1.БНМАУ-ын тэтгэврийн хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 7, 9-нөөс бусад хэсэгт заасан иргэдийн тэтгэвэр авах эрх нь тэдний болон тэжээгчийнх нь ажиллаж, суралцаж байсан үйлдвэрийн газар, байгууллага, түүнчлэн иргэд хоорондын хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллуулагч нь энэ хуулийн 7 дугаар зүйлд зааснаар БНМАУ-ын тэтгэврийн санд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж байсан нөхцөлд үүснэ.

      2.Тэтгэврийн хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 7 дахь хэсэг, 27, 44 дүгээр зүйлд заасан "иргэний журамт үүргээ биелүүлэх" гэдэгт иргэн нь эрхэлсэн ажил, албан тушаалын хувьд хүлээсэн үүрэггүй боловч улс, олон нийтийн байгууллагын даалгавраар буюу өөрийн санаачилгаар гал түймэр, үер, газар хөдлөлт зэрэг байгалийн гамшигаас болон зэрлэг араатан, гэмт хэрэгтний халдлагаас бусдын амь бие, өмчлөлийн зүйлсийг авран хамгаалахад чиглэсэн үйлдлийг ойлгоно. Түүнчлэн дээр дурдсанаас өөр шалтгаанаар амь насанд нь аюул тулгарсан иргэдэд тусламж үзүүлэх, нийгмийн хэв журам хамгаалах, гэмт хэрэгтнийг илрүүлэх, үйлдлийг нь таслан зогсоох арга хэмжээ авахад чиглэгдсэн үйлдлийг иргэний журамт үүргээ биелүүлсэн гэж үзнэ. Хөдөлмөрлөсний тэтгэвэр авах эрхтэй хүмүүс иргэний журамт үүргээ биелүүлж яваад тахир дутуугийн болон тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийн хэмжээ нь Тэтгэврийн хуулийн 27, 44 дүгээр зүйлд заасан тэтгэврийн хэмжээнээс доогуур байвал тэдэнд тэдгээрийн аль тохирох зүйлд заасан хэмжээгээр тэтгэвэр тогтооно.
/ Энэ заалтыг 1997 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 399 дүгээр тогтоолоор хүчингүй болгосон/

      3.Тэтгэврийн хуулийн 5 дугаар зүйлд заасан "тэтгэвэр сонгон авах эрх" гэдэгт БНМАУ-ын Тэтгэврийн хуульд заасан болзлыг хангаж хоёр буюу түүнээс дээш төрлийн тэтгэвэр авах эрх нэгэн зэрэг, эсвэл нэг төрлийн тэтгэвэр авч байтал өөр төрлийн тэтгэвэр авах эрх үүссэн тохиолдолд тэтгэвэр авагч тэдгээрээс өөртөө аль ашигтай төрлийг нь сонгон авах боломжийг ойлгоно.

      4.Тэтгэврийн хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан "32-оос дээш жил, 27-гоос дээш жил ажилласан" гэдгийг бүтэн 32 болон 27 жил буюу түүнээс дээш хугацаагаар ажилласан гэж ойлговол зохино. Энэ хуулийн бусад зүйл, хэсэгт заасан ажилласан байвал зохих хугацааг үүнтэй адилтган ойлгоно.

      5.Тэтгэврийн хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсгийн 2-т заасан иргэний агаарын тээврийн нисэх бүрэлдэхүүнд бүх төрлийн нисэх онгоцны дарга, хоёрдугаар нисэгч, онгоцны бортинженер, бортмеханикч, штурман радист, онгоцны нисэх үйлчлэгч, инженер, техникийн албан тушаалын зэрэглэлтэй ажилтанд онгоцны ашиглалтын инженер, техникч, аэродромын болон навимгацийн инженер, техникч, онгоцны үйлчилгээний тусгай хэрэгсэлтэй автомашины инженер, техникч, механикч-жолооч, диспетчерийн албан тушаалын зэрэглэлтэй ажилтанд агаарын хөдөлгөөний инженерийн, диспетчерийн албан тушаалын зэрэглэлтэй ажилтанд агаарын хөдөлгөөний инженер, диспетчер, сумын буудлын эрхлэгч, холбоочин, үйлчилгээний шуурхай хяналтын албаны диспетчер, аймаг, хотын агаарын тээврийн газрын дарга тус тус орно. Нисэх бүрэлдэхүүн болон /үйлчлэгчээс бусад/ инженер техник, диспетчерийн албан тушаалын зэрэглэлтэй ажилтныг томилолт буюу сонгуулийн журмаар мэргэжлийнх нь дагуу удирдах албан тушаалд ажиллуулсан бол тэднийг мэргэжлээрээ ажилласанд тооцно.

