ЭДИЙН ЗАСГИЙН БҮХ ТӨРЛИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ САЛБАРЫН АНГИЛЛЫН ТОДОРХОЙЛОЛТ /Сангийн сайд, Үндэсний статистикийн хорооны даргын хамтарсан 2018 оны 319, А/160 дугаар тушаалаар хүчингүй болсон/

Хүчингүй эрх зүйн акт

/Сангийн сайд, Үндэсний статистикийн хорооны даргын хамтарсан 2018 оны 319, А/160 дугаар тушаалаар хүчингүй болсон/

Сангийн сайдын 2011 оны 4 дүгээр сарын 29 -ний

өдрийн 103 тоот тушаалын 2 дугаар хавсралт

ЭДИЙН ЗАСГИЙН БҮХ ТӨРЛИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ САЛБАРЫН АНГИЛЛЫН ТОДОРХОЙЛОЛТ

A	ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, ОЙН АЖ АХУЙ, ЗАГАС БАРИЛТ, АН АГНУУР

	Энд мал, амьтны болон таримал, байгалийн ургамлын нөөцийг ашиглахтай холбоотой үйл ажиллагаа орно. Үүнд: газар тариалан эрхлэх, мал, амьтныг өсгөх, үржүүлэх, түүний ашиг шимийг авах; загас барих; ан агнуур; ойжуулалт, мод бэлтгэл; фермерийн аж ахуйн үйл ажиллагаа зэрэг хамаарна.

01	Газар тариалан, мал аж ахуйн үйлдвэрлэл, ан агнуур болон түүнд холбогдох туслах үйл ажиллагаа

	Энэхүү дэд салбар нь газар тариалан болон мал аж ахуйн үйлдвэрлэл гэсэн 2 үндсэн үйл ажиллагааг багтаана. Энэ дэд салбарт эрчимжүүлсэн газар тариалан эрхлэх, генетикийн хувьд сайжруулсан мал амьтныг өсгөн үржүүлэх, хөдөө аж ахуйн органик бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл мөн хамаарна. Түүнчлэн, хөдөө аж ахуйн туслах үйлчилгээ, ан агнуур, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа багтана. Газар тариалан, мал аж ахуйг хослон эрхэлдэг аж ахуйн үйл ажиллагаа нь Бүлэг 015-д орно.
	Хөдөө аж ахуйн салбарын үйл ажиллагаанд хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйлдвэрлэл, тухайлбал, хүнсний бүтээгдэхүүн болон ундаа үйлдвэрлэл (10, 11 дүгээр салбар), тамхи үйлдвэрлэл (12 дугаар дэд салбар) орохгүй. Харин хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнд анхан шатны боловсруулалт хийж зах зээлд бэлтгэх үйл ажиллагаа багтана.
	F салбарт ангилагдсан барилга байгууламжийн талбайн ажил (тухайлбал, хөдөө аж ахуйн эдэлбэр газар, суваг, цагаан будааны талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа), G салбарт ангилагдсан фермерийн бүтээгдэхүүний зах зээлийн хоршооллын болон хэрэглэгчдийн нийгэмлэгийн үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орохгүй.

011	Нэг наст ургамлын тариалалт

	Энэ бүлэгт хоёр болон түүнээс дээш улиралд ургадаг олон наст ургамлыг оруулахгүйгээр нэг наст буюу улирлын шинж чанартай ургамлын болон үр тарианы үйлдвэрлэлийн зорилгоор тариалсан ургамлын тариалалт хамрагдана.

0111	Yр тариа (цагаан будааг оруулахгүйгээр), буурцагт болон тосны ургамал тариалалт

	Энд задгай талбайд тариалсан үр тариа, буурцагт болон тосны ургамал тариалалт хамаарна. Мөн био, органик байгалийн аж ахуйн болон сайжруулсан сортын үр тариа тариалалт багтана.
	Энэ ангид дараах ургамлын тариалалт орно:
	- үр тариа тариалалт: буудай, эрдэнэ шиш, сорго будаа, арвай, хөх тариа, овъёос /хошуу буудай/, бог будаа /шар будаа/ болон бусад үр тариа,
	- буурцагт ургамал тариалалт: шош, морин шош, хонин вандуй, үхэр вандуй, сэвэг зарам, лупин, вандуй, тагтаа вандуй болон бусад буурцагт ургамал,
	- тосны ургамал тариалалт: шар буурцаг, газрын самар, хөвөнгийн үр, шошны үр, маалингын үр, гичний үр, нигер үр, рапс, гүнжид, мөнхцэцэг, наранцэцэг болон тосны бусад ургамал.

	Малын тэжээлийн зориулалттай эрдэнэ шишийн тариалалт 0119-т орно.

0112	Цагаан будаа тариалалт
	Энэ ангид байгалийн (органик) болон генетикийн хувьд сайжруулсан цагаан будаа тариалалт орно.

0113	Хүнсний ногоо болон амтат гуа, үндэст болон булцуут ургамал тариалалт

	Энэ ангид дараах таримлууд орно:
	- навчирхаг эсвэл ишт хүнсний ногоо тариалалт: газрын төмс, аспаржа, байцаа, цэцэгт болон брокколийн байцаа, латук болон идрээ, бууцай гэх мэт навчирхаг эсвэл ишт хүнсний ногоо тариалалт
	- жимслэг ногоо тариалалт: бөөрөнхий буюу урт хэлбэрийн өргөст хэмх, баклажан (хаш), улаан лооль, шийгуа, хулуу, канталуп, амтат гуа болон жимслэг бусад ногоо
	- үндэст, болцуут эсвэл булцуут хүнсний ногоо тариалалт: лууван, манжин, сармис, сонгино, гогод болон үндэст, болцуут, булцуут бусад ургамал
	- мөөг болон малтуу мөөг тариалалт
	- хүрэн манжингийн үрээс бусад хүнсний ногооны үр тариалалт
	- чихрийн манжин тариалалт
	- хүнсний бусад ногоо тариалалт
	- үндэст болон булцуут бусад төрлийн ургамал тариалалт: төмс, чихэрлэг төмс, сүүт өвсний үндэс болон үндэст болон булцуут бусад ургамал

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мөөгний түрс тариалалт (0130-т),
	- чили болон чинжүү тариалалт, халуун ногоо болон анхилуун үнэрт бусад ургамал тариалалт (0128-т орно).

0114	Чихрийн нишингэ тариалалт

	Энэ ангид чихрийн нишингэ тариалалт хамрагдана.

	Харин чихрийн манжин тариалалт 0113-т орно.

0115	Тамхины ургамал тариалалт

	Энэ ангид үндсийг нь салгасан боловсруулаагүй тамхины ургамал тариалалт орно.

0116	Хөвөнгийн ургамал тариалалт

	Энэ бүлэгт хөвөн тариалалт, сомронз (джут) болон бусад хөвөн утасны ургамал, маалинга болон жинхэнэ олсны ургамал тариалалт, зуун настын төрлийн ургамлын аймгийн бусад төрлийн даавууны ургамал тариалалт, абака, рами болон нэхмэл, сүлжмэл утасны ургамал тариалалт болон хөвөнгийн төрлийн бусад ургамал тариалалт орно.

0119	Нэг наст бусад төрлийн ургамал тариалалт

	Дээр ((011-д) ороогүй бусад нэг наст ургамал тариалалт Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үхэр манжин, тэжээлийн улаан манжин, малын тэжээлийн үндэс, гэрийн хошоонгор, царгасны үр, эрдэнэ шиш болон бусад өвс ногоо, тэжээлийн буржгар байцаа болон тэдгээртэй төстэй малын тэжээлийн бусад ургамал тариалалт
	- хүрэн манжин (чихрийн хүрэн манжин оруулахгүйгээр) болон малын тэжээлийн ургамал тариалалт
	- цэцэг үржүүлэх, тарих, ургуулах (цэцгийн үйлдвэрлэл, цэцэг соёолуулах) үйл ажиллагаа
	- цэцгийн үр тарих үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- Наранцэцэг тариалалт (0111-т)
	- Нэг наст чинжүү, анхилуун үнэрт, эмийн болон эмчилгээний ургамал тариалалт 0128-т орно.

