Эрх зүйн акт

БНбД 11-08-23

Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2023 оны12 дугаар сарын 22-ны өдрийн 305 дугаар тушаалын хавсралт

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДҮРЭМ

БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ГЕОДЕЗИЙН АЖИЛ

GEODETIC WORKS IN CONSTRUCTION BUILDINGS AND STRUCTURES

Энэ БНбД-ийг Барилгын тухай хуулийн 9, 10 дугаар зүйлд заасан барилгын төрөл, ангилалд хамаарах өмчийн хэлбэр, барилга байгууламж, инженерийн шугам сүлжээний зориулалт, бүтээцийн онцлогийг харгалзахгүйгээр газар дээр болон түүний хэвлийд байрлах хийн хоолойн, нүхэн байгууламжийн ба метроны, болон аэродромын барилга байгууламж, бусад зориулалттай инженерийн байгууламж зэргийн зураг төсөл боловсруулах, барьж байгуулах, өргөтгөх, сэргээн засварлах, ашиглах, буулгах явцад хийгдэх геодезийн бүх төрлийн хэмжилт, зураглалын ажил гүйцэтгэх, тоон хэмжээ гаргах, түүнийг шалгах, хүлээн авах зэрэгт захиалагч, зохиогч, мэргэжлийн хяналтын байгууллага хяналт шалгалт хийх зэрэгт мөрдөнө.

1.2.НОРМ, НОРМАТИВЫН ЭШЛЭЛ

Норматив эшлэлийн жагсаалтыг А1 хавсралтад үзүүлэв.

1.3.НЭР ТОМЬЁО, ТОДОРХОЙЛОЛТ

"Геодези, зураг зүй. Нэр томьёо,тодорхойлолт. MNS: 3951-21.MNS 3951:1986 оронд, Иргэний нисэх. Ерөнхий нэр томьёо, тодорхойлолт.MNS 6409:2015.MNS 6409:2013-т орсон геодези, зураг зүйн нэр томьёо нь энэ дүрэмд давхцаагүй бөгөөд бусад нэр томьёо, тодорхойлолтыг А.2 хавсралтад үзүүлэв.

НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ

БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ГЕОДЕЗИЙН АЖИЛ

GEODETIC WORKS IN CONSTRUCTION

2.ҮНДСЭН ДҮРЭМ

2.1.Барилга, хийн хоолой, нүхэн байгууламж ба метроны барилга байгууламж, аэродромын зэрэг инженерийн барилга байгууламжийн геодезийн ажлын зорилго нь эдгээр барилга байгууламжийн зураг төслийг зурган ба тоон мэдээллээр хангах, бүтээцийн элементүүдийг болон барилга байгууламжууд дотор угсрагдах үйлдвэрлэлийн төрөл бүрийн тоног төхөөрөмжүүдийг зураг төслийн дагуу байршуулах, мөн барилга угсралтын үед гарч болох хэв гажилт, суулт, хазайлт, гулсалт, тасралт, газар хөдлөлт болон болзошгүй аюулаас гарч болох хохирлыг урьдчилан тоон мэдээллээр хангах зэрэг үйл ажиллагааг үнэн зөв, өндөр нарийвчлалтайгаар гүйцэтгэхэд оршино.

2.2.Инженерийн нарийн хийцтэй болон 17-гоос дээш давхар, 51м-ээс өндөр барилга байгууламж, үйлдвэрлэлийн цогцолбор, байгалийн болон геологийн онцгой нөхцөлд барих байгууламж барих, өртгөтгөх, ашиглах үед геодезийн ажлын үндэслэл байгуулах, хэмжилт, зураглалын ажил гүйцэтгэхэд техникийн төсөл, даалгавар бичнэ.

2.3.Барилга байгууламж, инженерийн шугам сүлжээ барих ажлын зурагт геодезийн ажлын техникийн төсөл-даалгавар тусгаж өгнө.

2.4.Барилга байгууламжийн талбайд гүйцэтгэх геодезийн ажлын бүрдэлд дараах ажил хамаарна:

2.4.1.барилгын талбайд барилга, инженерийн шугам сүлжээ байрлуулах, инженерийн гол (магистраль) шугаман байгууламж, мөн технологийн тоног төхөөрөмжийн угсралтын тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх, барилга байгууламжийн хэв гажилт, суулт, хазайлтын мониторинг хийх геодезийн үндэслэл байгуулах;

2.4.2.барилга байгууламжийн угсралтанд зориулагдсан үндсэн ба гол тэнхлэгүүдийн тэгш өнцөгт геодезийн торон сүлжээ, шугаман барилга байгууламжийн угсралтанд зориулагдсан геодезийн үндсэн сүлжээ байгуулах;

2.4.3.инженерийн нарийн хийцтэй технологийн тоног төхөөрөмж угсралтын ажлын зургийн дагуу түүний эхлэлийн цэг болон гурван хэмжээст геодезийн үндэслэл байгуулах;

2.4.4.барилга байгууламжийн овор хэмжээсийн (параметр), инженер техникийн хангамжийн сүлжээ байгуулах нарийвчлалыг шалгах геодезийн хэмжилт явуулах, гүйцэтгэлийн зураг зохиох;

2.4.5.барилга байгууламжийн тэг түвшин (±0.00)-ээс дээш буюу доош гүйцэтгэх барилга угсралтын геодезийн ажил гүйцэтгэх;

2.4.6.зохиогчийн хяналт болон мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас тогтоож, төслийн баримт бичигт тусгасан барилга байгууламжийн суурь, бүтээц, тэдгээрийн хэсэгт гарсан хэв гажилт, суулт, хазайлтыг тодорхойлох геодезийн хэмжилт хийх;

2.4.7.газрын гадаргын байгалийн ил тогтцыг овоолго, ухмал байдлаар өөрчлөх өндөржилтийн ажлын төсөл зохиох зэрэг багтана.

2.5.Барилга байгууламжийн хэв гажилт, суулт, хазайлт, гулсалтыг тодорхойлох геодезийн хэмжилтийн арга, нарийвчлал, шаардлагыг УСТ 3672-84, УСТ 2021-82-ын дагуу гүйцэтгэнэ.

2.6.Барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, барих, өргөтгөх, засварлах, ашиглах үед хийгдэх геодезийн хэмжилт зураглалын ажлын төсөвт зураг төсөл боловсруулахад ашиглах хайгуул судалгаа хийх, байр зүйн болон дэвсгэр зураг хийх, барих үед хийгдэх геодезийн ажлын төсөл даалгавар бичих, геодезийн хэмжилтийн шаардлагатай багаж нийлүүлэх ба багаж баталгаажуулах, барих үед үндэслэлийн цэг, тэмдэгт байгуулах, тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх, технологийн дагуу геометр хэмжээст геодезийн хэмжилт хийх, захиалагч, зураг төсөл зохиогч, мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас шалгалтын хэмжилт хийх геодезийн хэмжилт зураглалын ажлын төсвийг "Геодези, зураг зүйн ажлын жишиг үнэ. "БД 81-103-19" дагуу зохиож, барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, барих, өргөтгөх, засварлах, ашиглах ажлын төсөвт өртөгт нэмж тооцно.

3.БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ГЕОДЕЗИЙН АЖЛЫН ҮНДЭСЛЭЛ БАЙГУУЛАХ ТЕХНИКИЙН ТӨСӨЛ

3.1.Энэ дүрмийн 2.2 дугаар заалтыг хэрэгжүүлэх геодезийн хэмжилт, зураглалын ажил гүйцэтгэх, үнэлэлт өгөхөд чиглэгдсэн техникийн төслийг дараах бүрдэл, агуулгатай бичнэ:

3.1.2.барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулахад байр зүйн болон дэвсгэр зураг хийгдсэн байх бөгөөд энэ нь хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа норм дүрмийн шаардлагатай нийцсэн байх;

3.1.3.геодезийн ажлын зохион байгуулалт, ажил гүйцэтгэх, хугацаа, гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах ерөнхий зарчмыг тогтоох;

3.1.4.барилгын талбайг геодезийн байрлал, өндрийн сүлжээгээр хангах тухай мэдээлэл үүсгэх;

3.1.5.шинээр баригдах барилга байгууламжийн талбайд суулгах геодезийн ажлын үндэслэлийн сүлжээний цэг, тэмдэгтийн төрөл, хэлбэрийг сонгох, түүнийг байрлуулах, хадгалж хамгаалах, хэмжилт хийх арга, нарийвчлалыг тогтоох;

3.1.6.барилгын тэнхлэгийг газарт шилжүүлэн буулгах арга, нарийвчлал; тэнхлэгийн цэгийг бэхлэх; шилжүүлэх, хяналтын хэмжилт хийх;

3.1.7.барилгын хэв хашмал, угсралт, тэнхлэгүүдэд, давхар бүрд байрлал, өндрийн хэмжилт хийх, хяналтын хэмжилт хийх, үнэлэлт өгөх;

3.1.8.барилга байгууламж барих явцын суурийн ба бүтээцийн суулт, шилжилт, хазайлт зэрэг хэв гажилтыг тодорхойлох тэмдэгтийг байрлуулах газрыг товлох, байнгын эсвэл улирлын шинж чанар бүхий хэмжилтийн хуваарийг тогтоох;

3.1.9.барилга угсралтын ± 0.00 түвшнээс дооших буюу газар доорх хэсэгт хийгдэх геодезийн ажлын мэдээлэл үүсгэх;

3.1.10.шугаман инженерийн байгууламжийн уртын дагуу зүсэлт байгуулах, төслийн шугамыг татах, ажлын өндөр болон газар шорооны ажлын хэмжээг бодох;

3.1.11.барилга барих явцад суурийн ба бүтээцийн хэв гажилт, суулт, хазайлт, гулсалтыг тодорхойлох тусгай хийцийн тэмдэгт байрлуулах газрыг товлох, байнгын эсвэл улирлын шинж чанар бүхий хэмжилтийн хуваарийг тогтоох.

3.2.Барилгын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.2, 10.1.3, 10.1.4, 10.1.5-д заасан барилга байгууламжийн талбайд геодезийн ажлын үндэслэл байгуулах ажлын техникийн төслийн бүрдэлд дараах материалыг ашиглана:

3.2.1.геодезийн ажлын үндэслэл байгуулах төслийн зураг;

3.2.2.тулгуур цэгүүдийн болон төслийн цэгүүдийн солбицол, өндрийн жагсаалт;

3.2.3.геодезийн байнгын цэг, тэмдэгтийн зураг;

3.2.4.барилга байгууламжийн геодезийн ажлын үндэслэл байгуулах нарийвчлалыг тусгасан тайлбар бичиг зэрэг багтана.

3.3.Зураг төсөл боловсруулах, барих, өртгөтгөх, ашиглах үед геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлын техникийн төсөл боловсруулахад "1:500, 1:1 000, 1:2 000, 1:5 000-ны масштабтай байр зүйн дэвсгэр зураглалын ажил. БД 11-106-08", "Инженерийн шугам сүлжээний зураглалын ажил". БД 11-105-19, "Барилга байгууламжийн инженер геодезийн ажил". БД 11-105-19, "Геодези, зураг зүйн ажлын техникийн төсөл, тайлан бичих дүрэм.БД11-117-23" -ийн заалтуудыг баримтална.

4.БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ГЕОДЕЗИЙН АЖЛЫН

ҮНДЭСЛЭЛ БАЙГУУЛАХ

4.1.Барилга байгууламж, инженерийн шугам сүлжээний байрлалыг геодезийн цэг тэмдэгтүүдээр бэхлэгдсэн геодезийн үндэслэлийн сүлжээ байгуулж тодорхойлно.

4.2.Барилга байгууламжийн талбай дахь геодезийн ажлын үндэслэл нь барилгын үндсэн ба гол тэнхлэгийг газарт шилжүүлэн буулгах, барилгын ажлын явцад байнга шалгалт хийх, барилга байгууламжийн ашиглалтын хэв гажилт, суулт, хазайлтыг ажиглах, гүйцэтгэлийн зураглал хийхэд зориулагдах бөгөөд энэ сүлжээг хот, суурин газрын байрлал, өндрийн сүлжээнд заавал холбоно.

4.3.Барилга, инженерийн шугам сүлжээ барихад геодезийн ажлын үндэслэлийн төслийг барилгын ерөнхий төлөвлөгөөний дэвсгэр зурагтай уялдуулан, барилга байгууламж, инженерийн шугам сүлжээний зай хэмжээний зураг ашиглаж баталсан төсөл-даалгаварын дагуу байгуулна.

4.4.Барилга байгууламжийн талбайд геодезийн ажлын үндэслэл байгуулах техникийн төслөөр дараах үндсэн асуудлыг шийдвэрлэнэ:

4.4.1.талбай дээр геодезийн ажлын үндэслэл байгуулах цэг тэмдэгтийн төрөл, сүлжээний бүдүүвч, хэмжилтийн арга, нарийвчлал; тэгшитгэн бодолтын арга;

4.4.2.геодезийн ажлын үндэслэлийн цэг, тэмдэгтийн бат бэх байдлыг хянах, үндэслэлийг шигүүрүүлэх арга;

4.4.3.барилгын гол тэнхлэгийн цэгүүдийг газарт шилжүүлэн буулгах, бэхлэх, хяналтын хэмжилт хийх арга, нарийвчлалыг тогтоох;

4.4.4.барилга байгууламжийн угсралт, бүтээц, элементүүдийн байрлуулалт, бэхэлгээ хийх цэг тэмдэгтийн хэлбэр, геодезийн байрлал, өндрийн үндэслэлийн арга нарийвчлалыг тогтоох;

4.4.5.хэв гажилт, суулт, хазайлт, гулсалт, тасралтын хэмжилтийн ажлын арга, нарийвчлалыг тогтоох;

4.4.6.гүйцэтгэлийн зураглал хийх арга, нарийвчлалыг тогтоох;

4.4.7.геодезийн ажлын үндэслэлд хяналтын хэмжилт хийх.

4.5.Барилга байгууламжийн геодезийн ажлын үндэслэл байгуулах төсөлд дараах нөхцөлүүдийг харгалзана:

4.5.1.төлөвлөж байгаа болон тухайн газарт одоо байгаа барилга, инженер техникийн үйлчилгээний шугам сүлжээ болон дэд бүтцийн бусад объектуудын байрлалтай уялдуулах;

4.5.2.барилга барих явцын турш геодезийн байнгын цэг, тэмдэгтийн хадгалалт, тогтвортой нөхцөлийг бүрдүүлэх;

4.5.3.барилгын орчны геологийн ба цаг уур, хөрсний динамик процесс болон бусад хүчин зүйлүүд геодезийн байнгын цэг, тэмдэгтийн хадгалалт, тогтворжилтод нөлөөлөх эсэхийг нарийн тооцсон байх.

4.6.Барилга байгууламжийн геодезийн ажлын үндэслэл байгуулах төслийг барилга байгууламж болон инженерийн шугам сүлжээний одоогийн байрлал, тэдгээрийг шинээр байрлуулах төсөлтэй уялдуулсан байх;

4.7.Барилга байгууламжийн геодезийн ажлын үндэслэл байгуулахад:

4.7.1.үндэслэлийн цэгүүдийн бат бэх байдал, устаж үрэгдэхгүй хадгалагдах нөхцөлийг хангасан байх;

4.7.2.барилга байгууламжийн орчны геологийн ба цаг уур, хөрсний динамик процесс болон бусад хүчин зүйлийг нарийн тооцсон байх;

4.7.3.барилга байгууламжийн геодезийн ажлын үндэслэлийн тэмдэгтүүдийг харилцан байрлалыг байрлалаараа 10 мм-ээс, өндрөөрөө 20 мм-ээс ихгүй байх алдааны хязгаартай тодорхойлох боломжтой байхаар тооцоолох;

4.8.Барилга барих явцаас өмнө геодезийн хэмжилтийн ажил гүйцэтгэхэд шаардагдах зам, гарц, краны зам, төмөр зам, аюулгүйн зурвас байгуулах ажлыг барилга байгууламжийн төслийн зураг төсөлд зааснаар бэлтгүүлэх ажлыг барилга угсралтын гүйцэтгэгч байгууллага зохион байгуулна.

4.9.Барилгын талбайд байгуулах геодезийн ажлын үндэслэлийг GNSS, полигонометр, нивелирдлэгийн сэлгэц, огтлолцол, барилгын геодезийн торын сүлжээ бусад аргаар байгуулна.

4.10.Барилга байгууламжийн геодезийн ажлын үндэслэлийг GNSS-ийн технологиор байгуулах бол үндэслэлийн тэмдэгтүүдийг барилгын ойролцоо, тулгуур цэгүүдтэй харьцангуйгаар байрлалаараа 5 мм+0,5 мм/км, өндрөөрөө 10 мм+0,5 мм/км нарийвчлалыг хангах боломжтой байх газрыг сонгоно.

4.11.Барилгыг хотхон, хорооллоор байгуулах, дахин төлөвлөлт хийх талбайд геодезийн ажлын үндэслэлийн цэгийг тэгш өнцөгт хэлбэртэй барилгын геодезийн торон сүлжээгээр байгуулах бол торон сүлжээний цэгүүдийн огтлолцолд солбицол, өндрийг тодорхойлж, барилга, инженерийн шугам сүлжээний үндсэн ба гол тэг тэнхлэгийн таталт, гүйцэтгэлийн зураглал хийхэд үүнийг ашиглана.

4.12.Геодезийн торын сүлжээний талуудыг барилга байгууламжийн үндсэн тэнхлэгтэй зэрэгцээ байхаар төлөвлөнө.

4.13.Геодезийн торын сүлжээний талын урт нь 100-200 м, барилгын хийц, элементүүдийг байрлуулах ажлын торын талын урт нь 20-40 м байна.

4.14.Тэгш өнцөгт хэлбэртэй талбайд газар дээрх ба доорх барилга байгууламжийн гол тэнхлэгүүд харилцан огтлолцох чиглэлтэй байрладаг учраас барилгын геодезийн торыг геодезийн тулгуур сүлжээгээр ашиглана.

4.15.Барилга байгууламжийн геодезийн ажлын өндрийн үндэслэлийн сүлжээг улсын өндрийн сүлжээний 2-оос доошгүй марк, реперт тулгуурласан задгай сэлгэцээр байгуулна. Барилга байгууламжийн геодезийн байрлал, өндрийн үндэслэлийн сүлжээний цэгүүд нь заавал давхацсан байна.

4.16.Барилга байгууламжийн талбайд байгуулах геодезийн ажлын үндэслэлийн сүлжээний цэгүүдийн нягтрал ба дундаж квадрат алдааг 1 дүгээр хүснэгтэд, барилга, байгууламж угсралтын үеийн геодезийн сүлжээ байгуулах, үндсэн ба гол тэнхлэгийг газарт шилжүүлэн байрлуулах нарийвчлалыг 2-р хүснэгтэд үзүүлэв.

Барилгын талбайд геодезийн ажлын үндэслэл байгуулах жишиг бүдүүвч (В хавсралт)-ийг үзүүлэв.

4.17.Барилга байгууламжийн талбайд байгуулах геодезийн ажлын үндэслэлийн сүлжээний болон барилга байгууламжийн үндсэн ба гол тэнхлэгүүдийг бэхлэх цэгүүдийг "Геодезийн байнгын цэг, тэмдэгт байгуулах ажил. БД 11-104-19" дүрмийн шаардлагын дагуу (В.4, В.5, В.6, В.7,В.8 хавсралтыг үзнэ үү) тэмдэгтээр суулгана.

4.18.Барилга байгууламжийн зориулалт, бүтээц, ажлын овор хэмжээ, нарийвчлалаас хамаарч геодезийн хэмжилтийн багаж хэрэгслийн сонголт хийнэ ( А.3 хавсралтыг үзнэ үү).

4.19.Барилгын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.2, 10.1.3, 10.1.4, 10.1.5 заасан барилгын талбайд геодезийн ажлын үндэслэлийн сүлжээ байгуулах нарийвчлал 1.1 дүгээр хүснэгтийн үзүүлэлтүүдийг хангасан байна.

4.20.Барилга байгууламж барих талбайг чөлөөлөх, буулгах ажил хийсний дараа, барилга угсралтын ажил эхлэхээс 10-аас доошгүй хоногийн өмнө геодезийн үндэслэл байгуулж, түүний техникийн бичиг баримт, барилгын талбайд бэхлэгдсэн геодезийн үндэслэлийн дараах цэгүүдийг актаар (Б, Б.1 хавсралтыг үзнэ үү) барилга угсралтын байгууллагад хүлээлгэж өгнө:

4.20.1.байршлын тэнхлэг бүрийг бэхэлсэн тэмдэгтүүдийг;

4.20.2.барилга байгууламжийн бүх өнцөг, тэнхлэгүүдийн огтлолцлыг тэмдэглэсэн тэмдэгтүүдийг;

4.20.3.шугаман байгууламжийн трассын эхлэл, төгсгөл, тэнхлэг, эргэлтийн өнцгүүд, түүний шулуун хэсгийн 0.5 км-ээс багагүй зайд бэхлэгдсэн цэгүүд болон худаг (камер)-ийн байршлын (тэнхлэгийн) тэмдэгтүүд.

4.21.Тэмдэгтүүдээр бэхлэх тэнхлэгийн тоог барилга, байгууламжийн нарийн төвөгтэй хийц, хэмжээ, хэлбэртэй уялдуулан тогтооно.

4.22.Тохижилт хийгдэж буй талбайн дотор түүний хил хязгаарын дагуу мөн барилга байгууламж бүрийн дэргэд 1-ээс цөөнгүй, инженерийн шугам сүлжээний тэнхлэгийн дагуу 0.5 км тутамд өндрийн репер байгуулна.

4.23.Геодезийн үндэслэлийн бүх цэгүүдийн холболтын зураг, солбицол ба өндрийн каталоги зэргийг бүрдүүлнэ.

4.24.Барилга байгууламжийн геодезийн ажлын үндэслэл байгуулах ажлыг барилга байгууламжийн ерөнхий төлөвлөгөөний зураг төслийн баримт бичиг болон "Бетон ба төмөр бетон бүтээц, Үндсэн дүрэм. БНбД 52-01-10" –ийн 7 дугаар зүйлд барилгын бүтээцийн геометр хэмжээст тавигдах шаардлага, нарийвчлалыг хангахуйц хэмжээнд бүрэн хийж гүйцэтгэнэ.

5.БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖ УГСРАЛТЫН ГЕОДЕЗИЙН АЖИЛ

5.1.Барилга байгууламж угсралтын үеийн геодезийн ажил нь геодезийн үндэслэлийн цэгээс тэнхлэг ба өндрийг зохих нарийвчлалтайгаар газарт шилжүүлэх (тэг тэнхлэг татах), барилга байгууламжийн бүтээцийн элемент, хэсгүүдийг төсөлд заагдсан байрлал, өндрийн дагуу тодорхойлох нөхцлийг хангахад оршино.

5.2.Барилга, байгууламжийн угсралтын үеийн геодезийн сүлжээ байгуулах, үндсэн ба гол тэнхлэгийг газарт шилжүүлэн байрлуулах нарийвчлалыг 1.2-р хүснэгт, барилга байгууламжийн геодезийн хэмжилтийн дундаж квадрат алдааны нарийвчлалыг 1.3 дугаар хүснэгтийн дагуу тогтооно.

5.3.Технологийн тоног төхөөрөмж, барилгын бүтээцийн угсралтад зориулагдсан хэмжилтийн ажлыг улсын стандарт, норм ба дүрэм, мөн техникийн нөхцөл, төслийн баримт бичигт заасан зөвшөөрөгдөх хэмжээнд гүйцэтгэнэ.

5.4.Барилга барих явцад хүлээн авсан геодезийн үндэслэлийн тэмдэгтүүд нь бат бэх, хамгаалалтын хувьд байнгын хяналтад байхаас гадна жилд 2-оос доошгүй удаа (хавар ба намар- өвлийн үед) байрлал, өндрийг нь геодезийн хэмжилтээр шалгана.

5.5.Барилга байгууламжийн суурь, инженерийн шугам сүлжээг угсрах үед тэдгээрийн тэнхлэгийг заавал газарт шилжүүлэх бөгөөд тэнхлэгүүдийг тусгай тэмдэгтүүдээр бэхлэнэ.

5.6.Барилга байгууламжийн геодезийн байрлуулалтын тэнхлэг, угсралтын (чиглүүлгийн) тэмдэглээсийг барилга байгууламжийн гадна ба доторх торын тэмдэгтээс оруулна. Геодезийн байрлуулалтын тэнхлэг, угсралтын тэмдэглээс, тэдгээрийн тоо, байрлал, бэхлэх аргыг угсралтын ажлын төсөлд заагаагүй бол геодезийн ажлын төслөөр гүйцэтгэнэ.

5.7.Технологийн тоног төхөөрөмж, барилгын бүтээцийн угсралтад зориулагдсан барилга байгууламжийн доторх барилгын геодезийн торыг барилга байгууламжийн эхлэлийн ба угсралтын өндрийн түвшинд геодезийн сүлжээ хэлбэртэй байгуулна. Эхлэлийн түвшин дээрх барилгын доторх барилгын геодезийн торын загварыг В, В1 хавсралтанд үзүүлэв.

5.8.Барилга байгууламжийн доторх геодезийн байрлуулалтын геодезийн торын байршлын цэгүүдийг эхлэлийн өндрөөс угсралтын түвшинд шилжүүлэхэд барилга байгууламжийн өндөр, хийц бүтээцийн онцлогийг харгалзан налуу буюу босоо тусгалын аргаар гүйцэтгэнэ. (Заавал хэрэгжүүлэх В.2, В.3 хавсралт- ын дагуу).

5.9.Барилга байгууламжийн доторх геодезийн байрлуулалтын торын цэгүүдийг эхлэлийн түвшнээс угсралтын түвшинд шилжүүлэх ажлын нарийвчлалыг шалгахдаа эхлэлийн ба угсралтын түвшний цэгүүдийн хоорондох зай, өнцгийг хэмжих замаар гүйцэтгэнэ.

5.10.Барилга байгууламжийн хийц, бүтээцүүдийн эхлэлийн түвшнээс угсралтын түвшинд өндөр дамжуулах ажлыг геометрийн нивелирдлэг эсвэл зохих нарийвчлалыг бусад хэмжилтийн аргаар өндрийн сүлжээний реперүүдэд тулгуурлан гүйцэтгэнэ. Цэгүүдэд өндөр дамжуулахад ашиглах реперүүдийн тоо хоёроос доошгүй байна. Угсралтын түвшин нь дамжуулсан өндрүүдийн дундаж утга болно.

5.11.Барилга байгууламжийн доторх геодезийн барилгын геодезийн торын цэгүүдийн хэлбэр, бэхлэх арга, нарийвчлал, бүдүүвчийг угсралтын болон геодезийн ажлын төсөлд тусгана.

5.12.Барилга байгууламж доторх барилгын геодезийн торын сүлжээг 1.2-р хүснэгтэд заасан нарийвчлалтай байгуулна.

5.13.Эхлэлийн түвшин дээрх барилга байгууламж доторх болон угсралтын түвшинд геодезийн торыг барилгын гаднах геодезийн торын цэгүүдтэй холбоно.

5.14.Барилга байгууламжийн бүтээцийг байрлуулах ажлыг барилгын талбайн геодезийн үндсэн сүлжээний цэгүүдээс, угсралтын эхлэл төвшин дээр байгуулна.

5.15.Барилга байгууламжийн дотоод байрлуулалтын геодезийн сүлжээний загварыг үзүүлэв (В.1 хавсралтыг үзнэ үү). Барилгын бүтээцийг байрлуулах цэгүүдийн хэлбэр, бэхлэх арга, нарийвчлал, бүдүүвчийг угсралтын болон геодезийн ажлын төсөлд тусгана.

5.16.Барилга байгууламжийн эхлэлийн түвшнээс угсралтын төвшинд өндөр дамжуулахад эхлэлийн түвшин дээрх реперийн өндрийг барилгын суурийн суултаас хамааралгүй гэж тооцно. Хэрэв төслийн баримт бичигт тусгай үндэслэлээр тогтоосон бол энэ шаардлагыг мөрдөхгүй байж болно.

5.17.Барилга байгууламж угсралтын ажлын нарийвчлалын зөвшөөрөгдөх  алдааг дараах томьёогоор шалгана:

=tm (1)

томъёогоор тодорхойлно.

t- 2; 2.5; 3-тай тэнцүү хэмжигдэхүүн бөгөөд үйлдвэрлэлийн ажил гүйцэтгэх төсөл боловсруулах үед сонгож авна.

m- дундаж квадрат алдааг 1.3-р хүснэгтээр тодорхойлно.

5.18.Эхлэлийн ба угсралтын түвшин дээрх барилгын доторх геодезийн байрлуулалтын геодезийн тор байгуулах хэмжилтийн үед тэнхлэгийг бэхэлсэн тэмдэгтийг барилгын талбайн зурагт тэмдэглэнэ.

5.19.Хэрэв барилга байгууламжийн аль нэг хэсгийг өөр барилга угсралтын байгууллага гүйцэтгэх болсон тохиолдолд үргэлжлэн хийгдэх геодезийн ажилд зориулан тэнхлэгийг бэхэлсэн тэмдэгтүүд, өндөр, чиглүүр цэг, гүйцэтгэлийн зураглалын материалыг Б.2 хавсралтын дагуу актаар хүлээлгэж өгнө.

5.20.Барилга байгууламжийн угсралтын ажилд хэрэглэх геодезийн хэмжлийн багаж GPS, цахим, тоон ба оптик теодолит, нивелир, лазерын зай хэмжүүр, оптик төвлөрүүлэгч, босоо чиглүүлгийн зэрэг багаж, хэрэгслийг Монгол Улсын стандарт хэмжил зүйн асуудал эрхэлсэн төрийн байгууллага магадлан итгэмжилсэн Геодезийн хэмжил зүйн лабораториор улирал тутам, дуу чимээ доргилт ихтэй, газар доорх байгууламж болон чийгтэй, тэсэлгээ хийгддэг газарт хэмжилт хийх багажийг сар дутам тус тус шалгуулж, баталгаажуулна.

5.21.Босоо чиглүүлгийн аргаар барилга угсралтын төвшинд геодезийн цэгийн солбицол, өндрийг дамжуулахдаа ажлын зурагт тусгагдсан цахилгаан шат угсрахад зориулсан босоо тэнхлэг байгуулах нүхэн гарц, технологийн болон хучилтад гаргасан 15х15 см-ээс багагүй хэмжээтэй тусгай нүхэн гарцыг бэлтгүүлнэ.

5.22.Барилга байгууламжийн геодезийн хэмжилтийн ажил 1.3-р хүснэгтийн нарийвчлалын шаардлагыг хангасан байна. Хэрэв хоёр буюу хэд хэдэн барилга нэг технологийн шугамтай, бүтээц ижилтэй бол байрлуулалтын ажлын нарийвчлалыг нэг барилга байгууламж мэт тооцоолно.

5.23.Инженерийн шугаман байгууламжийн трасс байрлуулах геодезийн сүлжээг, барилгын талбай дахь геодезийн үндсэн сүлжээний цэгүүдээс байгуулж, түүний тэнхлэг, эхлэл, төгсгөлийг тусгай тэмдэгтээр бэхэлнэ. Харин хөрсний реперүүдийг трассын тэнхлэгийн дагууд 0.5 км бүрд байгуулна.

5.24.Барилга байгууламжийн обьект дахь "ажлын" солбицол нь барилгын дагуугийн ба хөндлөн тэнхлэгүүдийн сүлжээ байна. Ажлын солбицлын эхлэл нь барилгын эхлэл төвшин дээр 0.00 тоотын огтолцол байна. (X) тэнхлэгийн чиглэл нь абцисс, (Y) тэнхлэг нь ординат байхаар тооцож, байрлуулалтын ажлын солбицлыг хасах тэмдэгтэй байлгахгүйн тулд тухайн солбицлын эхлэлийн утгыг хооронд нь ялгаатайгаар бүхэл тоогоор (жишээ нь X0=100 000,Y0=500 000) авна.

5.25.Барилга байгууламжийн бүтээцийг байрлуулах геодезийн сүлжээний байрлалын цэгүүдийг, эхлэлийн өндрөөс угсралтын төвшинд шилжүүлэхэд барилга байгууламжийн өндөр, хийц бүтээцийн онцлогийг харгалзан налуу буюу босоо тусгалын аргаар 3-р хүснэгтэд заасан нарийвчлалын дагуу гүйцэтгэнэ.

5.26.Угсралтын түвшинд дамжуулсан өндрийн зөрөө нь (1.1) томьёогоор тодорхойлогдсон алдаанаас ихгүй байна.

(1.1)

Энд: 2; 2.5; 3-тай тэнцүү хэмжигдэхүүн бөгөөд үйлдвэрлэлийн ажил гүйцэтгэх төсөл боловсруулах үед сонгож авна

Угсралтын түвшин нь дамжуулсан өндрүүдийн дундаж утга болно

5.27.Геодезийн байрлуулалтын ажлын тэнхлэг, угсралтын (чиглүүлгийн) тэмдэглээсийг барилга байгууламжийн гадна ба доторх байрлуулалтын тэмдэгтээс оруулна.

5.28.Эхлэлийн төвшин дээрх геодезийн сүлжээг барилгын гаднах геодезийн сүлжээний цэгүүдтэй холбоно.

5.29.Өндөр барилга байгууламж, цогцолборыг барьж байгуулах үед шилжүүлэн буулгасан зэрэгцээ тэнхлэгүүдийн харилцан байрлалын эцсийн алдаа зэрэг нь 1.4-р хүснэгтэд заасан үзүүлэлтээс ихгүй байна.

5.30.Эхлэлийн түвшингээс угсралтын төвшинд өндөр дамжуулах хоёр аргуудын нарийвчлалын харьцуулалтыг 1.4-р хүснэгтэд үзүүлэв.

6. БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ТЭНХЛЭГИЙГ ГАЗАРТ ШИЛЖҮҮЛЭХ ГЕОДЕЗИЙН АЖИЛ

6.1.Барилга байгууламжийн тэнхлэгийг газарт шилжүүлэн буулгахад дараах нөхцөлийг хангасан байна:

6.1.1.барилгын зураг төсөл нь бүрэн дуусаж, барилгын ажил гүйцэтгэх техникийн нөхцөлийг бүрэн авсан, газар олголтын гэрчилгээ олгогдсон;

6.1.2.барилгын тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх хэмжилтийг барилгын зураг төсөл, ерөнхий төлөвлөгөө, зай хэмжээний зурагт магадалгаа хийлгэсэн, техникийн нөхцөлийг бүрэн авсан, захиалагч ажил эхлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл авсны дараа гүйцэтгэнэ.

6.1.3.барилгын зураг төсөл болон батлагдсан ерөнхий төлөвлөгөө, зай хэмжээний зураг нь газар олголтын (захирамжийн хэмжээ), зургаар тогтоогдсон байрлалтай тохирохгүй бол тэг тэнхлэгийг газарт шилжүүлэн буулгах хэмжилт хийхийг хориглоно.

6.2.Барилгын геодезийн үндэслэлийн цэгийг байгуулж байрлал, өндрийг тодорхойлох хэмжилтийн ажил бүрэн дууссаны дараа тэдгээрийн тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх хэмжилтийн ажлыг гүйцэтгэнэ.

