АГААРЫН ТЭЭВРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА, БАГА ОВРЫН ОНГОЦ, НИСДЭГ ТЭРЭГ

Хүчингүй эрх зүйн акт

Дэд бүтцийн сайдын 2003 оны 245 тоот тушаалын хавсралт

АГААРЫН ТЭЭВРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА, БАГА ОВРЫН ОНГОЦ, НИСДЭГ ТЭРЭГ

А БҮЛЭГ. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ

135.1. Зорилго

Энэ дүрмээр дараах агаарын хөлгөөр гүйцэтгэх агаарын тээврийн үйл ажиллагааг зохицуулна:

1. нисэх багийн гишүүдээс гадна 9 болон түүнээс цөөн хүний суудалтай, хөөрөлтийн хамгийн их жин (MCTOW) нь 5700 кг-аас дээшгүй онгоц;

2. нисдэг тэрэг.

135.2. Тодорхойлолт

Энэ дүрэмд заасан агаарын тээврийн үйл ажиллагаа гэдэгт нисэх багийн гишүүдийн суудлаас гадна 9-өөс цөөн суудалтай, хөөрөлтийн хамгийн их жин (MCTOW) нь 5700 кг-аас дээшгүй онгоц болон нисдэг тэргээр гүйцэтгэх агаарын тээврийн /арилжааны нислэгийн/ үйл ажиллагааг;

Үйл ажиллагааны заавар гэж ИНД-119.25, эсхүл 119.39-д шаардсан, Агаарын тээвэрлэгчийн нислэг, техникийн үйл ажиллагаанд мөрдөх үндсэн бичиг баримтыг;

Нисдэг тэрэгний гадна ачаалал гэж олс, тор, татлагын тусламжтайгаар хүн болон ачааг нисдэг тэрэгний гадна /доод/ талд бэхлэн тээвэрлэх, эсхүл татан авахыг;

Гэрчилгээ эзэмшигч гэж ИНД-119-ийн дагуу гэрчилгээжиж, агаарын тээврийн үйл ажиллагаа гүйцэтгэх эрх олгогдсон аж ахуйн нэгж, байгууллагыг;

Хөөрөлтийн нислэгийн замын сүлжээ, хөөрөлтийн нислэгийн зам, хөөрөлт үйлдэх зай, болон хөөрөлтийн гүйлт гэдгийг тухайн агаарын хөлгийг гэрчилгээжүүлсэн дүрмүүдэд заасантай адил утгаар авч үзнэ;

Босго гэж сааднаас чөлөөтэй ойртолтын гадаргуу нь хөөрөлт буултын зурвас (ХБЗ)-ны гадаргуутай 1:20 харьцаатай огтлолцож буй цэгийг тус тус ойлгоно.

135.3. Заавар, журмыг дагаж мөрдөх

Гэрчилгээ эзэмшигчийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа бүх ажилтнууд нь иргэний нисэхийн хууль тогтоомж, гэрчилгээ эзэмшигчийн үйл ажиллагааны заавар, журмуудыг судалж, дагаж мөрдөх үүрэгтэй.

135.4. Зорчигчид аюулгүй ажиллагааны мэдээлэл өгөх

Агаарын тээврийн үйл ажиллагаа гүйцэтгэж байгаа этгээд (агаарын хөлгийн дарга) нь зорчигч бүрд, тухайн нислэгийн онцлогт тохирсон ослын болон аюулгүй ажиллагааны мэдээллийг танилцуулсан байна.

Б БҮЛЭГ. НИСЛЭГИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

135.5. Агаарын хөлгийн нислэгт тэнцэх чадвар

Гэрчилгээ эзэмшигчийн агаарын тээврийн үйл ажиллагаанд ашиглаж байгаа агаарын хөлөг бүр нь зохих ангиллын хүчин төгөлдөр Нислэгт тэнцэх чадвар /НТЧ/-ЫН гэрчилгээтэй байна.

135.6. Багийн гишүүдийн нийтлэг хэл

Гэрчилгээ эзэмшигчийн:

1/ нисэх багийн гишүүд нийтлэг нэг хэлээр харилцан ойлголцох ба нисэх багийн аль нэг гишүүн монгол хэлээр ярьдаг байна.

2/ үйл ажиллагаанд оролцож байгаа бүх хүмүүс гэрчилгээ эзэмшигчийн журам зааврыг уншиж, ойлгох чадвартай байна.

135.7. Нислэгийн өмнөх бэлтгэл ба нислэгийн төлөвлөлт

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь төлөвлөсөн нислэгийн бэлтгэлийг хангахад шаардлагатай мэдээллийг агаарын хөлгийн даргад өгсөн байна.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэгийн төлөвлөгөөг

1/ агаарын тээврийн үйл ажиллагаа бүрийн өмнө, мөн

2/ зорчигч, ачаа тээш тээвэрлэх арилжааны нислэг бүрийн өмнө бэлтгэнэ.

(в) Энэ зүйлийн (б)-д шаардсан нислэгийн төлөвлөгөөг Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээ /НХҮ/-ний байгууллагад танилцуулна. Хэрэв нислэгийн үйл ажиллагаа нь хяналтгүй агаарын зайд ил харааны нислэгийн журмаар үйлдэгдэх бол нислэгийн төлөвлөгөөг-

1/ холбогдох нислэг хөдөлгөөний салбар нэгжид, эсхүл

2/ адил чанарын нислэгийн мэдээллийн үйлчилгээний нэгжид танилцуулна.

(г) 91.68-ын (а)-гийн (1), 91.60-ын (а) заалтуудаас гадна, гэрчилгээ эзэмшигч нислэгийн төлөвлөгөөг НХҮ-ний байгууллагад танилцуулж, агаарын хөлгийн даргад төлөвлөгөөний дагуу зөвлөмж өгсөн бол агаарын хөлгийн дарга нислэгийн төлөвлөгөөг батлах шаардлагагүй.

135.8. Авран хамгаалах тоног төхөөрөмжийн тухай мэдээлэл

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь Эрэн хайх, авран хамгаалах төвтэй шуурхай холбоо барихад зориулсан мэдээлэл /хаяг,: утасны дугаар/-ийг агаарын хөлөгт байгаа авран хамгаалах тоног төхөөрөмжүүд дээр байрлуулсан байна.

(б) Далайн эргээс 18 км /10 nm/-ээс дээш зайд үйлдэх нислэгийн үед, энэ зүйлийн (а)-д шаардсан мэдээлэлд дараах зүйлүүд багтсан байна:

1/ аврах завины тоо ширхэг, өнгө, төрөл маяг;

2/ дохионы пуужин байгаа эсэх;

3/ эмнэлгийн яаралтай тусламжийн болон цэвэр усны хангамжийн талаарх нарийвчилсан мэдээлэл;

4/ онцгой нөхцөл байдлын үед ашиглах зөөврийн радио төхөөрөмжийн төрөл, маяг, ажиллах давтамж.

135.9. Түлш

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь төлөвлөсөн нислэг, нислэгийн явц дахь дахин төлөвлөлтөд нийцсэн түлшний Заавартай байна.

(б) Түлшийг тооцоолохдоо дараах зүйлүүдийг үндэслэнэ:

1/ үйлдвэрлэгчийн зааварт тусгагдсан, эсхүл тэдгээрийг ашиглан боловсруулсан, агаарын хөлгийн маягийн гэрчилгээнд бичигдсэн өгөгдөхүүнүүдэд тохирсон журам, хүснэгт, графикууд;

2/ төлөвлөсөн нислэгийн нөхцөлүүд.

(в) Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэгт шаардлагатай түлшийг тооцоолохдоо дараах хүчин зүйлийг харгалзана:

1/ явгалалтын үед зарцуулагдах түлш;

2/ аялалд зарцуулагдах түлш;

3/ дараах нөөц түлш –

(i) гэнэтийн үед ашиглах түлш

(ii) нөөц аэродром руу нисэхэд шаардагдах түлш

(iii) эцсийн, нөөц түлш

(iv) нислэгийн төрлөөс шалтгаалан, нэмэгдэл түлш

4/ хэрэв шаардлагатай бол, нислэгийн явц дахь дахин төлөвлөлтөд шаардагдах түлш.

(г) Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэгийн төлөвлөгөө, эсхүл нислэгийн явц дахь дахин төлөвлөлтийг хийхдээ энэ зүйлийн (а)-д заасан Зааврыг дагаж мөрдөнө.

135.10. Бүхээгийн шалгах хуудас

Нисэх багийн гишүүд нь ердийн болон онцгой тохиолдлын үед тухайн агаарын хөлгийн Нислэгийн ашиглалтын зааварт нийцсэн бүхээгийн шалгах хуудсыг ашиглана.

135.11. Аюулгүй ажиллагаа–зорчигч

(а) Агаарын хөлгийн дарга нь:

1/ согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис, эм тариа хэрэглэсний улмаас агаарын хөлгийн аюулгүй ажиллагаа болон зорчигчдод аюул учруулж болзошгүй аливаа этгээдийг тээвэрлэхээс татгалзана;

2/ өвчтэй болон гэмтэл бэртэлтэй зорчигчийг, ослын үед тусламж үзүүлэхэд тохиромжтой суудалд суулгана;

3/ хууль хяналтын байгууллагын ажилтны харгалзаж яваа зорчигчийг гэрчилгээ эзэмшигчийн зааварт заасан журмын дагуу тээвэрлэнэ.

(б) Энэ зүйлийн (а)-гийн (1)-ийг үл харгалзан, эрэн хайх болон түргэн тусламжийн зорилгоор үйлдэх нислэгт, согтууруулах ундаа, эм тарианд мансуурсан, биеэ авч явах чадваргүй, агаарын хөлгийн болон зорчигчдын аюулгүй байдалд хор нөлөө үзүүлж болзошгүй аливаа этгээдийг тээвэрлэгчийн зүгээс
шаардлагатай арга хэмжээ авсан тохиолдолд тээвэрлэж болно.

135.12. Нисэх багийн бүхээгт нэвтрэх

Гэрчилгээ эзэмшигч нь, дор дурьдсанаас бусад аливаа этгээдийг нислэг үйлдэж байгаа агаарын хөлгийн нисэх багийн бүхээгт нэвтрэх, нисэгчийн суудал эзлэхийг хориглоно:

1/ нисэх багийн гишүүн;

2/ гэрчилгээ эзэмшигч болон агаарын хөлгийн даргаас зөвшөөрөл олгогдсон, эсхүл албан үүргээ гүйцэтгэж байгаа этгээд.

135.13. Нислэгийн бичлэгийн хэрэгсэлд тавигдах шаардлага

(а) Нисэх багийн гишүүн бүр, энэ дүрмийн 135.57-д шаардсан бүхээгийн дуу чимээ бичигч (cockpit-voice recorder)-ийг:

1/ хөдөлгүүр асаахаас өмнө, шалгах хуудас уншихаас эхлэн, нислэг дуусах хүртэл тасралтгүй ажиллуулна;

2/ хэрэв нисдэг тэргийг чихэвчний болон гар микрофоноос бичих хэрэгслээр тоноглосон бол гар микрофоныг 3000 метр /10000 фут/-ээс нам өндөрт ашиглана;

3/ хэрэв бүхээгийн дуу чимээ бичигч нь бичлэг арилгагчтай бол нислэгийн сүүлчийн 30 минутын бичлэгээс өмнөх бичлэгийг арилгадаг байна гэдгийг бататгана.

(б) Нисэх багийн гишүүн бүр, энэ дүрмийн 135.58-д шаардсан, нислэгийн өгөгдөхүүн бичигч /flight data rеcordег/-ийг:

1/ нисдэг тэрэг хөөрөлт үйлдэхээс эхлэн буулт үйлдэх хүртэл тасралтгүй ажиллуулна;

2/ бичигдсэн өгөгдөхүүнүүдийг дараагийн 10 цагийн нислэг үйлдтэл хадгална;

3/ нислэгийн өгөгдөхүүн бичигч ба түүний бичлэгийг шалгахдаа бичигдсэн өгөгдөхүүний 1 цагаас илүү бичлэгийг арилгаж болохгүй;

4/ энэ хэсгийн (3)-т заасны дагуу бичлэг арилгахдаа-

(i) хамгийн хуучин бичлэгийг сонгоно;

(ii)техник үйлчилгээний холбогдох бичиг баримтад тэмдэглэнэ.

135.14. Түлшээр сумлах, түлш юүлэх ажиллагаа

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, зорчигчдыг агаарын хөлөгт суулгаж, эсхүл агаарын хөлгөөс буулгаж байгаа, мөн үндсэн хөдөлгүүрүүдээс аль нэг нь ажиллаж байгаа үед Class 3(а) түлшээр агаарын хөлгийг сумлах, эсвэл түлш юүлэх ажиллагааг гүйцэтгэж болохгүй.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, зорчигчдыг агаарын хөлөгт суулгах, эсхүл агаарын хөлгөөс буулгах үед гэрчилгээ эзэмшигчийн зааварт тусгасан журмын дагуу авран хамгаалах ажиллагааг гүйцэтгэх боломжгүй тохиолдолд Class 3(b) түлшээр агаарын хөлгийг сумлах, эсхүл түлш юүлэх ажиллагааг гүйцэтгэж болохгүй.

(в) Гэрчилгээ эзэмшигч нь агаарын хөлгийг түлшээр сумлах, эсхүл түлш юүлэх ажиллагааны үед гуравдагч этгээдэд хохирол учруулахаас сэргийлнэ.

135.15. Түлш асгарах

Түлшээр сумлах, түлш юүлэх үед зөвшөөрөгдөөгүй гадаргуу дээр түлш асгарсны улмаас хүн болон эд зүйлд аюул учруулж болзошгүй бол нислэгийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа аливаа этгээд –

1/ түлшээр сумлах, эсхүл түлш юүлэх ажиллагааг зогсооно;

2/ асгарсан түлшийг элс, үртэс, хуурай шороо, хөөс болон химийн хуурай гал унтраагч нунтаг зэргээр хучих арга хэмжээг яаралтай авна.

135.16. Аэродромын ашиглалт

(а) Гэрчилгээ эзэмшигчийн нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа аливаа аэродромын ил харааны хэрэгсэл, саадны хязгаарлалт, газар зүйн үндсэн өгөгдөхүүн нь:

1/ ашиглаж байгаа тухайн онгоцны үзүүлэлтүүдэд тохирсон байна;

2/ цаг уурын минимум нөхцөлөөр ашиглагддаг байна.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигчийн ашиглаж байгаа нисдэг тэрэг нь ИНД-91-ийн шаардлагуудыг хангасан байна.

(в) Гэрчилгээ эзэмшигч нь AIP-д нийтлэгдээгүй аэродромд нислэг үйлдэх бол дараах бүртгэл, мэдээлэлтэй байна:

1/ тухайн аэродромын өгөгдөхүүнүүд;

2/ аэродромын нөхцөл байдал тухайн нислэгийн аюулгүй ажиллагаанд нөлөөлөхгүй гэдгийг бататгасан журмууд;

3/ аюулгүй ажиллагааны болон шаардлагатай бусад тоног төхөөрөмжүүдийн нөхцөл байдал тухайн нислэгийн аюулгүй үйл ажиллагаанд нөлөөлөхгүй гэдгийг бататгах журмууд;

4/ тухайн аэродромын ашиглалтын хязгаарлалтууд.

(г) Өдрийн цагт, Ил харааны нислэгийн журам /ИХНЖ/-аар нислэг үйлдэх аливаа онгоцоор дараах шаардлагыг хангаагүй аливаа талбайд хөөрөлт, буулт үйлдэж болохгүй:

1/ ашиглаж байгаа хөөрч, буух зурвас /ХБЗ/ нь :

(i) онгоцны үндсэн тулгуур /хөл анги/-ын гадна талын хоёр дугуйны хоорондох зайнаас хоёр дахин өргөн;

(ii) хөөрөлт буулт үйлдэхэд тохиромжтой шулуун, зурвасын гадаргуу нь тэгш байна;

2/ ХБЗ-ны өргөн нь онгоцны далавчийн дэлгэц /размах/-ээс 2.5 дахин болон түүнээс дээш, эсхүл 30 метрийн аль ихээр нь тогтоогдсон байна.

(д) Энэ зүйлийн (г)-д зааснаас бусад онгоцоор дараах тохиолдолд аливаа
талбайд хөөрөлт, буулт үйлдэхгүй –

1/ ашиглах гэж буй онгоцны хувьд тухайн аэродромын лавлах код энэ дүрмийн Хавсралтын Хүснэгт 2-т тодорхойлогдоогүй бол;

2/ ХБЗ-ны өргөн нь Хавсралтын Хүснэгт 3-т заасан онгоцны кодны дугаараар тодорхойлогдох өргөнөөс бага бол;

3/ нислэгийн талбай /runway strip/-H хамгийн бага өргөн Хавсралтын Хүснэгт 4-т заасан лавлахаар тодорхойлогдоогүй бол.

(е) Гэрчилгээ эзэмшигч нь энэ зүйлийн (г) болон (д)-г үл харгалзан, аль нэг онгоцны маягийн хувьд (г) болон (д)-д тусгагдсанаас бага өргөнтэй ХБЗ-ыг дараах нөхцөлд ашиглаж болно:

1/ зурвасын хамгийн бага өргөнийг тухайн онгоцны Нислэгийн ашиглалтын зааварт заасны дагуу шалгах нислэгээр тодорхойлсон бол;

2/ зурвасын хамгийн бага өргөнийг ИНЕГ-ын дарга хүлээн зөвшөөрсөн бол.

135.17. Нэг хөдөлгүүртэй агаарын хөлгөөр ХНЖ-ын дагуу нислэг үйлдэх

Энэ дүрмийн дагуу нислэгийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа аливаа этгээд дараах шаардлагыг хангаагүй нэг хөдөлгүүртэй агаарын хөлгөөр Хэрэглэлийн нислэгийн журам /ХНЖ/-ын дагуу зорчигч тээврийн нислэг үйлдэхгүй:

1/ерөнхий шаардлага-

(i) үйлдвэрлэгчээс тухайн агаарын хөлгийг турбинт хөдөлгүүрээр тоноглосон;

(ii) агаарын хөлгийн турбинт хөдөлгүүр нь 100000 цаг тутмын техник үйлчилгээний хувьд Mean time between Failure (MTBE) 01/1000 ба түүнээс бага байх шаардлагыг хангасан;

2/ тоног төхөөрөмжид тавигдах шаардлага –

(i) тусдаа цахилгаан тэжээл бүхий харилцан хамааралгүй 2ш авиагоризонтын хэрэглэлтэй;

(ii) цахилгаан тоноглол ба чухал хэрэглэлийг цахилгаан тэжээлээр хангах харилцан хамааралгүй цахилгааны хоёр эх үүсгүүртэй;

(iii) хөдөлгүүрийн авто асаагуур ба түүнтэй ижил системтэй байх ба гэрчилгээ эзэмшигчийн Нислэг үйлдвэрлэлийн зааварт "онгоцны хөөрөлт, буулт ба агаарын сэгсрэлттэй нислэгийн үед хөдөлгүүрийн асаагуурын системийг үргэлжлүүлэн ажиллах байдалд залгасан байна" гэж заасан;

(iv) хөдөлгүүрийн тосонд төмрийн үртэс бий болсныг илрүүлэн нисэх багт дохиолох хэрэгсэлтэй;

(v) радио өндрийн хэмжигчтэй;

(vi) хөдөлгүүр удирдах бариул нь хөдөлгүүрийн түлшийг удирдах блокод дутагдал гарсан үед түүнийг алгасан хөдөлгүүрийг үргэлжлүүлэн удирдах боломжтой;

(vii) агаарт хөдөлгүүр унтарч 8300м (25000 фут)-ийн өндрөөс кабины өндөр 4300м (13000 фут) хүртэлх хэмжээнд тохиромжтой өнцгийг хадгалан доошлох үед хэрэглэх хангалттай тооны нэмэлт хүчилтөрөгчтэй;

(viii) ослын буулт үйлдэхэд тохиромжтой хамгийн ойрын аэродромыг тодорхойлж навигацын тооцоо хийх боломжтой;

(ix) агаарын хөлгийн нисэж буй тухайн өндөрт хөдөлгүүр унтарч буултад орох аюулгүй өндөр хүртэл тохиромжтой өнцгөөр гулгалт үйлдэхэд цахилгааны чухал шин болон автопилот, бусад тоноглолыг цахилгаан тэжээлээр хангах нөөц үүсгүүртэй;

(x) нэг нисэгчтэй агаарын хөлгийн хувьд гурван тэнхлэгийн удирдлага бүхий автопилоттой.

135.18. Үйл ажиллагааг хязгаарлах буюу түр зогсоох

Гэрчилгээ эзэмшигч нь, нисэхийн аюулгүй ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй нөхцөл байдлын талаар урьдчилан мэдсэн тохиолдолд тухайн нөхцөл байдлыг арилгах хүртэлх хугацаанд нислэгийн үйл ажиллагаандаа хязгаарлалт хийх, эсхүл үйл ажиллагаагаа түр хугацаагаар зогсоох арга хэмжээ авна.

135.19. Ил харааны нислэгийн журам /VFR/-aap үйлдэх нислэгийн хамгийн бага өндөр

(а) Энэ дүрмийн дагуу нислэг үйлдэж байгаа агаарын хөлгийн даргад ИНД-91.62- ын (в) заалт хамаарахгүй.

(б) Арилжааны нислэг үйлдэж байгаа агаарын хөлгийн дарга нь дараах тохиолдолд ИНД-91.62-ын (в)-гийн (З)-ыг үл харгалзан, ойртолт, хөөрөлт болон нислэгийн бусад маневрыг хүн, машин техник, барилга байгууламжаас 150 метр /500 фут/-ийн радиус дотор, гадаргуугаас дээш 150 метр /500 фут/-ээс нам өндөрт гүйцэтгэж болно:

1/ тухайн нислэгийн төлөвлөгөө нь, түүнд оролцох байгууллага, хүмүүсийн оролцоотойгоор хийгдсэн бол;

2/ нислэгийн үйл ажиллагаа нь аливаа хүн ба эд зүйлд аюул учруулахгүй бол;

3/ энэ хэсгийн (1)-д заасан төлөвлөгөөний дагуу нислэгийн үйл ажиллагаанд оролцох байгууллага, хүмүүст мэдээлэл хийсэн бол.

135.20. Усан дээгүүрх нислэг

(а) Планердаж, эсхүл авторотаци (даах сэнсний өөрийн эргэлт)-ийн тусламжтайгаар буух зай нь эргээс 18,6км /10 пт/-ээс дээш тохиолдолд, усан дээгүүр нислэг үйлдэх аливаа этгээд дараах шаардлагыг хангасан байна:

1/ агаарын хөлөгт байгаа бүх хүмүүс багтахуйц аврах завьтай байна; 2/ зорчигч бүр аврах хантааз өмссөн байна;

3/ нислэгийн төлөвлөгөө хийгдсэн, эсхүл 135.7-гийн дагуу нислэгийн мэдээллийн үйлчилгээний нэгжид танилцуулагдсан байна.

(б) Авторотацийн тусламжтай буух зай нь эргээс 18,6км /10 nm/-ээс дээш тохиолдолд, нэг хөдөлгүүрт нисдэг тэргээр усан дээгүүр нислэг үйлдэх аливаа этгээд дараах шаардлагыг хангасан байна:

1/ нисдэг тэрэг хийлдэг төхөөрөмжөөр тоноглогдсон байна;

2/ нисдэг тэргэнд байгаа бүх хүмүүс аврах хантааз өмссөн байна.

(в) Олон хөдөлгүүрт агаарын хөлгөөр үйл ажиллагаа эрхлэгчийн хувьд, энэ зүйлийн (а)-гийн (2)-ыг үл харгалзан, зорчигч бүр аврах хантааз ашиглах боломжтой байна.

(г) Эргээс планердаж, эсхүл авторотацын тусламжтайгаар буух боломжгүй зайд алслагдсан нислэг гүйцэтгэх аливаа этгээд нь –

1/ НХҮ-ний салбар нэгжтэй тохиролцсон нислэгийн төлөвлөгөөтэй байна;

2/ нислэгийг, Хэрэглэлийн нислэгийн журам (IFR)-aap гүйцэтгэнэ.

135.21. Онцгой нөхцөл байдлын үед авах арга хэмжээний төлөвлөгөө

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, нислэгт болон газар дээрх онцгой нөхцөл байдлын үед хүмүүс гэмтэж бэртэх магадлалыг аль болох бууруулахад чиглэсэн онцгой нөхцөл байдлын үеийн арга хэмжээний төлөвлөгөөтэй байна.

(б) Энэ зүйлийн (а)-д заасан төлөвлөгөө нь дараах зүйлүүдэд үндэслэсэн байна

1/ нислэгийн үйл ажиллагааны төрөл болон аяллын нийт урт;

2/ аэродромын газрын хангалт, тоноглолууд;

3/ тухайн орон нутгийн авран хамгаалах үйлчилгээ;

4/ НХУ-ын хангалт, тоноглолууд;

5/ агаарын хөлгийн маяг, суудлын тоо, төлбөрт ачаалал.

(в) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, нислэг дэх онцгой нөхцөл байдлын үед авах арга хэмжээний төлөвлөгөөнд дараах зүйлүүдийг тусгасан байна-

1/ нислэгт үүссэн онцгой нөхцөл байдлын үед арга хэмжээ авах, шийдвэр гаргах эрх бүхий этгээд нь дараах зүйлийг бататгана

(i) үүссэн онцгой нөхцөл байдлын талаар агаарын хөлгийн даргад мэдээлэл, зөвлөмж өгөгдсөн эсэх;

(ii) агаарын хөлгийн даргын шийдвэр зөв зүйтэй эсэх;

(iii) шийдвэрийн талаар бичлэг, тэмдэглэл хийгдсэн эсэх.

2/ энэ хэсгийн (1)-д заасны дагуу агаарын хөлгийн даргатай холбоо тогтоож чадаагүй тохиолдолд шийдвэр гаргах эрх бүхий этгээд нь дараах зүйлийг бататгана –

(i) авран хамгаалах ажиллагаа зарлагдсаныг;

(ii) тухайн нөхцөл байдалд шаардлагатай арга хэмжээ авагдаж байгааг.

(г) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, онцгой нөхцөл байдлын үед авах арга хэмжээний төлөвлөгөөний дагуу холбогдох хүмүүсийг шаардлагатай сургалтад хамруулсныг, мөн сургалтад хамрагдсан хүмүүс нь зохих ажиллагааг хэрэгжүүлэх чадвартай гэдгийг бататгана.