012	Олон наст ургамал тариалалт

	Энэ ангид хоёроос дээш улиралд ургаж боловсордог буюу улирал тутам үхжээд сэргэдэг эсвэл тасралтгүй ургадаг олон наст ургамлын тариалалт орно. Үр тариа үйлдвэрлэлтийн зорилгоор ургуулсан олон наст ургамал тариалалт мөн багтана.

0121	Усан үзэм тариалалт

	Энэ ангид дарсны болон зоогийн зориулалттай талбайн усан үзэм тариалалт багтана.

	Вино үйлдвэрлэл 1102-т орно.

0122	Халуун, дулаан орны жимсний ургамал тариалалт

	Энд авокадо, гадил болон том гадилтай төстэй жимс, нанжин чавга, инжир, манго, папай гуа, хан боргоцой, халуун, дулаан орны бусад жимс орно.

0123	Жүржийн төрлийн жимсний тариалалт

	Энэ ангид жүржийн төрлийн жимс, тухайлбал грейпфрут, нимбэг болон хүчит жүрж, амтат жүрж, алтан жүрж, бэрсүүт жүрж, жүржийн төрлийн бусад жимсний тариалалт орно.

0124	Яст болон үрт жимсний тариалалт

	Яст болон үрт жимсний тариалалтанд алим, чангаанз, интоор болон исгэлэн интоор, тоор болон нектар, лийр болон айва, чавга, үүргэн жимс, яст болон үрт бусад жимс тариалалт орно.

0125	Жимсний ургамал, жимсний сөөг, самар болон бусад жимс тариалалт

	Энэ ангид дараах жимсний тариалалт орно:
	- ойн бутлаг ургамлын жимс: нэрс, хад, үхрийн нүд, тошлой, киви, бөөрөлзгөнө, гүзээлзгэнэ болон бутлаг бусад жимс
	- жимсний үр тариалалт
	- хүнсэнд хэрэглэдэг самар тариалалт: буйлс, кешью модны самар, туулайн бөөр модны самар, ойн самар, фисташек самар, хушга болон бусад төрлийн самар
	- модлог болон бутлаг ургамлын бусад жимс тариалалт

	Наргил модны самар тариалалт 0126-д орно.

0126	Тослог жимс тариалалт

	Тослог жимсний тариалалтанд чацаргана, кокос, чидун жимс, тосон дал мод болон тослог бусад жимс тариалалт орно.

	Гар буурцаг, газрын самар болон тослог бусад ургамал тариалалт 0111-д орно.

0127	Ундааны ургамал тариалалт

	Ундааны ургамал тариалалтанд кофе, цай, цайны төрлийн өвс ургамал, какао болон ундааны бусад ургамал орно.

0128	Үнэр, амт оруулагч болон эм, эмчилгээний ургамал тариалалт

	Энэ ангид нэг болон олон наст амт, үнэр оруулагч ургамал орно. Үүнд: чинжүү, халуун болон амтат чинжүү (уутат төрлийн чинжүү), задь, задийн бүрхүүл ба кардамон, гоньд, одон гоньд, кориандр, зираан, арц, шанц, лиш цэцэг, сармисны хумс, цагаан гаа, ваниль болон амт, үнэр оруулагч бусад ургамал багтана.
	Мөн энэ ангид эмийн болон хар тамхины /мансууруулах бодис/ төрлийн ургамал тариалалт, гоо сайхны, эмийн зориулалтаар эсвэл хортон шавьж устгах, мөөгөнцрийн эсрэг гэх мэт зориулалтаар тариалсан ургамал тариалалт орно.

0129	Олон наст бусад ургамал тариалалт

	Энэ ангид каучукан мод тариалалт, Гацуур (Зул сарын) мод тариалалт, ургамлын шүүс гаргадаг мод тариалалт орно.

	Ургамлын шүүс эсвэл каучуктай төстэй ургамлаас бохь гарган авах үйл ажиллагаа 0230-д орно.

013	Ургамал тарих, ургуулах үйл ажиллагаа

	0130-г харна уу.

0130	Ургамал тарих, ургуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид модны үндэс, үрслэгч тарьц зэрэг бүх төрлийн ургамлын суулгацын үйл ажиллагаа болон мөчир салган суулгах үйлдвэрлэл орно.
	Энэ ангид ургамлыг талбайд тарих, гоёл чигмэглэлийн зориулалтаар ургамал тарих, мөн ширэг, зүлэг шилжүүлэн суулгах зориулалтаар тарьсан ургамал тариалалт, болцуу, булцуут болон үндэст ургамлын суулгацыг үржүүлэх, суваг, хөрсний нуралт, мөөгний түрс тариалалт, ойн модны арчилгаанаас бусад мод, тарьц, суулгацны арчилгааны ажил багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- Үр тарианы үйлдвэрлэлтийн зорилгоор ургуулсан ургамал тариалалт (011, 012-т)
	- Ойн мод арчилгаа нь 0210-д орно.

014	Мал, амьтан өсгөх, үржүүлэх аж ахуйн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид усны амьтнаас бусад төрлийн мал, амьтныг өсгөх (аж ахуй), үржүүлэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мал, амьтны үржүүлэг, хээлтүүлгийн үйл ажиллагаа (0162-т)
	- мал, амьтны аж ахуйн арчлах, арчлах байрны үйл ажиллагаа (0162-т),
	- мал нядалгааны газрын арьс, шир, ноос, үс бэлтгэх үйл ажиллагаа (1010-т орно).

0141	Yхэр, сарлаг өсгөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үхэр, сарлаг өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагаа, үнээ, сарлагийн сүү саалийг авах үйл ажиллагаа, бухын үр, үүлдэр, сайжруулж үржүүлэх үйл ажиллагаа орно.

	Сүү боловсруулах үйлдвэрлэл 1050-т орно.

0142	Адуу (адууны төрлийн бусад амьтан) өсгөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид адуу (морин уралдааны адуу орно), илжиг, луус өсгөж, үржүүлэх үйл ажиллагаа орно.

	Морин уралдаан болон морин тойруулгын тогтмол үйл ажиллагаа 9319-т орно.

0143	Тэмээ (тэмээний төрлийн амьтан) өсгөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид тэмээ, тэмээний төрлийн амьтан өсгөж, үржүүлэх үйл ажиллагаа багтана.

0144	Хонь, ямаа өсгөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид хонь, ямаа өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагаа, хонь, ямааны боловсруулаагүй түүхий сүү авах үйл ажиллагаа, ноос, ноолуур авах үйл ажиллагаа тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- төлбөр, гэрээний үндсэн дээр хийгдсэн хонь хяргах үйл ажиллагаа (0162-т),
	- ноос боловсруулах үйл ажиллагаа (1010-т),
	- сүү боловсруулах (1050-т орно).

0144.1	Хонь өсгөх үйл ажиллагаа
	Энэ ангид хонь өсгөх үйл ажиллагаа, хонины сүү авах болон хонь хяргах, бэлтгэх үйл ажиллагаа орно.

0144.2	Ямаа өсгөх үйл ажиллагаа
	Энэ ангид ямаа өсгөх үйл ажиллагаа, ямааны сүү саах болон ямаа самнах, бэлтгэх үйл ажиллагаа орно.

0145	Гахайн аж ахуйн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид гахай өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагаа орно.

0146	Шувууны аж ахуйн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид шувууг өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагаа орно. Үүнд:
	- Галлус доместикус төрлийн (дэгдээхэй, махны чиглэлийн) гэрийн тэжээвэр шувуу, тахиа, нугас, галуу, цацагт хяруул
	- өндөг үйлдвэрлэл
	- өндөглөгч шувууны үйл ажиллагаа

	Шувууны өд, сөд үйлдвэрлэл 1010-т орно.