6.3.Барилгын геодезийн үндэслэл байгуулах, барилгын геометр хэмжээнд геодезийн хэмжилт хийх, тэнхлэгийг газарт шилжүүлэн үйл ажиллагааг "Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хууль", "Геодези, зураг зүйн тухай хууль"-ийн дагуу геодези, зураг зүйн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуйн нэгж гүйцэтгэнэ.

6.4.Барилгын тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх хэмжилтийн ажлыг 1.4-р хүснэгтийн нарийвчлалыг хангах хэмжээнд хийж гүйцэтгэнэ.

6.5.Барилгын тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх хэмжилтийг актаар (Б хавсралтыг үзнэ үү) хүлээлгэн өгнө.

6.6.Барилгын тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх ажлыг газар шорооны ажил, ул бетон авсны дараа бүх төрлийн суурин дээр солбицлоор шалгаж, хэмжилтийн үр дүнг баталгаажуулсан байна.

7. БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН АШИГЛАЛТЫН ҮЕИЙН ГЕОДЕЗИЙН АЖИЛ

Барилга байгууламжийн ашиглалтын үеийн геодезийн ажил нь геометр хэмжээнд шалгалт хийх, барилга байгууламжийн хэв гажилтын мониторинг хийх, гүйцэтгэлийн зураглал хийх зэргээс бүрдэнэ.

7.1. ГЕОМЕТР ХЭМЖЭЭНД ШАЛГАЛТ ХИЙХ

7.1.1.Барилга байгууламжийн ашиглалтын үеийн барилга, инженерийн шугам сүлжээний геометр хэмжээнд шалгалт хийхэд дараах зүйл хамрагдана:

7.1.2.барилга байгууламжийн хэсгүүдийн бүтээцийн байрлал, инженерийн шугам сүлжээ, тэдгээрийн угсралтын явц, түр бэхлэлтэд шалгалт хийх;

7.1.3 угсралтын ажлыг дуустал байх байнгын зориулалтаар бэхлэгдсэн цэгүүд болон барилгын хэсэг, бүтээцүүдийн байрлал, өндрийн геодезийн гүйцэтгэлийн зураглал, мөн инженерийн шугам сүлжээний бодит байрлалд шалгалт хийнэ.Газар доорх инженерийн шугам сүлжээний геодезийн гүйцэтгэлийн зураглалыг шуудууг далдлах, булахаас өмнө гүйцэтгэнэ.

7.2.Барилга байгууламжийн геометр хэмжээнд шалгах геодезийн хэмжилтийн ажлын хэмжээ, арга, дарааллыг геодезийн үйлдвэрлэлийн ажлын төслөөр тогтооно.

8. БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ХЭВ ГАЖИЛТЫН АЖИГЛАЛТЫН МОНИТОРИНГ

8.1.Барилгын суурийн нийт хэв гажилтыг дараах үзүүлэлтүүдээр илэрхийлнэ:

8.1.1.барилгын суурийн зарим хэсгийн үнэмлэхүй суултаар;

8.1.2.барилгын суурийн дундаж суултаар;

8.1.3.суурийн хоёр цэгийн харьцангуй жигд бус суулт, өөрөөр хэлбэл хоёр цэгийн хоорондох зайнд харьцуулсан босоо шилжилтийн зөрөөгөөр;

8.1.4.барилгын суурь нийтдээ хазайх өөрөөр хэлбэл суурийн захын цэгийн суултыг суурийн урт ба өргөнтэй харьцуулсан харьцаагаар;

8.1.5.харьцангуй хотойлт буюу тахийлт (хотойлт, нумралтын хэмжээг үзүүлэх сумны уртыг барилгын нийт уртад харьцуулсан харьцаа)-аар;

8.1.6.барилгын хэсгийн нумралтыг махиагаар;

8.1.7.барилгын мушгиралтын харьцангуй өнцгөөр;

8.1.8.барилга түүний суурийн нийт хэвтээ шилжилтээр тус тус тодорхойлно.

БНбД 11-08-23

Барилга байгууламжийн талбайд байгуулах геодезийн үндэслэлийн

сүлжээний цэгүүдийн нягтрал ба дундаж квадрат алдаа

1.1-р хүснэгт

Барилгын объектын тодорхойлолт	Барилга байгууламжийн талбайд байгуулах геодезийн үндэслэлийн сүлжээний дундаж квадрат алдаа			Сүлжээний зэрэгцээ цэгүүдийн харилцан байрлалын хүлцэх алдаа, X,Y мм-ээр	Сүлжээний зэрэгцээ цэгүүдийн өндрийн харилцан байрлалын хүлцэх алдаа, мм-ээр	Барилгажсан (барилгажаагүй) талбай дахь цэгүүдийн нягтрал
Барилгын объектын тодорхойлолт	Өнцөг хэмжилт (")	Шугаман хэмжилт	1 км сэлгэц дахь өндөржилт тодорхойлох алдаа, эсвэл барилгажсан (барилгажаагүй) талбай дахь зэрэгцээ реперийн өндрийн тоот, мм-ээр			Барилгажсан (барилгажаагүй) талбай дахь цэгүүдийн нягтрал
1 км.кв-аас их талбайд байрлах барилга байгууламж эсвэл 100 мян.м.кв-аас их талбайтай барилгажих хэсэг барилга байгууламж;	3	1/25000	4	20	5	16(4) Шаардлагатай бол энэ хэсэгт туршилт хийх
10.0 км.кв-аас бага талбайтай барилгажих хэсэг барилга; барилгажих талбайн зам, инженерийн шугам сүлжээтэй	10	1/5000	10	30	10	4(16) инженер техникийн хангамжийн сүлжээний цэгүүдийг трассын тэнхлэгийн дагууд болон огцом эргэлтийн 100 м-ээс багагүй зайнд байрлуулах

БНбД 11-08-23

Барилга, байгууламжийн угсралтын үеийн геодезийн сүлжээ байгуулах,

үндсэн ба гол тэнхлэгийг газарт шилжүүлэн байрлуулах нарийвчлал

1.2-р хүснэгт

Барилга байгууламжийн бүтээцийн тодорхойлолт	шугаман хэмжилтийн алдаа	өнцөг хэмжилтийн алдаа. сек-ээр	өндөржилт хэмжилтийн алдаа. мм-ээр	эхлэл өндөртэй харьцуулан угсралтын төвшинд өндөр тодорхойлох, мм-ээр	Эгц босоогоор цэг ба тэнхлэг дамжуулах, мм-ээр
1	2	3	4	5	6
Зоруулын холболт бүхий төмөр бүтээц, уулзварт өөрөө бэхжих төмөр бетон, уулзвар нь өөрөө нийлэх угсармал бүтээц; угсармал төмөр бетон хийц; 100-200 м-ээс өндөр, эсвэл 30-36 м-ээс их алгасалтай байгууламж	1/15000	5	1	Алдааны тоон утгыг тогтоохдоо угсралтын түвшнийг харгалзана (заавал хэрэгжүүлэх А-2 хавсралтыг үзнэ үү.
15-аас дээш давхар барилга, 60-100 м-ээс өндөр эсвэл 18-30 м-ээс их алгасалтай байгууламж	1/10000	10	2	-	-
5-15 м хүртэл давхар барилга, 15-50 м-ээс дээш өндөр эсвэл 6-18 м-ээс их алгасалтай байгууламж	1/5000	20	2,5	-	-
5-аас бага давхар, 1 5м өндөр, 6 м хүртэл алгасалтай байгууламж	1/3000	30	3	-	-
Модон байгууламж, инженерийн шугам сүлжээ, зам, туслах зам, газар шорооны байгууламж	1/2000	30	5	-	-

Барилгын байгууламжийн геодезийн хэмжилтийн дундаж квадрат алдаа

1.3-р хүснэгт

Ажлын төрөл	Хэмжилтийн дундаж квадрат алдаа			Барилга байгууламжийн овор хэмжээ, инженерийн хангамжийн шугам сүлжээний тэнхлэгийн харилцан байрлалыг 1 км хүрээнд газарт шилжүүлэн байрлуулах (тэгшитгэн бодолтын дараа) дундаж кв.алдаа
Ажлын төрөл	шугаман хэжилтийн	өнцөг хэмжилтийн, сек-ээр	реперийн өндөр тодорхойлох 1км нивелирдлэгийн дундаж квадрат алдаа, мм-ээр	байрлалын хувьд, мм-ээр	өндрийн хувьд, мм-ээр
1.Улсын геодезийн сүлжээний цэгүүдээс барилга байгууламжийн овор хэмжээ, инженерийн хангамжийн шугам сүлжээний тэнхлэгийг газарт шилжүүлэн байгуулах	1/5000	10	2 буюу 5	5	10
2. Зэрэгцээ тэнхлэгүүдийн харилцан байрлал ба нивелирдлэгийн зогсоол дээр өндөржилтийг тодорхойлох	2 мм			-	-
4. өндөрт эгц босоогоор цэг ба өндөр дамжуулах	15 метрт; 2мм		75 метр; 3мм
5. Металл бүтээцийг угсралтын үед угсралтын чиглүүлгийн тэмдэглээс хийх	0.5мм
6. 30м хүртэл урттай барилга байгууламжийн угсармал төмөр бетон хийцийн секцийн чиглүүлгийн тэмдэглээс хийх	1.0мм
7. 30м хүртэл урттай барилга байгууламжийн угсралтын төвшинд өндөр тодорхойлох	2.0мм
8.Инженер техникийн хангамжийн шугам сүлжээний тэнхлэгийн (ус зайлуулах байгууламж, суваг шуудуу, далан г.м байрлалыг тодорхойлох	20мм
9. Инженер техникийн хангамжийн шугам сүлжээний дагуу ба хөндлөн хэвгийг төслийн хэмжээнээс тодорхойлох	5мм
10. Газар ухалт, өндөржилт төлөвлөлт, гүнзгийрүүлсэн шуудуу, овоолгын тэмдэгтүүдийг газарт шилжүүлэх	Байрлалын хувьд -50мм Өндрийн хувьд-20мм
11. Төмөр баганы дээд хэсгийг байрлуулах тэнхлэгийн хазайлт нь баганы хөндлөн огтлолын дурын гол тэнхлэгээс хэтрэхгүй байх зөрүү:	4000мм хүртэл- 9мм, 4000-8000мм хооронд-11мм, 8000-16000 хооронд - 21мм, 16000мм-ээс дээш 25мм.

Барилга байгууламжийн бүтээц элементүүдийг байрлуулах геодезийн сүлжээний нарийвчлалын шаардлага, тэнхлэгүүдийн харилцан байрлалын хүлцэх алдаа

1.4-р хүснэгт

д/д	Дамжуулах өндөр буюу алхам, м-ээр	Тэнхлэгүүдийн харилцан байрлалын алдааны хязгаар, мм-ээр	Өндөр дамжуулах хоёр аргуудын нарийвчлалын харьцуулалт
1	30-90	2	Дамжуулах өндөр буюу алхам, м-ээр	Өндөр дамжуулах алдааны хязгаар, мм-ээр
2	120-180	3	Дамжуулах өндөр буюу алхам, м-ээр	метрээрээр	Лазерын болон цахим тахеометрээр
3	210-270	3	30м хүртэл	3	2
4	300	4	30-60	5	2
			60-90	7	2
			90-120	8	3
			120-150	9	3
			150-180	10	3
			180-210	11	3
			210-240	12	4
			240-270	13	4
			270-300	14	6

БНбД 11-08-23

8.2. Барилга байгууламж 17 давхар буюу 51метрээс дээш өндөртэй бол 5-10 жилд суулт, хазайлт, хэв гажилтын хэмжилт хийх бөгөөд техникийн норматив баримт бичигт суултыг тодорхойлох дундаж квадрат алдаа нь дараах үзүүлэлтээс ихгүй байна:

8.2.1. 1 мм зузаантай - хадан, хадархаг хөрсөн дээрх барилга, томоохон цогцолборын болон 50-аас жил ашиглаж байгаа барилгуудад;

8.2.2. 2 мм зузаантай - элс, шавранцар ба нягтарсан хөрсөн дээрх барилгад;

8.2.3. 5 мм- сул шороотой болон хүчтэй нягтарсан хөрс бусад шахагдсан хөрсөн дээрх барилгад.

8.3. Барилгын хэвтээ шилжилт, хөдөлгөөнийг тодорхойлох дундаж квадрат алдаа дараах үзүүлэлтээс ихгүй байна:

8.3.1. хадан, хадархаг хөрсөн дээрх барилгад-1мм;

8.3.2. элс, шавранцар ба нягтарсан хөрсөн дээрх барилгад-3 мм;

8.3.3. сул шороотой болон хүчтэй нягтарсан хөрс бусад шахагдсан хөрсөн дээрх барилгад-10 мм.

8.3.4. нуралттай хэсгийн суултыг хэмжих дундаж квадрат алдаа-30 мм; хэвтээ шилжилт-10 мм байна.

8.4. Хазайлтыг барилгын захуудад тэмдэглэсэн цэгүүдийн суултын зөрөөгөөр тодорхойлох бөгөөд дараах дундаж квадрат алдаанаас ихгүй байна:

8.4.1. иргэний (орон сууц, нийтийн, үйлчилгээний г.м) болон үйлдвэрийн барилга байгууламжийн өндрийн-0,0001;

8.4.2. утааны яндан, холбооны цамхаг, цахилгаан дамжуулах агаарын шугам тэдгээртэй төстэй байгууламжийн өндрийн-0,0005-аас ихгүй байна.

8.5. Барилгын хэв гажилтын хэмжилтийн давтамж барилгын төрөл, ажлын улирал, хэв гажилтын өөрчлөлтийн хурд болон бусад хүчин зүйлээс хамаарах учраас байнгын ажиглалтыг 1.5-р хүснэгтэд үзүүлсэн давтамжтайгаар хийнэ.

1.5-р хүснэгт

Хэв гажилтын төрөл	Давтамж
	Барилга угсаралтын явцад			Барилга угсралтын ажил дууссан-аас 2-3 жилд	Ашиглагдах явцад
	Суурь угсрахад	5 давхар тутамд	Барилгын ажил дуусахад	Улиралд 1-2 удаа	Жилдээ 2 удаа	Байнга*
Үнэмлэхүй суулт	+	+	+	+	+	-
Жигд бус суулт	+	+	+	+	+	-
3. Суурийн хазайлт	+	+	+	+	+	+
4.Суурийн гулзайлт	+	+	+	+	+	-
5. Босоо чигээс хазайх:
багана	-	+	+	-	-	-
Цахилгаан шатны хонгил	-	+	+	-	-	-
Цутгамал хэсэг	-	+	+	-	-	-
6. Багана шахалтанд орох буюу суух	-	+	+	-	-	-
7. Барилгын хийцийн дээд хэсэг хазайх	-	-	+	+	+	+
*- Автоматжуулсан систем хэрэглэхийг зөвлөнө

8.6.Хэв гажилтын геодезийн байрлал, өндрийн үндсэн тэмдэгтээр төмөр бетон (В-3, В-4, В-5 хавсралтыг үзнэ үү) цуллагийг ашиглаж газрын ул хатуулаг хөрснөөс доош дор хаяж 1 м гүнд бетондож суулгана. Өндрийн тулгуур реперт мөн ийм төрлийн тэмдэгт хэрэглэж болно.

8.7.Орон сууцны даацын тоосгон ханатай болон цувуу суурьтай барилга, үйлдвэрийн барилга, томоохон тоног төхөөрөмжийн суурь, өндөр барилга байгууламж (17 давхар эсвэл 51 метрээс өндөр) байгууламж, усан цахилгаан станц, дулааны цахилгаан станц, яндан, ус зүйн инженерийн байгууламжийн хэв гажилтыг ажиглах марк байрлуулах газар, зай хэмжээ, ажиглалтыг давтамж, хэмжилтийн нарийвчлал зэргийг "Өндөр барилга байгууламжийн хэв гажилтыг тодорхойлох, үйлдвэрийн технологийн тоног төхөөрөмж суурилуулах үеийн геодезийн хэмжилт" БД 11-118-17-ийн дагуу гүйцэтгэнэ.

8.8.Өндрийн тулгуур үндэслэлд багц хөрсний реперийг ашиглана. Тэдгээрийн тоо 3-аас багагүй байх ба тухайн газар нутгийн хөлдөлтийн гүнээс доош 1м-ээс багагүй гүнд суулгасан байна.

8.9.Өндрийн тулгуур үндэслэл болох багц реперүүдийн байрлалыг дэвсгэр зураг дээрх байрлал нь шулуун дээр эсвэл тэнцүү талт гурвалжны өнцгүүдээр байхаар байрлуулсан байна.

8.10.Зэргэлдээ реперүүдийн хоорондын зай 12 м-ээс хэтрэхгүй байна.

8.11.Онцгой төвөгшилтэй барилга байгууламжуудын хэв, гажилтын хэмжилтэд (цөмийн реакторуудын, радио цацраг идэвхт бодисын агуулахын, усан цахилгаан станцын байгууламжуудын зарим төрлүүдийн гэх мэтчилэн объектуудын тэр дундаа шинжлэх ухааны зориулалттай бусад төрлийн байгууламжуудын суурийн суултад) тулгуур үндэслэлээр гүний реперүүдийг ашиглана (В.31 хавсралт -ийг үзнэ үү).

8.12.Гүний реперүүдийг газрын үет давхаргын хадан ул чулуулаг (төв цэг) хүртэл гүнд хэрэв хадан төв цэг таарахгүй бол 100 м-ээс багагүй гүнд суулгасан байна.

8.13.Өндрийн тулгуур үндэслэлийн цэгүүдийг дараах нөхцлөөр байрлуулна:

8.13.1.орц, гарцаас зайтай газар болон газар доорх инженерийн шугам сүлжээ, агуулахын байр бусад авто тээврийн хөдөлгөөний доргио, чичиргээнээс алслагдсан газар;

8.13.2.барьж байгаа барилга, байгууламжийн суурийн даралтын тархалт үүсэх бүсийн гадна талд;

8.13.3.шинээр барьж байгаа бусад барилга, байгууламжийн нөлөөний бүсийн гадна талд;

8.13.4.барилга, байгууламжаас 50 м-ээс багагүй зайтай газар.

8.14.Гаднах өндрийн тулгуур үндэслэлийн хэмжилт, шалгалтыг богино цацрагтай геометрийн нивелирдлэгээр хийнэ.

8.15.Өндрийн сүлжээний цэгүүд нь барилга, байгууламж баригдах үе шатанд буурь суурийн суулт ба бусад барилгын бүтээцийн суултын хэмжилт хийхэд зориулагдсан байх ба суурийн шаланд эсвэл багануудад ба барилгын газар дээрх хэсгийн бүтээцийн цутгамалд суултын маркуудаар бэхлэгдсэн байна (В.32 хавсралт -ийг үзнэ үү).

8.16.Барилгын суурьт суултын маркыг барилгын (байгууламжийн) бүтээцийн доод хэсгүүдэд бүх периметрээр, барилгын дотор талын даацын бүтээц дээр, барилгын блокуудын уулзвар өнцгөөр, дагуу ба хөндлөн хананы уулзвараар, хөндлөн хана дагуугийн тэнхлэгтэй огтлолцох уулзвараар, даацын багануудаар тус тус бэхэлсэн байна.

8.17.Суултын маркуудыг багануудад ба бусад босоо цутгамал бүтээцүүдэд нэг түвшинд бэхлэнэ.

8.18.Суултын маркуудыг периметрээр 6-8 м тутамд төсөлд өөрөөр заагаагүй бол дагууг ба хөндлөн тэнхлэгүүд дээр байрлах даацын бүтээц дээр бэхлэнэ.

8.19.Хавтан суурьт дунджаар 100м2-д нэг маркыг бэхлэнэ.

8.20.Хяналтын угсаралтын түвшинд эгц босоогоос хазайх хазайлтыг хэмжихийн тулд тусгай тэмдэгтүүдийг бэхэлсэн байна.

8.21.Налуу хэмжилтэд зориулсан 20х20 мм төмөр хавчуургуудыг барилгын дагуу ба хөндлөн тэнхлэгүүдийн дагуу багануудад бэхэлсэн байна.

8.22.Байгууламжийн газар дээрх хэсгийн эгц босоогийн хазайлт, зөрөлтийг хэмжихийн тулд барих явцад барилгын гадна талаас сонгосон хөндлөн ба дагуугийн тэнхлэг дагуу маркуудыг бэхэлж харин газар дээр маркуудыг харалдаалуулсан чигт хэмжилтийн багаж зоох байнгын цэгүүд бэхэлсэн байна.

8.23.Хэмжилтийн багаж зоох байнгын цэгээр 50 мм диаметртэй тусгай гадасыг авч 0.5-ээс багагүй гүнд газарт суулгаж бэхэлсэн байна.

8.24.Цууралт илэрсэн тохиолдолд өндрийн геодезийн үндэслэлийг нэмэлт цэгүүдээр шигүүрүүлж цууралтыг тодорхойлохдоо түүний хоёр талаар 0.5 мм-ээс ихгүй алдаатай хоорондын зайг нь хэмжиж болох тийм хяналтын маркуудыг бэхэлсэн байна.

8.25.Барилга байгууламжийн суултын маркуудын байрлалууд, тэдгээрийн бүтэц зэргийг мониторинг хийх техникийн даалгавар, төслийн байгууллагаар батлагдсан геодезийн ажлын төсөлд тодорхойлсон байна.

8.26.Угсралтын өндрийн үндэслэл нь барилгын эгц босоогоос зөрөх хазайлтыг хянах, бетонон бүтээцүүдийн эсвэл баганын (хана) агшилт, шахалтыг хянах зориулалттай байна.

8.27.Барилгын хэв гажилтыг геометрийн, тригонометрийн нивелирдлэг, бичил нивелирдлэг, GPS нивелирдлэг, фотосканерын аргаар ажиглалт хийнэ.

8.28.Суулт хэмжих ажлын нарийвчлалаас хамаарч нивелирдлэгийн ангийг сонгоно.

8.29.Тригонометрийн нивелирдлэгийг барилгын зарим бүтээцэд хүрэхэд хүндрэлтэй, янз бүрийн өндрийн түвшинд байгаа цэгүүдийн суултыг хэмжих, тухайлбал өндөр барилга, цамхаг, далангууд, саадыг давуулж хэмжилт хийх тохиолдлуудад ашиглана.

8.30.Тригонометрийн нивелирдлэгээр 100м хүртэлх зайнд цэгүүдийн өндрийг 0,1 мм хүртэл, өнцгийг 1 секунд, тодорхойлолт хийх цэгүүд хүртэлх зайг 3...5 мм хүртэл нарийвчлалтай тодорхойлно.

8.31.Бичил нивелирдлэгийн аргыг хоорондоо 1,0...1,5 м хүртэл зайнд харилцан орших тухайлбал суурь, дам нуруу, татанга, технологийн тоног төхөөрөмжүүдийн хэв гажилтыг ажиглахад хэрэглэнэ.

8.32.Барилга угсралт, ашиглалтын үед үүсэх хазайлт нь эгц босоо шугамнаас түүний тэнхлэг гажих үзэгдэл бөгөөд өнцгийн болон шугаман харьцангуй хэмжигдэхүүнээр илэрхийлэгдэнэ. Харин суурийн хазайлт нь түүний улны хэвтээ байдал нь хэвтээ хавтгайгаас харьцангуй хэмжээсээр гажих хэмжээ юм.

8.33.Хазайлтыг геометрийн нивелирдлэг, оптикийн эсвэл лазерын босоо тусгалын багажаар тодорхойлно. Нэн өндөр цамхгийн хазайлтыг босоо тусгалын арга эсвэл солбицол тодорхойлох, өнцөг хэмжих зэрэг аргуудаар тодорхойлно.

9. ГЕОДЕЗИЙН ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ЗУРАГЛАЛ ҮЙЛДЭХ

9.1.Гүйцэтгэлийн зураглалд үзүүлбэл зохих барилга байгууламжийн хэсэг, гол бүтээцийн жагсаалтыг зураг төслийн байгууллагаас тогтооно.

9.2.Барилгын ажлын бүх үе шатанд байр зүйн зураглал хийх, мөн барилга байгууламжийн геометр хэмжээний нарийвчлалд геодезийн шалгалтын ажлыг гүйцэтгэгч байгууллагаар хийлгэвэл зохино.

9.3.Барилга байгууламжийн хэсэг, бүтээцүүдийн байрлал, өндрийн байрлалт, тэдгээрийн эгц босоо байдал, анкерын холбоосны бэхэлгээ, хэсгүүдэд цэг суулгалтыг барилга байгууламжийн доторх байрлуулалтын сүлжээний тэмдэгтүүдээс эсвэл ажил гүйцэтгэхэд ашиглаж байгаа чиглүүлгийн цэгүүдээс тодорхойлно. Харин инженерийн шугам сүлжээний элементүүдийг барилга байгууламжийн гаднах байрлуулалтын сүлжээ, барилгын талбай дахь байрлуулалтын сүлжээний тэмдэгтээс эсвэл үндсэн (капитал) барилга байгууламжийн геодезийн үндэслэлийн цэгээс тодорхойлно. Ажил эхлэхийн өмнө сүлжээний цэг, тэмдэгтүүд болон чиглүүлгийн цэгүүдийн хөдөлгөөнтэй эсэх, байрлалыг шалгана.

9.4.Инженерийн шугам сүлжээний гүйцэтгэлийн зураглал явуулахад болон барилга байгууламжийн геометр хэмжээний геодезийн хэмжилтээр нарийвчлалын шалгалт хийх үеийн хэмжилтийн алдаа нь улсын стандарт, барилгын норм ба дүрэм, мөн төслийн баримт бичигт зөвшөөрөгдсөн хэмжигдэхүүний 0.2 мм-ээс ихгүй байх ёстой.

9.5.Геодезийн шалгалтын хэмжилтийн үр дүнг барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэсэн өдөр дутмын тэмдэглэлд бичнэ.

9.6.Барилгын хэсэг, гол бүтээцүүдийн геодезийн гүйцэтгэлийн зураглалын үр дүнгээр гүйцэтгэлийн зураг (В.10 хавсралт үзнэ үү), газар доорх инженерийн шугам сүлжээнд болон шинээр тавигдсан инженерийн шугам сүлжээний байрлал, өндрийн гүйцэтгэлийн зураг (В.10 хавсралт үзнэ үү) зэргийг зохих масштабаар зохионо.

Шаардлагатай тохиолдолд шугам сүлжээний элементүүдийн солбицол, өндрийн жагсаалт хавсаргаж болно.

9.7.Геодезийн хэмжилтийн үр дүнгээр зохиогдсон шалгалтын гүйцэтгэлийн зургийг барилга угсралтын ажлын чанарыг үнэлэх, гүйцэтгэлийн баримт бичиг бүрдүүлэх, ажил хүлээн авах ажилд ашиглана.

9.8.Геодезийн хэмжилтийн үр дүнгээр зохиогдсон шалгалтын гүйцэтгэлийн зураглал нь геодезийн ажил хүлээлцэх үндэслэл болно.

9.10.Гүйцэтгэлийн зураглалыг "1:5000, 1:2000, 1:1 000, 1:500-ны масштабтай байр зүйн дэвсгэр зургийн томьёолсон тэмдэг"-ийн дагуу зурна.

9.11.Гүйцэтгэлийн зурагт зохих журмын дагуу төслийн баримт бичигт оруулсан бүх өөрчлөлт, барилга байгууламж, инженерийн шугам сүлжээний байрлуулалтад төслөөр зөвшөөрөгдсөн алдааны хэмжээг тус тус үзүүлнэ.

9.12.Барилга, шугам сүлжээний ажлын гүйцэтгэлийн зураглалыг гүйцэтгэгч байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэн нь улсын болон орон нутгийн хот байгуулалтын мэдээллийн санд актаар (Б.3 хавсралт үзнэ үү) хүлээлгэж өгнө.

9.13.Шаардлагатай үед зохиогч, захиалагч, гүйцэтгэгч, хяналтын байгууллагаас хяналтын хэмжилтийг угсралтын аль ч үе шатанд хийлгэж болно.

9.14.Барилгын ±0.00 цэгийг барилга, байгууламжийн эргэн тойронд /орчинд/ хэд хэдэн цэг дээр төсөлд заасны дагуу тэмдэглэж өгч болно

9.15.Үндэслэлийн цэгийг байгуулсан тохиолдолд цэгийн хэмжилт хийхгүй байж болно.

9.16.Барилга байгууламжийг барих, өргөтгөх, шинэчлэх үе шатанд хийсэн геодезийн хэмжилтэд шалгалтын хэмжилтийг өмнө хийсэн байгуулалт, чиглэлтэй давхцахгүй байхаар хийнэ.

9.17.Зохиогчийн хяналт болон мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас тогтоож, төслийн баримт бичигт тусгасан барилга байгууламжийн суурь, бүтээц, тэдгээрийн хэсэгт барилга угсралтын үед гарч болох хохирлын урьдчилсан мэдээллийг бэлтгэх зорилгоор хэв гажилт, суулт, хазайлт, гулсалтыг тодорхойлох геодезийн хэмжилтийн арга, нарийвчлал, шаардлагыг УСТ 3672-84, УСТ 2021-82-ын дагуу гүйцэтгэнэ.

9.18.Барилга, инженерийн байгууламжийн суурийн хэв гажилтыг тодорхойлох геодезийн хэмжилтийн арга, нарийвчлал, тавигдах шаардлагыг УСТ 3672-84, УСТ 2021-82-оор тогтооно.

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ

10. ХИЙН ХООЛОЙН БАЙГУУЛАМЖИЙН ГЕОДЕЗИЙН АЖИЛ

GEODETIC WORKS DURING SURVEYS AND CONSTRUCTION OF GAS PIPELINES

----------------------------------------------------------------------------------------------

10.1. Ерөнхий зүйл

10.1.1.Хийн хоолойн гол шугамын трасс сонголт хиййх, түүнд таваигдах үндсэн шаардлагууд, хийн хоолойн шугам байрлуулах, угсрах "Төв (магистрал) дамжуулах хоолой. БНбД 44-01-08" дүрмийн 3.1-3.27 дугаар заалтууд, уулын бүс нутагт дамжуулах хоолойг угсрахад 5,14-5,22 заалтууд, уурхайн бүс нутагт дамжуулах хоолой угсрахад 5,23-5,30 заалтууд, газар хөдлөлтийн бүс нутагт дамжуулах хоолой угсрахад 5,31-5,42 дугаар заалтууд, олон жилийн цэвдэгтэй бүс нутагт дамжуулах хоолой угсрахад 5,43-5,55 заалтууд, байгалийн болон хиймэл саадыг дамжуулах хоолойг гатлуулахад 6 дугаар зүйлийг тус тус мөрдөнө.

10.1.2.Хийн хоолойн шугамын трассын сонголт хийхдээ хот суурин газар, үйлдвэр хөдөө аж ахуй, төмөр зам, автозам болон бусад объектуудын ойрын 30 жилийн хөгжлийн хэтийн төлөвлөгөө, шугам барих, ашиглах үеийн үйлчилгээ хийхэд байгалийн нөхцөл байдлын өөрчлөлтийг тооцох зэрэг маш олон зүйлийг харгалзан үзнэ.

10.1.3.Хийн хоолойн гол шугамын трасс явах газрыг засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн удирдах газрын тогтоол, захирамжаар тусгайлан өгсөн газрын хэмжээнд байгуулна.

Шугам байгуулахад зориулсан газар олголтын зурвасын өргөн 15-20 м, ойтой газарт 12 м өргөн байна. Хэрэв хоолойн шугам хоёр хэлхээ бол тэдгээрийн тусгаарлах зурвасын өргөн 10 м газар олголтын зурвасын өргөн дээрх хэмжээтэй байна. Трассын судалгаагаар хоолойн шугамын байрлалыг 1:50 000-1:100 000--ны масштабтай байр зүйн зураг дээр урьдчилан тодотгож, орон нутгийн засаг захиргааны байгууллага, газар ашиглагчтай зөвшилцөнө.

10.1.4.Бүтээгдэхүүн дамжуулахад зориулсан DN1420 (DN-1420 – хоолойн дотоод стандарт диаметр хэмжээ) хүртэл диаметртэй, 1,2-10 МПа (12кгс/см2" 1-мегапаскаль-нэг кгс/см2-т үйлчлэх хүчтэй тэнцүү байна) хүртэл орчны илүүдэл даралттай нөхцөлд (дан болон техникийн хонгилд угсрах үед) хийн хоолойн гол (магистраль) шугам шинээр төлөвлөх, шинэчлэх, салаалахад "Төв (магистрал) дамжуулах хоолой". БНбД 44-01-08 дүрмийг баримтална.

10.1.5.Хий хуваарилах байгууламж, зарцуулалтыг хянах зангилаа, газрын тосны бүтээгдэхүүн шахах станц, үйлдвэрийн хий хуваарилах станц, хий хадгалах газар доорх станц зэрэг газруудын талбайд барилга байгууламж, инженерийн шугам сүлжээг төсөллөх ажлыг эдгээр ажилд зориулсан бусад норматив бичгийн дагуу гүйцэтгэнэ.

10.1.6.Хийн хоолойн гол шугамын ашиглалтын хэвийн нөхцлийг бүрдүүлэх, эвдрэл гэмтлээс хамгаалахын тулд түүнд хамааралтай объектын эргэн тойрны хамт шугамын тэнхлэгээс хоёр тийш 25 м байх хамгаалалтын бүс байгуулна.

БНбД 11-08-23

10.2. Хийн хоолойн гол шугамын хайгуулын геодезийн ажил

10.2.1.Хийн хоолойн шугам барьж байгуулах ажлын салшгүй хэсэг нь шугамын трассын техникийн ба эдийн засгийн хайгуулын ажлууд байна.

10.2.2.Хийн хоолойн байгууламжийн хайгуулын анхдагч үе шат нь газрын тосны бүтээгдэхүүн дамжуулах эхлэлийн ба төгсгөлийн станцыг тодорхойлох ажлаас эхэлнэ.

10.2.3.Хийн хоолойн шугамын трассын хайгуулын ажил нь инженер геодези, инженер геологийн хайгуул судалгааны материалд тулгуурлаж газар, орчны нөхцөлтэй уялдсан байна.

10.2.4.Трассын техник-эдийн засгийн үндэслэлд зориулсан төслийн өмнөх судалгааны техник эдийн засгийн хайгуул. Энэ шатны хайгуулын онцлог нь трассын үндсэн чиглэлийг тогтоох зорилгоор материал цуглуулах, шугамыг барьж байгуулах эдийн засгийн ашиг, техникийн боломжийг судлах ажил байна.

10.2.5.Трассын анхан шатны техникийн төсөл боловсруулахад зориулсан нарийвчилсан хээрийн хайгуул хийгдсэн байна.

10.2.6.Хоёрдогч шатны бүтээн байгуулалтын өмнөх хайгуул – Үр дүнд нь ажлын зураг зохиогдсон байна.

10.2.7.Хийн хоолойн шугамын трассын эхлэлийн ба төгсгөлийн цэгүүдийг байр зүйн зураг дээр тэмдэглэж трассыг хамгийн дөт чиглэлээр трасс байгуулах сонголт хийнэ. Сонголт хийсэн зурвасын дагуу 1:10 000-1:12000-ны масштабтай агаарын зурвас зураглал хийнэ.

