1 дүгээр хүснэгт

 

2 дугаар хүснэгт

 

3 дугаар хүснэгт

Үзүүлэлтүүд	Бетоны шахалтын бат бэхийн доорх ангилалд хамаарах бетоны гулсалт cn ба суулт Оsn- ын хэв гажилтын норматив утгууд
	В20	В25	В30	В35	В40	В45	В50	В55	В60
cn106, МРа-1	115	100	84	75	67	55*	50*	41**	39**
cn106, кгх-1/см2	11,3	10,2	8,6	7,7	6,8	5,6*	5,1*	4,2**	4,0**
Оsn106	400	400	400	400	400	365*	330*	315*	300**

*- конусын суулт 1-2 см байхад,

**- хольцын хөшүүн байдал 35-30 с байхад.

Тайлбар: 1. Бетоны ангиллын cn ба Оsn- г тодорхойлоход бетоны шилжүүлэлтийн бат бэх Rbp- тэй уялдуулан авна.

2. Дулаан-чийгийн боловсруулалтаар хийгдсэн бетонд cn ба Оsn-ийн утгыг 10% бууруулж авна.

 

 

Дугуй огтлолтой хөшүүн төмөрбетон хоолойн хэсэглэлийг гулзайлтын моментод (хэвийн ба хөндлөнгийн хүчийг тооцохгүйгээр) тооцох ба моментийн тооцооны утгыг дараах томьёогоор тодорхойлно.

M= rd2p (1 - m)d ,

энд: rd2- хэсэглэлийн дундаж радиус, м-ээр,

p- хэсэглэл дээр ирэх тооцоот даралт, доор заасан байдлаар авна. Үүнд:

Авто замын гүүрэнд

1.3pvp + 1.2pvk ,

pvp- асгаас хөрсний норматив босоо даралт, зүйл 2.6-д заасны дагуу авна.

pvk- хөдөлгөөнт түр ачааллаас ирэх норматив босоо даралт, зүйл 2.16-гийн дагуу авна.

m= tg2(450 - jn/2) ,

энд: jn- асгаас хөрсний норматив дотоод үрэлтийн өнцөг,

d- хоолойн хэсэглэлийн суурилах нөхцөлөөс хамааруулан авах илтгэлцүүр, дараах хүснэгтэд зааснаар авна.

 

Хоолойн хэсэглэл	Суурилах нөхцөл	Итгэлцүүр
Дугуй         Дугуй ба хавтгай ултай	Нягтруулсан хөрсөн (зассан) дэрэн дээр a ³ 900   Бетон ба төмөрбетон дэрэн дээр a ³ 1200 Бетон ба төмөрбетон суурь буюу нягтруулсан хөрсөн дэр	0.25     0.22   0.22

 

 

 

1.         -хугацаанд эхэлж үйлчилсэн урьдчилан хүчитгэх үйлчлэлийн буюу эсвэл тогтмол ачааллын удаан хугацааны туршид үйлчилж байхад урьдчилан хүчитгэсэн элементийн огтлолын харгалзах хөшүүншил , (нийт уртад нь)-г дараах томьёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

                                                (1)

- элементийн шилжүүлсэн цул огтлолын хөшүүншил;

- 0.85-тэй тэнцүүгээр авах, ачааллын агшин зуурын үйлчлэлд бетоны уян харимхай бус хэв гажилтыг тооцох итгэлцүүр;

- бетоны шилжих хэв гажилтыг хязгаарын үзүүлэлтэд шилжүүлсэн хэмжээ.

Хөдөлгөөнт ачааллын буюу эсвэл тогтмол ачааллын агшин зуурын (урьдчилан хүчитгэх үйлчлэлээс үүсэлтэй агшин зуурын гүдийлтийг оролцуулаад) үйлчлэлээс үүсэлтэй хотойлт болон өнцгөн хэв гажилтыг тодорхойлоход (1 дүгээр томьёонд ; -г -ээр сольж хэрэглэнэ.

2.        -ийн хэмжээг дараах томьёонуудаар бодохыг зөвшөөрнө.

Хөшүүншил -г тодорхойлоход

;                                                      (2)

хөшүүншил -г тодорхойлоход

 ;       (3)

-  байх тогтмол ачааллаар бетоныг хүчитгэх урьдчилсан хүчдэлийн нөлөөг тооцох функц;

3.        Бетоны шилжих хэв гажилтын шилжүүлсэн үзүүлэлтүүд  -ийг тооцоход бүрдүүлэгч хэсгүүдийг нь тодорхойлох:

- бетоныг тогтмол ачаалалд урьдчилан хүчитгэх нөлөөг тооцох функци;

 ;                      (4)

 ;  ; ;

- огтлолын бетон хэсгийн үзүүлэлт;

- хүндийн төвтэй харьцуулсан огтлолын бетон хэсгийн талбай болон инерцийн момент;

- огтлолын бетон хэсгийн хүндийн төвөөс тооцож байгаа хүчитгэх арматурын хүндийн төв хүртэлх зай;

- зүйл. 3.47- гийн дагуу авах арматур болон бетоны уян харимхайн модулиудын харьцаа;

- хүчитгэх арматураар арматурлах итгэлцүүр; ( байхад  гэж авна)

- хязгаарын төлөв байдлын 2 дугаар бүлгийн тооцоонд 17 дугаар хүснэгтээс авах тэнхлэгийн шахагдлын тооцоот эсэргүүцэл болон 22 дугаар хүснэгтээс авах бетоны дамжих бат бэх - д харгалзах бетоны уян харимхайн модуль;

- өгөгдсөн хугацааны  үе шатны эхлэлд бетон дахь хүчдэлийн харьцангуй хэмжээ;

- тооцож байгаа  хугацааны туршид илрэх бетоны шилжих шугаман хэв гажилтын үзүүлэлт;

 - өгөгдсөн хугацаанд туршсан ачаалалд харгалзах бетоны шилжих хувийн хэв гажилт бөгөөд түүнийг дараах томьёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

 байхад                       ;                                  (5)

 байхад                       ;                                 (6)

 - ачаалал үйлчлэх агшнаас тоологдох хугацаа, хоногоор авна;

- 1 дүгээр хүснэгтээс авах бөгөөд бетоны шилжих хэв гажилтын хугацаанаас хамааран өөрчлөгдөх хурдыг тодорхойлогч үзүүлэлт.

1 дүгээр хүснэгт

Элементийн хөндлөн огтлолын шилжүүлсэн үзүүлэлтүүд, см-ээр (элементийн огтлолын талбайг түүний периметрт харьцуулсан харьцаа)	2.5	5.0	7.5	10.0	12.5	15.0	20.0
Шилжих хэв гажилт ( )-ын хугацаанаас хамааран өөрчлөгдөх хурдыг тодорхойлогч үзүүлэлтүүд	55	80	110	135	165	190	250

 

2 дугаар хүснэгт

Бүтээцийн ажиллах нөхцөл	Бүтээцийн ажиллах нөхцөлийн үзүүлэлт ба харгалзах илтгэлцүүрүүдийн тоон утгууд
Бетоны шахагдлын дамжих бат бэх, (бетоны төслийн ангиллын хувиар буюу эсвэл 1/100 хэсгээр) Илтгэлцүүр	- -	0.5 1.7	0.6 1.6	0.7 1.4	0.8 1.25	0.9 1.15	1.0 1.0
Бетоны бэхжилт, хоногоор Илтгэлцүүр	1	7 1	28 1	60 0,8	90 0,7	180 0,6	360 0.5
Элементийн хөндлөн огтлолын шилжүүлсэн үзүүлэлтүүд (1 дүгээр хүснэгтээс авна), см-ээр Илтгэлцүүр	2.5 1	5 0.85	7.5 0.76	10 0.72	12.5 0.69	15 0.67	20 0.64
Орчны харьцангуй чийгшил*, % Илтгэлцүүр	40 1.33	50 1.25	60 1.15	70 1.0	80 0.85	90 0.7	100 0.51

 

*БНбД 2.01.01-93- аас хамгийн халуун сарын агаарын харьцангуй чийгшлийг авна. Том овор хэмжээтэй элементүүдийн ( см) хувьд  байх ба маягийн бүтээцүүдийн хувьд  байна.

- бетоны хувийн шилжих хэв гажилтын хязгаарын утгууд:

 ;                                                   (4)

- 8 дугаар хавсралтын дагуу авах бетоны шилжих хэв гажилтын нормативт утга;

- 2 дугаар хүснэгтэд оруулсан итгэлцүүрүүд;

4.        Суналтын бүсэд ан цавыг үүсгэх болон  хугацааны агшинд үйлчилсэн тогтмол ачаалал үйлчлэхэд бетоны шилжих хэв гажилтын нөлөөг тооцсон энгийн арматуртай элементийн огтлолын хөшүүншил  -г дараах томьёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

                                               (8)

- 22 дугаар хүснэгтээс авах бетоны уян харимхайн модуль;

- бетоны хөндлөн огтлолын талбай;

- огтлолын тооцоот өндөр;

- огтлолын арматуржилтын итгэлцүүр;

- энгийн арматурын хөндлөн огтлолын талбай;

- хавтант бүтээцтэй алгаслалын тооцоонд, мөн тэрчлэн багасгасан өндөртэй алгаслал байгууламжийн тооцоонд -г 20%-иар багасгаж авна.

 -зүйл 3.47-д заасны дагуу авах арматур ба бетоны уян харимхайн модулиудын харьцаа;

 -авто замын гүүрнүүд;

- энэ хавсралтын зүйл 3-аар тодорхойлогдох шилжих шугаман хэв гажилт.

Хөдөлгөөнт ачааллын үйлчлэлээс илрэх хотойлт болон өнцгөн хэв гажилтыг тодорхойлохын тулд (8) –р томьёонд байх ба, хөшүүншил - г - ээр харгалзуулан сольж ( Зүйл 3.113-ыг үзнэ үү ) авна.

11 дүгээр хавсралт

 

1 дүгээр хүснэгт

 

Уяншил l,lх,lу,lef	Шилжүүлсэн харьцангуй эксцентриситет eef- ийн доорх утгад харгалзах 16Д маркийн гантай шилбэ ба дам нурууны тогтворжилтын тооцоон дахь илтгэлцүүр, j, jc, jb
	0	0.10	0.25	0.50	0.75	1.00	1.50	2.00	2.50	3.00	3.50	4.00	5.00
0	0.93	0.85	0.79	0.68	0.60/0.58	0.52/0.50	0.43/0.41	0.35	0.30	0.27	0.24	0.21	0.17
10	0.92	0.84	0.78	0.68/0.67	0.60/0.57	0.52/0.50	0.42/0.40	0.35	0.30	0.26	0.23	0.21	0.17
20	0.90	0.83	0.77/0.76	0.67/0.66	0.58/0.56	0.50/0.49	0.41/0.40	0.34	0.29	0.26	0.23	0.21	0.17
30	0.88	0.81	0.76/0.73	0.65/0.63	0.56/0.54	0.49/0.47	0.40/0.39	0.33	0.29	0.25	0.22	0.21	0.17
40	0.85	0.79/0.77	0.73/0.70	0.63/0.61	0.54/0.52	0.47/0.45	0.39/0.38	0.32	0.28	0.24	0.22	0.20	0.17
50	0.82/0.80	0.76/0.73	0.70/0.65	0.60/0.57	0.51/0.49	0.45/0.43	0.37/0.36	0.31	0.27	0.24	0.22	0.20	0.16
60	0.78/0.73	0.72/0.66	0.66/0.60	0.57/0.53	0.49/0.46	0.43/0.41	0.35/0.34	0.30	0.26	0.23	0.21	0.19	0.16
70	0.74/0.66	0.67/0.60	0.62/0.54	0.54/0.48	0.46/0.42	0.41/0.38	0.34/0.32	0.29	0.25	0.22	0.20	0.19	0.16
80	0.69/0.60	0.62/0.54	0.57/0.49	0.50/0.43	0.43/0.39	0.38/0.36	0.32/0.31	0.28	0.24	0.22	0.20	0.19	0.15
90	0.63/0.54	0.56/0.49	0.51/0.44	0.45/0.40	0.40/0.36	0.36/0.33	0.30/0.28	0.26	0.23	0.21	0.19	0.18	0.15
100	0.56/0.49	0.49/0.44	0.45/0.40	0.41/0.37	0.37/0.33	0.33/0.30	0.29/0.26	0.25	0.22	0.20	0.19	0.17	0.14
110	0.49/0.44	0.43/0.40	0.41/0.37	0.37/0.34	0.34/0.31	0.31/0.29	0.27/0.25	0.24	0.21	0.19	0.18	0.17	0.14
120	0.43/0.41	0.39/0.37	0.37/0.34	0.34/0.31	0.31/0.28	0.29/0.27	0.25/0.23	0.22	0.20	0.18	0.17	0.16	0.13
130	0.38/0.37	0.35/0.34	0.33/0.31	0.31/0.29	0.29/0.27	0.26/0.25	0.23/0.22	0.21	0.19	0.17	0.16	0.15	0.13
140	0.34	0.31	0.30/0.29	0.28/0.27	0.26/0.25	0.24/0.23	0.21	0.20	0.18	0.16	0.15	0.14	0.12
150	0.31	0.28	0.27	0.25	0.23	0.22	0.20	0.18	0.16	0.15	0.14	0.14	0.12
160	0.28	0.26	0.24	0.23	0.22	0.21	0.19	0.17	0.15	0.14	0.14	0.13	0.11
170	0.25	0.24	0.22	0.21	0.20	0.19	0.17	0.16	0.15	0.14	0.13	0.12	0.11
180	0.23	0.21	0.20	0.19	0.19	0.18	0.16	0.15	0.14	0.13	0.12	0.11	0.10
190	0.21	0.20	0.19	0.18	0.17	0.17	0.15	0.14	0.13	0.12	0.12	0.11	0.10
200	0.19	0.19	0.18	0.18	0.17	0.16	0.15	0.14	0.13	0.12	0.11	0.11	0.10

Тайлбар: 1. Тавцангийн ирмэг нь параллель цувимал двутавр, двутавр болон Н хэлбэрийн огтлолтой гагнамал элементэд илтгэлцүүр

j, jc, jb- ийг тавцангийн ирмэг дахь хувийн үлдэгдэл шахах хүчдэл 49 МРа- аас ихгүй байхад хэрэглэнэ. 2. Хэрэв тавцангийн ирмэг дахь

хувийн үлдэгдэл шахах хүчдэл 49 МРа- аас их бол тавцангийн хавтгай дахь тогтворжилтын тооцоонд зураасны доор өгөгдсөн илтгэлцүүр j, jc, jb- г хэрэглэнэ.