135.22. Хүн ам шигүү суурьшсан газар нутаг дээгүүрх нислэг

(а) ИНД-91.62-ын (а)-гийн (2)-ыг үл харгалзан нисдэг тэрэгний дарга нь хүн ам шигүү суурьшсан газар нутаг дээгүүр, хамгийн өндөр аливаа сааднаас дээш 300 м /1000 фут/-ээс нам өндөрт, нисдэг тэрэгнээс 600m /2000 фут/-ийн радиус дотор,дараах шаардлагыг хангасан нөхцөлд нислэг үйлдэж болно –

1/ дараах зүйлийг тусгасан нислэгийн төлөвлөгөөтэй байна –

(i) нислэгийн өндөр болон нислэг үйлдэх газар нутгийг тэмдэглэсэн зураг;

(ii) хүн болон эд зүйлд хохирол учруулахгүй байхыг баталгаажуулсан нислэг үйлдэх журмууд;

(iii) НХҮ-ний байгууллагад зайлшгүй шаардлагатай мэдээллүүд;

(iv) тухайн орон нутгийн эрх бүхий байгууллагад хүргүүлсэн албан бичгийн хуулбар, орон нутгийн эрх бүхий байгууллагаас тавьсан шаардлагуудыг дагаж мөрдөх талаар;

2/ тухайн нислэгийн үйл ажиллагаанд оролцох бүх байгууллага, хүмүүс энэ хэсгийн (1)-д заасан нислэгийн төлөвлөгөөтэй танилцсан байна;

3/ нислэгийн төлөвлөгөөг, нислэг үйлдсэн өдрөөс хойш 12 сараас доошгүй хугацаагаар хадгална.

(б) Энэ зүйлийн (а)-гийн дагуу нислэгийн үйл ажиллагаанд оролцсон агаарын хөлгийн дарга нь (а)-гийн (1)-д заасан нислэгийн төлөвлөгөөг дагаж мөрдөнө.

135.23. Нисдэг тэрэгний татлагат ачаалал

(а) Нисдэг тэргээр агаарын тээврийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа агаарын хөлгийн дарга нисдэг тэрэгний гадна татлагат ачаалал хийхийг хориглоно.

(б) Нисдэг тэргээр арилжааны нислэгийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа агаарын хөлгийн дарга ИНД-133.6-Г үл харгалзан, дараах тохиолдлуудад нисдэг тэрэгний гадна татлагат ачааллаар ачаа зөөвөрлөж болно –

1/ татлагат ачааллаар зөөвөрлөх ачаа нь агаарын хөлгийн бүхээгт байгаа зорчигчдынх бол;

2/ ИНД-133-т заасан, нисдэг тэрэгний нислэгийн үйл ажиллагааны /дүүжин тээвэрлэлтийн/ шаардлагуудыг хангаж байгаа бол;

3/ нислэг нь өдрийн цагаар, ИХНЖ-ын дагуу үйлдэгдэж байгаа бол;

4/ тухайн нисдэг тэрэг нь хөөрөлт буултын үеийн хамгийн их боломжит чадлаас 10%-иас доошгүй чадлын хязгаарт ажиллаж байгаа бол.

В БҮЛЭГ. ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХЯЗГААРЛАЛТ БОЛОН ЦАГ УУРЫН ШААРДЛАГУУД

135.24. Цаг уурын мэдээ

(а) Нислэгийг ИХНЖ-ын дагуу гүйцэтгэж байгаа этгээд нь тухайн нислэгт зориулан Тээвэрлэгч болон агаарын хөлгийн даргад өгөгдсөн цаг уурын мэдээг ашиглан нислэгийг төлөвлөж, гүйцэтгэж, хянана.

(б)Нислэгийг ХНЖ-ын дагуу гүйцэтгэх этгээд нь ИНД-174-ИЙн дагуу гэрчилгээ эзэмшигчээс авсан цаг уурын мэдээг ашиглан нислэгийг төлөвлөж, гүйцэтгэж, хянана.

(в) Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр, ХНЖ-ын дагуу үйлдэгдэж буй нислэгийн хувьд агаарын хөлгийн дарга нь буух-ойртолт болон буулт үйлдэхдээ ИНД-174-ийн дагуу хангагдах цаг агаарын үндсэн илтгэлийг ашиглаж болно.

135.25. ИХНЖ-аар нислэг үйлдэх цаг уурын нөхцөл

(а) ИХНЖ-аар нислэг үйлдэх замын дагуух, эсхүл тухайн нислэгийн замын тодорхой хэсэг дэх цаг агаарын бодит болон урьдчилсан мэдээнд, энэ зүйлийн (б), (в), (г), (д) болон ИНД-91-д заасан ИХНЖ-ын хязгаарлалт хангагдаагүйг заасан бол агаарын хөлгийн дарга ИХНЖ-аар нислэг үйлдэхгүй.

(б) Агаарын хөлгийн дарга, хяналттай агаарын зайн гадна, цаг уурын дараах нөхцөлүүдэд ИХНЖ-аар нислэг үйлдэж болно-

1/ газрын гадаргуугаас дээш 300 м /1000 фут/-ээс доошгүй өндөрт, алсын барааны харагдац 5 км-ээс багагүй байх үед;

2/ хэрэв шөнийн нислэг үйлдэж байгаа бол, газрын гадаргуугаас дээш 900м /3000 фут/-ээс доошгүй өндөрт, алсын барааны харагдац 16 км-ээс багагүй байх үед.

(в) Агаарын хөлгийн дарга, хяналттай агаарын зайн гадна нисдэг тэргээр, цаг агаарын дараах нөхцөлд ИХНЖ-аар нислэг үйлдэнэ –

1/ газрын гадаргуугаас дээш 200м /600 фут/-ээс доошгүй өндөрт, алсын барааны харагдац 1500 м-ээс багагүй байх үед;

2/ хэрэв шөнийн цагаар нислэг үйлдэж байгаа бол, газрын гадаргуугаас дээш 600m /2000 фут/-ээс доошгүй өндөрт, алсын барааны харагдац 5 км-ээс багагүй байх үед.

(г) Нисдэг тэргээр, ИХНЖ-аар арилжааны нислэг үйлдэх агаарын хөлгийн дарга нь-

1/ нислэгийн маневруудыг үйлдэхдээ өөр бусад агаарын замын хөдөлгөөнийг ажиглан, аливаа саадтай мөргөлдөхөөс сэргийлнэ;

2/ нислэгийг дараах нөхцөлд үйлдэнэ –

(i) алслагдсан аэродромын хувьд, газрын гадаргуугаас дээш 200м /600 фут/-ээс доошгүй өндөрт, алсын барааны харагдац 1500м-ээс багагүй байх цаг агаарын нөхцөлд;

(ii) (ii) алслагдсан аэродромоос бусад аэродромын хувьд, нислэгийн хамгийн дээд өндрөөс доош, газрын гадаргуу харагдахуйц өндөрт /сэмжин үүлнээс бага үүлний дээгүүр/;

(iii) хэрэв шөнийн нислэг үйлдэж байгаа бол, газрын гадаргуугаас дээш 600m /2000 фут/-ээс доошгүй өндөрт, алсын барааны харагдац 5 км-ээс багагүй байх нөхцөлд.

(д) Агаарын хөлгийн дарга, дараах шаардлагуудыг хангаагүй тохиолдолд сэмжин үүлний дээгүүр ИХНЖ-аар нислэг үйлдэхгүй –

1/ агаарын хөлөг нь ХНЖ-аар нислэг үйлдэх шаардлагыг хангасан ба нисэх баг нь хэрэглэлийн нислэгийн хүчин төгөлдөр зэрэглэлтэй байх /нислэгт шаардагдах хамгийн цөөн бүрэлдэхүүнтэй нисэх баг болон ХНЖ-ын дагуух нислэгт тавих шаардлагуудыг хангасан/;

2/ ХНЖ-аар үйлдэх нислэгт шаардлагатай радио навигацын болон бусад хэрэглэл, тоног төхөөрөмжүүд нь ажиллагаатай байх;

3/ агаарын хөлөг нь, хэрэглэлийн тусламжтайгаар ойртолт үйлдэн буух боломжтой аэродром руу ХНЖ-аар нислэгийг чиглүүлэх радио навигацын тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон байх;

4/ агаарын хөлөг нь, хэрэглэлийн тусламжтайгаар ойртолт үйлдэн буух аэродром руу нисэх хангалттай түлштэй байх.

(е) Агаарын хөлгийн дарга нь энэ дүрмийн 135.17-д зааснаас бусад тохиолдолд, нэг хөдөлгүүрт агаарын хөлгөөр, сэмжин үүлнээс дээш өндөрт ИХНЖ-аар зорчигч тээврийн нислэг үйлдэхгүй.

135.26. ХНЖ-аар нислэг үйлдэх цаг уурын нөхцөл

Нислэгийн үйл ажиллагааг гүйцэтгэх агаарын хөлгийн дарга нь, нисэн очихоор төлөвлөсөн аэродромд, тооцоот цагт нисэн очих үеийн цаг агаарын бодит мэдээ, эсхүл урьдчилсан ба бодит мэдээний багцад заагдсан цаг агаарын нөхцөл нь ИНД-95-д заасан, хэрэглэлээр ойртолт үйлдэх журмын минимумд болон түүнээс дээш биш бол ХНЖ-аар нислэг үйлдэхгүй.

135.27. Аэродромын минимум - ХНЖ-аар үйлдэх нислэг

(а) Буултын ойртолтын төгсгөлийн цэг, эсхүл буултын ойртолтын төгсгөлийн үе шатыг өнгөрөхөөс өмнө тухайн аэродромын орчны харагдац нь хэрэглэлээр ойртолт үйлдэх журмын хувьд ИНД-95-д заасан орчны харагдацаас доогуур байгааг тухайн үеийн цаг уурын мэдээнд заасан бол агаарын хөлгийн дарга буултын ойртолтын төгсгөлийн цэг, буултын ойртолтын төгсгөлийн цэгийг ашигладаггүй газар буултын ойртолтын төгсгөлийн үе шатыг өнгөрч хэрэглэлийн тусламжтайгаар буултын ойртолтыг үргэлжлүүлж болохгүй.

(б) Энэ дүрмийн хувьд, буултын ойртолтын төгсгөлийн үе шат –

1/ буултын ойртолтын төгсгөлийн цэгээс, эсхүл хэрэглэлийн тусламжтайгаар буултын ойртолт үйлдэх журамд заагдсан байгууламжаас;

2/ буултын ойртолтын төгсгөлийн цэг тусгайлан заагдаагүй тохиолдолд онгоц, буулт үйлдэх журамд заасан зайд эргэлтийг бүрэн гүйцэтгэн буултын чиглэлд орох цэгээс тус тус эхэлнэ.

135.28. ХНЖ-аар хөөрөлт үйлдэх хязгаарлалтууд

Цаг уурын нөхцөл нь 91.71-д заасан хөөрөлтийн минимумд, эсхүл түүнээс дээгүүр болон 91.71-д заасан ХНЖ-аар буулт үйлдэх зөвшөөрөгдсөн минимумаас доогуур бол дараах тохиолдолд тухайн аэродромоос ХНЖ-аар хөөрөлт үйлдэхгүй:

1/ хоёр хөдөлгүүрт агаарын хөлгийн хувьд, агаар тогтуун байх үед нэг хөдөлгүүр татгалзсан үеийн чиг шулуун нислэгийн хурдтайгаар, хөөрөлт үйлдсэн аэродромоос нислэгийн нэг цагаас дээш хугацаагаар нисэх бол;

2/ гурав, эсхүл олон хөдөлгүүр агаарын хөлгийн хувьд, агаар тогтуун байх үед нэг хөдөлгүүр татгалзсан үеийн чиг шулуун нислэгийн хурдтайгаар, хөөрөлт үйлдсэн аэродромоос нислэгийн хоёр цагаас дээш хугацаагаар нисэх бол.

135.29. Багасгасан горимоор хөөрөлт үйлдэх минимум

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, багасгасан горимоор хөөрөлт үйлдэх журмыг өөрийн заавартаа заасан тохиолдолд ИНД-91-д заасан хөөрөлтийн минимумаас бага горимоор хөөрөлтийг гүйцэтгэж болно.

(б) Багасгасан горимоор хөөрөлт үйлдэх журамд дараах зүйлийг бататгасан байна –

1/ нисэх багийн гишүүд хөөрөлтийн багасгасан горимоор хөөрөлт үйлдэх минимумд бэлтгэгдсэнийг;

2/ ашигладаг ХБЗ нь тэнхлэгийн голчийн тэмдэглэгээтэй, эсхүл тэнхлэгийн гол шугам нь гэрэлтдэг гэдгийг;

3/ ашигладаг ХБЗ-аас багасгасан горимоор хөөрөлт үйлдэх минимум нь ИНД-95-ын дагуу зөвшөөрөгдсөн гэдгийг;

4/ агаарын хөлөг нь сэнст хоёр хөдөлгүүртэй бол автомат флюгер, эсхүл сэнсний өнцгийг автоматаар өөрчлөх системээр тоноглогдсон гэдгийг;

5/ ХБЗ-ны харагдац нь, Зурвасын дагуух алсын барааны харагдац /RVR/-aap тогтоогдсон гэдгийг;

6/ Хөөрөлт үйлдэхэд шаардлагатай харагдацыг тодорхойлох, хянах аргачлал нь ИНЕГ-ын дарга хүлээн зөвшөөрөхүйц байна.

135.30. ХНЖ-аар нислэг үйлдэх

(а) Агаарын хөлгийн дарга нь дор дурьдсанаас бусад тохиолдолд, маршрутын нислэгт ИНД-95-д заагдсан ХНЖ-ыг мөрдөнө -

1/ бодит аюулаас зайлсхийх зайлшгүй шаардлага тулгарсан үед, эсхүл

2/ НХҮ-ний радиолокаторын хяналтан дор нислэг үйлдэх үед, эсхүл

3/ НХҮ-ний нэгжийн зөвшөөрлийн дагуу маршрутын бус нислэг үйлдэж байгаа үед, эсхүл

4/ гэрчилгээ эзэмшигчийн батлагдсан зааварт өөрөөр тодорхойлогдсон бол.

(б) Холбогдох НХУ-аас хяналттай агаарын зайд нислэг үйлдэх зөвшөөрөл олгогдоогүй бол агаарын хөлгийн дарга нь тухайн аэродромын хувьд ИНД-95-ын дагуу ХНЖ-аар хөөрөлт болон буултын ойртолт үйлдэх журмуудыг дагаж мөрдөнө.

(в) Хяналтгүй агаарын зайд нислэг үйлдэх агаарын хөлгийн дарга нь ИНД-95-ын дагуу ХНЖ-аар хөөрөлт ба ойртолт үйлдэх журмуудыг дагаж мөрдөнө.

Г БҮЛЭГ. НИСЛЭГ, ТЕХНИКИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТ

135.31. Зорилго

(а) Энэ зүйлийн (б), (в) ба (г)-д зааснаас бусад тохиолдолд, нислэгийн үйл ажиллагаанд ашиглагдаж байгаа онгоцны нислэг, техникийн үзүүлэлтэд тавих хязгаарлалтууд энэ бүлэгт тусгагдсан болно.

(б) Энэ дүрмийн 135.45- 135.48-р зүйл нь дараах нөхцөлөөр гэрчилгээжсэн сэнст онгоцонд хамаарахгүй –

1/ АНУ-ын иргэний нисэхийн стандарт FAR 23-ын хэвийн ангилал, эсхүл түүнтэй адил төстэй НТЧ-ын стандартууд, эсхүл

2/ АНУ-ын иргэний нисэхийн стандарт SFAR 23-ын НТЧ-ын стандартууд, эсхүл түүнтэй адил төстэй стандартууд.

(в) Энэ дүрмийн 135.34, 135.36, 135.41, 135.42-р зүйлийн заалтууд нь дараах нөхцөлөөр гэрчилгээжсэн сэнст онгоцонд хамаарахгүй –

1/ АНУ-ын иргэний нисэхийн стандарт SFAR 41-ийн стандартууд, эсхүл түүнтэй адил төстэй НТЧ-ын стандартууд, эсхүл

2/ АНУ-ын иргэний нисэхийн стандарт FAR 23-ын commuter ангиллын НТЧ-ын стандартууд, эсхүл түүнтэй адил төстэй НТЧ-ын стандартууд, эсхүл

3/ энэ дүрмийн Хавсралт А-д заагдсан НТЧ-ын стандартууд.

(г) Энэ бүлгийн шаардлагыг бүрэн хангахгүй онгоцыг ашиглалтын хязгаарлалтын нэмэлт үзүүлэлтийн дагуу нислэг үйлдэхийг зөвшөөрч болно.

(д) Энэ дүрмийн 135.36- 135.40-р зүйл нь 135.17-гийн дагуу ХНЖ-аар нислэг үйлдэх агаарын хөлөгт хамаарахгүй.

135.32. Нислэг, техникийн үзүүлэлтийг мөрдөх

Нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа онгоц нь АНУ-ын иргэний нисэхийн стандарт FAR25-ын НТЧ-ын стандарт, эсхүл түүнтэй адил чанарын НТЧ-ын стандартын дагуу гэрчилгээжсэн бол Гэрчилгээ эзэмшигч ИНД-121-д заасан нислэгийн үзүүлэлт, ашиглалтын хязгаарлалтуудыг дагаж мөрдөнө.

135.33. Онгоцны ерөнхий үзүүлэлт

Гэрчилгээ эзэмшигч нь, нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа онгоцны хувьд дараах зүйлийг бататгана –

1/ хөөрөхийн өмнөх хөөрөлтийн жин нь тухайн нислэгийн хувьд, энэ бүлгийн дагуу зөвшөөрөгдсөн жингээс илүүгүйг;

2/ энэ бүлэгт заасан үзүүлэлтийн шаардлагуудыг хангаж буйг тодорхойлоход ашиглагдах өгөгдөхүүнүүд нь –

(i) тухайн онгоцны Нислэгийн ашиглалтын зааварт тусгагдсаныг, эсхүл

(ii) бохирдсон (contaminated) ХБЗ-ын буултын зайн өгөгдөхүүнүүдийн хувьд тухайн онгоцыг үйлдвэрлэгчээс тогтоогдсон ба ИНЕГ-ын дарга хүлээн зөвшөөрснийг.

135.34. Хөөрөлтийн зай

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа онгоцны хувьд дараах зүйлийг бататгана:

1/ тухайн онгоцны Нислэгийн ашиглалтын зааварт заасан хөөрөлтийн хамгийн их жинг хэтрүүлэхгүйг;

2/ хөөрөлт үйлдэхэд шаардлагатай зай нь хөөрөлтийн гүйлтийн боломжит зайн 85 %-иас хэтэрч болохгүйг.

(б) Энэ зүйлийн (а)-д заасан хөөрөлтийн зай болон жинг тооцоолохдоо гэрчилгээ эзэмшигч нь дараах зүйлүүдийг харгалзана :

1/ хөөрөлтийн гүйлтийн боломжит зай;

2/ хөөрөлт үйлдэхээс өмнөх онгоцны хөөрөлтийн жин;

3/ хөөрөлт үйлдэх аэродромын өндөр /даралтаар/;

4/ аэродром орчмын агаарын температур;

5/ ХБЗ-ны гадаргуугийн төрөл, байдал;

6/ хөөрөлт үйлдэх чиглэл дэх зурвасын налуу;

7/ угтах салхины бүрдүүлэгчийн 50 %-иас ихгүй, эсхүл арын салхины бүрдүүлэгчийн 150 %-иас багагүй байх.

135.35. ХБЗ-ны гадаргуу болон налууг тооцоолох хүчин зүйлүүд

Онгоцны үзүүлэлтийн өгөгдөхүүнүүдийг өөр хэлбэрээр зөвшөөрөх боломжгүй бол Гэрчилгээ эзэмшигч нь ХБЗ-ны гадаргуугийн төрлөөс хамаарч 135.34-ийн (б)-гийн (5), эсхүл 135.45-ийн (в)-гийн (4)-ийн дагуу тооцоолсон хөөрөлтийн зай, 135.41-ийн (в)-гийн (3) ба 135.47-гийн (в)-гийн (З)-ын дагуу тооцоолсон буултын зайг дараах байдлаар засварлан тооцно :

1/ ХБЗ-ны өөр төрлийн гадаргуугийн хувьд Хүснэгт 1-д үзүүлсэн хүчин зүйлээр өөрчлөлт хийнэ;

2/ зурвасын налуугийн хувьд дараах байдлаар тооцон өөрчлөлт хийнэ.

(i) өгсүүр налууг 3% хүртэл тооцохдоо 1% тутамд хөөрөлтийн зайг 5%-иар ихэсгэнэ;

(ii) өгсүүр налууг 3% хүртэл тооцохдоо 1 % тутамд буултын зайг 5%-иар багасгана;

(iii) газрын уруу налууг 3% хүртэл тооцохдоо 1% тутамд хөөрөлтийн зайг 5%-иар багасгана;

(iv) газрын уруу налууг 3% хүртэл тооцохдоо 1% тутамд буултын зайг 5%-иар ихэсгэнэ.

Хүснэгт 1.

Гадаргуугийн төрөл	Хөөрөлтийн зай	Хөөрөлтийг зогсоох зай	Буултын зай
Засмал	х 1.00	х 1.00	х 1.00
Засагдаагүй хөрс	х 1.08	х 1.14	х 1.16
Засагдсан хөрс	х 1.14	х1.20	х 1.18

135.36. Хөөрөлтийн замын сүлжээ - ХНЖ-аар нислэг үйлдэх онгоц

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь хоёр, эсхүл түүнээс олон хөдөлгүүртэй онгоцоор ХНЖ- аар нислэг үйлдэх тохиолдолд онгоцны эрсдэлтэй хөдөлгүүр (critical engine) татгалзсанд тооцож хөөрөлт үйлдэх нислэгийн замын дагуу 15м /50 фут/-ээс дээш өндөрт аливаа саад байхгүй гэдгийг бататгана.

(б) Нислэгийн замын хажуугаас саад хүртэлх зай дараах хэмжээнээс бага тохиолдолд аливаа саадыг хөөрөлт үйлдэх нислэгийн замд байна гэж тооцно.

1/ хөөрөлтийн үед нислэгийн чиглэлийг 15 градусаас ихээр өөрчлөх шаардлагагүй үед:

(i) хөөрөлт үйлдэн өндөр авах замаас хөндлөн чиглэлд саад хүртэл 45м+0.10D зайд буюу 600m хүртэл, эсхүл онгоц ил харааны буюу радио навигацийн нислэгийн журмаар нисэж байгаа бол 300 м хүртэл;

(ii) өдрийн цагт VMC /ил хараагаар нислэг үйлдэх цаг агаарын нөхцөл/-ээр үйлдэх нислэгийн хувьд хөөрөлт үйлдэн өндөр авах замаас хөндлөн чиглэлд саад хүртэл ЗОм + 0.10D зайд буюу 600м хүртэл, эсхүл онгоц ил харааны буюу радио навигацийн нислэгийн журмаар нисэж байгаа бол 300 м хүртэл;

2/ хөөрөлтийн үед нислэгийн чиглэлийг 15 градусаас ихээр өөрчлөх шаардлагатай үед :

(i) хөөрөлт үйлдэн өндөр авах замаас хөндлөн чиглэлд саад хүртэл 45м+0.10D зайд буюу 900м хүртэл, эсхүл онгоц ил харааны буюу радио навигацийн журмаар нисэж байгаа бол 600m хүртэл;

(ii) өдрийн цагт VMC-ээр үйлдэх нислэгийн хувьд хөөрөлт үйлдэн өндөр авах замаас хөндлөн чиглэлд саад хүртэл 30 м+0,10D зайд буюу 600m хүртэл, эсхүл онгоц ил харааны буюу радио навигацийн журмаар нисэж байгаа бол 300 м хүртэл.

[ D- хөөрөлтийн боломжит зайн төгсгөл /онгоц хөөрч өндөр аван 15м-т хүрэх цэг/-өөс саад хүртэлх хэвтээ зайн хэмжээ ]

(в) Энэ зүйлийн (а)-д заасны дагуу хөөрөлтийн үеийн нислэгийн замын сүлжээг тооцохдоо гэрчилгээ эзэмшигч:

1/ дараах үзүүлэлтүүдийг тооцсон байна:

(i) хөөрөлтийн гүйлтийн эхлэл дэх хөөрөлтийн жин;

(ii) аэродромын өндөр;

(iii) атмосферын даралт олон улсын стандарт атмосферээс 1%-иас илүү өөрчлөгдөж буй тохиолдолд аэродромын даралтаар тооцоологдох өндөр;

(iv) аэродром орчмын гадна агаарын хэм;

(v) угтах салхины бүрдүүлэгчийн 50%-иас ихгүй, эсхүл арын салхины бүрдүүлэгчийн 150 %-иас багагүй байх.

2/ хөөрөлтийн гадаргуугаас дээш 15м /50 фут/-ийн өндөрт хүрэхээс өмнө чиглэлийг 15 градусаас их хэмжээгээр өөрчлөхгүй;

3/ ИНЕГазраас зөвшөөрөөгүй бол:

(i) хөөрөлтийн гадаргуугаас дээш 15м /50 фут/-ийн өндөрт хүрэхээс өмнө кренийг 15 градусаас хэтрүүлэхгүйг;

(ii) хөөрөлтийн гадаргуугаас дээш 120м /400 фут/ хүртэлх өндөрт крен хийх өнцгийг 20 градусаас хэтрүүлэхгүйг;

(iii) хөөрөлтийн гадаргуугаас дээш 120м /400 фут/-ээс дээш өндөрт кренийг 25 градусаас хэтрүүлэхгүй.

4/ зөвшөөрлийг дараах зүйлүүдийг үндэслэн олгоно:

(i) нислэгийн зам ба хурдад крений үзүүлэх нөлөө;

(ii) нислэгийн хурдыг ихэсгэснээс үүсэх зайн өөрчлөлт;

(iii) энэ дүрмийн 135.37-гийн дагуу хийгдэх өндөр авалтын градиентын алдагдал ба онгоцны уналтын хязгаарын хадгалалт.

135.37. Хөдөлгүүрийн татгалзал-градиент ба онгоцны уналт /stall/-aac сэргийлэх

Гэрчилгээ эзэмшигч нь онгоцны үзүүлэлтийн өгөгдөхүүнүүд хангалтгүй бол энэ дүрмийн 135.36-гийн (г)-гийн (4)-ийн (iii)-r дагаж мөрдөх үүднээс өндөр авалтын градиентын алдагдлыг Хүснэгт 2-т заасан үзүүлэлтээр тооцоолж, хурдны уналтаас болж онгоц унах хязгаарт хүрэх хурдны запас /stall margin/-ыг хадгална.

Хүснэгт 2.