10.2.8.Энэ зурвасын хэмжээнд геодезийн байрлал, өндрийн тулгуур сүлжээ байгуулах, агаарын зургийн холболт, байр зүйн зургийн тодруулалт хийх ажлыг нэгэн зэрэг хийнэ. Түүнчлэн инженер геологийн замналын зураглал хийж, хоолойн шугамын зэврэлт үүсгэх намагтай, хужирлаг, давслаг газруудыг тогтооно.

10.2.9.Инженер геодезийн нарийвчилсан хайгуулын үр дүнгээр трассын хамгийн ашигтай хувилбарыг сонгох, техникийн төсөл зохиоход шаардлагатай иж бүрэн материалыг цуглуулж, дараах үе шаттай ажил хийнэ:

10.2.10.Тухайн нутаг дэвсгэрийн орчинд өмнөх онуудад хийгдсэн геодези, байр зүйн ажлуудын материалыг цуглуулж, дараах шинжилгээ хийх:

10.2.10.1.шугам хоолойн трассын сонголт хийх;

10.2.10.2.байрлал, өндрийн үндэслэл байгуулах;

10.2.10.3.трассын байрлуулалт хийх, газарт тэмдэглэх;

10.2.10.4.шугам хоолой барих газрын 1:500-1:10 000 масштабтай байр зүйн зургийг шинэчлэх, шинээр зураглал үйлдэх;

10.2.10.5.гадаргуун тоон загвар зохиох, бэлтгэх бэлтгэл ажил.

10.2.11.Газрын гадаргын тууш зүсэлтийн дундаж квадрат алдаа, муруйн хэмжээнд 0.25 мм-ээс ихгүй байхаар босоо муруйг төлөвлөнө.

10.2.12.Хоолойн шугамын трасс гол мөрөн, ганга, жалга, суваг шуудуу, замыг дайран өнгөрөхөөр бол төсөл зохиоход эдгээр хэсгүүд дээр 1:500-1:1000-ны масштабтай байр зүйн зураглал, инженер геологийн нарийвчилсан хайгуул хийхээр төлөвлөнө.

10.3. Хийн хоолойн гол шугамын хээрийн трасс байгуулах

10.3.1.Хийн хоолойн гол шугамын трасс төлөвлөх, байгуулах ажлыг тухайн ажлыг гүйцэтгэх техникийн даалгаврын дагуу гүйцэтгэнэ.

10.3.2.Трассын шугамын элементүүдийг байрлалын ба өндрийн гэж ангилах бөгөөд байрлалын элементүүд нь трассын эргэлтийн өнцгүүд, хэвтээ муруйн радиус, шилжүүлэх муруйн радиус, шууд оруулга зэрэг байна.

Өндрийн элементүүд нь дагуугийн хэвгийн зүсэлт, зүсэлтийн элементүүдийн урт, босоо муруйн радиус зэрэг байна.

10.3.3.Хийн хоолойн гол шугамын хээрийн трасс байгуулалт дараах бүрдэлтэй байна:

10.3.3.1.трассын байрлуулалт хийх;

10.3.3.2.эргэлтийн өнцгийг товлож, тодорхойлох;

10.3.3.3.трассыг газарт тэмдэглэх;

10.3.3.4.трассын дагуух репер суулгах,;

10.3.3.5 трассыг улсын геодезийн сүлжээний цэгүүдтэй холбох хэмжилт, нивелирдлэг хийх;

10.3.3.6.пикетаж байгуулах;

10.3.3.7. эргэлтийн муруй буюу шилжүүлэх муруй байгуулах;

10.3.3.8. зөрлөг, огтлолын цэгүүдэд, трассын эхлэл төгсгөлийн талбайд том масштабтай зураглал үйлдэх, оройн цэгүүдийг бэхлэх;

10.3.3.9. хээрийн ажлын материал боловсруулалт;

10.3.3.10. трассын дагуугийн ба хөндлөнгийн зүсэлт байгуулах;

10.3.3.11. техникийн тайлан бичих.

10.3.4.Батлагдсан трассын тэнхлэгийн төслийн байрлалыг трассын дагуу байгуулсан геодезийн тулгуур сүлжээний цэгүүдээс газарт буулгана.

Зэргэлдээх өнцгийн оройн цэгийг газар дээр олж тогтоож, гол, саадыг давах хэсгийг нарийвчлан тодорхойлж, трассын эргэлтийн цэгүүдэд байнгын репер суулгаж, солбицлыг тодорхойлсны дараа трассын чиг татах, пикетээр хуваах, түр реперүүдийг байгуулж, нивелирдлэгийн хэмжилтийг хийнэ.

10.3.5.Трассын эргэлтийн өнцгийн баруун өнцгийг ихэвчлэн хэмжинэ. Трассын эргэлтийн өнцөг нь шулууны эргэлтийн чиглэлээс хамаарч, баруун эргэлтэд -аас хасах, зүүн эргэлтэнд -ийг хасах утгаар хэрэглэнэ. Үүнд:

(2.1)

Трассын эргэлтийн өнцөг хооронд шууд харагдалт байхгүй тохиолдолд өгөгдсөн чиглэлийн дагуу чиг татах аргаар цэгийн байрлалыг олж болно.

10.3.6.Трассын шугаман хэмжилтийн харьцангуй алдаа 1:10 000-аас багагүй байна. Трассын пикетийг 100 м тутамд, мөн гадаргуун онцгой өөрчлөлт, трассыг хөндлөн дайран өнгөрөх байгалийн саад (гол, ганга жалга, намаг, ой мод г.м) ба инженерийн байгууламж, газар тариалангийн талбайн зах г.м дээр нэмэлт цэгүүдийг авна.

10.4. Трассын шугамын хөндлөн ба дагуугийн огтлол байгуулах

10.4.1.Трассын шугамын хөндлөвчийг гадаргуугийн хэвгийгээс хамаарч трассын тэнхлэгээс хоёр тийш 15-30 метрийн хэмжээнд байгуулна. Хөндлөн огтлолын цэгүүдийн хоорондох зайг гадаргуугийн хэвгий нь ижил хэмжээнд байхаар байгуулна. Хэрэв энэ хэвгий 0,2(110)-аас их бол пикетажийн нэмэлт цэгүүд дээр хөндлөн огтлолын зүсэлт байгуулна.

10.4.2.Трассын эргэлтийн өнцгийн солбицлоор дагуугийн зүсэлтийн зургийг 1:5 000- 1:10 000 –ны масштабтай зохиож, трассын эргэлтийн өнцөг, пикет хоорондох зай, трассын тэнхлэгийн дагууд огтолж байгаа инженерийн байгууламжийн трассын пикетүүд, суулгасан хөрсний реперүүд, муруйн эхлэл ба төгсгөлийн тэмдэгтүүд, трассын км-ын тэмдэгтүүд зэргийг үзүүлнэ.

10.4.3.Дагуу зүсэлт дээр бүх пикетүүд, нэмэлт цэгүүдийн өндрийг мм-ын нарийвчлалтай бичиж, ординатын дагуу газрын өндрийн тоотыг тэмдэглэнэ. Тэмдэглэсэн цэгүүдийг муруй шулуунаар холбох бөгөөд энэ нь трассын дагуух газрын гадаргуугийн тууш огтлолыг илэрхийлнэ. Муруй бүр дээр түүний эхлэл ба төгсгөлийн пикетийн утга, түүний үндсэн элементүүдийг бичнэ. Муруйн шулуун хэсэгт түүний урт ба чиглэлийн өнцгийг бичнэ.

10.4.4.Трассын тэнхлэгийн зүсэлтийн босоо масштаб 1:200-1:500 байна.

10.4.5.Хоолойн диаметр аас их бол шугамын дагуугийн зүсэлт дээр газрын болон төслийн өндрийн тоотыг заавал бичнэ.

10.5. Трассын шугам, огтлолцлын хэсгийн байр зүйн зураглал

10.5.1.Хийн хоолойн гол шугам гол, ганга, жалга, суваг, шуудуу гатлах хэсэгт 1:500 эсвэл 1:1000-ны масштабтай байр зүйн зураглал, инженер геологийн нарийвчилсан хайгуул нэмж хийнэ.

Дюкер, тулгуур байгуулалт

10.5.2. Хоолойн шугам гол гатлах хэсгийн эрэг дээр дюкерын тэнхлэг ба удирдлагын худгийн төвийг тэмдэглэж, репер суулгана..

Дюкерын шуудууны ёроолыг голын ёроолоос 0,8-1 м гүнд дюкерыг төвөггүй суурилуулах хэмжээнд тэгш шулуун ухна. Хоолойн шугамын усан доогуурх байрлуулалтын ажлын хяналтыг зориулалтын теодолит болон усанд шумбагч мэргэжлийн хүмүүс гүйцэтгэнэ.

10.5.3.Уулын хавцал, гүн ганга жалгыг гатлахад агаарын гэж нэрлэх ижил төрлийн хийц, алгасалттай дамнуур тулгуурууд (эстакад), дүүжин гүүр зэргийг ашиглана.

Байр зүйн зураглал

10.5.4.Хийн хоолойн гол шугамын талбай болон саадыг дайран өнгөрөх хэсгийн байр зүйн зураглалын үндэслэлд хүчин төгөлдөх мөрдөж байгаа "1:500-1:2000-ны байр зүйн дэвсгэр зураглалын ажил" БД 11-106-08 –ийг баримтална.

10.5.5.Хийн хоолойн шугамын голыг огтлох хэсэгт голын хоёр эрэг болон ёроолыг хамруулсан 1:500-1:1000-ны масштабтай 0.5 м үеийн өндөртэй байр зүйн зураглал хийнэ. Голын ёроолын зураглалыг харалдаа гурван чиглэл дээгүүр гүний хэмжилтийн аргаар зураглана. Гурван харалдаа чиглэлийн нэг нь үндсэн, хоёр хажуугийн чиглэл нь трассын тэнхлэгээс хоёр тийш 50-60м байна.

10.5.6.Хоолойн гол шугамын трассын дагууд, тэнхлэгээс хоёр тийш 25 м өргөнтэй 1:2000-ны масштабтай 1.0 м үеийн өндөртэй зураглал хийнэ. Трассын эхлэл ба төгсгөлийн талбай, томоохон ганга, жалга, даваа зэрэг байгалийн саадыг давах хэсэг, инженерийн байгууламжийг огтлох хэсгүүдэд болон геологийн хүнд нөхцөл бүхий газруудад 1:500-1:2 000-ны масштабтай байр зүйн зураг үйлдэнэ.

10.5.7.Төмөр зам, авто зам бусад инженерийн байгууламжийг дайран өнгөрөх трассын огтлолцох хэсгийн зураглалыг трассын тэнхлэгээс хоёр тийш 50м хэмжээнд 1:500-ны масштабтай хийнэ.

10.5.8.Хоолойн шугамын трасс татахын зэрэгцээ инженерийн байгууламж болон завсрын станцуудын талбайн 1:500-ны масштабтай зураглалыг хийнэ. Сонгосон талбай бүрд төмөр бетон хөрсний реперийг суулгана.

10.5.9.Хээрийн трасс таталт, агаарын зураглалын материалыг үндэслэн трассын дэвсгэр (план) зургийг 1:5000-1:10 000-ны масштабтай, зарим талбай, шугам огтлолцох хэсэг, трассын тууш болон хөндлөн огтлолын зүсэлтийн дэвсгэр (план) зургийг 1:500-1:1000-ны масштабтай зураглал хийж, трассын тууш болон хөндлөн огтлол зохионо.

10.5.10.Хийн хоолойн гол шугамын дагуу болон огтлолцлын цэгүүд дээр үйлдэх 1:500-1:2000-ны масштабтай байр зүйн зураглалд хүчин төгөлдөх мөрдөж байгаа "1:500, 1:1 000, 1:2 000, 1:5 000-ны масштабтай байр зүйн дэвсгэр зураглалын ажил" БД 11-106-08-ийг баримтална.

10.5.11.Хоолойн шугамын байршуулалтыг хийсний дараа гүйцэтгэлийн зураглал үйлдэнэ.

10.5.12.Хоолойн шугам байрлуулахын өмнө трассын пикетаж, эргэлтийн цэгүүдийг сэргээж бэхлэх, муруйг нарийвчлан байгуулах, ажлын реперүүдийг шигүүрүүлэх, шугамын болон нивелирдлэгийн хяналтын хэмжилт зэрэг ажлуудыг хийнэ.

Трассыг сэргээхийн зэрэгцээ худаг болон огтлолын цэгүүдийг төслийн дагуу бэхэлнэ.

10.5.13.Трассын тэнхлэгийн цэгүүдийг газар шорооны ажлын гадна, тэнхлэгээс хоёр тийш 5 метрийн хэмжээнд шилжүүлнэ. Газар шорооны ажлыг хийхийн тулд шуудууг нарийвчлан байгуулах ажил нэг буюу олон шанагатай газар ухагчаар (экскаватор) ажлыг гүйцэтгэхээс хамаарна.

10.5.14.Нэг шанагатай газар ухагч хэрэглэх үед шуудууны хоёр ирмэгийг газар дээр тэмдэглэсэн цэгүүдийн 10 метр тутамд, түүний гүний хэмжээг заасан гадаснуудыг зоох буюу эсвэл ухагчид суурилуулсан GPS-ыг ашиглана.

10.5.15.Олон шанагат гинжит дугуйттай экскаваторыг зөв ашиглахын тулд хоолойн шугамын тэнхлэгтэй зэрэгцээ шулууныг байгуулж, шугамыг трассын тэнхлэгээс ухагчийн гинжийн ирмэгийн доторх зайны хагасын хэмжээтэй байхаар байгуулна. Энэ шулууны 5-10 м тутмыг гадсаар, экскаваторын жолоочид сайн харагдахуйц байдлаар тэмдэглэж, гинжний ирмэгийг трассын дагуу чиглүүлэх ажлыг гүйцэтгэнэ.

10.5.16.Хоолойн шугамын мурийсан хэсгийг байрлуулах ажлыг радиусын хэмжээнд нь гүйцэтгэнэ. Мурийсан хэсэгт хоолойн шугамыг шуудууны хананд шүргэхгүйгээр ёроолд нь трассын тэнхлэгийн дагуу жигд суулгана. Илүү их шороо гаргахгүйн тулд шуудууны гүнийг төслийн өгөгдлөөс 10-15см дутуу ухна.

10.5.17.Трассын эргэлтийн тууш хөндлөвч дээр томоохон радиустай босоо муруй байгуулна. Зэрэгцээ муруйн эхлэл ба төгсгөл хоорондын шууд оруулга 10-20 метрээр богино байна. Босоо муруйтай хэсэгт шуудууны ёроолын төслийн өндрийг нивелирээр хэмжиж, газарт гадсаар тэмдэглэнэ.

10.5.18.Хад чулуутай газарт шуудууг төслийн өндрөөс 10-15 см дор ухаж энэ хэсэгт элс болон зөөлөн хөрс дэвсэж тэгшилснээр төслийн өндөрт хүргэнэ.

10.5.19.Хийн хоолойн гол шугамыг газар доор суулгахдаа хоолойн дээд ирмэг доорх хэмжээний зайнд байна:

10.5.19.1.хоолойн хэвийн диаметр –аас бага бол -0.8 м;

10.5.19.2.хоолойн хэвийн диаметр бол -1.0 м;

10.5.19.3.намагтай, хүлэртэй газарт-1.1 м;

10.5.19.4.манхан элсэн нурууны суурийн тоотоос доош-1.0 м;

10.5.19.5.хагалсан, усжуулалт хийсэн газарт- 1.1 м.

10.5.20.Газар доор байгуулах хоолойн гол шугамын шуудууны ёроолын хэмжээ хоолойн диаметр бол хоолойн диаметр бол +500 мм байна.

10.5.21.Хийн хоолойн газар доор байгуулах зэрэгцээ хос шугамын хоорондын хамгийн бага зай нь хоолойн диаметрээс хамаарна:

10.5.21.1.хоолойн диаметр 1000-1200 бол- 13 м;

10.5.21.2.хоолойн диаметр 12000-1400 бол- 15 м.

10.5.22.Хий хоолойн газрын гадаргуу дээр байгуулах зэрэгцээ хос шугамын хоорондын хамгийн бага зай нь хоолойн диаметр бол 30-45 м; газраас дээш байгуулах хоолойн шугамд хоолойн диаметр бол 50-75 м байна

10.5.23.Газар дээрээ температурын даралтын тохируулгатай тахирласан хоолойн шугамын байрлуулалтыг трассын чиглэлийн дагууд 100-120 м зай бүрд хөдөлгөөнгүй суулгасан тусгай хийцийн тулгуур дээр байгуулна. Харин энэ тулгуурууд хооронд хоолойн шугамын хөдөлгөөнийг хязгаарладаггүй чөлөөт тулгууруудыг трассын тэнхлэгтэй өнцгөөр (1-р зураг) байгуулна.

D:DEMBERELGYYR,TRUBA-fotoGYYR,TRUBAIMG_0004.jpg

1-р зураг.Тулгуур байрлуулалт

(2.3)

Тахирласан хоолойн шугамын эргэлтийн оройг тулгууруудаас тэгш өнцөгт солбицлын аргаар байрлуулалт хийнэ. Үүнд: тулгуураас тахирлах орой хүртэлх зай (50-60 м).цэг дээр өнцгөөр эргэх хоолойн шугамын эргэлтийг бага радиус бүхий хэвтээ муруйгаар байгуулна. Эдгээр цэгүүдийн хооронд хоолойн шугамыг нэг хэвгийтэй барина.

10.5.24.Төмөр зам, автозамын бүх төрлийн гүүрэн дээгүүр түүний ойролцоо хийн хоолойн шугам байрлуулах зөвшөөрөгдөх зай хэмжээг онцгой байдал, эрчим хүч, барилга, төмөр зам, автозам, харилцаа холбоо, иргэний нисэх, цэрэг батлан хамгаалах, байгаль экологийн, хөдөө аж ахуй, хүнд, хөнгөн үйлдвэрийн зэрэг асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагын техникийн нөхцөлийг харгалзаж, зөвшилцөж шийдвэрлэнэ.

10.5.25.Газрын тосны бүтээгдэхүүн дамжуулах хоолойн гол шугамын хот суурин газар, үйлдвэр хөдөө аж ахуйн байгууламжийн газрын өндрийн тоот нь шугамын өндрийн тоотоос дор бол хоолойн диаметр 700-аас их тохиолдолд трассын тэнхлэгээс алслагдах зай 1000 м хэмжээнд байна.

10.5.26.Газрын тосны бүтээгдэхүүн шахах станцуудын байрлал нь хоолойн гол шугамын трассыг тооцсон инженерийн хайгуул судалгааны үндсэн дээр тогтоосон төслийн баримт бичгийн дагуу байна.

10.5.27.Хий дамжуулах ижил төрлийн хоолойн шугам дайран өнгөрөх хоорондын зай 350мм байх ба 600-аас багагүй өнцгөөр дайран өнгөрнө.

10.5.28.Хот суурин газрын ундны ус хангамжийн шугам сүлжээ нь газрын тосны бүтээгдэхүүн дамжуулах шугамын дээгүүр дайран өнгөрнө. Харин газрын тосны бүтээгдэхүүний хоолойд гадна давхар гэр суулгасан тохиолдолд усан хангамжийн сүлжээний дээр 10 м-ээс доошгүй өндөрт байж болно.

10.5.29.Хийн хоолойн гол шугамыг хот суурин газар, үйлдвэр хөдөө аж ахуйн газар, онгоцны буудал, төмөр зам, гол усны боомт зэрэг эдгээртэй ижил төстэй байгууламжийн талбайд байгуулахыг хориглоно.

10.5.30.Хийн хоолойн гол шугамыг төмөр зам, автозам, цахилгаан дамжуулах, холбоо мэдээллийн зэрэг бусад зориулалтын шугам сүлжээтэй нэг хонгилд байрлуулахыг хориглоно.

10.5.31.Хийн хоолойн шугамыг төмөр зам, автозамын бүх төрлийн гүүрэн дээгүүр цахилгаан дамжуулах, холбоо мэдээллийн шугам (кабель)-тай зэрэгцүүлж байгуулахыг хориглоно.

10.6. Хийн хоолойн шугамыг угсрах үеийн геодезийн ажил

10.6.1.Хоолойн шугамын хэвгийг газрын гадаргуугийн хэвгийтэй адил байхаар төсөллөдөг тул хоолойн шугамын бодит уртыг тодорхойлохын тулд пикет цэгүүдийг газрын гадаргууг дагуулан налуу зайгаар нь тууш огтлолыг байгуулж пикетээр гадаслана. Харин трассын дэвсгэр зургийг /план/ шугамын хэвтээ зайгаар байгуулна.

10.6.2.8-180 хэвгийтэй уулын бэл, хажуу газарт хоолойн шугамд уг газрыг тэгшилж, далан байрлуулахаар төлөвлөнө.

10.6.3.Хийн хоолойн шугам барьж байгуулах геодезийн тулгуур үндэслэлийг Монгол Улсад хэрэгжүүлж байгаа WGS 84 солбицол, Балтын тэнгисийн өндрийн тогтолцоонд гүйцэтгэнэ.

10.6.4.Хийн хоолойн гол шугам ихээхэн нутаг дэвсгэрийг хамарсан шугаман хэлбэртэй байгууламж бөгөөд шугамын уртаас нь хамаарч трассын дагуу байгуулах геодезийн тулгуур үндэслэлийг хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "Навигацийн хиймэл дагуул (GPS/ГЛОНАСС)-ын технологиор Монгол Улсын геодезийн сүлжээ байгуулах үндсэн дүрэм" БД 14-101-20–ын дагуу байгуулна. Тулгуур үндэслэлийн сүлжээ байгуулах бүдүүвчийн хэлбэр, цэг хоорондын зай, хэмжилтийн нарийвчлал дээрх дүрмийн дагуу байна.

10.6.5.Сүлжээний тэгшитгэн бодолтыг хийхдээ газар зохион байгуулалт, геодези, зураг зүйн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад мөрдөж байгаа программ ашиглана.

10.6.6.Тулгуур сүлжээний цэгүүдийг хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "Геодезийн байнгын цэг, тэмдэгт байгуулах ажил" БД 11-104-19-ийн дагуу сонгож, суулгана.

10.6.7.Хийн хоолойн гол шугамын трассын дагуух өндрийн тулгуур сүлжээний цэгүүдийн өндрийг хүчин төгөлдөх мөрдөж байгаа "Монгол Улсын өндрийн I, II ангийн сүлжээ байгуулах дүрэм. БНбД 11-09-16"-ээр, сүлжээний цэгүүдийн тэгшитгэн бодолтыг "Өндрийн сүлжээг тэгшитгэн бодох аргууд".БД 11-117-15-ын дагуу гүйцэтгэнэ.

10.6.8.Өндрийн тулгуур сүлжээний байнгын цэг, тэмдэгтүүд нь трассын байрлалын тулгуур үндэслэлийн сүлжээний цэгүүд, хоолойн шугамын эргэлтийн өнцөг бүрт болон трассын 5 км бүрт суулгасан хөрсний реперүүд байна. Реперийг трассын тэнхлэгийн шугамаас 10-15 м зайнд суулгана. Өндрийн тулгуур сүлжээний бүх реперийн байрлалыг тодорхойлж, I, II ангийн геометрийн нивелирдлэгээр өндөр дамжуулна.

10.6.9.Трассын шугамын дагуух бүх пикет, хөндлөн огтлолын цэгүүд болон трассын дагуух томоохон гол, инженерийн байгууламж, байгалийн саадыг давах хэсгүүд болон шугам сүлжээний өртөө, дэд станц байгуулах хэсгүүдэд өндөр дамжуулах цэгүүдийн өндрийг-ээс багагүйсэлгэцийн урт, км-ээр) ихгүй нарийвчлалтай тодорхойлно. Нивелирдлэгийн хэмжилтийн ажилд цахим, автомат ба тоон нивелир ашиглаж, тоолол авах хамгийн хол зай нь 100 м-ээс холгүй байна.

10.6.10.Хийн хоолойн гол шугамын байрлал, өндрийн тулгуур үндэслэлийн сүлжээ (В-19, В-20 хавсралт)-д үзүүлсэн жишиг хэлбэртэй байж болно.

10.6.11.Хийн хоолойн геодезийн хэмжилт, зураглалын ажилд Стандарт хэмжилзүйн газраас нэгж дамжуулж, магадлан итгэмжлэгдсэн Геодезийн хэмжил зүйн лабораторийн шалгалт, баталгаажуулалт хийсэн тоон ба цахим багаж, хэрэгсэл, GNSS-ын тоног төхөөрөмж ашиглана.

10.7. Хийн хоолойн шугам барих ажлын гүйцэтгэлийн зураглал, хяналтын ажил

10.7.1.Хийн хоолойн шугам барьж дууссаны дараа гүйцэтгэлийн зураглал хийнэ.

10.7.2.Гүйцэтгэлийн зураглал үйлдсэн үр дүнгээр хоолойнуудын уулзварыг гагнасан хэсгүүдийг километрийн шон ба пикетүүдтэй холбосон үзүүлэлттэй хүснэгт зохионо. Уг хүснэгтэд хоолойг суулгасан гүний хэмжээг үзүүлнэ. Эдгээр үзүүлэлт бүхий хүснэгтийг хоолойн шугамын ослыг арилгахад ашиглана.

10.7.3.Гүйцэтгэлийн зураглалын дагуугийн огтлолын зурагт хоолойг булсан далангийн дээд ирмэг болон хоолойны дээд тал, шуудууны ёроолын өндрийн тоот зэргийг үзүүлэхээс гадна хоолойны диаметр, байгуулсан худгийн дугаарыг бичнэ. Түүнчлэн гүйцэтгэлийн 1:500-1:10000-ны масштабтай дэвсгэр зураг дээр гадаргуун хаялбарыг үзүүлэхээс гадна, хоолойн шугамыг барьж байгуулах төсөл, гүйцэтгэлтэй хэрхэн зөрсөн хэмжээг тэмдэглэнэ.

10.7.4.Байгаль цаг агаарын хүнд нөхцөл, сул хөрстэй газарт байгуулсан хоолойн шугамд дотоод даралтын улмаас хоолойг дагуу болон хөндлөн чиглэлд хөдөлгөх, товойлгох зэрэг үзэгдэл хэдэн метрийн хэмжээнд ажиглагддаг учраас тэдгээрийн хэв гажилтын хэмжилтийг байнга хийж байх шаардлагатай. Үүний тулд хоолойн шугамын дагууд эдгээр өөрчлөлтийг 1-2см-ын нарийвчлалтай тодорхойлно

10.7.5.Хоолойны бат бэх чанар, ашиглалтын хугацааг найдвартай уртасгахын тулд хоолойг суулгах гүн төслийн хэмжээнээс зөрөх хүлцэл алдаа 0.2 метрээс ихгүй байх ба муруй байгуулах нарийвчлал 5мм, бэлтгэсэн суурин дээр хоолойг суулгах нарийвчлал 20 мм-ээс ихгүй байна.

10.7.6.Гүйцэтгэлийн зураглалын үр дүнд дараах материалыг бүрдүүлнэ:

10.7.6.1.хийн хоолойн шугамын трассын дагуух газрын байр зүйн зураг;

10.7.6.2.хийн шугамын байрлуулалтын гүйцэтгэлийн зураг;

10.7.6.3.хийн хоолойн шугам байгуулалтын төсөл;

10.7.6.4.хийн хоолойн шугамын бүх үзүүлэлтүүдийг оруулсан байр зүйн зураг; 10.7.6.5.хийн хоолойн шугамын трассын тууш ба хөндлөн зүсэлт, худгийн зүсэлтийн зураг, шугамтай дайран өнгөрсөн бусад шугам сүлжээний үзүүлэлт, солбицол, хөндлөн зүсэлтийн зураг.

ГУРАВДУГААР ХЭСЭГ

11. НҮХЭН БАЙГУУЛАМЖИЙН БА МЕТРОНЫ БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ГЕОДЕЗИЙН АЖИЛ

GEODETIC WORKS DURING CONSTRUCTION SUBWAY AND TUNNEL FACILITIES

------------------------------------------------------------------------------------------------

11.1. Ерөнхий зүйл

11.1.1 Нүхэн байгууламжийн ба метроны барилга байгууламжийг шинээр барьж байгуулахад шаардагдах геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлуудыг энэхүү норм дүрмээс гадна Зам тээврийн хөгжлийн яамны ба нүхэн байгууламж ба метротой холбогдох төрийн захиргааны байгууллагын салбарын техникийн баримт бичгүүд болон өөрөөр заагаагүй бол Олон улсын зам тээврийн байгууллагын стандарт, зөвлөмжүүдэд нийцүүлэн (шаардлагатай бол стандарт, зөвлөмжүүдийг сайжруулан) гүйцэтгэнэ.

11.1.2.Байгууламжуудын иж бүрдлийн зураг төслийн хэмжээг газарт буулгах, нүхэн байгууламжийн нийлэлт хийх, тогтоосон хэмжээсүүдийг баримтлах, уулын нэвтрэлтийн техник хэрэгслийг трасс шугамаар явуулах, газар доорх тухайн шугамын хязгаарт (радиус диаметр) ба барилгын үе шатны ажлуудын үед бүх бүтээцийн элементүүдийг угсрах, тээврийн зангилаануудыг нягт хослуулах зэрэг ажлууд нь газар доорх геодезийн ажлуудын үндсэн зорилт нь болно.

11.1.3. Геодезийн ажил нь нүхэн байгууламжийн ба бусад газар доорх байгууламжуудыг бүх трассын дагууд нэгэн зэрэг барьж байгуулах боломжоор хангана.

11.1.4.Энэ дүрмээр урьдчилан тооцоологдоогүй геодезийн ажлуудыг геодези, зураг зүйн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаар батлагдсан норм, дүрмийн шаардлагуудыг бүрэн мөрдөж гүйцэтгэнэ.

11.2. Нүхэн байгууламжийн ба метроны барилга

байгууламжийн зураг төслийн үед хийх геодезийн ажлын бэлтгэл

11.2.1.Нүхэн байгууламж, метро байгуулах геодезийн ажлын зураг төсөл зохиох, барьж байгуулах, барилгын явцад геодезийн хэмжилт, хяналт хийх, гүйцэтгэлийн зураглал хийх зэргийн бэлтгэл ажилд дараах ажлууд хийгдэнэ:

11.2.1.1.эрүүл ахуй, хөдөлмөр хамгааллын хувцас, тоног төхөөрөмж, хэмжилт зураглалын өндөр нарийвчлалын багаж хэрэгслээр хангах;

11.2.1.2.геодезийн хэмжилтийн арга зүй, аргачлал, норм, дүрэм, заавар, боловсруулалтын программ хангамжаар хангах, хэмжилтийн багаж бүрт хэмжил зүйн шалгалт, баталгаажуулалт хийлгэх;

11.2.1.3.газар доор ажиллах эрүүл ахуй, техник аюулгүй ажиллагааны сургалт явуулах.

11.2.2.Нүхэн байгууламж, метроны геодезийн хэмжилт, зураглалын ажил гүйцэтгэх төсөвт өртөг, техникийн төсөл, даалгавар, барилга байгууламжийн геодезийн хэмжилтийн хүлцэх алдааны нарийвчлалын шаардлага зэргийг захиалагчаар батлуулсан байна.

11.2.3.Захиалагч байгууллага газрын кадастрын мэдээллийн санд бүртгэгдсэн нэгж талбарын дугаартай кадастрын зураг, баримт бичгийг үндэслэн газар дээр нь хэмжилт хийж барилгын гүйцэтгэгчид метро барих газраа актаар хүлээлгэж өгнө.

11.2.4. Нүхэн байгууламж, метро шинээр барих, өргөтгөх үед барилгын байгууламжийн ажилд зориулагдах талбай, трассын дагуух талбайг бүрэн чөлөөлсний дараа геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлыг эхэлнэ.

11.2.5.Нүхэн байгууламж, метроны геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлыг гүйцэтгэхдээ батлагдсан зураг төсөл, тэдгээрийн баримт бичигт тусгагдсан нарийвчлалын шаардлагуудыг хангаж, төлөвлөгөөт хугацаанд гүйцэтгэх чадвартай мэргэжлийн баг зохион байгуулж нарийн төлөвлөсөн байна.

11.3 Нүхэн байгууламж, метро төлөвлөлтийн үеийн геодезийн ажлууд

11.3.1.Нүхэн ба метроны байгууламжийн геодезийн ажлын бүрдэлд дараах ажил багтана:

11.3.1.1.газрын гадаргуу дээрх геодезийн байрлал, өндрийн үндэслэл байгуулалт;

11.3.1.2.төсөллөж байгаа нүхэн байгууламжийн трассын дагуу зурвасаар байр зүйн дэвсгэр зураг зохиолт ба шинэчлэлт;

11.3.1.3.нүхэн байгууламжийн төслийн үеийн аналитик тооцооллууд хийх, төслийг газарт буулгах үеийн геодезийн бэлтгэл ажлууд;

11.3.1.4.газар доорх байрлал өндрийн геодезийн үндэслэл байгуулах;

11.3.1.5.солбицол, зүглэлийн /дирекцион/ өнцөг ба өндрийг газар доорх гүйцэтгэлийн ажилд дамжуулалт хийх;

11.3.1.6.нүхэн байгууламжийн ба түүний бүтээцүүдийн элементүүд, байгууламжуудын тэнхлэгүүдийг газарт буулгах, газар доорх гүйцэтгэлийн ажилд шилжүүлэн буулгалт хийх, тэг тэнхлэг тавих;

11.3.1.7.нүхэн байгууламжийн хамгаалалтуудыг хийх үеийн геодезийн үндэслэлийн хэмжилтүүд;

11.3.1.8.газар дээрх барилга, байгууламжууд, хонгилийн доторлогооны гажилтын, хэв гажилтын хэмжилтүүд;

11.3.1.9.нүхэн байгууламжийн байгууламжийн гүйцэтгэлийн зураг зохиолт;

11.3.1.10.нүхэн байгууламжид төмөр замын рельс тавих үеийн геодезийн ажлууд.

11.3.2.Метро байгуулах ТЭЗҮ боловсруулах үе шатанд хийгдэх инженер геодезийн ажлыг төлөвлөж буй трассын шугамыг олон хувилбараар тооцоход шаардлагатай дараах ажлууд хийгдэнэ:

11.3.2.1. 1:2000-1:5000-ны масштабтай байр зүйн зураг, агаарын болон том масштабын сансрын зургууд, бүх зориулалтын кадастрын зураг, геодезийн тулгуур сүлжээний мэдээллийг цуглуулж, дүн шинжилгээ хийх;

11.3.2.2.геодезийн тулгуур сүлжээний цэг тэмдэгтийн хайгуул хийх, шаардлагатай хэмжээнд түүнийг шигүүрүүлэх;

11.3.2.3.байр зүйн зургуудыг шинэчлэх, газар доорх шугам сүлжээний зураглалыг илүү нарийвчлалтай гүйцэтгэх;

11.3.2.4.шаардлагатай хэмжээнд хүргэн зураглалын сүлжээ байгуулах, том масштабын байр зүйн зураглал үйлдэх;

11.3.2.5.гол горхи, нуур цөөрмийн усны гүний хэмжилт хийх, тэдгээрийн ёроолын болон усны мандлын түвшинг тодорхойлох;

11.3.2.6.инженер геологийн болон бусад хайгуул судалгааны үр дүнг газарт шилжүүлэх;

11.3.2.7.газрын гадаргуу дээрх барилга байгууламжийн суурийн гажилт, хөдөлгөөнийг шинжлэн судлаж, хэмжилт хийх;

11.3.2.8.байрлалын ба өндрийн зураглалын үндэслэл байгуулах, том масштабын зураглал үйлдэж метроны шугамын трассыг гаргах.