 

 

 

 

 

2 дугаар хавсралт

 

Уяншил l,lх,lу,lef	Шилжүүлсэн харьцангуй эксцентриситет eef- ийн доорх утгад харгалзах 15ХСНД, 10Г2С1Д, 10Г2С1, 09Г2С, 09Г2СД, 09Г2 ба 14Г2 маркийн гантай шилбэ ба дам нурууны тогтворжилтын тооцоон дахь илтгэлцүүр, j, jc, jb
	0	0.10	0.25	0.50	0.75	1.00	1.50	2.00	2.50	3.00	3.50	4.00	5.00
0	0.93	0.86	0.78	0.69	0.62	0.54	0.44	0.34	0.28	0.24	0.22	0.20	0.17
10	0.92	0.84	0.77	0.68	0.60	0.52	0.43	0.34	0.28	0.24	0.22	0.20	0.17
20	0.90	0.83	0.76	0.66	0.58	0.51	0.41	0.33	0.28	0.24	0.22	0.20	0.17
30	0.88	0.81	0.73	0.63	0.56/0.55	0.49/0.48	0.40/0.39	0.32	0.27	0.24	0.21	0.19	0.16
40	0.85/0.84	0.77/0.76	0.69/0.68	0.59/0.58	0.52/0.51	0.46/0.45	0.38/0.37	0.31	0.26	0.23	0.21	0.19	0.16
50	0.80/0.78	0.72/0.70	0.64/0.62	0.54/0.52	0.48/0.46	0.43/0.42	0.36/0.35	0.30	0.25	0.22	0.21	0.19	0.16
60	0.74/0.71	0.66/0.63	0.58/0.56	0.48/0.46	0.43/0.41	0.39/0.38	0.33/0.32	0.28	0.25	0.22	0.20	0.18	0.15
70	0.67/0.63	0.58/0.55	0.51/0.49	0.43/0.41	0.39/0.37	0.35/0.34	0.30/0.29	0.27	0.23	0.21	0.20	0.18	0.15
80	0.58/0.53	0.50/0.46	0.45/0.42	0.38/0.35	0.35/0.33	0.32/0.31	0.27/0.26	0.25	0.22	0.20	0.18	0.17	0.14
90	0.48/0.43	0.43/0.39	0.40/0.37	0.34/0.31	0.31/0.29	0.29/0.28	0.25/0.24	0.23	0.21	0.19	0.18	0.16	0.14
100	0.40/0.36	0.38/0.34	0.35/0.32	0.30/0.27	0.28/0.26	0.26/0.25	0.23/0.22	0.21	0.19	0.18	0.17	0.16	0.13
110	0.35/0.32	0.33/0.30	0.31/0.29	0.27/0.25	0.25/0.24	0.23/0.22	0.21/0.20	0.20	0.19	0.17	0.16	0.15	0.13
120	0.30/0.28	0.29/0.27	0.27/0.26	0.24/0.23	0.23/0.22	0.22/0.21	0.19/0.18	0.18	0.17	0.16	0.15	0.14	0.12
130	0.27/0.25	0.25/0.24	0.24/0.23	0.22/0.21	0.21/0.20	0.19/0.18	0.18/0.17	0.17	0.16	0.15	0.14	0.13	0.12
140	0.24/0.23	0.23/0.22	0.22/0.21	0.20/0.19	0.19/0.18	0.18/0.17	0.17/0.16	0.16	0.15	0.14	0.13	0.13	0.11
150	0.22	0.21	0.20	0.18	0.17	0.17	0.15	0.14	0.13	0.13	0.12	0.11	0.10
160	0.20	0.19	0.18	0.17	0.16	0.15	0.14	0.14	0.13	0.12	0.12	0.11	0.10
170	0.18	0.17	0.16	0.15	0.14	0.14	0.13	0.12	0.12	0.11	0.11	0.10	0.09
180	0.16	0.16	0.15	0.14	0.13	0.13	0.12	0.12	0.11	0.11	0.10	0.10	0.09
190	0.15	0.14	0.13	0.13	0.12	0.12	0.11	0.10	0.10	0.10	0.09	0.09	0.08
200	0.13	0.13	0.12	0.12	0.11	0.10	0.10	0.09	0.09	0.09	0.08	0.08	0.08

 

Тайлбар: 1. 1 дүгээр хүснэгтийн тайлбарыг үзнэ үү.

 

 

 

3 дугаар хүснэгт

 

Уяншил l,lх,lу,lef	Шилжүүлсэн харьцангуй эксцентриситет eef- ийн доорх утгад харгалзах 10ХСНД, 15ХСНД-40 ба 14Г2АФД, 15Г2АФДпс маркийн гантай шилбэ ба дам нурууны тогтворжилтын тооцоон дахь илтгэлцүүр, j, jc, jb
	0	0.10	0.25	0.50	0.75	1.00	1.50	2.00	2.50	3.00	3.50	4.00	5.00
0	0.93	0.86	0.78	0.70	0.63	0.55	0.45	0.35	0.29	0.25	0.23	0.21	0.18
10	0.92	0.84	0.77	0.68	0.60	0.52	0.43	0.34	0.28	0.24	0.22	0.20	0.17
20	0.90	0.83	0.76	0.66	0.58	0.51	0.41	0.33	0.28	0.24	0.22	0.20	0.17
30	0.88	0.81	0.73	0.63	0.55	0.48	0.39	0.32	0.27	0.24	0.21	0.19	0.16
40	0.84/0.83	0.76/0.75	0.68/0.67	0.58/0.57	0.51/0.50	0.45/0.44	0.37/0.36	0.31/0.30	0.26/0.25	0.23/0.22	0.21/0.20	0.19/0.18	0.16/0.15
50	0.79/0.77	0.71/0.69	0.63/0.61	0.53/0.51	0.47/0.45	0.43/0.41	0.36/0.34	0.31/0.29	0.26/0.24	0.23/0.21	0.21/0.20	0.19/0.18	0.16/0.15
60	0.73/0.70	0.65/0.62	0.58/0.55	0.48/0.45	0.43/0.40	0.40/0.37	0.34/0.31	0.30/0.27	0.26/0.24	0.23/0.21	0.21/0.19	0.19/0.17	0.16/0.14
70	0.63/0.59	0.55/0.51	0.49/0.45	0.41/0.37	0.39/0.33	0.36/0.30	0.31/0.25	0.29/0.23	0.25/0.19	0.23/0.17	0.21/0.16	0.19/0.14	0.16/0.11
80	0.53/0.49	0.46/0.42	0.42/0.38	0.35/0.31	0.33/0.29	0.31/0.27	0.26/0.22	0.25/0.21	0.22/0.18	0.20/0.16	0.18/0.14	0.17/0.13	0.14/0.10
90	0.43/0.38	0.39/0.34	0.37/0.32	0.31/0.26	0.29/0.24	0.28/0.23	0.24/0.19	0.23/0.18	0.21/0.16	0.19/0.14	0.18/0.13	0.17/0.11	0.14/0.09
100	0.35/0.32	0.33/0.30	0.31/0.28	0.26/0.23	0.25/0.22	0.24/0.21	0.21/0.18	0.20/0.17	0.19/0.15	0.19/0.14	0.18/0.13	0.17/0.11	0.14/0.08
110	0.30/0.27	0.28/0.25	0.27/0.24	0.23/0.20	0.22/0.19	0.20/0.17	0.18/0.15	0.18/0.15	0.17/0.14	0.15/0.12	0.15/0.11	0.15/0.10	0.13/0.08
120	0.26/0.24	0.25/0.23	0.24/0.22	0.21/0.19	0.20/0.18	0.19/0.17	0.16/0.14	0.16/0.14	0.15/0.13	0.14/0.12	0.13/0.11	0.12/0.10	0.10/0.08
130	0.23/0.21	0.22/0.20	0.21/0.19	0.19/0.17	0.18/0.16	0.17/0.15	0.15/0.13	0.15/0.13	0.14/0.12	0.13/0.11	0.12/0.10	0.11/0.09	0.10/0.08
140	0.21/0.20	0.20/0.19	0.19/0.18	0.17/0.16	0.16/0.15	0.16/0.15	0.14/0.13	0.14/0.13	0.13/0.12	0.12/0.11	0.11/0.10	0.11/0.09	0.09/0.08
150	0.19	0.18	0.17	0.15	0.14	0.14	0.12	0.11	0.10	0.10	0.09	0.08	0.07
160	0.17	0.16	0.15	0.14	0.13	0.12	0.11	0.11	0.10	0.09	0.09	0.08	0.07
170	0.15	0.14	0.13	0.12	0.11	0.11	0.10	0.09	0.09	0.08	0.08	0.07	0.06
180	0.13	0.13	0.12	0.11	0.10	0.10	0.09	0.09	0.08	0.08	0.07	0.07	0.06
190	0.12	0.11	0.10	0.10	0.09	0.09	0.08	0.07	0.07	0.07	0.06	0.06	0.05
200	0.11	0.11	0.10	0.10	0.09	0.08	0.07	0.06	0.06	0.06	0.05	0.05	0.05

 

Тайлбар:

1.              1 дүгээр хүснэгтийн тайлбарыг үзнэ үү.

2.             Огтлолын хэлбэрийн нөлөөллийн илтгэлцүүр h- ийг СНиП II-23-81-ийн дагуу авна.

 

 

1.        Ажлын нөхцөлийн илтгэлцүүр m1-ийн утгыг доор зааснаар авна.

m1 = 0.17(D/d)0.264 e-0.000125(D/d) ,

энд: D=2R ;

R- 1470-1765 МРа түр зуурын эсэргүүцэлтэй d голтой утаснуудаас бүрдсэн ганцаарчилсан томолттой татлагын шилжүүлэгч төхөөрөмж дээрх гүдийлтийн муруйн радиус;

энэ үед D/d ³ 580 ба m1³0.85 гэсэн нөхцөл хангагдах ёстой.

m1=1 байхад шилжүүлэгч төхөөрөмж дээрх даацын хаалттай татлагын гүдийлтийн дугуй муруйн голч D, мм-ээр байх ба дараах нөхцөлийг хангасан байна. Үүнд:

D/ds ³ 0.7ds + 15;                              10 £ ds £ 50

D/ds > 52                                                        ds > 50

энд: ds- татлагын голч, мм-ээр.

Хавтгай ган хуудсаар дамжиж суналтын хаалттай даацын татлагад хөндлөнгийн ачаалал q үйлчилж байхад m1-ийг доор хүснэгтэд зааснаар авна.

2.        Ажлын нөхцөлийн илтгэлцүүр m1-ийн утгыг төгсгөлийн анкерт татлагыг бэхэлж байгаа нөхцөлөөс хамааруулан дараах байдлаар авна. Үүнд:

гаднах арьсны конусан болон цилиндр хавтгайд татлагын төгсгөлд өнгөт металлын хайлшаар татлагын 5d-гээс багагүй уртад цутгалт хийх үед m1=0.95 байна.

гаднах арсны конусан хавтгайд татлагын төгсгөлд эпокси цавуутай хольцоор татлагын 4d-гээс багагүй уртад цутгалт хийх үед m1=1 байна.

шаантаг хэлбэрийн анкертай байхад хөнгөн цагаан жийрэг хэрэглэх ба хий орон зайг эпоксийн цавуутай хольцоор дүүргэж байгаа бол m1=1 байна.

анкерын хавтанд утсыг бэхэлж хий орон зайг ган үрэлтэй эпокси цавуутай хольцоор дүүргэж байгаа бол m1=1 байна.

 

q, MH/м	1	2	4.9	9.8	14.7	19.6
m1	1	0.99	0.98	0.96	0.93	0.85

 

 

 

1.         Статикийн хувьд тодорхой бус бүтээцүүдэд бетоны шилжих хэв гажилтыг (гулсалт) тооцоход хөндлөн огтлолын хүрээнд тэнцүү үйлчлэгч хүчдэлүүд болон харгалзах хэв гажилтуудыг тодорхойлно.

Төмөрбетон хавтангийн явах ангийн түвшинд нэгдсэн үргэлж ханатай ган нуруунаас тогтох бүтээцүүдийн (зургаас үзнэ үү) хувьд, бетоны шилжих хэв гажилтаас үүсэлтэй дотоод хүчдэлүүдийг дараах томьёонуудаар тодорхойлно.

огтлолын бетон хэсгийн хүндийн төвийн түвшинд (суналт)

                                                                                    (1)

ган нурууны доод бүсний захын ширхэглэл (суналт болон шахалт)

                                  (2)

ган нурууны дээд бүсний захын ширхэглэлд (шахалт)

                                 (3)

хавтангийн ган нурууны дээд бүсний захын ширхэглэл (шахалт)

                                   (4)

хүчитгэх арматурын урьдчилсан хүчдэлийн алдагдал (шахалт)

                           (5)

бетоны захын ширхэглэл (суналт)

                                 (6)

Бетоны шилжих хэв гажилтын харьцангуй хэв гажилт түүний хөндлөн огтлолын хүндийн төв дээр дараах томьёонуудаар тодорхойлогдоно.

Огтлолын ган хэсгийн хүчдэлд харгалзах харьцангуй хэв гажилт

                                                        (7)

Огтлолын бетон хэсгийн хүчдэлд харгалзах харьцангуй хэв гажилт

                                                           (8)

(1)-(8)- томьёонуудын тэмдэглэгээ;

- дараах илэрхийллээр тодорхойлогдох огтлолын бетон болон ган хэсгүүдийн харимхай чанартай холбогдсон үзүүлэлтүүд:

 

 

 

- бетоны шилжилтийн хэв гажилтын хязгаарын тодорхойлогч;

- г 11 дүгээр хүснэгтээс авна.