Эргэлт /bаnк/-ийн өнцөг	Хурдны өөрчлөлт	Градиентын өөрчлөлт
15°- 19°	V2	1 x Онгоцны Нислэг ашиглалтын заавар 15° градиент алдагдал
20° - 24°	V2+15 knots	2 х Онгоцны Нислэг ашиглалтын заавар 15° градиент алдагдал
25°	V2+19 knots	3 х Онгоцны Нислэг ашиглалтын заавар 15° градиент алдагдал

135.38. Чиг шулуун нислэгийн үед эрсдэлтэй хөдөлгүүр (critical engine) татгалзах

Гэрчилгээ эзэмшигч нь хоёр, эсхүл түүнээс олон хөдөлгүүртэй онгоц бүрийн хувьд, тухайн онгоц нь аюулгүй хамгийн нам өндөр ба түүнээс дээш өндөр дахь эерэг налуу /positive slope/-д дараах нөхцөл байдал үүссэн тохиолдолд нислэг гүйцэтгэх шаардлага хангагдсан аэродромоос дээш 300 м /1000 фут/-ийн өндөрт нислэгийг үргэлжлүүлэх боломжтой эсэхийг бататгана –

1/ урьдчилан таамагласан цаг агаарын нөхцөл байдлууд тухайн нислэгт тооцоологдсон;

2/ хөдөлгүүр татгалзсан;

3/ ажиллагаатай үлдсэн хөдөлгүүрүүд нь хамгийн их чадлын горимоор ажиллаж байгаа.

(б) Чиг шулуун нислэгийн хязгаарлалтуудыг энэ зүйлийн (а)-гийн дагуу тооцоолохдоо гэрчилгээ эзэмшигч дараах зүйлийг бататгана:

1/ бүх хөдөлгүүрүүд нь тухайн онгоцны Нислэг ашиглалтын зааварт тодорхойлсон хамгийн их чадлын горимоор ажиллаж байгаа үед өндөр авалтын хурд нь 1 минутад 90м /300 фут/-ээс багагүй байх өндрөөс дээш өндөрт тухайн онгоцыг нисэж байна гэж тооцохгүйг;

2/ нэг хөдөлгүүр татгалзсан гэж үзэх чиг шулуун нислэгийн градиент нь gross-gradient-minus 0.5% байхыг.

135.39. Нислэгийн 90 минутын хязгаарлалт

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь хоёр хөдөлгүүрт онгоцоор, тухайн онгоцны Нислэг ашиглалтын зааварт тусгагдсан үзүүлэлтүүд болон тооцоот буултын жинд нийцсэн аэродромоос 90 минутаас дээшгүй зайд нислэг үйлдэнэ.

(б) Энэ зүйлийн (в)-д зааснаас бусад тохиолдолд Гэрчилгээ эзэмшигч нь гурав болон түүнээс дээш хөдөлгүүртэй онгоцоор, тухайн онгоцны Нислэг ашиглалтын зааварт тусгагдсан үзүүлэлтүүд болон тооцоот буултын жинд нийцсэн аэродромоос 90 минутаас дээшгүй зайд нислэг үйлдэнэ.

(в) Гэрчилгээ эзэмшигч нь дараах тохиолдолд гурав болон түүнээс дээш хөдөлгүүртэй онгоцоор, тухайн онгоцны Нислэг ашиглалтын зааварт тусгагдсан үзүүлэлтүүд болон тооцоот буултын жинд нийцсэн аэродромоос 90 минутаас дээш зайд нислэг үйлдэж болно –

1/ нислэгт хоёр хөдөлгүүр татгалзах үеийн нислэгийн замын өгөгдөхүүнүүд нь тухайн онгоц, тооцоолсон цаг агаарын нөхцөл байдалд хоёр хөдөлгүүр нэгэн зэрэг„ татгалзах цэгээс татгалзсан хоёр хөдөлгүүртэйгээр буулт үйлдэх журмыг мөрдөн буулт үйлдэх аэродром хүртэл нислэгээ үргэлжлүүлэх боломжийг бүрдүүлсэн;

2/ хэрэв нислэгийн чиглэл дэх цаг агаарын нөхцөл байдал нь мөстөлтөөс хамгаалах системийн ажиллагааг шаардаж байгаа бол –

(i) нислэгийн чиглэл дэх хамгийн бага аюулгүй өндөрт эерэг налуу (positive slоре)-тай, эсхүл

(ii) градиент нь gross-gradient-minus 0.5% байх үеийн болон нислэгийн чиглэл дэх хамгийн эрсдэлтэй хэсэгт хоёр хөдөлгүүр татгалзсан гэж үзэн энэ зүйлийн (г)-д зааснаас бусад тохиолдолд, нислэгийн маршрутын дагуу 18.6км (10 nm)-ийн доторх бүх саад ба уулархаг бүсээс 600m (2000 фут)-ийн босоо зайд аливаа саадгүй;

3/ хоёр хөдөлгүүр татгалзсаны дараа буулт үйлдэх аэродромын дээр 450м /1500 фут/-ийн өндөрт нислэгийн зам нь эерэг налуу /positive sloре/-тай;

4/ хоёр хөдөлгүүр татгалзсан гэж тооцож буй цэг дэх онгоцны жин нь, буулт үйлдэхээр төлөвлөж буй аэродромд хүрэх хангалттай түлштэй ба тухайн аэродромын дээр наад зах нь 450м /1500 фут/-ийн өндөрт нисэн ирэх ба нисэн ирсний дараа 15 минутын турш нислэг үйлдэх боломжтой жингээс багагүй.

(в) Хэрэв нисэгч радио навигацын хэрэглэл ашиглах боломжтой бол чиглэлийг 9.3km /5nm/ хязгаарт хадгалах ба энэ зүйлийн (в)-гийн (2)-ын (ii)-T заасан 18.6км /10 nm/ зайг 9.3 км /5 nm/ хүртэл багасгаж болно.

(г) Гэрчилгээ эзэмшигч нь энэ зүйлийн (в)-гийн шаардлагад нийцүүлэн тооцоо хийхдээ, цаг агаар тогтуун үед, агаарын стандарт хэмд, хөдөлгүүрийн чадал нь чиг шулуун нислэгийн хурдтай байх үед нислэгийн замын дагуу буулт үйлдэж болох аэродромоос 90 минутаас дээш зайд, нислэгийн маршрутын хамгийн эрсдэлтэй цэгт онгоцны 2 хөдөлгүүр хөдөлгүүр татгалзсанд тооцно.

135.40. Буултын өндөр авалт-нисэн очих болон нөөц аэродром

Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа онгоцны хувьд дараах шаардлагыг хангасан байна –

1/ тооцоот цагт нисэн очих аэродррм болон нөөц аэродромд буулт үйлдэх үеийн гадна агаарын хэм, аэродромын өндрийг тооцсон онгоцны буултын жин нь ойртолт ба буултын үед өндөр авах хамгийн их жингээс илүүгүй байна;

2/ 60м (200 фут)-ээс доош шийдвэр гаргах өндөртэйгөөр, хэрэглэлийн тусламжтайгаар ойртолт үйлдэх үед эрсдэлтэй хөдөлгүүр (critical engine) татгалзсан гэж үзэн хоёрдугаар тойрогт гарах үед нислэгт зарцуулагдах түлшийг тооцсон тухайн онгоцны ойртолтын болон хөөрөлтийн хүнд нь өндөр авах дараах градиентэд тохирч байна:

(i) 2.5%-иас доошгүй, эсхүл

(ii) 135.36-ын дагуу, ойртолтоос хоёрдугаар тойрогт гарах нислэгийн зам дахь аливаа саадыг тойрч гарах шаардлагатай өндөр авалтын градиент.

135.41. Буултын зай-хуурай зурвас

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь ашиглаж буй онгоцныхоо төлөвлөсөн цагт буух үеийн буултын жинг, тухайн онгоцны Нислэг ашиглалтын зааварт заасан буултын жингээс хэтрүүлж болохгүй.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, төлөвлөсөн цагт нисэн очих болон нөөц аэродромд буулт үйлдэх үеийн онгоцны буултын жинг тооцоолохдоо, зурвасын босгоноос дээш 15м /50 фут/ өндөрт байрлах цэгээс буулт үйлдэх боломжит нийт зайн 85% дотор онгоц бүрэн зогсоно гэж үзнэ.

(в) Буултын жинг энэ зүйлийн (б)-гийн дагуу тооцоолохдоо дараах зүйлийг тооцсон байна:

1/ аэродромын өргөгдсөн өндөр (aerodrome elevation);

2/ тухайн аэродромын гадна агаарын хэм;

3/ ХБЗ-ны гадаргуугийн төрөл, нөхцөл байдал;

4/ тухайн ХБЗ-ны буулт үйлдэх чиглэл дэх налуу;

5/ угтах салхины бүрдүүлэгчийн 50%-иас ихгүй, эсхүл арын салхины бүрдүүлэгчийн 150 %-иас багагүй байх.

(г) Гэрчилгээ эзэмшигч нь энэ зүйлийн (б), (в)-д заасны дагуу буулт үйлдэх онгоцыг нислэгт гаргахдаа, дараах зүйлийг тооцсоны үндсэн дээр хамгийн боломжит ХБЗ-д буулт үйлдэнэ гэж тооцоолно:

1/ цаг агаарын урьдчилсан байдал;

2/ хүрээлэн байгаа газар нутаг;

3/ ойртолт, буултын тоноглолууд;

4/ ойртолтоос хоёрдугаар тойрогт гарах нислэгийн зам дахь саадууд.

(д) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, нисэн бичих (эцсийн) аэродромын хувьд энэ зүйлийн (г) заалтыг мөрдөх боломжгүй тохиолдолд нөөц аэродром нь энэ зүйлийн а), (б) ба (в)-д нийцэж байвал онгоцыг нислэгт гаргаж болно.

135.42. Буултын зай-нойтон ба бохирдсон зурвас

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэг үйлдэж байгаа онгоц бүрийн хувьд дараах зүйлийг бататгана:

1/ цаг агаарын тухайн үеийн мэдээ, эсхүл урьдчилсан мэдээнд, онгоц нисэн очих үед ХБЗ нойтон байх магадлалтай гэж заасан бол, буултын боломжит зай нь 135.47-д шаардсан буултын зайны 115%-иас багагүй байхыг;

2/ цаг агаарын тухайн үеийн мэдээ, эсхүл урьдчилсан мэдээнд, онгоц нисэн очих үед ХБЗ бохирдсон байх магадлалтай гэж заасан бол, буултын боломжит зай нь :

(i) энэ хэсгийн (1)-д шаардсан буултын зайнаас багагүй байхыг, эсхүл

(ii) буултын зай нь бохирдсон зурваст буух зайн өгөгдөхүүнүүдээр тодорхойлогдсон байхыг.

(б) Өгөгдөхүүнүүд нь нойтон зурвас дээрх буултын зайг богинохон тодорхойлж болох ба энэ тохиолдолд нойтон зурвас дээрх буултын зай нь энэ зүйлийн (а)-гийн (1)-д зааснаас богино, 135.41-д зааснаас багагүй байна.

135.43. Огцом ойртолт /steep approach/ ба богино зайд буулт үйлдэх арга

Гэрчилгээ эзэмшигч нь, дараах нөхцөлд ойртолтын хазайлтын 4.5° болон түүнээс илүү өнцгийг ашиглан, 10.5-15м /35-50 фут/-ийн хоорондох тэгшлэх өндөр (screen height)-T огцом ойртолтын журам /steep approach procedures/-ийг гүйцэтгэж болно –

1/ огцом ойртолтын үе дэх онцгой нөхцөл байдлыг багтаасан журмууд, бусад хязгаарлалтууд, ойртолтын зөвшөөрөгдсөн хамгийн их хазайлтын өнцөг зэрэг нь, огцом ойртолтын шалгуурыг ашиглах үеийн талбайн уртын өөрчлөлтүүд адил тухайн онгоцны Нислэг ашиглалтын зааварт тусгагдсан;

2/ ХНЖ-аар үйлдэх нислэгийн хувьд, ил харааны ойртолтын хазайлтыг дохиолох системийг багтаасан ойртолтын үеийн хазайлтыг заагч систем нь огцом ойртолт үйлдэх аэродромын хувьд боломжтой;

3/ ХНЖ-аар үйлдэх нислэгийн хувьд цаг агаарын хязгаарлалт нь огцом ойртолт үйлдэх ХБЗ бүрд тодорхойлогдож, зөвшөөрөгдсөн;

4/ ХНЖ-аар үйлдэх нислэгийн хувьд дараах зүйлийг анхаарсан

(i) саадууд;

(ii) буух ойртолтын глиссадын дохиоллын маяг болон ил харааны туслах төхөөрөмж, микродолгионы буултын систем (MLS), сансрын навигацын байрлал тодорхойлох систем (GPS), хэрэглэлээр буулт үйлдэх систем (ILS), курсын радиомаяк (LLZ), хэт өндөр давтамжийн олон чиглэлт дамжуулагч станц (VOR), чиглүүлэх радио нэвтрүүлэгч (NDB) зэрэг ХБЗ-ны заавар;

(iii) шийдвэр гаргах харьцангуй өндөр ба шийдвэр гаргах хамгийн бага өндөрт шаардагдах ил харааны лавлах хэрэгсэл;

(iv) бүхээгт хэрэглэгдэх тоноглол;

(v) нисэгчийн бэлтгэл ба тусгай аэродромын талаарх мэдлэг;

(vi) онгоцны нислэг ашиглалтын зааварт тусгагдсан хязгаарлалт ба журмууд;

(vii) ойртолтоос хоёрдугаар тойрогт гарах нөхцөлүүд.

135.44. FAR Part 23 commuter category 6a SFAR41

АНУ-ын иргэний нисэхийн стандарт FAR Part 23 commuter category SFAR41-MkiH онгоцыг нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашигладаг гэрчилгээ эзэмшигчийн хувьд энэ дүрмийн 135.45 ба 135.48-р зүйлүүд хүчин төгөлдөр байна.

135.45. Хөөрөлтийн зай

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглах онгоцны хөөрөлтийн жинг тухайн онгоцны Нислэг ашиглалтын зааварт тусгагдсан хөөрөлтийн хамгийн их жингээс хэтрүүлж болохгүй.

(б) Энэ зүйлийн (а)-гийн шаардлагыг хангах үүднээс гэрчилгээ эзэмшигч, эрсдэлтэй хөдөлгүүр Vef хурдны үед татгалзсан гэж үзэн V1 хурдыг ашиглан хөөрөлтийн хамгийн их жинг тооцоолохдоо дараах зүйлийг бататгана:-

1/ хөөрөлтийг зогсооход шаардагдах зай нь хөөрөлтийг зогсоох боломжит зайнаас ихгүйг;

2/ хөөрөлт үйлдэхэд шаардагдах зай нь хөөрөлтийн боломжит зайнаас ихгүйг;

3/ хөөрөлтийн боломжит зайн саадгүй байх аливаа хэсэг нь хөөрөлт үйлдэх гүйлтийн боломжит зайн хагасаас ихгүйг;

4/ хөөрөлт үйлдэх гүйлтийн шаардлагатай зай нь хөөрөлтийг зогсоох ба үргэлжлүүлэх, шийдвэр гаргах V1 хурдыг ашиглан тооцсон хөөрөлт үйлдэх гүйлтийн боломжит зайнаас ихгүйг.

(в) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, хөөрөлтийн хамгийн их жинг энэ зүйлийн (б)-гийн дагуу тооцоолохдоо дараах зүйлийг харгалзана –

1/ аэродромын өргөгдсөн өндөр (aerodrome elevation);

2/ агаарын даралт нь Стандарт агаарын даралтаас 1%-иас дээш өөрчлөлттэй тохиолдолд тухайн аэродромын даралтын өндөр;

3/ тухайн аэродром орчмын гадна агаарын хэм;

4/ тухайн ХБЗ-ны гадаргуугийн төрөл ба нөхцөл байдал;

5/ хөөрөлтийн чиглэл дэх ХБЗ-ны налуу;

6/ цаг уурын мэдээнд өгөгдсөн урдаас чиглэсэн бүрдүүлэгч салхи 50%-иас ихгүй, эсхүл араас чиглэсэн бүрдүүлэгч салхи 150%-иас багагүй байх.

135.46. Хөөрөлтийн үеийн нислэгийн зам

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа онгоц бүрийн хувьд эрсдэлтэй хөдөлгүүр татгалзсан гэж үзэх үед хөөрөлт үйлдэх нислэгийн замын дагуу дараах босоо зайд аливаа саадгүй гэдгийг бататгана –

1/ онгоц хөөрөлтөд 15°-аас ихгүй өнцгөөр эргэлт /bank/ үйлдэхээр бол наад зах нь 10.5 метр /35 фут/ хүртэл өндөрт;

2/ онгоц хөөрөлтөд 15°-аас их өнцгөөр эргэлт /bank/ үйлдэхээр бол наад зах нь 15 метр / 50 фут/ хүртэл өндөрт.

(б) Энэ зүйлийн (а)-д хамааралтайгаар, нислэгийн замын хажуугаас аливаа саад хүртэлх зай нь дараах зайнаас бага бол саадыг хөөрөлтийн замд байна гэж үзнэ :

1/ нислэгийн чиглэлийг 15°-аас ихээр өөрчлөх шаардлагагүй тохиолдолд :

(ii) өдрийн цагт VMC /ил хараагаар нислэг үйлдэх цаг агаарын нөхцөл/-ээр үйлдэх нислэгийн хувьд хөөрөлт үйлдэн өндөр авах замаас хөндлөн чиглэлд саад хүртэл 30 м + 0.10D зайд буюу 600m хүртэл, эсхүл онгоц ил харааны буюу радио навигацийн нислэгийн журмаар нисэж байгаа бол 300 м хүртэл.

(2) нислэгийн чиглэлийг 15°-аас ихээр өөрчлөх шаардлагатай тохиолдолд:

(i) хөөрөлт үйлдэн өндөр авах замаас хөндлөн чиглэлд саад хүртэл 45м+0.10D зайд буюу 900м хүртэл, эсхүл онгоц ил харааны буюу радио навигацийн нислэгийн журмыг мөрддөг бол 600m хүртэл;

(ii) өдрийн цагт VMC-ээр үйлдэх нислэгийн хувьд хөөрөлт үйлдэн өндөр авах замаас хөндлөн чиглэлд саад хүртэл 30 м+0.10D зайд буюу 600m хүртэл, эсхүл онгоц ил харааны буюу радио навигацийн нислэгийн журмаар нисэж байгаа бол 300 м хүртэл.

[ D-хөөрөлтийн боломжит зайн төгсгөл /онгоц хөөрч өндөр аван 15м-т хүрэх цэг/-өөс саад хүртэлх хэвтээ зайн хэмжээ]

(в) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, хөөрөлтийн үеийн нислэгийн замыг энэ зүйлийн (а)-гийн дагуу тооцоолохдоо дараах зүйлийг бататгана -1/дараах нөхцөл байдлыг тооцсон гэдгийг:

(i) хөөрөх гүйлт эхлүүлэхээс өмнөх хөөрөлтийн жин;

(ii) аэродромын өргөгдсөн өндөр (aerodrome elevation);

(iii) агаарын даралт нь Стандарт даралтаас 1%-иас дээш өөрчлөлттэй үеийн аэродромын даралтын өндөр;

(iv) аэродром орчмын агаарын температур;

(v) цаг агаарын мэдээнд егөгдсөн урдаас чиглэсэн бүрдүүлэгч салхи 50%-иас ихгүй, эсхүл араас чиглэсэн бүрдүүлэгч салхи 150%-иас багагүй байх.

2/ хөөрөлтийн гадаргуугаас дээш 15м /50 фут/-ийн өндөрт хүртэл нислэгийн чиглэлийг өөрчлөхгүй байхыг;

3/ ИНЕГ-аас өөрөөр зөвшөөрөөгүй бол:

(i) хөөрөлтийн гадаргуугаас дээш 15м /50 фут/-ийн өндөрт хүртэл 15°-аас их эргэлт үйлдэхгүйг;

(ii) хөөрөлтийн гадаргуугаас дээш 120м /400 фут/-ийн өндөрт хүртэл 20°-аас их эргэлт үйлдэхгүйг;

(iii) хөөрөлтийн гадаргуугаас дээш 120м /400 фут/-ээс дээш өндөрт 25°- аас их эргэлт үйлдэхгүйг;

4/ дараах зүйлүүдийг мөрдөхийг:

(i) эргэлт үйлдэх нь нислэгийн зам болон нислэгийн хурдад нөлөөлөхийг;

(ii) нислэгийн хурдыг ихэсгэснээс зай нэмэгдэхийг;

(iii) 135.37-д тусгагдсан өндөр авалтын градиентын алдагдал болон хурдны уналт (stall)-ын хязгаарыг барихыг.

135.47. Буултын зай-хуурай зурвас

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, нислэгт ашиглаж буй онгоц бүрийн хувьд, төлөвлөсөн цагт буух үеийн онгоцны буултын жинг тухайн онгоцнуудын Нислэг ашиглалтын зааварт заасан буултын жингээс хэтрүүлж болохгүй.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигч нь ашиглаж буй онгоц бүрийн хувьд, төлөвлөсөн цагт нисэн очих аэродром болон аливаа нөөц аэродромд буулт үйлдэх онгоцны буултын жинг тооцоолохдоо зурвасын босгоноос дээш 15м /50 фут/-т байрлах цэгээс буулт үйлдэх боломжит зайн /LDA/ 70% дотор онгоц бүрэн зогсоно гэж үзнэ.

(в) Буултын жинг энэ зүйлийн (б)-гийн дагуу тооцоолохдоо дараах зүйлийг харгалзана –

1/ аэродромын өргөгдсөн өндөр (aerodrome elevation);

2/ тухайн аэродром дахь гадна агаарын хэм;

3/ ХБЗ-ны гадаргуун төрөл, нөхцөл байдал;

4/ тухайн ХБЗ-ны буулт үйлдэх чиглэл дэх налуу;

5/ цаг агаарын мэдээнд өгөгдсөн урдаас чиглэсэн бүрдүүлэгч салхины 50%-иас ихгүй, эсхүл араас чиглэсэн бүрдүүлэгч салхины 150%-иас багагүй байх.

(г) Гэрчилгээ эзэмшигч энэ зүйлийн (б), (в)-д заасны дагуу буултын тооцоо хийх онгоцыг нислэгт гаргахдаа, тухайн онгоц дараах нөхцөлийг тооцсон хамгийн боломжтой ХБЗ-д буулт үйлдэнэ гэж үзнэ:

1/цаг агаарын урьдчилсан байдал;

2/ хүрээлэн байгаа газар нутаг;

3/ ойртолт, буултын тоноглолууд;

4/ ойртолтоос хоёрдугаар тойрогт гарах нислэгийн зам дахь саадууд.

(д) Гэрчилгээ эзэмшигч нь нисэн очих аэродромын хувьд энэ зүйлийн (г)-д заасныг мөрдөх боломжгүй тохиолдолд, хэрэв нөөц аэродром нь энэ зүйлийн.(а), (б) ба (в)-д нийцэж байгаа бол онгоцыг нислэгт гаргаж болно.

135.48. Буултын зай-нойтон ба бохирдсон зурвас

Цаг агаарын бодит, эсхүл урьдчилсан мэдээнд, онгоц нисэн очих үед ХБЗ нойтон, эсхүл бохирдсон байх магадлалтай гэж заасан бол нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа онгоц бүрийн хувьд буултын боломжит зай 135.47-д шаардсан буултын зайн 115%-иас багагүй байна гэдгийг Гэрчилгээ эзэмшигч бататгана.

Д БҮЛЭГ. ЖИН БА ТӨВЛӨРӨЛТ

135.49. Зорчигч, ачаа болон тээшний жин

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь тээвэрлэх зорчигчдын болон тэдний гар тээш, ачааны бодит жинг тогтоосон байна.

(б) Зорчигчдын жинг дараах байдлаар тогтооно:

1/ зорчигчдын бодит жингээр, эсхүл

2/ зорчигчдын стандарт жингээр:

(i) насанд хүрсэн эрэгтэй, эмэгтэй хүн- 80-85 кг;

(ii) 4-14 насны хүүхэд- 46 кг;

(iii) 4-өөс доош насны хүүхэд-15 кг.

3/ гэрчилгээ эзэмшигчийн зааварт тусгагдсан стандарт жингээр.

135.50. Агаарын хөлгийн ачааллын хязгаарлалтууд

Гэрчилгээ эзэмшигч нь –

1/ агаарын хөлгийн Нислэг ашиглалтын зааварт, эсхүл жин ба төвлөрөлттэй хамааралтай бусад зөвшөөрөгдсөн бичиг баримтад заасан хязгаарлалтуудыг дагаж мөрдөнө;

2/ агаарын хөлгийн түлшгүй үеийн, мөн хөөрөлт, буултын ба нислэгийн үеийн жинг зөвшөөрөгдсөн хамгийн их жингээс хэтрүүлэхгүй;

3/ хөөрөлтийн өмнөх агаарын хөлгийн хүндийн төвийг энэ зүйлийн (1)-д заагдсан хязгаарлалтад байлгах ба эдгээр хязгаарлалтуудыг нислэгийн турш баримтална.

Е БҮЛЭГ. ХЭРЭГЛЭЛ БОЛОН ТОНОГЛОЛ.

135.51. Ерөнхий зүйл

Гэрчилгээ эзэмшигч нь дараах шаардлагыг хангаагүй тохиолдолд агаарын тээврийн үйл ажиллагааг эхлүүлэхгүй -1/ агаарын хөлөг нь :

(i) энэ бүлэг болон ИНД-91-д шаардсан тухайн төрөл, маягийн хэрэглэл тоноглолуудтай байх;

(ii) холбоо, навигацийн систем, тоноглолууд нь аливаа дутагдлын үед бие биенээ орлон найдвартай ажиллагааг хангадаг байх.

2/ тухайн агаарын хөлөгт суурилагдсан хэрэглэл, тоноглолууд нь дараах НТЧ-ын загварын стандартууд болон тодорхойлолтыг дагаж мөрдсөн байх:

(i) энэ дүрмийн Хавсралт Б, эсхүл

(ii) ИНД-21-ийн Хавсралт В, эсхүл

(iii) ИНД-125-ын Хавсралт Б, эсхүл

(iv) ИНД-26, эсхүл

(v) ИНЕГ-ын дарга хүлээн зөвшөөрсөн нэмэлт тодорхойлолт болон стандартууд.

3/ хэрэглэл тоноглолууд нь тухайн агаарын хөлгийн үйлдвэрлэгчийн заавар болон ИНЕГ-ын даргын хүлээн зөвшөөрсөн бусад заавар, зааварчилгын дагуу суурилагдсан байх;

4/ ИНД-91.100-ГИЙН дагуу батлагдсан MEL-д зааснаас бусад, тухайн агаарын хөлөгт суурилагдсан хэрэглэл тоноглолууд нь ажиллагаатай байх.

