A

A

A

  • Нүүр
  • Сайдын тушаал
  • ТАНДАЛТАНД ХАМРАГДАХ ХХДӨ БА ҮҮСГЭГЧИД /ЭМС-ын 2017 оны А/328 дугаар тушаалаар хүчингүй болсон/
Бүлэг: 1979
/ЭМС-ын 2017 оны А/328 дугаар тушаалаар хүчингүй болсон/
 
Эрүүл мэндийн сайдын 2008 оны 185 дугаар
тушаалын хоёрдугаар хавсралт
 
ТАНДАЛТАНД ХАМРАГДАХ ХХДӨ БА ҮҮСГЭГЧИД
 
1. Хоол хүнсээр дамжих хордлогот халдвар ба халдварт өвчин үүсгэгчид:
·         Нян: S.aureus, Y.pseudotuberculosis, Y.enterocolitica, Cl.botulinum
Cl. perfringens, B.cereus, E.coli, V.choleraе, V.parahaemolyticus,
L. monocytogenes, B.anthracis зүйл, Streptococcus, Salmonella, Shigella, Klebsiella, Proteus, Enterobacter, Citrobacter, Campylobacter, Brucella төрөлд хамаарах үүсгэгчид; Pseudomonadaceae овгийн үүсгэгчид ба бусад
·         Вирус: Hepatitis A, Rotavirus, Poliovirus ба бусад
·         Эгэл биетэн/шимэгч: Cysticercus/Taenia, Echinococcus, Trichinella ба бусад
 
Хоол хүнсээр дамжих хордлогот халдвар болон халдварт өвчин
            А.00    Урвах тахал
А.01    Балнад, иж балнад
А.02    Сальмонеллын бусад халдвар
А.03    Шигеллиоз (цусан суулга)
А.04    Гэдэсний бактерт бусад халдвар
А.04.4 Escherichia coli-ийн халдвар
А.32    Листериоз
А.05.0 Хүнсний гаралтай Стафилококкийн хордлого
А.05.1 Ботулизм, хиамдал
А.05.2  CL. perfringens –ийн хоолны хордлого
А.05.3  Vibrio parahaemolyticus-ийн хоолны хордлого
А.05.4 Хүнсний гаралтай Bacillus cereus -ийн хордлого
А.05.8 Хүнснээс үүссэн бактерт бусад тодорхой хордлого
А.05.9 Хүнснээс үүссэн бактерт тодорхой бус хордлого
А.06 Амёбт халдвар
А.07 Эгэл биетэн гэдэсний халдвар
А.08 Вируст ба гэдэсний бусад тодорхой халдвар
 
 
2. Хоол хүнсээр дамжих химийн бодис ба хорууд:
Зохиомол байдлаар гарган авсан хүнсний бүтээгдэхүүн, хоолны химийн найрлагын өөрчлөлт (биологийн идэвхт хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн, эхийн сүү орлуулагч бүтээгдэхүүн гэх мэт) Хүнсний будаг, амт оруулагч, исэлтээс хамгаалагч, өнгө хувиргагч бодис
·         Үйлдвэрлэлийн технологийн шат дамжлага болон савлалт, хадгалалт,       тээвэрлэлтийн явцад бүтээгдэхүүн бохирдуулагч хүнд металл, органик ба органик бус нэгдлүүд
Ургамал, газар тариалангийн хортон шавьж, мэрэгчдийг устгах химийн хорт бодис Ахуйн хортoн шавьж, мэрэгчдийг устгах, ариутгал, халдваргүйтгэлийн химийн хорт бодис Хөгц мөөгөнцөрын хор - Aspergillus – Aflotoxin, бусад  mycotoxin Мал, амьтны түүхий эд дэх эм, бусад үлдэгдэл (даавар, вакцин, эмийн бодис)
 