- зүйл. 3.15 болон 8 дугаар хавсралтаар тодорхойлогдох бетоны гулсалтын нормативт хэв гажилт (10 дугаар хавсралтын зааврыг уялдуулан авч үзнэ,

-         тогтмол АЧААЛЛУУД ба үйлчлэлүүдээс огтлолын хүндийн төв болон бетоны захын ширхэглэл дээр харгалзах андагч хүчдэл;

-             дараах илэрхийллээр тодорхойлогдох бетоны захын ширхэглэлийн төвшинд харгалзах болзолт хүчдэл;

 

- эдгээр нь харгалзах нурууны дээд ба доод бүсүүдийн болон захын эгнээний арматурыг оруулсан (бохир) огтлолын ган хэсгийн талбай, инерцийн момент, эсэргүүцлийн моментүүд;

- шилжүүлэх итгэлцүүр, Зүйл 5.14- ийн дагуу авна.

Бусад тэмдэглэгээнүүд нь Зүйл. 5.4 ~ 5.16 болон зургуудтай нийцнэ.

2.         Хэрэв статикийн хувьд тодорхойлогчтой бүтээцүүдэд, бетонд илэрч байгаа хүчдэлүүд нь бүгд "ажиллах эхний үе шат"- нд хэрэглэх тогтмол АЧААЛЛУУД байвал бетоны шилжих хэв гажилтыг тооцохдоо тооцоонд бетоны болзолт уян харимхайн модуль ( )-ийг хэрэглэхийг зөвшөөрнө. - г дараах томьёогоор тодорхойлно.

                           (9)

   - энэ хавсралтын зүйл 1- ийг үзнэ үү.

Бетоны шилжих хэв гажилтаас илрэх дотоод хүчдэлүүдийг огтлолын "i" ширхэглэл дээр дараах томьёогоор тодорхойлно.

                                             (10)

- бетоны уян харимхайн модулиуд  болон  -с харгалзуулан гаргаж авсан тогтмол ачааллын хүчдэлүүд ;

 

3.         Статикийн хувьд тодорхой бус бүтээцүүдэд шилжих хэв гажилтыг тооцоход дотоод хүчдэлүүд болон гадаад хүчин зүйлсийг (тулгуурын реакциуд, хотойх моментүүд болон бусад), мөн түүнчлэн харгалзах хэв гажилтуудыг тодорхойлох шаардлагатай. Гадагш чиглэлтэй үйлчлэл - г огтлолын бетон хэсгийн хүндийн төв дахь ачаалал гэж авч үзээд дотоод хүчдэлүүд болон гадаад хүчин зүйлсийг "алгуур ойртох арга"- аар тооцохыг зөвшөөрнө (Энд  ба  нь энэ нормын зүйл 1- ийн дагуу авна).

Ингэхдээ тооцооны хүчний аргыг үйлдэж, огтлолын бетон хэсгийг дараах байдлаар авч үзнэ: Үндсэн болон хавсарга (дагалдах) шилжилтүүдийг тодорхойлоход-  модультайгаар, шилжих хэв гажилтаар (гулсалт) илэрсэн гадаад хүчнүүдийн нөлөөний бетоны хүндийн төв дээрх хүчдэлүүдийг тодорхойлоход - модультайгаар тус тус авч үзнэ.

"Алгуур ойртох арга"- аар  болон  -г тодорхойлоход хэрэглэгдэх шилжих хэв гажилтын хязгаарын тодорхойлогчийн утгуудыг илэрхийлсэн -г дараах хүснэгтэд заасан болно.

Алгуур ойртолтын дугаар	бетоны шилжилтийн хэв гажилтын хязгаарын тодорхойлогч  нь дараахыг тооцоход
	Огтлолын бетон хэсгийн хүндийн төв дээрх бетоны шилжих хэв гажилтаас үүсэлтэй хүчдэлүүдийг	Үндсэн болон хавсарга шилжилтүүдийг
1
2
3

 

4.         Огтлолын ган хэсгийг бетон огтлолын хүндийн төв дээр - хүчээр үйлчилж байгаагаар авч үзэх ба бетоны шилжих хэв гажилтаас үүсэлтэй бүтээцүүдийн хотойлтуудыг тодорхойлох шаардлагатай. Статикийн хувьд тодорхойлогчтой бүтээцүүдэд тэнцэтгэл  байна. Статикийн хувьд тодорхойлогчгүй системүүдэд  нь дотоод хүчдэлүүдийн ба шилжих хэв гажилтаас үүсэлтэй гадаад хүчнүүдийн хүчдэлүүдийн нийлбэртэй тэнцүү байна.

5.         Хэрэв хавтангийн дагуу арматур заадсан дээр уулзаагүй бөгөөд ингэхдээ хавтан нь дагуу чиглэлдээ урьдчилан хүчитгэсэн хүчдэлгүй байвал, угсармал төмөрбетон хавтангийн хөндлөн заадасны бетон гагнаас (дүүргэлт)- ны шахагдлын хэв гажилтыг тооцоонд харгалзан авч үзэх шаардлагатай.

Хөндлөн заадсуудын шахагдлын хэв гажилтуудыг бетоны шилжих хэв гажилтын нэгтгэсэн тодорхойлогчийн болон дараах томьёогоор тодорхойлогдох хөндлөн заадасны шахагдал ( )- н - д зориулсан илэрхийллүүдэд оруулж тооцох шаардлагатай.

                                  (11)

- Тогтмол АЧААЛЛУУД ба үйлчлэлүүдээр шахагдсан төмөрбетон хавтангийн урт;

-  уртад байрласан хөндлөн заадсуудын шахагдлын нийлбэр хэв гажилт;

- зүйл1- ийн дагуу авна.

, - зүйл 3.32 ба зүйл 3.24- ийн дагуу авна.

Туршилтаар тогтоогдсон өгөгдлүүд байхгүй тохиолдолд - ийн хэмжээг (см-ээр) дараах томьёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

                                            (12)

-заадасны өргөн (угсармал хавтангуудын босоо нүүрний хоорондох завсар);

6.         Бетоны доргиот-шилжих хэв гажилтыг тооцоонд авч үзэхдээ, энэ хавсралтын зүйл 2- оор бодогдох бетоны болзолт уян харимхайн модуль - ийн тооцоонд - г дараах томьёогоор тодорхойлогдох - ээр сольж оруулан тооцох шаардлагатай.

                             (13)

- доргиот-шилжих хэв гажилт ба шилжих хэв гажилтуудыг тооцоонд авч үзэлгүйгээр тооцсон, бетон дахь анхдагч хүчдэлүүдийн мөчлөгийн тодорхойлогч;

- энэ хавсралтын зүйл 1- ээр авна.

 

Бетоны шилжих хэв гажилтаас үүсэлтэй харьцангуй хэв

гажилт болон дотоод үйлчлэлийн хүчдэлүүдийн эпюр

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.       Төмөр бетон хавтан болон түүнтэй явах ангийн түвшинд нэгтгэсэн цул ханатай ган нуруунаас бүрдэх статикийн хувьд тодорхой бүтээцүүдийн ган ба бетон дахь хүчдэлүүдийг дараах томьёонуудаар тодорхойлно.

а) бетоны суултаас үүсэлтэй

         (1)

- ганд шилжүүлсэн талбай;

- зүйл 5.7-гоор тодорхойлогдох ган төмөр бетон нурууны, бетоны уян харимхайн модуль нь  байхад, бохир хөндлөн огтлолын инерцийн момент;

- төмөр бетон хавтангийн арматурыг оруулж тооцсон отлолын ган хэсгийн талбай;

;

- хүндийн төв  -ээс хүндийн төв  хүртэлх зай;

- хүндийн төв -ээс -г тодорхойлж байгаа ширхэглэл хүртэлх зай; ( -ийн эерэг тэнхлэгийг доош чиглэлтэйгээр авна)

- бетоны хүчдэлийг тодорхойлоход;

- гангийн хүчдэлийг тодорхойлоход;

- г дараах хүчдэлүүдтэй тэнцүүгээр авна;

бетонд - ;

ган нуруунд - ;

энгийн арматурт - ;

хүчитгэх арматурт - ;

- бетоны суултын хязгаарын харьцангуй хэв гажилт, зүйл 5.7-гоор авна.

б) температурын нөлөөнөөс үүсэлтэй

                       (2)

- ган болон бетоны шугаман тэлэлтийн итгэлцүүр;

 

- 11 дүгээр хүснэгтээс авна; - зүйл 5.8-ын дагуу авна;

- нь хүчдэлүүдийг тодорхойлоход харгалзан - тэй тэнцүү байна;

- ган төмөр бетон нурууны ганд шилжүүлсэн талбай болон бохир хөндлөн огтлолын инерцийн момент;

- хүндийн төв -ээс - г тодорхойлж байгаа ширхэглэл хүртэлх зай;

Бүтээцийн ган хэсгийн температурын ихсэх буюу багасах тохиолдолд 2-р томьёонд дараах өөрчлөлтүүдийг оруулна.

                                                   (3)

                   (4)

                                                             

- ган хэсгийн босоо элементүүдийн талбай;

- ган хэсгийн доод бүсний хэвтээ элементүүдийн талбай;

Төмөр бетон хавтангийн температур ихсэх тохиолдолд 2-р томъёонд дараах өөрчлөлтүүдийг оруулна.

                                     (5)

                                             (6)

 

       , - зүйл 5.15 -аас авна;

Хүчдэлүүдийг нь тодорхойлж байгаа огтлолын "i" –дээрх цэгт хамаарах  болон  хэмжигдэхүүнүүдийг Зүйл 5.8-аар авна.

(3)-(6) томъёонуудад хэрэглэсэн бусад тэмдэглэгээнүүд нь зүйл 5.4 болон зураг. 14 -д нийцнэ.

2.       Төмөр бетон хавтан болон түүнтэй явах ангийн түвшинд нэгтгэсэн цул ханатай ган нуруунаас бүрдэх статикийн хувьд тодорхойлогчтой бүтээцүүдийн ган ба бетон дахь хүчдэлүүдийг дараах томьёонуудаар тодорхойлох хэрэгтэй. Статикийн тодорхойлогчгүй системүүдэд температурын нөлөө болон бетоны суултыг тооцохдоо огтлолын геометрийн үзүүлэлтүүдийг дээр 1-д заасны дагуу авна.

 

 

 

 

 

 

 

1.        Төгсгөлийн дотоод шилжүүлэгч хүч - ийн хуваарилалтыг - суурийн урттай тэгш хэмт бус гурвалжингийн эпюрээр авна. (Зургаас үзнэ үү)

Ингэхдээ

 ;                                                 (1)

, - зурагт харгалзах нэгж уртад ноогдох дотоод хүчнүүдийн эрчимшил;

,  - зүйл. 5.25 ба зүйл. 5.26- гаар авна;

2.        Хөндлөнгийн хүч - гээс үүсэлтэй тулах хэсэг орчмын дотоод шилжүүлэгч хүчийг хуваарилахад, нэгж уртад ноогдох дотоод хүчнүүдийн эрчимшил нь тулах хэсэг орчмын хэсгийн уртын тэг дундаас хоёр тал руу шулуун шугаман эпюрээр өөрчлөгддөг гэж авч үзнэ. /Зургаас үзнэ үү/; Энэ үед тулах хэсэг орчмын хэсгийн тэг дунд ординат  -нь дараах илэрхийлэлтэй тэнцүү байна.

 ;                                                       (2)

 

 Төмөрбетон ба ган хэсгүүдийн хоорондох дагуугийн шилжүүлэгч хүчнүүдийн эпюр

I, II, III, IV-(ai) хэсгүүдийн тооцоот урт

 

3.       Орчны төвлөрсөн шилжүүлэгч дотоод хүч (өндөр бат бэхт арматурыг анкерлах, татлагуудын буюу эсвэл жишүү холбоосын нийлэх гэх зэрэг) - ийг хавтангийн төгсгөлөөс зайтай байрлах бүсэд хуваарилахад - суурийн урттай тэгш хэмт гурвалжингийн эпюрээр авна. (Зургаас үзнэ үү)

4.       Шилжүүлэгч дотоод хүчнүүдийг тодорхойлоход тооцоот хэсгүүдийн уртууд нь (Зургаас үзнэ үү): гэж авах ба  байхад төгсгөлийн хэсгүүдийн ба төвлөрсөн хүчнүүдийн үйлчлэлийн орчимд, мөн тэрчлэн заагдсан хэсэгт нийлэх газруудад хамаарна. ;  байхад захын хэсэг ба алгаслалын завсрын дөрөв хуваасны нэг харгалзуулан авна.

 

 

 

1.        Нэг уян тулаас дээр ирэх дотоод шилжүүлэгч хүч  нь дараах бат бэхийн нөхцөлүүдийг хангана. Үүнд:

Нэмэгдэл хөшүүншилгүй цувимал швеллер, двутавр, булан төмрийн хэлбэрт уян тулаасуудын хувьд

 ;        

 ;                кгх ;                            (1)

 байх шилбэн (дугуй огтлолт) арматураас бүтсэн уян тулаасуудын хувьд

 ;   

 ;                        кгх ;                            (2)

 байх шилбэн (дугуй огтлолт) арматураас бүтсэн уян тулаасуудын хувьд

 ;          

 ;                      кгх ;                                        (3)

Шилбэн (дугуй огтлолт) арматураас бүтсэн уян тулаасуудын хувьд дээр зааснаас гадна дараах нөхцөл биелэгдэнэ.

 ;      

 ;                      кгс ;                                        (4)

(1)-(4) томьёонуудын тэмдэглэгээ:

 - цувимал гангийн бүсний хамгийн их зузааны болон дугуйлалтын радиусын нийлбэр, см-ээр,

 - цувимал гангийн хананы зузаан, см- ээр,

 - уян тулаасны дугуй огтлолт арматур, см- ээр,

 - уян тулаасны дугуу огтлолт арматур буюу эсвэл анкерын диаметр, см- ээр,

 - уян тулаасан бетоны хэсгийн шахагдлын талбайн өргөн, см- ээр,

 - зүйл 5.17- гийн дагуу авна.

2.         Дугуй огтлолт ган арматураар хийсэн нэг налуу анкер (гөлгөр болон иржгэр гадаргуут) буюу эсвэл дэгээ хэлбэрт анкерийн нэг салаан (иш) дээр ирэх дотоод шилжүүлэгч хүч нь дараах нөхцөлүүдийг хангах ёстой.