135.52. Суудал, даруулга

Гэрчилгээ эзэмшигчийн нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа онгоц бүрийн нисэх багийн гишүүдийн суудал нь мөрөвчит даруулга бүсээр тоноглогдсон байна.

135.53. Нэмэлт хэрэглэлүүд

Гэрчилгээ эзэмшигчийн агаарын хөлөг бүр дараах хэрэглэлүүдээр тоноглогдсон байна :

1/ ИНД-21-д заасан НТЧ-ын загварын стандартын шаардлага хангасан хөдөлгүүрийн хэрэглэлүүд;

2/ сэнсний алганы өнцгийн өөрчлөлтөөр ухрах хүч өгөх сэнсний хувьд сэнс тулгуур дээр байх өнцөг /beta хязгаарт/, эсхүл эсрэг татах хүч үүсгэх өнцөг (reverce pitch) дээр байгааг заагч хэрэглэл буюу сэнсний алхам заагч.

135.54. Шөнийн нислэг

Гэрчилгээ эзэмшигчийн шөнийн нислэг үйлдэж байгаа агаарын хөлгүүд нь дараах тоноглолуудаар тоноглогдсон байна-

1/ буултын гэрэл;

2/ зорчигчдын тасалгааны гэрэл.

135.55. Хэрэглэлийн нислэгийн журам

(а) Гэрчилгээ эзэмшигчийн, ХНЖ-ын дагуу нислэг үйлдэж байгаа агаарын хөлгүүд нь дараах тоноглолуудаар тоноглогдсон байна –

1/ бие биеэсээ үл хамаарах, дараах нэмэлт заагч хэрэглэлүүд:

(i) чийг, эсхүл мөстөлтийн улмаас хэвийн ажиллагаа нь алдагдахаас хамгаалагдсан, км/ц (knot)-aap хэмжигдэх хурдны хэрэглэл;

(ii) өндрийг /даралтаар/ метр (фут)-ээр хэмжих хэрэглэл;

2/ нисэгчийн бүхээг дэх хэрэглэлүүдийн гэрэлтүүлэгт зориулсан нөөц чийдэнгүүд 3/ нөөц гал хамгаалагчууд.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, энэ зүйлийн (а)-гийн (1)-ийн (i)-33C үл хамааран тусдаа тэжээлийн үүсгүүртэй нэмэлт авиагоризонт (attitude indicator)-bir суурилуулж болно.

135.56. Авран хамгаалах тоноглол

ИНД-91.92-ЫН (а), (б)-д заасныг үл харгалзан, Гэрчилгээ эзэмшигчийн агаарын хөлөг бүр нь нь ИНД-91.92-ЫН (г) ба (д)-гийн шаардлагуудад нийцсэн авран хамгаалах тоноглолоор тоноглогдсон байна.

135.57. Бүхээгийн дуу чимээ бичигч (cockpit-voice recorder)

Гэрчилгээ эзэмшигч нь дараах тохиолдолд, нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглах нисдэг тэргийг бүхээгийн дуу чимээ бичигчээр тоноглосон байна –

1/ тухайн нисдэг тэрэгний Нислэг ашиглалтын зааварт хоёр буюу түүнээс дээш тооны нисэх багийн гишүүнтэй байхыг шаардсан бол;

2/ тухайн нисдэг тэрэг нь нисэх багийн гишүүдийн суудлаас гадна 10 буюу түүнээс дээш тооны суудалтай бол.

135.58. Нислэгийн өгөгдөхүүн бичигч (flight data recorder)

Гэрчилгээ эзэмшигчийн нисдэг тэрэг нь нисэх багийн гишүүдийн суудлаас гадна 10 буюу түүнээс дээш тооны суудалтай бол энэ дүрмийн Хавсралт Б-гийн Б.4-т заасан нислэгийн өгөгдөхүүн бичигч (flight data recorder)-ээp тоноглогдсон байна.

135.59. Нэмэлт авиагоризонт

Гэрчилгээ эзэмшигчийн нислэгийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа тийрэлтэт, эсхүл сэнст тийрэлтэт хөдөлгүүр бүхий агаарын хөлөг бүр нь гуравдагч нэмэлт авиагоризонтоор тоноглогдсон байна.

Ж БҮЛЭГ. ТЕХНИК ҮЙЛЧИЛГЭЭ

135.60. Техник үйлчилгээ

Гэрчилгээ эзэмшигч нь агаарын хөлгийн техник үйлчилгээний талаар дараах шаардлагыг хангасан байна -1/135.61-ийн шаардлагууд, эсхүл 2/135.61- 135.67 хүртэлх бүх шаардлагууд-

135.61. Агаарын хөлгийн НТЧ-ыг хариуцах

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэгт ашиглаж байгаа агаарын хөлгийн их бие, хөдөлгүүр, сэнс, ротор, хэрэглэл, аваарын тоноглол болон эд ангийн НТЧ-т анхдагч хариуцлагыг хүлээнэ.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигч нь агаарын хөлөг, түүний хөдөлгүүр, сэнс, ротор, хэрэглэл, аваарын тоноглол болон эд анги бүрд зориулсан ТҮ-ний хөтөлбөртэй байна.

(в) Энэ зүйлийн (б)-д заасан ТҮ-ний хөтөлбөр нь, ИНД-91-ийн Ж бүлэгт заасан стандартууд болон үйлдвэрлэгчийн ТҮ-ний хөтөлбөрт тусгагдсан стандартуудаас бүрдэнэ.

(г) Гэрчилгээ эзэмшигч, эсхүл түүний ТҮ-г гэрээгээр гүйцэтгэж байгаа аливаа
байгууллага нь ТҮ-г холбогдох ТҮ-ний хөтөлбөрийн дагуу гүйцэтгэнэ.

135.62. Агаарын хөлгийн ТҮ-ний талаар хүлээх үүрэг

Гэрчилгээ эзэмшигч нь агаарын хөлөг, түүний их бие, хөдөлгүүр, сэнс, ротор, хэрэглэл, аваарын тоноглол, эд ангид хийх ТҮ-г-

1/ ИНД-145-ын дагуу гэрчилгээжсний үндсэн дээр, энэ дүрэм болон өөрийн үйл ажиллагааны зааврын дагуу гүйцэтгэнэ, эсхүл

2/ ИНД-145-ын дагуу гэрчилгээжсэн байгууллагаар гэрээгээр гүйцэтгүүлнэ;

3/ Агаарын хөлгийн ашиглалтад илэрсэн техникийн дараах гэмтэл, дутагдлын талаар ИНЕГ-ын НТЧ-ын хэлтэст мэдээлнэ :

(i) нислэгийн үед гал гарсны улмаас гал эсэргүүцэх систем ажилласан;

(ii) нислэгийн үед агаарын хөлгийн гал эсэргүүцэх систем хуурамчаар ажилласан;

(iii) нислэгийн үед агаарын хөлгийн гаралтын системд эвдрэл үүсэж хөдөлгүүр болон эд анги, бүтцэд гэмтэл учруулсан;

(iv) нислэгийн үед агаарын хөлгийн эд анги, системийн ажиллагаанаас шалтгаалан нисэх багийн болон зорчигчийн кабинд утаа, уур манан, хортой хий бий болсон;

(v) нислэгийн үед хөдөлгүүрийг унтраасан, эсхүл өөрөө унтарсан;

(vi) нислэгийн үед сэнсний флюгер ба хэт эргэлтийг удирдах системд гэмтэл гарсан;

(vii) түлшний систем болон түлш агаарт цацах системд гэмтэл гарсан, түлш асгарсан;

(viii) нислэгийн үед хөл анги өөрөө буух буюу хураагдсан, дугуйны створка хаалга өөрөө нээгдэх буюу хаагдсан;

(ix) агаарын хөлөг газарт явгалах үед дугуйны удирдлага, тормоз алдагдсан;

(x) агаарын хөлгийн бүтцэд үндсэн засвар хийх шаардлагатай болсон;

(xi) агаарын хөлгийн бүтцэд үйлдвэрлэгчийн зөвшөөрсөн засварлах хэмжээнээс илүү хэмжээтэй цууралт, зэврэлт, деформаци үүссэн;

(xii) агаарын хөлгийн систем, тоноглолд илэрсэн дутагдлын улмаас нислэгийн онцгой нөхцөл байдал үүссэн;

(xiii) техникийн шалтгаанаас агаарын хөлгийн нислэгийн маршрут өөрчлөгдсөн, нислэгийг зогсоосон;

(xiv) агаарын хөлгийн хөдөлгүүрийг хугацаанаас нь өмнө буулгах шаардлагатай болсон;

(xv) нислэгийн үед агаарын хөлөгт аюултай чичиргээ үүссэн;

(xvi) нислэгийн үед авиагоризонт, хурд, өндрийн болон навигацын хэрэглэл татгалзсан.

135.63. Сургалтын болон мэдээллийн хөтөлбөр

ТҮ-гээ бие даан гүйцэтгэж байгаа Гэрчилгээ эзэмшигч, эсхүл түүний ТҮ-г гэрээгээр гүйцэтгэж байгаа аливаа этгээд нь ТҮ-нээс гаргах эрх бүхий хүмүүст зориулсан сургалтын болон мэдээллийн хөтөлбөртэй байх ба энэхүү хөтөлбөр нь дараах зүйлийг бататгана –

1/ ажлын аргачлал, журмуудын талаар болон шинээр ашиглаж байгаа тоноглолуудын талаарх мэдээллээр бүрэн хангагдахыг;

2/ олгогдсон үнэмлэх гэрчилгээний дагуу ажил үүрэг гүйцэтгэх чадвартайг.

135.64. ТҮ-г баталгаажуулах ажилтанд тавигдах шаардлага

Гэрчилгээ эзэмшигчийн ТҮ-г баталгаажуулах /ТҮ-нээс гаргах/ ажилтан нь зохих сургалтад хамрагдсан, дадлага туршлагатай, ТҮ-нээс гаргах эрхтэй байна.

135.65. ТҮ-нд хяналт тавих ажилтанд тавигдах шаардлага

ТҮ-гээ бие даан гүйцэтгэж байгаа Гэрчилгээ эзэмшигч, эсхүл түүний ТҮ-г гэрээгээр гүйцэтгэж байгаа байгууллагын ТҮ-нд хяналт тавих, эсхүл засвар үйлчилгээний шийдвэр гаргах ажилтанд ИНД-145-д шаардсан ТҮ-ний байгууллагын зааврын дагуу тухайн байгууллагаас эрх олгогдсон байна.

135.66. ТҮ-ний ажилтны ажлын цагийн хязгаарлалт

ТҮ-гээ бие даан гүйцэтгэж байгаа Гэрчилгээ эзэмшигч, эсхүл түүний ТҮ-г гэрээгээр гүйцэтгэж байгаа аливаа этгээд дараах ажлын цагийн хязгаарлалтыг мөрдөнө -

1/ хэрэв ажилтан дараалсан 24 цагийн дотор 16-аас дээш цаг ТҮ-ний ажил үүрэг гүйцэтгэх бол түүнийг ажлын 16 цаг дуусахаас өмнө, эсхүл дууссаны дараа 8-аас доошгүй цаг амраана;

2/ ажилтныг дараалсан 7 хоногийн дотор 24 цагаас доошгүй хугацаагаар, эсхүл хуанлийн нэг сарын дотор дээрхтэй адил харьцаатай хугацаагаар амраана.

135.67. Техник үйлчилгээг дүгнэх

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь ТҮ-ний гүйцэтгэлийг дүгнэсэн тухай тэмдэглэл хөтлөх ба хэрэв агаарын хөлгийн ТҮ-г өмнөх 12 сарын дотор шалгаагүй бол тухайн агаарын хөлгийг нислэгийн үйл ажиллагаанд ашиглахыг хориглоно.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигч нь агаарын хөлгийн ТҮ-ний гүйцэтгэлийг дүгнэх явцдаа дараах зүйлийг бататгана –

1/ тухайн агаарын хөлгийн ТҮ-ний хөтөлбөрт заасан бүх ТҮ хугацаандаа хийгдсэнийг;

2/ бүх хүчин төгөлдөр НТЧ-ын удирдамж /ADAyyfl хийгдсэнийг;

3/ ИНД-43-т заасан, ТҮ-ний бичиг баримтад хөтлөгдсөн бүх дутагдлыг гэрчилгээ эзэмшигчийн зааврын дагуу засаж залруулсан, эсхүл хойшлогдсоныг;

4/ ТҮ-нээс гаргах бүх ажиллагаа ИНД-43-ын дагуу хийгдсэнийг.

(в) Гэрчилгээ эзэмшигч нь ИНЕГ-аас хүлээн зөвшөөрсөн, Чанарын дотоод баталгаажуулалтын хөтөлбөрийн байнгын мөрдөлтөд үндэслэн ТҮ-ний гүйцэтгэлийг дүгнэсэн тухай тэмдэглэл үйлдэж болох ба хөтөлбөрт дараах зүйлүүд тусгагдсан байна –

1/ дүгнэлтийн явцад энэ зүйлийн (б)-гийн шаардлагууд хянагдсан байх талаар;

2/ ТҮ-ний гүйцэтгэлийн дүгнэлт нь агаарын хөлөг бүрийн хувьд хийгдэж баталгаажсан байх талаар.

(г) Гэрчилгээ эзэмшигч нь ТҮ-ний гүйцэтгэлийн дүгнэлтийн хувьд дараах шаардлагыг хангасан байна-

1/ дүгнэлтийг, тухайн агаарын хөлгийн маягийн хувьд дадлага туршлагатай, агаарын хөлгийн ТҮ-ний инженерийн мэргэжлийн үнэмлэхтэй эрх бүхий этгээд гүйцэтгэнэ;

2/ дүгнэлтийг гүйцэтгэсэн этгээд нь дараах тэмдэглэлийг хийсэн байна:

Энэхүү агаарын хөлөгт болон түүний тоног төхөөрөмжид хийгдсэн ТҮ-ний гүйцэтгэлийн дүгнэлт нь тэдгээрийн НТЧ-ыг хадгалах зайлшгүй шаардлагын үүднээс, ИНБД-ийн дагуу хийгдсэн болно.

гарын үсэг_____________________ огноо __________________

3 БҮЛЭГ. НИСЭХ БАГИЙН ГИШҮҮДЭД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГУУД

135.68. Нисэх багийг томилох

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь дараах шаардлагыг хангасан этгээдийг нисэх багийн
гишүүнээр томилж нислэгийн үйл ажиллагаанд оролцуулна –

1/ тухайн ажил үүрэгт тохирсон хүчин төгөлдөр мэргэжлийн үнэмлэх, зэрэглэлтэй;

2/ эрүүл мэндийн хүчин төгөлдөр гэрчилгээтэй;

3/ нисэх багийн гишүүний ажил үүрэгт тавигдах шаардлагуудыг хангасан;

4/ үйлдэх гэж буй нислэгийн бүх чиглэл болон аэродромын талаар зохих мэдлэгтэй.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэг бүрт дараах этгээдийг томилсон байна –

1/ агаарын хөлгийн даргыг;

2/ хоёр ба түүнээс дээш тооны нисэгч шаардлагатай бол хоёрдугаар нисэгчийг;

3/ гүйцэтгэх нислэгийн төрлөөс хамааран нисэх багийн бусад гишүүдийг.

135.69. Агаарын хөлгийн даргын дадлага туршлагад тавигдах шаардлагууд

(а) Агаарын хөлгийн даргаар томилогдох этгээд нь тухайн загвар, маягийн агаарын хөлгийн хувьд дараах дадлага туршлагатай байна –

1/ нэг хөдөлгүүрт агаарын хөлгөөр 5 цагийн нислэг, 5 удаагийн хөөрөлт буулт үйлдсэн;

2/ поршинт, эсхүл турбинт олон хөдөлгүүрт агаарын хөлгөөр 10 цагийн нислэг, 8 удаагийн хөөрөлт буулт үйлдсэн;

3/ турбинт тийрэлтэт, эсхүл сэнст турбинт хөдөлгүүрт онгоцоор 15 цагийн нислэг, 10 удаагийн хөөрөлт буулт үйлдсэн.

(б) Энэ зүйлийн (а)-д шаардсан дадлага туршлагыг дараах байдлаар эзэмшсэн байна –

1/ зөвхөн нислэгийн үйл ажиллагааны явцад эзэмшсэн байх бөгөөд нислэгийн дадлагажуур дээр гүйцэтгэсэн нислэгийн цаг, хөөрөлт буултыг тооцохгүй;

2/ гэрчилгээ эзэмшигчийн үйл ажиллагаанд урьд нь ашиглагдаж байгаагүй агаарын хөлгийн хувьд, тухайн маягийн агаарын хөлөг дээр гүйцэтгэсэн шалгах нислэг, эсхүл техникийн нислэгийн явцад эзэмшсэн байж болно;

3/ эрх бүхий багш нисэгчийн хяналтад агаарын хөлгийн даргын үүрэг гүйцэтгэх явцад эзэмшсэн байж болно.

135.70. Хамгийн цөөн нисэх баг- ХНЖ-ын дагуу үйлдэх нислэг

Гэрчилгээ эзэмшигч нь дараах тохиолдолд нэг нисэгчтэйгээр ХНЖ-ын дагуу нислэг үйлдэхгүй –

1/ тухайн агаарын хөлгийн Нислэг ашиглалтын зааварт нэг нисэгчтэйгээр нислэг үйлдэхийг зөвшөөрөөгүй бол;

2/ тухайн агаарын хөлөг автопилотгүй, эсхүл онгоцны хөндлөн ба дагуу тэнхлэгийн дагуу нислэгийн маневруудыг гүйцэтгэх болон өндрийг тогтмол бариулах автомат удирдлагагүй бол;

3/ товчлуур нь агаарын хөлгийн даргын жолоон дээр суурилагдсан микрофон бүхий чихэвчгүй бол;

4/ агаарын хөлгийн дарга энэ дүрмийн бусад шаардлагуудыг хангаагүй бол.

И БҮЛЭГ. СУРГАЛТ ДАДЛАГА

135.71. Ерөнхий зүйл

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, нисэх багийн гишүүдийн ур чадварыг хадгалах, дээшлүүлэхэд чиглэсэн Сургалтын хөтөлбөртэй байна.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигчийн нисэх багийн гишүүд нь энэ зүйлийн (а)-д заасан Сургалтын хөтөлбөрийн дагуу сургалт, дадлагад хамрагдсан байна.

(в) Гэрчилгээ эзэмшигч нь өөрийн Сургалтын хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд тогтмол хяналт тавих үүрэгтэй.

(г) Гэрчилгээ эзэмшигч нь Сургалтын хөтөлбөрөө:

1/ өөрөө бие даан хэрэгжүүлж болно, эсхүл

2/ ИНД-141-ийн дагуу гэрчилгээжсэн сургалт, дадлагын байгууллагатай гэрээ байгуулж болно, эсхүл

3/ ИНД-141-ийн шаардлагатай адил төстэй стандарт шаардлагыг хангасан гадаадын сургалтын байгууллагатай гэрээ байгуулна.

(б) Шилжин сургалт нь дараах зүйлд чиглэсэн байна –

1/ тухайн агаарын хөлгийн маягт нийцсэн журам, аюулгүй ажиллагааны болон аврах тоноглолуудын ашиглалт;

2/ нислэг үйлдэж байгаа агаарын хөлгийн маягийн хувьд гарсан шинэ журам, эсхүл шинэ тоноглолуудыг судлах.

135.75. Давтан сургалт

Нисэх багийн гишүүд нь үйлдэж байгаа нислэгийн төрөл, гүйцэтгэж байгаа ажил үүрэг, агаарын хөлгийн хувьд тохирох давтан сургалтад хамрагдаж бэлтгэгдсэн, ур чадвартай байна.

135.76. Багийн бусад гишүүдийн сургалтын хөтөлбөр

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь багийн бусад гишүүдэд зориулсан Сургалтын хөтөлбөртэй байна.

(б) Багийн бусад гишүүдэд зориулсан анхан шатны, шилжин болон давтан сургалтын шаардлагууд нь дараах зүйлд нийцсэн байна –

1/ тухайн нислэгт зориулсан тусгай тоноглол, агаарын хөлгийн маягт;

2/ үйлдэх гэж буй нислэгийн чиглэлүүд болон ашиглах аэродромуудад;

3/ гэрчилгээ эзэмшигчийн нислэгийн үйл ажиллагааны бодлого, журмуудад.

(в) Газрын болон нислэгийн зохих зааварчилгыг шаардлагатай бол агаарын хөлөг дээр, эсхүл зөвшөөрөгдсөн нислэгийн дадлагажуур дээр өгөхөөр Сургалтын хөтөлбөрт тусгасан байна.

(г) Сургалтыг энэ дүрмийн 135.77-гийн шаардлагыг хангасан багш нисэгч удирдана.

(д) Гэрчилгээ эзэмшигч нь багийн бусад гишүүдийн мэргэшлийн талаарх бүртгэл тэмдэглэлийг үйлдэж хадгална.

135.77. Багш нисэгчийн мэргэшлийн бэлтгэлд тавигдах шаардлага

Энэ дүрмийн дагуу багийн бусад гишүүдийн сургалт, дадлагыг удирдах багш нисэгчид дараах шаардлага тавигдана –

1/ энэ бүлгийн шаардлагын дагуу, агаарын хөлгийн даргаар амжилттай бэлтгэгдсэн;

2/ А, В, С ангиллын багш нисэгчийн зэрэглэлтэй;

3/ багш нисэгчийн хамрагдсан байвал зохих анхан шатны болон давтан сургалтыг амжилттай дүүргэсэн.

К БҮЛЭГ. БАГИЙН ГИШҮҮДИЙН УР ЧАДВАРТ ТАВИГДАХ ШААРДЛАГУУД

135.78. Ерөнхий зүйл

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь энэ дүрмийн шаардлагын дагуу, нисэх баг болон багийн бусад гишүүдийн нислэгийн ур чадварыг үнэлэх хөтөлбөрийг боловсруулж, хэрэгжилтэд нь хяналт тавина.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигч нь –

1/ нислэгийн ур чадварыг үнэлэх хөтөлбөрийг бие даан хэрэгжүүлж болно, эсхүл

2/ ИНД-141-ийн дагуу гэрчилгээжсэн байгууллагаар гэрээгээр гүйцэтгүүлж болно, эсхүл

3/ ИНД-141-ийн стандартыг хангасан гадаадын байгууллагаар гэрээгээр гүйцэтгүүлж болно.

135.79. Шалгах нисэгчийн бэлтгэл, ур чадвар

(а) Энэ зүйлийн (б)-г үл харгалзан, ур чадварыг үнэлэх хөтөлбөрийн дагуу нисэгчийн нислэгийн ур чадварыг шалгах аливаа этгээд нь дараах шаардлагыг хангасан байна –

1/ нислэгийн үйл ажиллагаанд ашиглаж буй агаарын хөлгийн маягийн хувьд зэрэглэлтэй;

2/ гэрчилгээ эзэмшигчийн явуулж буй нислэгийн үйл ажиллагааны төрлүүдийн талаар мэдлэгтэй;

3/ шалгах нисэгчийн зэрэглэлтэй;

4/ шалгах нисэгчийн хамрагдсан байвал зохих анхан шатны болон давтан сургалтуудыг амжилттай дүүргэсэн.

(б) Энэ зүйлийн (а)-д дурьдсан нислэгийн ур чадварыг дадлагажуур дээр шалгаж байгаа шалгах нисэгч нь дараах шаардлагыг хангасан байна –

"1/ энэ дүрмийн дагуу үйлдэх нислэгийн төрөлд агаарын хөлгийн даргаар ур чадварын шалгалтыг амжилттай өгсөн;

2/ шалгах нисэгчийн зэрэглэлтэй;

3/ шалгах нисэгчийн хамрагдсан байвал зохих анхан шатны болон давтан сургалтуудыг амжилттай дүүргэсэн.

135.80. Нисэх багийн гишүүдийн ур чадварыг шалгах

Гэрчилгээ эзэмшигч нь дараах зүйлийг бататгана :

1/ агаарын хөлгийн даргын хувьд, өмнөх 12 сарын дотор шалгах нисэгчийн хяналтан дор аэродромын болон чиглэлийн нислэгийн шалгалтуудыг амжилттай өгсөн байх ба үүнд

(i) нислэгийн нэг бүтэн үед нислэг үйлдэх ба нислэгийн үйг ажиллагаанд ашиглагдах аэродромуудад нэгээс дээш буулт үйлдэх нислэгийн шалгалт;

(ii) энэ дүрмийн дагуу гүйцэтгэх нислэгийн үйл ажиллагаанд агаарын-хөлгийн даргын үүрэг хариуцлагыг "хангалттай" гүйцэтгэж чадахаа харуулсан;

2/ ИХНЖ-аар нислэг үйлдэж байгаа нисэгчийн хувьд, өмнөх 12 сарын дотор онцгой нөхцөл байдлын үед мөрдөх: журам болон бусад журмуудыг багтаасан ур чадварын шалгалтыг шалгах нисэгчийн хяналтан дор, тухайн нисэгч нислэгийн үйл ажиллагаанд ашиглаж байсан агаарын хөлөгтэй ижил төстэй агаарын хөлөг дээр амжилттай өгсөн байх;

3/ ХНЖ-аар нислэг үйлдэж байгаа нисэгчийн хувьд, өмнөх 6 сарын дотор шалгах нисэгчийн хяналтан дор дараах шалгалтуудыг амжилттай өгсөн байх –

(i) онцгой нөхцөл байдлын үед тухайн агаарын хөлөгт суурилагдсан тоног төхөөрөмжтэй харьцаж ажиллах журам болон бусад журмууд, тухайн нисэгчийн үйлдэх нислэгийн үйл ажиллагааны төрлүүдээр;

(ii) нисэх багийн гишүүдийн суудлаас гадна 9 болон түүнээс цөөн суудалтай агаарын хөлгийн маяг тус бүр дээр 6 cap тутамд нэг удаа хийгдэх давтан шалгалт;

4/ нисэгч бүрийн хувьд, өмнөх 12 сарын дотор дараах онолын шалгалтуудыг бичгээр, эсхүл амаар өгсөн байх –

(i) ИНБД-үүд, гэрчилгээ эзэмшигчийн үйл ажиллагааны тодорхойлолт болон заавруудын талаарх мэдлэг;

(ii) тухайн нисэгчийн нислэг үйлдэж байгаа агаарын хөлгийн системүүд, нислэг-техникийн өгөгдөхүүнүүд болон нислэгийн журмууд, хүлээн зөвшөөрөгдсөн Нислэг ашиглалтын зааврын талаарх мэдлэг;

(iii) навигаци, НХУ, цаг уурын мэдлэг;

(iv) тухайн нислэгийн төрөлд хамааралтай тусгай нислэгийн үйл ажиллагааны талаарх мэдлэг;

(v) шинэ тоноглол, журам, арга ажиллагаа;

(vi) аврах тоног төхөөрөмжийн ажиллагаа ба байрлал;

(vii) шалгах нисэгч нь, шалгалтуудын үр дүнг сургалт дадлагын тайлан бүртгэлд тэмдэглэсэн байх;

5/ нисэх багийн ур чадварыг агаарын хөлөг болон энэ зорилгоор зөвшөөрөгдсөн нислэгийн дадлагажуур дээр шалгасан байх.