      6.Тэтгэврийн хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсгийн 3-т заасан "мэргэжлийн урлагийн байгууллага"-д бүрэлдэхүүний гуравны хоёроос доошгүй нь мэргэжлийн уран бүтээлчдээс бүрдсэн, урлагийн тодорхой төрлийг дагнан эрхэлдэг, уран бүтээлээ мэргэжлийн урлагийн зохих түвшинд туурвиж, "мэргэжлийн" болохыг нь эрх бүхий улсын байгууллага зөвшөөрсөн урлагийн байгууллагыг хамааруулан ойлгоно.

      7.Эхчүүдийн төрүүлсэн ба З хүртэл настайд нь үрчлэн авсан хүүхэд нь 6 нас хүрснээсээ хойш нас барсан бол түүний төрсний ба нас барсны гэрчилгээ, үрчлэлтийг нотлох баримтыг үндэслэн уг хүүхдийг Тэтгэврийн хуулийн 11 дүгээр зүйлд заасан 4 ба түүнээс дээш хүүхдийн тоонд нь оруулан тооцно.

      8.Иргэний бүрэн хараагүй, дүлий, одой болохыг эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комисс тогтооно. Мэргэжлээс шалтгаалах өвчний улмаас болон цахиур, нүүрс, цемент, төмрийн тоослогоор уушиг нь тоосжиж тахир дутуу болсныг үйлдвэрийн эмнэлэг, мэргэжлийн өвчний улсын диспансерийн дэргэдэх эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комисс тогтооно.

      9.Тэтгэврийн хуулийн 9, 10, 11, 12 дугаар зүйлд заасны дагуу насны тэтгэвэр тогтоолгохдоо 25-аас дээш жил ажилласан эрэгтэйчүүд, 20-иос дээш жил ажилласан эмэгтэйчүүд уг хуулийн 15 дугаар зүйлийн 1-д заасан нэмэгдлийг авах эрхтэй. Тэгэхдээ эмэгтэйчүүдийн 55, эрэгтэйчүүдийн 60 наснаасаа хойш ажилласан хугацааг нэмэгдэл бодох хугацаанд оруулан тооцохгүй.

      10.Тэтгэврийн хуулийн 15 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 2-т заасан тэтгэвэр авагчийн өрхийн гишүүдийн тоог сум, хороо, орон нутгийн хотын Ардын Хурлын гүйцэтгэх захиргаа, харин Улаанбаатар хотод ОСГ-ны хороо тодорхойлно. Өрхийн орлого нь өрхийн гишүүдийн сарын дундаж цалин хөлс, стипенд, тэтгэвэр, тогтмол авдаг бусад биет болон мөнгөн орлогын нийлбэрээр тодорхойлогдоно.

      Нийгэмд хөдөлмөр эрхэлдэг, эсвэл улсын тэтгэвэр авдаг гишүүдийнхээ цалин, тэтгэвэр болон бусад орлогод тулгуурлан хамтран аж төрдөг гэр бүл, хөдөлмөрийн нэгдэл бүхий хүмүүсийг өрх гэнэ.

      Өрхийн нэг гишүүнд оногдох орлогыг тодорхойлохдоо цэргийн жинхэнэ хугацаат албан хааж байгаа болон хорих ял эдэлж буй өрхийн гишүүдийг алба хааж, ял эдэлж байх хугацаанд нь өрхийн гишүүдийн тооноос хасаж тооцно.

      11.Тахир дутуугийн болон тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийн хэмжээг тэтгэвэр авагчийн ба тэжээгчийн сарын дундаж цалин хөлснөөс тэтгэврийн хуулийн 13 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хөдөлмөрийн тухайн нөхцөлөөр насны тэтгэвэр бодох хувьд оногдох хэмжээг гаргаж, түүнээсээ мөн хуулийн 23, 24, 25 дугаар зүйлд заасан зохих хувиар бодож тодорхойлно. Хэрэв дундаж цалин хөлсний насны тэтгэвэр бодох хувьд оногдох хэсэг нь энэ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан тэтгэврийн доод хэмжээнээс бага байвал тахир дутуугийн болон тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийг уг доод хэмжээнээс бодно.

      12.Иргэний журамт үүргээ биелүүлж яваад тахир дутуу болсон хөдөлмөрлөсний тэтгэвэр авах эрхгүй иргэдэд тэдний насыг харгалзахгүйгээр тэтгэврийн хуулийн 27 дугаар зүйлд заасан тахир дутуугийн тэтгэврийг олгоно.