;                                   

 ;              кгх ;                 (5)

 ;                                         

 ;                       кгх ;                (6)

- анкер арматур буюу эсвэл анкерын салааны хөндлөн огтлолын талбай, см2- аар,

- ган бүтээцийн гадаргууд анкерийн налалтын өнцөг.

Дээрээс нь харахад хавтгайд дэлгэн тараасан байдалтай анкеруудын хувьд (5) ба (6) томьёонуудын - ийн оронд - ийн үржвэрийг авна. - анкерийн хэвтээ проекц болон дотоод шилжүүлэгч хүчний үйлчлэлийн чиглэл хоорондын өнцөг.

Шахалтад ажиллах налсан анкерууд дээр ирэх дотоод шилжүүлэгч хүч нь тооцож байгаа хэсэгт үйлчилж байгаа нийт дотоод шилжүүлэгч хүчний 25% -с хэтрэх байна.

3.         tan=8~20 мм зузаан бөгөөд 20~80 мм өргөнтэй хуудсан төмрөөр хийсэн налуу анкерийн тусламжтайгаар төмөр бетон хэсгийг ган хэсэгтэй холбоход нэг анкер буюу эсвэл дэгээ хэлбэрт анкерийн нэг салаан дээр ирэх дотоод шилжүүлэгч хүч - г (5) болон (6) томьёогоор, - г  илэрхийллээр орлуулан сольж шалгах шаардлагатай. ( , см-ээр ).

4.         Хэрэв налуу болон босоо анкерууд нь өндөр төмөр бетон хавирганд байрлах бөгөөд үндсэн сунгалтын хүчдэлүүдийг хүлээж авахаар хэрэглэгдэж байвал, налуу анкер дахь дотоод сунгалтын хүчийг ердийн төмөр бетоны арматурын нугаралт дээрх хүчдэл адилаар, босоо анкер дахь хүчдэлийг ердийн төмөр бетоны хомут арматурууд дахь дотоод хүчнүүд адилаар тодорхойлогдоно. Дотоод сунгалтын хүчийг болон төмөр бетон ба ган хэсгийн хоорондох шилжүүлэгч хүчийг хүлээж авах анкерийн огтлолын хүрэлцээг үйлчлэлүүдийг нэмэхгүйгээр тус тусад нь шалгахыг зөвшөөрнө.

 

 

1.        Өндөр бат бэхт болтны чангаралтын дотоод хүчийг дараах томьёогоор тодорхойлно.                  

 ;                                                        (1)

- болтны чангарах хяналтын дотоод хүч;

- бетон хавтан ба түүний доорх цементэн зуурмаг үеийн суулт болон шилжих хэв гажилтаас үүсэлтэй чангалах хүчний алдагдал;

Зурагт үзүүлсэнээр болтон холбоосон бүтээцэд алдагдлыг дараах томьёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

 ;                                                     (2)

 хавтангийн болон нүхний тэнхлэг дээрх зуурмаган үеийн нийлбэр зузаан, см-ээр,

2.        Төмөр бетон хавтангийн ган бүтээцийн бүстэй үрэлтийн гадаргуут болтон холбоосоор холбогдсон үед, ган бүсний гадаргууг цэвэрлэх нөхцөлтэйгөөр нэг болт дээр ирэх дотоод шилжүүлэгч хүч  нь дараах нөхцөлийг биелүүлэх ёстой.

 ;                                                         (3)

- дээр 1-д зааснаар авах өндөр бат бэхт болтны дотоод чангаралтын хүч;

- аюулгүй ажиллагааны итгэлцүүр;

- доор зааснаар авах үрэлт тооцох итгэлцүүр. Үүнд:

 - заадсыг цемент-элсний зуурмагаар гагнахад;

 - угсармал төмөр бетон хавтанг ган хэсэгтэй шууд холбоход;

 

Болтон холбоосын бүдүүвч

1- Ф22 буюу Ф24 мм-ийн өндөр бат бэхтэй болт; 2- бетон дахь 50 мм голчтой нүх,

3- Ф10 мм голчтой иржгэр гадаргуут арматуран сараалж, 4- Ф22 болтнуудын хувьд

100х100х16 хэмжээтэй хуваарилах ган ялтас, Ф24 болтнуудын хувьд 100х100х20

хэмжээтэй хуваарилах ган ялтас

 

 

 

5.1.             Бага гүнд байгуулах суурийн буюу суулгамал худган суурийн ёроолын түвшин дэх хөрсөн буурины тэнхлэгийн шахалтын тооцоот эсэргүүцлийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

R= 1.7{R0[1+k1(b-2)]+ k2g(d-3)},                                           (1)

Энд: R0- энэ хавсралтын 3 дугаар хүснэгтэд зааснаар авах хөрсний тогтоосон эсэргүүцэл, кРа (тх/м2)-аар,

b- суурийн ёроолын (бага тал буюу голч) өргөн, м-ээр, 6 м-ээс их байхад b= 6 м-ээр авна.

d- суурийн суултын гүн, м-ээр, энэ хавсралтын 5.2-д зааснаар авна.

g - суурийн ёроолын түвшингээс дээш орших хөрсний үеүдийн хувийн жингийн дундаж тооцоот утга, усны хөвүүлэх үйлчлэлийг тооцоогүй ба g = 19.62 kH/м3 (2 тх/м3)-ээр авахыг зөвшөөрнө.

k1, k2- энэ хавсралтын 4 дүгээр хүснэгтээс авах итгэлцүүрүүд,

Хатуу төлөв байдалтай элсэнцэр, шавранцар ба шавран хөрсөнд (IL<0) тогтоосон эсэргүүцэл, R0-ийн утгыг дараах томьёогоор тодорхойлно.

R0= 1.5Rnc ,

kPa (тх/м2)-аар авах ба элсэнцэрт- 981 (100), шавранцарт- 1962 ( 200 ), шаварт- 2943 (300)-аас тус тус ихгүй байна.

энд: Rnc- байгалийн чийгтэй шаварлаг хөрсөн дээжийн нэг тэнхлэгт шахалтын бат бэхийн хязгаар,

Өгөршилгүй хадан хөрсөн буурины тэнхлэгийн шахалтын тооцоот эсэргүүцэл R, kPa (тс/м2), дараах томьёогоор тодорхойлно.

R = Rc/ gg,

энд: gg- хөрсний найдварт ажиллагааны итгэлцүүр, 1.4-тэй тэнцүү байна.

Rc- хадан хөрсөн дээжийн нэг тэнхлэгийн дагуух шахалтын бат бэхийн хязгаар, kPa (тх/м2).

Хэрэв буурь хөрс нь нийт гүний хэмжээнд сулавтар өгөршилтэй, өгөршилтэй буюу их өгөршилтэй нэг төрлийн хөрснөөс тогтсон байвал, хөрсний статик туршилтын үр дүнгээр тэдгээрийн тэнхлэгийн шахалтын тооцоот эсэргүүцлийг тодорхойлно. Туршилтын ийм үр дүн байхгүй бол R- ийн утгыг сулавтар өгөршилтэй ба өгөршилтэй хадан хөрсөнд Томьёо (2)- оор авах ба Rc-г 0.6 ба 0.3 итгэлцүүрээр тус тус бууруулж тооцно. Их өгөршилтэй хадан хөрсөнд Томьёо (1)-ээр авах ба 3 дугаар хүснэгтэд заасан том хэмхдэст хөрсний нэгэн адил гэж үзнэ.

5.2.             Хөрсний тооцоот эсэргүүцлийг Томьёо (1)-ээр тодорхойлохдоо бага гүнд суулттай буурь буюу суулгамал худган суурийн суултын гүнийг доор зааснаар авна.

а. Гүүрийн завсрын тулгуурт- тулгуур орчмын хөрсний гадаргуугаас тулгуурын хязгаар дахь зүсэлтийн түвшинд, харин голын гольдролд тулгуурын дэргэдэх, түвшин буурсны дараах голын ёроолоос тооцоот зарцуулалтын үеийн тулгуурын дэргэдэх ерөнхий угаагдалт ба орчны ухагдалтын хагас хүртэлх хэмжээгээр тус тус авна.

б. Захын манаастай цутгамал бетон тулгуурт- хөрсний байгалийн гадаргуугаас, гүүрийн тэнхлэгээр, суурийн нүүр талын ирмэгээр далангийн конусын өндрийн хагасыг нэмж авснаар,

            в. Битүү хүрээгүй хоолойд- сувгийн доод ёроол ба суурийн дээд түвшингээр.

5.3.             Тогтмол устай гол горхинд гүүрийн тулгуурын суурийн буурь хөрс нь шавар буюу шавранцар бөгөөд тооцоот эсэргүүцэл нь томьёо (1)-ээр тодорхойлогдож байгаа бол хэмжээг 14.7dW кРа-аар нэмэгдүүлж авна.

энд: dW- бага усны хамгийн бага түвшингээс 5.2.а-гийн заалтын дагуу авах түвшин хүртэлх усны гүн, м-ээр.

1 дүгээр хүснэгт

 

Тайлбар: 1. IL ба е, R0-ийн завсрын утгыг шугаман хамаарлаар авна. 2. IL нь 5-10 ба 15-20 байхад 1 дүгээр хүснэгтэд заасан R0-ийн дундаж утгыг элсэнцэр, шавранцар ба шавар хөрсний харгалзах утгаар нь авна.

 

2 дугаар хүснэгт

 

Тайлбар: Нягт элсэнд R0-ийн өгөгдлийн утгыг авахдаа, нягтралыг пенетрацын туршилтын аргаар тодорхойлсон бол 100%, хөрсний лабораторийн туршилтын үр дүнгээр тодорхойлсон бол 60%-иар тус тус өсгөж тооцно.

 

3 дугаар хүснэгт

 

Тайлбар: 3 дугаар хүснэгтэд өгөгдсөн тогтоогдсон эсэргүүцэл R0 нь элсэнцэр чигжээстэй том хэмхдэст хөрсөнд хамаарна. Хэрэв том хэмхдэст хөрсөнд шаварлаг дүүргэгч 40%-иас их байвал R0-ийг IP, IL ба е-гээс хамааруулан 1 дүгээр хүснэгтээс авна.

4 дүгээр хүснэгт

Хөрс	k1, м	k2
Хайрга, сайрга, том ба дунд зэргийн ширхэглэлтэй хайргархаг элс	0.10	3.0
Жижиг ширхэгтэй элс	0.08	2.5
Тоосорхог элс, элсэнцэр	0.06	2.0
Шавранцар ба хатуу, хагас хатуу төлөв байдалтай шавар	0.04	2.0
Шавранцар, уян налархай ба агилуун уян налархай төлөв байдалтай шавар	0.02	1.5

 

 

 

Адилтгасан суурийг тэгш өнцөгт параллельпипед хэлбэртэй авахыг мөрдлөгө болгоно. Гадсан суурийн ростверка нь хөрсөнд суух тохиолдолд зураг 1 ба 2, харин ростверка нь хөрснөөс дээш түвшинд байрлалтай тохиолдолд зураг 3 ба 4, суулгамал худган сууринд зураг 5-аар тус тус суурийн хэмжээснүүдийг авна.

Суурийн гадасны улнаас дээш хамаарагдах хөрсний үрэлтийн тооцоот өнцгийн дундаж утгыг дараах томьёогоор тодорхойлно.

                                          (1)

энд: -гадасны суултын гүний хэмжээнд хамаарагдах i дүгээр үе хөрсний дотоод үрэлтийн өнцгийн тооцооны утга,

- мөн, энэ үе хөрсний зузаан, м- ээр,

d- хөрсний тооцоот түвшингээс доош суулгасан гадасны суултын гүн, 7 дугаар бүлгийн зүйл 7.2-ын заалтуудын дагуу байрлалыг тогтооно.

Адилтгасан суурийн буурь хөрсний даах чадварыг 7 дугаар бүлгийн зүйл 7.5-ын заалтуудын дагуу шалгана. Ингэж шалгахдаа зохиомол суурийн ёроолын түвшинд, огтлол 3-4-өөр авах ба, хөрсний даралтын дундаж р, kPa (тх/м2), хамгийн их pmax, kPa (тх/м2), утгыг дараах томьёогоор тодорхойлно.

p= NC/(aCbC);                                                                                      (2)

pmax= NC/(aCbC) + [6aC(3MC+2Fhd)]/[bc((d4k/cb)+3a3C)],                (3)

 

энд: NC- буурь хөрсөн дээрх адилтгасан суурийн даралтын хэвийн үйлчлэлийн хэсэг ба 1-2-3-4-д хамаарагдах хөрс ба гадас, ростверка, худгийн жинг хамтатган авч тооцоонд оруулна.

Fh, MC- мөн, гадаад ачааллын харгалзах хэвтээ үйлчлэлийн хэсэг, kH (тх), ба хөрсний тооцоот түвшин дэх адилтгасан суурийн хэвтээ огтлолын гол тэнхлэгтэй харьцангуйгаар тооцох момент, kH/b (тх.м), 7 дугаар бүлгийн зүйл 7.2 заалтын дагуу авна.

d- хөрсний тооцоот түвшингийн харьцаагаар авах адилтгасан суурийн суултын гүн, м-ээр, (зураг 1-5-ыг үзнэ үү).

aC, bC- адилтгасан суурийн урт ба өргөний хэмжээ, м-ээр, ачааллын үйлчлэлийн хавтгайд параллель ба түүнтэй перпендикуляраар авна.

k- пропорциональ хамаарлын итгэлцүүр, 1 дүгээр хүснэгтээс авна.

cb-зохиомол суурийн ёроолын түвшингийн хөрсний дэвсэлтийн итгэлцүүр, kH (тх/м3), дараах томьёогоор тодорхойлно.

d1 < 10 байхад cb = 10k,

d1 > 10 байхад cb = kd1.