 
Хоол хүнсээр дамжих химийн бодис ба хороор үүсгэгдэх хордлого
Т.51 Архины хордуулах нөлөө.
Т.52 Органик уусгуурын хордуулах нөлөө
Т.53 Өөхний ба анхилуун гидрокарбонатын галогены уламжлалын хордуулах нөлөө (Т.53.0-Т.53.9)
Т.54 Оглоруулах бодисын хордуулах нөлөө (фенол, бусад органик нэгдлүүд, хүчил, шүлт, Т.54.0-Т.54.9)
Т.56 Металлын хордуулах нөлөө (хар тугалга, мөнгөн ус, хром, кадьми, зэс, цайр, берилли, бусад металл, Т.56.0-Т.56.9)
Т.57 Бусад органик бус бодисын хордлого (хүнцэл, фосфор, манган, циант устөрөгч, бусад органик бус нэгдлүүд, бусад,  Т.57.0-Т.57.9)
Т.64 Афлотоксин ба бусад микотоксинаас бохирдсон хоолны хорт нөлөө
 
3. Ионжуулагч цацрагаас үүсэлтэй хордлого
Хүнсний бүтээгдэхүүн, түүхий эдийн хадгалалтын хугацааг сунгах зорилготой цацраг идэвхит үүсгүүрийн шарлага
Байгаль орчны цацрагийн бохирдол
 
4. Хоол хүнсээр дамжих хордлого хортой амьтан, ургамал
Т.61 Далайн хишигт хүнсний хорт бодист хордлого
Т61.0-Т61.9 Загас, хавч, нялцгай биетний хордлого, далайн хүнсний тодорхойгүй хордлого
Т.62 Хүнсэнд хэрэглэсэн бусад хорт бодист хордлого
Т.62.0 Хортой мөөг
Т.62.1 Хортой жимс
Т.62.2 Хортой ургамал

ХХДӨ-ний үүсгэгч, эмнэлзүйн явц, оношыг баталгаажуулах лабораторийн болон тархвар судлалын шалгуур үзүүлэлт
 
Өвчин
Өвчний төрөл
Нууц үе
Эмнэл зүйн ерөнхий шинж
Шинжлэгдэхүүн (өвчтөнөөс/хүнснээс/ажилчдаас)
Дамжиж болох хүнс
 
Лабораторийн болон тархвар судлалын шалгуур үзүүлэлтүүд
Үүсгэгч илрүүлэх
Ийлдэс хэвийг тодорхойлох
Таньцын өсөлт
Үүсгэгчийн тоо хэмжээ
Хор илрүүлэлт
Бусад шалгуур
Bacillius cereus
гастроэнтерит
Нянгийн хордлого, хордлогот халдвар
1-6 цаг
Бөөлжих хэлбэр: дотор муухайрах, огих, бөөлжих
Бөөлжис/ сэжигтэй хоол хүнс/-
Буруу хадгалсан цагаан будаа, үр тариан бүтээгдэхүүн, мах
Bacillius cereus
зүйлийн нян
Өвчтөн, шинжлэгдэхүүнээс  B. cereus-ын зарим ийлдэс хэв, шалгуур 
 
Тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс B. сereus  ³105 н.э/гр илрэх
Өвчтөний өтгөнөөс B. cereus илрүүлэх
Нянгийн өсгөвөр эсвэл энтер хорын фильтрат
 
7-20 цаг
 
Суулгах хэлбэр: хэвлийгээр өвдөх, гэдэс базлах, суулгах 
Өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас/ сэжигтэй хоол хүнс/-
Ботулизм
Нянгийн хордлого
2 цагаас 8 өдөр,
ихэвчлэн 12-36 цаг
Харааны өөрчлөлт, зовхи унах, мэдрэлийн судлын саажилт, залгихад хүндрэлтэй, ам хуурай,
хэл яриа хэвийн бус, амьсгалын замын саажилт
Цус, ялгадас/ сэжигтэй хүнс/
Гэрийн нөхцөлд ферментжүүлсэн шош болон үр тариан  бүтээгдэхүүн, лаазалсан хүнс, вакуумдсан хүнс
Өвчтөний ялгадас эсвэл тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс Clostridium botulinum
 
 
 