135.81. Шалгалт өгсөнд тооцох нөхцөл

Багийн гишүүн, онолын болон нислэгийн шалгалтуудыг өгвөл зохих өдрөөс хойш хуанлийн нэг сарын дотор багтааж өгсөн бол түүнийг тогтоосон хугацаандаа шалгалт өгсөнд тооцно.

135.82. Шалгалтын бүртгэл тэмдэглэлийг хадгалах

Гэрчилгээ эзэмшигч нь нисэх багийн гишүүдийн ур чадварын болон онолын шалгалтын бүртгэл тэмдэглэлийг байнга хадгална.

Л БҮЛЭГ. НИСЭХ БАГИЙН ГИШҮҮДИЙН АЖИЛ, АМРАЛТЫН ЦАГИЙН ЗОХИЦУУЛАЛТ

135.83. Агаарын тээвэрлэгчийн үүрэг хариуцлага

(а) Агаарын тээвэрлэгчийн гэрчилгээ (АТГ) эзэмшигч нь дараах тохиолдолд-аливаа агаарын тээврийн үйл ажиллагаа гүйцэтгэхгүй –

1/ нисэх багийн гишүүдийн нислэгийн болон ажлын цагийн зохицуулалтыг тусгасан хөтөлбөргүй бол;

2/ энэ зүйлийн 1/-д заасан хөтөлбөрт дараах зүйлүүдийг тусгаагүй бол :

(i) нислэгийн өмнөх амралтын хугацаа;

(ii) цагийн зөрүүд дасан зохицох (acclimatisation);

(iii) цагийн бүс;

(iv) шөнийн нислэг;

(v) нислэгийн хамгийн их тоо;

(vi) нэг нисэгчтэй нислэг;

(vii) хоёр нисэгчтэй нислэг;

(viii) хоёр нисэгч болон нисэх багийн нэмэлт гишүүд;

(ix) нисэх багийн гишүүдийн мэргэшлийн бэлтгэл;

(x) хамтатгасан ажил үүрэг;

(xi) нисэгч, үүрэг гүйцэтгэхийн өмнө буюу дараа зорчигчийн журмаар аялах;

(xii) нөөц болон бэлэн үе;

(xiii) нислэг дэх ажил үүргийн үе;

(xiv) нислэгийн үед амрах;

(xv) нислэгийн үйл ажиллагааны төрөл;

(xvi) ажлын нийт цаг;

(xvii) нислэгийн нийт цаг;

(xviii) ажлын ба нислэгийн цагийг нэмэгдүүлж болох хувилбар (discretionary);

(xix) биоритм (circadian rhythm);

(xx) амралтын өдрүүд;

(xxi) бүртгэлийн хадгалалт.

3/ арилжааны нислэгийн үйл ажиллагааны хөтөлбөрт дараах зүйлийг тусгаагүй бол-

(i) нисэх баг дараалсан 30 хоногийн дотор 160-аас дээш цаг нисэхгүйг;

(ii) нисэх баг нь аливаа 14 хоногийн дотор 2-оос доошгүй өдөр амрахыг;

(iii) нисэх баг нь аливаа 30 хоногийн дотор үргэлжилсэн 2-оос доошгүй өдөр амрахыг.

4/ энэхүү хөтөлбөр нь ИНЕГ-аар хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй бол.

(б) Тээвэрлэгч нь, нисэх багийн аль нэг гишүүн нислэгийн нөхцөл байдлаас болж нислэгийн явцад ядарч туйлдаж болзошгүйг мэдэж байгаа, эсхүл ингэж үзэх бодит шалтгаан байгаа бөгөөд энэ нь нислэгийн аюулгүй үйл ажиллагаанд нөлөөлнө гэж үзэж байвал тухайн нисэх багийн гишүүнийг нислэгийн үйл ажиллагаанд оролцуулахгүй.

(в) Тээвэрлэгч нь нислэг үйлдэж байгаа нисэх багийн гишүүдийн нислэгийн цагийн үнэн зөв бүртгэлийг, тухайн бүртгэл тэмдэглэл хийгдсэн өдрөөс хойш 12 сарын хугацаанд хадгална.

135.84. Нисэх багийн гишүүний үүрэг хариуцлага

(а) Нисэх багийн гишүүн нь, нислэг үйлдэх нөхцөлөөс хамаарч ядарч болзошгүй гэж үзэж буй тохиолдолд агаарын тээврийн үйл ажиллагаанд оролцохоос татгалзах үүрэгтэй.

(б) Нисэх багийн гишүүн нь Тээвэрлэгчтэй гэрээгээр ажиллаж байгаа үедээ нислэгийн өөр үйл ажиллагааг шан хөлсөөр гүйцэтгэх, эсхүл энэ дүрмийн 135.83-ын (а)-гийн (1)-д заасан хөтөлбөрт тусгагдсан нислэгийн болон ажлын цагийн хязгаарлалтыг хэтрүүлэхийг хориглоно.

(в) Аливаа этгээд, энэ дүрмийн 135.83-ын (а)-гийн (1)-д заасан хөтөлбөрт тусгагдсан хязгаарлалтууд нь хэтрээгүй гэдгийг тодорхойлоогүй тохиолдолд агаарын хөлгийн нисэх багийн гишүүнээр томилогдохыг хориглоно.

(г) Энэ зүйлийн (в)-г үл харгалзан, бусдын амь нас, эрүүл мэнд, аюулгүй байдлын ашиг сонирхлын үүднээс үйлдэх нислэгийн үед нисэх багийн аль нэг гишүүний нислэгийн цагийн хязгаарлалт хэтэрснээр нислэгийн аюулгүй ажиллагаа алдагдахгүй байх үүрэг хариуцлагыг агаарын хөлгийн дарга хүлээх ба энэ тохиолдолд нислэгийн цагийн хязгаарлалтыг мөрдөхгүй байж болно.

М БҮЛЭГ. ЗААВАР, НИСЛЭГИЙН ДЭВТЭР БОЛОН БҮРТГЭЛ

135.85. Үйл ажиллагааны мэдээлэл

Гэрчилгээ эзэмшигчийн Үйл ажиллагааны зааврын нисэх багийн гишүүдийн ажил үүрэгт хамааралтай хэсэг нь хүчин төгөлдөр бөгөөд нисэх багийн гишүүд ашиглах боломжтой байна.

135.86. Агаарын хөлгийн бүхээгт авч явах бичиг баримтууд

Нислэг үйлдэх агаарын хөлөг нь нислэг бүрдээ дараах бичиг баримтыг авч явна гэдгийг гэрчилгээ эзэмшигч бататгана –

1/ нислэгт шаардлагатай NOTAM мэдээ болон нисэхийн мэдээлэл, үйлчилгээний бичиг баримтууд;

2/ цаг агаарын мэдээ;

3/ аюултай ачааны талаарх мэдээ;

4/ нислэгт холбогдол бүхий нислэгийн зураг, схемийн хувь, хуулбар.

135.87. Нислэгийн өдөр тутмын бүртгэл

Гэрчилгээ эзэмшигч нь өдөр тутмын нислэгийн талаар дараах зүйлийг багтаасан бүртгэлийг хөтөлнө -

1/ нислэг үйлдсэн cap, өдөр;

2/ тээвэрлэгчийн нэр;

3/ агаарын хөлгийн даргын нэр;

4/ агаарын хөлгийн бүртгэлийн дугаар, тэмдэглэгээ;

5/ нислэгийн нийт цаг;

6/ зорчигчдын тoo;

7/ нислэгийн үйл ажиллагааны төрөл.

135.88. Бүртгэлийг хадгалах

Гэрчилгээ эзэмшигч нь нислэгийн холбогдолтой бүртгэл тэмдэглэлүүдийг дараах хугацаагаар хадгална –

1/ нислэгийн төлөвлөгөө болон аюултай ачааны талаарх бүртгэл тэмдэглэлийг нислэг үйлдсэн өдрөөс хойш 12 cap хүртэл хугацаагаар;

2/ нисэх багийн гишүүдийн нислэгийн болон ажлын цагийн бүртгэлийг бүртгэл хийгдсэн өдрөөс хойш 12 сарын хугацаанд;

3/ нисэх багийн гишүүдийн сургалт, дадлага, шалгалтын тайлан, бүртгэлийн тухайн нисэх багийн гишүүн Тээвэрлэгчтэй гэрээгээ цуцалснаас хойш 12 сар хүртэлх хугацаагаар;

4/ өдөр тутмын нислэгийн бүртгэлийг нислэг үйлдсэн өдрөөс хойш 12 сараас доошгүй хугацаанд.

ХАВСРАЛТ А. ХЭРЭГЛЭЛ, ТОНОГЛОЛЫН НИСЛЭГТ ТЭНЦЭХ ЧАДВАР БҮХИЙ БҮТЦИЙН СТАНДАРТУУД

А.1. Бүхээгийн дуу чимээ бичигч

Бүхээгийн дуу чимээ бичигч нь –

1/ АНУ-ын Техникийн Стандарт Ордер (TSO)-biH C84 серийн, эсхүл С123 серийн шаардлагад нийцсэн байна;

2/ АНУ-ын Техникийн Стандарт Ордер (TSO)-biH C121 серийн шаардлагын дагуу уснаас хамгаалах хэрэгслээр тоноглогдсон байна;

3/ Нислэгийн сүүлчийн 30 минутаас доошгүй хугацааны үргэлжилсэн бичлэг хий: чадвартай байна.

А.2. Нислэгийн өгөгдөхүүн бичигч

Нислэгийн өгөгдөхүүн бичигч нь –

1/ АНУ-ын Техникийн Стандарт Ордер (TSO)-ын C124 серийн шаардлагыг хангасан байна;

3/ Нислэгийн 8 цагийн мэдээллийг тоон хэлбэрээр бичиж хадгалах боломжтой; байх ба уг мэдээлэл нь арчих боломжгүй байна;

4/ MEL-д зааснаас бусад, дор дурьдсан тодорхой параметрүүдийг бичнэ –

(i) зураг 1-д заагдсан;

(ii) Хавсралт Б-гийн хүснэгт 1, эсвэл 2-т заагдсан.

Хүснэгт 1

Нислэгийн өгөгдөхүүн бичигчийн параметрт тавигдах шаардлагууд

/Энэхүү хүснэгтэд 135.58-ын шаардлагууд тусгагдсан болно/.

(A) (B)

Параметр	23 Параметр Нисдэг тэрэг	25 Параметр Нисдэг тэрэг
1	Хугацаа	Хугацаа
2	Хурд /хэрэглэлийн/	Өндөр
3	Өндөр	Агаарын хурд
4	Чиглэл	Чиглэл
5	Босоо хэт ачаалал /Ny/	Босоо хэт ачаалал /Ny/
6	АТС-д радио холбоо дамжуулсан тэмдэглэл	АТС-д радио холбоо дамжуулсан тэмдэглэл
7	Тангажийн өнцөг	Тангажийн өнцөг
8	Крений өнцөг	Крений өнцөг
9	Хэвтээ хэт ачаалал /Nx/	Хэвтээ хэт ачаалал /Nx/

ХАВСРАЛТ Б. ХӨӨРӨХ, БУУХ ЗУРВАС (ХБЗ)

Б. 1. ХБЗ-ны хамгийн бага өргөн

ХБЗ-ны хамгийн бага өргөнийг тодорхойлохдоо Хүснэгт 2-ыг ашиглан тухайн онгоцны маягт тохирох Аэродромын лавлах код (ARC)-bir тодруулна. Тэрхүү код нь онгоцны оврын хэмжээ, нислэгийн үзүүлэлтэд хамааралтай хоёр элементээс бүрдэнэ.

Элемент 1 нь аэродромын талбайн урт (ARFL)-fl үндэслэсэн тоо ба элемент 2 нь онгоцны размах болон үндсэн гадна дугуйн хоорондын зайд үндэслэсэн үсэг байна.

Б.1.1. Хүснэгт 2-ыг ашиглан ARC-ийг тодорхойлох

1/ Онгоцны нислэг үйлдэх аэродромын талбайн урт /ARFL/-bir тодорхойлно. Тэрхүү талбайн урт нь, зурвасын хазайлт нь "0", тогтуун агаарт, далайн түвшин дэх агаарын стандарт нөхцөлд тухайн онгоцны хамгийн их хөөрөлтийн жинтэй хөөрөлт үйлдэх хамгийн бага талбайн урт юм.

2/ аэродромын талбайн уртаар элемент 1-ийн тоон кодыг тодорхойлно.

3/ Онгоцны размах болон үндсэн гадна дугуйн хоорондын зайн хэмжээний хамааралтайгаар элемент 2-ын үсгэн кодыг олно (Жишээ, хэрэв үсгэн код С нь онгоцны размах-д хамааралтай, үсгэн код D нь онгоцны үндсэн гадна дугуйн хоорондын зайд хамааралтай байхад тухайн онгоцны маягийн хувьд D үсгэн кодыг сонгоно).

Хүснэгт 2.

Аэродромын лавлах код (ARC)

Элемент 1-ийн код		Элемент 2-ын код
Тоон код	Аэродромын талбайн ypm (ARFL)	Үсгэн код	Далавчны размах	Үндсэн гадна дугуйн хоорондын зай
1	800 м-ээс бага	A	14,99 м хүртэл	4,5 м хүртэл
2	800м- 1200 м хүртэл	В	15 м-23,99 м хүртэл	4,5 м-5,99 м хүртэл
3	1200m- 1800 м хүртэл	С	24 м - 35,99 м хүртэл	6 м-8,99 м хүртэл
4	1800 м-ээс илүү	D	36 м-51,99 м хүртэл	9 м-13,99 м хүртэл
		Е	52 м - 65 м хүртэл	9 м-14 м хүртэл

Б. 1.2. Хүснэгт 3-ыг ашиглан ХБЗ-ны хамгийн бага өргөнийг тодорхойлох.

Онгоцны ARC-ыг тодорхойлсон тохиолдолд, тухайн ХБЗ-ны өргөнийг зохих тоон код, үсгэн код хоёрын огтлолцлоор тодорхойлно. Жишээ нь, хэрэв онгоцны ARC нь 2С бол шаардлагатай зурвасын өргөн нь 30 м байна.

Хүснэгт 3.

ХБЗ-ны өргөн

Тоон			Үсгэн код
код	A	В	С	D	Е
1	18м	18м	23м	-	-
2	23м	23м	30м	-	-
3	30м	30м	30м	45м	-
4	-	-	45м	45м	45м

Б. 1.3. Нислэгийн талбайн хамгийн бага өргөн (minimum Runway strip width)

Онгоцны маяг тус бүрийн хувьд нислэгийн талбайн хамгийн бага өргөнийг Хүснэгт 4-ийн дагуу тодорхойлно.

Хүснэгт 4.

Нислэгийн талбайн өргөн

Тоон код	ХБЗ-ны төрөл	Талбайн өргөн
3 эсхүл 4	нарийн хэмжилтэт /Precision/ хэрэглэлээр ойртолт үйлдэх олон улсын нисэх буудал дахь ХБЗ	300м
3 эсхүл 4	нарийн хэмжилтэт /Precision/ хэрэглэлээр ойртолт үйлдэх ХБЗ	220м
1 эсхүл 2	нарийн хэмжилтэт /Precision/ хэрэглэлээр ойртолт үйлдэх ХБЗ	150м
З ба4	нарийн хэмжилтгүй /Non-Precision/ хэрэглэлээр ойртолт үйлдэх эсхүл хэрэглэлийн бус ойртолттой ХБЗ	150м
З ба 4	зөвхөн өдрийн цагаар хэрэглэлийн бус ойртолттой, 22700 кг-аас ихгүй хөөрөлтийн хүндтэй онгоцонд зориулагдсан	90м
1 ба 2	нарийн хэмжилтгүй /Non-Precision/ хэрэглэлээр ойртолт үйлдэх ХБЗ	150м
2	хэрэглэлийн бус ойртолт үйлдэх ХБЗ	80м
1	хэрэглэлийн бус ойртолт үйлдэх ХБЗ	60м

ИРГЭНИЙ НИСЭХИЙН ДҮРЭМ - 138

ЭРЭН ХАЙХ, АВРАН ТУСЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

БҮЛЭГ А. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ 3

138.1.Зорилго 3

138.2.Тодорхойлолт, товчлол 3

БҮЛЭГ Б. ЭРЭН ХАЙХ АВРАН ТУСЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ 4

738.3.Нисэхийн эрэн хайх, авран туслах үйл ажиллагааны бүс 4

138.3.ЭХАТ үйл ажиллагааг зохицуулах төв 5

738.3.Зохицуулах төвийн үйл ажиллагааны заавар 5

738.4.ЭХАТ үйл ажиллагааны чиглэлээр бусад байгууллагуудтай хамтран

ажиллах 6

738.5.Эрэн хайх авран туслах үйл ажиллагааны төлөвлөгөө 7

738.6.Ослын мэдээлэл дамжуулах журам 7

738.7.Ослын мэдээллийн пост 7

БҮЛЭГ В. ТЕХНИК ХЭРЭГСЛИЙН ХАНГАЛТ 8

738.10. Эрэн хайх авран туслах үйл ажиллагааг зохицуулах төвийн холбооны

хэрэгслийн хангалт 8

738.7 7. Эрэн хайх авран туслах үйл ажиллагаанд шаардлагатай тоног төхөөрөмж, эд материалын нөөц 9

738.12. Эрэн хайх, авран туслах уйл ажиллагаанд ашиглах тээврийн хэрэгслийн хангалт 9

БҮЛЭГ Г. ЭРЭН ХАЙХ АВРАН ТУСЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА 10

138.13.Ослын тухай мэдээлэлд үнэлэлт өгөх 10

138.14.Ослын нөхцөл байдал 10

138.15.Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний албаны мэдээлэл 12

138.16.Бусад байгууллага, албадын хийх мэдээлэл 12

138.17.Мэдээллийг бүртгэж баримтжуулах 13

138.18.Ослын нөхцөл байдлын үе шатуудад авах арга хэмжээ 13

138.19.ЭХАТ үйл ажиллагааг эхлэх 18

138.20.ЭХАТ үйл ажиллагааг түр буюу бүрмөсөн зогсоох 19

БҮЛЭГ Д. ОСЛЫН ТАЛБАРТ ЯВУУЛАХ ЭХАТ АРГА ХЭМЖЭЭ 19

138.21.Авран туслах үйл ажиллагааны төлөвлөгөө 19

138.22.Ослын талбарын захирагч 20

138.23.Агаарын хөлөг олдсоны дараа авах арга хэмжээ 21

Дэд бүтцийн сайдын 2003 оны 245 тоот тушаалын хавсралт

ЭРЭН ХАЙХ, АВРАН ТУСЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

БҮЛЭГ А. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ

138.1. Зорилго

Иргэний нисэхийн Эрэн хайх, авран туслах (цаашид ЭХАТ гэх) үйл ажиллагааны зохион байгуулалт, ЭХАТ үйл ажиллагаанд иргэний болон улсын агаарын хөлөг, хүч хэрэгслийг татан оролцуулах (дайчлах) журмыг тогтооход энэ дүрмийн зорилго оршино.

138.2. Тодорхойлолт, товчлол

"Авран туслах" гэж аюул тулгарсан, эсхүл аюулд нэрвэгдсэн агаарын хөлөгт явсан хүмүүсийг аврах, тэдэнд эмнэлгийн анхны болон бусад шаардлагатай тусламж үзүүлэх, аюулгүй газар нүүлгэн шилжүүлэх үйл ажиллагааг;

"Аюул тулгарсан агаарын хөлөг" гэж бүхээгт нь яваа хүмүүст тулгарсан аюулыг нисэх баг өөрийн үйл ажиллагаагаар арилгаж чадахгүй нөхцөл байдалд орсон, эсхүл уг агаарын хөлөгтэй радио холбоо алдагдсан, байрлал нь тодорхой бус байгаа агаарын хөлгийг;

"Аюулд нэрвэгдсэн агаарын хөлөг" гэж нислэгийн үед болон хөөрөлт, буулт үйлдэх үедээ ноцтой эвдрэлд орсон, эсхүл сүйрсэн, мөн түүнчлэн аргагүйдсэн хээрийн буулт үйлдсэн агаарын хөлгийг;

"Эрэн хайх" гэж аюул тулгарсан, эсхүл аюулд өртсөн агаарын хөлгийн байрлалыг тодорхойлох зорилгоор хүн хүч, төрөл бүрийн тээврийн хэрэгсэл оролцсон, ЭХАТ ЗТ-өөр зохицуулагдаж байгаа үйл ажиллагааг;

"Ослын мэдээлэл" гэж аюул тулгарсан, эсхүл аюулд нэрвэгдсэн агаарын хөлгийн талаар ЭХАТ үйл ажиллагаанд оролцох байгууллага, албадад мэдээлдэг аэронавигацын үйлчилгээний бүрэлдэхүүн хэсгийг;

"Тодорхой бус үе /INCERFA-/' гэж агаарын хөлөг болон түүнд яваа хүмүүсийн аюулгүй байдлын талаар эргэлзээ төрүүлсэн нөхцөл байдал бий болсон үеийг;

"Түгшүүрийн үе /ALERFA-/" гэж агаарын хөлөг болон түүнд яваа хүмүүсийн аюулгүй байдалд аюул учруулж болохуйц хүчин зүйлүүд бий болсон үеийг;

"Аюулын ye /DETRESFA-Г гэж агаарын хөлөг болон түүнд яваа хүмүүст ноцтой аюул тулгарсан ба яаралтай тусламж шаардагдаж байгаа нь тодорхой болсон үеийг;

"Агаарын ЭХАТ хэсэг" гэж ЭХАТ үйл ажиллагааг зохих түвшинд гүйцэтгэх бололцоотой буюу энэ чиглэлээр бэлтгэгдсэн, ЭХАТ зориулалт бүхий эд зүйлс, хэрэгсэл бүхий агаарын хөлгийн нисэх баг болон аврагчид /шүхэрчид/-ын хэсгийг;

"Газрын ЭХАТ хэсэг" гэж газрын тээврийн хэрэгсэл ашиглан аюулд нэрвэгдсэн агаарын хөлгийг газраар эрж хайх, зорчигчид болон нисэх багийн гишүүдэд тусламж үзүүлэх хэсгийг;

"ЭХАТ үйл ажиллагааг зохицуулах төв" гэж өөрийн хариуцсан бүсэд эрэн хайх, авран туслах үйл ажиллагааг зохицуулах үүрэг бүхий байгууллага /нэгж/-ыг;

"Нисэхийн ЭХАТ үйл ажиллагааны бүс" гэж нисэхийн ЭХАТ үйл ажиллагаа явагдах Монгол Улсын нислэгийн мэдээллийн район /UB FIR/-ыг;

"Аврах хэрэгсэл, амьдрал тэтгэх эд зүйлс" гэж ослын нөхцөлд зорчигчид болон нисэх багийнхан агаарын хөлгөөс гарахад зориулагдсан хэрэгслүүд, хоол хүнс, цэвэр ус /эсхүл ус цэвэршүүлэгч/, эмнэлгийн анхны тусламжийн багаж хэрэгсэл, эм тариа, гал болон гэрэл гаргах хэрэгсэл, холбоо дохиоллын хэрэгслийн тодорхой нөөцийг;

"КОСПАС /Космическая система поиска аварийных судов/" гэж осолд орсон хөлгүүдийг эрэн хайх сансрын систем;

"SARSAT /Search and Rescue Satellite- Aided Tracking/" гэж хиймэл дагуулуудын тусламжтайгаар ЭХАТ ажиглалт хийх олон улсын нэгдмэл системийг тус тус хэлнэ.

БҮЛЭГ Б. ЭРЭН ХАЙХ АВРАН ТУСЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ

138.3. Нисэхийн эрэн хайх, авран туслах үйл ажиллагааны бүс

(а) Энэ дүрмээр, Монгол улсын нутаг дэвсгэрийг нисэхийн эрэн хайх, авран туслах (ЭХАТ) үйл ажиллагааны бүс гэх бөгөөд энэхүү бүс нь Монгол улсын нислэгийн мэдээллийн район (UB FIR)-той давхацна.

(б) Иргэний нисэхийн ерөнхий газар (ИНЕГ) нь Монгол улсын ЭХАТ үйл ажиллагааны бүсийг Олон улсын иргэний нисэхийн байгууллага (ИКАО)-ын Зөвлөлд танилцуулж, ИКАО-гийн Ази-Номхон далайн бүсийн Аэронавигацын төлөвлөгөөнд тусгуулсан байна.

138.4. ЭХАТ үйл ажиллагааг зохицуулах төв

(а) ЭХАТ үйл ажиллагааг зохицуулах төв (цаашид ЭХАТ ЗТ гэх) нь Эрэн хайх, авран туслах арга хэмжээнд оролцож байгаа бүх ЭХАТ хэсгүүдийн үйл ажиллагааг ерөнхийд нь удирдаж, зохион байгуулж байгаа байгууллагад туслалцаа үзүүлэх, хариуцсан бүсдээ ЭХАТ үйл ажиллагааг бүхэлд нь зохицуулах үүрэг хүлээнэ.

(б) Зохицуулах төв нь Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний байгууллагын харъяанд 24 цагийн тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулах бөгөөд олон улсын КОСПАС-SARSAT системээс ослын мэдээллийг тогтмол хүлээн авна.

(в) Зохицуулах төв нь дараах бичиг баримтуудыг боловсруулж ИНЕГ-аар батлуулна:

1/ ЭХАТ ЗТ-ийн үйл ажиллагааны заавар;

2/ ЭХАТ ажиллагааны нэгдсэн төлөвлөгөө;

3/ ослын мэдээлэл дамжуулах журам;

4/ ЭХАТ үйл ажиллагааны мэдээлэл дамжуулах журам;

5/ ЭХАТ бүсийн хилийг тодорхойлох журам.