1 дүгээр хүснэгт

 

Зураг 1. Гадас нь хөрсөнд φm-ээс бага налуутайгаар суух, росверк нь хөрсөнд байрласан адилтгасан суурь

Зураг 2. Гадас нь хөрсөнд φm-ээс их налуутайгаар суух, росверк нь хөрсөнд байрласан адилтгасан суурь

 

Зураг 3. Гадас нь хөрсөнд φm-ээс бага налуутайгаар суух, росверк нь хөрснөөс дээш байрласан адилтгасан суурь

Зураг 4. Гадас нь хөрсөнд φm-ээс их налуутайгаар суух, росверк нь хөрснөөс дээш байрласан адилтгасан суурь

 

 

 

 

 

 

Зураг 5. Буугч худгийн суурийн хэмжээг тооцоонд авах бүдүүвч

а- өргөсгөж шатлаагүй; б- өргөсгөж шаталсан

Хөрсний үеүдийн даах чадварыг шалгах аргачлал

Хөрсний үеүдийн даах чадварыг дараах нөхцөлөөр заавал шалгана.

 

энд: p- бага гүнд суух адилтгасан суурийн ёроолын түвшинд үйлчилж байгаа хөрсөн дээрх дундаж даралт, kPa (тх/м2),

- шалгаж байгаа дэвсгэр хөрснөөс дээш орших, хөрсний тооцоот хувийн жингийн дундаж (үе үеэр) утга,  =19.2 kH/м3 (2тх/м3)-ээр авахыг зөвшөөрнө.

d- хөрсний тооцоот гадаргуугаас доош суусан, бага гүнд суух суурийн ёроолын гүн, м- ээр, 5 дугаар хавсралтаар тогтооно.

zi- суурийн ёроолоос шалгаж байгаа үе хөрсний гадаргуу хүртэлх зай, м-ээр

-1 дүгээр хүснэгтээс авах итгэлцүүр,

R- дэвсгэр үе хөрсний тооцоот эсэргүүцэл kPa (тх/м2), шалгаж байгаа үе хөрсний дээврийн байрлалын гүнд, 18 дугаар хавсралтын томьёо 1-ээр тодорхойлогдоно.

- байгууламжийн зориулалтын ач холбогдлоор авах найдварт ажиллагааны итгэлцүүр,1.4-өөр авна.

Итгэлцүүр   -ийн утгыг zi/b- ийн харьцаанаас хамааруулж, суурийн талбайн дүрс нь дугуй бол zi/b, тэгш өнцөгт бол а/b- гээр тус тус авна. Энд а- тэгш өнцөгтийн суурийн их тал, b- бага тал буюу дугуйн голч.

Гадсан буюу суулгамал худган суурийн доорх дэвсгэр үе хөрсний даах чадварын шалгалтыг, 19 дүгээр хавсралтын дагуу хэмжээсүүдийг авч, адилтгасан сууриас доош байгаа гэж үзнэ.

 

1 дүгээр хүснэгт

1.             Гүүр барих голын гольдролын хэв шинжийг үнэлгээг хүснэгт NoГХШ-д заасны дагуу тодорхойлно. Үүнд:

1.1.           Гольдролын ангиллыг хэв шинжээр нь тогтоох,

1.2.           Гольдролын тогтворжилтыг тогтоох,

1.3.           Голын дагуу зүсэлтийн хэлбэржилтийн ангилалтыг тогтоох,

1.4.           Судалгааны үеийн гольдролын шилжилтийн зэргийг тогтоох зэрэг болно.

1.5.           1.1-1.4- д заасныг үндэслэн ерөнхий үнэлгээг тогтоох

2.             Дээр 1-д заасан үнэлгээний үр дүнг харгалзан ус залах байгууламжийн сонголтыг хийхийг мөрдлөгө болгоно.

3.             Дээр заасан үнэлгээг гаргахдаа гүүр барих хөндлөн огтлолын хэсгээр (ердийн нөхцөлд хамаарах) нэвтэрч байгаа тооцоот үерийн их усны зарцуулалтын хэдэн хувь нь татмын хэсгээр гарч байгааг тооцсон байна. Хэрэв татмын хэсгээр үерийн их усны зарцуулалтын 15%-иас илүү нь өнгөрч байвал ус залах байгууламжийг заавал төсөллөх шаардлагатай гэсэн журмыг баримтална. Гэхдээ ус залах байгууламжийн зэрэглэлийг дээр 1- д зааснаас хамааруулан сонголт хийнэ.

4.             Голын салаа, татуурга дээр гүүр төсөллөх шийдлийг гольдролын хэв гажилтын шинж чанарыг тогтоосон үнэлгээнээс хамааруулан тогтоох ба энэ нь гольдролын тогтворгүй болон тогтвор багатай гэсэн үнэлгээ авсан тохиолдолд хамаарахгүй.

5.             Гольдролын ангилал 7-д хамаарч байгаа тохиолдолд голын салаан дээр гүүр төсөллөхийг хориглоно.

6.             Гольдролын тогтворжилтын тоог дараах томьёогоор тодорхойлно.

l= d/i                                      (1)

энд:

l- аллювийн хурдасны зонхилох ширхэглэлийн голч, мм-ээр, гармын инженер геологийн дүгнэлтийг үндэслэн тогтооно.

i- голын уналт, м/км

 

 

 

Хүснэгт 1

Тэмдэглэгээ: 1. Сонгосон хувилбарын бэхэлгээний төрөл, хүчин чадлыг угаагдалтын тооцоо болон усны хурдыг үндэслэн тогтоогдсон заавар зөвлөмжийн дагуу тодорхойлно. 2. Гольдролын үнэлгээний үзүүлэлтүүдийн нэг нь л тогтоогдож байгаа бол харгалзах сонголтыг хүчин төгөлдөр гэж үзнэ.

 

 

1.           Халиа тошингийн үзэгдэл

Халиа тошингийн үзэгдэл нь авто зам ба түүний хиймэл байгууламжийн ашиглалтын явцад сөргөөр нөлөөлдөг байгалийн онцгой үзэгдэл ( зарим жил тохиох боловч зарим жил тохиохгүй байж болох ба жил бүр хэмжээ нь өөр өөр байна ) болно. Иймд халиа тошингоос хамгаалах арга хэмжээг техник-эдийн засгийн тооцоо болон орчны байр зүйн бусад нөхцөлийг харгалзахын зэрэгцээ доор заасныг мөрдлөгө болгон тооцно.

1.1.           Халиа тошинг тооцох нь

а. Шинээр байршуулах гүүр болон ашиглагдаж байгаа гүүрийн хэсгийн голын савын хэлбэржилтийг судалж халиа тошин тархаж болох тоог тогтооно.

б. Тархалтын тоо гэдэг нь голын савд халиа тошингийн ус дэлгэж хөлдөхийн хирээр мөсний түвшин дээшилж, дараа дараагийн үүсэж байгаа халиа тошин өмнөх түвшингийн өндөржилтөөс хамаарч аль хэвгий ихтэй тал руу чиглэлээ өөрчилж дэлгэх тэр боломж хэд байгааг тогтоох явдал болно.

1.2.           Хоёр талдаа татамгүй хавчигдмал голын хувьд халиа тархалтын тоо 1 байна.

Нэг талдаа татамтай голын хувьд халиа тархалтын тоо 2 байна.

хоёр талдаа татамтай голын хувьд халиа тархалтын тоо 3 байна.

Зарим голд халиа тархалтын тоо 3-аас их байх тохиолдол байгаа нөхцөлд байр зүйн зураг болон голын хөндлөн огтлолын хэлбэр дүрсийг ашиглан нарийвчлан тогтооно.

2.         Халиа тошин дэлгэж эхлэх болон дэлгэх үйл явц дуусах хугацаа

2.1.      Халиа тошин үүсэж эхлэх болон дуусах хугацааг хугацааг доор 1 дүгээр хүснэгтэд зааснаар авна.

1 дүгээр хүснэгт

Үзүүлэлт	Хамгийн хүйтэн сарын үнэмлэхүй бага хэмийн дундаж , С0
	-15…-20	-20…-25	-25…-30	-30…-35	> - 35
Халиа тошин дэлгэх хугацаа, хоногоор	60	68	77	85	90

 

2.                  Халиа тошингийн мөсний зузааныг тооцох нь

3.1.      Халиа тошингийн усны нэг удаагийн дэлгэж байгаа зузаан нь 4-5 см байна.

3.2.      Халиа тошингийн мөсний нийт зузааныг халиа тархалтын тоонд харьцуулснаар тооцоот зузааныг тодорхойлно.

3.3.      3.2-т тооцсон зузааныг гольдролын хоёр талын эргийн дээд түвшин дээр нэмж авснаар халиа тошингийн гүүрээр нэвтрэх түвшинг тогтооно. Гэхдээ бага усны түвшингээс дээш гольдрол дүүрч хөлдөх хугацааг нийт халиа дэлгэлтийн хугацаанаас хасаж авна. Гольдролын эргийг давж халиа тошин урсах хүртэлх энэ хугацаанд халиа тархалтын тоо 1-ээс ихгүй байна.

3.                  Халиа тошингийн мөсний түвшингээс дээших цэвэр зай хэмжээ

4.1.           3.3-аар тогтоосон түвшингээс дээш алгаслал байгууламжийн доош улны түвшин хүртэлх зай нь доор 2 дугаар хүснэгтэд зааснаар байна.

 

2 дугаар хүснэгт

Үзүүлэлт		Алгаслал байгууламжийн улны түвшин, м-ээр
Хамгийн хүйтэн сарын үнэмлэхүй бага дундаж , С0	- 15…- 20	0.75(Hхалиа)+Hшар ус+0.5
	- 20…- 25	0.80(Hхалиа)+ Hшар ус +0.5
	- 25…- 30	0.85(Hхалиа)+ Hшар ус+0.5
	- 30…- 35	0.90(Hхалиа)+ Hшар ус +0.5
	> - 35	0.95(Hхалиа)+ Hшар ус +0.5

 

4.2.           2 дугаар хүснэгтээр тодорхойлогдох алгаслал байгууламжийн улны түвшин нь 1 дүгээр бүлгийн 2 дугаар хүснэгтэд заасан үерийн их усны түвшингээр тодорхойлогдох алгаслал байгууламжийн улны доод түвшингээс бага байж болохгүй.

4.3.           Дээр заасан 1.1-4.2 заалтууд нь ямар нэг хэмжээгээр цөн түрдэг голуудад хамаарахгүй .

4.4.           Гүүрийн доорх халиа тошингийн мөсний дээд түвшингээс алгаслал байгууламжийн доод түвшин хүртэлх энэ овор хэмжээ нь хаврын шар усыг нэвтрүүлэх хүчин чадлыг хангасан байх болно. Гэхдээ энэ овор хэмжээ нь хаврын шар усны үерийн 25%-ийн магадлалд хамаарах усыг л нэвтрүүлж байхад хангалттай гэж үзнэ.

4.5.           НХАЛИА- г дараах хялбаршуулсан томьёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

 

НХАЛИА = ( 0.05 tХАЛИА )/n ,

 

энд:

0.05- нэг удаа тархах халианы мөсний зузаан, м-ээр,

tХАЛИА- халиа тархалтын хугацаа, хоногоор, 1 дүгээр хүснэгтээс авах ба шаардлагатай гэж үзвэл судалгаагаар тогтооно.

n- халиа тархалтын тоо, дээр 1-д заасны дагуу тодорхойлно.

НШАР УС- шар усны үерийн түвшин, БНбД 2.01.14-86 болон энэхүү нормын 23 дугаар хавсралтаар тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

 

 

 

 

 

 

1.1.           Хур бороо болон хаврын шар усны их зарцуулалтын тооцоог БНбД 2.01.14-86-гийн 4 ба 5 дугаар бүлгүүдэд заасныг үндэслэн хийнэ.

1.2.           Судалгаагүй голын их усны зарцуулалтын тооцоог дээр 1-д зааснаас гадна "Хязгаарын эрчимжилтийн арга"-аар тодорхойлж харьцуулалт хийнэ. Эдгээр харьцуулалтаас сонголт хийхдээ хайгуул судалгаа болон үерийн ул мөрийг тооцоонд оруулан авч үзнэ.

1.3.           "Хязгаарын эрчимжилт"-ийн аргаар тодорхойлогдсон их усны зарцуулалт нь БНбД 2.01.14-86-гийн дагуу тодорхойлогдсоноос бага байвал харьцуулалтад авч үзэх шаардлагагүй.

 

2.1.           Энэхүү тооцооны аргачлал нь 100км2-аас бага ус хураах талбайтай, гольдролын урт нь 20 км-ээс ихгүй байх хуурай сайрууд болон жижиг гол горхинд хүчин төгөлдөр байна.

2.2.           Жижиг хэмжээний гүүрийн овор хэмжээг дараах томьёогоор тодорхойлно.

b= QC/(1.33H1.5),

энд: b- гүүрийн доорх ус чөлөөтэй нэвтрүүлэх өргөн, м-ээр,

QC- гүүрээр нэвтэрч байгаа шахагдсан усны зарцуулалт, м3/с,

H- гүүрийн өмнөх шахагдсан усны гүн, м-ээр.

2.3.           Дээр 2-т заасны дагуу гүүрийн доорх ус нэвтрүүлэх овор хэмжээг тогтоохдоо гольдролын хэсгийг зориуд бэхэлсэн байхаар тооцно. Бэхэлгээний төрөл болон ус нэвтрүүлэх хүчин чадлыг усны урсгалын хүлцэх хурдны хэмжээг үндэслэн тогтооно. Усны урсгалын хүлцэх хурд нь бэхэлгээний төрлөөс хамааран доор хүснэгтэд заасны дагуу байна.

 

Бэхэлгээний төрөл	Чулууны хэмжээ, см	Урсцын дундаж гүн, м-ээр
		0.4	1.0	2.0	3.0
		Урсцын хүлцэх хурд, м/с
Өрмөл чулуун, 40 кг-аас багагүй жинтэй	>30х30х30см	3.0	3.5	4.0	4.5
Бетон, В15	-	6.0	7.0	8.0	9.0
Зуурмагаар нэгтгэж бэхэлсэн чулуун	-	5.0	6.0	7.0	8.0
Том хэмжээний өрмөл чулуу, 96 кг-аас багагүй жинтэй	-	6.5	8.0	10.0	12.0

2.4.           Дээр зүйл 2-т заасныг үндэслэн гүүрийн доорх овор хэмжээг тогтоосны дараа гүүрийн өмнөх шахагдсан усны түвшинг дараах томьёогоор тодотгон тогтооно.

H= 0.83(QC/b0),

b0- гүүрийн сонголт хийж авсан чөлөөт зай, м-ээр.