Ийлдэс, ялгадас, хүнснээс ботулины хор
Гэрийн нөхцөлд нөөшилсөн хүнс хэрэглэсэн өгүүлэмжтэй
Clostridium
perfringens
гастроэнтерит
 
Хордлогот халдвар
7-24 цаг
ихэвчлэн  8-12 цаг
 
Суулгах, гэдэс өвдөх, дотор муухайрах, хааяа халуурах
Баас, шулуун гэдэснээс арчдас,  сэжигтэй хүнс
Мах, шувуу, махны шүүс сүмс, урьдчилан чанаж болгосон хүнс
 
Ихэнх өвчтний  шинжлэгдэхүүнээс C.perfringens-ын зарим ийлдэс хэв
 
 
Тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс  ³105 н.э/гр C.perfringens,  өвчтөний ялгадаснаас  C.perfringens илрүүлэх
Ялгадас
наас хор  
 
Бруцеллез
Халдварт өвчин
Хэдэн өдрөөс хэдэн сар
Халуурах, бие эвгүйрхэх, ядрах
Өвчний хурц үед болон түүний дараах үед цус/ сэжигтэй хүнс/-
 
Өвчтөний цуснаас Brucella зүйл
 
Хурц үеэс хойш 3-6 долоо хоно-гийн дараа болон өвчний хурц үеийн дотор цусанд наалдуулах титр  ³4 дахин өсөх
 
 
 
Сальмонеллез
Халдварт өвчин
6-72 цаг
Суулгах, гэдэс өвдөх, заримдаа халуурах, дотор муухайрах, толгой өвдөх, хааяа бөөлжих
Өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас/ сэжигтэй хоол хүнс/ өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас
Пастеризаци хийгээгүй сүү, өндгөн бүтээгдэхүүн, мах, шувуу
 
Өвчтөний ялгадас, шулуун гэдэсний арчдаснаас (үжлийн шинжтэй үед цус, шээс) болон тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс Salmonell-ийн  ийлдэс хэв
 
 
 
 
Иерсиниоз
Халдварт өвчин
1-4 өдөр, заримдаа
3-7 өдөр
Суулгах, бөөлжих, халуурах, гэдэс өвдөх
Өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас, өвчний хурц үед болон түүний дараах үед цус/ сэжигтэй хоол хүнс/-
Гахайн мах, гахайн махан бүтээгдэхүүн
Ихэнх өвчтөний ялгадас, тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс Y.entercolitica, эсвэл Y.pseudotuberculosis
 
Хурц үе болон өвчин эхэлснээс хойш 2-4 долоо хоногийн дараа цусанд наалдуулах титр  ³4 дахин өсөх
 
 
 
Кампилобактер жежуни-гаралтай халдвар
Халдварт өвчин
1-3 өдөр
заримдаа
2-5 өдөр
Суулгах, хэвлийгээр өвдөх, ялгадасанд цус гарч болно, толгой өвдөх, халуурах
Өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас, өвчний хурц үед болон түүний дараах үед цус/ сэжигтэй хоол хүнс/-
Шувуу, пастеризаци хийгээгүй сүү
Ихэнх өвчтөний ялгадас, цус, тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс C.fetus subsp. jejuni
Ихэнх өвчтөний шинжлэгдэхүүнээс ижил ийлдэс хэв
Хурц үе болон өвчин эхэлснээс хойш 2-4 долоо хоногийн дараа цусанд наалдуулах титр  ³4 дахин өсөх
 
 
 
Vibrio parahaemo-lyticus
гастроэнтерит
 
Хоолны хордлого
3-72 цаг
дунджаар 12 – 24 цаг
Суулгах, хэвлийгээр өвдөх,
толгой өвдөх, бөөлжих, халуурах
Өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас/ сэжигтэй хоол хүнс/-
Загас, хясаа зэрэг далайн хүнс
 
Ихэнх өвчтөний ялгадаснаас ижил ийлдэс хэвтэй
Kanagava эерэг  V. parahaemo-lyticus
 
 
Тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс ³105 н.э/гр
V. parahaemo-lyticus
Өвчтөний ялгадаснаас V. parahaemo-lyticus илрүүлэх
 