11.3.3.Метро байгуулах урьдчилсан ТЭЗҮ батлагдсаны дараа хийх инженер геодезийн хайгуулын ажлаар тухайн нутаг дэвсгэрийн гадаргуугийн (байгалийн болон хиймэл урсгал ус, нуур цөөрмийн ёроолыг оролцуулан), газар дээрх ба доорх бүх төрлийн барилга байгууламжийн талаархи байр зүйн бүрэн мэдээллийг бий болгон үндсэн өгөгдлүүдийг техникийн даалгаварт тусгасан байна.

11.3.4.Нүхэн байгууламжийн газар дээрх, доорх геодезийн үндэслэл нь урд урдаасаа угтан хийгдэж байгаа нүхэн байгууламжийн элементүүдийн бүтээцийн нийлэлт, тэнхлэгүүдийн нарийвчлалыг хангах, тэг тэнхлэг тавих, бэлэн болсон байгууламжууд тэдгээрийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн зураглалын үндэслэл, хэв гажилтын хэмжилт хийх зэрэг ажлуудын тулгуур болно.

11.3.5.Үргэлжилсэн урт нүхэн байгууламжийн болон хотын барилгажсан газарт геодезийн байрлалын үндэслэлийг нүхэн байгууламжийн трассын дагуух барилгын бүх обьектуудыг хамруулан олон шатлалтайгаар байгуулна.

11.3.6.Геодезийн үндэслэлийн хамгийн сүүлчийн шатны цэгүүдийг газар доорх уулын ажлын нөлөөгөөр гажилт явагдаж болох газрын гадаргуу дээрх обьектуудын ойролцоо байрлуулж, геодезийн үндэслэлийн дээд ангиллын цэгүүдээс давтан хэмжилтүүдээр шалгана.

11.3.7.Газар доорх геодезийн үндэслэлийг полигонометрийн сэлгэцээр байгуулна.

11.3.8.Нүхэн байгууламжийн ажлын янз бүрийн үе шатанд байгуулах сэлгэцүүд нь цэг хоорондын зай ба хэмжилтийн нарийвчлалаараа өөр өөр байх бөгөөд төгсгөлдөө солбицлуудын холболттой эсвэл холболтгүй өлгүү байж болно.

11.3.9.Газар доорх сэлгэцийн эхлэл цэгийн солбицлууд ба эхний талын зүглэлийн өнцгийг газрын гадаргуу дээрх геодезийн үндэслэлийн цэгүүдээс тодорхойлно.

11.3.10.Чиглүүлгийг уурхай руу шууд нэвтрэх гол амаар болон босоо өрөмдлөг хийсэн цооног ашиглан босоо амаар дамжуулах ажлыг хийх бөгөөд газар дээрх ба доорх геодезийн үндэслэлүүд солбицлын нэгдмэл системтэй байна.

11.3.11.Нүхэн байгууламжийн уртаас хамаарч өндрийн үндэслэлийг өндрийн II, III ангийн сүлжээгээр байгуулна.

11.3.12.Газрын гадаргаас доош уурхайн гүнд өндөр дамжуулахдаа чиглүүлгийн нэгэн адил уурхайн босоо өрөмдлөгийн цооногийн амаар гүйцэтгэнэ.

11.3.13.Нүхэн байгууламжийн урьдчилсан ерөнхий төлөвлөлтийн барилгын техник, эдийн засгийн үндэслэлийн шатанд 1:50 000-1:10 000-ны масштабтай, төслийн боловсруулалтын ажлын төсөлд 1:5000-1:2000-ны масштабтай, ажлын баримт бичгийн төслийн үе шатанд 1:200 ба 1:100-ны масштабтай байр зүйн дэвсгэр зургуудыг тус тус ашиглана.

11.3.14.Үндсэн байгууламжууд, уурхайн барилгын талбай, хонгилын цахилгаан шат, үүдний талбайн ба хонгилын нээлттэй ажил хийгдэх газрууд зэргийн төслийг 1:200, 1:100-ны масштабтай байр зүйн зураг дээр төсөллөнө.

11.3.15.Метрог төлөвлөх, барьж байгуулах, ашиглах, хэв гажилтыг ажиглахад хийгдэх геодезийн хэмжилт, зураглалын ажилд шаардлагатай урьд онуудад хийгдсэн геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлын материалуудыг Геодези, зураг зүйн мэдээллийн улсын нэгдсэн сангаас авч ашиглаж болно.

11.3.16.Мэдээлийн сангийн байр зүйн ба дэвсгэр зураг нь төлөвлөлт хийх шаардлага хангахааргүй тохиолдолд хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "1:500, 1:1000, 1:2000, 1:5000-ны масштабтай байр зүйн дэвсгэр зураглалын ажил" барилгын дүрмийг баримтлан шинээр зураглал хийнэ.

11.3.17.Газрын гадарга дээр метроны ажлын хэмжилт зураглалын ажлыг гүйцэтгэхэд шаардлагатай геодезийн тулгуур сүлжээний цэгүүдийн хайгуул судалгааг хийж, хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "Геодезийн байнгын цэг тэмдэгт байгуулах ажил " БД 11-104-19-ийг баримтлан, шинээр цэг тэмдэгт байгуулна.

11.3.18.Мэдээллийн сангийн байр зүйн ба дэвсгэр зургийн чанарын, агуулгын байдал, газар дээрх объектуудын өөрчлөлт, талбайн хэмжээ, газар доорх шугам сүлжээний нягтралаас хамаарч байр зүйн болон дэвсгэр зургийг 1:1000, 1:500, 1:200, 1:100-ны масштабаар зураглана.

11.3.19Байр зүйн ба дэвсгэр зурагт байр зүйн агуулгаас гадна дархан цаазтай, тусгай хамгаалалттай газар, цэцэрлэгт хүрээлэн, ногоон байгууламж, ойн бүс, түүх соёлын дурсгалт газар, усан хаалт, тухайн нутаг дэвсгэрийн төмөр зам, шугам сүлжээтэй огтолцох, нийлэх, салах хэсэг, хүн ам суурьшаагүй газар, нүхэн байгууламжийн барилгын талбай түүний хамгаалалтын бүс, барилгыг барьж дуустал ашиглах техникийн бүсийг тус тус зураглана.

11.3.20. Метротой огтолцохоор төлөвлөгдөж байгаа зам, шугам сүлжээ бүхий газрын байр зүйн дэвсгэр зураглал үйлдэж, дагуу ба хөндлөн огтлол зохионо.

11.3.21.Газар дээрх биетийн байрлалыг зураглалын үндэслэлийн цэгтэй харьцуулахад хэмжилтийн нарийвчлал нь зураг дээр уулархаг бүсэд 1.4 мм, талд 0.1-0.5 мм-ээс хэтрэхгүй, зураг дээрх цэгийг барилга, байгууламжтай харьцуулах харьцангуй алдааны зөрөө 0,4 мм-ээс ихгүй байна.

11.3.22.Өрөмдлөгийн цооног, цооногийн амсар, худаг, метроны амсар болон бусад нүхэн байгууламжийн харилцан байрлалын алдаа нь зургийн масштабаас хамаарч 0.1м, зураг дээр зураглалын сүлжээний цэгийн өндрийн харилцан байрлал 0,3 м-ээс ихгүй байна.

11.3.23.Нүхэн байгууламжийг төсөллөхөд зориулан байр зүйн дэвсгэр зургийг төлөвлөсөн трассын дагуу 0.3-1.0 км өргөнтэй зурвасыг хамрахаар гүйцэтгэнэ.

11.3.24.Төсөлд ашиглах бүх дэвсгэр зургууд дээр газар доорх инженерийн байгууламжууд болон шугам сүлжээг дүрслэхийн тулд газар доорх шугам сүлжээний тусгай зураглалыг гүйцэтгэнэ.

11.3.25.Төсөллөх явцад тухайн газар дээр байрлах төсөлтэй технологийн хувьд холбоотой байгууламжуудын солбицлууд, өндрийн цэгүүд, түвшинг нь газар доорх байгууламжуудад зориулан байгуулж байгаа геодезийн сүлжээний тулгуур цэгүүдээс тодорхойлж төслийн аналитик аргад ашиглана.

11.3.26.Трасс шугамын эхлэл, төгсгөлийн солбицол болон бусад элементүүдийг төсөлд холбоотой байгууламжуудаас холболт хийж аналитик аргаар зохих программууд ашиглан тодорхойлох бөгөөд холболт хийж байгаа байгууламжууд нь төслийн үеийн байр зүйн зургад ашигласан солбицлын тогтолцоонд холболт хийгдсэн байна.

11.3.27.Метроны трассын шугаман элементүүдийг мм-ээр, өнцгөн элементүүдийг секундын аравны нэгээр тоймлон илэрхийлнэ.

11.3.28.Метроны геодезийн ажлын үе шат бүрт Мэргэжлийн хяналтын байгууллага, Геодези, зураг зүйн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага хяналт хийнэ.

11.3.29.Гүйцэтгэгч нь захиалагчид ажил гүйцэтгэсэн тухай дараах материалыг хүлээлгэн өгнө:

11.3.29.1.газрын гадарга дээр байгуулсан геодезийн тулгуур сүлжээний цэгүүдийн солбицол, өндрийн жагсаалт;

11.3.29.2.газар доор байгуулсан геодезийн тулгуур сүлжээний цэгүүдийн солбицол, өндрийн жагсаалт, хэмжилтийн журнал, бодолт хийсэн материал;

11.3.29.3.метроны зам, барилга, инженерийн байгууламжийн зураглал, хэмжилтийн журнал, бодолтын материал, 1:50-1:500-ны масштабтай байр зүйн болон дэвсгэр зураг;

11.3.29.4.захиалагчийн гэрээнд заасан ажил, геодезийн бусад төрлийн ажлын акт баримт бичгүүд.

11.3.30.Нүхэн байгууламж, метроны хэмжилт, зураглалын ажилд газрын, агаарын байр зүйн арга, фото сканнерын зэрэг орчин үеийн зураглалын бүх аргуудыг ашиглана.

11.4. Нүхэн байгууламжийн төслийн аналитик тооцоолол

11.4.1.Метроны трасс тавихад шаардлагатай өгөгдлүүдийг тодорхойлно.

11.4.2.Төмөр замын, хонгилын, тойргон муруйн, шугаман ба өнцгөн элементүүд, онцлог цэгүүдийн солбицлуудыг тодорхойлно.

11.4.3.Метроны нүхэн байгууламжаар галт тэрэгний явах шууд урвуу чиглэлээр тойргон муруйн пикетүүдийг дугаарлана.

11.4.4.Тойргон ба шилжилтийн муруйн аналитик тооцооллуудыг дахин шалгаж шаардлагатай тохиолдолд трасс шугамын нэмэлт элементүүдийг тодорхойлно .

11.4.5.Трасс шугамын тэг тэнхлэгийг болон онцлог цэгүүдийг нь газарт буулгах сонгосон аргад зохицсон шаардлагатай байрлуулалтын элементүүдийг шалгалттайгаар тодорхойлно.

11.4.6.Трасс шугамын тэнхлэгийн өндрийг тавихдаа зайн хэмжээний зураг дээрх өгөгдлүүдийг трасс шугамыг төсөллөх үеийнхтэй адил замаар дахин тооцоолж шалгана.

11.4.7.Трасс шугамын зүсэлт ба дэвсгэр зураг дээрх онцлог цэгүүдийн, бүх пикетүүдийн, босоо муруйн үндсэн элементүүдийн: (өндрийн хугарлын өнцөг, тангенсын ба муруйн урт) өндрийг бодож тодорхойлно.

11.4.8.Босоо муруйн элементүүдээр түүний муруйн эхлэлийн ба муруйн төгсгөлийн цэгүүдийн (МЭ, МТ), зүсэлтийн хугарлын цэгийн пикетүүдийн утгуудыг шалгасан байна.

11.4.9.Босоо муруйн хязгаарт нарийвчилсан тэг тэнхлэг тавихдаа тангенсийн шугам дээрх цэгээс босоо муруйд шилжих засварыг дараах томьёогоор бодож тооцсон байна.

, (10.1)

Энд: Ki – МЭ эсвэл МТ цэгээс засвар өгөх цэг хүртэлх зай; –босоо муруйн радиус.

11.4.10.Муруйн K уртын үл мэдэгдэм гажилтыг муруйн тангенсын шугам дагуух хэрчмээр сольж болно.

11.5. Нүхэн байгууламж, метроны барилга, байгууламж барих үеийн геодезийн ажлууд

Геодезийн үндэслэл байгуулах

11.5.1.Газар дээрх зам, инженерийн байгууламжийн геодезийн үндэслэлийг байгуулахдаа хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "1:500, 1:1000, 1:2000, 1:5000-ны масштабтай байр зүйн дэвсгэр зураглалын ажил" барилгын дүрмийг болон газар доорх метроны ажлын геодезийн үндэслэлийг далд ажлыг явуулах хэтийн төлөвтэй уялдуулан зохиосон техникийн төслийн нарийвчлалын заалтуудыг мөрдөнө.

11.5.2.Метро барьж байгуулах үед байрлуулалтын ажлууд газар дээр ба газар доор өөр өөр үнэмлэхүй өндөрт хийгддэг тул газрын гадаргуу дээрх геодезийн үндэслэлээс газар доорх байршуулалтын хэмжилтийн үр дүнд засваруудыг дамжуулахгүйн тулд газар дээрх тулгуур сүлжээг хонгилийн трассын дагуух газрын гадаргуугийн дундаж өндөртэй гадаргуу дээр төлөвлөнө.

Трассын дагуух газрын гадаргуугийн өндрийн зөрүү 100 м-ээс их бол трассын хамгийн урт хэсгийн (өндрийн зөрүү нь, 30-50 м-ийн хязгаарт байх) газрын дундаж өндөрт ойролцоо өндрийг харьцангуй гадаргуугаар сонгоно.

11.5.3.Зайд өгөх редукцийн ба харьцангуй гадаргууд шилжсэний нийлбэр засварууд нь 1:100 000-аас бага байх нөхцөлөөр тэнхлэгийн голдочоо сонгосон байна.

11.5.4.Нүхэн байгууламж ба бусад газар дээрх ба доорх байгууламжуудын төслийг газарт буулгахад геодезийн үндэслэлийн бүдүүвч зургийг трассын шугамын хэлбэр, урт, хонгил байгуулах нарийвчлал, геодезийн сүлжээний тулгуур цэгийн байрлал, нягтрал, газар дээрх барилгын байр зүйн ба байгалийн болон бусад нөхцөл зэргээс хамааруулан зохионо.

11.5.5.Нүхэн байгууламжийн ба метроны барилга байгууламжийн газар доорх өндөр нарийвчлалтай геодезийн сүлжээний нарийвчлалыг геодези, байр зүйн зураглал гүйцэтгэх ажлын төсөлд тусгай заалтаар оруулна.

11.5.6.Захиалагч барилгын ажил эхлэхээс 10-аас доошгүй хоногийн өмнө геодезийн сүлжээний цэг тэмдэгтийг байгуулсан тухай акт, ажлын үе шатны тайлан, геодезийн сүлжээ байгуулсан тухай техникийн нэгдсэн тайлан болон барилга байгууламжийн талбай дахь геодезийн цэг тэмдэгтүүдийг гүйцэтгэгчид хүлээлгэн өгнө.

11.5.7.Метроны барилга байгууламжийн өндөр нарийвчлалтай геодезийн сүлжээг байгуулахдаа геодезийн сүлжээний шаардлага хангасан хуучин цэг тэмдэгтүүдийг ашиглаж болно.

11.5.8.Метроны барилга байгууламжийн өндөр нарийвчлалтай геодезийн сүлжээний цэгүүд нь хоорондоо 50-200 м, ажлын репер цэгүүд бүтээн байгуулалтын уртын (талын) онцлогоос хамаарч 10м хүртэл ойр байж болно.

11.5.9.Геодинамик хүчний болон хөрсний физик, механикийн өөрчлөлттэй газарт метроны байгууламжийн тэнхлэгийн цэгүүдийг 50 м тутамд байгуулна.

11.5.10.Нүхэн байгууламжийн гурвалжлалын буюу полигонометрийн сүлжээний төгсгөлийн цэгийн харилцан байрлалын дундаж квадрат алдаа дараах 10.1-р хүснэгт-ийн хэмжээнээс хэтрэхгүй байна.

10.1-р хүснэгт

Геодезийн үндэслэлийг байгуулах нөхцөл

Зөвшөөрөгдөх хэмжээг тооцох томъёо

Метроны амсар, гол хаалганы хонгил байгуулахад:

Үндсэн полигонометрийн сүлжээний шигүүрэлтгүйгээр

Полигонометрийн сүлжээний шигүүрүүлэлттэй

босоо амаар гол хонгил байгуулахад:

Полигонометрийн сүлжээний шигүүрэлтгүйгээр

Полигонометрийн сүлжээний шигүүрүүлэлттэй

Энд: ∆-нэвтрэлтийн мөргөцүүдийн уулзварын дараа тодорхойлсон нүхэн байгууламжийн эцсийн тэнхлэгээс ажлын тэнхлэгийн зөрөх зөвшөөрөгдөх зөрүүгийн хэмжээ,

L– нүхэн байгууламжийн урт;

l – зэрэгцээ гол хонгил, (порталууд) уурхайн амсар, гол хаалга хоорондын дундаж зай

11.5.11.Газрын гадарга дээрх геодезийн байрлалын ерөнхий үндэслэлийг хонгилын гурвалжлалын системээр, шугаман системээр, шугам-өнцгөн байгууламжуудаар болон полигонометрийн сэлгэцээр, GNSS систем ашиглан хиймэл дагуулын геодезийн хэмжилтээр, лазерын хэмжилтийн технологиор тус тус байгуулна.

11.5.12.Уртааш сунасан нүхэн байгууламжийн тулгуур сүлжээг трассын шугамын дагуу гурвалжингуудын холбоосоор геодезийн дөрвөн өнцөгтөөр, төвийн системээр ба полигонометрийн битүү сэлгэцүүдээр байгуулна. В.12 хавсралтыг үзнэ үү.

11.5.13.Байгуулж байгаа тулгуур сүлжээ нь чөлөөт хэлбэртэй байх ба заавал улсын буюу хотын геодезийн сүлжээний тулгуур цэгүүдтэй холбоно.

11.5.14.Хотын геодезийн сүлжээний цэгүүдийг ашигласан тохиолдолд хотын зураглалын тусгагын хавтгай ба харьцангуй гадаргууд талуудын уртын хөрвүүлэг хийсэн засварт дүн шинжилгээг хийснэ.

11.5.15.Хотын геодезийн сүлжээний цэгүүдийг ашиглах боломжгүй тохиолдолд зохимжтойгоор сонгосон харьцангуй гадаргуу ба тэнхлэгийн голдочтой тусгагт орон нутгийн солбицлын тогтолцооны чөлөөт тулгуур сүлжээг байгуулна.

11.5.16.Нүхэн байгууламжийн сүлжээний тэгшитгэн бодолтоор хонгил руу газрын гадаргуугаас шууд орох гол амны ба босоо амны ойролцоо байрлах бүх цэгүүдийн дундаж квадрат алдаа болон газар доорх геодезийн үндэслэлд чиглүүлэгийг дамжуулах талуудын зүглэлийн өнцгийн алдааг тодорхойлно.

11.5.17.Нүхэн байгууламжийн триангуляц байгуулах хүндрэлтэй болон зохимжгүй үед хонгилын полигонометр байгуулах бөгөөд 10.2-р хүснэгтийн техникийн үзүүлэлтүүдийг мөрдөнө.

11.5.18.Полигонометрийн байрлалын үндэслэлийн сүлжээний цэгүүдийг газар доор солбицол, өндөр дамжуулах боломжтой хонгилын цооног ам, нүүр талын гол амны хаалганы ойролцоо байгуулж уулын ажлын хэв гажилт нөлөөлөхгүй алслагдсан бүсэд байгуулсан полигонометрийн сэлгэцэд холбон шигүүрүүлсэн байна.

11.5.19.Полигонометрийг үндсэн сэлгэцүүдийн систем байдлаар байгуулж, ойртуулалтын полигонометрээр шигүүрүүлэх ба 1-2 цэгийг гол амны болон уурхайн босоо амны (штольны) тэнхлэг дээр байрлуулна.

11.5.20.Босоо амнаас нүхэн байгууламжийн трасс руу гарахдаа эхлээд солбицлуудыг нь газрын гадаргуу дээрээс дамжуулсан газар доорх ойртуулалтын полигонометрийн сэлгэц байгуулна.

11.5.21.Нүхэн байгууламжийн трасс руу гарсны дараа эхлээд богино 20-50м талуудтай ажлын полигонометрийн сэлгэц байгуулна.

11.5.22.Ажлын полигонометрийн сэлгэцийг байгуулсны дараа 50-100 м талуудтай газар доорх үндсэн полигонометрийн сэлгэцийг байгуулна.

11.5.23.Босоо амуудын хоорондын зай нилээд урт байх эсвэл хэт урт хонгил байгуулахдаа босоо ам орчмын шугамаас зүглэлийн өнцгийг доош нүхэн байгууламжид дамжуулах нарийвчлалыг сайжруулахын тулд газар доор ерөнхий полигонометрийн сэлгэцүүд байгуулж, цэгүүдийг нь 2-3 талуудын дараа газар доорх үндсэн полигонометрийн цэгүүдтэй давхцуулсан байна.

11.5.24.Зарим тохиолдолд үндсэн ба ажлын полигонометрийн оронд сунасан гурвалжингуудаас бүрдсэн шугаман сүлжээг байгуулна.

11.5.25.Газар доорх полигонометр нь эцсийн төгсгөлөөрөө угтан ирж буй хонгилыг холбох газар хүртэл өлгүү байдалтай байгуулагдана.

11.5.26.Газар доорх геодезийн үндэслэлийн цэгүүдээс нүүрний чиглэлийг гаргаж нүхэн байгууламжуудын байрлуулалтын ажлуудыг гүйцэтгэнэ.

11.5.27.Нүхэн байгууламжийн хонгилын ажлын өндрийн үндэслэлийг нивелирдлэгийн сүлжээгээр эсвэл сэлгэцүүдээр байгуулах бөгөөд нивелирдлэгийн ангийг хонгилийн байгууламжийн өндрийн шаардлага, нүхэн байгууламжийн уулзвар зөрөлтийн зөвшөөрөгдөх хэмжээ, хонгилийн урт, уулзах газрын байрлал зэргээс хамааруулж тогтооно.

11.5.28.Зэргэлдээх босоо амууд эсвэл гүний хонгил руу шууд орох амуудын (порталуудын) ойролцоо бэхлэгдэн газар доорх ажилд төслийн өндрийг дамжуулж байгаа реперүүд нь газар дээрээ үл хамаарах нивелирдлэгийн сэлгэцүүдээр нягт холбогдсон байна.

11.5.29.Нүхэн байгууламжийн доторлогооны зөрөлтөд нөлөөлөх геодезийн байрлалын үндэслэлийн алдааны зөвшөөрөгдөх хэмжээ 45 мм, өндрийн үндэслэлийн алдааны нөлөөлөх зөвшөөрөгдөх хэмжээ 22.5 мм-ээс тус тус ихгүй байна.

11.5.30.Нүхэн байгууламж руу газрын гадаргуугаас шууд орох гол амуудтай хонгилууд байгуулж байгаа тохиолдолд газар доорх ажлуудад өндрийг газар дээрх өндрийн III ангийн сүлжээгээр дамжуулагдсан өндрийн IV ангийн хэмжилтээр гүйцэтгэнэ.

11.5.31.Нүхэн байгууламжийн гурвалжлалын арга нь хонгил барьж байгуулахад зориулсан тулгуур сүлжээ байгуулах уламжлалт арга бөгөөд түүнтэй адилтгах бусад аргууд нь нүхэн байгууламжийн уулзварын зөрүү 10 см байх зөвшөөрөгдөх хэмжээтэй тохиолдолд дараах (10.2-р хүснэгт) техникийн найрийвчлалыг хангасан байна.

11.5.32.Ихэнх тохиолдолд хотын нягтрал ихтэй, төвөгшилтэй нөхцөлд геодезийн ерөнхий үндэслэлийг хонгилын полигонометр байдлаар, хонгилын чиг шугамын дагуугаар хэв гажилтын бүсийн гадна байхаар, дан эсвэл сэлгэцүүдийн системүүд хэлбэрээр байгуулна.

11.5.33.Полигонометрийн сэлгэцийн нарийвчлал нь 10.3-р хүснэгтийн үзүүлэлтүүдээс ихгүй байна.

Хонгилын гурвалжлалын аргын нарийвчлал

10.2-р хүснэгт.

Зэрэг	Хонгилийн нийт урт L . км-ээр	Талуудын урт, км-ээр	Өнцөг хэмжилтийн дундаж квадрат алдаа	Гурвалжны зөвшөөрөгдөх алдаа. сек-ээр	Суурь тал хэмжилтийн харьцангуй алдаа	Гаралтын талын харьцангуй дундаж алдаа	Сүлжээний сул талын урт тодорхойлох харьцангуй алдаа	Сүлжээний сул талын зүглэлийн өнцгийн дундаж т алдаа. сек-ээр
I	8-аас дээш	4-10	0.7	3	1:800 000	1:400 000	1:200 000	1.5
II	5-8	2-7	1.0	4	1:500 000	1:300 000	1:150 000	2.0
III	2-5	1.5-5	1.5	6	1:400 000	1:200 000	1:120 000	3.0
IV	-2	1-3	2.0	8	1:300 000	1:150 000	1:70 000	4.0

Жич: Хүснэгт дээр бичигдсэн нүхэн байгууламжийн нийт урт L -ийг тооцохдоо газар доорх ажлын газар дээр ил гарах нээлтийн захын хоёр цэг хоорондын зай болно. Газар доорх хонгилууд завсрын цооногуудтай үед хонгилын уртыг түүний тэнцүү чанарт уртыг Lэкв = , томьёогоор сонгоно. Энд: – Зэргэлдээ цэгүүдийн (хонгилуудын) хоорондын дундаж зай, L-хонгилын нийт урт.

11.5.34.Геодезийн байрлалын ерөнхий үндэслэлийг үндсэн полигонометрийн сэлгэцээр шигүүрүүлэх бөгөөд цэгүүд нь хонгилийн гүнийг 4 дахин авсантай тэнцүү хэмжээний өргөнтэй зурвас нутаг дэвсгэрийг, барилгын талбай болон нүхэн байгууламжийн бусад бүх байгууламжуудыг хангах боломжтой геодезийн үндэслэлийн тулгуур цэгүүд байна. Нүхэн байгууламжийн урт 1км хүртэл байвал барилгын ерөнхий үндэслэл нь үндсэн полигонометрийн сүлжээ байна.

Полигонометрийн сэлгэцийн үзүүлэлт

10.3-р хүснэгт

Хонгилын нийт урт. L км	Полигонометрийн анги	Талын урт. км	Эргэлтийн өнцөг хэмжилтийн дундаж квадрат алдаа		Талууд хэмжих харьцангуй дундаж квадрат алдаа		Сэлгэцийн зөвшөөрөгдөх харьцангуй алдаа
			Зоовч дээрх үнэлгээгээр	Хэлбэрийн ба олон удаагийн хэмжилтийн алдаагаар	Муруй шугаман хонгилд	Шулуун шугаман хонгилд	Муруй шугаман хонгилд	Шулуун шугаман хонгилд
			Зоовч дээрх үнэлгээгээр	Хэлбэрийн ба олон удаагийн хэмжилтийн алдаагаар	Муруй шугаман хонгилд	Шулуун шугаман хонгилд	Муруй шугаман хонгилд	Хөндлөн шилжилтээр	Дагуугийн шилжилтээр
8	I	3-10	0.4	0.7	1:300 000	1:150 000	1:200 000	1:200 000	1:100 000
5-8	II	2-7	0.7	1.0	1:200 000	1:100 000	1:150 000	1:150 000	1:70 000
2-5	II	1.5-5	1.0	1.5	1:150 000	1:70 000	1:120 000	1:100 000	1:60 000
1-2	IV	1-3	1.5	2.0	1:100 000	1:50 000	1:70 000	1:70 000	1:40 000

11.5.35.Үндсэн полигонометрийн сүлжээг дан сэлгэц эсвэл полигонуудын систем байдлаар байгуулах бөгөөд сэлгэцүүдийн урт 3 км-ээс ихгүй, зангилаа хоорондын сэлгэцийн урт 1 км, талуудын дундаж урт 250 м, хамгийн их урт нь 500 м ба хамгийн богино урт нь 150 м-ээс ихгүй байна.

11.5.36.Үндсэн полигонометрийн өнцөг хэмжилтийн дундаж квадрат алдаа 3 сек, битүү полигоны ба тулгуур цэгүүд хоорондын сэлгэцүүдийн харьцангуй алдаа 1:40 000, харин хонгилын урт нь 0.5 км-ээс ихгүй бол харьцангуй алдаа нь 1:20 000 байна.

11.5.37.Хэрвээ үндсэн полигонометрийн сэлгэцийн талууд 8-аас илүү байвал сэлгэцийн дунд зүглэлийн өнцөг дамжуулна.

11.5.38.Үндсэн полигонометрийн сэлгэцүүдийг барилга дээр байрлах ерөнхий үндэслэлийн цэгүүдтэй холболт хийхдээ "солбицлуудыг тэмдэгтийн оройгоос газарт буулгах" аргын схемээр гүйцэтгэнэ.

11.5.39.Үндсэн полигонометрийн цэгүүд нь газрын гадаргуугийн суулт, хэв гажилтын бүсэд байрлах тул барилга барих бүх үе шатанд сүлжээний давтан хэмжилт хийнэ. Давтан хэмжилтийн үед устсан цэгүүдийг сэргээх ба нэмэлт сэлгэцүүдийг хийнэ.

11.5.40.Барилгын талбай дээр уурхайн цооногийн ойролцоо байгуулсан ойртуулалтын полигонометрийн цэгүүдээс газрын гадаргуу дээрх цооногийн тэнхлэг байрлуулалт хийх бөгөөд мөн газар доорх хэмжилтийн ажилд гол амаар солбицлууд дамжуулалт хийнэ.

11.5.41.Үндсэн полигонометрийн эсвэл геодезийн ерөнхий үндэслэлийн цэгүүдэд тулгуурласан ойртуулалтын полигонометрийн сэлгэцүүдийн урт 300 м-ээс ихгүй, талуудын урт 30-70 м, өнцөг хэмжих дундаж квадрат алдаа 4 сек, сэлгэцийн ба полигоны харьцангуй алдаа 1:20 000, богино сэлгэцүүдэд үнэмлэхүй алдаа 10 мм-ээс тус тус ихгүй байна.

11.5.42.Үндсэн полигонометрийн цэгүүдийг хөрсний репер эсвэл полигонометрийн ханын тэмдэгтүүдээр бэхлэнэ.

11.5.43.Полигонометрийн сүлжээний цэгүүдийн харилцан байрлалын дундач квадрат алдаа 15 мм, 1 км нивелирийн сэлгэцийн дундаж квадрат алдаа нь 5 мм-ээс ихгүй байна.

11.5.44.Хонгилын тулгуур зүглэлийн өнцгүүдийн хооронд байгуулсан полигонометрийн дан сэлгэц, битүү полигоны өнцгийн зөвшөөрөгдөх алдааг дараах томьёогоор бодно:

. (10.2)

Энд: n- хэмжсэн өнцгийн тоо.

11.5.43.Нүхэн байгууламжийн барилга, байгууламж барьж байгуулахад газрын гадаргуу дээрх геодезийн байрлалын үндэслэлийг хиймэл дагуулын аргаар байгуулж болно. (В.13 хавсралтыг үзнэ үү)

11.5.44.Хиймэл дагуулын геодезийн хэмжилтийн аргаар геодезийн байрлалын үндэслэлийн цэгүүдийн байрлалыг тодорхойлоход дараах шаардлагыг мөрдөнө:

11.5.44.1.хэмжилт хийх цэг дээрээс тэнгэрийн хаяа буюу хэвтээгээс 15-200-аас дээш өнцөгт ямар нэгэн хаалт, саадгүй сайн харагдалттай байх;

11.5.44.2.GNSS-ийн хүлээн авагч багаж байрласан газарт 15 м-ээс ойр барилга байгууламж, телевизийн дамжуулагч 1км-ээс ойр байрлаагүй байх;

11.5.44.3.хэмжилтийг дифференциал (харьцангуй) аргын статик горимоор гүйцэтгэх;

11.5.44.4.GNSS-ийн хүлээн авагчийн дундаж харьцангуй алдааны нарийвчлал (1-2)10-6 зэргээс ихгүй байх;

11.5.44.5.улсын ба хотын геодезийн сүлжээний эсвэл полигонометрийн дээд ангийн 3-аас доошгүй цэгийг тулгуур цэгээр авсан байх.

11.6. Ойртуулалтын полигонометр

11.6.1.Үндсэн полигонометрийн цэгүүдэд тулгуурлан ойртуулалтын полигонометрийг битүү, зангилаа үүсгэсэн задгай сэлгэцүүдийн систем байдлаар газрын гадаргуугаас газар доор солбицол дамжуулах зорилгоор барилгын болон уурхайн талбайд нүхэн байгууламжийн гол амны ойролцоо байгуулна.

11.6.2.Полигоны ба дан сэлгэцийн урт 300 м-ээс ихгүй, зарим тохиолдолд шугамын урт 30м-ээс бага, сэлгэцийн харьцангуй алдаа 1:20 000-аас хэтрэхгүй байх үндэслэлээр өнцөг ба зай хэмжилтийн нарийвчлалыг тооцоолно.

11.6.3.Тулгуур зүглэлийн өнцгүүдийн хооронд байгуулсан ойртуулалтын полигонометрийн дан сэлгэц ба битүү полигоны өнцгийн зөвшөөрөгдөх алдааг дараах томьёогоор бодно:

. (10.3)

Энд: n- хэмжсэн өнцгийн тоо.

11.7. Өндрийн үндэслэл байгуулалт

11.7.1.Нүхэн байгууламжийн барилгын ажлын геодезийн өндрийн хангамжийг өндрийн II ба III ангийн сүлжээний хэмжилтийн нарийвчлалаар байгуулна.

11.7.2.Өндрийн сүлжээ, сэлгэцүүдийг хонгилын дагуу байгуулж, улсын өндрийн сүлжээний I ба II ангийн репер, марктай холбоно.

11.7.3. 2 км-ээс их үргэлжилсэн урттай эсвэл уулархаг газарт 1 км-ээс их урттай нүхэн байгууламж байгуулахад өндрийн II ангийн сүлжээ байгуулан ашиглах бөгөөд улсын нивелирдлэгийн реперүүдийн хоорондын зай 2км-ээс, зангилаа реперүүд хооронд 1км-ээс ихгүй байна.