2.5.           Гольдролын бэхэлгээг шууд хөрсөн дээр нь буюу эсвэл элс хайрган суурин дээр 15-25 см-ийн зузаантай чулуугаар 1 ба 2 үе бэхлэхээр төсөллөхийг хориглоно.

 

3.1.           Гарах талын бэхэлгээг эхэлж тооцох шугам нь алгаслал байгууламжийн (урсгалын доод талын) хамгийн гаднах, гүүрийн тэнхлэгтэй параллель шугам байна.

3.2.           Гарах талын бэхэлгээний төгсгөлд буюу рисбермийн хөрсөнд суух гүн нь дараах томьёогоор тодорхойлогдоно.

hРИСБЕРМ= hУХАГДАЛТ + 0.5,

энд: hРИСБеРМ- гарах амсрын бэхэлгээний төгсгөлд хийгдэх рисбермийн хөрсөнд суусан гүн, м-ээр,

hУХАГДАЛТ- рисбермийн өмнө үүссэн ухагдалт, м-ээр,

0.5- рисбермийн ухагдалт явагдахгүй үлдэх нөөц гүн, м-ээр авна.

Гарах талын бэхэлгээний харьцангуй уртыг доорх томьёогоор тодорхойлно.

A= LБЭХЭЛГЭЭ/(b*tga),

A- бэхэлгээний харьцангуй урт,

LБЭХЭЛГЭЭ- гарах талын амсрын бэхэлгээний урт, гольдролын дагуу чиглэлд авна.

a- амсрын хэсгээс гарсан урсгал задгайрч чиглэл үүсэх өнцөг, хэрэв захын тулгуурыг далавч ханатайгаар төсөллөж байгаа бол энэ нь урсгалын чиглэл ба далавчийн хоорондох өнцөг байна. Захын тулгуур нь конустай бол 450-аар авна. a өнцгийн утга 450- аас ихгүй байна.

Бэхэлгээний харьцангуй урт А-г доорх хүснэгтээс сонголт хийж авна.

 

А	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
hУХАГДАЛТ/Н	1.55	1.00	0.80	0.65	0.60	0.55	0.55	0.50	0.45	0.40	0.40

 

3.3.           Гарах амсрын бэхэлгээний урт нь захын тулгуурын конусын хормойн радиусыг 2 дахин авснаас багагүй байна.

3.4.           Гүүрийн орох амсрын хэсгийн бэхэлгээг бүтээцийн хийцлэлтийн шаардлагыг үндэслэн хийнэ. Гэхдээ орох талын конус болон замын далангийн хормойд хийгдсэн рисбермийн гаднах шугамаас дотогш оруулан хийхийг хориглоно.

3.5.           Гүүрийн доорх хэсгийн бэхэлгээний бүтээц нь гарах талын шулуун бэхэлгээний бүтээцтэй адил байна.

 

 

 

1.1.           Уулын хажуу бэлээс угаагдсан болон гулсах байдлаар бий болсон хөрс болон чулуугаар ханасан уулын усны урсцыг уруй гэж тооцно.

1.2.           Уруй нь гарал үүсэл ба төрөл

1.3.           Уруйг гарал болон үүслээр нь үндсэн хоёр төрөлд хуваагдана.

1.4.           Төрөл 1. Энэ төрөлд эрчимтэй ба үргэлжилсэн борооны улмаас үүссэн уруйн үер хамаарна. Энэ төрлийн уруйг авч үзэхдээ доор заасныг мөрдлөг болгоно. Үүнд:

а. Аадрын ус богино хугацаанд огцом буух болон усархаг бороо удаан хугацаагаар үргэлжлэн орсноос урсцын үндсэн хэмжээ ба хамгийн их зарцуулалтыг бий болгох нөхцөлийг бүрдүүлж байгаа ус хураах талбайн хэсэг,

б. Транзит гольдрол- Уруй үүсэхэд оролцож чадаагүй урсцад хамаарах ус хураах талбайн хэсэг,

в. Хэвгий нь багасаж, уруй сарниж эхлэх ус хураах талбайн хэсэг.

Энэ хэсэгт хөрс ба чулууны зөөгдөлт зогсонги байдалд орж, ус нь гольдрол дагуу болон хажуу тийшээ сарнин зайлж конус выносын тогтоцууд бий болох талбайн хэсэг.

1.5.           Төрөл 2. Энэ төрөлд уулын мөсдөлттэй болон мөстөлгүй нуур, их хэмжээний талбай эзлэн дэлгэж хөлдсөн, гүнээрээ ердийн голуудтай харьцуулахад хэд дахин их зузаан мөсдөлттэй мөсөн голууд задарч гэнэтийн маш их хэмжээний урсац үүссэнээс уулын хөндий дагаж тогтсон гольдрол болон түүний татмын хэсгүүд нь энэхүү урсцыг хэвийн байдлаар нэвтрүүлэх боломж алдагдах хэмжээний нөхцөл байдал үүсгэж байгаа уруй хамаарна.

Энэ төрлийн уруй нь голын хөндийн дагууд дайран өнгөрч байгаа газартаа гамшгийг бий болгох өндөр магадлалтай учир тусгайлсан хайгуул судалгаа, тооцооны үндсэн дээр шийдлийг гаргах ба уг шийдэл нь дайран өнгөрч байгаа зам ба түүний хиймэл байгууламжийг тухайн сав газрын хөгжлийн хэтийн төлвийн ТЭЗҮ болон уруй дайран өнгөрөх голын сав газарт байгаа суурин газар, үйлдвэр завод болон бусад объектуудыг хамгаалах, нүүлгэн шилжүүлэхтэй нягт холбоотой бүхэл бүтэн цогц арга хэмжээний хэрэгжилт байх учир энэхүү зөвлөмжөөр зохицуулагдахгүй болно.

2.1.      Уруйн төрөл 1-ийг тооцохын тулд доор заасан үзүүлэлтүүдийг тодорхойлно. Үүнд:

а. Болзошгүй гулсалт үүсэж болох хажуу бэлийн хэсгүүд,

б. Хөрс болон чулуулгийн зөөгдөлтийн эрчимжилтийн байдал,

в. Гулсалт болон зөөгдөлтийн байршлыг замтай харьцуулж байр зүйн зураглал ашиглаж тогтоосон зураглал,

г. Уруй үүсгэж байгаа талбай ба нийт ус хураах талбайн харьцааг тодорхойлох,

д. Өмнө нь бий болж байсан уруйн ул мөрөөр судалгаа хийж зөөгдөж тогтсон хөрс (нүдэн баримжаагаар болон эсвэл шурф ухах болон өрөмдлөг хийх аргаар тогтоогдсон) чулууны тархалтын өргөн, ширхэглэлийн дундаж хэмжээ болон хөрс чулууны давхаргын зузааныг тогтоох,

е. Уруйн идэвхжилтийн зэрэглэл.

 

3.1.           Усны урсцын хэмжээг томъёо 1-ээр, хэрэв энэ томьёогоор бодоход өгөгдөл нь тогтоогдоогүй бол өөр бусад аргачлалд хамаарах хүлээн зөвшөөрөгдсөн аргыг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

W = 1000(h-z)F*g,                                                     (1)

энд: h- 30 минутад унах хур тунадасны хэмжээ, мм-ээр,

z- ургамлын норолтоос үүсэлтэйгээр илрэх хур тунадасны алдагдал, 1 дүгээр хүснэгтээс авна.

A- ус хураах талбай, км2- аар,

g- хур тунадасны жигд бус уналтын итгэлцүүр, 2 дугаар хүснэгтээс авна.

1000- бүх хэмжээсүүдийг м-т шилжүүлсэн утга, h болон z-ийн мм-ээр илэрхийлэгдсэн тоон утгыг шууд хэрэглэнэ.

4.1.           Уруйн урсцын бүрэлдэхүүнийг цэвэр ус болон хатуу урсац гэж ангилан авч үзэх ба цаашид энэ ойлголтыг хэрэглэнэ.

Хатуу материалуудын концентраци (S)-ийн хэмжээг томьёо (2)-оор тодорхойлно.

S= (T/(T+1))*100%,                                                  (2)

5.1.           Уруйн эзлэхүүнийг Томьёо (3)-аар тодорхойлно.

Wуруй= T+1 , (3)

Т- Хатуу урсцын харьцангуй эзлэхүүн, нягт байдлаар, м3,

1-усны эзлэхүүн, м3

Хатуу материалын концентраци S-ийн утга нь 20-60% хүртэл хэлбэлзэнэ. Хязгаарын утга нь S= 70% байх ба энэ үед уруйн урсцын явц зогсоно.

6.1.           Уруйн урсгалын хурдыг Томьёо (4)-өөр тодорхойлно.

Vуруй = mуруй H2/3 i1/2,                         (4)

Уруйн mуруй нь урсгалын дотоод эсэргүүцэл гэсэн утгаар тодорхойлогдох ба концентраци S-ээс шууд хамааралтай байна.

H- урсцын дундаж гүн, м-ээр,

i- гольдролын хэвгий,

S= 0-5 байхад хатуу урсац агуулаагүй ус гэж тооцох ба mуруй = m байна.

mуруй нь 0-(10-15) хүртэл хэлбэлзэх ба дундаж утгаараа томьёо ( 5 )- аар тодорхойлогдоно.

mуруй = m [(70-S)/70]1/2,                                (5)

7.1.           Уруйн үед гольдролын угаагдалтын итгэлцүүрийг томьёо (6)-аар тодорхойлно.

p= ( Vуруй / V0 )n ,                                           (6)

 

Vуруй- уруйн урсгалын хурд ,

V0- хөрсний угаагдаж эхлэхийн өмнөх хурд , НИИМП 72- ын дагуу тогтооно.

n- mуруй-тай пропорциональ зэрэг, 3 дугаар хүснэгтээс авна.

8.1.           Уруй бүхий голын саваар хөндлөн дайран өнгөрч байгаа замын гүүрийн аль болох уруйн өргөнийг бүхэлд нь хамаарах нэг алгаслалтайгаар төлөвлөхийг зөвлөмж болгоно.

8.2.           Хэрэв гольдрол дотор (уруйн урсгалд шууд өртөж байгаа хэсэгт) тулгуур төлөвлөх шаардлага гарвал тулгуурыг цилиндр хэлбэртэй байхаар тогтооно.

8.3.           Төмөрбетон тулгуурын бетоны хамгаалалтын үеийг ердийн нөхцөлөөс 1.5 дахин өсгөж авахыг мөрдлөгө болгоно.

9.1.           4 дүгээр хүснэгтийн дагуу тооцоог нарийвчлан хийсний дараа тооцоогоор гарсан үр дүнг хайгуул хэмжилт, судалгааны үр дүнтэй харьцуулах замаар сонголтыг хийх боломжийг судална.

9.2.           4 дүгээр хүснэгтийн үр дүнгийн хамаарлаар графикууд байгуулж, график дээр тооцооны бүсийг тогтоох ба энэ бүс дэх хатуу материалын концентраци S-ийн тооцоот утгыг сонгоно.

10.1.       Алгаслал байгууламжийн дам нурууны улны доод ирмэгийн түвшинг томьёо (7)-гоор тодорхойлно.

Ндоод түвшин = Нуруй + D,                                              (7)

энд: Нуруй- уруйн урсцын түвшин, м-ээр,

D- чөлөөт зай, 1 м-ээс багагүйгээр авна. Гэхдээ төлөвлөж байгаа гарам нь хоёр талдаа хатуу (угаагдалтад тэсвэрлэх хад болон хадархаг хөрстэй бол) мөрөгцөг бүхий байр зүйн нөхцөл байдлыг үүсгэж байгаа бол 1.5-аас багагүй байна.

11.1         Судалгаагаар 3-аас доошгүй морфстворыг авч үзэх ба тус бүрд нь уруйн өнгөрөлтийн тооцоог 4 дүгээр хүснэгтэд заасны дагуу хийвэл зохино.

12.1.       Хөдөлгөөний бага эрчимтэй болон орон нутгийн зориулалттай авто замд уруйн урсцыг шууд зам дээгүүр нэвтрүүлэхийг доорхи нөхцөлийг харгалзан зөвшөөрч болно. Үүнд:

а. Зураг төсөл боловсруулах "техникийн даалгавар"-т онцгой нөхцөлөөр заасан байх,

б. ТЭЗҮ-ээр үндэслэл нь тодорхойлогдсон байх,

в. Хайгуул, зураг төслийн байгууллагаас санал болгосныг эрх бүхий байгууллага зөвшөөрсөн байх,

Ургамлын норолтоос үүсэлтэй алдагдал

1 дүгээр хүснэгт

Ургамалжилтын үзүүлэлтүүд	z, мм- ээр
Өтгөн өвс, ховроор тохиох бут сөөг	5
Дунд зэргийн ой, бут сөөг	10
Өтгөн ой	15
Тайга, саад тотгор ихтэй газар, хөвдөрхөг намаг	20-40

 

Хур тунадасны жигд бус уналтын итгэлцүүр

2 дугаар хүснэгт

Ус хураах талбайн талуудын хамгийн их урт буюу өргөн, км	Итгэлцүүр, g
5	0.97
10	0.82
15	0.54
20	0.36

 

Уруйг тооцох үндсэн үзүүлэлтүүд

3 дугаар хүснэгт

Ус хураах талбайн эрозид орсон байдал	Харьцаа	Урсгалын үзүүлэлтүүд	S, %	Т	Т+1	m		n, Томьёо (6)
						10	15
Бага	0	Ус	0-5	0	1.00	10	15	0.80
Сулавтар	0.05-0.10	Зөөгдмөл хөрс	20	0.25	1.25	8.5	13	0.68
Дунд зэргийн	0.11-0.20	Чулуутай зөөгдмөл хөрс	33	0.50	1.50	7.3	11	0.58
Хүчтэй	0.21-0.40	Чулуутай зөөгдмөл хөрс	50	1.0	2.00	5.3	8	0.43
Байгууламжид тулсан гулсалт, том хэмжээний саад үүсэх боломжтой			60	1.50	2.50	3.8	5.2	0.30
			70	2.40	3.40	0	0	0

 

Үндсэн үзүүлэлтүүдийг ашиглаж уруйг тооцох загвар

 

4 дүгээр хүснэгт

S,%

Усны урсац W-д харгалзах уруйн хэмжээ

w, м2

H1%,м

B=L, м

mуруй

u, м/с

Q1%, М3/с

n

P1%

Угаагдалтын дараах гүн,м

Хатуу урсац, мян.м3

Бүгд, мян.м3

Хамгийн их

Ердийн нөхцөлөөр

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

0-5

0

1W

Х

х

х

10(15)

х

Q1%

0.80

х

х

х

20

0.25W

1.25W

Х

х

х

8.5(13)

х

х

0.68

х

х

х

33

0.5W

1.50W

Х

х

х

7.3(11)

х

х

0.58

х

х

х

50

1W

2W

Х

х

х

5.3(8)

х

х

0.43

х

х

х

60

1.50W

2.50W

Х

х

х

3.8(5.2)

х

х

0.30

х

х

х

65

1.95W

2.95W

Х

х

х

2.0(2.6)

х

х

0.16

х

х

х

70

2.40W

3.40W

Х

х

х

0(0)

0

0

0

1.0

х

х

 

12.2.       Уруйн урсац нь зам дээгүүр нэвтрэхдээ замын хийц бүтээцийг эвдрэл оруулахгүй байх хэмжээнд тооцогдсон байна. Бэхэлгээний өргөний хязгаар нь нь зам дээгүүр нэвтэрч байгаа уруйн өргөний хоёр захаас тус бүр 5 м-ээс багагүй байхаар төсөллөлтөд зохицуулалт хийнэ.