Түүхий загас, далайн хүнс  идсэн өгүүлэмжтэй
Урвах тахал Холер
Халдварт өвчин
Хэдэн цагаас 5 хоног, дунджаар 2-3 хоног
Суулгах (цагаан будааны шүүс шиг ялгадас)
Өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас/ сэжигтэй хоол хүнс/ өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас
Бохирдсон загас, хясаа
Өвчтөний бөөлжис, ялгадас, тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс V.cholera
 
Дархлаажуулалтанд хамрагдаагүй өвчтөний хурц үе, эдгэрэлтийн үед ийлдсийн титр өсөх
 
Нянгийн өсгөвөр эсвэл энтер хорыг цагаан хулгана, эсийн өсгөвөрт  халдааж илрүүлэх
 
Шигеллез
Халдварт өвчин
1 – 7 хоног,
дунджаар 2-3 өдөр,  заримдаа 12 – 18 цаг
Суулгах,  ялгадас цус, салстай гарах, халуурах
Өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас/сэжигтэй хүнс/өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас
Ялгадсаар бохирдсон хүнс
Өвчтөний өтгөн болон шулуун гэдэсний арчдас, тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс Shigella-ийн ийлдэс хэв
Өвчтөн болон тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс ижил ийлдэс хэв илрэх
 
 
 
 
E.coli-н суулгалт
Халдварт өвчин эсвэл хордлогот халдвар
6-36 цаг
Суулгах, хэвлийгээр өвдөх, бөөлжих
Өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас/ сэжигтэй хүнс/ өтгөн, шулуун гэдэсний арчдас
Дутуу болгосон үхрийн мах, пастеризаци хийгээгүй сүү, жүүс, түүхий жимс ногоо, хүний ялгадсаар бохирдсон хүнс
 
Ихэнх өвчтөнөөс E.coli-н ижил ийлдэс хэв  
 
 
Нянгийн өсгөвөр эсвэл энтер хорыг цагаан хулгана, эсийн өсгөвөрт  халдааж илрүүлэх
 
Стафилококкын энтеротоксикоз (хоолны хордлого)
Нянгийн хорлого
0.5-8 цаг
Ихэвчлэн 2-4 цаг
Бөөлжих, суулгах
Бөөлжис, өтгөн/сэжигтэй хүнс/хамраас арчдас, шархны идээ
Чанаж болгосон мах, шувуу
Өвчтөн ба тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс (ажилчдын арьс, хамар, шархнаас) ижил төрлийн фаг
 
 
Тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс ³105 н.э/гр S.aureus
 
Тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс энтер хор илрүүлэх
 
Стрептококкын хоолойны үрэвсэл буюу улаан эсэргэнэ
Нянгийн хордлого
1-4 өдөр
Халуурах, хоолой өвдөх
Хоолойноос арчдас/сэжиг-тэй хүнс/хоолой-ны арчдас, шархны идээ  
 
Ихэнх өвчтөний хоолойноос A ба G бүлгийн стрептококкын ижил M, T төрөл илрэх
Ихэнх өвчтөн болон тархвар судлалын холбогдолтой хүнснээс A ба G бүлгийн стрептококкын ижил M, T төрөл илрэх
 
 
 
 
 
Гепатит А
Халдварт өвчин
10-45 голдуу 28-30 өдөр
Шарлалт, гастроэнтерит, шээс харлах,  томуу төст шинж тэмдгүүд 
Цус /-/цус
Ялгадсаар бохирдсон бүтээгдэхүүн, түүхий хясаа
-
-
--
-
-
Элэгний үйл ажиллагааны  сорил
Трихенеллез
Халдварт өвчин
3-30 өдөр
/5-15 өдөр/
Халуурах, эозинофил ихсэх, булчин өвдөх, суулгах, дотор муухайрах, гэдэс эвгүйрэх, нүдний зовхи хавдах
Булчингийн биопси, цус/гахайн болон бусад мах/-
Бохирдсон мах
Хүнсэнд larva илрэх, булчингийн биопсид трихенеллийн өндөг илрүүлэх
Халдварыг ийлдэс судлалаар батлах
 