11.7.4.Метроны барилга барих үед репер хоорондын зай 200 м-ээс, бага барилгажилттай газарт 300 м-ээс ихгүй байна. Барилгын талбайн ойролцоо болон барилгын төвөгтэй зангилаатай хэсэгт энэ зайг 100 м хүртэл богиносгож болно.

11.7.5.Реперийн оронд геодезийн байрлалын үндэслэлийн цэгүүдийг бэхэлсэн ханын болон хөрсний реперүүдийг ашиглаж болно.

11.7.6.Нивелирдлэгийн шууд урвуу сэлгэцийн өндөржилтийн зөвшөөрөгдөх зөрүү, полигоны ба сэлгэцүүдийн алдаа нь өндрийн II ангийн хэмжилтийн зөвшөөрөгдөх хэмжээнд байна. Шууд урвуу сэлгэцүүдийн хооронд өндөржилтийн зөвшөөрөгдөх зөрүүг тэрчлэн полигоны ба сэлгэцүүдийн алдааг тулгуур реперүүдийн хооронд дараах томьёогоор бодно:

эсвэл (10..4)

Энд: L-сэлгэцийн урт (км), n-зоовчийн тоо.

11.7.7.Өндрийн үндэслэлийн тулгуур үндэслэлээр өндрийн II ангийн сүлжээг, нүхэн байгууламжийн гол ам, өрөмдмөл цооног, порталууд болон барилга байгууламжийн хэв гажилтын цэгүүдэд өндөр дамжуулах зорилгоор өндрийн III ангийн сүлжээг тус тус байгуулна.

11.7.8.Нүхэн байгууламжийн урт 2 км хүртэл эсвэл уулархаг газарт 1 км хүртэл байх тохиолдолд өндрийн II ангийн биеэ даасан тулгуур сүлжээг битүү полигоноор, сэлгэцээр байгуулах ба эхлэлийн тулгуур реперүүдийн хоорондох өндөржилтийн зөвшөөрөгдөх алдааг дараах томьёогоор бодно:

эсвэл (10.5)

11.7.9.Өндрийн II, III ангийн сүлжээний реперүүдийн хооронд байгуулах нэг чиглэлийн сэлгэцүүдийг барилга байгууламжийн хэв гажилтыг судлах маркын өндрийг тодорхойлоход ашиглах бөгөөд сэлгэцүүдийн зөвшөөрөгдөх алдааг дараах томьёогоор бодно.:

эсвэл (10.6)

11.7.10.Өндрийн III ангийн сүлжээний цэгүүдийг барилгажсан газарт ханын маркаар, барилгажаагүй газарт хөрсний реперүүдээр бэхлэнэ. Зангилаа цэгүүдийн хооронд 1 км-ээс их урттай сэлгэц байгуулахыг хориглоно.

11.7.11.Барилгын ажлын явцад өндрийн үндэслэлийн реперүүдийн давтан нивелирдлэгийг байнга гүйцэтгэнэ.

11.8. Газрын гадаргуу дээр хийгдэх нүхэн байгууламж, метроны барилга байгууламжуудын геодезийн ажил

11.8.1.Нүхэн байгууламж ба метроны газрын гадаргуугийн дээрх байгууламжуудыг 3 хэсэгт ангилан үзэж геодезийн хэмжилтийн ажлуудыг тухайн ангиллаар нь нарийвчлан хийнэ:

11.8.1.1.А ангилал - Трасс шугамын төсөлтэй нягт холбоотой үндсэн байгууламжууд (копер, төхөөрөмжийн (машины) барилга, эстакадууд).

11.8.1.2.Б ангилал - Уурхайн талбай дээр байрлах туслах байгууламжууд (трансформаторын, хийн шахуургын (компрессорын), механик засварын, шүршүүрийн үйлдвэрийн ба бусад) болон газар доогуур тавигдах шугам сүлжээнүүд (ариутгах татуургын, урсгал усны сувгийн, агаар дамжуулах г.м). Энэ бүлэгт барилгын талбайд очих замууд багтана.

11.8.1.3.В ангилал - Уурхайн барилгын талбайн гадна байрлах байгууламжууд (хийн шахуургын станцууд, бетон үйлдвэр, механик засварын үйлдвэр, орон сууцны хотхон, мөн тэрчлэн эдгээртэй холбоотой замууд, шугам сүлжээнүүд).

11.8.2.А ангиллын байгууламжуудын байрлуулалтын үндэс нь уурхайн гол амны тэнхлэгүүд болно. Заагдсан тэнхлэгт тулгуурлан өргөгчийн тэнхлэгүүд ба өргөгчийн тросс утастай дамарны (лебедкны) тэнхлэгийг ± 4 мм-ээс хэтрэхгүй алдаатайгаар байрлуулан бэхлэнэ.

11.8.3.Гол амны тэнхлэгээсээ хэмжигдэн тавигдаж байгаа копер, бункерэн тельферэн эстакадын суурийн байрлуулатын нарийвчлалын алдаа ±2 см-ээс ихгүй, анкеруудын боолтны нүхэнд зориулсан суурийн нь алдаа ± 3см-ээс ихгүй байна.

11.8.4.Коперийн доод тавцан дээр тэнхлэгүүдийг буулгахдаа тэнхлэгээс нь ± 4 мм-ээс ихгүй нарийвчлалтайгаар гүйцэтгэнэ. Тэнхлэгүүдийг буулгасны дараа тэдгээрийн харилцан перпендикуляр байх нөхцлийг шалгана. Дамаруудын (лебедкийн) хазайлт ± 5 мм-ээс хэтрэхгүй байна.

11.8.5.Өргөгч төхөөрөмжийг угсарах үедээ дараах зөвшөөрөгдөх хэмжээсүүдийг мөрдөнө:

11.8.5.1.өргөгчийн булны тэнхлэгийн ерөнхий хазайлт нь өргөлтийн тэнхлэгийн нормалиас ± 4 мм–ээс хэтрэхгүй байх;

11.8.5.2.булны тэнхлэгийн үзүүрүүдийн өндрийн зөрүү ±2 мм-ээс хэтрэхгүй байх.

11.8.6.Б ангиллын байгууламжуудын байрлуулалтын үндэс нь барилгын талбайн ерөнхий төлөвлөлтийн ба тусдаа дан байгууламжуудын ажлын зургууд байна.

11.8.7.Суурь (капитал) барилгууд, томоохон барилга байгууламжуудын гол тэнхлэгүүд ба цэгүүдийг байрлалаараа ±3 см, өндрөөрөө ±1 см нарийвчлалтайгаар байгуулан тусгайлан бэхэлсэн тэмдэглээсэн бэхэлгээ дээр эсвэл ойрхон байрласан барилгын ханан дээр маркаар бэхлэнэ. Байрлуулалтын ажлыг явуулахдаа хотын төлөвлөлтийн улаан шугамыг нарийн чанд мөрдөнө.

11.8.8.Ариутгах татуургын шугам сүлжээ, суваг, бусад газар доорх байгууламжуудын байрлуулалтын ба цаашдын зураглалын ажлуудыг хийхдээ энэхүү норм дүрмийн 1-р хэсгийн 5-ийн холбогдох заалтуудыг мөрдөнө.

11.8.9.Барилгын талбайд очих төмөр зам ба авто замуудын байрлуулалтыг хийхдээ полигонометрийн цэгүүд ба өндрийн реперүүдийг ашиглана.

10.8.10.Авто зам ба төмөр замуудын трассын цэгүүдийг байрлалаараа 5см-ээс, өндрөөрөө ±2 см-ээс хэтрэхгүй алдаатайгаар байрлуулан бэхлэнэ.

11.8.11.Далан барьсаны дараа төмөр замыг тавихдаа трассын эргэлтийн оройн бэхэлсэн цэгүүдээс дахин шилжүүлэн буулгах трассын онцлог цэгүүдийг мөн суман шилжүүлгийн төвийн цэгүүдийг ±1см нарийвчлалтайгаар хэмжиж төмөр гадсаар бэхэлсэн байна. Гадасны оройг рейльс төмрийн улны төслийн өндөртэй байхаар ±5мм нарийвчлалтайгаар байрлуулна.

11.8.12.Барилгын талбайд очих замын трасс шугам дээр барих хиймэл байгууламжуудын (гүүр, хоолой, дюкер г.м) үндсэн тэнхлэгүүд ба онцлог цэгүүдийн байрлуулалтын ажлыг трасс шугамын байрлуулалтын ажлыг хийхтэй нэгэн зэрэг хийж болох бөгөөд нарийвчлал нь байрлалаараа ± 2 см, өндрөөрөө ± 1 см байна.

11.8.13.В ангиллын байгууламжуудын байрлуулалтын үндэс нь полигонометрийн цэгүүд ба реперүүд, орон сууцны хороолол доторх төлөвлөлтийн дэвсгэр зургууд байна.

11.8.14.В ангиллын байгууламжуудын байрлуулалтын нарийвчлал байрлалаараа ± 3см, өндрөөрөө ± 1 см байна.

11.9. Газар доорх геодезийн үндэслэлийн чиглүүлэг хийх

11.9.1.Газар доорх геодезийн үндэслэлийн чиглүүлгийн дамжуулалтыг хийхдээ босоо амны гүнээс хамааран хоёр дүүжлүүрийг харалдаалуулах, холбогч гурвалжингуудаар, хоёр уурхайн, гиротеодолитын зэрэг аргуудаар орчин үеийн төрөл лазерийн багаж төхөөрөмжүүдийг ашиглан хийнэ.

11.9.2.Чиглүүлгийн дамжуулалтыг хийхдээ ашиглаж болох зарим аргуудын нарийвчлалыг 10.4-р хүснэгтийн үзүүлэлтүүдээр мөрдөнө.

Чиглүүлгийн зарим аргуудын нарийвчлал

10.4-р хүснэгт

Чиглүүлэг хийх аргууд	Нэг удаагийн чиглүүлгийн дундаж квадрат алдаа, сек-ээр
Хоёр дүүжлүүрийн харалдаалуулалт	30II
Холбогч гурвалжны арга	10-12II
Хоёр цооногын (уурхайн)	8-10II
Өндөр нарийвчлалтай гиротеодолитоор чиглүүлэг хийхэд	5-10II

Гиротеодолитоор чиглүүлэг хийх

11.9.3.Газар доорх хонгилд чиглүүлэг хийх хамгийн найдвартай аргаар нарийвчлал өндөртэй гиротеодолитын хэмжилтийн аргыг сонгоно (В.14 хавсралтыг үзнэ үү).

11.9.4.Газар доорх хонгилын ажилд тусгай программаар гироскопон чиглүүлгийг гиротеодолитоор хийх чиглэлийн зүглэлийн өнцөг тодорхойлолтын дундаж квадрат алдаа 5-10''-ээс ихгүй байна.

11.9.5.Газар доорх хонгилын ажилд чиглүүлэг хийхийн өмнө ба дараа нь гиротеодолитын тогтмол засварыг тодорхойлсон байна.

11.9.6.Гиротеодолитын тогтмол засварыг хоёр давталтаар тодорхойлох ба давталт хооронд багажаа унтрааж бүрэн хөргөсөн байна.

11.9.7.Чиглүүлгийн үр дүнд засварын дундаж утгыг тооцно. Чиглүүлгийг 50, 200м тутамд хийнэ.

11.9.8.Гиротеодолитын тогтмол засварыг тодорхойлоход тулгуур болгон авсан талын урт 100 м-ээс багагүй байх ба зүглэлийн өнцгийг нь тодорхойлж байгаа талын урт 30м-ээс багагүй байна.

11.9.9.Газар доорх хонгилын ажлын полигонометрийн талын зүглэлийн өнцгийг шугамын хоёр төгсгөлд гиротеодолитийг зөөж байрлуулан шууд ба урвуу чиглэлд тодорхойлно.

11.9.10.Зүглэлийн өнцгийг нь тодорхойлж байгаа шулууны төгсгөлийн цэг рүү хараалж теодолитын хэвтээ дугуйгаар гиромоторыг асаахын өмнө ба дараа авсан тооллууд 80-аас ихээр ялгарахгүйгээр байх ба шугамын урт 30-50 м байх үед зөрүү нь 12''-ээс ихгүй байна.

11.9.11.Гиро чиглүүлгийн дундаж квадрат алдаа 2 шугамын хоорондох зөрөө 3 см-ээс ихгүй байна.

Газрын гадарга дээрээс газар доорх ажилд өндөр дамжуулах

11.9.12.Уурхайн талбайд бэхлэгдсэн өндрийн сүлжээний III ангийн реперүүд газар доорх ажлын өндөр дамжуулах тулгуур цэгүүд болно.

11.9.13.Өндөр дамжуулахын өмнө тулгуур цэгээр авч байгаа репер орсон өндрийн сэлгэцэд шалгалтын давтан нивелирдлэгийн хэмжилтийг хийсэн байна.

11.9.14.Өндрийг дамжуулах гүн 150 м-ээс их байвал гэрлэн зай хэмжигч ашиглах ба түүнээс бага байхад энгийн арга ашиглана.

11.9.15.Нивелирийн түвшин тус бүрээр эсвэл газар дээрээс доош өндөр дамжуулахад зориулан хийсэн хэмжилтүүдийн давталтууд тус бүрээр бодож гаргасан газар доорх реперийн өндрийн утгын зөрүү 4 мм-ээс, өндөр дамжуулсан өөр өөр цаг хугацааны хооронд газар доорх реперийн гажилт явагдаагүй тохиолдолд 7 мм-ээс зөрөхгүй байна.

11.9.16.Босоо амнаас газар доорх ажлын нэвтрэлтийн хэмжээгээр өндрийг шууд ба урвуу чиглэлээр нивелирдлэгийн сэлгэцээр дамжуулна.

11.9.17.Газар доорх нивелирдлэгийн битүү сэлгэцэд зөвшөөрөгдөх алдаа хэмжээнээс хэтрэхгүй байна. энд: n- полигоны зогсоолын тоо.

11.9.18.Газрын гадаргуу дээрх цэгээс өндрийг нь тодорхойлсон реперүүд хооронд байгуулсан нивелирдлэгийн сэлгэцийн зөвшөөрөгдөх алдааг дараах томьёогоор тодорхойлсон байна.

(10.7)

Энд: , –газрын гадаргуу дээр ба уурхайд хийсэн нивелирдлэгийн км-ийн тохиолдлын алдаа, -нэг амаар өндөр дамжуулсан алдаа, ба - газрын гадаргуу дээрх репер хоорондын ба өндөр дамжуулсан зэргэлдээ босоо ам хоорондын нивелирдлэгийн сэлгэцийн урт км-ээр.

11.9.19.Ихэвчлэн = =7 мм ба =4 мм гэж авдаг тул энэ хэмжээгээр авсан тохиолдолд газрын гадаргуу дээрх цэгээс өндрийг нь дамжуулсан реперүүд хооронд үүсгэсэн нивелирдлэгийн сэлгэцийн зөвшөөрөгдөх алдааг тодорхойлох томьёог дараах байдлаар авсан байна:

мм (10.8)

11.9.20.Босоо амаар өндөр дамжуулалт бүрийн дараа босоо амаас гүний нэвтрэлт хүртэл зайд шалгалтын давтан нивелирдлэг хийнэ.

11.9.21.Реперүүдийн байнгын суулт ажиглагдвал суултын идэвхжил, хэмжээ тодорхойлогдох хүртэл давтан нивелирдлэгийг хийх бөгөөд давтамжийг нь суултын хэмжээнээс хамааруулан тогтооно.

11.10. Газар доорх үйлдвэрлэлийн геодезийн ажлууд

Газар доорх полигонометр байгуулалт

11.10.1.Барилгын явцад газар доорх байгууламжууд, хонгилын тэнхлэгүүд ба хүрээ шугамуудыг хонгилын нэвтрэлтийн араас хийгдэх газар доорх полигонометрийн цэгүүдээс буулгаж байрлуулна.

11.10.2.Нүхэн байгууламжийн трасс шугамаар байгуулах ажлын полигонометрийн талууд 25-50 м, үндсэн полигонометрийн талууд 50-100 м-ээс ихгүй сунасан гинжин гурвалжин (В.15 хавсралтыг үзнэ үү) хэлбэрээр байна.

11.10.3.Гол амнаас 1 км-ээс их алслагдах үед үндсэн полигонометрийн сэлгэцийн цэгүүдээр ерөнхий сэлгэц байгуулна.

11.10.4.Полигонометрийн сэлгэцийн цэгүүдийг 1:1000-ны масштабтай байр зүйн болон дэвсгэр зураг дээр төлөвлөхдөө уурхайн мөргөцгөөс 300м, 1:2000-ны масштабтай байр зүйн болон дэвсгэр зураг дээр төлөвлөхдөө уурхайн мөргөцгөөс 500 м-ээс ихгүй зайд байгуулна.

11.10.5.Газар доорх нүхэн байгууламжийн доторх байгууламж нь усны судал, хий зэрэг аюултай бүсийн ойролцоо байгаа нь батлагдсан тохиолдолд полигонометрийн сэлгэцийн цэгийг метроны амнаас 30м-ээс илүү зайд, техникийн бүсийн хил хүртэлх зайнаас 150 метрт байгуулна.

11.10.6.Үндсэн полигонометрийн 50-100 м талуудтай гурвалжны өнцгийн алдаа нэг удаагийн хэмжилтээр 8''-ээс, өөр өөр цаг хугацаанд хэмжсэн хэмжилтүүдийн өнцгийн дундаж утгаар бодсон зөрүү 6II-ээс тус тус хэтрэхгүй байна.

11.10.7.Битүү полигоны зөвшөөрөгдөх алдааг дараах томьёогоор бодно:

. энд: n- хэмжсэн өнцгийн тоо. (10.9)

11.10.8. Полигонометрийн өнцөг хэмжилтийн дундаж квадрат алдаа хэвтээ өнцөгт 5II, босоо өнцөгт 10II –ээс ихгүй байна.

11.10.9. Полигонуудын шугаман алдаа 1:25 000-аас, полигонуудын периметр 250м-ээс бага тохиолдолд үнэмлэхүй алдаа 10 мм-ээс тус тус хэтрэхгүй байна.

11.10.10. Полигонометрийн сүлжээний цэгүүдийн харилцан байрлалын дундаж квадрат алдаа 15 мм, 1 км нивелирдлэгийн сэлгэцийн дундаж квадрат алдаа 10 мм-ээс тус тус хэтрэхгүй байна.

11.10.11. Ажлын ба үндсэн полигонометрийн сэлгэцүүдийн цэгүүдийг металл төвтэй бетонон монолитээр, нүхэн байгууламж бетонон ханатай үед 10 см орчим урт нарийн рельс төмрийн тасархайгаар, хонгилын хадан дэвцэгтэй бетонон хананд тусгай гадасаар, төмөр тюбингэн доторлогоотой хонгилд замын рельс төмрийн түвшинд 2-3 см хэмжээтэйгээр завсар хооронд өрөмдөөд зэс төмрөөр (В16 хавсралтыг үзнэ үү) тус тус бэхлэнэ.

11.10.12. Үндсэн полигонометрийн тэмдэгтийг хонгилд рельс төмрийн толгойн түвшингээс дээш 10 см орчимд бэхэлж цэг тэмдэгтийн хувийн хэрэг үйлдэнэ.

11.10.13. Газар доорх полигонометрийн өнцгийг 2''-ээс ихгүй нарийвчлалтайгаар харин зайг нь шууд урвуу чиглэлд өндөр нарийвчлалтайгаар хэмжинэ.

11.10.14. Газар доорхи полигонометрийн сүлжээний талуудын уртын хэмжилтийн алдааны үнэмлэхүй хэмжигдэхүүнүүдийн хоёр удаагийн хэмжилтийн зөрүү дараах хэмжээнээс хэтрэхгүй байна:

25 метр хүртэлх урттай тал - 2 мм;

25-50 метр хүртэлх урттай тал – 3 мм;

50-80 метр хүртэлх урттай тал – 4 мм.

80 метрээс их урттай талын шууд ба эсрэг хэмжилтийн харьцангуй алдаа нь 1:100 000-аас багагүй байна.

11.10.15.Нүхэн байгууламжийн гурвалжлал байгуулсан тохиолдолд богино шугамтай талын өнцгийг хэмжихдээ шууд бус аргыг (В.17. хавсралтыг үзнэ үү) буюу гурвалжны дэлгэмэл өнцөг талуудыг хэмжих аргыг ашиглана.

11.11. Уурхайн босоо ам байгуулахад

гүйцэтгэх геодезийн ажлууд

11.11.1. Метроны барилга байгууламжийн геодезийн өндөр нарийвчлалтай сүлжээнээс газар доорх босоо амын тэнхлэгийн төв цэгийг байгуулна. Метроны барилга байгууламжийн босоо амын босоо тэнхлэгийг байгуулсан цэгүүдийн харилцан байрлалын алдаа нь 1.5 мм-ээс хэтрэхгүй байна.

11.11.2.Метроны барилга байгууламжийн босоо амын ёроолд газар дээрээс төслийн өндөр дамжуулах дундаж квадрат алдаа нь өндрөөс үл хамааран 2 мм-ээс ихгүй байна.

11.11.3.Форшахтын тэнхлэг нь төслийн хэмжээнээс 3 см-ээс их зөрөхгүй байна.

11.11.4 Форшахтын амны тэнхлэгийн радиус төслийн хэмжээнээс 10 мм-ээс хэтрэхгүй байна.

11.11.5.Радиусын хяналтын хэмжилтийг 8-аас багагүй чиглэлд гүйцэтгэнэ.

11.11.6.Угсрагдсан цагирагуудын дээд тавцангуудын зөрөө хэвтээ байрлалаас 5 мм-ээс хэтрэхгүй байна.

11.11.7.Босоо амны хазайлтыг нивелирдлэгээр болон лазерийн чиглүүлгээр шалгана.

11.11.8.Босоо амны тэнхлэгийн зөрүү буюу бэхэлгээний хамгийн дээд ба доод цагирагуудын төвүүдийн шилжилтийг (зураг 10.1 үзнэ үү) дараах томьёогоор бодож гаргана. Хамгийн доод цагирагны төвийн шилжилтийн хэмжээ 0.01Н-аас хэтрэхгүй байна.

(10.10)

Энд: - цагирагийн дээд хавтгайн хамгийн их хазайсан чиглэл дэхь

зөрүүгийн хэмжээ; -цагирагийн диаметр; H- буулгасан бэхэлгээний хамгийн их урт (нэвтрэлтийн гүн).

11.11.9.Нэвтрэлтийн ажил дууссаны дараа дээд цагирагны төвийн байрлалыг хэмжиж тодорхойлно. Мөн тэнхлэгийн дагуу чиглэлээр өндрийн 5м тутамд амны доторх хэмжээсийн зураглалыг хийж босоо цилиндрийн төвийн байрлалыг тодорхойлно.

11.11.10.Төслийн гүнд хүртэл босоо амны байгууламжийг угсарсны дараа гүйцэтгэлийн зураглал хийнэ.

10.1-р зураг. Хазайлтын нөлөөгөөр уурхай руу буулгах бэхэлгээний шилжсэн байдал

11.12. Нүхэн байгууламжийн тэнхлэгийн байрлуулалт хийх

11.12.1.Нүхэн байгууламжийн тэнхлэгийг зураг төслийн хэмжээсээр, тэнхлэгээр тооцоолсон туйлын солбицлууд болон байрлуулалтын элементүүдийг ашиглан газар доорх полигонометрийн цэгүүдээс байрлуулна.

11.12.2.Уулын нүхэн байгууламж барьж байгуулах үед трасс шугамын байрлуулалтыг газрын гадаргуу дээр геодезийн үндэслэлийн цэгүүд болон энэ зорилгоор байгуулсан тусгай цэгүүдээс гүйцэтгэнэ.

11.12.3.Ил аргаар метроны хонгилын байгууламжуудыг барьж байгуулахдаа трасс шугамыг бүх шугамаар нь газрын гадаргуу дээр шилжүүлж байрлуулдаг бол хаалттай аргын үед зөвхөн үүдний өрөө хэсгийг байрлуулна.

Налуу хонгил байрлуулах үеийн геодезийн ажил

11.12.4.Налуу нүхэн байгууламжийн хөндлөн огтлолын дугуйн төвийг хэвтээ хавтгайн огтлолын эллипсын төвтэй давхцуулна.

11.12.5.Налуу сэлгэцийн тэнхлэгүүдийн зүглэлийн өнцгүүд ба тодорхой түвшний гадаргууд харьцуулсан эллипсын төвийн солбицлуудыг төслийн зурагт тусган эллипсын төвийг ойртуулалтын полигонометрийн цэгүүдээс байрлуулна.

11.12.6.Эллипсын төвийн бодит өндөр төслийн өндөр хоорондын зөрүүг дараах томьёогоор тооцоолсон байна:

; (10.11)

11.12.7.Налуу сэлгэцийн тэнхлэгийн чиглэлийг төслийн зүглэлийн өнцгийг ашиглан бетон монолитоор газарт эсвэл ханын тэмдэгтээр суурь барилгын хананд байлуулан бэхлэнэ.

11.12.8.Налуу цооногийн байрлуулалтыг газарт шилжүүлэхдээ эллипсийн төвөөс тэгш өнцөгт солбицлын эсвэл туйлын аргаар бэхэлсэн тэнхлэгээс (В.18 хавсралтыг үзнэ үү) буулгана.

11.12.9.Метроны нүхэн байгууламжийн налуу цахилгаан шатыг барихдаа налуугийн өнцгийг 30о-аар авдаг тул налуу хонгилийн гол тэнхлэгээс эллипсжилтийн зах буюу радиус болох зайг гэж авсан байна.

11.12.10.Налуу нүхэн байгууламжийн тэнхлэгийн түвшинд чиглүүлэгч багажны дурангийн тэнхлэгийг байрлуулсан байдлаар (В.19 хавсралтыг үзнэ үү) налуугаар хонгилын тэг тэнхлэг тавих ажлыг гүйцэтгэсэн тохиолдолд дараах ажлыг гүйцэтгэнэ:

11.12.10.1.багаж байрлуулах тусгай тавцангийн төслийн өндрийг дараах томьёогоор бодож гаргах ба тавцан дээр байрлах дурангийн харах тэнхлэг хонгилийн налуугийн тэнхлэгтэй давхцаж байхаар тохируулсан байна:

(10.12)

Энд: НВ-хугарлын дээд В цэг дээрх өндөр, d- B цэгээс багажны тавцан хүртэлх хэвтээ зай, i-тавцан дээрх багажны өндөр, хонгилийн налуу өнцөг (ихэвчлэн 300)

11.12.10.2.багажны тавцанг тохируулсны дараа гүйцэтгэлийн солбицлууд ба түүний төвийн өндрийг тодорхойлох ба зөрүү нь төслийн өгөгдлөөс 3 мм-ээс хэтрэхгүй байна;

11.12.10.3.барилгын ажлын үед тавцангийн гажилт явагдаж болох тул геодезийн үндэслэийн цэгүүдээс түүний байрлал өндрийг байнга шалгах;

11.12.11.уурхайн нүхэн байгууламжид цагирагуудыг төслийн байрлалаар угсрахдаа байгуулж байгаа нүхэн байгууламжийн тэнхлэгийг бэхлэх бөгөөд тэдгээр цэгүүдээс байршуулж байгаа тюбинг ба блок тус бүрийн нүүр талын хавтгай дэхь боолтуудын нүхний төвүүд хүртэлх зайг хэмжсэн алдаа 5 мм-с ихгүй байна.

11.13. Гүний нэвтрэлтийг бамбайдаж хийх үеийн геодезийн ажлууд

11.13.1.Бамбайн байрлалыг байнга тодорхойлж, төслийн байрлалаас зөрөх зөрүүг хэмжиж засна.

11.13.2.Бамбайн төвийг хонгилын төслийн тэнхлэгтэй давхцуулж байх нөхцлийг бариулна.

11.13.3.Бамбайн төвийг багтаасан дагуу босоо симметр хавтгай бамбайг явуулагч төхөөрөмжийн тэгийг дайрч байх нөхцлийг бүрдүүлнэ.

11.13.4.Бамбайн өөрийн нь бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн (В.20 хавсралтыг үзнэ үү) байрлалыг байнга тодорхойлж байна.

11.13.5.Бамбайн тэнхлэгээ тойрон эргэх мушгиралтанд өгөх засварыг бамбайн хананд тэмдэглэсэн маркуудыг нивелирдэх замаар болон бусад аргуудаар тооцоолж бодсон байна (В.21 хавсралтыг үзнэ үү).

11.13.6.Нүхэн байгууламжийг хоёр үзүүрээс нь угтуулан ухсан тохиолдолд нэвтрэлтийн уулзвар дээр хонгилын тэнхлэгүүд нийлэх алдаа 100 мм-ээс, байрлалын дундаж квадрат алдаа 45-50 мм-ээс, өндрийн 20-22 мм-ээс тус тус ихгүй байна.

11.14. Нүхэн байгууламжийн доторлогоог угсрах үед хийгдэх геодезийн ажлууд

11.14.1.Нүхэн байгууламжийн доторлогооны төмөр тюбингүүд болон төмөр бетонон блокуудын хэвтээ ба босоо байрлал, эллипс хэлбэрийг нь цагираг тус бүрээр тодорхойлно.

11.14.2.Цагирагийг эректороос гарсны дараа цагираг тус бүрийн ёроолыг дахин нивелирдэж багажаар хэвтээ байрлал ба эллипс хэлбэрийг нь дахин тодорхойлно.

11.14.3.Боломжтой тохиолдолд нүхэн байгууламжийн төслийн төвөөс (найман радиусаар) цагирагуудын зураглал хийнэ.

11.14.4.Төслийн ба хэмжсэн хэвтээ диаметрын зөрүү буюу хэвтээ эллипс хэлбэр, зөрүү буюу босоо эллипс хэлбэр, 450-ийн байрлалд муруй эллипс хэлбэр зэрэг эллипс хэлбэржилт нь угсрахад 25мм-ээс, эректороос цагираг гарсаны дараа 50мм-ээс тус тус ихгүй байна. (10.2а зургийг харна уу)

11.14.5.Нүхэн байгууламжийн доторлогооны 8-10 цагираг тус бүрийн дараа түүний тэнхлэгийн перпендикуляраас өмнөх хавтгай хэр зэрэг зөрж байгаа хэмжээг томьёогоор цагирагны давшилтаар тодорхойлно.

10.2-р зураг. а. Нүхэн байгууламжийн диаметрийн эллипс хэлбэр

b. Доторлогооны цагирагны давшилт

11.14.6.Нүхэн байгууламжийн шулуун хэсэгт усралт зөв хийгдсэн бол цагирагны давшилт тэгтэй тэнцүү байна.

11.14.7.Тойргон муруйн ба шилжилтийн муруйн байрлалын цагирагны бодит давшилтыг (10.2.b зураг) тодорхойлно. Тойргон муруй дээр m зайг хөвчөөр хэмжиж энэ зайндаа дараах томьёогоор бодсон засварыг тооцно:

; (10.13)

11.14.8.Шилжилтийн муруйн хязгаарт төслийн давшилтыг дараах томьёогоор тодорхойлсон байна.

, (10.14)

Энд: - шилжилтийн муруйн эргэлтийн өнцөг.

, энд: s- муруйн эхлэлээс тухайн цэг хүртэлх шилжилтийн муруйн урт; С-шилжилтийн муруйн үзүүлэлт.

11.14.9.Босоо хавтгайн давшилтыг төрөл бүрийн лазерын эгцлүүрээр тодорхойлж болох ба энэ нь хэвтээ хэсгүүд дээр тэгтэй тэнцэнэ. Төслийн босоо давшилтыг дараах томьёогоор тодорхойлсон байна:

, энд: i- налуужилт (10.15)

11.14.10.Оторлогооны угсралтын үед дор хаяж таван цагирагны дараа тэдгээрийн хэвтээ босоо байрлалын шалгалтыг хийнэ.

11.14.11.Байрлуулсан цагирагны хэвтээгийн ба босоогийн байршлыг тодорхойлно.

11.14.12.Цагирагны хэвтээгийн байрлалыг хажуугийн нивелирдлэгээр тодорхойлж болно.

11.14.13.Нүхэн байгууламжийн чиглэлд зүүн талаар нь полигонометрийн цэгүүд байрлаж байвал цагирагны эксцентриситетийг (В.22 хавсралтыг үзнэ үү) дараах томьёогоор бодно:

, (10.16)

Нүхэн байгууламжийн зүүн талаар полигонометрийн цэгүүд байрлаж байвал дараах томьёогоор бодно:

(10.17)

тус тус тодорхойлж + тэмдэгтэй бол хонгил төслөөс баруун тийш, - тэмдэгтэй бол хонгил зүүн тийш хазайсан байна гэж дүгнэсэн байна.

11.14.14.Тойргон муруйтай хэсэгт болон шилжих муруйн хэсэгт цагирагийн бодит төв төслөөсөө хазайх хэмжээг шалгана.

11.15. Нүхэн байгууламж доторх төмөр зам тавихад хийгдэх геодезийн ажлууд

11.15.1.Нүхэн байгууламжид төмөр зам тавихдаа трасс замын реперүүдийг 20м зайтайгаар галт тэрэгний явах чиглэлийн баруун талаар шулуун хэсгүүдэд, 5м тутамд муруй талын буюу зам төмөр өндөрлөгдсөн талаар муруй хэсгүүдэд байрлуулан бэхэлнэ. (В.23 хавсралтын а зургийг үзнэ үү)

11.15.2.Замын реперүүдийг чиг шугамын дэвсгэр ба зүсэлт зургийн бүх онцлог цэгүүд дээр байрлуулсан байна.

11.15.3.Замын реперүүдийн толгойн түвшин нь реперийн ойролцоох зам төмрийн оройн түвшинтэй ижил түвшинд байхаар байрлуулан бетондож бэхлэнэ (В.23 хавсралтыг б зургийг үзнэ үү).

11.15.4.Замын реперүүдийн пикетийн утга нь төслийн утгаас зөрөх хэмжээ 3 см-ээс хэтрэхгүй байна.

11.15.5.Эцсийн байдлаар тохиргоо хийгдсэн замд дараах хэмжээнүүд тогтоогдсон байна:

11.15.5.1.реперүүдийн байрлал төслийн байрлалаасаа зөрөх зөрүү хэвтээ ба босоо байрлалаараа 3 мм-ээс хэтрэхгүй байх;

11.15.5.2.замын өргөсөлт-4 мм, нарийсалт-2 мм хэмжээнээс хэтрэхгүй байх;

11.15.5.3.огцом хазайлтыг хэмжсэн хэмжээ нь төслийн хэмжээнээс хөвчийн 20 м тутамд-3 мм, 10 м тутамд-2 мм-ээс тус тус хэтрэхгүй байна. Сумны хазайлтын хэмжээ төслийнхөөсөө зөрөх зөрүү янз бүрийн хөвчтэй үед нэг ижил тэмдэгтэй байна.

11.15.6.Бэхэлсэн замын реперүүд дээр жагсаалт үйлдэнэ. Жагсаалтад реперүүдийн пикетүүд, реперийн толгойн өндөр, реперээс замын тэнхлэг хүртэлх зай-r, реперээс рельс төмрийн дотор ирмэг хүртэлх тухайн реперд хамгийн ойрын зай-l зэргийн хэмжээг үзүүлсэн байна. Шулуун чиглэлд зам төмрүүдийн (рельсийн) дотоод ирмэгүүдийн хоорондох зайг 1524 мм-ээр авсан байна.