0149	Бусад мал, амьтан өсгөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах шувуу, амьтад орно.
	- хагас тэжээвэр амьтан болон бусад амьтдыг өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагаа: тэмээн хяруул болон тогоруу, гэрийн тэжээвэр шувуунаас бусад шувуу, шавьж, туулай болон бусад үслэг амьтан
	- малчны суурь фермерийн үйл ажиллагаагаар бэлтгэсэн арьс, хэвлээр явагч амьтны арьс, шувууны өд, сөд үйлдвэрлэл
	- торгоны хүр хорхой, нялцгай биетэн, эмгэн хумс гэх мэт амьтны фермерийн аж ахуйн үйл ажиллагаа
	- хүр хорхой үржүүлэх, торгоны хүр хорхойн үйлдвэрлэл
	- зөгий үржүүлэх болон зөгийн бал, лавын үйлдвэрлэл
	- загас үржүүлгийг оруулахгүйгээр тэжээвэр амьтныг өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагаа: муур, нохой, төрөл бүрийн тоть шувууд гэх мэт
	- өөр бусад төрлийн амьтан өсгөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ан агнуур, олзворын ан амьтны арьс, шир үйлдвэрлэл (0170-т),
	- мэлхий, матар, далайн нялцгай биетний фермерийн үйл ажиллагаа (0321, 0322-т),
	- загасны аж ахуйн үйл ажиллагаа (0321, 0322-т)
	- тэжээвэр амьтныг сургах үйл ажиллагаа (9609-т орно).

0149.1	Мал өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагаа
	Энд таван хошуу малыг хослуулан эрхлэх үйл ажиллагаа орно.

0149.9	Бусад амьтан өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагаа
	Энд таван хошуу малаас бусад амьтан өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагаа орно.

015	Газар тариалан, мал амьтны ашиг шимийг авах үйл ажиллагааг хослон эрхэлдэг аж ахуйн үйл ажиллагаа

	0150-ийг харна уу.

0150	Газар тариалан, мал амьтны ашиг шимийг авах үйл ажиллагааг хослон эрхэлдэг аж ахуйн үйл ажиллагаа

	Газар тариалан эсвэл мал, амьтны ашиг шимийг авах үйл ажиллагааны төрөлжсөн эсвэл аль нэг нь давамгайлсан аж ахуй бус, харин газар тариалан, мал, амьтны ашиг шимийг авах үйл ажиллагааг хослон эрхэлдэг аж ахуйн үйл ажиллагаа энд орно. Энд фермерийн үйл ажиллагааны хэмжээ, цар хүрээ нь гол тодорхойлогч хүчин зүйл биш юм. Хэрэв газар тариалан, мал, амьтны ашиг шимийн үйл ажиллагааны хэмжээ эсвэл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтийн аль нэг нь 66-аас дээш хувь эзэлж байвал түүнийг энэ ангид оруулахгүй бөгөөд газар тариалангийн эсвэл мал, амьтны ашиг шимийг авах аж ахуйн аль нэгэнд ангилан оруулна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газар тариалангийн хосолсон үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуй, фермерийн үйл ажиллагаа (011, 012-т),
	- мал, амьтны ашиг шимийг авах хосолсон үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуй, фермерийн үйл ажиллагаа (014-т орно).

016	Хөдөө аж ахуй болон ургац хураалтын дараах шатны үйл ажиллагааг дэмжсэн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт төлбөр эсвэл гэрээн дээр суурилсан хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний ашиг шимийг авахад дагалдах үйл ажиллагаа болон хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл явуулахад туслах үйл ажиллагаа багтана. Зах зээлд анхан шатны боловсруулалтанд зориулан хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг бэлтгэх, газар тариалангийн ургац хураасны дараахь үйл ажиллагаатай холбоотой туслах ажиллагааг хамруулна.

0161	Газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг дэмжсэн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид төлбөр эсвэл гэрээн дээр суурилсан газар тариалангийн үйл ажиллагаа: талбай бэлтгэх, ургац тогтоох, ургац боловсруулалт, агаараас ургацад шүршилт хийх, жимсний болон усан үзмийн мод цэгцлэх, арчлах, цагаан будаа шилжүүлэн суулгах, хүрэн манжингийн талбайг цэвэрлэх, ургац хураах, газар тариалангийн хортонг хянах (туулайг оруулаад), газар тариалангийн тоног төхөөрөмжийн цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа хамрагдана.

	Мөн энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- газар тариалангийн машин, техникийн бэлтгэл, ханган нийлүүлэлт, механикжуулагчдын баг бэлтгэх
	- газар тариалангийн газар, талбайг бэлтгэх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ургац хураасны дараах үйл ажиллагаа (0163-т),
	- агрономич, хөдөө аж ахуйн эдийн засагчтай холбоотой үйл ажиллагаа (7490-т),
	- газрын гадаргууны арчилгаа, үйлчилгээ (8130-д)
	- газрыг экологийн сайн нөхцөлд байлгах, хадгалах үйл ажиллагаа (8130-д),
	- газар тариалангийн үзэсгэлэн болон яармаг худалдааг зохион байгуулах үйл ажиллагаа (8230-т орно).

0162	Мал, амьтны ашиг шимийг авахад туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	төлбөр гэрээн дээр үндэслэсэн мал аж ахуйн үйл ажиллагаа:
	- мал, амьтны ашиг шимийг нэмэгдүүлэхтэй холбоотой туслах үйл ажиллагаа
	- сүргийг шинжлэх, оношлох үйлчилгээ, махны чиглэлийн тахиа бэлтгэх буюу тахиаг хөнгөлөх, тор цэвэрлэх үйл ажиллагаа
	- зохиомол хээлтүүлгийн үржүүлэгтэй холбоотой үйл ажиллагаа
	- мал үржүүлэг, хээлтүүлгийн үйлчилгээ
	- хонь хяргах үйлчилгээ
	- ямаа самнах үйлчилгээ
	- фермерийн мал, амьтныг тэжээх, арчлах үйл ажиллагаа

	Мөн энэ ангид адуу тахлах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мал, амьтны хашаа, саравч ашиглах үйл ажиллагаа (6810-т),
	- мал эмнэлгийн үйл ажиллагаа (7500-т),
	- мал, амьтны вакцинжуулалт (7500-т),
	- мал, амьтныг түрээслэх үйл ажиллагаа (сүргээр нь гэх мэт) (7730-т),
	- худалдааны зориулалттай ан агнуурыг дэмжих, гоёл чимэглэлийн эдлэл хийх үйл ажиллагаа (9499-т),
	- тэжээвэр амьтныг хооллох үйл ажиллагаа (9609-т орно).

0163	Ургац хураалтын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- анхдагч зах зээлд зориулан хураасан ургацыг бэлтгэх, цэвэрлэх, цайруулах, ангилах, ариутгах
	- үрнээс хөвөнг салгах үйл ажиллагаа
	- тамхины ургамлын навчийг бэлтгэх
	- какао ургамлын буурцаг бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- жимсний лав гаргаж авах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний ашиг шимийг бэлтгэх үйлдвэрлэгчийн үйл ажиллагаа (011, 012-т),
	- тамхины навчийг ишнээс нь салгах, дахин хатаах үйл ажиллагаа (1200-т),
	- худалдааны нийгэмлэг, хоршооллын борлуулалтын үйл ажиллагаа (дэд салбар 46-д),
	- хөдөө аж ахуйн түүхий эдийн бөөний худалдаа (4620-т орно).

0164	Үрсэлгээний үр боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үрсэлгээний үрийн чанарыг нэмэгдүүлэхэд чиглэгдсэн ургац хураалтын дараах үйл ажиллагаа, үрийн бус хаягдал, хэмжээнээс жижиг үр, механикийн эсвэл шавьжинд гэмтсэн үрийг салгах, цэвэрлэх болон гүйцэт биш болцтой, чийг авсан үрийг ангилж, үрийн зооринд хийх, гэмтээгүйг нь ангилах үйл ажиллагаа орно.

	Энд зах зээлд үрийг хатаах, цэвэрлэх, ангилах, шалгах зэрэг борлуулах хүртэлх үйл ажиллагаа багтана. Мөн генетикийн хувьд сайжруулсан үр энд орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үр тариа тариалалт (бүлэг 011, 012-т),
	- тосны ургамал боловсруулалт (1040-т),
	- шинэ сортын үр гаргах, сайжруулах туршилт, шинжилгээний ажил (7210-т орно).