138.5. Зохицуулах төвийн үйл ажиллагааны заавар

Зохицуулах төвийн Үйл ажиллагааны зааварт дараах зүйлүүд тусгагдсан байна:

1/ төвийн зохион байгуулалтын бүтэц, гүйцэтгэх үүрэг,

2/ ажилтан, албан тушаалтанд тавигдах шаардлага, тэдгээрийн ажлын байрны тодорхойлолт;

3/ Өдөр тутмын болон ослын нөхцөл байдлын үед ажилтнуудын гүйцэтгэх үүрэг, ажлын дэс дараалал, хариуцлага;

4/ ЭХАТ ажиллагаанд оролцох байгууллага, албадын хамтран ажиллах зарчмууд:

(i) Эрэн хайх үйл ажиллагааны зарчим, аргууд;

(ii) Авран туслах үйл ажиллагааны зарчим, аргууд;

(iii) Зохицуулах төвийн техник хэрэгсэл, хангамж;

(iv) Ослын нөөцийн жагсаалт, тоо хэмжээ, шинэчилж сэлбэх график, зарцуулах, тайлагнах журам;

(v) ЭХАТ ажиллагааны тайлан гаргах журам;

(vi) Сургалтын хөтөлбөр.

138.6. ЭХАТ үйл ажиллагааны чиглэлээр бусад байгууллагуудтай хамтран ажиллах

(а) Иргэний нисэхийн ЭХАТҮА-г үр дүнтэй явуулахын тулд төрийн болон төрийн бус байгууллага, өмчийн бүх хэлбэрийн аж ахуйн нэгжийн хүн хүч, техник хэрэгслийг татан оролцуулах зорилгоор ИНЕГ-аас ЭХАТ үйл ажиллагаанд гол үүрэг гүйцэтгэх байгууллагуудтай хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулна.

(б) Энэ зүйлийн (а)-д заасан гэрээг дараах байгууллагуудтай байгуулсан байна:

1/Агаарын тээврийн компаниуд;

2/ Олон улсын болон орон нутгийн нисэх буудлууд;

3/ Батлан хамгаалах байгууллага;

4/ Эрүүл мэндийн байгууллага;

5/ Байгаль орчны асуудал эрхэлсэн байгууллага;

6/ Гамшгаас хамгаалах байгууллага;

7/ Хил хамгаалах байгууллага;

8/ Цагдаагийн байгууллага;

9/ Нийслэл, аймаг, сумдын захиргааны байгууллага;

10/ ЭХАТҮА-нд хамаарал бүхий аж ахуйн нэгж, байгууллагууд;

11/Улаан загалмайн байгууллага;

12/Холбооны байгууллага.

(в) Хамтын ажиллагааны гэрээнд дараах зүйлүүдийг тусгасан байна:

1/ хамтын ажиллагааны зарчим;

2/ гүйцэтгэх үүрэг, ажлын уялдаа холбоо, хүлээх хариуцлага;

3/ байгууллагуудаас гаргах хүн, хүч, техник, тоног төхөөрөмж, тэдгээрийн жагсаалт, ажиллах хуваарь;

4/ үйл ажиллагаа явуулах газар зүйн бүс, хэсэг;

5/ үйл ажиллагаа явуулах цаг хугацаа, хязгаарлалтууд;

6/ холбоо барих журам;

7/ ЭХАТҮА-г удирдах, эхлүүлэх, мэдэгдэх албан тушаалтнууд;

8/ ослын мэдээллийн пост, ослын талбайн захирагчийн томилолт;

9/ ЭХАТҮА-нд гарсан зардлыг нөхөн төлөх нөхцөл, журам;

10/ дадлага сургалтад хамрагдах журам.

(г) Иргэний нисэхийн ЭХАТ үйл ажиллагааны чиглэлээр хамтран ажиллах тухай гэрээ хэлэлцээрийг ИКАО-гийн стандарт, зөвлөмжид үндэслэн хөрш орнуудын ижил төрлийн байгууллагатай байгуулна.

138.7. Эрэн хайх авран туслах үйл ажиллагааны төлөвлөгөө

Зохицуулах төв нь ЭХАТҮА-ны төлөвлөгөөг боловсруулах ба энэхүү төлөвлөгөөнд дараах зүйлүүдийг тусгасан байна:

1/ ЭХАТҮА-нд оролцогч байгууллага, албадын үүрэг, хариуцлага;

2/ ЭХАТ үйл ажиллагааг эхлүүлэх, дуусгах журам;

3/ ослын тухай мэдээлэл хийх дэс дараалал;

4/ ослын мэдээллийн постын ажиллах журам;

5/ ЭХАТ үйл ажиллагааны үед Зохицуулах төвөөс авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний дэс дараалал;

6/ ослын талбарын захирагчийн ажиллах журам;

7/ ослын талбарт явуулах авран туслах арга хэмжээ;

8/ тээврийн хэрэгслийн хангалт, хуваарь.

138.8. Ослын мэдээлэл дамжуулах журам

Зохицуулах төв нь, ИНД-12 /Нислэг-техникийн осол, зөрчлийн талаар мэдээлэх/ болон Зөвлөмжийн цуврал ЗЦ-12-ын дагуу Ослын мэдээлэл дамжуулах тусгай журам боловсруулан ИНЕГ-аар баталгаажуулж, мөрдөнө.

138.9. Ослын мэдээллийн пост

(а) Ослын мэдээллийн пост нь аюул тулгарсан, эсхүл аюулд нэрвэгдсэн агаарын хөлгийн талаар мэдээлэл хүлээн авах, мэдээллийг ЭХАТ ЗТ-д дамжуулах үүрэгтэй.

(б) Ослын мэдээллийн постын үүргийг "Иргэний нисэхийн тухай хууль"-ийн 29.2-т заасны дагуу дараах газрууд гүйцэтгэнэ:

1/ Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний алба, түүний орон нутаг дахь салбар нэгжүүд ослын мэдээллийн үндсэн постын үүргийг;

2/ Гамшигтай тэмцэх байгууллагын анги, салбарууд;

3/ Цагдаагийн хэлтэс, тасаг;

4/ Батлан хамгаалахын болон Хилийн цэргийн анги, салбарууд;

5/ холбооны салбарууд;

6/ Байгаль орчныг хамгаалах газар, салбарууд;

7/ Цаг уурын ажиглалтын цэг, станцууд;

8/ Орон нутгийн захиргааны байгууллагууд;

9/ Онцгой байрлалд орших байгууллага, аж ахуйн нэгжүүд.

(в) Ослын мэдээллийн постыг томилох, постын ажиллах цагийн хуваарийг энэ дүрмийн 138.6-д заасан "Хамтын ажиллагааны гэрээ"-нд, үйл ажиллагааны журмыг 138.7-д заасан ЭХАТҮА-ны төлөвлөгөөнд тодорхой тусгасан байна.

(г) Ослын мэдээллийн пост нь дараах минимум шаардлагыг хангасан байна:

1/ тухайн орон нутгийн Нисэх буудал, ЭХАТ ЗТ болон НХҮА, төв байгууллагынхаа оперативын жижүүрт ямар ч үед мэдээлэл дамжуулах холбооны хэрэгслээр хангагдсан;

2/ ЭХАТ үйл ажиллагааны талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллүүд (мэдээллийг хааш нь, хэнд дамжуулах г.м)-ээр хангагдсан;

3/ ЭХАТ ажиллагаанд хүн хүч, техник хэрэгслийг дайчлах эрх олгогдсон.

БҮЛЭГ В. ТЕХНИК ХЭРЭГСЛИЙН ХАНГАЛТ

138.10. Эрэн хайх авран туслах үйл ажиллагааг зохицуулах төвийн холбооны хэрэгслийн хангалт

(а) ЭХАТ ЗТ нь дараах холбооны хэрэгслүүдээр хангагдсан байна:

1/ Радио холбооны хэрэгслүүд:

(i) хэт богино долгионы 125.5 МГц давтамжтай дохиог хүлээн авах боломжтой радиостанц;

(ii) богино долгионы 5860 КГц давтамжтай дохиог хүлээн авах боломжтой радиостанц;

(iii) ослын газар дээр ЭХАТ хэсгүүд (газрын болон агаарын)-ийн үйл ажиллагааг зохицуулж удирдах хэт богино долгионы 123.1 МГц давтамжтай дохиог хүлээн авах боломжтой радиостанц;

(iv) Нислэгийн хөдөлгөөний удирдлагын бүсүүдийн мэдээллийг хүлээн авах боломжтой богино долгионы хүлээн авагчууд (5505 КГц, 5610 КГц).

2/ Холбооны бусад хэрэгслүүд:

(i) хот хоорондын ярианы эрх бүхий телефон аппаратууд;

(ii) улс хооронд харилцах болон КОСПАС-SARSAT-ын мэдээлэл хүлээн авах факс, AFTN хэрэгслүүд;

(iii) интернетээс мэдээлэл хүлээж авах хэрэгслүүд (компьютер, принтер, скайнер).

(б) Энэ зүйлийн (а)-д заасан хэрэгслүүдийн байнгын бэлэн байдал, техник үйлчилгээг Техник хангалтын алба хариуцна.

138.11. Эрэн хайх авран туслах үйл ажиллагаанд шаардлагатай тоног төхөөрөмж, эд материалын нөөц

(а) ЭХАТ ЗТ-ийн менежер нь ЭХАТҮА-нд хэрэглэгдэх дараах байнгын нөөцийг бүрдүүлсэн байна:

1/ дохионы хэрэгслүүд (дохионы гар буу, чанга яригч, гар чийдэн г.м.);

2/ дуран, фото зургийн аппарат, видео камер;

3/ шөнийн харааны хэрэгсэл;

4/ ослын газарт холбоо барих хэт богино долгионы гар радиостанцууд (боломжтой бол сансрын холбооны гар утаснууд);

5/ аврах хэрэгслүүд (олс, өргөх таль, хүрз, сүх, домкрат г.м.);

6/ газрын GPS;

7/ газрын зураг, луужин, гортиг, транспортир;

8/ эмнэлгийн анхны тусламжийн багаж хэрэгсэл, эм тариа;

9/ хоол хүнсний зүйлс, цэвэр усны сав.

(б) Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний албаны дарга нөөцөд байх зүйлүүдийн тоо хэмжээг баталж, зарцуулалтад нь хяналт тавих ба нөөцийн бэлэн байдал, хадгалалт хамгаалалт, сэлбэлт, бүрдүүлэлтийг ЭХАТ ЗТ-ийн менежер хариуцна. Менежер нь нөөцийн өөрчлөлт, зарцуулалт, сэлбэлтийн тайланг улирал бүр гаргана.

138.12. Эрэн хайх, авран туслах үйл ажиллагаанд ашиглах тээврийн хэрэгслийн хангалт

(а) Эрэн хайх, авран туслах үйл ажиллагаанд ашиглах тээврийн хэрэгслийг агаарын болон газрын гэж ангилах бөгөөд дараах зорилгоор ашиглана:

1/ ослоос сэргийлэх (аюул тулгарсан агаарын хөлгийг дагалдуулах, мэдээллийг дахин дамжуулах г.м.);

2/ осолдсон агаарын хөлгийг эрж хайх;

3/ авран туслах үйл ажиллагаа явуулах;

4/ осолд өртөгсдийг тээвэрлэх.

(б) ЭХАТ үйл ажиллагаанд агаарын хөлөг ашиглах журмыг энэ дүрмийн 138.5-д заасан "Үйл ажиллагааны заавар", 138.6-д заасан "Хамтын ажиллагааны гэрээ"-нд тусгасан байна.

(в) Зохицуулах төв нь өөрийн эзэмшилд ЭХАТ зориулалтын агаарын хөлөгтэй байж болно. Өөрийн эзэмшлийн агаарын хөлөггүй бол зайлшгүй шаардлагатай тохиолдолд "Хамтын ажиллагааны гэрээ"-нд заасны дагуу ЭХАТ үйл ажиллагаанд дараах агаарын хөлгүүдийг ашиглаж болно:

1/ иргэний агаарын тээврийн компаниудын агаарын хөлгүүд;

2/ гадаад улсын агаарын хөлөг;

3/ улсын агаарын хөлгүүд;

4/ хувийн /бага оврын/ онгоц, нисдэг тэрэг, автожир.

(г) ЭХАТ үйл ажиллагаанд агаарын хөлөг дайчлах тухай шийдвэрийг ИНЕГ- ын дарга гаргана.

(д) ЭХАТ үйл ажиллагаанд дараах газрын тээврийн хэрэгслүүдийг ашиглаж болно:

1/ төрөл бүрийн ердийн болон тусгай зориулалтын автомашин, мотоцикл, өөрөө явагч хүнд механизмууд; 2/ усан онгоц, завь; 3/ ердийн хөсөг.

(е) ЭХАТ үйл ажиллагаанд газрын тээврийн хэрэгсэл ашиглах журмыг энэ дүрмийн 138.5-д заасан "Үйл ажиллагааны заавар", 138.6-д заасан "Хамтын ажиллагааны гэрээ"-нд тусгасан байна.

(ж) ЭХАТ үйл ажиллагаанд газрын тээврийн хэрэгсэл дайчлах тухай шийдвэрийг "Хамтын ажиллагааны гэрээ"-нд заасны дагуу ЭХАТ ЗТ-ийн менежер гаргана.

БҮЛЭГ Г. ЭРЭН ХАЙХ АВРАН ТУСЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

138.13. Ослын тухай мэдээлэлд үнэлэлт өгөх

(а) ЭХАТ ЗТ нь ЭХАТ үйл ажиллагааны өмнө болон үйл ажиллагаа явагдаж байх үед авсан бүх мэдээллийн үнэн зөв, бодитой эсэхийг сайтар магадлан шалгаж, авах арга хэмжээний яаравчлалын түвшин, цар хүрээг тодорхойлох зорилгоор үнэлэлт, дүгнэлт өгнө.

(б) Мэдээллийг шалгахад ихээхэн цаг хугацаа шаардагдаж болзошгүйг харгалзан эхний арга хэмжээг төлөвлөгөөний дагуу нэн даруй авч хэрэгжүүлнэ.

138.14. Ослын нөхцөл байдал

Ослын нөхцөл байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгөх, ангилах, авах арга хэмжээний цар хүрээг тодорхойлох зорилгоор ослын нөхцөл байдлыг 3 үе болгон хуваана:

(а) INCERFA-Тодорхой бус ye буюу агаарын хөлөг, түүнд яваа хүмүүсийн аюулгүй байдлын талаар эргэлзээтэй байдал үүссэн үе. Энэ үеийг дараах тохиолдлуудад зарлана:

1/ агаарын хөлгийн илтгэх ёстой цагаас, эсхүл түүнтэй холбоо тогтоох гэсэн оролдлого бүтэлгүй болсноос хойш 15 минутын турш уг агаарын хөлгөөс ямар нэг мэдээлэл аваагүй, эсхүл

2/ агаарын хөлөг нисэн ирэх тооцоот цагаас, эсхүл нислэгийн хөдөлгөөний албаны тооцоолсон цагаас 30 минут өнгөрөхөд буулт үйлдэх аэродромдоо ирээгүй.

(б) ALERFA- Түгшүүрийн үе буюу агаарын хөлөг, түүнд яваа хүмүүст аюул учирч болзошгүй нөхцөл байдал бий болсон үе. Энэ үеийг дараах тохиолдлуудад зарлана:

1/ тодорхой бус үеийн дараа агаарын хөлөгтэй холбоо тогтоох, эсхүл бусад эх сурвалжаас түүний талаар мэдээлэл авах гэсэн аливаа оролдлого үр дүнгүй болсон,эсхүл;

2/ агаарын хөлөг буулт үйлдэх зөвшөөрөл авсны дараа 5 минутын дотор буулт үйлдээгүй, түүнтэй холбоо барьж чадаагүй, эсхүл;

3/ агаарын хөлгийн үндсэн системүүд татгалзсан, гэхдээ энэ байдал нь уг агаарын хөлөг аргагүйдсэн буулт үйлдэх шалтгаан болохгүй гэсэн мэдээлэл авсан, эсхүл,

4/ агаарын хөлөг хөндлөнгийн гэмт халдлагад өртсөн нь тодорхой болсон, эсвэл тийм таамаглал бий болсон.

(в) DETRESFA- Аюулын үе буюу агаарын хөлөг, түүнд яваа хүмүүст ноцтой аюул тулгарч, тусламж дэмжлэг зайлшгүй болсон үе. Энэ үеийг дараах тохиолдлуудад зарлана:

1/ түгшүүрийн үеийн дараа агаарын хөлөгтэй холбоо тогтоох, мөн нөхцөл байдлыг тодруулахаар аливаа эх сурвалжаас мэдээлэл авах бүх оролдлого бүтэлгүйтсэн, агаарын хөлөг осолд орсон байж болох магадлал бий болсон, эсхүл,

2/ агаарын хөлгийн шатахууны нөөц бүрэн зарцуулагдсан, эсхүл тэр нь аюулгүй буулт үйлдэх аэродром хүрэхэд хүрэлцэхгүй гэсэн тооцоо гарсан, эсхүл,

3/ агаарын хөлгийн үндсэн системүүд татгалзсаны улмаас аргагүйдсэн буулт үйлдэх магадлал бий болсон тухай мэдээлэл хүлээн авсан, эсхүл,

4/ агаарын хөлөг аргагүйдсэн буулт үйлдэх гэж байгаа, эсхүл үйлдэх бүрэн үндэслэлтэй болсон тухай мэдээлэл хүлээн авсан.

138.15. Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний албаны мэдээлэл

(а) Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний албаны салбар нэгж нь ослын талаарх анхны мэдээллийг хүлээн авмагц дараах арга хэмжээг нэн даруй авна:

1/ аюулд нэрвэгдсэн, эсхүл аюул тулгарсан агаарын хөлгийн тухай өөрийн хариуцсан бүсэд нислэг үйлдэж байгаа бүх агаарын хөлөг болон холбогдох байгууллага, албадад мэдэгдэнэ;

2/ бий болсон нөхцөл байдлын талаар ЭХАТ ЗТ-д мэдэгдэнэ;

3/ аюул, ослын тухай бүх мэдээллийг тасралтгүй цуглуулж ЭХАТ ЗТ-д илгээнэ.

(б) Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний алба нь ослын нөхцөл байдлын талаар хүлээж авсан мэдээллийн агуулга, хэмжээнээс хамаарч ЭХАТ ЗТ-д дараах дэс дарааллыг баримтлан мэдээлнэ:

1/ INCERFA, ALERFA, DETRESFA үеүдийн аль нь болохыг;

2/ мэдээллийн эх сурвалжийн талаар (мэдээлэл өгсөн байгууллага, хувь хүн г.м.);

3/ осол болон ослын нөхцөл байдлын төрөл, шинж чанар;

4/ нислэгийн төлөвлөгөөнөөс авсан зарим чухал өгөгдөхүүнүүд;

5/ агаарын хөлөгтэй хамгийн сүүлд холбоо барьсан салбар, нэгж, эсхүл агаарын хөлөг, холбоо барьсан цаг, ашигласан радио давтамж;

6/ агаарын хөлгийн байрлалын талаарх сүүлчийн мэдээ, мөн байрлалыг ямар аргаар тодорхойлсон тухай;

7/ агаарын хөлгийн өнгө ба таних тэмдэг;

8/ мэдээлэл дамжуулсан салбар, нэгжээс авсан арга хэмжээ;

9/ нөхцөл байдлын талаарх бусад мэдээлэл.

138.16. Бусад байгууллага, албадын хийх мэдээлэл

(а) Агаарын хөлөгт илт аюул тулгарсныг харсан, эсхүл энэ тухай ямар нэг мэдээлэл авсан байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэн нь Ослын мэдээллийн постын үүрэг гүйцэтгэгч аль нэг салбарт Иргэний нисэхийн тухай Монгол Улсын хуулийн 29.2-ын дагуу нэн даруй мэдэгдэх үүрэгтэй.

(б) ЭХАТ ЗТ нь хүлээн авсан бүх мэдээллийг нэгтгэн дүгнээд бий болсон нөхцөл байдалд тохирсон ослын үеийг зарлах бөгөөд энэ тухай НХҮА-ны даргад мэдэгдэнэ.

138.17. Мэдээллийг бүртгэж баримтжуулах

(а) ЭХАТ ЗТ нь агаарын хөлөг осолдсон, эсхүл ослын нөхцөл байдалд орсон тохиолдол бүрт энэ тухай мэдээллийг нарийвчлан бүртгэнэ. Мэдээллийг ирсэн цаг хугацаагаар нь, дараах дарааллаар бүртгэнэ:

1/ НХҮА-ны салбар, нэгжээс хүлээж авсан;

2/ бусад алба, салбараас хүлээж авсан;

3/ агаарын хөлгөөс авсан;

4/ КОСПАС-SARSAT-aac авсан;

5/ иргэд, аж ахуйн нэгжээс авсан;

6/ бусад эх сурвалжаас авсан.

(б) Бүртгэлд, мэдээллийн эх хувь, холбогдох баримт (гэрэл зураг, видео бичлэг, факс, цахилгаан мэдээ, маягтууд, газрын зураг г.м )-ыг хавсаргана.

(в) Ослын талаарх анхны мэдээллийг ЭХАТ ЗТ-ийн жижүүрийн ажилтан ИНЕГ 138/01 маягт (Анхны мэдээлэл хүлээн авах маягт)-д бүртгэнэ.

138.18. Ослын нөхцөл байдлын үе шатуудад авах арга хэмжээ

Тодорхой бус үед авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээ

(а) ЭХАТ ЗТ, эсхүл НХҮА-аас тодорхой бус үеийг зарласан тохиолдолд ЭХАТ ЗТ-өөс дараах арга хэмжээг авна:

1/ хүлээж авсан мэдээллийг нягтлан шалгах;

2/ нислэгийн онцгой тохиолдол, саатал, ослын талаар мэдээлэл дамжуулах ерөнхий бүдүүвчийн дагуу холбогдох албан тушаалтнуудад мэдээ дамжуулах;

3/ нислэгийн төлөвлөгөө байхгүй тохиолдолд тухайн агаарын хөлгийн нислэг үйлдэх агаарын зам, нисэн гарсан болон буух тооцоот цагийг тодруулахад тус болохуйц мэдээлэл олж авах оролдлого хийх;

4/ НХҮА-ны холбогдох салбар, нэгжүүдтэй дараах зорилгоор хамтран ажиллана:

(i) хүлээн авсан шинэ мэдээлэл (тухайлбал, холбооны хэрэгслээр эрэл хийсэн, нислэгийн төлөвлөгөөгөө биелүүлсэн эсэхийг шалгасан, нислэг эхлэхээс өмнө, эсвэл нислэгийн явцад нисэх багт өгсөн цаг агаарын мэдээг судалсан зэрэг)-д үнэлэлт дүгнэлт өгөх, агаарын хөлгийн байрлалыг, эсхүл түүний туулсан замыг газрын зураг дээр тодорхойлох;

(ii) бусад салбар нэгжтэй давхардсан үйл ажиллагаа явуулахаас зайлсхийх.

5/ бүх мэдээллийг нэгтгэн дүгнэсний эцэст агаарын хөлгийн байрлал, чиглэлийг газрын зураг дээр тэмдэглэх.

(б) Холбооны хэрэгслээр эрэл хайгуул хийх :

1/ тухайн агаарын хөлөгтэй холбоо тогтоох оролдлогыг ашиглагддаг бүх давтамж дээр хийх;

2/ тухайн агаарын хөлгийн байрлалыг тодорхойлох оролдлого хийх, үүнд:

(i) буулт үйлдэх бололцоотой бүх аэродром болон бусад газраас (нисэн гарсан аэродромыг оролцуулан) уг агаарын хөлгийн талаар лавлах;

(ii) (ii) бусад эх сурвалжтай холбоо тогтоох, тухайлбал уг агаарын хөлөгтэй нэг агаарын замд ниссэн нь тодорхой, эсхүл ниссэн байж болзошгүй, мөн радио холбооны алслалтын хүрээнд байсан агаарын хөлгүүдтэй холбоо тогтоож асуух.

3/ энэ хэсгийн 1/, 2/-т заасан эрэл хайгуулыг хийсний эцэст ЭХАТ үйл ажиллагаа явуулах шаардлагатай гэж үзвэл ЭХАТ хэсгүүд болон үйл ажиллагаанд шийдвэрлэх үүрэгтэйгээр оролцох байгууллага, албадад мэдэгдэнэ. Үүний зэрэгцээ аюул тулгарсан, эсхүл аюулд нэрвэгдсэн агаарын хөлгийг дагалдуулах шаардлага гарвал өөр агаарын хөлөг илгээх асуудлыг ИНЕГ-т тавьж болно.

(в) Тодорхой бус үеийг дуусгах, эсхүл түгшүүрийн үе рүү шилжих.

1/ холбооны хэрэгслээр хийсэн эрэл, эсхүл хүлээн авсан өөр бусад мэдээллээс агаарын хөлөг ослын нөхцөл байдалд ороогүй болох нь нотлогдвол ЭХАТ ЗТ-өөс тодорхой бус үе дууссаныг зарлаж агаарын хөлгийг эзэмшигч /ашиглагч/ байгууллага, мэдээлэл илгээгч болон ослын нөхцөл байдлын талаарх мэдээлэл хүлээн авсан ЭХАТ хэсгүүдэд мэдэгдэнэ;

2/ хэрэв агаарын хөлөг болон түүнд яваа хүмүүсийн аюулгүй байдлын талаар эргэлзээтэй нөхцөл байдал хэвээр байвал тодорхой бус үеийг дуусгаж түгшүүрийн үеийг эхлүүлнэ.

Түгшүүрийн үед авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээ

(а) Түгшүүрийн үе эхэлснийг ЭХАТ ЗТ, эсхүл НХҮА зарлана.

(б) Түгшүүрийн үе зарлагдсаны дараа ЭХАТ ЗТ-өөс дараах арга хэмжээг авна:

1/ тухайн нөхцөл байдалд тохирсон арга хэмжээ авч эхэлсэн тухайгаа НХҮА болон ИНЕГ-т мэдэгдэх;

2/ бий болсон нөхцөл байдлын талаарх мэдээллийг ЭХАТ үйл ажиллагаанд голлон оролцох байгууллага, албадад илгээж, бэлэн байдалд оруулах;

3/ бий болсон нөхцөл байдлын талаар Нислэг-техникийн осол, зөрчлийг шинжлэн шалгах алба болон Нисэхийн аюулгүй ажиллагааны хяналт, зохицуулалтын албанд мэдээлэх;

4/ агаарын болон газрын ЭХАТ хэсгүүдийг бүрдүүлэх, зохион байгуулах асуудлыг ИНЕГ-т тавих;

5/ үйл явдлын талаарх бүх мэдээллийг бүртгэж авах;

6/ хүлээн авсан мэдээллийг нягтлан шалгах;

7/ ослын нөхцөл байдалд орсон агаарын хөлгийн талаар шинэ мэдээлэл олж авах оролдлого хийх, үүнд:

(i) агаарын хөлөгтэй холбоо тогтоосон байж болзошгүй нисэх буудлууд, холбооны станцууд, байнгын жижүүрлэлтэд байгаа хилийн цэргийн болон батлан хамгаалах цэргийн холбооны анги, салбарууд, радио холбооны тоноглол бүхий бусад газраас мэдээлэл авах. Эдгээр байгууллагуудыг бололцоотой бол 121.5 МГц, 5680 кГц болон бусад шаардлагатай давтамжийг сонсож байх хүсэлт тавих;

(ii) агаарын хөлгийн нислэг үйлдэх агаарын замын дагуух бүх аэродром болон буулт үйлдэж болзошгүй иргэний болон цэргийн аэродромуудаас мэдээлэл авах ;

(iii) ЭХАТ үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнд тусгагдсан, хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулсан бусад байгууллага, албадаас мэдээлэл авах.