11.16. Газар доорх байгууламжууд ба метроны өртөө барьж байгуулахад хийгдэх ажлууд

Метроны өртөө байрлуулалт

11.16.1.Нүхэн байгууламжийн өртөөний эхний цагирагийг байрлуулах дагуугийн чиглэлийн алдаа 10 мм-ээс, цагирагны мушгиралтын (цоожны шилжилтын) алдаа 15мм-ээс хэтрэхгүй байна.

11.16.2.Барилгын ажлын үед 8-10 цагираг тутамд пикетажууд болон хэвтээ ба босоо давшилт, мушгиралтыг тодорхойлж байна.

11.16.3.Гүнд байрлах өртөөг газар дээрх үүдний өрөөтэй холбосон налуу хонгилон урсдаг цахилгаан шатуудын суурийн элементүүдийн угсаралтын зөвшөөрөгдөх хазайлт хэвтээ байрлалаараа 20 мм-ээс, босоо байрлалаараа 0-20 мм-ээс тус тус ихгүй байна.

11.16.4.Урсдаг цахилгаан шатуудын угсаралтанд зориулан урьдчилж шугамуудын нугалаа хооронд шалгалтын нивелирдлэг хийж тэдгээрийн хоорондын зайг нь хэмжинэ.

11.16.5.Урсдаг цахилгаан шатуудын фермын дагуугийн швеллерүүдийг хэвтээ ба босоо байрлалдаа 5 мм-ээс хэтрэхгүйгээр алдаатайгаар харин чиглүүлэгчийн эреборуудын алдаа нь бэхлэх тэнхлэгийн утастай харьцангуйгаар 1 мм-ээс хэтрэхгүйгээр байна.

11.16.6.Ил аргаар өртөө барьж байгуулах үед суурийн ухмалын ойролцоо болон хэв гажилт явагдаж болох хил хязгаарт үндсэн полигонометрийг байгуулж реперүүдэд нь өндөр дамжуулна.

11.16.7.Полигонометрийн цэгээс ухмал дотор бэхлэх өртөөний үндсэн тэнхлэгүүдийн улаан шугамыг тавьж хэд хэдэн газарт нь гадаргуугийн өндрийг дамжуулна.

11.16.8.Өртөөний үндсэн тэнхлэгүүд ба өндрөөр нь нүхэн байгууламжийн өртөөний төмөр бетонон бүтээцүүдийн угсралтын ажлыг гүйцэтгэнэ.

11.16.9.Барилгын ажлын үед ухмалын ёроолд болзошгүй гажилт мөн бэхэлсэн цэгүүдийн хөдөлгөөн явагдаж болох тул тэдгээрийн шалгалт байдлаар тэнхлэгүүд ба өндрүүдийг дамжуулах ажлыг нэг бус олон удаа хийснэ.

11.16.10.Өртөөний тавцангийн дагуух хашлага хананы чулууг байршуулахын өмнө өртөөний замын тэнхлэгүүд, улаан шугамын цэгүүдийг тавьсан байх ба тэдгээр нь тээврийн хэрэгсэл явах хонгилын замын тэнхлэгтэй нягт холбогдсон байна.

11.16.11.Хашлага хананы чулуу нь замын тэнхлэгээс хэвтээ байрлалаараа хазайх хазайлт 0-ээс +10 мм хүртэл, өндрөөрөө зам төмрийн толгойн түвшингээс 5 мм-ээс хэтрэхгүй алдаатайгаар зам тавихын өмнө газар доор полигонометрийн цэгүүдээс байрлуулагдана.

11.16.12.Өртөөний төв танхимын ба тавцангийн талбайн хязгаарт шалны хучилтын ажлыг тулгуур реперүүдтэй харьцангуйгаар 3 мм-ээс ихгүй алдаатай байхаар гүйцэтгэнэ.

11.16.13.Полигонометрийн цэгүүдээс өртөөний дагуу ба хөндлөн тэнхлэгүүдийг тавьж тэдгээрээс албаны зориулалттай өрөө тасалгааны болон хучилтын ажлуудын байрлуулалтыг хийнэ.

11.16.14.Өрөө тасалгаа бүрийн дотор ханыг барьсны дараа бүтээц ба тоног төхөөрөмжүүдийн төслийн өндрийн байрлуулалтыг геометрийн нивелирдлэгээр хийнэ.

11.16.15.Дүүжин өргүүрийн зам төмрийн тэнхлэг хоорондын зайн зөрөө 8 мм, план дээр шулуун шугамын 30 м тутамд зам төмрийн зөрөө 15 мм, 10 м тутамд краны зам төмрийн толгойн өндрийн зөрөө 10 мм-ээс тус тус ихгүй байна.

11.16.16.Замын репер зураг төслийн пикетнээс 3 см-ээс илүү зөрөхгүй байна.

11.16.17.Дугуйн өргөн нь муруй ба шулуун хэсэгт дээрх нормоос 2 мм-ээс илүүгүй байна.

11.16.18.Зам төмрийн суман шилжүүлэг ба замын салаалсан хэсэг нь 1/9 ба 2/9 маркийн тоонолжоор нийлсэн байна.

11.16.19.Өртөөг барьж байгуулсны дараа гүйцэтгэлийн зураг хийнэ. Үүнд: дагуугийн зүсэлтүүд ба дэвсгэр зургийг 1:100-1:200-ны масштабаар, хөндлөн зүсэлтүүдийг 1:50-1:100-ны масштабаар тус тус гүйцэтгэнэ.

Газар доорх томоохон байгууламжуудын тэг тэнхлэг тавих ажил

11.16.20.Газар доорх байгууламжуудын төслийн хазайлт өргөнөөрөө +50-аас -30 мм, цагирагны эллипсжилт 50 мм-ээс хэтрэхгүй байна.

11.16.21.Хэвний тэнхлэгүүдийн шилжилт төслийнхөө байрлалаас суурийнх 15 мм-ээс, хана, баганынх 8 мм-ээс, балкууд 10 мм-ээс тус тус ихгүй байна.

11.16.22.Нэг нүхэн байгууламжийн хувьд нэвтрэлтийн уулзварын нийлэлтийн хэвтээ ба босоо байрлалын дундаж квадрат алдаа 50 мм-ээс хэтрэхгүй байна.

11.16.23.Төрөл бүрийн чиглэлд өөр өөр түвшинд хийгдэж байгаа хонгилын нэвтрэлтийн нийлэлтийн уулзварын зөрүүг багасгахын тулд хийгдэж байгаа геодезийн үндэслэлийн тооцоололд нийлэлтийн уулзварын дагуугийн , хөндлөнгийн алдааг мм байхаар авна.

11.16.24.Геодезийн сүлжээний нарийвчилсан нарийвчлалыг тооцохоор гаргаж авсан урвуу жингүүдээр ба нэвтрэлтийн нийлэлтийн уулзвар дэхь цэгүүдийн шилжилтийн зөвшөөрөгдөх хэмжээнүүдээр геодезийн үндэслэлийн өнцөг зайн хэмжилтийн дундаж квадрат алдааны хэмжээг тодорхойлно.

11.16.25.Тэг тэнхлэг шилжүүлэн буулгах ажлыг нэвтрэлтийн тэнхлэгээс болон түүнтэй паралелиар шилжсэн тэнхлэгээс гүйцэтгэнэ.

11.16.26.Нүхэн байгууламжийн тохижилтын ажил дууссаны дараа нүхэн байгууламжийн хөндлөн огтлолын гүйцэтгэлийн зураглал хийнэ. Зураглалд газрын лазерын сканердлагын арга болон бусад аргуудыг ашиглана.

11.17. НҮХЭН БАЙГУУЛАМЖ, МЕТРОНЫ АШИГЛАЛТЫН ҮЕИЙН ГЕОДЕЗИЙН АЖЛУУД

11.17.1. Газар доорх байгууламжуудыг барьж байгуулах, ашиглах явцад хийгдэх хэв гажилтын хэмжилт:

11.17.1.1.Газар доор барилгажилтын үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй хэв гажилт, суулт үүсэж болзошгүй бүсэд байрлах барилгын хананд барилгын ажил эхлэхээс өмнө хананы маркуудыг барилгын 4 өнцөгт болон урт барилга бол ханаар нь 20-25 м зайтайгаар бэхлэнэ.

11.17.1.2.Төслийн трасс шугамын чиглэлээр суулгасан маркуудын өндрийг III ангийн сүлжээний хэмжилтээр зохих зааврын дагуу гүйцэтгэнэ.

11.17.1.3.Анхны ба давтан нивелирдлэгийн хэмжилтийн үед рейкны үндсэн ба туслах талаас авсан тооллуудаар тодорхойлсон өндөржилт 3 мм-ээс хэтрэхгүй байх ба битүү сэлгэц ба полигоны зөвшөөрөгдөх алдааг; энд:n-зоовчийн тоо томьёогоор бодно.

11.17.1.4.Хэмжилтийг нивелирдлэгийн III ангиар хийх ба давтан хэмжилтүүдээр тодорхойлсон хэв гажилтийн марк өндрүүдийн зөрүү 5мм-ээс их зөрж байвал гажилт явагдаж байна гэж үзнэ.

11.17.1.5.Давтан нивелирдлэгийг суулт тогтворжих хүртэлх хугацаанд уулын нэвтрэлтийн ажил дуустал хийнэ. Нивелирдлэгийн давтамжийг суултын хурдыг тооцоолж 45 хоногоос ихгүй хугацаагаар тогтооно.

11.17.1.6.Суулт идэвхтэй явагдаж байгаа газарт реперүүдийг 10 хоног тутам зарим тохиолдолд өдөр бүр нивелирдэнэ.

11.17.1.7.Нүхэн байгууламжийн хана блокон ба тюбингэн байвал хэв гажилтыг 10-20 хоногийн хугацаатайгаар 5-10 цагираг тутамд хэвтээ диаметрийг хэмжиж шалгана.

11.17.1.8.Хананы хөндлөн шилжилтийг 5-10 м зайтайгаар харалдаалуулах аргаар таазанд бэхэлсэн тэмдэгтүүдийг хэмжих замаар шалгана.

11.17.2. Гүйцэтгэлийн зураг зохиолт

11.17.2.1. барилга, байгууламжуудын элементүүдийг барьж байгуулж дуусмагц гүйцэтгэлийн зургуудыг үйлдэнэ.

11.17.2.2. газар доорх байгууламжуудын дэвсгэр зургийг дугуй огтлолтой бол хэвтээ диаметрийн түвшинд, зууван бол хамгийн их хэвтээ огтлолын түвшинд, тэгш өнцөгт бол зам төмрөөс дээш 1.7 м түвшинд, олон давхар бол давхар тус бүрд тус тус зохионо.

Трассын шугамаар зохиох зургууд

11.17.2.3.гүйцэтгэлийн зураг ба зүсэлтийн зургийг хэвтээ 1:5000, босоо 1:500-ны масштабаар зохионо.

11.1.2.4.трасс шугамын зүсэлтийг геологийн зүсэлтүүдийг харуулж нүхэн байгууламжийн зөвхөн баруун тэнхлэгээр нь зохионо.

11.17.2.5.трасс шугамын дэвсгэр зургийг хотын дэвсгэр зураг дээр эсвэл байгаа бусад төслийн дэвсгэр дээр 1:500-ны масштабаар зохионо. Дэвсгэр зураг дээр шинээр баригдсан газар дээрх байнгын байгууламжууд мөн тэрчлэн газар доорх бүх байгууламжууд ба хаагдсан үйлдвэрүүд дүрслэгдсэн байна.

Тээврийн замын нүхэн байгууламжын зургууд

11.17.2.6. Дэвсгэр зургийг 1:200-ны масштабаар газар доорх бүх байгууламжуудыг мөн тэрчлэн хаагдсан үйлдвэрлэлийг хүртэл харуулсан байдлаар хийнэ.

11.17.2.7. Дагуугийн зүсэлтийг хэвтээ 1:200, босоо 1:100-ны масштабаар хийнэ.

11.17.2.8. Хөндлөн огтлолыг зөвхөн онцлог газруудад 1:50-ны масштабаар хийнэ. Бусад хэсгүүдэд (шулуун дээр 20 м, муруй дээр 10 м тутамд) нэг жишиг хөндлөн огтлолын зураг зохиож байгууламжийн гүйцэтгэлийн хэмжээсүүдийг хүснэгтээр үзүүлнэ.

11.17.2.9. Тээврийн албаны ба туслах байгууламжуудын (сантехникийн зангилаа, шүүрүүлийн шахалтууд ба бусад) дэвсгэр зургууд ба дагуу огтлолыг 1:100, тээврийн албаны байгууламжуудын хөндлөн огтлолыг 1:50-ны масштабаар тус тус хийнэ.

11.17.2.10. Хотын шугам сүлжээнд өрөмдмөл худгийн холболт хийхэд зориулсан дэвсгэр зургуудыг 1:500, дагуугийн зүсэлтийг хэвтээ 1:500, босоо 1:100–ны масштабаар тус тус тогтооно.

Метроны өртөөний зургууд

11.17.2.11. Нүхэн байгууламжийн өртөөний дэвсгэр зургийг 1:200-ны масштабаар хийнэ.

11.17.2.12. Дагуу огтлолыг өртөөний хонгилын замын тэнхлэгүүдээр хэвтээ 1:200, босоо 1:100-ны масштабаар зохионо.

11.17.2.13. Хөндлөнгийн огтлолуудыг 1:50-ны масштабаар зохионо.

11.17.2.14. Нүхэн байгууламжийн дундаж тэнхлэгээр зохиох дагуу огтлол, мөн тэрчлэн налуу сэлгэцүүдийн ба өртөөний албаны ба туслах аж ахуйн байгууламжуудын дэвсгэр зургууд ба дагуугийн огтлолуудыг тухайн өртөөний зураг зохиохтой адил шаардлагуудыг хангаж зохионо.

11.17.2.15. Үүдний өрөөний үндсэн бүтээцийг дүрсэлсэн дагуугийн ба хөндлөнгийн зүсэлтүүд, давхарууд тус бүрийн дэвсгэр зургууд болон үүдний өрөөний үндсэн нүүр талын зургийг (архитектурын зохиомжийн агуулгатай) 1:100-ны масштабаар зохионо.

11.17.2.16. Төмөр замын, гидротехникийн нүхэн байгууламжууд мөн автозамын ба бусад зориулалттай нүхэн байгууламжуудад дараах гүйцэтгэлийн зургуудыг шаардлагатай хувиар зохионо:

11.17.2.16.1. барилгын талбайн дэвсгэр зураг (масштаб 1:10 000—1:100 000);

11.17.2.16.2. нүхэн байгууламжийн дээрх газрын гадаргуугийн дэвсгэр зургууд (масштаб 1:500-1:5000);

11.17.2.16.3. геологийн зүсэлтүүдийг харуулсан трасс шугамын зүсэлт (хэвтээ масштаб 1:500—1:5000, босоо 1:200);

11.17.2.16.4. нүхэн байгууламжийн дагуугийн зүсэлт (хэвтээ масштаб 1:200, босоо 1:100);

11.17.2.16.5. нүхэн байгууламжийн шүүрүүлийн дагуугийн зүсэлт (хэвтээ масштаб 1:200, босоо 1:50);

11.17.2.16.6. нүхэн байгууламжийн босоо огтлол (масштаб 1:50);

11.17.2.16.7. нүхэн байгууламж руу шууд орох гол амны ба орчных нь ухмалын дэвсгэр зураг (масштаб 1:200), дагуугийн зүсэлт (хэвтээ масштаб 1:200, босоо 1:100), хөндлөнгийн зүсэлт (масштаб 1:100);

11.17.2.16.8. нүхэн байгууламж руу шууд орох гол амны нүүр тал ба дагуугийн зүсэлт (масштаб 1 : 100);

11.17.2.16.9. салхивчны байгууламжийн дэвсгэр зураг (масштаб 1:100) ба дагуугийн зүсэлт (масштаб 1:50);

11.17.2.16.10. геодезийн үндэслэлийн цэгийн жагсаалт, схем зураг

Геодезийн үндэслэлийн зураг ба жагсаалт зохиох

11.17.2.17.Хотын хорооллууд ба хонгилын хил заагийг үзүүлсэн дэвсгэр зураг дээр геодезийн үндэслэлийн (газар дээрх ба доорх полигонометрийн ба нивелирдлэгийн) цэгүүдийн байрлалын бүдүүвчийг 1:2000-1:5000-ны масштабтай зохионо.

11.17.2.18.Дараах нэр төрлийн баримт бичгүүдийг зохионо:

11.17.2.18.1.газар дээрх ба доорх полигонометрийн цэгүүдийн жагсаалт (каталоги);

11.17.2.18.2.гадаргуу дээрх реперүүдийн өндрийн жагсаалт;

11.17.2.18.3.газар дээрх ба доорх полигонометрийн цэгүүдийн хувийн хэрэг, жагсаалт;

11.17.2.18.4.газар дээрх полигонометрийн цэгүүдийн холболт;

11.17.2.18.5.уурхайн босоо багануудын жагсаалт.

11.17.2.19.Геодезийн хэмжилт зураглалын ажил дууссаны дараа ажлын тайланг "Геодези, зураг зүйн ажлын техникийн тайлан" бичих барилгын дүрмийг мөрдөн гүйцэтгэж захиалагчид хүлээлгэн өгнө.

ДӨРӨВДҮГЭЭР ХЭСЭГ

12. АЭРОДРОМЫН ГЕОДЕЗИЙН АЖИЛ

GEODETIC WORKS IN THE CONSTRUCTION OF AIRFIELDS

----------------------------------------------------------------------------------------------------

12.1. Ерөнхий зүйл

12.1.1.Агаарын хөлгийн хөөрч буух зурвас (ХБЗ), явгалах зам (ЯЗ) ба перроны зураг төсөл боловсруулахад шаардагдах инженер геодезийн хайгуул судалгаа, байр зүйн болон дэвсгэр зураглал, нисэх буудлын барилга, байгууламжуудыг барьж байгуулах үеийн геодезийн ажлыг энэхүү дүрмээс гадна Иргэний нисэхийн салбарын техникийн баримт бичгүүд болон өөрөөр заагаагүй бол Олон улсын иргэний нисэхийн байгууллага (ICAO)-ын стандарт, зөвлөмжүүдэд нийцүүлэн (шаардлагатай бол стандарт, зөвлөмжүүдийг сайжруулан) гүйцэтгэнэ.

12.1.2.Хөөрч буух зурвас (ХБЗ), явгалах зам (ЯЗ) ба перроны зураг төсөл боловсруулахад шаардагдах байр зүйн зураг, дэвсгэр зураг ба гадаргуугийн тоон загвар нь төслийн техник эдийн засгийн үндэслэл, тооцоо хийх, нарийвчилсан зураг төсөл зохиох ажлуудын шаардлагыг хангасан байна.

12.1.3.Энэхүү БНбД, Иргэний нисэхийн салбарын техникийн баримт бичиг болон олон улсын иргэний нисэхийн байгууллагаас гаргасан зөвлөмжүүдэд тусгагдаагүй аэродромын орчимд хийгдэх геодезийн ажлыг геодези, зураг зүйн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаар батлагдсан норм, дүрмүүдийн шаардлагуудыг бүрэн хангаж гүйцэтгэнэ.

12.1.4.Аэродромын геодезийн ажлын зураг төсөл зохиох, барилга байгууламж барьж байгуулах барилгын явцад геодезийн хэмжилт, хяналт хийх, гүйцэтгэлийн зураглал хийх бэлтгэлд дараах ажлууд хамаарна:

12.1.4.1.эрүүл ахуй, хөдөлмөр хамгааллын хувцас, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, Эпрограмм хангамжаар хангах;

12.1.4.2.хэмжилтийн өндөр нарийвчлалын багаж техник, тоног төхөөрөмж, хэмжилтийн арга, аргачлалын норм, дүрэм, заавар, боловсруулалтын программ хангамжаар хангах, хэмжилтийн багаж бүрт хэмжил зүйн шалгалт, баталгаажуулалт хийлгэх;

12.1.4.3.аэродромын талбайд ажиллах дүрэм журмын болон эрүүл ахуй, техник аюулгүй ажиллагааны сургалт явуулах;

12.1.4.4.геодезийн ажил гүйцэтгэх баг зохион байгуулах.

12.1.5.Аэродромын барилга, байгууламжийн геодезийн хэмжилт, зураглалын цогц ажил гүйцэтгэх ажлын хэмжээ, бүрдэл, тавигдах техникийн шаардлага, төсөвт өртөг, техникийн төсөл, даалгавар, барилга байгууламжийн геодезийн хэмжилтийн зөвшөөрөгдөх алдааны нарийвчлалын шаардлага зэргийг захиалагчаар (Зам тээвэр хөгжлийн яам. ИНЕГ) батлуулсан байна.

12.1.6.Захиалагч байгууллага геодезийн ажил гүйцэтгэгчдэд нисэх буудлын геодезийн ажил хийгдэх талбай, газраа хээрийн хэмжилтийн ажил эхлэхээс 5 хоногийн өмнө хүлээлгэж өгнө.

12.1.7.Аэродромын барилга, байгууламжийг барих, өргөтгөх үед хамрах талбайг бүрэн чөлөөлсний дараа геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлыг эхлүүлнэ.

12.1.8.Гүйцэтгэгч нь захиалагчаас өгөгдсөн аэродромын талбайд геодезийн үндэслэлийн сүлжээ байгуулах, зураглах болон бусад барилга байгууламжийн тэг тэнхлэгийг газарт шилжүүлэх зэрэг геодезийн ажилын техникийн төслийг мөрдөнө.

12.1.9.Геодезийн үндэслэлийн сүлжээ байгуулахад тулгуур болгон ашиглах геодезийн цэг тэмдэгт, байр зүйн дэвсгэр зураг ба тоон мэдээллийг геодези, зураг зүйн мэдээллийн улсын нэгдсэн сангаас авна.

12.1.10.Гүйцэтгэгч нь техникийн даалгаврын дагуу хийгдсэн геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлын бүрдэл ба чанарын асуудлыг бүрэн хариуцна.

Зураг төсөл боловсруулах үеийн геодезийн ажил

12.1.11. Зураг төсөл боловсруулах үе шатанд хийгдэх геодезийн хайгуул судалгаа хэмжилт, зураглалын ажлуудыг гүйцэтгэхдээ хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "Геодези, байр зүй, гравиметрийн ажлын техникийн төсөл бичих дүрэм"-ийн заалтуудыг мөрдлөг болгоно. Эдгээр ажлууд нь дараах ажлуудаас бүрдэнэ:

12.1.11.1. хайгуул судалгааны талбайд урд онуудад байгуулсан геодезийн цэг тэмдэгт, хийгдсэн байр зүйн болон дэвсгэр зураг, агаар сансрын зургийн судалгаа хийх;

12.1.11.2 суурин аргаар талбайн сонголт ба хээрийн хайгуул судалгаа хийх;

12.1.11.3. геодезийн хэмжилт зураглалын ажлын техникийн даалгавар бичих;

12.1.11.4. геодезийн үндэслэлийн сүлжээ байгуулах;

12.1.11.5. шаардлагатай масштабаар байр зүйн болон дэвсгэр зураглал үйлдэх;

12.1.11.6. инженер геологи, ус зүйн судалгааны хайгуул судалгааны ажилд шаардлагатай геодезийн хэмжилт зураглал үйлдэх;

12.1.11.7. аэродромын талбайн кадастрын зураг үйлдэх;

12.1.11.8. аэродромын талбайд гүйцэтгэсэн геодезийн хэмжилт зураглалын ажлын техникийн нэгдсэн тайлан бичих.

Барьж байгуулах үеийн геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлын бүрдэл

12.1.12. Аэродромын ХБЗ, ЯЗ ба перроныг шинээр барьж байгуулах, засварлах ба өргөтгөх үед хийгдэх геодезийн хэмжилт зураглалын ажилд дараах ажлууд орно:

12.1.12.1. шинээр барьж байгуулах, засварлах ба өргөтгөх үед хийгдэх геодезийн хэмжилт зураглалын ажлын төрөл, тоо хэмжээ ба тавигдах техникийн шаардлага нь батлагдсан техникийн нарийвчилсан зураг төслөөр өгөгдсөн байна;

12.1.12.2. геодезийн хэмжилтийн ажлыг эхлүүлэхийн тулд батлагдсан зураг төслийн дагуу талбайг бүрэн чөлөөлүүлсэн байна;

12.1.12.3. зураг төсөл боловсруулах үед байгуулсан геодезийн байрлал өндрийн үндэслэлийн сүлжээг шалгах, шигүүрүүлэх;

12.1.12.4. барилгын талбайн түр зам, гарц, аюулгүйн зурвасын хил хязгаарыг тогтоох болон инженерийн түр байгууламжуудыг зураг төслийн дагуу газарт байршуулах хэмжилтийн ажлууд;

12.1.12.5. ХБЗ, ЯЗ ба талбайн үндсэн гол тэнхлэгүүдийг газарт шилжүүлэн буулгах;

12.1.12.6. инженерийн шугам сүлжээ түүний гол тэнхлэгүүдийг газарт буулгах;

12.1.12.7. ХБЗ, ЯЗ ба талбайн босоо төлөвлөлтийн гүйцэтгэлийн хяналтын хэмжилт хийх;

12.1.12.8. нисэх буудлын ХБЗ, ЯЗ перрон ба аэродромын талбайн гүйцэтгэлийн зураглал үйлдэх.

Ашиглалтын үеийн геодезийн ажлын бүрдэл

12.1.13.Ашиглалтын үед хийгдэх геодезийн хэмжилтийн ажил дараах бүрдэлтэй байна:

12.1.13.1.ХБЗ, ЯЗ зогсоолын талбайн ашиглалтын үед үүсэх хэв гажилт, суултын хяналтын хэмжилт;

12.1.13.2.аэродромын ХБЗ, ЯЗ, перроны төлөв байдлыг зураглах.

12.1.14.Аэродромын талбайд геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлыг гүйцэтгэхдээ нислэгийн удирдлага хариуцсан холбогдох албанаас заавал зөвшөөрөл авч техник аюулгүйн дүрэм журмыг чанд мөрдөж ажиллана.

12.2.15.Аэродромын талбайд геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлыг хийснээс хойш 5 жилийн давтамжтайгаар тогтмол дахин гүйцэтгэж ажлын үр дүнгийн нэгдсэн тайланг захиалагчид (Зам тээврийн яам. ИНЕГ) буюу нислэгийн удирдлага хариуцсан холбогдох албанд актаар хүлээлгэн өгч байна.

12.2. Геодезийн солбицол, өндрийн тогтолцоо /datum/

12.2.1.Аэродромын геодезийн ажлыг Монгол Улсын Засгийн газраас баталсан солбицол, өндөр, тусгагийн нэгдсэн тогтолцоо, геодези, зураг зүйн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас баталсан солбицлын бие даасан тогтолцоо, эринд гүйцэтгэнэ.

12.2.1.1.аэродромын зураг төсөл зохиох, барьж байгуулах ажлын үед аэродромын геодезийн ажилд хэрэглэх солбицлын тогтолцоо нь тухайн талбайн дундаж ортометрийн өндөртэй хавтгайд үүсэх WGS84 суурь эллипсоидтой TM тусгагт суурилсан орон нутгийн солбицлын тогтолцоог буюу зайн итгэлцүүр нь 1.0 байх тогтолцоог ашиглаж болно.

12.2.1.2.аэродромын ашиглалтын үед хийгдэх геодезийн ажлын байрлалын сүлжээний хэмжилт, боловсруулалтанд олон улсын геодезийн "WGS-84" солбицлын тогтолцоог, өндрийг Балтын тэнгисийн тогтолцоо, хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа EGM геоидын загварыг ашиглаж болно.

12.2.2.Аэродромын геодезийн ажлыг захиалагчийн хүсэлтээр Олон улсын иргэний нисэхийн байгууллага ИКАО-ийн мөрддөг солбицлын тогтолцоонд хийх бол 11.2.1-д заасан тогтолцооноос хөрвүүлнэ.

12.3. Аэродромын талбайн геодезийн ажлууд

Зураг төсөл боловсруулах шатанд хийгдэх геодезийн хайгуул судалгаа, хэмжилт, зураглалын ажлууд

12.3.1.Аэродромын талбайг шинээр сонгох хайгуулын ажлын суурин судалгаанд сансрын болон дунд масштабын (1:10 000, 1:25 000 1:50 000 ба 1:100 000) байр зүйн зургуудыг ашиглана.

12.3.2.Аэродромын талбайг сонгох үеийн хээрийн хайгуул, судалгааны ажлын үед хийгдэх геодезийн хэмжилтийн ажлууд дараах бүрэлдэхүүнтэй байна. Үүнд:

12.3.2.1.суурин судалгаагаар сонгосон хувилбаруудыг ажлын тоо хэмжээ ба төсөвт өртгийн урьдчилсан бодолт зэргээр харьцуулалт хийх;

12.3.2.2.суурин судалгаагаар сонгосон хувилбаруудын аэродромын талбайн хилийн эргэлтийн цэгүүдийг газарт буулган тэмдэгжүүлэх;

12.3.2.3.сонгосон хувилбараар ХБЗ-ын эхлэл, төгсгөлийн цэгүүдийг газарт буулган бэхлэх, зам талбайн, байрлал, зурвасын урт, зүглэлийн өнцөг, налууг тодорхойлж, захиалагчтай зөвшилцөх;

12.3.2.4.аэродромын талбайн хээрийн хайгуул судалгааны ажилд талбайн байрлалыг 0.5 метр хүртэл нарийвчлалтай тодорхойлох;

12.3.2.5.судалгааны явцад ашигласан газрын зурагт сонгосон талбайн хилийн эргэлтийн цэгүүд, зурвасын эхлэл төгсгөлийн цэгүүдийг байрлалаар нь оруулан бүдүүвч зураг үйлдэж, тайланг захиалагчид өгөх.

12.3.3.Аэродромын талбайг хээрийн нөхцөлд сонгох багийн бүрэлдэхүүнд геодезийн инженер заавал байна.

12.3.4.Аэродромын зураг төсөл боловсруулах үе шатанд дараах геодезийн хэмжилт зураглалын ажлууд орно:

12.3.4.1.хайгуул судалгааны талбайд өмнөх жилүүдэд байгуулсан геодезийн цэг тэмдэгт болон байр зүйн болон дэвсэр зураг, агаар сансрын зураг байгаа эсэхийг судлах;

12.3.4.2.геодезийн хэмжилт зураглалын ажлын төсөл боловсруулах;

12.3.4.3.геодезийн тулгуур сүлжээ байгуулах;

12.3.4.4.байр зүйн болон дэвсгэр зураглал үйлдэх;

12.3.4.5.инженер геологи ба гидрологийн хайгуул судалгааны ажилд шаардлагатай геодезийн хэмжилт, зураглал үйлдэх;

12.3.4.6.аэродромын талбайн кадастрын зураг үйлдэх;

12.3.4.7.геодезийн тулгуур сүлжээ ба шигүүрэлтийн сүлжээ байгуулсан тухай мөн байр зүйн болон дэвсгэр зураглал үйлдсэн тухай техникийн тайлан бичих.

12.3.5.Зураг төсөл боловсруулах шатанд хийгдэх геодезийн хайгуул судалгаа хэмжилт зураглалын ажлын бүрдэл, тоо хэмжээ, тавигдах техникийн шаардлага нь захиалагчийн техникийн даалгавраар өгөгдсөн байна.

12.3.6.Гүйцэтгэгч нь, захиалагчаас өгөгдсөн техникийн даалгаврыг үндэслэн геодезийн хэмжилт, зураглалын ажлын техникийн төсөл боловсруулна.

Байрлал, өндрийн сүлжээ байгуулах

12.3.7.Байрлалын тулгуур сүлжээг GNSS-ийн технологи ашиглан хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "Навигацийн хиймэл дагуул (GNSS)-ийн технологиор Монгол улсын геодезийн сүлжээ байгуулах дүрэм" БД 14-101-20-д заасны дагуу байгуулна. Солбицлын бие даасан тогтолцоог электрон тахеометр ашиглан полигонометрийн аргаар байгуулна.

12.3.8.Геодезийн байрлал, өндрийн сүлжээ байгуулахад тулгуур болгон ашиглах геодезийн цэг тэмдэгт, байр зүйн дэвсгэр зураг ба тоон мэдээллийг геодези, зураг зүйн мэдээллийн улсын нэгдсэн сангаас авсан байна.

12.3.9.Байрлалын сүлжээ нь байр зүйн зургийн зураглалын болон төслийг газарт буулгах нарийвчлалын шаардлагыг хангасан байна.

12.3.10.Байрлал, өндрийн үндэслэлийн сүлжээ байгуулахдаа дараах төрлийн улсын сүлжээний цэгүүдэд тулгуурласан байна:

12.3.10.1. улсын геодезийн АА-I, AA-II зэрэглэлийн БАСС-ын цэгүүд;

12.3.10.2. улсын геодезийн A, B ангиллын сүлжээний цэгүүд;

12.3.10.3. улсын өндрийн II ангийн сүлжээний цэгүүд.

12.3.11.Байрлалын тулгуур сүлжээний хэмжилт хийхдээ улсын геодезийн сүлжээний хоёроос доошгүй цэгт тулгуурласан байх ба тулгуур цэгийн сонголтыг (11.1-р хүснэгт)-ийн үзүүлэлтүүдээр хийнэ.

Байрлалын сүлжээний тулгуур цэг сонгох үзүүлэлт

11.1-р хүснэгт

Сонголтын шатлал	Аэродромоос GPS-ийн үндсэн (A) сүлжээний цэг хүртэлх зай	Цэг сонголт
1	<25 км	Үндсэн сүлжээний цэгийг
2	25- 50км	Дэд сүлжээний цэгийг /үндсэн сүлжээний цэг хүртэлх зайны талаас бага буюу 25 км-ээс бага зайд байгаа бол/
3	>50 км	Үндсэн сүлжээний цэг байгуулах технологиор шинээр цэг байгуулах
4	<25 км	Бусад зориулалтаар байгуулсан GNNS-ийн байрлалын сүлжээний цэг

12.3.12.Байрлал, өндрийн сүлжээний цэгүүдийг ХБЗ-ын баруун эсвэл зүүн талд нь тэнхлэгээс 100-120 метрт, 400-600 метрийн зайтайгаар бэхэлнэ (В.24 хавсралт).

12.3.13 Аэродромын ХБЗ нь нэмэлт явгалах замтай тохиолдолд явгалах замын тэнхлэгийн дагуу 11.4.11-11.4.24 заадтын нөхцөлөөр сүлжээний цэгүүдийг нэмж байгуулна.

12.3.14.Цэг тэмдэгтийг суулгахдаа хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "Геодезийн байнгын цэг тэмдэгт байгуулах ажил "БД 11-104-19-ийг баримтална.

12.3.15.Байрлалын тулгуур сүлжээний хэмжилтийг хоёр долгионы GNSS-ын хүлээн авагч ашиглан хэмжилтийн статик горимоор гүйцэтгэнэ.

12.3.16.GNSS-ийн сүлжээний бодолтыг Навигацийн хиймэл дагуул (GNSS)-ийн технологиор Монгол улсын геодезийн сүлжээ байгуулах дүрэмд заасны дагуу гүйцэтгэнэ.