017	Ан агнуур, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа

	0170-г харна уу.

0170	Ан агнуур, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- худалдах, борлуулах зориулалтаар ан ав хийх, хавх, занга тавих үйл ажиллагаа
	- хүнс, арьс, үс эсвэл эрдэм шинжилгээ, зоо паркийн зориулалтаар зэрлэг болон тэжээвэр амьтдыг (амьд эсвэл үхсэн) барих үйл ажиллагаа
	- ан агнуур, хавх, занга тавих үйл ажиллагааны дүнд бэлтгэсэн үслэг арьс, хэвлээр явагчийн арьс, шувууны өд, сөд үйлдвэрлэл
	- далайн морь, хав зэрэг далайн хөхтөн амьтдыг барих үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- малчны суурийн үслэг арьс болон хэвлээр явагч амьтан, шувууны арьсны үйлдвэрлэл (0149-т),
	- малчны суурь, фермерт мал амьтныг сургаж, өсгөх үйл ажиллагаа (0149-m)
	- халим барих үйл ажиллагаа (0311-т),
	- мал нядалгааны газрын үйл ажиллагааны арьс, ширний үйлдвэрлэл (1010-т),
	- амралт, зугаа цэнгэлийн зориулалттай ан агнуур хийх болон холбогдох үйл ажиллагаа (9319-т),
	- ан агнуур, хавх, занга тавих үйл ажиллагааг дэмжих туслах үйл ажиллагаа (9499-т орно).

02	Ойн аж ахуй, мод бэлтгэл

	Энэ дэд салбарт ойн аж ахуйн мод боловсруулах (дэд салбар 16, 17) үйлдвэрлэлийн бүхий л мод, ойн дагалт бүтээгдэхүүнийг түүх, боловсруулах, арчлах үйл ажиллагаа хамрагдана. Мод бэлтгэх болон ойн аж ахуйн үйл ажиллагаанд анхан шатны боловсруулалтын үр дүнд бий болсон түлээ, модны нүүрс, модны холтос, боловсруулаагүй (тулгуур баганын мод) мод зэрэг орно. Эдгээр үйл ажиллагаа нь байгалийн болон таримал ойн аж ахуйн үйл ажиллагаа байж болно.

021	Мод тарих болон ойн аж ахуй бусад үйл ажиллагаа

	0210-г харна уу.

0210	Мод тарих үйл ажиллагаа болон ойн аж ахуй

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ургуулсан тарьц, суулгацыг арчлах, услах, зэрлэг ургамлыг устгах үйл ажиллагаа
	- гуалин бэлтгэх зориулалттай мод тарих үйл ажиллагаа: суулгах, дахин суулгах, шилжүүлэн суулгах, зүсэх, ой хамгаалах, ойн зурвас байгуулах үйл ажиллагаа
	- зулзаган ой, жимсний төгөл, эх ургамлын төгөл тарих үйл ажиллагаа
	- навчит болон шилмүүст ойн үржүүлгийн үйл ажиллагаа

	Эдгээр үйл ажиллагааг байгалийн болон таримал ойн зурваст явуулна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- Гацуур (Зул сарын) мод тарих (0129-т),
	- ойн арчилгаа, цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа (0220-т),
	- ойн дагалт нөөцийг түүх үйл ажиллагаа (0230-т),
	- модны холтос, үртэс үйлдвэрлэл (1610-т орно).

022	Мод бэлтгэл

	0220-г харна уу.

0220	Мод бэлтгэл

	Энэ ангид ойн аж ахуйн үйлдвэрлэлийн мод бэлтгэх үйл ажиллагаа, (боловсруулаагүй) тулгуур баганы мод, дэр мод, хашааны шон, хэрэгцээний шургааг мод зэргийг бэлтгэх үйл ажиллагаа, түлшний мод бэлтгэх, ойд арчилгаа, цэвэрлэгээ хийх үйл ажиллагаа, хус модны нүүрс (уламжлалт арга ашиглан) гарган авах үйл ажиллагаа орно.
	Энэ үйл ажиллагааны үр дүн нь мод бэлтгэл, модны холтос, үртэс, түлшний мод зэрэг бүтээгдэхүүн байна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- Гацуур (Зул сарын) мод тарих (0129-т),
	- гуалин бэлтгэх зориулалттай мод тарих: суулгах, дахин суулгах, шилжүүлэн суулгах, зүсэх, ой мод хамгаалах, ойн зурвас байгуулах үйл ажиллагаа (0210-т),
	- ойн дагалт нөөц түүх үйл ажиллагаа (0230-т),
	- модны үртэс, холтос боловсруулах үйл ажиллагаа (1610-т),
	- ойг цэвэрлэх замаар модны нүүрс гаргах үйл ажиллагаа (2011-т орно).

023	Ойн дагалт нөөцийг түүх үйл ажиллагаа

	0230-г харна уу.

0230	Ойн дагалт нөөцийг түүх үйл ажиллагаа

	Ойн дагалт нөөц болон зэрлэг, байгалийн ургамлыг цуглуулах үйл ажиллагаа орно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- байгалийн ургамлыг түүх, цуглуулах: мөөг, нэрс, чацаргана, хад, үхрийн нүд, тошлой зэрэг жимс, жимсгэнэ, самар, балата болон бусад бохь, үйс, лак, шилмүүс, бальзам, үсэрхэг ноослог ургамлын ширхэг, далайн замаг, нарсны боргоцой, туулайн бөөр, хөвд, хаг өвс, арц зэрэг ургамал

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дээрх бүтээгдэхүүний тариалалт (үйсийг оруулахгүйгээр) (дэд салбар 01-т),
	- мөөг тариалалт (0113-т),
	- жимс, жимсгэнэ эсвэл самар тариалалт (0125-т),
	- түлшний мод бэлтгэх үйл ажиллагаа (0220-т),
	- модны үртэс, холтос үйлдвэрлэл (1610-т орно).

024	Ойн аж ахуйн туслах үйл ажиллагаа

	0240-г харна уу.

0240	Ойн аж ахуйн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид гэрээ, төлбөрт үндэслэсэн ойн аж ахуйн үйл ажиллагааг дэмжсэн туслах үйл ажиллагаа орно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- ойн аж ахуйн мод бэлтгэхэд туслах үйл ажиллагаа: ойн аж ахуйн удирдлагын зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ, гуалингийн үнэлгээ, ойн гал түймэртэй тэмцэх, ойг хамгаалах
	- ойн хөнөөлт шавьж, өвчнийг судлах, тэмцэх, хянах үйл ажиллагаа: ой дотор мод тээвэрлэх үйл ажиллагаа.

	Ойн модны арчилгаа, цэвэрлэгээ 0210-т орно.

03	Загас барих, үржүүлэх

	Энэ салбарт далай, давсархаг эсвэл цэнгэг усанд загас барих, загас үржүүлэх үйл ажиллагаа багтана. Түүнчлэн нялцгай биетний төрлийн усны амьтад болон бүтээгдэхүүн (далайн ургамал, сувд, далайн хөвөн)-ийг барих, цуглуулах үйл ажиллагаа орно.
	Мөн энэ дэд салбарын үйл ажиллагаа нь ихэвчлэн өөрийн зардлаар (хясааны үрийн сувд үйлдвэрлэх) үйлдвэрлэсэн үйл ажиллагаа байна.

	Усан онгоц, завь үйлдвэрлэл болон засварын үйл ажиллагаа 3011, 3315-т, спорт, амралт зугаалгын үйл ажиллагаа 9319-т, нялцгай биетний төрлийн усны амьтдыг зориулалтын үйлдвэр, завод дээр боловсруулах үйл ажиллагаа 1020-д орно.

