаар шийдвэрлэх

4.7 Сумын цаг уурын харуул дараах үйл ажиллаагааг хэрэгжүүлнэ.

4.7.1.Фотомониторингийн цэгийн тоо, бэлчээрийн даац тодорхойлсон дүнгийн хамт жил бүрийн 8 дугаар сарын 20-ны дотор сум, багийн Засаг даргад хүргүүлэх

4.7.2.Цаг агаарын урьдчилсан мэдээллээр хангах, масс мэдээ илгээх

4.8 Газрын даамал дараах үйл ажиллаагааг хэрэгжүүлнэ.

4.8.1.Малчин (бүлэг)-тэй бэлчээр, ус ашиглалтын гэрээ байгуулахад шаардагдах хавсралт, зурган мэдээлэл гаргаж өгөх, газрын мэдээллийн нэгдсэн санд давхцуулахгүй бүртгэх, гэрээний хэрэгжилтийн байдалд хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийж, сумын Засаг даргад тайлагнах

4.8.2.Бэлчээр ашиглалтын төлөвлөгөөний төслийг боловсруулахад оролцож багийн иргэдийн Нийтийн Хуралд саналаа хүргүүлэх

4.8.3.Газрын тухай хуулийн 58.5 заасны дагуу бэлчээр, хадлангийн газрын төлөв байдал, чанарын хянан баталгааг 5 жил тутамд мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэх

Тав. Бэлчээрийг ашиглуулах

5.1.Бэлчээр ашиглагч малчин, бүлэг дараах үүрэг хүлээнэ.

5.1.1.Бэлчээр ашиглалтын жилийн төлөвлөгөө боловсруулахад биечлэн оролцох

5.1.2.Бэлчээр өнжөөх, чөлөөлөх, сэлгэх, отор нүүдэл хийх талаар гаргасан сум, багийн Засаг даргын шийдвэрийг дагаж биелүүлэх

5.1.3.Бэлчээр ашиглалтын төлөвлөгөөнд заасны дагуу сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас тогтоосон бэлчээрийн даацад тохирсон мал сүргийн зохистой бүтэц, малын тоо хэмжээнд өсгөн үржүүлэх

5.1.4.Малын тоо толгойн татварыг сумын ИТХ-ын тогтоосон хэмжээгээр хуулийн хугацаанд төлөх

5.1.5.Гаднаас дур мэдэн отрын айл, мал сүргийг зөвшөөрөлгүй оруулж, өвөлжөө, хаваржаа, хот бууцыг дамжуулан ашиглуулахгүй, бэлчээр хашихгүй байх

5.1.6.Сумын Засаг даргын зөвшөөрөлгүй шинээр хашаа, хороо барих, уст цэг гаргах, ашиглах, эзэмших бусдад өвөлжөө, хаваржааны газар олгох, худалдах, шилжүүлэх, бэлэглэхийг хориглоно.

5.1.7.Бэлчээр, хашаа, саравч, бууц, усны эх үүсвэрийг бохирдуулахгүй, малын сэг зэм, хог хаягдлыг цэвэрлэж, хортон мэрэгчтэй тэмцэх, сумын мал эмнэлгээр ариутгал халдваргүйжүүлэлт хийлгэж, устгах

5.1.8.Бэлчээрийн даацаас илүү гарсан малыг тухайн жилийн мал тооллого хүртэлх хугацаанд зах зээлд борлуулах, цөөн тооны мал бүхий малчин өрхөд хөлсөөр маллуулах, бэлчээрийн даац бүхий өөр аймаг, сумдын нутагт отроор явах санаачлага гаргах

5.2.Энэ журмын 4.2.7-т заасан гадны малчин өрхөд бэлчээр ашиглуулсны төлбөрийн хэмжээ хонин толгой тутамд хоногт 20 төгрөг байна. Тэмээ, үхэрт 6, адуунд 8, ямаанд 2 хонь тус тус оногдохоор тооцож шилжүүлнэ.