12.3.17.Байрлалын сүлжээний цэгүүдийн нарийвчлал нь хамгийн ойр орших GNSS-ын улсын сүлжээний цэгтэй харьцангуйгаар байрлалын хувьд 1~2 см, ортометрийн өндрийн хувьд ±5 см, эллипсоидын өндрийн хувьд ±4 см-ээс хэтрэхгүй байна.

12.3.18.Байрлалын тулгуур сүлжээний техникийн тайланг дараах агуулгаар бичнэ:

12.3.18.1.хуучин тулгуур цэгүүдийн жагсаалт;

12.3.18.2.байрлалын сүлжээний бүдүүвч;

12.3.18.3.геодезийн солбицлын тогтолцооны сонголт, хөрвүүлэлтийн параметрүүд;

12.3.18.4.байрлалын сүлжээний тэгшитгэн бодолт ба нарийвчлалын үнэлгээг хийж шинээр тодорхойлсон цэгийн солбицлын жагсаалт (В25 хавсралтыг үзнэ үү) үйлдэх бөгөөд жагсаалтанд WGS-84-ийн газар зүйн эллипсоидон (B,L) солбицлуудыг градус, минут, секундээр илэрхийлж секундын бутархай оронгийн утгыг 0.00001 хүртэлх нарийвчлалтайгаар, UTM тусгаг бүхий хавтгайн тэгш өнцөгт солбицлын тогтолцоо, нисэх буудлын хавтгайн тэгш өнцөгт солбицлын тогтолцоо (НБСТ) ба өндрийн хэмжигдэхүүнүүдийг 0.001 нарийвчлалтайгаар метрээр илэрхийлсэн байна;

12.3.18.5.GNSS -ийн хэмжилтийн хээрийн журнал;

12.3.18.6.анхдагч хэмжилтийн үр дүн (/RAW RINEX/ цахим хэлбэрээр);

12.3.18.7.шинээр байрлал тодорхойлсон цэгүүдийн хувийн хэрэг;

12.3.18.8.хээрийн ажлыг хүлээлцсэн акт;

12.3.18.9.дүгнэлт.

12.3.19.Сүлжээний цэгийн өндрийн холболтыг улсын өндрийн сүлжээний дээд ангийн хоёроос доошгүй цэгт тулгуурлан гүйцэтгэнэ.

12.3.20.Аэродромын геодезийн тулгуур сүлжээний цэгүүдийн өндрийг полигон байдлаар байгуулсан нивелирдлэгийн III ангиар тодорхойлно.

12.3.21.Нивелирдлэгийн III ангийн хэмжилтэнд хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "Монгол улсын III ба IV ангийн сүлжээ байгуулах дүрэм" БД 11-121-19 –ийг мөрдөнө.

12.3.22.GPS-ийн хэмжилтээр өндөр тодорхойлохдоо дээд ангийн 2-3 реперт тулгуурлах ба өндөржилтийн зөрүү ±10√L мм –с ихгүй байна.

12.3.23.Өндрийн сүлжээ байгуулж дууссанаар дараах бүрдэл бүхий техникийн тайланг бичиж захиалагчид хүлээлгэн өгнө:

12.3.23.1.нивелир, рейкний лабораторийн ба хээрийн шалгалтын үр дүн;

12.3.23.2.хэмжилтийн хээрийн журнал;

12.3.23.3.тоон нивелир ашигласан бол анхдагч хэмжилтийн үр дүнг цахим хэлбэрээр хадгалах;

12.3.23.4.реперүүдийн хувийн хэрэг бүрдүүлэх;

12.3.23.5.өндөржилт бодолтын хүснэгт;

12.3.23.6.өндрийн сүлжээний бүдүүвч;

12.3.23.7.хээрийн ажлыг хүлээлцсэн акт.

Байр зүйн болон дэвсгэр зураглалын ажлууд

12.3.24.Аэродромын нийт талбайд урьдчилсан байдлаар техникийн төсөл боловсруулахад 0.5-1.0 метрийн үеийн өндөртэй 1:5000-ны масштабын байр зүйн ба дэвсгэр зургийг төлөвлөсөн буюу байгаа нисэх буудлын төвөөс 45км-ийн радиустай талбайд үйлдэнэ.

12.3.25.Аэродромын ХБЗ, ЯЗ ба перроны нарийвчилсан зураг төсөл боловсруулахад 0.5 метрийн үеийн өндөртэй 1:1000-ны масштабын байр зүйн зураглал үйлдэнэ.

12.3.26.Аэродромын инженерийн барилга байгууламж барих талбайг 0.5 метрийн үеийн өндөртэй 1:500-ны масштабаар (газрын гадаргуугийн налуу 2°-аас бага байвал 0.25 метр үеийн өндөртэй) зураглана.

12.3.27.Байр зүйн болон дэвсгэр зурагт газар дээрх биет юмсыг дүрслэх алдаа нь зураглалын сүлжээний хамгийн ойр орших цэгтэй харьцангуйгаар зургийн масштабын 0.2 мм–ээс, газар доорх инженерийн шугам сүлжээг 0.7 мм –ээс тус тус ихгүй байна.

12.3.28.Байр зүйн болон дэвсгэр зураг дээр газрын гадаргуугийн өндрийг дүрслэх алдаа зураглалын сүлжээний хамгийн ойр орших цэгтэй харьцангуйгаар зургийн үеийн өндрийн 1/3 –ээс ихгүй байна.

12.3.29.Байр зүйн болон дэвсгэр зураг үйлдэхдээ тахеометрийн, агаарын фотозургийн, агаарын лазер-сканерийн зураглалын аргуудыг ашиглана.

12.3.30.Байр зүйн болон дэвсгэр зураг үйлдэхдээ хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа холбогдох дүрмийн техникийн шаардлагуудыг дагаж мөрдөнө.

12.3.31.Агаараас зураг авах, боловсруулалт хийхдээ хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "Агаар, сансрын зураглалын ажил" БД 11-106-06--ийг дагаж мөрдөнө.

12.3.32.Агаараас зураг авах масштабыг байр зүйн болон дэвсгэр зургийн масштабаас хамааран (11.2-р хүснэгтэнд) заасан үзүүлэлтээр сонгоно.

12.3.33.Агаараас зураг авахдаа агаарын замналын чиглэлийг онгоц хөөрч буух зурвасын тэнхлэгтэй параллель байхаар төлөвлөнө.

12.3.34.Агаараас зураг авахдаа геодезийн тулгуур сүлжээ болон агаарын зургийн холболтын цэгүүдэд таних тэмдэглээс тавина.

12.3.35.Агаарын лазер-сканерийн аргаар зураглах үед тоон агаарын зургийн аппараттай хосолсон байна.

12.3.36.Агаараас зураг авах аналог болон тоон агаарын зургийн аппарат нь итгэмжлэгдсэн лабораториор баталгаажсан байна.

12.3.37.Агаараас зураг авах нэг дурант бүхий аналог агаарын зургийн аппарат дүрс тогтворжуулагч суурьтай, аппаратын линзийн хар цагаан шугам ялгах чадвар нь 85 шугам/мм-ээс багагүй байна.

12.3.38.Агаараас зураг авахад аналог аппарат ашиглах үед өндөр мэдрэмж бүхий өнгөт хальс хэрэглэнэ.

Байр зүйн болон дэвсгэр зургийн масштаб сонголт

11.2-р хүснэгт

Газрын гадарга	Зургийн масштаб	Агаарын зургийн масштаб
Газрын гадарга	Зургийн масштаб	Фотограмметрийн тоон систем ашиглахад
Гүвээрхэг газарт	1:5000	1:14000 – 1:21000
Уулархаг газарт	1:2000	1:8000 – 1:13000
Тэгш талархаг газарт (налуугийн өнцөг 2° хүртэл)	1:5000 1:2000	1:14000 – 1:21000 1:8000 – 1:13000
Гүвээрхэг газарт (налуугийн өнцөг 10° хүртэл)	1:2000	1:8000 – 1:13000
Уулархаг газарт (налуугийн өнцөг 10° -аас их)	1:1000	1:5000 – 1:9000
Бүх төрлийн авто зам, хоолой болон агаарын цахилгаан дамжуулах шугамтай огтлолцох хэсгийн масштаб	1:1000	1:5000 – 1:9000

12.3.39.Агаарын зургийн стереофотограмметрийн боловсруулалтыг нь аналитик ба тоон фотограмметрийн аль ч технологиор боловсруулна.

11.3.40.Агаарын зургийн фильм сканердах сканер нь өндөр нарийвчлалын байх буюу пикселийн хэмжээ 15 мкм-ээс багагүй байна.

11.3.41.Агаарын зургийн стереофотограмметрийн тоон боловсруулалтын программ хангамж нь ашиглалтын лицензтэй байна.

11.3.42.Аэродромын талбайд байр зүйн болон дэвсгэр зураглал хийсэн талаар "Геодези, зураг зүйн ажлын техникийн тайлан бичих" БД--ийг мөрдлөг болгон техникийн тайланг шаардлагатай хувиар үйлдэнэ.

11.3.43.Байр зүйн болон дэвсгэр зургийг нисгэгчгүй нисэх төхөөрөмж ашиглан агаарын зураглалын аргаар хийх тохиолдолд нислэгийн тусгай зөвшөөрөл авна.

11.3.44.Нислэгийн тусгай зөвшөөрлөөр агаарын зураглалыг нисгэгчгүй нисэх төхөөрөмжөөр хийхдээ хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "Нисгэгчгүй нисэх төхөөрөмжөөр агаарын зураглал ба газрын зураг, гүйцэтгэх ажил" барилгын норм дүрмийг дагаж мөрдөнө.

Инженер геологийн хайгуул судалгааны геодезийн хэмжилт боловсруулалтын ажил

12.3.45.Инженер геологи геофизик, ус зүйн судлалын хайгуул судалгааны ажлын өрөмдлөгийн цооног, шурф зэргийг геодезийн байрлал өндрийн цэгүүдэд холболт хийж байр зүйн болон дэвсгэр зурагт оруулсан байна.

12.3.46.Өрөмдлөгийн цооног, шурф зэргийн байрлал өндрийн холболтын нарийвчлалын дундаж алдаа хамгийн ойр орших тулгуур ба зураглалын сүлжээний цэгтэй харьцангуйгаар (11.3-р хүснэгтийг үзнэ үү) үзүүлэлтээс ихгүй байна.

12.3.47.Инженер геологи, геофизик, ус зүйн судлалын хайгуул судалгааны холболтын ажил дууссаны дараа дараах бүрдэл бүхий техникийн тайланг бичиж захиалагчид хүлээгэн өгнө:

12.3.47.1. холболт хийгдсэн обьектуудын байршлыг байр зүйн дэвсгэр зурагт үзүүлсэн схем зураг;

12.3.47.2. хэмжилт хийсэн геодезийн аргачлал, холболтын схем зураг;

12.3.47.3. холболт хийгдсэн цэгүүдийн солбицол өндрийн жагсаалт;

12.3.47.4. цэгийн хувийн хэрэг;

12.3.47.5. солбицол болон өндөр бодолтын хүснэгт;

12.3.47.6. хээрийн ажил хүлээлцсэн акт.

Өрөмдлөгийн цооног, шурф зэргийг байр зүйн болон дэвсгэр зурагт тусгах байрлал өндрийн нарийвчлалын дундаж алдаа

11.3-р хүснэгт

д/д	Инженер геологийн нэр төрөл	Дундаж алдаа (см)
д/д	Инженер геологийн нэр төрөл	Байрлал	Өндөр
1	Өрөмдлөгийн цооног , шурф	3	5
2	Цахилгаан соронзон хэмжилтийн цэг	5	10
3	Усны хайгуулын өрөмдлөгийн цооног, худаг булаг	10	20

12.4. Аэродромын хөөрч буух зурвас (ХБЗ), явгалах зам (ЯЗ), перроныг барих үеийн геодезийн ажил

12.4.1.Барилгын ажлын талбайг бүрэн чөлөөлсний дараа батлагдсан зураг төслийн дагуу геодезийн хэмжилтийн ажлыг эхлэн гүйцэтгэнэ.

12.4.2.Аэродромын ХБЗ, ЯЗ перроны төслийг газарт буулган байрлуулах, газар шорооны ажлын үед геодезийн хэмжилтийн дараах ажлуудыг гүйцэтгэнэ:

12.4.2.1.төсөл боловсруулах үед байгуулсан геодезийн байрлал, өндрийн тулгуур сүлжээг шалгах, нягтруулах;

12.4.2.2.барилгын түр зам, гарц, аюулгүйн зурвасын хил хязгаарыг тогтоох, инженерийн түр байгууламжуудын тэнхлэгийг зураг төслийн дагуу газарт шилжүүлэн буулгаж байрлуулах;

12.4.2.3.ХБЗ, ЯЗ ба перрон үндсэн гол тэнхлэгүүдийг газарт шилжүүлэн буулгаж бэхлэх;

12.4.2.4.ХБЗ, ЯЗ, перроны батлагдсан зураг төслийн дагуу хөрс хуулах хил хязгаарыг газарт шилжүүлэн буулгаж бэхлэх;

12.4.2.5.ХБЗ, ЯЗ ба перроныг батлагдсан зураг төслийн дагуу далан барьж байгуулах үеийн хэмжилт хийх;

12.4.2.6.газар шорооны ажил хийх боломжийг хангах үүднээс газарт шилжүүлэн байрлуулсан тэнхлэгүүдийг шилжүүлэлт хийж бэхлэх;

12.4.2.7.аэродромын, ХБЗ, ЯЗ болон пероны талбайг тэгшлэх, газар шорооны ажлын түвшинд үе шат бүрд нь байнгын (ухмал болон далангийн дүүргэлтийн үечлэлийн зузааны) хяналтын хэмжилт хийх;

12.4.2.8.аэродромын, ХБЗ, ЯЗ болон пероны талбайн тэгшилгээ, газар шорооны ажил дууссаны дараа гүйцэтгэлийн хэмжилт хийж актаар баталгаажуулан захиалагч байгуулагад хүлээлгэн өгөх.

12.4.3.ХБЗ-ын хөрсөн суурийн ашигт давхрагын зузааны хэлбэлзэх хэмжээ хөрс, цаг уурын нөхцлөөс хамааран 20%-иас 10% хооронд байх нөхцлийг нивелирдлэгийн хэмжилтээр шалгана.

12.4.4.ХБЗ-ын хөрсөн суурийн тэнхлэгээр өндрийн зөрүү хөрс, цаг уурын нөхцлөөс хамааран ±30 мм-ээс ±20 мм хооронд байх нөхцлийг нивелирдлэгээр шалгана.

12.4.5.ХБЗ-ын хөрсөн суурийн тэнхлэгийн дагуугийн налуугийн зөрүү хөрс, цаг уурын нөхцлөөс хамааран ±0.002-оос ±0.001, хөндлөнгийн налуу ±0.008-аас ±0.003 байх нөхцлүүдийг гүйцэтгэлийн зураглалын үр дүнгээр тооцоолон шалгана.

12.4.6.Эгнээ бүрийн тэнхлэгээр өндөр тодорхойлолтын төслийн хэмжээнээс зөрөх зөрүү ±15 мм-ээс ±5мм байх нөхцлийг хэмжилтээр шалгана.

12.4.7.Эгнээ бүрийн тэнхлэгээр өндөр тодорхойлолтын төслийн хэмжээнээс зөрөх зөрүү ±15 мм-ээс ±5мм байх нөхцлийг нивелирдлэгийн хэмжилтээр шалгана.

12.4.8.Эгнээ бүрийн хөндлөнгийн налуу ±0.005-аас ±0.002 байх нөхцлүүдийг гүйцэтгэлийн зураглалын үр дүнгээр тооцоолон шалгана.

12.4.9.ХБЗ, ЯЗ ба перроны хатуу хучилтын үе шат бүрд өндрийн хяналтын хэмжилтийг нивелирдлэгийн IY ангийн нарийвчлалаар гүйцэтгэнэ.

12.4.10.ХБЗ–ын суурийн ба түүний дээр хучилт хийсний дараах ашиглагдах гадаргууг нивелирдэх алхам 5-10 м үед төслийн зөрүүгийн хэлбэлзэл олон улсын нисэх буудлын хувьд ихдээ 10-16мм, багадаа 7.5-12 мм, харин бага оврын онгоцны буудлын хувьд ихдээ 14-20 мм, багадаа 12-18 бол нивелирдлэгийн алхам 20 м үед олон улсын нисэх буудлын хувьд ихдээ 24 мм, бага оврын онгоцны буудлын хувьд ихдээ 28мм, багадаа 24мм байна.

Байрлалын шигүүрүүлэх сүлжээний цэг байгуулах

12.4.11.Аэродромын талбайд байгуулсан байрлал, өндрийн сүлжээ нь төслийг газарт шилжүүлэхэд хангалтгүй байвал байрлалын сүлжээний цэгүүдэд тулгуурлан шигүүрлийн сүлжээг байгуулна.

12.4.12.Шигүүрүүлэх сүлжээний цэгүүд нь хамгийн ойр орших геодезийн сүлжээний цэгтэй харьцангуйгаар байрлалын хувьд ±1-1.5 см, өндрийн хувьд ± 1-2 см-ээс тус тус ихгүй нарийвчлалтай байна.

12.4.13.Аэродромын нарийвчилсан ажлын зураг төслийн өгөгдлөөр дөрвөлжин торжилтыг байгуулна.

12.4.14.Талбайн хөрс хуулах, тэгшлэх, далан барьж байгуулах, тэдгээрийн хатуу хучилт хийх ажлуудын байрлал өндрийн хяналтын хэмжилтийг дөрвөлжин торжилтийн дагуу гүйцэтгэнэ.

12.4.15.ХБЗ, ЯЗ ба перроны үндсэн гол тэнхлэгүүдийг газарт шилжүүлэн бэхлэх, хөрс хуулах, өндрийн тор байгуулах, далан барьж байгуулах үе шатанд өнцөг хэмжих нарийвчлал нь 2 секундээс багагүй нарийвчлалтай электрон тахеометр эсвэл 2 долгионы GNSS багаж ашиглана.

12.4.16.ХБЗ, ЯЗ ба перроны талбайн хөрс хуулах, далан барьж байгуулах ба хатуу хучилт хийх бүх үе шатуудад өндрийн хяналтыг нивелирдлэгийн IY ангийн нарийвчлалтайгаар гүйцэтгэнэ.

12.4.17.Аэродромын талбайн пикетийг 50 см-аас багагүй урттай гадасаар бэхлэж дугаарласан байна.

12.4.18.Тэнхлэг болон пикетийн бэхэлгээний алдаа ± 1,5 см –аас ихгүй байна.

12.4.19.ХБЗ-ын эхлэл, төгсгөлийн хоёр цэгийг төслийн дагуу төслөөр өгөгдсөн солбицлоор газар дээр тодорхойлоод бетон монолитоор газарт бэхлэнэ.

12.4.20.ХБЗ-ын тэнхлэгийг газарт шилжүүлж тэмдэгжүүлсний дараа шаардлагатай хувиар акт (В.21. хавсралтыг үзнэ үү) үйлдэж захиалагчид хүлээлгэж өгнө.

12.4.21.ЯЗ-ын муруйлттай хэсэгт тэнхлэг, эргэлтийн элементүүдийг зураг төслийн дагуу өгөгдсөн солбицлуудаар нь газар дээр тодорхойлж бэхлэнэ.

12.4.22.Аэродромыг барьж байгуулах төслийг газарт шилжүүлэх хэмжилтийг электрон тахеометраар гүйцэтгэхэд масштабын итгэлцүүр 1.0 байна.

12.4.23.Дагуугийн огтлолын зураг үйлдэх хэвтээ масштаб 1:1000-1:2000, босоо масштаб нь 1:100-1:200 байна

12.4.24.Газар шорооны ажил дууссаны дараа навигац, гэрэлтүүлгийн тоног төхөөрөмжүүд болон ус зайлуулах хоолой зэргийг төсөлд заасан зайн хэмжээсүүд болон солбицол, өндрөөр нь хэмжиж байрлуулан газарт тэмдэгжүүлнэ.

Газар шорооны ажлын эзлэхүүн тодорхойлох

12.4.25. Газар шорооны ажлын эзлэхүүн тодорхойлох хэмжилтэнд электрон тахеометр болон хиймэл дагуулын RTK горимоор GNSS-ийн хүлээн авагч багажуудыг ашиглана.

12.4.26. Газар шорооны ажлын эзлэхүүнийг гадаргуугийн тоон загвар үүсгэн тодорхойлоход геодезийн хэмжилт, бодолтыг дараах дарааллаар гүйцэтгэнэ:

12.4.26.1. төлөвлөгдсөн торжилтын цэг болон тэдгээрийн хоорондын газрын гадаргуугийн онцлог цэгүүдэд байрлал-өндрийн хэмжилт хийнэ;

12.4.26.2. хэмжилт хийгдсэн торжилтын болон бусад цэгүүдээр газрын бодит гадаргуугийн тоон загвар үүсгэнэ;

12.4.26.3. төлөвлөлтийн пикетийн дагуу дөрвөлжин торжилтын цэгүүдэд төслийн өндрөөр гадаргуугийн тоон загвар үүсгэнэ;

12.4.26.4. дээрх хоёр гадаргуугийн тоон загвараар үүссэн зөрүүгээр газар шорооны ажлын эзэлхүүнийг тодорхойлно.

12.5. Аэродромын ашиглалтын үеийн геодезийн ажил.

Аэродромын ХБЗ, ЯЗ ба перроны гүйцэтгэлийн зураглал

12.5.1.ХБЗ, ЯЗ ба перрон, барилга байгууламжийн, угсралтын ажил дууссаны дараа гүйцэтгэлийн зураглал үйлдэнэ.

12.5.2.Аэродромын талбайн далангийн ажил дууссаны дараа гүйцэтгэлийн хяналтын хэмжилт хийсэн байна.

12.5.3.ХБЗ, ЯЗ ба перроны хатуу хучилтыг зураг төслийн дагуу хийх ба түүний үе шат бүрд өндрийн хяналтын хэмжилтийг нивелирдлэгийн IY ангийн нарийвчлалын түвшинд гүйцэтгэнэ.

12.5.4.Хатуу хучилтыг зураг төслийн дагуу бүрэн барьж байгуулсны дараа навигаци, гэрэлтүүлгийн тоног төхөөрөмж, тэмдэг, тэмдэглээсүүд, босгоны байршил, буулт, тасралтын бүс (В.28 хавсралтыг үзнэ үү) болон ус зайлуулах хоолой зэргийн гүйцэтгэлийн зургийг 1:500-ны масштабтай үйлдэж захиалагч байгууллагад актаар хүлээлгэн өгнө.

12.5.5.Гүйцэтгэлийн зураглалыг үйлдэхдээ хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "1:500, 1:1000, 1:2000, 1:1:5000-ны масштабын газрын зураглалын ажил" БД 11-106-08-ийг дагаж мөрдөх бөгөөд давхаргуудаар ангилсан байна.

12.5.6.ХБЗ, ЯЗ ба перроны хатуу хучилтын эцсийн гүйцэтгэлийн зургийг хийхдээ төслөөр өгөгдсөн торжилтийн дагуу хэмжилт хийж гүйцэтгэлийг шалгах ба төслийн өндрөөс зөрөх зөрүүний дундаж утга нь ±12 мм-ээс ихгүй байна.

12.5.7.Аэродромын гүйцэтгэлийн зураг, геодезийн хэмжилтийн үр дүнгийн материалыг захиалагчид шаардлагын нь дагуу зохицсон программаар 2D байдлаар нь харин геодези, зураг зүйн мэдээллийн улсын нэгдсэн санд зургийг ArcGiS-д хөрвүүлэн 3D байдлаар актаар хүлээлгэж өгнө.

12.6. Аэродромын ХБЗ, ЯЗ ба перроны ашиглалтын үеийн геодезийн ажил

12.6.1. Аэродромд түүний хяналтын цэг ба геодезийн хяналтын цэгийг бэхэлсэн байна.

12.6.2.Аэродромын хяналтын цэгийн солбицлыг градус, минут, секундын форматаар, секундын 0,01 нарийвчлалтайгаар WGS-84 солбицлын тогтолцоонд тодорхойлсон байна.

12.6.3.Аэродромын хяналтын цэг нь аэродромын анхны болон төлөвлөгдсөн геометрийн төв цэг дээр байрлах бөгөөд анхны байршил өөрчлөгдөхгүй.

12.6.4.Аэродромын талбайд 2-4-цэгийг удаан хугацаанд хадгалагдаж аэродромын ашиглалтын үед геодезийн хяналтын цэг байхаар сонгож байгуулах бөгөөд дараах шаардлагыг хангасан байна:

12.6.4.1.цэгийн байршлыг сонгохдоо цэг хоорондоо зай 400 м-ээс багагүй харагдалттай, GNSS-ийн хэмжилт хийх боломжтой, аэродромын ХБЗ ба перроны захаас 60 метрээс хол, аэродромын радио навигацийн антенуудаас 300 метрээс хол, аэродромын хилээс гадагш 1 км–ээс ихгүй зайд тус тус байх нөхцлүүдийг харгалзана;

12.6.4.2.хяналтын цэгийг газрын хөлдөлтийн гүнээс доош суулгасан байна.

12.6.4.3аэродром ба вертодромын талбайд суулгах хяналтын цэгийн байрлал ба хэлбэрийг (В.26 хавсралтыг үзнэ үү.) геодезийн мэргэжилтэн өөрөө сонгоод захиалагчтай заавал зөвшилцсөн байна.

12.6.4.4.хяналтын цэгүүдийн тэмдэг, тэмдэглээсүүд нэг ижил байх ба дахин давтагдахгүй хувийн дугаартай байна.

12.6.4.5.геодезийн цэгийн дугаарлалтын систем нь аэродром ба вертодромын байрлал, тулгуур цэгийн хувийн дугаар ба байгуулсан он зэргийг заасан байж болно (В.27 хавсралтыг үзнэ үү).

12.6.5.Геодезийн хяналтын цэгээр сүлжээний хуучин цэг тэмдэгт ашиглах бол дараах шаардлагуудыг хангасан байна:

12.6.5.1.төв цэг нь хөдөлгөөнгүй бетондсон, хөлдөлтийн гүнээс доош суулгасан байх;

12.6.5.2.цэг тэмдэгт нь хөрсний элэгдэл, эвдрэлд орохооргүй газарт байрласан байх;

12.6.5.3.улсын гравимер, байрлалын, нивелирдлэгийн болон геодезийн бусад сүлжээний цэг байх;

12.6.5.4.цэг тэмдэгт нь GNSS -ийн хэмжилт хийх боломжтой байх.

12.6.6.ХБЗ, ЯЗ ба зогсоолын перроны тэгш бус байдал буюу ашиглалтын үеийн хэв гажилтын хэмжээг тодорхойлно.

12.6.7.ХБЗ, ЯЗ ба перрон болон нисэх буудлын орчмын аэронавигацын чиглүүлэг ба саадын өндрийг геодезийн хэмжилтийн аргуудаар тодорхойлно.

12.6.8.Өөрчлөлтийн хэмжилтүүдийг хийж үр дүнгээр нь аэродромын мэдээллийн санг шинэчлэнэ. ХБЗ, ЯЗ ба перроны тэгш бус байдлыг тодорхойлоход гарах алдаа болон хэмжилтийн давтамжийг тогтоохдоо Иргэний нисэхийн норм дүрмийг баримтална.

12.6.9.Аэродромын төвөөс 10 км радиусын тойрогт саадын зураг хийж гүйцэтгэнэ. Энэ ажилд геодезийн газрын хэмжилт хийхээс гадна агаар, сансрын зураг ашиглаж болно.

12.6.10.Аэродромын төвөөс 3 километр радиустай тойрогт байгаа өндөр барилга, байгууламж буюу саадын өндрийг ±0,15 м-ийн нарийвчлалтайгаар тодорхойлсон байна.

12.6.11.Аэродромын талбайд шинээр болон нэмэлтээр суурилагдах навигацийн тоног төхөөрөмжийг зураг төслийн дагуу өгөгдсөн нарийвчлалаар нь газарт шилжүүлэн байрлуулна.

12.6.12.Аэродромын талбайд геодезийн хэмжилт зураглалын ажлыг хийж гүйцэтгэхдээ техник, технологийн, иргэний нисэхийн аюулгүй ажиллагааны заавар, дүрэм болон бусад эрүүл ахуй, аюулгүй ажилагааны шаардлагуудыг чанд мөрдөнө.

12.6.13.Эмнэлэг болон бусад зориулалтын барилга, байгууламжийн дээвэр дээр байгуулах нисдэг тэрэгний буудлын (хелипортын) геодезийн ажлуудыг захиалагчийн техник, технологийн үндсэн өгөгдлүүд, шаардлагуудыг (агаараар явгалах замын маршрут, зогсоолын хэмжээ, буулт хөөрөлтийн цэгийн аюулгүй зай, зөвшөөрөгдсөн саадын шугам, хөөрөлтийн ба ойртолтын гадаргуугийн хэмжээ гэх мэт) харгалзан тухайн хелипортод зориулсан геодези, зураг зүйн ажлын техникийн төслөөр энэхүү дүрмийн нарийвчлалын шаардлагуудад үндэслэн гүйцэтгэнэ.

12.6.14.Бага оврын онгоцуудад зориулагдсан нисэх буудлын геодезийн ажлуудыг захиалагчийн техник, технологийн үндсэн өгөгдлүүд, шаардлагуудыг харгалзан зохиосон геодези, зураг зүйн ажлын техникийн төслөөр энэхүү дүрмийн нарийвчлалын шаардлагуудад үндэслэн гүйцэтгэнэ.

12.7. Навигацийн төхөөрөмж ба навигацийн цэгүүдийн газар зүйн байрлал, маршрутын элементүүдийг зураглах геодезийн ажил

12.7.1.Олон улсын иргэний агаарын тээврийн нэгдмэл геодезийн тулгуур тогтолцоо WGS84-ийг ашиглахтай холбогдон навигацийн төхөөрөмжүүд ба навигацийн цэгүүдийн газар зүйн байрлал, маршрутын элементүүдийг зураглахад дараах заалтуудыг мөрдөнө:

12.7.1.1.навигацийн төхөөрөмжүүд ба навигацийн цэгүүдийн газар зүйн байрлалыг зураглахдаа WGS84 тогтолцоонд буюу газар зүйн өргөрөг, уртрагаар тодорхойлох;

12.7.1.2.WGS84 системд тодорхойлогдсон навигацийн төхөөрөмжүүд ба навигацийн цэгүүдийн газар зүйн байрлал Нисэхийн мэдээллийн үйлчилгээний байгууллагад мэдээлэх;

12.7.1.3.навигацийн төхөөрөмжүүд ба навигацийн цэгүүдийн газар зүйн байрлал тодорхойлох нарийвчлалын (2 σ) магадлал 95% байх;

12.7.1.4.навигацийн төхөөрөмжүүд ба навигацийн цэгүүдийн тодорхойлох газар зүйн солбицлууд нь Иргэний агаарын олон улсын байгууллагын (ICAO) шаардлагын хэмжээнд (градус, минут, секундын 0,01) байх;

12.7.1.5.хэмжиж зураглах навигацийн төхөөрөмжүүдийн (ILS, MLS, VOR/DME, DVOR/DME, TACAN ба NDB) байрлалыг геометр төвөөр нь, маршрутын навигацийн, ХБЗ ба ЯЗ-ийн огтлолцолын цэгүүдийг, агаарын хөлгийн хүлээх байрлалыг, урд дугуйг залуурдах, чиглүүлэх шугамыг болон нисдэг тэрэгний явгалах замын ба эргэлтийн шугамуудыг (В29 хавсралтыг үзнэ үү) байрлалуудаар нь тус тус хэмжин зураглах;

12.7.1.6.хэмжиж зураглах навигацийн элементүүдийн солбицлуудыг тодорхойлох нарийвчлал нь 1:500-ны масштабтай байр зүйн зургийн нарийвчлалыг хангасан байх;

12.7.1.7.маршрутын тэмдэглээсэн элементүүдийн байрлал тодорхойлох, зураглах нарийвчлал нь 1:500-ны масштабтай байр зүйн зургийн нарийвчлалыг хангасан байх;

12.7.1.8.навигацийн төхөөрөмжүүд ба навигацын цэгүүд зэргийн байрлал өндрийн холболтын нарийвчлалын дундаж алдаа хамгийн ойр орших тулгуур ба зураглалын сүлжээний цэгтэй харьцангуйгаар байрлалаараа 0.5 м, өндрөөрөө 0.1 м-ээс тус тус ихгүй байна.

12.7.2.Хэмжилт зураглалын геодезийн ажил дууссан дараа Геодези, зураг зүйн ажлын тайланг хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа "Геодези, зураг зүйн ажлын техникийн төсөл,тайлан бичих дүрэм"-ийг мөрдлөг болгон бичиж захиалагчид хүлээлгэн өгнө.

Үгийн товчлол

НБСТ – Нисэх буудлын солбицлын тогтолцоо

ИНЕГ- Иргэний нисэхийн ерөнхий газар

ХБЗ – Хөөрч буух зурвас

ЯЗ - Явгалах зам

FATO - Final Approach and Take-Off Area

TLOF - Touchdown and Lift-Off Area

ILS - Instrument Landing System

MLS - Microwave landing System

VOR - Very Hegh Frequency Omnidirectional Radio Range

DVOR - Doppler VOR

DME - Distance Measuring Equipment

NDB - Nondirectional Radio Beacon

WGS84 - World Geodetic System of 1984

TACAN - Tactical Air Navigation

ICAO - International Civil Aviation Organization

UTM-Universial mransvers Mercator

TM-Transvers Mercator

GNSS-Globall navigation satillite system

EGM 96- Elevation globall model 96

Тэмдэглээний тайлбар

Энэхүү БНбД-д заасан тэмдэглээг дараах байдлаар ойлгоно:

Заалтууд - Ямар нэгэн эргэлзээ хоёрдмол утга илэрхийлж байгаа бол ерөнхийлсөн заалтыг бус тусгайлсан заалтыг дагаж мөрдөнө.

Эсвэл, ба - Хэрэв агуулгын хувьд шаардлагатай бол "эсвэл" гэсэн холбоосыг "ба" гэсэн утгаар, "ба" гэсэн холбоосыг "эсвэл" гэсэн утгаар ойлгож болно.

Тоо - Ганц тоогоор илэрхийлсэн үгийг олон тооны адил ойлгох ба олон тооны илэрхийллийг ганц тоогоор ойлгоно.