031	Загас барих

	Энэ бүлэгт "загас барих" үйл ажиллагаа буюу усны амьтдыг (ихэнх үзүүлэлт нь загас, нялцгай биетний төрлийн усны амьтад) цуглуулах эсвэл хураах зориулалттай агнуурын болон цуглуулах үйл ажиллагаа орно. Мөн гараар барих эсвэл тор, уяа, хөдөлгөөнгүй урхи зэрэг төрөл бүрийн загас барих хэрэгсэл ашиглан хүний хэрэглээний болон бусад зорилгоор далай, тэнгисийн болон эрэг хавийн эсвэл гол, мөрөн, горхины уснаас ургамал түүх, хураах үйл ажиллагаа багтана.
	Далайн түлхлэгийн үеэр (дун, хясаа гэх мэт нальхан хорхойг цуглуулах) эрэгт тор тавих үйл ажиллагаа болон гар аргаар эсвэл худалдааны зорилгоор хийсэн завь, усан онгоцоор далай, далайн эргийн усанд дээрх үйл ажиллагаа явагдаж болно.

	Ан агнуур хийх эрхтэй болон эрхгүйгээр өөрийн өмчинд тулгуурласан загас үржүүлгийн үйл ажиллагаа бүлэг 032-т ангилагдана.

311	Далайн загас барих

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- худалдаа хийх зорилгоор далай, тэнгис болон түүний эрэг орчмын усанд ан агнуур хийх үйл ажиллагаа
	- хавч, нялцгай биетэн болон усны бусад сээр нуруугүй амьтдыг барих үйл ажиллагаа
	- далайн амьтдыг барих үйл ажилллагаа: яст мэлхий, халим болон хальс, бүрхүүлт далай, тэнгисийн амьтан
	- усан онгоцноос загас барих үйл ажиллагаа
	- далайн бусад амьтад, материал цуглуулах үйл ажиллагаа: байгалийн сувд, далайн хөвөн, шүр болон бусад

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- халим, далайн морь, далайн хавнаас бусад далайн хөхтөн амьтныг барих үйл ажиллагаа (0170-т),
	- загас, нялцгай биетний төрлийн усны амьтдыг үйлдвэрлэлийн усан онгоц эсвэл далайн эрэг хавийн газрын боловсруулах үйл ажиллагаа (1020-т),
	- тэнгисийн аяллын усан онгоц түрээслэх болон тэнгисийн эрэг хавийн усан тээвэр (загас барих аялал гэх мэт) (5011-т),
	- загас агнуурын хяналт, хамгаалалт болон харуулын үйлчилгээ (8423-т),
	- загас агнуурын спортын зориулалтаар дадлага хийх үйл ажиллагаа, түүнд холбогдох туслах үйл ажиллагаа (9319-т),
	- загас агнуурын спортын зориулалтаар агнасан загасыг даршлах үйл ажиллагаа (9319-т орно).

0312	Цэнгэг усны загас барих

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- эх газрын усанд арилжааны зорилгоор загас барих үйл ажиллагаа
	- хавч, нялцгай биетэн болон усны сээр нуруугүй бусад амьтдыг барих үйл ажиллагаа
	- цэнгэг усны аж ахуйн амьтныг барих үйл ажиллагаа
	Мөн энэ ангид цэнгэг усны материалыг цуглуулах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- загас, хавч, нялцгай биетэн болон усны сээр нуруугүй бусад амьтдыг боловсруулах үйл ажиллагаа (1020-т),
	- загас агнуурын хяналт, хамгаалалт, эргүүлийн үйл ажиллагаа (8423-т),
	- загас агнуурын спортын зориулалтаар дадлага хийх үйл ажиллагаа, түүнд холбогдох үйлчилгээ (9319-т),
	- загас агнуурын спортын зориулалтаар агнасан загасыг даршлах үйл ажиллагаа (9319-т орно).

032	Загас үржүүлэг

	Энэ бүлэгт "загас үржүүлэг" (эсвэл загасны аж ахуйн үйл ажиллагаа)-ийн үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, загасны төрлийн амьтдыг (нялцгай биетэн, матар, матрын төрлийн амьтан, газар уснаа явагч амьтан) үржүүлэх эсвэл аж ахуйн үйл ажиллагаа хамрагдана.
	Эдгээр амьтны үйлдвэрлэлийн гарцыг нэмэгдүүлэхийн тулд үүлдэр угсааг сайжруулах, тэжээх, хооллох, араатан амьтнаас хамгаалах үйл ажиллагаа орно.
	Үржүүлэг/аж ахуй нь загасны төрлийн амьд организмын тодорхой нас бие гүйцэх хүртэл нь өсгөх үйл ажиллагаа байж болно. "Загас үржүүлэг" –т өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагааг эрхэлдэг улсын, хувийн болон хамтарсан аж, ахуйн нэгжүүд хамрагдана.

0321	Далайн загас үржүүлэг

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гоёл чимэглэлийн эдлэл бэлтгэх зориулалттай далай, тэнгисийн загасны аж ахуйн үйл ажиллагаа
	- бивалвийн төрлийн амьтан (дун лавай гэх мэт), хавч, сам хорхой үйлдвэрлэл
	- хүнсэнд хэрэглэдэг далайн ургамал тариалалт
	- тэнгисийн усанд наймаалж, бивалви, бусад хавч, нялцгай биетэн болон усны сээр нуруугүй бусад далайн амьтан үржүүлэг
	- давслаг усны далайн загас үржүүлэг
	- цистерн, танк, хадгалах саванд давстай усны далайн загас үржүүлэх үйл ажиллагаа
	- далайн загасыг өсгөх үйл ажиллагаа
	- далайн өтний аж ахуйн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мэлхийн аж ахуй (0322-т),
	- спорт агнуураар олборлосон загасыг лаазлах үйл ажиллагаа (9319-т орно).

0322	Цэнгэг усны загас үржүүлэг

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гоёл чимэглэлийн эдлэл бэлтгэх зориулалттай цэнгэг усны загасны аж ахуй
	- бивалвийн төрлийн амьтан, хавч, нялцгай биетэн, усны бусад сээр нуруугүй амьтан болон загасны төрлийн бусад амьтан үржүүлэг
	- цэнгэг усны загасыг өсгөх үйл ажиллагаа
	- мэлхийн аж ахуй

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цистерн, танк, хадгалах саванд давстай усны далайн загас үржүүлэх үйл ажиллагаа (0321-т),
	- спорт агнуураар олборлосон загасыг лаазлах үйл ажиллагаа (9319-т орно).

B	УУЛ УУРХАЙ, ОЛБОРЛОЛТ

	Байгалийн хатуу (нүүрс, хүдэр), шингэн (нефть) эсвэл хий (байгалийн хий) зэрэг эрдэс баялгийг олборлох уул уурхайн үйл ажиллагаа багтана. Олборлох үйл ажиллагаа нь далд эсвэл ил уурхай, далайн ёроолын уурхай гэх мэт уурхайгаас төрөл бүрийн аргаар гаргаж авах үйл ажиллагаа байж болно.

	Энэ салбарт боловсруулаагүй түүхий эд материалыг зах зээлд бэлтгэх нэмэлт үйл ажиллагаа орно. Тухайлбал, бутлах, нунтаглах, цэвэршүүлэх, хатаах, ангилах, хүдэр баяжуулах, байгалийн хийг шингэрүүлэх болон хатуу түлшийг бөөгнөрүүлэх үйл ажиллагаа багтана. Эдгээр үйл ажиллагааг уурхайн үйл ажиллагаа эрхэлдэг, ойролцоо байрлалтай өөр нэгжээр гүйцэтгүүлсэн байж болно.

	Уул уурхайн үйл ажиллагаа нь олборлосон үндсэн ашигт малтмалаас хамааран хэд хэдэн дэд салбар, бүлэг болон ангид хуваагдана. Дэд салбар 05, 06-д органик түлш (нүүрс, хүрэн нүүрс, газрын тос, хий)-ний уул уурхай, олборлох үйл ажиллагаа; дэд салбар 07, 08-д металлын хүдэр, төрөл бүрийн эрдэс болон хайрга, чулууны ил уурхайн үйл ажиллагаа гэж ангилагдана.
	Энэ салбарын зарим техникийн үйл ажиллагаа, ялангуяа, нүүрстөрөгчийн нэгдлүүдийг гаргаж авахад холбогдолтой үйл ажиллагаа нь аж үйлдвэрийн туслах үйлчилгээ үзүүлэгч аж ахуйн нэгжээр буюу дэд салбар 09-д хамаарах үйл ажиллагаа эрхлэгч гуравдагч этгээдээр гүйцэтгүүлж болно.