 
 
Гахай, баавгай, арктикийн сүүн тэжээлтэн амьтны мах идсэн анамнезтай
Саажилт үүсгэдэг дун, хясааны хордлого
Хордлого
0.5-3 цаг
Уруул, ам, нүүрэнд саажилт үүсэх ,
Гастроэнтерит
-/сэжигтэй дун, хясаа/-
 
Тархвар судлалын холбогдолтой дун, хясааг барьсан уснаас dinoflagellates-ийн хортой зүйлийг их хэмжээгээр илрүүлэх
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той дун, хясаанаас саксихор илрүүлэх
Дун, хясаа идсэн анамнезтай
Ciguateria загасны хордлого
Хордлого
1-36 голдуу 2-8 цаг
Гастроэнтерит
ам хатах, уруул, хэл цээж, мөчдөд саажилт үүсэх
-/сэжигтэй загас/-
 
 
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той загаснаас cigua хор илрүүлэх
Ciquatera төрлийн загас идсэн анамнезтай
Puffer загасны хордлого
хордлого
10мин-с 3 цаг, голдуу 10-45мин
Уруул, хэл, нүүр, мөчдөд саажилт үүсэх, хөвөх  мэдрэмж, мэдээ алдах, бөөлжих, суулгах, амьсгалын дутагдал
-/сэжигтэй puffer загас/-
 
 
 
 
 
Рuffer загасанд tetrode хор илрүүлэх
Puffer загас идсэн анамнезтай
Scombroid загасны хордлого
хордлого
1мин-3цаг, голдуу 1 цаг хүртэл
Минчийж улайх, толгой өвдөх, толгой эргэх,
ам ба хоолой халуун оргих, дотор муухайрах, бөөлжих, urticaria, pruritus
-/сэжигтэй scombroidei  загас/-
 
 
 
 
 
Загасны булчингаас ≥100мг/100г хэмжээтэй гистамин илрүүлэх
Scombroidei  загас /туна, макерел/ идсэн анамнезтай
Гастроэнтерит үүсгэдэг мөөгний хордлого
хордлого
0.5-2 цаг
Гастроэнтерит
 
-/сэжигтэй мөөг/-
 
 
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той мөөгнөөс хортой химийн бодис илрүүлэх
Мөөг идсэн анамнезтай
Мөөг –архины хордлого
хордлого
0.5-2цаг
Улайх минчийх, аманд төмөр амтагдах, саажилт үүсэх, гар хавдсан мэдрэмж төрөх, архи уусны дараа бөөлжих
-/сэжигтэй мөөг/-
 
 
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той мөөгнөөс хортой химийн бодис илрүүлэх
Дисуфирам төст үйлчилгээ үзүүлдэг мөөгний төрөл, болон архи уусан анамнезтай
Мускарины бүлгийн мөөгний хордлого
хордлого
0.4-2цаг
Шүлс гоожих, хөлрөх, нулимс гарах, цусны даралт багасах, хүүхэн хараа нарийсах, амьсгаадах
-/сэжигтэй мөөг/-
 
 
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той мөөгнөөс мускарин илрүүлэх
Хортой мөөгний төрөл идсэн анамнезтай
ibotenic хүчил, мускимолын бүлгийн мөөгний хордлого   
хордлого
0.5-2цаг
Толгой эргэх, нойрмог улмаар  хөөрлийн байдалтай болох, сандрах,  дэмийрэх, харааны өөрчлөлт
-/сэжигтэй мөөг/-
 
 
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той мөөгнөөс ibotenic хүчил, мускимол илрүүлэх
 
Аматоксин, фаллотоксин гиромитрины бүлгийн мөөгний хордлого
хордлого
6-24цаг
Гастроэнтерит
элэгний эсвэл бөөрний дутагдал
 