ХАВСРАЛТУУД

А.1 хавсралт

НОРМ, НОРМАТИВЫН ЭШЛЭЛ

№	Агуулга
1	Автозамын болон төмөр замын геодезийн ажил. III,IY бүлэг. /БД 11-114-14/
2	Аэродромд тавигдах шаардлагууд. ИНЕГ, 2010 он
3	Барилгын норматив баримт бичгийн тогтолцоо. Үндсэн журам. /БНбД 10-01-99/
4	Барилга байгууламжийн инженерийн судалгааны нийтлэг үндэслэл. /БНбД 11-07-04/
5	Барилгын геодезийн ажил. /БНбД 11-08-06/
7	Газар доорх шугам сүлжээний зураглалын ажил. /БД-11-105-06/
8	Геодези, зураг зүй. Ерөнхий нэр томьёо,тодорхойлолт. MNS: 3951-20. (MNS 3951:1986-ын оронд).
9	Геодезийн байнгын цэг, тэмдэгт байгуулах ажил. БД 11-104-19
10	Дулааны шугам сүлжээ. БНбД 3.05.06-95
11	Инженерийн шугам сүлжээний зураглалын ажил. БД 11-105-19
12	Иргэний нисэх. Ерөнхий нэр томьёо, тодорхойлолт. MNS 6409:2015, MNS 6409:2013 оронд
13	Монгол Улсын гравиметрийн сүлжээ байгуулах дүрэм. /БНбД 11-10-17/
14	Монгол улсын өндрийн I ба II ангийн сүлжээ байгуулах үндсэн дүрэм. /БНбД 11-09-16/
15	Навигацийн хиймэл дагуулын технологиор Монгол Улсын геодезийн сүлжээ байгуулах үндсэн дүрэм. /БД 14-101-20/
16	Өндөр барилга байгууламжийн хэв гажилтыг тодорхойлох, үйлдвэрийн технологийн тоног төхөөрөмж суурилуулах үеийн геодезийн хэмжилт. /БД 11-118-17/
17	Өндрийн сүлжээг тэгшитгэн бодох дүрэм. /БД 11-117-15/
18	Өндрийн III ба IV ангийн сүлжээ байгуулах. /БД 11-121-19/
19	Төмөр зам ба авто замын нүхэн байгууламж. /БНбД 32-05-07/
20	Төмөр ба авто замын тонель. /БНбД 32-07-10/
21	Цутгамал бетон, төмөр бетон бүтээц. /БНбД 52-02-05/
22	Угсармал бетон, төмөр бетон бүтээц. /БНбД 52-03-05/
23	Төмөр зам ба автозамын нүхэн байгууламж. /БНбД 32-0-10/
24	Төмөр зөм, усан цахилгаан станцын хонгил, метро байгуулах заавар. /БД 07-226-98/
25	Усан хангамж ариутгах татуургын гадна шугам сүлжээ түүний барилга байгууламж. /БНбД 3.05.04-90/
26	Ус, дулаан хангамж, ариутгах татуургын сүлжээ, үерийн усны байгууламжийн геодезийн ажил. /БД 11-115-16/
27	1:500, 1:1 000, 1: 2 000, 1: 5 000-ны масштабтай байр зүйн дэвсгэр зураглалын ажил. /БД 11-106-08/
28	Төв (магистрал) дамжуулах хоолой. /БНбД 44-01-08/
29	Тоннели железнодорожные и автодорожные. СНиП 32-04-97.
30	Аэродромы 2012. СНиП32-03-96
31	Геодезические работы в строительстве. СП 126.13330.2017
32	Хиймэл дагуулын навигацийн систем. Геодези, газар зохион байгуулалтын ажил гүйцэтгэх арга ба технологи. ГОСТ Р 53611-2009
33	Хонгилын нийтийн аж ахуйн сүлжээ, инженерийн шугам сүлжээ байгуулах геодези, маркшейдерын ажил. /БД 07-226-98/
34	Хоолойн гол шугамын нэгдсэн дүрэм.2012. СП 36.13330

А.2 Хавсралт

ГЕОДЕЗИЙН НЭР ТОМЪЁО, ТОДОРХОЙЛОЛТ


НЭР	ТОДОРХОЙЛОЛТ
Бамбай	Нүхэн байгууламжийг нүхлэн ухаж давших хөдөлгөөн хийдэг хутга, тулгуур цагираг, бүрхүүл (сүүл хэсэг) зэрэг хэсгүүдээс бүрдсэн хүчирхэг бэхэлгээ төхөөрөмж
Босго	Нисэх онгоц буулт үйлдэхэд ашиглагдах хөөрч буух зурвасын эхлэл.
Бункер	Газрын гадарга дээрээс доош орох уурхайн гол амыг маш сайн бэхлэж хамгаалсан төхөөрөмж
Геоидын долгион.	Математик аргачлалын эллипсоидоос дээр (эерэг), эсвэл доор (сөрөг) орших геоидын зай
Копер	Уурхайн гол амны газар дээрх байгууламж
Муруйг нарийвчлан байгуулах	Муруйн цэгүүдийг өгөгдсөн зайд хувааж, газарт шилжүүлэн буулгаж, тэмдэглэн бэхлэх арга
Муруйн гол цэгүүд	Трассын муруй хэсгийн эхлэл, дунд, төгсгөлийн цэгүүд
Муруйн тангенс	Трассын эргэлтийн өнцгийн оройгоос муруйн эхлэл, төгсгөл хүртлэх зай буюу хэрчим
Муруйн биссектрис	Трассын эргэлтийн өнцгийн оройг муруй шугамын дунд холбосон шулуун шугам
Ойртуулалтын полигонометр	Газрын гадаргуу дээрээс гүнд солбицлууд дамжуулах зорилгоор босоо амны ойролцоо цэгүүд нь байрлаж үндсэн полигонометрийн цэгүүдэд тулгуурладаг полигонометр
Сорох (насос) станц	Шингэрүүлсэн хийг хүлээн авах, хадгалах, хянах, гол шугам хоолойд дамжуулах цогцолбор бүхий барилга байгууламж
Төлөвлөгдсөн зурвас /Designed surface or strip/	Аэродромын хөөрч буух зурвас болон явгалах замаас гадагш тодорхой налуутайгаар тэгшлэхээр зураг төсөлд тусгагдсан талбайг хэлнэ.
Тюбинг буюу блок	Нүхэн байгууламжийн ханын цагираган бэхэлгээ хийхэд зориулагдсан 0.75-1.0 өргөнтэй төмөр ба төмөр бетоноор хэсэгчилэн хийгдсэн сар хэлбэрийн хийцүүд
Үндсэн полигонометр	Хонгилын дагуу байрласан барилгын талбай, уурхайн амуудбн орчимд дээд ангиллын сүлжээний цэгүүдээс солбицлууд дамжуулахад зориулагдсан сүлжээ.
Форшахты	Уурхайн босоо аманд байрлуулах 4-5 м өндөртэй хүчирхэг бетон цагиргууд
Хамгаалалтын гэр (футляр)	Хоолойн шугамын үндсэн диаметррэс их шугам хоолойг гаднах ачаалал, тээвэрлэж буй бүтээгдэхүүнийг байгалийн болон хиймэл саадыг огтлоход алдагдлаас хамгаалах зориулалттай хоолой
Нүхэн байгууламж	Хонгил нь үйлдвэрийн ба гидротехникийн иж бүрдэлийг барьж байгуулахад газрын ба усан замын тээврийн сүлжээн дээр байгуулдаг техникийн нарийн шийдэл бүхий инженерийн чухал хонгилын байгууламж юм.
Нүхэн байгууламжийн угсаралт	Нүхэлсэн газрыг төмөр бетоноор хайрцаглан доторлож хамгаалах ажил
Хоолойн шахах станц	Газрын тосны бүтээгдэхүүн хүлээн авах, хадгалах, нөөцлөх, дамжуулах гол шугам сүлжээнд түгээх барилга байгууламж
Нүхэн байгууламжийн нийлэлтийн уулзвар	Хонгилын нүхийг хоёр үзүүрээс нь урд урдаас нь угтуулан нэгэн зэрэг ухалт буюу нэвтрэлтийг хийж явсаар уулзаж нийлэх газар
Шугам хоолойн трасс	Шугам хоолойн гол тэнхлэгийн хэвтээ ба босоо тусгагийн байрлалыг газарт тодорхойлох
Шугам хоолойн гол шугам	Газрын тосны бүтээгдэхүүн хадгалах, нөөцлөх, хянах, дамжуулах үйлдвэрлэл, технологийн иж бүрэн цогцолбор
Чиглүүлэг	Газрын гадаргуу дээрээс босоо амаар зүглэлийн өнцөг ба солбицлуудыг газрын гүний ажил дамжуулах ажиллагаа
Эректор-	Нүхэн байгууламжийн тюбингэн цагираг угсарах тусгай төхөөрөмж буюу бетон цагиргуудыг угсарагч
Явгалах зам /Taxiway/	Агаарын хөлгийн явгалалт болон аэродромын нэг хэсгийг нөгөө хэсэгтэй нь холбох зориулалттайгаар аэродром дээр тогтоосон тодорхой замыг хэлнэ. Үүнд: (а) Зогсоол дээрх /агаарын хөлгийн/ явгалах зурвас /Aircraft stand taxilane/ – зөвхөн агаарын хөлгийн зогсоолд хүрэхэд зориулагдсан явгалах зам буюу перроны хэсэг. (б) Перроны явгалах зам /Apron taxiway/- Перроныг хөндлөн нэвтрэх явгалалтын замд зориулан гаргасан явгалах зурвасны нэг хэсэг.

А.3 хавсралт

БАРИЛГЫН ГЕОДЕЗИЙН ХЭМЖИЛТИЙН АЖИЛД АШИГЛАХ

ГЕОДЕЗИЙН ХЭМЖИЛТИЙН БАГАЖНЫ ТӨРӨЛ, НАРИЙВЧЛАЛ

Хэмжилтийн багажны төрөл	Өнцөг тодорхойлох нарийвчлал, сек-ээр	Өндөржилт тодорхойлох нарийвчлал, мм-ээр	Зай хэмжих нарийвчлал,мм-ээр
Цахим тахеометр	0.5 -5	1	(3+2x10-6D)/(2+2x10-6D)
Лазерын гар зай хэмжүүр			0.05м-100 м хүртэлх зайг 1 мм хүртэл
Лазерын теодолит	0.5-5.0	0.3-0.7	1-2
Тоон ба автомат нивелир		0.5-3
Лазерын нивелир		0.5-3 мм/м
Босоо чиглүүлгийн багаж			100 метрт 1-2 300 метрт 15
ХИЙМЭЛ ДАГУУЛЫН ГЕОДЕЗИЙН ХЭМЖИЛТИЙН GNSS ХҮЛЭЭН АВАГЧИЙН ТӨРӨЛ БА АНГИЛАЛ, НАРИЙВЧЛАЛ
GNSS Хүлээн авагчийн төрөл	Сувгийн тоо	Үелзэл	Нарийвчлал
Хоёр системийн, 2 долгионы хүлээн авагч	24	L1/L2(GPS)+ L1/L2(ГЛОНАСС), GNSS	3мм+1*10-6D
Нэг системийн хос давтамжтай хүлээн авагч	9	L1/L2(GPS) буюу L1/L2(ГЛОНАСС)	3-5мм+1*10-6D

Б хавсралт

БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ТЭГ ТЭНХЛЭГИЙГ ГАЗАР

ДЭЭР БАЙГУУЛСАН ТУХАЙ АКТ (ЖИШЭЭ)

Огноо дугаар

1. Байршил............................................................................

2. Үндэслэсэн шийдвэр.........................................................

3. Баригдах барилгын зориулалт, талбайн хэмжээ.............

4. Захиалагч.............................................................................

5. Гүйцэтгэгч..............................................................................

6. Ерөнхий төлөвлөгөө хийсэн.................................................

7. Барилгын зураг зохиосон......................................................

8. Барилгын тэг тэнхлэг тавьсан багажны марк, дугаар.........

9. Бэхэлсэн цэгийн тоо..............................................................

10. Эхлэлийн геодезийн цэг буюу барилгын обьект.................

11. Тэнхлэг тавьсан байдал........................................................

12. Тэг тэнхлэгийг шалгасан арга, зөрөө...................................

13. Байрлал, өндрийн сүлжээнд холбосон цэг.........................

14. Шалны түвшний өндөр..........................................................

15. Тэнхлэг шилжүүлэлт..............................................................

Хэмжилт хийсэн:................................................................................

Хянасан:..............................................................................................

Шалгаж хүлээн авсан: .......................................................................

Жич:Тэг тэнхлэгийг газарт шилжүүлсэн акт нь газар олголтын захирамж, зургийн хамт хүчинтэй

Барилга, инженерийн байгууламжийн тэг тэнхлэгийг газар дээр

байгуулсан тухай ………………..дугаар актын хавсралт

Д/д	Х	У

Б.1 хавсралт

БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН

ГЕОДЕЗИЙН ҮНДЭСЛЭЛИЙГ ХҮЛЭЭН АВСАН АКТ

Огноо.......................................... Дугаар ......

(акт тогтоосон газар)

.....................................................................................................

(Барилга, объектын нэр)

Захиалагчийн төлөөлөгчдийн комиссын бүрэлдэхүүн:

.....................................................................................................

(Овог нэр, албан тушаал)

Барилга угсралтын байгууллагын төлөөлөгчийн бүрэлдэхүүн:

.....................................................................................................

бид (Овог нэр, албан тушаал)

.....................................................................................................

(Барилга, объектын нэр)

геодезийн үндэслэлийн техникийн баримт материалыг хянан танилцаж, газар дээр бэхлэгдсэн үндэслэлийн тэмдэгтүүдийг үзэж шалгав.

Барилгын геодезийн үндэслэлийн тэмдэгтүүд, тэдгээрийн солбицол, өндөр, цэг суулгалт, бэхлэлтийн арга нь

.....................................................................................................

(байгууллагын нэр, заавар, норм, дүрэм-ийн дагуу)

баримт бичгийн шаардлагын дагуу зохих хэмжилтийн нарийвчлалтайгаар гүйцэтгэсэн байна.

Иймд дээр дурдсан дүгнэлтийг үндэслэн

.....................................................................................................

(Объектын нэр, эсвэл түүний барилга, байгууламж, тусгай цех г.м)

барилгын геодезийн үндэслэлийн тэмдэгтүүдийг гүйцэтгэгч болон захиалагчаас харилцан тохирч хүлээн авч, энэхүү актыг үйлдэв.

Хавсралт:

(Зураг, бүдүүвч, хүснэгт г.м)

Захиалагчийн төлөөлөгч: .................................нэр,гарын үсэг

Гүйцэтгэгчийн төлөөлөгч:.................................. нэр,гарын үсэг

Геодезийн .............................................

Б.2 хавсралт

БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН

ГЕОДЕЗИЙН АЖЛЫГ ХҮЛЭЭЛЦСЭН АКТ

Огноо .............................. Дугаар......

(акт тогтоосон газар)

..............................................................................................................

(Барилга объектын нэр)

Комиссын бүрэлдэхүүн:

Ажил хүлээлгэн өгсөн:

..............................................................................................................

(байгууллага, албан тушаал, овог нэр)

Ажил хүлээн авсан:

.............................................................................................................

(байгууллага, албан тушаал, овог нэр)

бид геодезийн ажил гүйцэтгэсэн тухай техникийн баримт бичигтэй ..............................................................................................................

(баримт бичгийг нэрлэх)

танилцаж барилгын торын тэмдэгтүүд, тэдгээрийг газар дээр бэхэлсэн байдлыг үзэж шалгав.

Шалгалтаар илэрсэн зөрчлүүд болон түүнийг арилгасан байдал:

..............................................................................................................

Дүгнэлт:...................................................................................................................................................................

Дээр дэрдсэн дүгнэлтийг үндэслэн

..............................................................................................................

(объектын нэр,барилга байгууламжийн хэсэг)

хүлээн авч энэхүү актыг үйлдэв.

Хавсралт: (зураг, бүдүүвч, хүснэгт г.м.)

Ажил гүйцэтгэгч байгууллагыг төлөөлж:..................................................................................................................................................................... (байгууллага, албан тушаал, овог нэр, гарын үсэг)

Ажил хүлээн авсан байгууллагыг төлөөлж...............................................................................................

..................................................................................................................... (байгууллага, албан тушаал, овог нэр, гарын үсэг)

Б.3 хавсралт

Барилга байгууламжийн зураглалыг

шалгаж, хот байгуулалтын мэдээллийн санд хүлээн авСАН акт

Огноо.......................................... Дугаар ................

Газрын нэр............................

1...........................................(захиалагч байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэн)

(хаягийг тодорхой бичих)

2...................................................................................................

(газар эзэмших, ашиглах, өмчлөх үндэслэл)

3...................................................................................................

(газар олголтын хэмжээ)

4...................................................................................................

(гүйцэтгэлийн зураглал хийсэн байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэн)

5...................................................................................................

(газар эзэмшиж, ашиглаж, өмчлөж байгаа хэмжээ)

6...................................................................................................

(хүлээн авсан мэдээллийн сангийн нэр)

Хүлээн авсан:

Мэдээллийн сангийн ажилтан:

....................................................................................................

(нэр, гарын үсэг, огноо)

Хүлээлгэн өгсөн:

(иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага)

.....................................................................................................

(нэр, гарын үсэг, огноо)

В хавсралт

БАРИЛГЫН ТАЛБАЙ ДАХЬ ГЕОДЕЗИЙН

СҮЛЖЭЭНИЙ БҮДҮҮВЧ (ЖИШЭЭ)

а)

б)

в)

Тайлбар.Барилгын талбайн байрлуулалтын торын хэлбэр:

а-барилгын тор;

б-улаан шугам;

в-төвийн систем;

- барилгын талбайн байрлуулалтын торын цэг;

- улсын геодезийн сүлжээний цэг;

- барилгын талбай

- төслийн барилга

В.1 хавсралт

БАРИЛГЫН ДОТОР БАЙГУУЛАХ

ГЕОДЕЗИЙН СҮЛЖЭЭНИЙ БҮДҮҮВЧ (ЖИШЭЭ)

а)

б)

Тайлбар:

а- гаднах байрлуулалт; б- доторх байрлуулалт;

-тэнхлэгийн тэмдэгтэй давхцсан репер;

-11 дүгээр хавсралтад үзүүлсэн тэмдэгтээр тэнхлэгийг түр бэхлэх тэмдэгт;

-бүтээцийг 7-10 дугаар заавал гүйцэтгэх хавсралтад үзүүлсэн тэмдэгтээр тэнхлэгийг тэмдэглэх байнгын тэмдэгт; -барилгын тэнхлэгийн тэмдэгт;

-барилгын талбайн байрлуулалтын тор;

- улсын геодезийн сүлжээний цэг.

В.2 хавсралт

ӨНДӨР ДАМЖУУЛАХ АЖЛЫН НАРИЙВЧЛАЛЫН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД

Хэмжилтийн нөхцөл	Эхлэлийн өндөртэй харьцуулсан угсралтын түвшинд өндөр дамжуулах дундаж квадрат алдаа, мм
Хэмжилтийн нөхцөл	3	4	5	6	15
Угсралтын түвшний өндөр, м	15 хүртэл	15-60 хүртэл	60-100 хүртэл	100-120 хүртэл түүнээс дээш	-
Зогсолт дээрх мөрийн ялгавар, м, (ихгүй)	5				15
Саадаас дээш тоолол авах өндөр, м (багагүй)	0.2			0.3	0.1
Ажлын аргачлал	Угсралтын түвшинд тоолол авах		Угсралтын түвшний дээд ба доод хэсэгт нэгэн зэрэг тоолол авах		Угсралтын түвшинд тоолол авах
Нивелир, рейк, теодолит, түүнтэй ижил нарийвчлалтай бусад багаж	Оптикийн цахим нивелир, см-ын хуваарьтай рейк			Оптикийн цахим нивелир	Оптикийн цахим нивелир, теодолит
Туузны (рулеткийн) төрөл	ОПК2-50				ОПК3-20 АНТ/10

В.3 хавсралт

БОСОО ТЭНХЛЭГИЙН ДАГУУ ЦЭГ БА ТЭНХЛЭГ ДАМЖУУЛАХ

АЖЛЫН НАРИЙВЧЛАЛЫН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД

Ажиллагаа, хэмжилтийн нөхцөл багажны төрөл	Босоо тэнхлэгийн дагуу цэг дамжуулах ажлын дундаж квадрат алдаа, мм
	2	2.5	3	4
Өндрийг буулгах, м	15 хүртэл	15-60 хүртэл	60-100 хүртэл	100-120 хүртэл, түүнээс дээш
Багажны төвлөрүүлэлт	Оптик төвлөрүүлэгчээр
Цэг тэмдэглэл	Гялгар гадарга дээр харандаагаар		Эхлэлийн түвшинд кернээр, палетка дээр харандаагаар
Дурангийн харах тэнхлэгээс барилгын бүтээц хүртэлх хамгийн бага зай, м	0.2		0.1
Хэмжилтийн давталтын тоо (багагүй)	1		2
Багажны төрөл, түүнтэй ижил нарийвчлалтай	30 секундын нарийвчтай теодолит	Т2, ПИЛ-1 ба бусад түүнтэй төстэй	ЦО-1, ПЗЛ ба түүнтэй төстэй

В.4 хавсралт

15М ХҮРТЭЛ ӨНДӨР БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН БАЙРЛУУЛАЛТЫН ҮНДСЭН БА

ГОЛ ТЭНХЛЭГИЙН БЭХЛЭЛТ, ТЭМДЭГТИЙН ХАМГААЛАЛТ (ЖИШЭЭ)

а)

б)

а).16 мм диаметртай төмөр; 2-В7.5 ангиллын бетон;

б). цэгийн хамгаалалтын загвар;

3. 1800х80х80 мм хэмжээтэй модон шон эсвэл 30-50 мм диаметртай төмөр яндан;

4.1500х80х80 мм хэмжээтэй самбар эсвэл 25х25х2 мм хэмжээтэй төмөр (өнцөгт төмөр)

В.5 хавсралт

15 МЕТР ХҮРТЭЛ ӨНДӨР БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН БАЙРЛУУЛАЛТЫН ҮНДСЭН БА

ГОЛ ТЭНХЛЭГИЙН БЭХЛЭЛТ, ТЭМДЭГТИЙН ХАМГААЛАЛТ (ЖИШЭЭ)

а)

б)

1 – модон таг;

2 – 200х200х10 мм төмөр ялтас;

3 – төмөр хоолой;

4 – зангуу;

5 – В7.5 ангиллын бетон;

6 – элс;

В.6 хавсралт

15 МЕТРЭЭС ӨНДӨР, 0,5 ЖИЛЭЭС УРТ ХУГАЦААНД ҮРГЭЛЖЛЭХ

БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН БАЙРЛУУЛАЛТЫН ҮНДСЭН БА

ГОЛ ТЭНХЛЭГИЙН БЭХЛЭЛТ, ТЭМДЭГТИЙН ХАМГААЛАЛТ (ЖИШЭЭ)

1 – 200х200х15мм төмөр ялтас;

2 – төмөр тавлаас; 3 – тушаа 15мм;

4 – төмөр хоолой 50-70мм;

5 – В7.5-В12.5 ангийн бетон;

6 – зангуу;

7 – элс;

8 – хоёр үет рубероид; РЧ-320;

Тэмдэгтийн хамгаалалтыг хавсралт № 6-ын дагуу хийнэ.

В.7 хавсралт

Бетон ба хаданд байрлуулалтын Тэнхлэгийн бэхэлгээ хийх тэмдэгтүүд (жишээ)

1 – дюбель – хадаас; 2- хад; 3 – тэмдэгтийн тэмдэглээс;

тэмдэгтийг тойруулан чулуу овоолж хамгаалалт хийнэ.

В.8 хавсралт

ШУГАМАН БАЙГУУЛАМЖИЙН БАЙРЛУУЛАЛТЫН

ТЭНХЛЭГИЙН БЭХЭЛГЭЭ ХИЙХ ТЭМДЭГТҮҮД (ЖИШЭЭ)

а. б–геодезийн тэмдэгтүүд; в – байрлуулалтын тэнхлэгийг бэхэлсэн тэмдэгтийн бүдүүвч; 1- модон буюу төмөр түр тэмдэгт 15-30 мм; 2- таниур шон D 50-80 мм; 3 – модон D 100 мм буюу D 80 мм байнгын тэмдэгт;

В.9 хавсралт

БАРИЛГЫН ЗООМОЛ ШОНГИЙН БАЙРЛАЛ, ӨНДРИЙН БАЙРЛУУЛАЛТЫН ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН зургийн загвар

В.10 хавсралт

Инженерийн шугам сүлжээний байрлал, өндрийн гүйцэтгэлийн зургийн загвар

В.11 хавсралт

ХИЙН ХООЛОЙН ГОЛ ШУГАМЫН БАЙРЛАЛ,

ӨНДРИЙН ТУЛГУУР ҮНДЭСЛЭЛИЙН ЖИШИГ БҮДҮҮВЧ

В.12 хавсралт

Нүхэн байгууламж, метроны геодезийн байрлалын үндэслэлийн жишиг зураг

1-уурхайн амууд, 2-триангуляц болон түүнтэй ижил нарийвчлалын сүлжээний цэгүүд, 3-үндсэн полигонометрийн сүлжээний цэгүүд, 4-ойртуулалтын полигонометрийн сэлгэцийн цэгүүд

В.13 хавсралт

Хиймэл дагуулын аргаар нүхэн байгууламж, метроны геодезийн үндэслэл байгуулах жишиг зураг

В.14 хавсралт

Гиротеодолитийн техникийн үзүүлэлтүүдийн жишиг

үзүүлэлт	Гиротеодолит
Хэмжилтийн нарийвчлал	Горим А-1, горим В-10, интерактив горим үйлдлээс хамаарна (Mgon-оор)
Хэмжилтийн хугацаа. мин	Горим А-10, горим В-2, интерактив горим үйлдлээс хамаарна
Нэг хэмжилтийн батарейн эзэлхүүн	Горим А-25, горим В-50, интерактив горим үйлдлээс хамаарна
Тээвэрлэлтийн хэмжээ	26 кг, 460 x 460 x 800мм (Урт x Өргөн x Өндөр)
Жин Gyromat 3000 теодолитгүйгээр	11,5 кг, төвлөрүүлэлтийн диаметр 215mm
Ажиллах хэм	-20°C +50°C(-12°C+45 °C тохируулсан)
Ажиллах хүрээ	Өргөрөгийн 460 хүртэл
Хөл	3кг, диаметр 300мм

В.15 хавсралт

Газар доорх байгууламжид полигонометрийг сунасан гинжин гурвалжлалын хэлбэртэй байгуулах загвар зураг

В.16 хавсралт

Газар доорх полигонометрийн цэгүүдийг бэхлэх байдал

В.17 хавсралт

Зүглэлийн өнцгийг дамжуулах загвар зураг

(өнцөг хэмжилтийн шууд бус арга)

Зургийн тайлбар:

а. нэвтрэлтийн уулзварууд дээр,

б. зүглэлийн өнцгийг уурхайд бэхэлсэн шугамаас хонгилд бэхэлсэн шугамд дамжуулахад,

в. полигонометрийн сэлгэцүүдийг хөндлөн нэвтрэлтээр холбоход

В.18 хавсралт

Налуу нүхэн байгууламжийг байгуулахад ашиглах солбицлын бодолтыг хийх загвар зураг

Налуу нүхэн байгууламжийн солбицлуудыг дараах томёонуудыг ашиглан бодож болно.

Эллипсын их хагас тэнхлэг , бага хагас тэнхлэг налуу хонгилийн радиустай тэнцүү байна (10.2 –р зургаас үзнэ үү). Хэрвээ солбицлын эхлэлээр эллипсын төвтэй давхцаж байгаа налуу хонгилын төвийг, харин х тэнхлэгийн чиглэлээр эллипсын их тэнхлэгийн чиглэлийг тус тус авбал тойрогт байрлах солбицлыг ; томьёогоор бодно.

Энд: -налуу хонгилийн тэнхлэгийн нормаль хавтгай дээрх х тэнхлэг ба цэгийн чиглэл хооронд цагийн зүүний эргэлтийн баруун чиглэлээр тооцогдох өнцөг.

Налуу цооногын жигд байрлалтай үед тойргоор өнцөг болно.

Энд n- цооногийн тоо, k- x тэнхлэг дээрх байрлах анхны цооногийг тооцсон цооногийн дугаар.

Эллипс дээр байрлах k цэгийн солбицлууд нь ; -тай тэнцүү болно.

ба R=b гэдгийг тооцвол ; болох тул налуу цооногийн төвийн байрлуулалтыг эдгээр томьёогоор бодсон солбицлуудаар буюу туйлын солбицлуудаар газарт шилжүүлэн буулгана.

Эллипсын хавтгай дээрх өнцгийг томьёогоор, эллипсын төв ба цооног хоорондын зайг томьёогоор тус тус тодорхойлно.

В.19 хавсралт

Налуу нүхэн байгууламжийг газрын гадаргаас байгуулах загвар зураг

Зургийн тайлбар:

1-Доторлогооны эхний цагирагийг бэхлэх бетондсон толгойн хэсэг,

2-Доторлогоонй эхний цагираг,

3-Багаж байрлуулах тусгай тулгуур тавцан

В.20 хавсралт

Бамбайн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн байрлалын хазайлтыг тооцоолох загвар зураг

Зургийн тайлбар:

1-бамбайн сүүл хэсэг,

2-бамбайн хутгатай хэсэг,

3-тулгуур цагираг чиглүүлэгч

В.21 хавсралт

Бамбайн тэнхлэгийн мушгиралтанд өгөх засварыг бамбайн хананд тэмдэглэсэн М1 ба М2 маркуудыг нивелирдэх замаар тодорхойлох загвар зураг

Энэ тохиолдолд засвар мушгиралтын засварыг томьёогоор бодогдоно.

Энд: s – маркууд хоорондын зай h- өндөржилт, (r-l)- тухайн бамбайн хувьд тогтмол тоо (хуваарийг байрлуулахдаа тодорхойлно) бөгөөд хуваарьтай зураадасаар өнцгийг хэмжихийн тулд дүүжлүүрийг бамбайн тэнхлэгт аль болох ойрхон байрлуулах үед хэмжсэн байна

В.22 хавсралт

Муруй дээрх доторлогооны цагирагын эксцентриситет тооцох загвар зураг

В.23. хавсралт

Төмөр замын реперүүдийн байршлын загвар зураг

Зургийн тайлбар:

а. Нүхэн байгууламжийн төмөр замын реперүүд

б. Замын реперүүдийг байршуулах схем.

В.24 хавсралт

Аэродромын байрлал, өндрийн сүлжээний цэгийн байршлын загвар зураг

Description: Description: schema_1-Model.jpg

В.25 хавсралт

Аэродромын байрлалын ба өндрийн сүлжээний цэгүүдийн жагсаалт

Цэгийн дугаар

WGS-84

UTM

НБСТ

Өндөр

N(м)

E(м)

Х(м)

Y(м)

Н(м)

nnnn

gg mm ss.sssss

ggg mm ss.sssss

xxxxxxx.xxx

xxxxxx.xxx

xxxxx.xxx

xxxx.xxx

Зураглаж хэмжсэн байх ёстой хавтгай дээрх босгоны байрлалын зураг

Зураглаж, хэмжсэн байх TLOF ба FATO-гийн хавтгай дэхь байрлалын зураг

В.29. Хавсралт

Маршрутын хэмжиж, зураглах

ХБЗ ба ЯЗ-ын огтлолцох цэгүүдийн байршлын зураг

ХБЗ ба ЯЗ-ын огтлолуудын зураг

ХБЗ-ын өмнөх хүлээх байрлалуудын зураг

ЯЗ-ын огтлолын зураг

Нисдэг тэрэг агаараар явгалах замын хэмжигдэх байрлалуудын зураг

Зургийн тайлбар: а. Урд дугуйг чиглүүлэх энгийн шугам, б. Урд дугуйг чиглүүлэх тэнхлэггүй шугам

Байрлал	Хэмжиж зураглах цэгүүдийн тайлбар
А, E	Явгалах замын төвийн шулуун болон чиглүүлэн орох тэмдэглэгээний шүргэлтийн цэг
В, D, I, L	Чиглүүлэн орох шулууны эргэлтийн нумын төв цэг болон радиус
С	Чиглүүлэн орох тэнхлэгийн төвтэй шүргэх цэг
F, М	Агаарын хөлгийн урд дугуйгаа байрлуулах цэг
G, N	Чиглүүлэн орох шугамын тэмдэглэгээний төгсгөл
H, K	Явгалах замын тэмдэглэгээ болон чиглүүлэн орох шугамын огтлолцол
J	Чиглүүлэн орох шугамын шулуун хэсгийн эхлэл

Урд дугуйг чиглүүлэн гаргах энгийн шугамуудын зураг

Байрлал	Хэмжиж зураглах цэгүүдийн тайлбар
А	Эргэлтийн шугамын тэмдэглэгээний эхлэлийн төв
В	Эргэлтийн шугамын нумын төв ба радиус
С	Чиглүүлэх гарах шугамын тэмдэглэгээний ба эргэлтийн шугамын тэмдэглэгээний огтлолын төв
D, F, J, L, P	Чиглүүлэн гарах шугамын нумын төв ба радиус
E, G, K, M, Q, N	Перрон дээрх явгалах замын тэмдэглэгээ ба чиглүүлэн гарах шугамын тэмдэглэгээний огтлолцол
H	Чиглүүлэн гарах шугамын эхлэл
I, O	Чиглүүлэн гарах шугамын нумын эхлэл
R	Перрон дээрх явгалах замын тэмдэглэгээ ба чиглүүлэн гарах шугамын огтлолцол

Урд дугуйг залуурдах холимог шугамуудын зураг

Байрлал	Хэмжиж зураглах цэгүүдийн тайлбар
А	Эргэлтийн шугамын тэмдэглэгээний эхлэл
В	Эргэлтийн шугамын нумын төв ба радиус
С	Эргэлтийн шугам болон чиглүүлэн гарах шугамын ба эргэлтийн шугамын тэмдэглэгээний огтлолцол
D,	Чиглүүлэн гарах шугамын тэмдэглээсийн шулуун хэсгийн төгсгөл
E, G, K, M, Q	Чиглүүлэн гарах шугамын нумын төв болон радиус
F, H, L, N,R	Перрон дээрх явгалах замын тэмдэглээс ба чиглүүлэн гарах шугамын тэмдэглээсийн огтлолцол
I, O	Чиглүүлэн гарах шугамын эхлэл
J	Чиглүүлэн гарах шугамын нумын эхлэл
Р	Чиглүүлэн гарах шугамын нумарсан хэсгийн эхлэл

Эргэлтүүдийн шугамуудын зураг

Байрлал	Хэмжиж зураглах цэгүүдийн тайлбар
А, D,	Явгалах замын тэмдэглэгээ болон чиглүүлэн орох шугамын огтлолцол
В, E, N, P	Чиглүүлэн орох шугамын нумын төв ба радиус
С, M	Чиглүүлэн орох шугамын шулуун хэсгийн эхлэл
F	Чиглүүлэн орох шугамын тэмдэглээсийн шулуун хэсгийн төгсгөл болон эргэлтийн шугамын тэмдэглээсийн эхлэл
G	Чиглүүлэн гарах шугамын нумын төв ба радиус
H	Эргэлтийн шугамын шулуун хэсгийн тэмдэглээсийн эхлэл
I	Агаарын хөлгийн урд дугуй байрлуулах цэг
J	Эргэлтийн шугамын тэмдэглэгээсийн эсвэл шулуун хэсгийн төгсгөл
K	Жинхэнэ чиглэлийг тулгаж шалгах шулуун
L	Чиглүүлэн гарах шулууны эхлэл
O, Q	Явгалах замын тэмдэглэгээ болон чиглүүлэн гарах шугамын огтлолцол
Р	Чиглүүлэн гарах шугамын нумын төв болон радиус