	Энэ салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- баяжуулсан бүтээгдэхүүнийг (олборлосон материалыг) боловсруулах үйл ажиллагаа (Боловсруулах үйлдвэрлэл-салбар С-д)
	- олборлосон материалыг дахин боловсруулалт хийлгүйгээр, барилга барих зорилгоор ашиглах үйл ажиллагаа (Барилга-салбар F-т),
	- байгалийн булаг болон рашаан усыг булаг, шанд болон худгаас шууд савлах үйл ажиллагаа (1104-т),
	- уул уурхайн олборлолттой холбоогүй хөрс шороо, хад болон эрдсийг бутлах, нунтаглах үйл ажиллагаа (2399-д),
	- ус цуглуулах, цэвэршүүлэх, түгээх үйл ажиллагаа (3600-д),
	- уул уурхайн талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа (4312-т),
	- геофизикийн, геологийн болон чичирхийлийн судалгааны ажил (7110-т орно).

05	Чулуун, хүрэн нүүрс олборлолт

	Энэ хэсэгт далд эсвэл ил уурхайгаас хатуу байгалийн түлшийг гарган авах болон бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нийлүүлэхэд бэлэн болгох үйл ажиллагаа (ангилах, цэвэрлэх, нягтаршуулах болон тээвэрлэлтэд бэлтгэх шаардлагатай бусад үйл ажиллагаа) багтана.

	Нүүрсийг коксжуулах үйл ажиллагаа 1910-т, чулуун нүүрс, хүрэн нүүрс олборлолтын туслах үйл ажиллагаа 0990-т, шахмал түлш үйлдвэрлэл 1920-т тус тус орно.

051	Чулуун нүүрс олборлолт

	0510-г харна уу.

0510	Чулуун нүүрс олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- чулуун нүүрс олборлолт: далд болон ил уурхайн олборлолт, шингэрүүлэх аргыг ашиглан олборлох үйл ажиллагаа
	- нүүрсийг ангилах, чанарыг сайжруулах, эсвэл тээвэрлэлт, хадгалалтад зориулж цэвэрлэх, ангилах, хэмжих, нунтаглах, шахах зэрэг үйл ажиллагаа
	- нүүрсний үйрмэг сангаас нүүрс нягтаршуулах үйл ажиллгагаа.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хүрэн нүүрс олборлолт (0520-т),
	- хүлэр малтах уурхай болон хүлрийг бөөгнөрүүлэх үйл ажиллагаа (0892-т),
	- нүүрсийг олборлох үеийн хяналтын өрөмдлөгийн үйл ажиллагаа (0990-т),
	- чулуун нүүрс олборлоход туслах үйл ажиллагаа (0990-т),
	- хатуу түлш үйлдвэрлэх коксын зуухны үйл ажиллагаа (1910-т),
	- чулуун нүүрсний шахмал түлш үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (1920-т),
	- нүүрс олборлолтод бэлтгэх, ашиглалтад оруулахад шаардлагатай бэлтгэл ажил (4312-т орно).

0510.1	Коксжсон нүүрс олборлолт

	Энэ ангид коксжсон нүүрс олборлох үйл ажиллагаа орно.

052	Хүрэн нүүрс олборлолт

	0520-г харна уу.

0520	Хүрэн нүүрс олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- хүрэн нүүрс олборлолт: далд, болон ил уурхайн олборлолт, шингэрүүлэх аргыг ашиглан хүрэн нүүрс олборлох үйл ажиллагаа
	- нүүрсний чанарыг сайжруулах, эсвэл тээвэрлэлт болон хадгалалтад зориулж угаах, хатаах, нунтаглах, нягтаршуулах зэрэг үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- чулуун нүүрс олборлолт (0510-т),
	- хүлэр малтах уурхайн үйл ажиллагаа (0892-т),
	- нүүрсийг олборлох үеийн туршилтын өрөмдлөгийн үйл ажиллагаа (0990-т),
	- хүрэн нүүрс олборлолтын туслах үйл ажиллагаа (0990-т),
	- хүрэн нүүрсний шахмал түлш үйлдвэрлэл (1920-т),
	- нүүрс олборлолтод бэлтгэх, ашиглалтад оруулахад шаардлагатай бэлтгэл ажил (4312-т орно).

06	Газрын тос, байгалийн хий олборлолт

	Энэ дэд салбарт бүх хэлбэрийн газрын тосыг олборлох үйл ажиллагаа болон түүхий газрын тос, байгалийн хийг боловсруулж шингэн нүүрс устөрөгчит нэгдлийг гарган авах үйлдвэрлэл багтана. Мөн энэ дэд салбарт газрын тос, хийг олборлох орд газрын үйл ажиллагааг хамруулна. Энд өрөмдлөг хийх, цооногийг тоноглох, тоног төхөөрөмжийг суурилуулах, түүхий газрын тосны талбайн шугам татах болон бусад үйлдвэрлэлийн талбайгаас газрын тос, хий гарган авах, зөөвөрлөх бүх үйл ажиллаагаа орно.

	Энэ дэд салбарт орохгүй:
	- төлбөр, гэрээний үндсэн дээр хийгддэг газрын тос, байгалийн хийн олборлолтын өрөмдлөг хийх, цооног гаргах, хайгуул, судалгааны ажил, талбайн үйлчилгээ зэрэг туслах үйл ажиллагаа (0910-т),
	- газрын тос боловсруулах үйл ажиллагаа (1920-т),
	- геофизик, геологи болон чичирхийллийн судалгаа (7110-т орно).

061	Газрын тос олборлолт

	0610-г харна уу.

0610	Газрын тос олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- газрын тос олборлох үйл ажиллагаа
	- битум эсвэл замын хар болон газрын тос агуулсан элс зэргийг олборлох үйл ажиллагаа
	- битум, замын хар агуулсан элс зэргээс газрын тос олборлох үйл ажиллгааа
	- газрын тос боловсруулах үйл ажиллагаа: шүүх, давсгүйжүүлэх, хатаах, тогтворжуулах үйл ажиллагаа гэх мэт.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газрын тос, хий гарган авахад туслах үйл ажиллагаа (0910-т),
	- газрын тос, хий гарган авах хайгуул судалгааны ажил (0910-т),
	- газрын тосыг боловсруулж шингэрүүлсэн хий гарган авах (1920-т),
	- газрын тос нэрэх замаар нефтийн хий ялгаруулах үйл ажиллагаа (1920-т),
	- хоолойн тээврийн үйл ажиллагаа (4930-т орно).

062	Байгалийн хий олборлолт

	0620-г харна уу.

0620	Байгалийн хий олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- байгалийн хийн (нүүрстөрөгч) түүхий эдийг олборлох үйлдвэрлэл
	- хийн шингэн төлвийг гаргаж авах
	- нүүрсустөрөгчийн шингэн нэгдлүүдийг хий болгон салгах, дамжуулах
	- хийг хүхэргүйжүүлэх
	Мөн энэ ангид халаах, нэрэх, шингэрүүлэх байдлаар бий болсон нүүрс устөрөгчийн шингэн нэгдлийг олборлох үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газрын тос, хийг олборлоход туслах үйл ажиллагаа (0910-т),
	- газрын тос, хий, хайгуул, судалгааны ажил (0910-т),
	- газрын тосыг боловсруулж шингэрүүлсэн хий гарган авах (1920-т),
	- үйлдвэрийн хийн аж ахуй (2011-т),
	- хоолойгоор тээвэрлэх үйл ажиллагаа (4930-т орно).