5.3.Өвөлжөө, хаваржаандаа гадны мал бүхий өрх буулгасан, буусан иргэнд 5.2-т заасан хэмжээг 5 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх төлбөр ноогдуулна.

5.4.Гадны малыг маллагч малчин эзнийнх нь нэр дээр гадны аймаг, суманд мал бүртгүүлсэн бол энэ журмын 5.2-д заасан бэлчээр ашигласны төлбөр төлнө.

5.5.Энэ журмын 2.2.3-д заасан зайд мал бэлчээхгүй, оторлохгүй, хашаа саравч барихгүй байх

Зургаа Бэлчээрийн сан

6.1 Бэлчээрийн сан дараах эх үүсвэрээс бүрдэнэ

6.1.1.Мал аж ахуйн салбарын хөгжлийг дэмжих чиглэлээр хэрэгжүүлж байгаа төслийн хөрөнгө

6.1.2.Энэ журмын 4.2.7, 5.3, 5.4-д заасан бэлчээр ашиглуулсны төлбөр

6.1.3.Энэ журмын 4.2.8-д заасны дагуу сумын Засаг даргын отрын малчидтай байгуулсан болзолт гэрээний орлого

6.1.4.Хандив, тусламж бусад эх үүсвэр

6.2 Бэлчээрийн сангийн хөрөнгийг дараах үйл ажиллагаанд зарцуулна

6.3.1.Доройтсон бэлчээрийг нөхөн сэргээхэд чиглэсэн үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх /бусад малчдын эрх ашгийг хөндөхгүйгээр/

6.3.2.Шаардлагатай бэлчээрт уст цэг гаргах

6.3.3.Баг хадлан, тэжээлийн талбай бий болгох түүнд шаардагдах техник хэрэгсэл, олон наст таримал тэжээлийн үр бордоо худалдан авахад

6.3.4.Бэлчээрийн хортон мэргэчидтэй тэмцэхэд

6.3.5.Үүлэнд зориудаар нөлөөлөх зорилгоор генератор суурилуулах түүнтэй холбоотой асуудлыг шийдвэрлэхэд / түлш гэх мэт зардал/

6.3.6.Бэлчээр дэх уст цэг, хужир мараа бүхий нийтээр ашиглах бэлчээрт мод, бут, сөөг тариалах

6.3.7.Өвс тэжээлийн нөөцийн сан бүрдүүлж, татвараа хуулийн хугацаанд нь төлдөг малчдад өвс, тэжээл хөнгөлттэй үнээр олгох

6.3.8.Өөрийн сумын оторчдод шаардлагатай үед сангаас өвс тэжээлийн дэмжлэг үзүүлж болно.

6.3.9.Бэлчээр ашиглалтын журмыг үлгэр жишээ мөрдөж буй малчдыг шагнаж урамшуулах

Долоо. Маргаан шийдвэрлэх хохирол нөхөн төлүүлэх

7.1.Бэлчээр ашиглах асуудлаар гарсан маргааныг Газрын тухай хуулийн 52 дугаар зүйлийн 52.10 дахь хэсэгт заасны дагуу багийн иргэдийн Нийтийн Хурлаар хэлэлцэж зохицуулна. Эс тохиролцсон тохиолдолд сумын Засаг дарга шийдвэрлэнэ.

7.2.Журам зөрчсөн маргааныг сумын Засаг дарга шийдвэрлэнэ. Эс тохиролцсон тохиолдолд хуулийн дагуу шийдвэрлэнэ.

7.3.Бэлчээрт учирсан хохирлыг нөхөн төлөх асуудлыг Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулиар зохицуулна.

Найм. Журам хүчин төгөлдөр болох

Энэхүү журмыг Захиргааны ерөнхий хуулийн 67 дугаар зүйлийн 67.2-т заасны дагуу захиргааны хэм хэмжээний актыг улсын нэгдсэн бүртгэлд бүртгэж, "Захиргааны хэм хэмжээний актын эмхэтгэл"-д нийтэлсэний дараа хүчин төгөлдөр болно.