12.3.       Уруйг зам дээгүүр аюулгүй байдлаар нэвтрүүлэх хийц бүтээцийн хамгийн үр ашигтай бөгөөд энгийн загвар нь лоток байна.

12.4.       Дээр 12.2-д зааснаар байгууламжийг барьж ашиглах тохиолдолд замын даланд үерийн ус тулж ирэх буюу далан дээгүүр нэвтэрч байгаа үед тээврийн хөдөлгөөнийг хориглох арга хэмжээг ашиглалтын явцад зохицуулахаар заана.

Тайлбар:

1.         Энэхүү хүснэгтийн дагуу тооцоог хийхдээ s=(0-5) гэсэн мөрийг Q1% гэсэн нөхцөлөөр авах ба түүнээс дооших мөрүүдийг хатуу урсцыг тооцсоноор тооцно.

2.         х- гэсэн тэмдэглэгээтэй нүднүүд тооцоонд хамаарахыг заасан болно.

3.         Энэхүү хүснэгтийн W-ийн утга нь томьёо (1)-ээр тогтоогдох ба тогтоогдсон утгыг хүснэгтийн илэрхийлэлд оруулж тооцно.

4.         mуруй- д хамаарах 6 дугаар баганан дахь хаалтан доторх тоон утга нь хязгаарын утга байна.

 

 

 