8/ нислэгийн төлөвлөгөө, цаг агаарын байдал, газрын гадаргуугийн тогтоц, радио холбоо сааталд орох магадлал, агаарын хөлгийн байрлалын талаарх сүүлчийн мэдээлэл, хамгийн сүүлд холбоо барьсан цаг, нисэгчийн зэрэглэл, дадал зуршил зэрэгт холбогдох байгууллага, албадтай хамтран нарийвчилсан дүн шинжилгээ хийх;

9/ агаарын хөлгийн шатахуун дуусах цагийг тооцоолох, цаг агаарын таагүй нөхцөл байдалд уг агаарын хөлгийн нислэг, техникийн шинж чанар хэрхэн өөрчлөгддөгийг анхаарах;

10/ НХҮА-ны холбогдох салбар нэгжүүдтэй дараах зорилгоор нягт хамтран ажиллах:

(i) хүлээн авсан шинэ мэдээлэл (тухайлбал, холбооны хэрэгслээр эрэл хийсэн, нислэгийн төлөвлөгөөгөө биелүүлсэн эсэхийг шалгасан, нислэг эхлэхээс өмнө, эсхүл нислэгийн явцад нисэх багт өгсөн цаг агаарын мэдээг судалсан зэрэг)-д үнэлэлт дүгнэлт өгөх, агаарын хөлгийн байрлалыг, эсхүл түүний туулсан замыг газрын зураг дээр тэмдэглэх;

(ii) бусад салбар нэгжтэй давхардсан үйл ажиллагаа явуулахаас зайлсхийх.

11/ дараах хүсэлтийг НХҮА-ны ээлжид ажиллаж байгаа нислэгийн удирдагчид тавина:

(i) ослын нөхцөл байдалд орсон агаарын хөлөг, ослын талаар мэдээлэл дамжуулсан агаарын хөлөг, ЭХАТ нислэг үйлдэж буй агаарын хөлөгт заавар, зөвлөмж, мэдээлэл дамжуулах;

(ii) аюул тулгарсан агаарын хөлгийн ойролцоо нислэг үйлдэж байгаа агаарын хөлөгт аюулын шинж байдлын тухай мэдээлэл дамжуулах.

12/ агаарын хөлгийн болзошгүй байрлалыг тодорхойлох, газрын зураг дээр тэмдэглэх, мөн хамгийн сүүлд холбоо барьсан цэгээс нисэн холдож болох хамгийн хол байрлалыг тодорхойлох, газрын зураг дээр тэмдэглэх;

13/ тухайн нөхцөл байдалд тохирсон арга хэмжээ авч эхэлсэн тухайгаа НХҮА болон ИНЕГ-т мэдэгдэх.

(в) Түгшүүрийн үеийг дуусгах, эсхүл аюулын үед шилжих:

1/ Хүлээн авсан бүх мэдээллээс агаарын хөлөг ослын нөхцөл байдалд ороогүй болох нь нотлогдвол түгшүүрийн үе дууссаныг зарлаж, энэ тухайгаа агаарын хөлөг эзэмшигч /ашиглагч/ байгууллага, мэдээлэл илгээсэн болон үйл ажиллагаанд оролцож эхэлсэн ЭХАТ хэсэг, албадад нэн даруй мэдэгдэнэ.

2/ Хэрэв агаарын хөлгийн байрлалыг тодорхойлох талаар авсан бүх арга хэмжээ үр дүнгүй болсон, эсхүл шатахууны нөөц нь дуусах тооцоот цаг өнгөрсөн тохиолдолд агаарын хөлөг болон түүнд яваа хүмүүст аюул тулгарсан бөгөөд тэдэнд яаралтай тусламж шаардагдаж байна гэж үзэн аюулын үед шилжинэ.

Аюулын үед авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээ

(а) Аюулын үеийг ЭХАТ ЗТ, эсхүл НХҮА зарлан мэдэгдэнэ.

(б) Аюулын үеийг зарлан мэдэгдсэний дараа ЭХАТ ЗТ-өөс дараах арга хэмжээг авна:

1/ байгаа бүх мэдээлэлдээ үндэслэн ЭХАТ үйл ажиллагаа явуулах нарийвчилсан төлөвлөгөө боловсруулж ИНЕГ-т танилцуулна;

2/ төлөвлөгөөний холбогдох хэсгийг дараах байгууллага, албадад илгээнэ:

(i) аюул тулгарсан байж болзошгүй агаарын хөлөгт дамжуулах болон нислэгийн хөдөлгөөн зохицуулах зорилгоор НХҮАлбанд;

(ii) хэрэв агаарын хөлөг улсын хилийн орчимд нислэг үйлдэж байсан бол төлөвлөгөөт чиглэлийн дагуу хөрш зэргэлдээ орнуудын ЭХАТ үйл ажиллагаа зохицуулах төвд.

3/ агаарын хөлгийн байрлалыг тодорхойлох, байрлалын тодорхой бус байдлын зэргийг тогтоох, эрэн хайх үйл ажиллагаа явагдах бүсийн хөндлөн болон тууш хэмжээг тодорхойлох;

4/ үйл ажиллагааны өрнөлтийн явцад шаардлагатай бол төлөвлөгөөнд өөрчлөлт оруулах;

5/ бий болсон нөхцөл байдлын талаар тухайн агаарын хөлгийг үйлдвэрлэсэн болон бүртгэсэн улсад мэдээлэх;

6/ бий болсон нөхцөл байдлын талаар Нислэг-техникийн осол, зөрчлийг шинжлэн шалгах алба болон Нисэхийн аюулгүй ажиллагааны хяналт, зохицуулалтын албанд мэдээлэх;

7/ үйл явдлын өрнөлтийн эхний үе шатанд ЭХАТ үйл ажиллагаанд шууд оролцохгүй ч шаардлагатай тусламж дэмжлэг үзүүлж чадах агаарын хөлөг, байгууллага, хувь хүмүүст дараах хүсэлтийг тавих:

(i) осолд нэрвэгдсэн байж болзошгүй агаарын хөлгийн дамжуулах дохиог хүлээн авах зорилгоор радио холбооны суваг сонсох, агаарын хөлгийн ослын мэдээг дамжуулагч, чиглүүлэгч тоноглолууд (ELT, ЕLВА)-ын дохиог сонсох;

(ii) осолд орж болзошгүй агаарын хөлөгт бүх талын тусламж үзүүлэх;

8/ шинээр хүлээн авсан бүх мэдээллийг нэгтгэн дүгнэх, агаарын хөлгийн байж болзошгүй чиглэл, эсхүл байрлалыг газрын зураг дээр тэмдэглэх, зохих шийдвэр гаргах зорилгоор НХҮАлбаны салбар нэгжүүдтэй байнгын холбоотой байх;

9/ дараах хүсэлтийг НХҮА-ны ээлжид ажиллаж байгаа нислэгийн удирдагчид тавих:

(ii) (ii) аюул тулгарсан агаарын хөлгийн ойролцоо нислэг үйлдэж байгаа агаарын хөлгүүдэд аюулын шинж байдлын тухай мэдээлэл дамжуулах;

(iii) ЭХАТ нислэг үйлдэж байгаа агаарын хөлгийн нислэгийн өндрийг бусад бүх агаарын хөлгөөс чөлөөлөх.

10/ тухайн нөхцөл байдалд тохирсон арга хэмжээ авч эхэлсэн тухайгаа НХҮА болон ИНЕГ-т мэдэгдэх;

11/ бий болсон нөхцөл байдал болон үйл явдлын өрнөлтийн талаар агаарын хөлгийг эзэмшигч /ашиглагч/ байгууллагад тогтмол мэдээлж байх.

138.19. ЭХАТ үйл ажиллагааг эхлэх

(а) Агаарын хөлгийн байрлал тодорхой байгаа тохиолдолд:

1/ хэрэв Монгол Улсын агаарын зайд нислэг үйлдэж байсан агаарын хөлөг ослын нөхцөл байдалд орсон ба байрлал нь тодорхой бол ЭХАТ үйл ажиллагааг эхлүүлэх шийдвэрийг Улаанбаатарын ЭХАТ ЗТ гаргана;

2/ хэрэв НХҮА болон ЭХАТ ЗТ-ийн тооцоолсноор тухайн агаарын хөлөг Монгол улсын агаарын зайгаас гарсан байж болзошгүй тохиолдолд ЭХАТ ЗТ дараах арга хэмжээг авна:

(i) хөрш улсын ЭХАТ байгууллагад бий болсон нөхцөл байдлын талаар мэдэгдэж, шаардлагатай бүх мэдээллийг илгээнэ;

(ii) агаарын хөлөг хөрш зэргэлдээ улсын агаарын зайд нэвтрэн орсон бөгөөд ЭХАТ үйл ажиллагаа явуулах үүргийг тухайн улсын ЭХАТ байгууллага өөртөө авах хүртэл Улаанбаатарын ЭХАТ ЗТ эрэн хайх үйл ажиллагааг зохицуулна;

(б) Агаарын хөлгийн байрлал тодорхой бус байгаа тохиолдолд:

1/ хэрэв олон улсын нислэг үйлдэж байсан агаарын хөлөг улсын хилийн ойролцоо ослын нөхцөл байдалд орсон бөгөөд байрлал нь тодорхой бус байвал ЭХАТ үйл ажиллагааг хөрш улсын ЭХАТ байгууллагатай байгуулсан гэрээнд заасны дагуу явуулна;

2/ Улаанбаатарын ЭХАТ ЗТ дараах тохиолдолд ЭХАТ үйл ажиллагаа явуулах үүргийг өөртөө авна:

(i) агаарын хөлөг сүүлчийн удаа радио холбоо барихдаа Монгол Улсын агаарын зайд нислэг үйлдэж байсан;

(ii) агаарын хөлөг сүүлчийн удаа радио холбоо барихдаа хоёр улсын хилийн зааг дээр нислэг үйлдэж байсан бөгөөд Монгол Улсын агаарын хилийг огтлон орох ёстой байсан.

138.20. ЭХАТ үйл ажиллагааг түр буюу бүрмөсөн зогсоох

(а) Осолд орсон агаарын хөлгийн байрлалыг тодорхойлж, аврах ажиллагаа явагдсаны дараа ЭХАТ ЗТ эрэн хайх, авран туслах үйл ажиллагааг зогсоох зөвшөөрлийг ИНЕГ-аас албан ёсоор авч, энэ тухай агаарын хөлөг эзэмшигч /ашиглагч/ байгууллага, мөн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа бүх ЭХАТ хэсэгт нэн даруй мэдэгдэнэ.

(б) Эрэн хайх үйл ажиллагаа үр дүнгүй болсон тохиолдолд ЭХАТ ЗТ нь ИНЕГ болон Гамшигтай тэмцэх байгууллагын зөвшөөрлөөр эрэн хайх үйл ажиллагааг зогсоож, энэ тухай ЭХАТ үйл ажиллагаанд оролцож байгаа бүх байгууллага, алба, хэсэгт мэдэгдэнэ;

(в) Эрэн хайх үйл ажиллагааг дараах тохиолдолд зогсооно:

1/ осол болсон байж болзошгүй бүх бүсэд нарийвчилсан эрэн хайх үйл ажиллагаа явуулсны дараа;

2/ осол болсон байж болзошгүй бүх газарт эрэл явуулсны дараа;

3/ агаарын хөлгийн байрлалыг тогтоохын тулд бололцоотой бүх эх сурвалжаас хангалттай мэдээлэл цуглуулсан;

4/ агаарын хөлөгт явсан хүмүүс амьд байх магадлалгүй болсон.

(г) ЭХАТ ажиллагааг зогсоосны дараа агаарын хөлгийг эзэмшигч /ашиглагч/ эрлийг үргэлжлүүлж болно. Энэ тохиолдолд агаарын хөлгийг эзэмшигч /ашиглагч/ болон ЭХАТ ЗТ эрлийн үйл ажиллагааг хамтран зохицуулна.

(д) Эрлийн үр дүнгээс шалтгаалан идэвхтэй эрлийг түр хугацаагаар зогсоож болох ба шинэ, нэмэлт мэдээлэл олж авсны дараа эрэн хайх үйл ажиллагааг сэргээх нь үр дүнтэй гэж ИНЕГ-аас үзвэл эрлийг сэргээж болно.

БҮЛЭГ Д. ОСЛЫН ТАЛБАРТ ЯВУУЛАХ ЭХАТ АРГА ХЭМЖЭЭ

138.21. Авран туслах үйл ажиллагааны төлөвлөгөө

(а) Эрэн хайх үйл ажиллагааны явцад осолдсон агаарын хөлгийн байрлалыг тогтоосны дараа ЭХАТ ЗТ-ийн менежер нь ИНЕГ-ын эрх бүхий албан тушаалтанд танилцуулсны үндсэн дээр ЭХАТ ямар хэсгийг үйл ажиллагаанд оролцуулах тухай асуудлыг шийдвэрлэж, авран туслах үйл ажиллагааны нарийвчилсан төлөвлөгөө боловсруулна.

(б) Энэ зүйлийн (а)-д заасан төлөвлөгөөг боловсруулахдаа дараах хүчин зүйлүүдийг харгалзаж үзнэ:

1/ осолдсон агаарын хөлгийг илрүүлсэн ЭХАТ хэсгээс авах арга хэмжээ, ослын талбар дээр бусад ЭХАТ хэсгийн авах арга хэмжээ;

2/ амьд үлдсэн хүмүүсийн байгаа газар;

3/ амьд үлдсэн хүмүүсийн биеийн байдал, тэдэнд ямар төрлийн эмнэлгийн тусламж шаардагдаж байгаа;

4/ агаарын хөлөгт байсан хүний тоо;

5/ осол болсон газрын, гадаргуугийн тогтоц;

6/ ЭХАТ хэсгүүдийн бэлэн байдал;

7/ авран туслах үйл ажиллагаанд цаг агаарын байдал хэрхэн нөлөөлөх;

8/ хоногийн ямар үе (өглөө, өдөр, орой, шөнө);

9/ ЭХАТ хэсгийн бие бүрэлдэхүүний осолдох магадлал /тухайлбал осолдсон агаарын хөлгийн бүхээгт аюултай ачаа байгаа эсэх г.м/.

138.22. Ослын талбарын захирагч

(а) Ослын талбарт ЭХАТ хэсгүүдийн ажлыг зохион байгуулах зорилгоор ЭХАТ арга хэмжээг ерөнхийд нь удирдаж байгаа эрх бүхий байгууллага энэ дүрмийн 138.6-д заасан байгууллагуудын албан тушаалтнуудаас ослын талбарын Захирагчийг томилно.

(б) Ослын талбарын захирагч нь ослын газарт ЭХАТ хэсгийг удирдан зохион байгуулж, дараах арга хэмжээг авна:

1/ ослоос амьд үлдсэн хүмүүст эмнэлгийн шаардлагатай тусламж үзүүлэх ажлыг зохион байгуулах, тэднийг аюулгүй газарт нүүлгэн шилжүүлэх;

2/ шинжлэн шалгах бүрэлдэхүүнийг ослын талбарт ирэх хүртэлх хугацаанд ослын холбогдолтой аливаа ул мөр, бичиг баримт, бусад зүйлийг хамгаалах;

3/ ЭХАТ хэсгүүдийн хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааны мөрдөлтөд хяналт тавих, зааварчлах;

4/ тухайн үеийн нөхцөл байдлын улмаас ЭХАТ үйл ажиллагааны нарийвчилсан төлөвлөгөөнд тусгаснаас өөр арга хэмжээ авах шаардлага гарсан тохиолдолд ЭХАТ ЗТ-тэй холбоо барьж асуудлыг зохицуулах;

5/ ЭХАТ үйл ажиллагааны явцын талаар ЭХАТ ЗТ-д тогтмол мэдээлэх;

6/ ЭХАТ үйл ажиллагааны талаарх мэдээллүүд /ЭХАТ хэсэг ослын талбарт хүрэлцэн ирсэн болон ослын талбарыг орхисон цаг, эрэл явуулсан бүс, агаарын хөлгөөр болон бусад тээврийн хэрэгслээр туулсан замын урт, цаг агаарын байдал, осолд өртөгсдийн тоо, биеийн байдал г.м./-ийг нарийвчлан бүртгэх.

(в) Ослын талбарын захирагч нь найдвартай холбооны хэрэгслээр хангагдсан байна.

138.23. Агаарын хөлөг олдсоны дараа авах арга хэмжээ

(а) Агаарын ЭХАТ хэсгийн авах арга хэмжээ

Агаарын хөлгөөр эрэл хийсний үр дүнд осолдсон агаарын хөлгийг илрүүлсэн тохиолдолд ЭХАТ нислэг үйлдсэн агаарын хөлгийн баг дараах арга хэмжээг авна:

1/ ослоос амьд үлдсэн хүмүүст дараах аргуудын аль нэгийг хэрэглэн дохио өгнө:

(i) буултын гэрлээ асаагаад ослын талбар дээгүүр нам өндөрт нисэх, далавчаараа дохих;

(ii) дохиоллын чийдэн, эсхүл гэрлийн прожекторыг асааж унтраах;

(iii) дохионы гар буугаар 5-10 секундын зайтайгаар буудах (ногоон өнгийн сум байвал илүү тохиромжтой).

2/ шаардлагатай бол холбооны хэрэгсэл, хоол хүнс болон эм тариа, амьдрал тэтгэх бусад эд зүйлсийг онгоцноос хаях, хэрэв шүхэрчин-аврагчид ажиглагчаар явсан бол тэднийг буулгах;

3/ ослын талбар дээгүүр тойрог нислэг үйлдэн байрлалыг нь сайтар тогтоох, газрын зураг дээр тэмдэглэх;

4/ осолд нэрвэгдсэн агаарын хөлгийг илрүүлсэн. тухай дараах мэдээллийг НХҮА-д дамжуулах:

(i) илрүүлсэн цаг;

(ii) эрлийн объектын байрлал;

(iii) ослын талбар дээрх нөхцөл байдал;

(iv) ослоос амьд үлдсэн хүмүүсийн тоо, тэдний биеийн байдал;

(v) шаардлагатай авран хамгаалах тоноглол, цэвэр ус, хоол хүнс болон эм тарианы зүйлс;

(vi) осолд өртөгсдөөс өгч буй "газар-агаар" ил харааны дохио, радио холбооны хэрэгслээр дамжуулсан мэдээ;

(vii) цаг агаарын байдал;

(viii) агаарын хөлөг буулт үйлдэх боломжтой эсэх, аврагчид болон эмнэлгийн ажилтнууд шүхрээр буух боломжтой газар ослын талбарын ойролцоо байгаа эсэх;

(ix) газрын ЭХАТ хэсгүүд ослын талбар руу шуурхай, саадгүй хүрэлцэн очих хамгийн дөт маршрут;

(x) ослын талбарт хамгийн ойр байгаа газрын тээврийн хэрэгслүүдийн төрөл болон тэдний байрлал;

(xi) энэ мэдээллийг дамжуулахаас өмнө ямар нэг арга хэмжээ авсан эсэх, осолд өртөгсдөд ямар тусламж үзүүлсэн;

(xii) өөрийн агаарын хөлөгт үлдсэн шатахууны хэмжээ (мэдээ дамжуулж байх үеийн) болон аэродромдоо нисэн очих тооцоот цаг;

(xiii) авран туслах үйл ажиллагааны үед учирч болзошгүй аюул, саад бэрхшээл;

5/ ослын талбарыг болон осолдсон агаарын хөлгийг баримжаалах ямар нэг объектын хамт багтаасан фото зураг (видео бичлэг)-ийг янз бүрийн өндрөөс авах;

6/ ослын талбар хүрэх замыг газрын ЭХАТ хэсгүүд болон бусад агаарын хөлөгт зааж өгөх.

(б) Газрын ЭХАТ хэсгийн авах арга хэмжээ

Газрын ЭХАТ хэсэг осолдсон агаарын хөлгийг олсон тохиолдолд дараах арга хэмжээг авна:

1/ бий болсон нөхцөл байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгч, ЭХАТ ЗТ-д шаардлагатай бүх мэдээллийг шуурхай дамжуулах;

2/ ослын дараа амьд үлдсэн хүмүүст эмнэлгийн анхны тусламж үзүүлж тэднийг нүүлгэн шилжүүлэх үйл ажиллагаанд бэлтгэх;

3/ шинжлэн шалгах бүрэлдэхүүнийг ослын талбар дээр хүрэлцэн иртэл ослын газарт үлдсэн аливаа ул мөр, агаарын хөлгийн эд ангиуд болон бусад зүйлийг байрнаас нь хөдөлгөхгүй байх (хэрэв энэ нь амьд үлдсэн хүмүүст эмнэлгийн анхны тусламж үзүүлэхэд саад болохгүй тохиолдолд), ачаа тээш, баримт бичгийг хамгаалах.

(в) ЭХАТ үйл ажиллагааны үед ашиглагдах ил харааны дохио

1/ осолд өртөгсөд газраас дохио өгөхдөө "газар-агаар" ил харааны дохионы олон улсын кодыг ашиглана;

2/ осолд өртөгсөд ил харааны кодыг зөвхөн Чикагогийн конвенцийн Хавсралт 12-т тусгагдсан утгаар ашиглана;

3/ ил харааны дохионы тэмдгийг 2.5 метрээс доошгүй урттай, аль болох тодоор хийнэ;

4/ ил харааны дохиог илрүүлсэн агаарын хөлгийн нисэх баг дохионы илэрхийлж байгаа утгын дагуу арга хэмжээ авна;

5/ агаарын хөлгийн нисэх баг ил харааны дохиог ойлгосон гэдгээ мэдэгдэхийн тулд дараах үйлдлийг хийнэ:

(i) өдрийн цагт дээгүүр нь нисэж далавчаараа дохих;

(ii) шөнийн цагт суултын гэрлээ 2 удаа асааж унтраах ба хэрэв тухайн агаарын хөлөг ийм төрлийн гэрлээр тоноглогдоогүй бол аэронавигацын гэрлээ 2 удаа асааж, унтраана.

6/ хэрэв энэ хэсгийн 5/-д заасан дохионуудыг агаарын хөлгөөс өгөөгүй бол тухайн агаарын хөлгийн нисэх баг газраас өгсөн дохиог ойлгоогүй гэж үзнэ.

ИРГЭНИЙ НИСЭХИЙН ДҮРЭМ - 148

АГААРЫН ХӨЛӨГТ ХАМААРАХ БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ЭД АНГИ ҮЙЛДВЭРЛЭГЧ БАЙГУУЛЛАГЫГ ГЭРЧИЛГЭЭЖҮҮЛЭХ

БҮЛЭГ А. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ 2

148.1. Зорилго 2

148.2. Тодорхойлолт 2

148.3. Гэрчилгээжүүлэлтэд тавигдах шаардлагууд 2

148.4. Өргөдөл гаргах 2

148.5. Гэрчилгээ олгох 3

148.6. Гэрчилгээ эзэмшигчийн эрх 3

148.7. Гэрчилгээний хүчинтэй хугацаа 3

148.8. Үйл ажиллагаагаа зогсоох 4

148.9. Гэрчилгээг шинэчлэх 4

БҮЛЭГ Б. ГЭРЧИЛГЭЭЖҮҮЛЭЛТЭД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГУУД 4

148.10. Ажилтан, албан тушаалтанд тавигдах шаардлага 4

148.11. Ажлын байранд тавигдах шаардлага 5

148.12. Тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, материал 5

148.13. Маягийн гэрчилгээ 6а загварын зөвшөөрөл 5

148.14. Үйлдвэрлэл хяналтын журам 6

148.15. Нислэгт тэнцэх чадварын хадгалалттай холбоотой журам 7

148.16. Бүртгэл, тэмдэглэлд тавигдах шаардлага 7

148.17. Чанар баталгаажуулалтын дотоод систем 8

148.18. Гэрчилгээ эзэмшигчийн Үйл ажиллагааны зааварт тавигдах шаардлага 9

БҮЛЭГ В. ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ШААРДЛАГУУД 11

148.19. Тогтмол хэрэгжилт 11

148.20. Бүтээгдэхүүний тэмдэг 11

148.21. Гэрчилгээ эзэмшигч байгууллагад орох өөрчлөлт 11

Дэд бүтцийн сайдын 2003 оны 245 тоот тушаалын хавсралт

АГААРЫН ХӨЛӨГТ ХАМААРАХ БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ЭД АНГИ ҮЙЛДВЭРЛЭГЧ БАЙГУУЛЛАГЫГ ГЭРЧИЛГЭЭЖҮҮЛЭХ

БҮЛЭГ А. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ

148.1. Зорилго

Агаарын хөлөгт хамаарах бүтээгдэхүүн, эд анги үйлдвэрлэгч байгууллага (цаашид ҮБ гэх)-ыг гэрчилгээжүүлэх, үйл ажиллагааных нь журмыг тогтооход энэ дүрмийн зорилго оршино.

148.2. Тодорхойлолт

Хэрэглэл гэж агаарын хөлгийн их бие, хөдөлгүүр, сэнсний бүрэлдэхүүн хэсэг болдоггүй аливаа механизм, тоног төхөөрөмж, эд анги, иж бүрдэл, эсхүл туслах төхөөрөмжүүдийг;

Бүтээгдэхүүн гэж:

1/ агаарын хөлөг, агаарын хөлгийн хөдөлгүүр, сэнс, тэдгээрийн бүрэлдэхүүн хэсгийг; эсхүл

2/ Иргэний нисэхийн ерөнхий газар (цаашид ИНЕГ гэх)-аар баталгаажсан, агаарын хөлөгт ашиглах материал, эд анги, хэрэглэлийг тус тус хэлнэ.

148.3. Гэрчилгээжүүлэлтэд тавигдах шаардлагууд

(а) Аливаа этгээд нь энэ дүрмийн дагуу гэрчилгээ эзэмшээгүй тохиолдолд 148.6-д заасан эрхийг эдлэхгүй.

(б) Энэ зүйлийн (а) заалт нь сонирхогчийн угсарсан агаарын хөлөгт хамаарахгүй.