07	Металлын хүдэр олборлолт

	Энэ дэд салбарт далд, ил уурхай болон далайн ёроолын уурхайгаас металлын хүдэр олборлох үйл ажиллагаа багтана. Мөн бутлах, нунтаглах, угаах, хатаах, ангилах, уусгах, хүндийн хүчээр болон хөөсрүүлэх зэрэг хүдэр баяжуулах, боловсруулах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ дэд салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	Төмөр хайлуулах (2011-т), хөнгөн цагаан исэл үйлдвэрлэл (2420-т), домен зуухны үйл ажиллагаа (2410, 2420-т).

071	Төмрийн хүдэр олборлолт

	0710-г харна уу.

0710	Төмрийн хүдэр олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- төмрийн найрлага давамгайлсан хүдэр олборлолт
	- төмрийн хүдэр бөөгнөрүүлэх, баяжуулах үйл ажиллагаа

	Пирит ба пирхотит олборлох, бэлтгэх үйл ажиллагаа (шатаагаагүй) 0891-т орно.

0710.1	Гянтболдын хүдэр олборлолт

	Энэ ангид гянтболдын хүдэр олборлох, бутлах, шигших, нунтаглах, ялгах, баяжуулах, угаах, шүүх, хатаах зэрэг үйл ажиллагаа орно.

0710.9	Бусад хүдэр олборлолт

	Энэ ангид бусад төмрийн хүдэр олборлох, бутлах, шигших, нунтаглах, ялгах, баяжуулах, угаах, шүүх, хатаах зэрэг үйл ажиллагаа орно.

072	Өнгөт төмөрлөгийн хүдэр олборлолт

	Энэ бүлэгт төмрийн хүдрээс бусад өнгөт металлын хүдэр олборлолт орно.

0721	Уран, торийн хүдэр олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- уран, тори голлон агуулсан хүдэр олборлолт орно: давирхай гэх мэт
	- хүдрийн баяжмал
	- ураны ислийг гаргаж авах үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- уран, торийн хүдрийн баяжмал (2011-т),
	- давирхай болон бусад хүдрээс ураны металл гаргаж үйлдвэрлэл (2420-т),
	- уран хайлуулах, цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа (2420-т орно).

0729	Өнгөт металлын бусад хүдэр олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- өнгөт металл агуулсан хүдрийг бэлтгэх, олборлох үйл ажиллагаа: хөнгөн цагаан (боксит), зэс, хар тугалга, цайр, цагаан тугалга, манган, хром, никель, кобальт, молибдени, тантал, ванадий гэх мэт
	- үнэт металл: алт, мөнгө, цагаан алт

	Уран, тоорын хүдэр олборлох, бэлтгэх үйл ажиллагаа 0721-т, хөнгөн цагааны исэл, никель эсвэл зэсийн хайлш үйлдвэрлэл 2420-т тус тус орно.

0729.1	Алт олборлолт
	Энэ ангид алт олборлох үйл ажиллагаа орно.
0729.2	Мөнгө олборлолт
	Энэ ангид мөнгө олборлох үйл ажиллагаа орно.
0729.3	Зэс олборлолт
	Энэ ангид зэс олборлох үйл ажиллагаа орно.
0729.4	Гар аргаар алт болон бусад үнэт металл олборлох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид гар аргаар алт болон бусад үнэт металл олборлох үйл ажиллагаа орно.

0729.9	Бусад хүдэр олборлолт

	Энэ ангид бусад металлын хүдэр олборлолт орно.

08	Бусад ашигт малтмал олборлолт

	Энэ дэд салбарт уул уурхайн олборлох үйл ажиллагаа хамрагдахаас гадна шороон ордын олборлолт явуулах, хад, чулуу бутлах болон нуурын давс олборлох зэрэг үйл ажиллагаа мөн хамрагдана. Бүтээгдэхүүн нь ихэвчлэн барилга (элс, хайрга гэх мэт), материал үйлдвэрлэл (шавар, гипс, шохойн чулуу гэх мэт), химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлд ашиглагдана.

	Энэ дэд салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	- гарган авсан эрдэс бодис (бутлах, нунтаглах, огтлох, цэвэрлэх, хатаах, ялгах болон холихоос бусад)-ыг боловсруулах үйл ажиллагаа

081	Чулуу, элс, шороо олборлолт

	0810-г харна уу.

0810	Чулуу, элс, шороо олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гантиг, боржин, элсэн чулуу гэх мэтээр хөшөө, дурсгал, барилга барихад янзлах, бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- шохойн чулуу олборлох, бутлах, хагалах үйл ажиллагаа
	- гипс, дагшир (ангидрит) олборлох үйл ажиллагаа
	- шохой болон гөлтгөнө олборлох үйл ажиллагаа
	- үйлдвэрлэлийн элс, барилгын элс, хайрга ухах, олборлох үйл ажиллагаа
	- элс олборлох үйл ажиллагаа
	- шавар, галд тэсвэртэй шавар, нарийн цагаан шавар (каолин) олборлох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- битумжсан элс олборлолт (0610-т),
	- химийн болон бордооны эрдэс бодис олборлолт (0891-т),
	- кальцижсан доломит үйлдвэрлэл (2394-т),
	- олборлосны дараа чулууг огтлох, хэлбэржүүлэх, эцсийн бүтээгдэхүүн болгох шатны ажил (2396-т орно).

089	Дээрх ангилалд ороогүй бусад ашигт малтмалын олборлолт

0891	Химийн болон бордооны бусад эрдсийн хүдэр олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- байгалийн фосфат, байгалийн калийн давс олборлох үйл ажиллагаа
	- байгалийн хүхэр олборлох үйл ажиллагаа
	- хайлуулахаас бусад пирит ба пирхотит гарган авах, бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- байгалийн барийн сульфат, нүүрстөрөгч (барит ба витерит), байгалийн борат, байгалийн магнийн сульфат (хигдэржин чулуу/кизерит) олборлох үйл ажиллагаа
	- химийн бүтээгдэхүүний эх үүсвэр болох шороон будаг, хайлуур жонш ба бусад эрдэс бодис олборлох үйл ажиллагаа

	Мөн ангид гуано олборлолт орно. (Гуано нь шувуу болон далайн эрэг хавийн амьтны ялгадас буюу сангас юм.)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- давс олборлолт (0893-т),
	- төмрийн пирит шатаах үйл ажиллагаа (2011-т),
	- синтетик бордоо, азотын нэгдэл үйлдвэрлэл (2012-т орно).

0892	Хүлэр цуглуулах, олборлох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид хүлэр олборлох, хүлэр бөөгнөрүүлэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хүлэр олборлоход туслах үйлчилгээ үйл ажиллагаа (0990-т),
	- хүлрийн төрөл зүйлийн үйлдвэрлэл (2399-т орно).

0893	Давс, шүү олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- далд уурхайгаас шахах, уусгах замаар давс олборлох
	- далайн ус эсвэл давсархаг уснаас ширгээх аргаар давс үйлдвэрлэх
	- давсыг бутлах, цэвэрлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хүнсний давс, иоджуулсан давс үйлдвэрлэх (1079-т),
	- давсархаг уснаас ширгээх аргаар ундны ус үйлдвэрлэл (3600-т орно).

0899	Дээрх ангид ороогүй бусад ашигт малтмалын олборлолт

	Энэ ангид төрөл бүрийн эрдэс болон материал гарган авах, олборлох үйл ажилллагаа орно:
	- байгалийн өнгөлгөөний чулуу, шөрмөсөн чулуу (асбест), амьтны гаралтай цахиурлаг шороон эрдэс, байгалийн бал чулуу, байгалийн өөхөн чулуу стеатит (тальк), хээрийн жонш гэх мэт.
	- үнэт чулуу, кварц, гялтгануур гэх мэт

09	Уул уурхайн олборлолтын туслах үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт гэрээ эсвэл төлбөрт үндэслэн хийгддэг олборлох үйлдвэрлэлийн туслах үйлчилгээний ажил хамрагдана. Энд уламжлалт аргаар хайгуул хийх, олборлох үйл ажиллагааны үйлчилгээ болох гол сорьц, өрөмдлөг, туршилт өрөмдлөг, газрын тосны худагны давхар өрөмдлөг, металл болон металл бус эрдэс бодисын геологийн хайгуул хийх үйл ажиллагаа орно. Газрын тосны байгууламж, хийн худгийн хайгуул, газрын тосны болон хийн худгийг цементлэх, хийн худаг цэвэрлэх, газрын тос болон хийн худгийг барих, өлгийдөх, уурхайн суваг, шахуурга хийх, ачааллыг шилжүүлэх үйлчилгээ зэрэг үйл ажиллагаа багтана.