Mu	-		хөмрөлтийн момент
Mz	-		барьж тогтоох момент
Qr	-		хөдөлгөн шилжүүлэх хүч
Qz	-		тогтоон барих хүч
L	-		тооцоот алгаслал
H	-		өндөр
1+m	-		динамик илтгэлцүүр
M	-		ажлын нөхцөлийн илтгэлцүүр
gn	-		зориулалтаар нь авах найдварт ажиллагааны илтгэлцүүр
gf	-		ачааллын найдварт ажиллагааны илтгэлцүүр
2 дугаар бүлэг " Ачаалал ба үйлчлэл"
A	-		талбай
P	-		төвлөрсөн босоо ачаалал
Fh	-		төвлөрсөн хэвтээ хөндлөн хүч
M	-		хүчний момент
G	-		шилжилтийн модуль
Sf	-		үрэлтийн хүчнээс үүсэлтэй эсэргүүцлийн хүч
Sh	-		резин тулах хэсгүүдийн реактив эсэргүүцлийн утга
T	-		үе
P	-		явганаар зорчигчийн босоо түр ачааллын эрчим
pv	-		асгаасын жингийн босоо даралт
V	-		хөдөлгөөнт түр ачааллын босоо үйлчлэлийн эквивалент ачааллын эрчим
Vh	-		тархмал хэвтээ ачааллын эрчим
y	-		хоолойн хэсэглэл дээрх даралтыг тодорхойлох үеийн шугаман ачаалал
u	-		хэвтээ тархмал ачааллын эрчмээр тодорхойлогдох утга
qo	-		салхины хурдны даралтын эрчим
gn	-		хөрсний хэвийн хувийн жин
vvb	-		зөөврийн чулуулгийн хувийн жин
Vt	-		тогтоосон хамгийн их хурд
l	-		нөлөөний шугамын ачааллын урт
A	-		нөлөөний шугамын оройгоос төгсгөл хүртэлх хамгийн бага зайны проекц
A	-		тулах хэсэг дахь резин үеүдийн нийлбэр зузаан
h,hx	-		хоолойн асгаасын өндөр
d	-		голч
r	-		радиус
d	-		тулах хэсэг дахь шилжилт
f	-		гулдангийн нум
c	-		дугуйны ачаалал явах ангитай хүрэлцэх урт
jn	-		хөрсний дотоод үрэлтийн хэвийн өнцөг
Оn	-		бетоны суултын хязгаарын харьцангуй хэв гажилт
cn	-		бетоны гулсалтын хувийн хэв гажилт
t	-		температур
tn,T	-		хамгийн их эерэг температур
tn,x	-		хамгийн бага харьцангуй температур
T3	-		битүүлэлтийн температур
D1	-		температурын хэлбэлзэл
z	-		гүүрийн хөрсөн дахь тулгуурын тоо
z	-		тогтоож байгаа гулмайн тоо
a	-		нөлөөний шугамын оройн харьцангуй байрлал
a	-		шугаман тэлэлтийн илтгэлцүүр
h	-		ачааллын хослолын илтгэлцүүр
gf	-		ачааллын найдварт ажиллагааны илтгэлцүүр
cv	-		хоолойн хэсэглэлийн босоо даралтын илтгэлцүүр
1+m	-		динамик илтгэлцүүр
1+(2/3)m
in	-		хажуугийн хэвийн даралтын илтгэлцүүр
Cw	-		салхины үйлчлэлээс бүтээцийн нүүрэн талд ирэх эсэргүүцлийн аэродинамик илтгэлцүүр
kn	-		өндрөөс хамаарч хурдны даралтын өөрчлөлтийг тооцох илтгэлцүүр
S1	-		бусад зурвасын хөдөлгөөнт ачааллын үйлчлэлийг тооцох илтгэлцүүр
mn	-		үрэлтийн илтгэлцүүрийн хэвийн утга
mmax, mmin	-		үрэлтийн илтгэлцүүрийн хамгийн их ба хамгийн бага утга
3 дугаар бүлэг " Бетон ба төмөрбетон бүтээц"
Материалуудын үзүүлэлтүүд
Бетоны хэвийн эсэргүүцэл
Rbn		-		Тэнхлэгийн шахалт
Rbtn		-		Тэнхлэгийн суналт
Бетоны тооцооны эсэргүүцэл
Хязгаарын төлөв байдлын 1 дүгээр бүлгийн тооцоо
Rb		-		Тэнхлэгийн шахалт
Rbt		-		Тэнхлэгийн суналт
Хязгаарын төлөв байдлын 2 дугаар бүлгийн тооцоо
Rb,ser		-		Тэнхлэгийн шахалт
Rbt,ser		-		урьдчилан хүчитгэсэн элементийн ан цав үүсэлтийн тооцооны тэнхлэгийн суналт
Rb,mc1		-		урьдчилан хүчитгэх, тээвэрлэх ба угсрах үеийн дагуу ан цав үүсэлтийн эсрэг тэсвэрлэлтийн тооцооны тэнхлэгийн шахалт
Rb,mc2		-		уян материалын эсэргүүцлийн томьёогоор тооцох ашиглалтын үеийн ачааллын тооцоон дахь тэнхлэгийн шахалт
Rb,sh		-		гулзайлтын үеийн цууралт
Арматурын суналтын хэвийн эсэргүүцлүүд
Rsn		-		хүчитгээгүй
Rpn		-		хүчитгэсэн
Арматурын суналтын тооцоот эсэргүүцлүүд
Rs		-		Хүчитгээгүй
Rp		-		Хүчитгэсэн
Rsc		-		хүчитгээгүй – шахалтад
Rpc		-		шахалтын бүсэд байрлалтай хүчитгэсэн
Уян харимхайн модулийн харьцаа
N1		-		бат бэхийн тооцоонд авна, мөн хүчитгэсэн арматуртай, тэрчлэн тэсвэрлэлийн тооцоонд
nI		-		мөн, хүчитгэдэггүй арматуртай элементийн тэсвэрлэлтийн тооцоонд авна.
Геометр үзүүлэлтүүд
AIb		-		бетоны шахалтын бүсийн огтлолын талбай
Ab		-		нийт бетон огтлолын талбай
Ared		-		элементийн огтлолын шилжүүлсэн талбай
Ired		-		хүндийн төвтэй харьцангуйгаар байх элементийн шилжүүлсэн огтлолын инерцийн момент
Wred		-		элементийн шилжүүлсэн огтлолын эсэргүүцлийн момент, захын суналтын ширхэглэлийн хувьд авснаар
As, AIs		-		суналтын ба шахалтын хүчитгээгүй дагуу арматурын огтлолын талбай
Ap, AIp		-		мөн, хүчитгэсэн арматурын
m		-		арматурлалтын илтгэлцүүр,
B		-		дөрвөлжин огтлолын өргөн, тавр ба двутавр, мөн хайрцган огтлолын хавирганы өргөн,
bIf		-		тавр, двутавр ба хайрцган огтлолын шахалтын хэсгийн бүсийн өргөн
H		-		огтлолын өндөр
hIf		-		тавр, двутавр ба хайрцган огтлолын шахалтын бүсийн шилжүүлсэн ( өргөсгөлийг оролцуулаад ) өндөр
ho		-		огтлолын ажлын өндөр
X		-		бетоны шахалтын бүсийн өндөр
as, ap		-		хүчитгэсэн ба хүчитгээгүй дагуу арматурын хүндийн төвөөс огтлолын хамгийн ойр орших ирмэг хүртэлх зай
aIs, aIp		-		мөн, шахалтад байгаа арматур
ec		-		шилжүүлсэн огтлолын хүндийн төвтэй харьцангуй дагуу хүч N- ийн эксцентриситет
h		-		төвийн бус шахалтын үеийн хөндлөн гулзайлтын нөлөөг тооцох илтгэлцүүр
eo		-		дагуу хүч N- ээс төвийн бус шахалтын огтлолын суналтад байгаа арматурын хүндийн төв хүртэлх тооцоот зай
e,eI		-		N хүчний байршлын тэнхлэгээс төвийн бус суналтад байгаа огтлолын суналтын ба шахалтын арматурын хүндийн төв хүртэлх зай
i		-		хөндлөн огтлолын инерцийн радиус
r		-		цөмийн зай
d		-		дугуй элементийн голч, арматурын шилбэний нэрлэсэн голч
Бетон дахь хүчдэл
sbt		-		түр ачаалал доорх урьдчилан хүчитгэсэн элементийн бетоны суналтын бүсийн сунгагч ( алдагдлыг тооцсоноор ) хүчдэл
smt, smc		-		үндсэн сунгагч ба үндсэн шахагч хүчдэл
sbx, sby		-		бетон дахь хэвийн хүчдэлүүд ( дагуу тэнхлэгийн дагуу ба мөн тэнхлэгт хэвийн чиглэлтэй )
ib		-		бетон дахь шүргэгч хүчдэл
Арматур дахь хүчдэл
ss		-		ачаалал доорх хүчитгээгүй суналтын арматурын хүчдэл
sp		-		ачаалал доорх суналтад байгаа хүчитгэсэн арматурын нийлбэр хүчдэл
spc		-		шахалтын бүсэд байрлалтай хүчитгэсэн арматур дахь тооцоонд оролцуулан авах үлдэгдэл хүчдэл
spc1		-		шахалтын бүсэд байрлалтай хүчитгэсэн арматурын тооцоот хүчдэл
4 дүгээр бүлэг "Ган бүтээц"
A		-		огтлолын бохир талбай
Abn		-		болтны огтлолын цэвэр талбай
An		-		огтлолын цэвэр талбай
Af		-		тавиур ( бүс)- ын огтлолын талбай
Aw		-		ханын огтлолын талбай
Awf		-		өнцгийн металл ширээсний огтлолын талбай
Awz		-		хайлах хязгаарын металлын огтлолын талбай
E		-		уян харимхайн модуль
F		-		хүч
G		-		шилжисхийлтийн модуль
Is		-		хавирганы огтлолын инерцийн момент
IsL		-		дагуу хавирганы огтлолын инерцийн момент
It		-		дам нурууны мушгиралтын инерцийн момент
Ix, Iy		-		х-х ба у-у тэнхлэгтэй харьцангуйгаар авсан бохир огтлолын инерцийн момент
Ixn, Iyn		-		мөн, цэвэр огтлолын
M		-		момент, гулзайлтын момент
Mcr		-		дам нурууны шахалтын бүсийн тооцоот уртын хязгаар дахь гулзайлтын осолтой момент
Mx, My		-		х ба у тэнхлэгт харгалзах момент
N		-		дагуу хүч
Ncr		-		осолтой хэвийн хүч
Q		-		хөндлөн хүч, хөдөлгөх хүч
Qfic		-		холболтын элементийн хөндлөн нөхцөлт хүч
Qs		-		нөхцөлт хөндлөн хүч
Rba		-		суурь ( анкер ) болтны суналтын тооцоот эсэргүүцэл
Rbh		-		өндөр бат бэхтэй болтны суналтын тооцоот эсэргүүцэл
Rbp		-		болтон холбоосын үрчийлтийн тооцоот эсэргүүцэл
Rbs		-		болтны зүсэлтийн тооцоот эсэргүүцэл
Rbt		-		болтны суналтын тооцоот эсэргүүцэл
Rbun		-		болтны гангийн хэвийн эсэргүүцэл
Rcd		-		булны голчийн шахалтын тооцоот эсэргүүцэл
Rdh		-		өндөр бат бэхтэй утас болон татлагын суналтын тооцоот эсэргүүцэл
RLp		-		нягт шүргэж байх үеийн цилиндр нугасан дахь орчны үрчийлтийн тооцоот эсэргүүцэл
Rp		-		төгсгөл ( булангийн )- ийн гадаргуу дахь гангийн үрчийлтийн тооцоот эсэргүүцэл
Rs		-		гангийн шилжилтийн тооцоот эсэргүүцэл
Rth		-		цутгамлын зузааны чиглэл дахь гангийн суналтын тооцоот эсэргүүцэл
Ru		-		суналт, шахалт, түр зуурын эсэргүүцлийн үеийн гулзайлтан дахь гангийн тооцоот эсэргүүцэл
Run		-		гангийн тасралтын түр зуурын эсэргүүцэл
Rwf		-		өнцгийн ширээсний зүсэлтийн тооцоот эсэргүүцэл
Rwu		-		суналт, шахалт, түр зуурын эсэргүүцлийн үеийн гулзайлтан дахь гагнаасан холболтын авалцалтын тооцоот эсэргүүцэл
Rwun		-		түр зуурын эсэргүүцэлд харгалзах ширээсний гангийн хэвийн эсэргүүцэл
Rws		-		гагнамал холбоосын залгалтын шилжилтийн тооцоот эсэргүүцэл
Rwy		-		ганамал холболтын залгаасны шахалт, суналт ба хязгаарын урсалтын үеийн гулзайлтын тооцоот эсэргүүцэл
Rwz		-		өнцгөн ширээсний огтлолтын тооцоот эсэргүүцэл
Ry		-		гангийн шахалт, суналт ба хязгаарын урсалтын үеийн гулзайлтын тооцоот эсэргүүцэл
Ryn		-		гангийн урсалтын хязгаар
S		-		үл хамаарах тэнхлэгтэй харьцангуй бохир огтлолын шилжиж байгаа хэсгийн статик момент
Wx , Wy		-		х-х ба у-у тэнхлэгтэй харьцангуй бохир огтлолын хамгийн бага эсэргүүцлийн момент
Wxn, Wyn		-		х-х, у-у тэнхлэгтэй харьцангуй цэвэр огтлолын эсэргүүцлийн хамгийн бага момент
b		-		өргөн
bef		-		тооцоот өргөн
bf		-		бүсийн өргөн
bh		-		хавирганы гадагш гарсан хэсгийн өргөн
e		-		хүчний эксцентриситет
ereL		-		Харьцангуй эксцентриситет ( ereL = e*A/Wv );
eef		-		Шилжүүлсэн харьцангуй эксцентриситет ( eef = ereLh );
h		-		өндөр
hef		-		ханын тооцоот өндөр
hw		-		ханын өндөр
i		-		огтлолын инерцийн радиус
imin		-		огтлолын инерцийн хамгийн бага радиус
ix, iy		-		х-х, у-у тэнхлэгтэй харьцангуй огтлолын инерцийн радиус
kf		-		өнцгийн ширээсний катет
L		-		урт, алгаслал
Lc		-		тулаасны урт
Ld		-		тулаасны урт
Lef		-		тооцоот, нөхцөлт урт
Lm		-		панелийн урт
Lw		-		гагнуурын ширээсний урт
Lx, Ly		-		х-х, у-у тэнхлэгүүдэд перпендикуляр хавтгай дахь элементийн тооцоот урт
m		-		ажлын нөхцөлийн илтгэлцүүр
mb		-		холболтын ажлын нөхцөлийн илтгэлцүүр
r		-		радиус
t		-		зузаан
tf		-		тавиур (бүс)- ын өргөн
tw		-		ханын зузаан
bf, bz		-		металл ба металлын хайлалтын хязгаарт харгалзах өнцгийн ширээсний тооцооны илтгэлцүүрүүд
gn		-		зориулалтаар нь авах найдварт ажиллагааны илтгэлцүүр
gm		-		материалын авах найдварт ажиллагааны илтгэлцүүр
gu		-		түр эсэргүүцлээр авсан тооцоон дахь найдварт ажиллагааны илтгэлцүүр
h		-		огтлолын хэлбэрийн нөлөөллийн илтгэлцүүр
l		-		уяншил ( l= Lef/i )
lx, ly		-		х-х, у-у тэнхлэгт перпендикуляр хавтгай дахь элементийн тооцоот уяншил
V		-		гангийн хөндлөн хэв гажилтын илтгэлцүүр ( Пуассон )
sx, sy		-		х-х, у-у тэнхлэгт параллель хэвийн хүчдэл
ixy		-		шүргэгч хүчдэл
j		-		дагуу гулзайлтын илтгэлцүүр
5 дугаар бүлэг " Гантөмөрбетон бүтээц "
ni		-		огтлолын i дугаар материалын шилжүүлэлтийн илтгэлцүүр
Ei , Eij		-		огтлолын i дугаар материал болон j хэлбэрийн арматур оролцсон үеийн уян харимхайн модуль
Ii , Iij		-		огтлолын буюу j дугаарын тооцоонд харьяалагдах түүний хэсгийн инерцийн момент
Wij		-		огтлолын j хэсгийн i дугаар хэсгийн эсэргүүцлийн момент
Ai , Aij		-		огтлолын талбай буюу түүний элементүүдийн талбай
Zij		-		i дугаар элементээс j дугаар хүндийн төв хүртэлх зай
b , bi		-		элементийн өргөн буюу түүний хэсгийн өргөн
ti , tij		-		j- гийн байршлыг заасан огтлолын i дугаар элементийн өргөн
Tn,max , tmax		-		ашиглалтын ба тооцоот хамгийн их температуруудын ялгавар
M , Mi , Mij		-		j дугаар тооцоот тохиолдлын үеийн i дугаар ажлын үе шатан дахь гулзайлтын момент
N , Ni , Nij		-		гадаад үйлчлэлийн хэвийн хүч буюу сольж байгаа хэсгийг бүрдүүлэгч материалуудын j дугаар хүчдэлийн байдлыг заасан огтлолын i дугаар хэсгийг солих
Si , Sij		-		j дугаар байршлыг заасан i дугаар хэлбэрийн хүчлэл ба үйлчлэлээс үүсэлтэй хөдөлгөгч хүчлэл
sij		-		j дугаар хүчлэлээс алгаслал байгууламжийн i хэсэг дэх хөдөлгөгч хүчлэлийн эрчим
Ri		-		огтлолын i дугаар материалын тооцоот эсэргүүцэл
Rbt		-		бетоны тэнхлэгийн суналтын тооцоот эсэргүүцэл
Rbt,ser		-		хүчитгэсэн төмөрбетон элементийн ан цав үүсэлтийн тооцоон дахь бетоны тэнхлэгийн суналтын тооцоот эсэргүүцэл
si , siL , sij		-		i дугаар огтлолын өөрөө тэнцвэржих хүчдэлийг заасан, огтлолын i дугаар материал дахь хүчдэл
Оi , Оij		-		огтлолын i дугаар материалын хэв гажилт буюу огтлолын j дугаар байрлалыг заасан i дугаар үйлчлэл
r		-		давтамжийн үзүүлэлт
АI , h		-		үйлчилж байгаа хүчлэлд оруулж тооцох залруулах илтгэлцүүрүүд
K		-		бетоны хэв гажилтын утгад оруулж тооцох залруулах илтгэлцүүр
Ycr		-		ан цав илрэлтийн үеийн бетоны ажлыг тооцсон илтгэлцүүр
m , mi		-		i дугаар материалын ажлын нөхцөлийн илтгэлцүүр буюу огтлолын элемент
Pi		-		огтлолын онцлог цэгүүд
6 дугаар бүлэг " Модон бүтээц "
Nd		-		тэнхлэгийн хүчлэлийн тооцоот утга
Md		-		гулзайлтын моментийн тооцоот утга
Qd		-		хөндлөн хүчний тооцоот утга
Ndd		-		хөдөлгөх буюу шахалтад чөмөг төмөр бүхий наамал холбоосын даах чадварын тооцоот утга
Модны тооцоот эсэргүүцэл
Rdb		-		Гулзайлтад
Rdt		-		ширхэглэлийн дагуу суналт
Rds		-		ширхэглэлийн дагуу шахалт
Rdc		-		мөн, наамал бүтээцэд
Rdqs		-		ширхэглэлийн дагуу шамралт
Rdq		-		ширхэглэлийн хөндлөн чиглэлийн бүх талбайн шахалт ба шамралт
Rdcq		-		мөн, наамал бүтээцэд
Rdqp		-		ширхэглэлийн хөндлөн чиглэл дахь орчны шамралт
Rdqa		-		мөн, элементийн уртын хэсэгт
Rdab		-		гулзайлтын үеийн ширхэглэлийн дагуух цууралт
Rdam		-		ширхэглэлийн дагуу цууралт
Rdsm		-		ширхэглэлийн хөндлөн цууралт
Rqq		-		ширхэглэлийн чиглэлд a өнцөг үүсгэсэн шахалт ба цууралт
Rdaf		-		гулзайлтын үе дахь ширхэглэлийн дагуух наамал заадасны цууралт
Rdaf		-		чөмөг төмөр бүхий наамал холбоосын холболтон дахь ширхэглэлийн дагуух наамал заадасны цууралт
Rdafa		-		ширхэглэлийн чиглэлд наамал наамал чөмөг төмөр нь a өнцөг үүсгэж байх үеийн чөмөг төмөр бүхий холболтон дахь наамал залгаасны цууралт
Тооцоот талбай
Abr		-		бохир хөндлөн огтлол
Ant		-		цэвэр хөндлөн огтлол
Ad		-		тогтворжилтыг шалгах үеийн хөндлөн огтлол
Aa		-		цууралт
Aq		-		хонхойлт
Бусад үзүүлэлтүүд
Sbr		-		үл хамаарах тэнхлэгт харьцангуй бохир огтлолын хэсгийн статик момент
Wnt		-		хорогдолтой огтлолын эсэргүүцлийн момент
Ix , Iy		-		х-х, у-у тэнхлэгтэй харьцангуй цэвэр огтлолын инерцийн момент
x , y		-		х-х, у-у үндсэн тэнхлэгээс огтлолын хамгийн хол цэг хүртэлх зай
L		-		хавтангийн тооцоот алгаслал
L		-		шонгийн онолын урт
La		-		нийлмэл элемент дахь салбаруудын холбоос хоорондын зай
La		-		нийлмэл элемент дахь колодканы урт
Lc		-		тогтворжилтыг шалгах үеийн элементийн тооцоот урт
Ls		-		ширхэглэлийн дагуу модны шамралтын талбайн урт
Ld		-		колодкан дээрх холбоосын цууралтын тооцоот урт
LL		-		төмөр чөмөгний бэхлэгдсэн урт
a		-		замын хөндлөн чиглэл дахь дугуй буюу гинжний мөрний хэмжээ
a		-		колодка хоорондын цэвэр зай
a		-		ухаасны гүн
b		-		дам нурууны өргөн
b		-		нийлмэл элементийн нийт өргөн
z		-		колодкыг цуулах хүчний мөр
d		-		голч
dL		-		төмөр чөмөгний доорх голч
d		-		гуалингийн нягтралын үеийн завсар
d		-		нэг банзны зузаан
t		-		холболтын элементүүдийн хамгийн бага зузаан
t1		-		холболтын элементүүдийн дундах элементийн зузаан
t2		-		холболтын элементүүдийн захын элементийн зузаан
t		-		замын хучлаганы зузаан
l		-		элементийн уяншил
la		-		нийлмэл элементийн салбаруудын уяншил
lz		-		нийлмэл элементийн шилжүүлсэн уяншил
n		-		анхны холболтон дахь огтлоосны тоо
nq		-		нэг залгаасан дахь холбоосын огтлоосны тоо
nf		-		элементүүдийн салбарлалт хоорондын залгаасны тоо
m		-		ажлын нөхцөлийн итгэлцүүр
mq		-		мөн, ширхэглэлийн хөндлөн чиглэлийн шамралт
ma		-		мөн, ширхэглэлийн дагуух цууралт
j		-		шахалтын элементийн даацын чадамжийг бууруулах илтгэлцүүр
mz		-		уяншлыг шилжүүлэх илтгэлцүүр
d		-		холбоосын хялбаршуулалтын илтгэлцүүр
x		-		тогтворжилтод хэвийн хүчний нэмэгдэл моментийн нөлөөллийг оролцуулан тооцох илтгэлцүүр
7 дугаар бүлэг " Буурь ба суурь "
Хөрснүүдийн үзүүлэлт
e		-		сүвшлийн илтгэлцүүр
IL		-		урсалтын үзүүлэлт
IP		-		уян харимхайн тоо
g		-		хувийн жин
j		-		дотоод үрэлтийн өнцөг
Rc		-		хадан хөрсний дээжүүдийн нэг тэнхлэгийн шахалтан дахь бат бэхийн хязгаар
Rnc				байгалийн чийгтэй шаварлаг хөрсний дээжүүдийн нэг тэнхлэгийн шахалтан дахь бат бэхийн хязгаар
Ачааллууд, даралт, эсэргүүцэл
F				хүчний тооцоот утга
M				хүчний момент
N				суурийн ёроолд хэвийн хүч
p , pmax				суурийн ёроолын хөрсөн дээр дундаж ба хамгийн их даралт
R				хөрсний тооцоот эсэргүүцэл
Ro				хөрсний зохиомол эсэргүүцлийн хүснэгтийн өгөгдлийн утга
Геометр үзүүлэлтүүд
b				суурийн ( бага тал буюу голч ) ёроолын өргөн
a				суурийн ёроолын урт
A				суурийн ёроолын талбай
d				суурийн суултын гүн
dw				усны гүн
h				хөрсний үеийн зузаан буюу асгаасын өндөр
eo				суурийн ёроолын төв тэнхлэгтэй харьцангуй тэнцүү үйлчлэлийн ачааллын эксцентриситет
r				ёроолын түвшин дахь огтлолын цөмийн радиус
W				бага ачаалагдсан ирмэгийн хувьд тооцогдох суурийн ёроолын эсэргүүцлийн момент
z				суурийн ёроолоос тооцох зай
Илтгэлцүүрүүд
gg				хөрсөнд хамаарах найдварт ажиллагаа
gn				байгууламжийн зориулалтаар авах найдварт ажиллагаа
gc				ажиллах нөхцөл