-/сэжигтэй мөөг/-
 
 
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той мөөгнөөс аманитийн хор, фаллойдин, фаллойн, амантин илрүүлэх
Хортой мөөгний төрөл идсэн анамнезтай
Ургамлын хордлого
хордлого
янз бүр, голдуу 1цаг хүртэл
Хордсон төрөл зүйлээс хамаарч янз бүр
-/сэжигтэй ургамал/-
 
 
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той ургамлаас хортой химийн бодис илрүүлэх
Ургамлын хортой төрөл зүйл идсэн анамнезтай
Хүнд металлын хордлого
хордлого
1цаг хүртэл
Гастроэнтерит
 
Янз бүр, голдуу бөөлжис , шээс /сэжигтэй хүнс/-
 
 
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той хүнс, ундаанд металл өндөр агууламж тай илрэх
Металл саванд их хүчиллэгтэй хүнс, ундаа хадгалсан
Кадьмийн хордлого
хордлого
5мин-8 цаг
Ихэвчлэн 1 цаг хүртэл
Дотор муухайрах, бөөлжих, булчингаар өвдөх, шүлс гоожих, ходоод өвдөх
 
Далайн хүнс, сам хорхой, нальхан хорхой, хавч, үр тариа, самар 
 
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той хүнс, ундаанд кадьми өндөр агууламж тай илрэх
 
Мөнгөн усны хордлого
хордлого
1 долоо хоног ба дээш
Мэдээ алдах, хөл сулрах, булчин агших саажилт, хараа муудах, хараагүй болох, комд орох. Жирэмсэн эмэгтэй болон хөгжиж буй ураг илүү мэдрэмтгий
 
Органик мөнгөн усанд өртсөн загас, мөнгөн ус агуулсан фунгицидээр үйлчилсэн үр тариа
 
 
 
 
Хүнс, ундаанд мөнгөн ус өндөр агууламжтай илрэх
 
Зэс
хордлого
5 мин-8 цаг ихэвчлэн 1 цагаас бага
Дотор муухай оргих, бөөлжих, ногоон, хөх өнгөтэй зүйлээр бөөлжих
 
Металл сав
 
 
 
 
Хүнс, ундаанд зэс өндөр агууламжтай илрэх
 
Цайр
хордлого
Хэдэн цаг
Ходоод өвдөх, дотор муухай оргих, бөөлжих, суулгах, булчингаар өвдөх
 
Металл сав
 
 
 
 
Хүнс, ундаанд цайр өндөр агууламжтай илрэх
 
Хүнцэл
хордлого
Хэдэн цаг
Бөөлжих, гэдсээр хатгуулж өвдөх, суулгах
 
Бохирдсон хүнс
 
 
 
 
Хүнс, ундаанд хүнцэл өндөр агууламжтай илрэх
 
Метанол
хордлого
10 мин-хэдэн өдөр, ихэвчлэн 36 цаг
Төв мэдрэлийн систем гэмтэх, харааны гэмтэл, бодисын солилцоо хүчилших
 
Хуурамч дарс
 
 
 
 
Хүнс, ундаанд метанол өндөр агууламжтай илрэх
Өвчтөний цус, шээс, бөөлжсөнд метанол өндөр агууламжтай илрэх
 
Нитрит
хордлого
1-2 цаг
Дотор муухайрах, бөөлжих, хөхрөх, толгой өвдөх, толгой эргэх, бие сулрах, ухаан алдах, цус шоколадан бор өнгөтэй болох
 
Нитритийн давсны илүүдэлтэй утсан мах, хүнс, хүнсний ногоо
 
 
 
 
Хүнс, ундаанд нитрит өндөр агууламжтай илрэх
Өвчтөний цусанд нитрит өндөр агууламжтай илрэх
 
Химийн бусад хордлого
хордлого
Янз бүр, голдуу 1цаг хүртэл
Хортой бодисоос хамаарна
Янз бүр, бодисоос хамаарна/сэжигтэй хүнс/-
 
 
 
 
 
Тархвар судлалын холбогдол
той хүнс, ундаанаас  химийн бодис өндөр агууламж-тай илрэх
Хүнсний орчинд сэжигтэй химийн бодисыг хадгалсан, хэрэглэсэн