148.4. Өргөдөл гаргах

Энэ дүрмийн дагуу гэрчилгээ эзэмшихээр өргөдөл гаргагч /цаашид Өргөдөл гаргагч гэх/ нь ИНЕГ-0148/01 маягтыг бөглөж, ИНЕГ-аас шаардсан тохиолдолд нэмэлт тодруулга, мөн төлбөрийн баримтыг хавсарган ИНЕГ-ын даргад ирүүлнэ.

148.5. Гэрчилгээ олгох

(а) ИНЕГ-аас дараах шаардлагуудыг хангасан өргөдөл гаргагчид ҮБ-ын гэрчилгээг олгоно:

1/ энэ дүрмийн Бүлэг Б-ийн шаардлагуудыг хангасан;

2/ ажилтан, албан тушаалтан нь 148.10-ын (а)-д заасан шаардлагуудыг хангасан;

3/ гэрчилгээг олгосноор нисэхийн аюулгүй ажиллагаанд харшлахгүй байх нөхцөлийг хангасан.

(б) ҮБ-ын гэрчилгээг, байгууллагын зааварт нь хэрхэн тодорхойлогдсоноос хамааран дараах ангиллаар олгоно :

1/ агаарын хөлөг, агаарын хөлгийн хөдөлгүүр, эсхүл агаарын хөлгийн сэнс үйлдвэрлэхээр тодорхойлогдсон бол М1;

2/ агаарын хөлөг, агаарын хөлгийн хөдөлгүүр, эсхүл агаарын хөлгийн сэнсний бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг үйлдвэрлэхээр тодорхойлогдсон бол М2;

3/ агаарын хөлөгт хамаарах хэрэглэл, эд ангиудыг үйлдвэрлэхээр тодорхойлогдсон бол МЗ;

4/ агаарын хөлөгт ашиглах материалыг үйлдвэрлэхээр тодорхойлогдсон бол М4.

148.6. Гэрчилгээ эзэмшигчийн эрх

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, гэрчилгээнд заасан ангиллын хүрээнд агаарын хөлөгт хамаарах бүтээгдэхүүн, эд ангиудыг үйлдвэрлэнэ.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигч нь үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүндээ, тухайн бүтээгдэхүүн аюулгүй ажиллагааны шаардлагыг хангасан, маягийн загварт нийцэж байгааг баталгаажуулсан гэрчилгээ (authorized release certificate)-г олгож болно.

148.7. Гэрчилгээний хүчинтэй хугацаа

(а) ҮБ-ын гэрчилгээг 5 хүртэл жилийн хугацаатайгаар олгоно.

(б) ҮБ-ын гэрчилгээ нь түүний хүчинтэй хугацаа дуусах, эсхүл ИНЕГ-аас үйл ажиллагааг нь түр болон бүрмөсөн зогсоох хүртэл хүчин төгөлдөр байна.

(в) ҮБ-ын гэрчилгээ эзэмшигч нь, гэрчилгээний хүчинтэй хугацаа дууссан буюу гэрчилгээг хүчингүйд тооцсон тохиолдолд гэрчилгээг ИНЕГ-т нэн даруй хүргүүлнэ.

(г) ИНЕГ-аас ҮБ-ын гэрчилгээ эзэмших эрхийг түр хугацаагаар хязгаарласан тохиолдолд, гэрчилгээнд холбогдох тэмдэглэлийг хийлгэхээр ИНЕГ-т ирүүлнэ.

148.8. Үйл ажиллагаагаа зогсоох

Гэрчилгээ эзэмшигч нь агаарын хөлөгт хамаарах бүтээгдэхүүн, эд анги үйлдвэрлэх ажиллагаагаа зогсоохоос 30 хоногийн өмнө ИНЕГ-т мэдэгдэж, ҮБ-ын гэрчилгээг хүчингүйд тооцох тухай хүсэлтээ гаргасан байна.

148.9. Гэрчилгээг шинэчлэх

(а) ҮБ-ын гэрчилгээ эзэмшигч нь гэрчилгээг шинэчлэх тухай өргөдлийг ИНЕГ- 0148/01 маягтын дагуу гаргана.

(б) Энэ зүйлийн (а)-д заасан өргөдлийг, гэрчилгээнд заасан шинэчлэх хугацаанд, хэрэв гэрчилгээнд шинэчлэх хугацаа заагаагүй бол гэрчилгээний хүчинтэй хугацаа дуусахаас 30 хоногийн өмнө ИНЕГ-т гаргана.

БҮЛЭГ Б. ГЭРЧИЛГЭЭЖҮҮЛЭЛТЭД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГУУД

148.10. Ажилтан, албан тушаалтанд тавигдах шаардлага

(а) Өргөдөл гаргагч нь дараах албан тушаалтан, ажилтантай байна:

1/ гэрчилгээ эзэмшигчийн явуулж буй бүх үйл ажиллагаа энэ дүрэмд заасан стандарт шаардлагын дагуу гүйцэтгэгдэж, санхүүжиж байгааг бататгах эрхтэй удирдах албан тушаалтан;

2/ гэрчилгээ эзэмшигчийн үйл ажиллагаа энэ дүрмийн дагуу явагдаж буй эсэхийг хянах, зохицуулах үүрэг хүлээсэн удирдах ажилтнуудтай байх ба эдгээр ажилтан нь дараах чиглэлүүдээр удирдах албан тушаалтны өмнө хариуцлага хүлээнэ :

(i) хангамж;

(ii) үйлдвэрлэл;

(iii) хяналт шалгалт ба сорилт туршилт;

(iv) чанарын дотоод баталгаажилт.

3/ гэрчилгээ эзэмшигчийн зааварт заасан үйл ажиллагааг төлөвлөх, гүйцэтгэх, удирдах, хянах, баталгаажуулах /гэрчилгээжүүлэх/ үүрэг бүхий ажиллагсад.

(б) Өргөдөл гаргагч нь дараах үүрэгтэй :

1/ өөрийн үйл ажиллагааны заавартаа тусгагдсан үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг төлөвлөх, гүйцэтгэх, хянах, үзлэг шалгалт хийх болон баталгаажуулах, гэрчилгээжүүлэхэд оролцох ажилтнуудын сургалтын болон ур чадварыг тогтоох журам боловсруулсан байна;

2/ дээрх ажилтнуудын эрх, үүргийг бичгээр тодорхойлсон байна.

148.11. Ажлын байранд тавигдах шаардлага

(а) Өргөдөл гаргагч нь дараах шаардлагыг хангасан байна :

1/ үйл ажиллагаагаа явуулах, хяналт тавих ажлын байртай байна;

2/ үйлдвэрлэл явуулах байр нь :

(i) цаг агаарын тааламжгүй нөхцөлөөс хамгаалагдсан;

(ii) тусгай үйл ажиллагаа эрхлэх ажлын байр нь бохирдол бүхий бүс ба орчноос тусгаарлагдсан байна;

3/ бүтээгдэхүүн, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийг хадгалах агуулах, байр нь:

(i) ажиллагаатай эд ангиуд найдвартай хамгаалагдсан;

(ii) ажиллагаатай болон ажиллагаагүй эд ангиуд тусгаарлагдсан;

(iii) хадгалагдаж байгаа эд ангиудыг гэмтэх, чанараа алдахаас сэргийлэгдсэн байна.

(б) Өргөдөл гаргагчийн үйл ажиллагаа явуулах орчин нь тухайн үйл ажиллагааны онцлогт тохирсон, туршилт явуулахад шаардлагатай тусгай нөхцөлийг хангасан байна.

148.12. Тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, материал

Өргөдөл гаргагч нь:

1/ байгууллагын үйл ажиллагааг явуулахад шаардагдах тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл болон шаардлагатай материалаар хангагдсан байна;

2/ тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, материалтай ажиллах болон өндөр нарийвчлалтай багаж, тоног төхөөрөмжид шалгалт тохируулга хийх журмыг боловсруулсан байна.

148.13. Маягийн гэрчилгээ ба загварын зөвшөөрөл

(а) Өргөдөл гаргагч нь үйлдвэрлэх агаарын хөлөг, агаарын хөлгийн хөдөлгүүр, эсхүл сэнсний маяг бүрийн хувьд:

1/ ИНД-21-ийн "Б" бүлэгт заасан маягийн гэрчилгээтэй, эсхүл

2/ ИНД-21-ийн "Д" бүлэгт заасан нэмэлт маягийн гэрчилгээтэй байна.

(б) Өргөдөл гаргагч нь агаарын хөлөг, агаарын хөлгийн хөдөлгүүр, сэнснээс бусад, агаарын хөлөгт хамаарах бүтээгдэхүүн бүрийн хувьд:

1/ бүтээгдэхүүнд зориулсан загварын зөвшөөрөлтэй байна; эсхүл

2/ загварын зөвшөөрөл хүсэж өргөдөл гаргаж буй тохиолдолд ИНЕГ-аас хүлээн зөвшөөрсөн нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна.

148.14. Үйлдвэрлэл хяналтын журам

(а) Өргөдөл гаргагч нь өөрийн үйл ажиллагааны заавартаа заасан, үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг бататгахад шаардагдах заавар, тоног төхөөрөмжийн заавар, инженерингийн зураглал, тодорхойлолтууд, техникийн стандартууд болон бусад бичиг баримтуудын хувийг хадгална.

(б) Өргөдөл гаргагч нь дараах журмуудыг боловсруулсан байна:

1/ холбогдох үйлдвэрлэгчийн боловсруулсан, эсхүл уг үйлдвэрлэгчээс худалдан авсан болон угсарсан эд ангиуд, түүхий эд, материалуудыг хүлээн авч шалгах журам;

2/ тодорхой эд анги болон үйлдвэрлэлийн эцсийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэлийн явц (үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны тодорхой процесс)-д шалгах журам;

3/ гэрээт байгууллага нь үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа тохиолдолд:

(i) энэ тухай өргөдөл гаргагчийн зааварт тусгасан байх журам;

(ii) өргөдөл гаргагчийн зааварт заасан систем, журам, онцлог нөхцөл байдалд нийцэж байх журам;

4/ тухайн бүтээгдэхүүний маягийн загвар, тодорхойлолтод нийцээгүй эд анги, материал ба угсарсан эд ангийг ашиглахгүй байх, тэдгээрийг үйлдвэрлэлд ирүүлсэн тохиолдолд ашиглахаас татгалзсан тэмдэглэл буюу бичилт хийх, ангилан зохицуулах зэрэг үйл ажиллагааг агуулсан журам;

5/ бэлэн болсон бүтээгдэхүүний төгсгөлийн сорилтын дараах журмууд:

(i) агаарын хөлгийн хувьд шалгах нислэгийн журам /шалгах хуудас/;

(ii) хөдөлгүүрийг шалгах журам /шалгах хуудас/;

(iii) удирдлагатай сэнснүүдийн ажиллагааг шалгах журам.

6/ бүтээгдэхүүнийг тэмдэглэх, боловсруулах, тээвэрлэх, хадгалах, савлах, баглах журам;

7/ бүтээгдэхүүнийг баталгаажуулсан гэрчилгээ, тодорхойлолт гаргах эрх бүхий ажилтнуудын бүртгэл хөтлөх журам;

8/ энэ зүйлийн (а)-д шаардсан бичиг баримтыг хянах зорилго бүхий:

(i) бичиг баримтыг гаргахын өмнө эрх бүхий ажилтан хянаж баталгаажуулах журам ;

(ii) өргөдөл гаргагчийн зааварт тусгагдсан үйл ажиллагаанд холбогдох хүчин төгөлдөр бичиг баримтуудыг шаардлагатай ажлын байруудад ашиглах боломжоор ажилтнуудыг хангах журам;

(iii) хуучирсан, хүчин төгөлдөр бус бичиг баримтуудыг нэн даруй ашиглалтаас хасах журам;

(iv) бичиг баримтад оруулсан нэмэлт өөрчлөлт бүрийг хянаж, баталгаажуулах журам;

9/ шаардлагатай тохиолдолд үйлдвэрлэлийн талаарх мэдээлэл, инженерингийн зураглал, сорилт. шалгалтын тайлан болон үзлэг шалгалтын тэмдэглэлийг ИНЕГ-ын хүсэлтээр ашиглуулах журам.

148.15. Нислэгт тэнцэх чадварын хадгалалттай холбоотой журам

(а) Энэ дүрмийн дагуу агаарын хөлөгт хамаарах бүтээгдэхүүн, эд ангийн Загвар зохион бүтээх байгууллага /design organisation/-biH гэрчилгээ эзэмшихээр өргөдөл гаргагч нь дараах журмуудыг боловсруулсан байна:

1/ үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүндээ илэрсэн гэмтэл дутагдлын тухай мэдээллийг. цуглуулах, судлах, шинжлэн шалгах журам ба энэ тухай мэдээллийг:

(i) тухайн маягт хамаарах бүтээгдэхүүнийг худалдан авагчдад,

(ii) холбогдох маягийн гэрчилгээ эзэмшигчид түгээх журам.

2/ гэмтэл дутагдлын тухай мэдээллийг ИНД-12-т заасны дагуу ИНЕГ-т мэдэгдэх журам.

(б) ҮБ-ын гэрчилгээ эзэмшихээр өргөдөл гаргагч нь, үйлдвэрлэж буй маягийн гэрчилгээ бүхий бүтээгдэхүүн бүрийн хувьд дараах журмуудыг боловсруулсан байна:

1/ үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүнийхээ нислэгт тэнцэх чадвар (цаашид НТЧ гэх)-ын хадгалалтын талаар тухайн бүтээгдэхүүний маягийн гэрчилгээ эзэмшигчтэй хамтран ажиллах журам;

2/ бүтээгдэхүүн худалдан авагчийг ИНД-21-ийн Хавсралт В-д заасан НТЧ-ын суурь стандартуудын дагуу хийгдсэн, НТЧ-ын хадгалалтыг хангахад чиглэсэн иж бүрэн зааварчилгаар хангах журам;

3/ энэ хэсгийн 2/-т заасан зааварчилгаануудыг боловсруулах, зааварчилгаанууд болон тэдгээрт хийгдсэн өөрчлөлтүүдийг холбогдох этгээдэд хүргэх журам;

4/ энэ зүйлийн (а)-д заасан журмуудын талаар ижил маягийн бүтээгдэхүүн эзэмшигчдэд мэдээлэх журам.

148.16. Бүртгэл, тэмдэглэлд тавигдах шаардлага

(а) Өргөдөл гаргагч нь, үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн бүр нь холбогдох загварын өгөгдөхүүнүүдэд нийцэж буйг, мөн аюулгүй ажиллагааны нөхцөлийг хангаж буйг баталгаажуулахад шаардлагатай бүртгэл, тэмдэглэл хөтлөх, цуглуулах, индексжүүлэх, хадгалах, ашиглах, устгах журмыг боловсруулна.

(б) Өргөдөл гаргагч нь дараах зүйлүүдийг багтаасан журмыг боловсруулсан байна :

1/ бүтээгдэхүүнийг ашиглалтад гаргах эрх бүхий ажилтны мэргэшил, дадлага туршлага, хамрагдсан сургалтын талаар дэлгэрэнгүй бүртгэл хөтлөх журам;

2/ гүйцэтгэсэн ажлын тухай мэдээллийг багтаасан, гэрчилгээ эзэмшигчийн үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний бүртгэл хөтлөх журам;

3/ бүтээгдэхүүн нь холбогдох загварын өгөгдөхүүнүүдэд нийцэж буйг болон аюулгүй ажиллагааны нөхцөлийг хангаж байгааг баталгаажуулсан этгээд болон cap, өдрийг бүртгэх журам;

4/ 148.12-т заасан бүх материал, багаж, тоног төхөөрөмжүүдийн шалгалт тохируулгын бүртгэл, тэмдэглэлийн журам;

5/ энэ хэсгийн 1/-ээс 4/-т заасан бүртгэл, тэмдэглэл дараах шаардлагыг хангасан байна:

(i) бүх бүртгэл тодорхой, гаргацтай, тогтсон загвартай байна;

(ii) энэ хэсгийн (в)-д зааснаас бусад тохиолдолд, тэмдэглэлүүдийг тухайн маягийн бүтээгдэхүүн ашиглалтаас хасагдсанаас хойш 2 жил хадгална.

6/ ИНЕГ-аас шаардсан тохиолдолд, энэ хэсгийн 1/-4/-Т заасан мэдээллийг ИНЕГ-т хүргүүлэх журам.

(в) Бүртгэл, тэмдэглэлийг энэ хэсгийн (б)-гийн 5/-ын (ii)-T зааснаас бага хугацаагаар хадгалах тухай хүсэлтийг ИНЕГ-т гаргаж болно.

148.17. Чанар баталгаажуулалтын дотоод систем

(а) Өргөдөл гаргагч нь, энэ дүрмээр шаардсан журмууд хэрхэн мөрдөгдөж байгаа, үйл ажиллагаанд хэрхэн нийцэж байгааг бататгах зорилго бүхий чанар
баталгаажуулалтын дотоод системтэй байна.

(б) Чанар баталгаажуулалтын дотоод систем нь дараах журмуудад үндэслэнэ:

1/ Аюулгүй ажиллагааны журам- эдгээр журмууд нь ойлгомжтой, байгууллагын бүх түвшинд хэрэгжихүйц байна/;

2/ Осол, дутагдлын бодит шалтгааныг тодорхойлох, шинжилгээ хийх журам- энэ журамд дараах зүйлүүд тусгагдсан байна:

(i) дутагдлыг хэрхэн арилгах талаар;

(ii) дутагдлыг арилгах арга хэмжээний үр дүнд холбогдох журмуудад хэрхэн өөрчлөлт хийх талаар;

(iii) дутагдлыг арилгах арга хэмжээний үр дүнд үндэслэн удирдлага зохион байгуулалтын системээ хянах талаар.

3/ Урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний журам- энэ журамд дараах зүйлүүд тусгагдсан байна:

(i) үүсэж болзошгүй асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх талаар;

(ii) урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний үр дүнд холбогдох журмуудад хэрхэн өөрчлөлт хийх талаар;

(iii) урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний үр дүнд үндэслэн удирдлага зохион байгуулалтын системээ хянах талаар.

4/ Аудитын дотоод хөтөлбөр- энэ хөтөлбөрт дараах зүйлүүд тусгагдсан байна:

(i) аудит хийгдэх объект, давтамж;

(ii) аудитыг хэн гүйцэтгэх;

(iii) шалгалтын дүнг хэрхэн мэдээлэх ;

(iv) шалгалтаар дутагдал илэрвэл түүнийг арилгах арга хэмжээний талаар;

(v) дутагдлыг арилгах, давтан гарахаас урьдчилан сэргийлэх, шалгалтын мөрөөр хийгдсэн ажлын үр дүнг хэрхэн хянах талаар.

5/ Удирдлага зохион байгуулалтын хяналтын журам- энэ журамд:

(i) чанар баталгаажуулалтын системийн идэвхтэй ажиллагааг хангах үүднээс тухайн системийн удирдлага зохион байгуулалтад хяналт тавих үечлэлийг заасан байна;

(ii) чанар баталгаажуулалтын системд хяналт тавих эрх бүхий этгээдийг тодорхойлсон байна.

(в) Чанарын дотоод баталгаажуулалт хариуцсан этгээд нь аюулгүй ажиллагаатай холбоотой аливаа асуудлаар ҮБ-ын удирдах албан тушаалтантай шууд харьцах эрхтэй байна.

148.18. Гэрчилгээ эзэмшигчийн Үйл ажиллагааны зааварт тавигдах шаардлага

(а) Өргөдөл гаргагчийн Үйл ажиллагааны заавар нь энэ дүрмийн шаардлагуудад бүрэн нийцсэн байхын зэрэгцээ дараах зүйлүүдийг тусгасан байна:

1/ 148.10-ын (а)-ийн 1/ ба 2/-т заасан удирдах болон гүйцэтгэх албан тушаалтнуудын албан тушаал, нэрс;

2/ удирдах болон гүйцэтгэх албан тушаалтнуудын хүлээх үүрэг, хариуцлага;

3/ удирдах болон гүйцэтгэх албан тушаалтнуудын хүлээх үүрэг хариуцлагыг үзүүлсэн байгууллагын бүтцийн зураглал;

4/ энэ зүйлийн (б)-д зааснаас бусад тохиолдолд, техник үйлчилгээ, засварын ажил гүйцэтгэх байршил болон тухайн байршил дахь байгууламж, тоног төхөөрөмжийг нарийн тодорхойлж, байршил бүрийн бүтэц зохион байгуулалтын зураглал;

5/ гүйцэтгэх үйл ажиллагаа, ажлын багтаамжийг нарийвчлан тодорхойлсон байна;

6/ дараах шаардлагуудыг дэлгэрэнгүй тусгасан журмууд:

(i) 148.10-ын (б)-д тусгагдсан ажилтнуудын ур чадварын талаар;

(ii) 148.10-ын (б)-д тусгагдсан ажилтнуудын сургалтын талаар;

(iii) 148.11-ийн (а)-гийн 3/-т тусгагдсан эд ангийг хадгалах нөхцөлийг хангах талаар;

(iv) 148.11-ийн (б)-д тусгагдсан орчны нөхцөлийг хангах талаар;

(v) 148.12-ын 2/-т тусгагдсан шалгах тоног төхөөрөмж, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн шалгалт тохируулга болон хяналтын талаар;

(vi) 148.14-ийн (б)-гийн 1/-д тусгагдсан түүхий эд, эд анги, агрегатад үзлэг хийх талаар;

(vii) 148.14-ийн (б)-гийн 2/-т тусгагдсан үйлдвэрлэлийн явцад эд анги, угсарсан эд ангид хийх үзлэг шалгалтын талаар;

(viii) 148.14-ийн (б)-гийн 3/-т тусгагдсан гэрээт үйл ажиллагааны талаар;

(ix) 148.14-ийн (б)-гийн 4/-т тусгагдсан үл тохирох материал, эд ангид хамаарах журмын талаар;

(x) 148.14-ийн (б)-гийн 5/-д тусгагдсан бүтээгдэхүүний төгсгөлийн тест, шалгалтын талаар;

(xi) 148.14-ийн (б)-гийн 6/-д тусгагдсан сэлбэг материалыг боож баглах, савлах, зөөх, хадгалах, илгээх, хүлээн авах, шалгах, хаяглах талаар;

(xii) 148.14-ийн (б)-гийн 7/-д тусгагдсан бүтээгдэхүүнийг баталгаажуулсан бичиг баримтын талаар;

(xiii) 148.14-ийн (б)-гийн 8/-д тусгагдсан бичиг баримтын ашиглалт, хөтлөлт, түгээлтийн талаар;

(xiv) 148.15-д тусгагдсан үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүний НТЧ-ын хадгалалтын талаар;

(xv) 148.16-д тусгагдсан бүртгэл, тэмдэглэлийг боловсруулах, цуглуулах, индексжүүлэх, хадгалах, ашиглах, устгах талаар;

(xvi) 148.17-д тусгагдсан байгууллагын чанар баталгаажуулалтын дотоод системийн талаар;

7/ Үйл ажиллагааны зааврыг хянах, нэмэлт өөрчлөлт хийх, түгээх журмууд.

б) Үйл ажиллагааны заавар нь ИНЕГ-аар хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй бол өргөдөл гаргагчид үйлдвэрлэгч байгууллагын гэрчилгээ олгохгүй.

БҮЛЭГ В. ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ШААРДЛАГУУД

148.19. Тогтмол хэрэгжилт

Гэрчилгээ эзэмшигч нь:

1/ үйл ажиллагааны зааврынхаа хувийг зааварт заасан ажлын байр бүрт хадгалж, ашиглана;

2/ зааварт тусгагдсан бүх журмуудыг мөрдөнө;

3/ ажилтнууд нь, албан' үүргээ гүйцэтгэхэд шаардагдах зааврын тодорхой хэсгүүдээр хангагдсан байна;

4/ ҮБ нь энэ дүрмийн "Б" бүлгийн шаардлага, стандартад нийцсэн үйл ажиллагаа явуулна;

5/ үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн нь холбогдох загварын өгөгдөхүүн, стандартад нийцсэн, аюулгүй ажиллагааны шаардлагыг хангасан байна.

148.20. Бүтээгдэхүүний тэмдэг

ҮБ-ын гэрчилгээ эзэмшигчийн, ИНД-21-ийн Н Бүлэгт заасны дагуу үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн бүр нь үйлдвэрлэлийн тэмдэгтэй байна.

148.21. Гэрчилгээ эзэмшигч байгууллагад орох өөрчлөлт

(а) Гэрчилгээ эзэмшигч нь үйл ажиллагааны заавартаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулахдаа байгууллагын үндсэн чиг үүрэг, тодорхойлолт хэвээр үлдэнэ гэдгийг бататгана.

(б) Гэрчилгээ эзэмшигчийн үйл ажиллагааны зааварт орсон бүх нэмэлт, өөрчлөлт нь:

1/ энэ дүрмийн шаардлагад нийцсэн байна;

2/ үйл ажиллагааны зааварт тусгагдсан журмын дагуу хийгдсэн байна.

(в) Гэрчилгээ эзэмшигч нь үйл ажиллагааны заавартаа оруулах нэмэлт өөрчлөлтийг ИНЕГ-аар баталгаажуулна.

(г) Гэрчилгээ эзэмшигч нь дараах зүйлд ИНЕГ-ын саналыг авсны үндсэн дээр өөрчлөлт хийнэ:

1/ удирдах албан тушаалтныг өөрчлөх;

2/ нэр заагдсан удирдах ажилтнуудыг өөрчлөх;

3/ үйлдвэрлэлийн гүйцэтгэх ажилтнуудыг өөрчлөх;

4/ үйлдвэрлэлийн байршил өөрчлөгдөх;

5/ бүтээгдэхүүний төгсгөлийн шалгалт, тестэд өөрчлөлт оруулах.

(д) Энэ зүйлийн (г)-д заагдсан өөрчлөлтийн аль нэгийг хийж байх хугацаанд гэрчилгээ эзэмшигчийн үйл ажиллагаа явуулах нөхцөлийг ИНЕГ-аас тодорхойлж өгч болно.

(е) Гэрчилгээ эзэмшигч нь энэ зүйлийн (д)-д заагдсан аливаа нөхцөлийг дагаж мөрдөнө.

(ж) Энэ зүйлийн (г)-д тусгагдсан өөрчлөлтийн улмаас гэрчилгээнд өөрчлөлт оруулахаар бол эзэмшигч нь гэрчилгээг ИНЕГ-т нэн даруй ирүүлнэ.

(з) Гэрчилгээ эзэмшигч нь, ИНЕГ-аас нисэхийн аюулгүй ажиллагааг хангах талаар гаргасан бичиг баримтыг үндэслэн үйл ажиллагааны заавартаа нэмэлт өөрчлөлт оруулна.

Шүүлтүүр

Сонсох:

Эрх зүйн актууд

Санал хүсэлт