      13.Тэтгэврийн хуулийн 30 дугаар зүйлийн 1-д заасан "эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлал тогтоолгож чадаагүй хүндэтгэх шалтгаан" гэдэгт магадлал тогтоолгогчийн гэмтэл, өвчлөл, байгалийн гамшиг, хорио цээрийн дэглэм, түүнчлэн эмнэлгийн болон эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссын буруутай үйл ажиллагаа зэрэг шалтгаанаар магадлал тогтоолгох боломж алдагдсаныг ойлгоно.

      15.БНМАУ-ын Тэтгэврийн хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 1, 2-т заасан "суралцаж байгаа хүүхэд" гэдэгт дотоод, гадаадын ерөнхий боловсрол болон техник мэргэжил, тусгай дунд, их дээд сургууль, шашны болон өдрийн бусад сургууль, ажил эрхлэхгүйгээр мэргэжил олгох дамжаанд суралцагчдыг хамааруулна.

      16.БНМАУ-ын Тэтгэврийн хуулийн 35 дугаар зүйлд заасан "эцгээ нас барснаас хойш төрсөн хүүхэд" гэдэгт нөхөр нь амьд байх үед олдоод түүнийг нас барснаас хойш 10 сарын дотор мэндэлсэн хүүхэд багтана.

      17.Бүтэн өнчирсөн хүүхэдтэй гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүдэд тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийг тэжээгчийн нас барсан шалтгааныг харгалзахгүйгээр Тэтгэврийн хуулийн 42 дугаар зүйлд заасан журмын дагуу бодож олгоно. Хэрэв эцэг эхийн аль нэг нь ердийн өвчин, ахуйн ослоор нас барсны улмаас тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр авч байхад үлдсэн эцэг буюу эх нь нас барвал гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүдэд тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийг энэ журмын дагуу шинэчилж тогтооно.

      18.Тэтгэврийн хуулийн 47 дугаар зүйлийн 4-д заасан тэтгэвэр авах эрх нас барагч нь тэжээгч байсан бөгөөд түүний гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүдэд тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр тогтоогдоогүй нөхцөлд үүснэ.

      19.Төрөлхийн тахир дутуу болон 16 насанд хүрээгүй байхдаа тахир дутуу болсон иргэдийг цаашид хөдөлмөрлөх боломжгүй болсонтой нь уялдуулан тэдэнд тэтгэврийн хуулийн 47 дугаар зүйлийн 5-д зааснаар 16 нас хүрснээс нь хойш нийгмийн халамжийн тэтгэвэр олгоно.

      20.Тэтгэврийн хуулийн 49 дүгээр зүйлийг буцаан хэрэглэж, 1991 оны 01 дүгээр сарын 01-нээс өмнө тогтоогдсон тэтгэврийг шинэчлэн өөрчлөхдөө тэтгэвэр тогтоолгосны өмнө ажилласан сүүлийн 15 жилийн доторх аль дуртай дараалсан 5 жилийн сарын дундаж цалингаас нь бодож тогтооно.

      21.Тэтгэвэр тогтоох, татгалзах, өөрчлөх, зогсооход ач холбогдол бүхий үйл явдлыг тогтоохтой холбогдсон өргөдлийг шүүх шууд хүлээн авч БНМАУ-ын Иргэний байцаан шийтгэх хуульд заасан журмын дагуу шийдвэрлэнэ. Харин дээр дурдсанаас бусад асуудлын тухай Ардын Хурлын гүйцэтгэх захиргааны шийдвэрийн талаарх гомдлыг нийгэм хангамжийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллага шийдвэрлэх бөгөөд уг байгууллагын шийдвэрийг зөвшөөрөхгүй бол гомдлоо шүүхэд гаргаж болно.

      22.Тэтгэврийн хуулийн 63 дугаар зүйлд зааснаар тэтгэврийг өөрчлөн тогтоох үндэслэл болох "иргэдийн тэтгэвэр тогтоолгосон ажилласан хугацаа, хөдөлмөрийн хөлс, дундаж цалин, хөдөлмөрийн нөхцөл"-д орсон өөрчлөлтөд тэтгэвэр тогтоосноос өмнөх үеийн ажилласан хугацаа, хөдөлмөрийн нөхцөл, авч байсан цалин, хөлсөнд гарсан бөгөөд тэтгэвэр тогтоосноос хойш илэрсэн өөрчлөлт хамаарна. Харин тахир дутуугийн зэрэг, гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүдийн тоонд гарсан өөрчлөлтөд тэтгэвэр тогтоолгосноос хойш орсон өөрчлөлт хамаарна.