091	Газрын тос, байгалын хий олборлолттой холбогдох туслах үйл ажиллагаа

	0910-г харна уу.

0910	Газрын тос, байгалын хий олборлолттой холбогдох туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид гэрээ, төлбөрт үндэслэн хийгддэг газрын тос, байгалийн хий олборлолттой холбоотой үйлчилгээний дараах төрлүүд орно:
	- газрын тос, хийн олборлолт явуулахтай холбоотой хайгуулын үйлчилгээ, тухайлбал, геологийн зураглалд тандалт, ажиглалт хийх уламжлалт арга
	- өрөмдлөг, давхар өрөмдлөг, худгийн анхны өрөмдлөг, өргөх цамхаг байрлуулах, суурилуулах, худаг нураах, засварлах; худаг бөглөж, орхих үйл ажиллагаа
	- суваг, шахуурга хийх үйлчилгээ
	- хийг тээвэрлэх, дамжуулахад зориулж уурхай дээр шингэрүүлэх буюу дахин хийжүүлэх үйл ажиллагаа
	- газрын тос, байгалийн хий олборлолтын туршилтын өрөмдлөг хийх

	Мөн энэ ангид газрын тос, байгалын хий олборлолтын талбайг галаас хамгаалах үйлчилгээ орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газрын тос, байгалын хий олборлолтын талбайн операторын үйлчилгээний үйл ажиллагаа (0610, 0620-т),
	- уул уурхайн тоног төхөөрөмжийн тусгайлсан засвар үйлчилгээ (3312-т),
	- уурхайн гадна шингэрүүлэх, хийжүүлэх замаар байгалийн хийг тээвэрлэхэд бэлтгэх (5221-т),
	- геофизик, геологи, газар хөдлөлтийн судалгаа, шинжилгээний ажил (7110-т орно).

099	Уул уурхай, олборлолтын туслах бусад үйл ажиллагаа

	0990-г харна уу.

0990	Уул уурхай, олборлолтын туслах бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид гэрээ, төлбөрт үндэслэн хийгддэг дэд салбар (05, 07, 08)-ын олборлолтын хүрээнд явуулах туслах дараах үйл ажиллагаа орно:
	- уламжлалт аргаар хайгуул хийх, олборлох үйл ажиллагааны гол сорьц авах болон геологийн хайгуул хийх үйл ажиллагаа
	- суваг, шахуурга хийх үйлчилгээ
	- туршилтын өрөмдлөг, өрөмдлөгийн нүхлэлт хийх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гэрээ, төлбөрm үндэслэн хийгдэх олборлох үйл ажиллагаа (дэд салбар 05, 07, 08-д),
	- уул уурхайн машин, тоног төхөөрөмжийн тусгайлсан засвар үйлчилгээ (3312-т),
	- гэрээ, төлбөрт үндэслэн хийгдэх геофизикийн судалгааны ажил (7110-т орно).

0990.1	Төмөрлөг ашигт малтмалын хайгуул
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- алт, цагаан алт, мөнгө зэрэг үнэт төмөрлөгийн хайгуул
	- зэс, хар тугалга, цайр зэрэг өнгөт төмөрлөгийн хайгуул
	- гянтболд, молибден, цагаан тугалга, газрын ховор зэрэг ховор төмөрлөгийн хайгуул
	- төмөр, хором, мангаан, титан, ванадий зэрэг хар төмөрлөгийн хайгуул
	- уран, тори зэрэг цацраг идэвхт ашигт малтмалын хайгуул

0990.2	Төмөрлөг бус ашигт малтмалын хайгуул
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хайлуур жоншны хайгуул
	- элс, хайрга, шавар, чулуу, шохойн чулуу зэрэг барилгын материалын хайгуул
	- цеолит, давсны хайгуул
	- фосфоритийн хайгуул
	- бал чулуу, гялтгануур, гөлтгөний хайгуул
	- биндэръяа, оюу зэрэг гоёл чимэглэлийн чулууны хайгуул

0990.9	Шатах ашигт малтмалын хайгуул
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нүүрсний хайгуул
	- газрын тосны хайгуул
	- шатдаг занарын хайгуул
	- байгалийн хийн хайгуул
	- нүүрсний метан хийн хайгуул
	- байгалийн битумын хайгуул

C	БОЛОВСРУУЛАХ ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

	Боловсруулах үйлдвэрлэл нь түүхий эд, материалийг физик болон химийн аргаар хувиргаж шинэ бүтээгдэхүүн үүсгэх үйл ажиллагаа юм. Боловсруулах үйлдвэрлэлийн завсрын бүтээгдэхүүн нь хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас агнуур, уул уурхай, олборлолтын бүтээгдэхүүнүүд орно. Мөн бусад боловсруулах үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн болох түүхий эд материал, бодис эсвэл бүтээгдэхүүнийг хувиргахад орох түүхий эд байна. Барааг шинэчлэх, сэргээн босгох, өөрчлөх үйл ажиллагаа нь ихэвчлэн боловсруулах үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа байна.
	Боловсруулах үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа аж ахуйн нэгжүүд нь материал, тоног төхөөрөмж ашиглан үйлдвэрлэл эрхлэн явуулдаг үйлдвэр байна. Материал эсвэл бодисыг шинэ бүтээгдэхүүнд хувиргахдаа худалдах зорилгоор үйлдвэрлэсэн эсвэл гар аргаар гэртээ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэсэн байж болно. Үйлдвэрлэл эрхэлдэг аж ахуйн нэгж нь материал, түүхий эдийг өөрөө боловсруулах, эсвэл өөр бусад нэгжээр гэрээ байгуулах замаар боловсруулуулсан байж болно. Дээрх хоёр төрлийн аж ахуйн нэгж нь хоёулаа боловсруулах үйлдвэрлэлийн аж ахуйн нэгж байна.

	Боловсруулах үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл нь ашиглах, хэрэглэхэд бэлэн болсон эцсийн бүтээгдэхүүн, эсвэл цаашид үйлдвэрлэлийн боловсруулалтанд орохоор хагас боловсруулсан завсрын бүтээгдэхүүн байж болно. Жишээлбэл, хөнгөн цагааны ислийн нэгдэл нь хөнгөн цагаан гарган авах үйлдвэрлэлийн завсрын хэрэглээ буюу орох материал нь болно. Хөнгөн цагаан нь хөнгөн цагаан утасны үйлдвэрлэлийн завсрын хэрэглээ буюу орц болох ба хөнгөн цагаан утас нь утсан бүтэээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн завсрын хэрэглээ буюу үйлдвэрлэлийн үндсэн эсвэл туслах материал болж өгнө.
	Машин, тоног төхөөрөмж, түүний тусгайлсан эд анги, хэрэгслийн үйлдвэрлэл нь боловсруулах үйлдвэрлэлийн машин, тоног, төхөөрөмжийн үйлдвэрлэлийн ангид ангилагдана. Машин, тоног төхөөрөмжийн тусгайлан заагдаагүй эд анги, багаж хэрэгсэл болох мотор, билүүр, цахилгаан мотор, цахилгаан угсралт, гоожуур, аппарат, холхивч зэрэг эд анги үйлдвэрлэл өөр өөрсдийн үйлдвэрлэлийн ангид хамаарагдана. Гэхдээ, тусгайлсан эд анги үйлдвэрлэл болон хэвд зутгах, нийлмэл эдийг шахах төрөл бүрийн хуванцар жижиг эдлэл хийх үйл ажиллагаа нь 2220-д ангилагдана.
	Боловсруулсан бүтээгдэхүүний эд ангийн үйлдвэрлэл нь мөн боловсруулах үйлдвэрлэлийн дэд салбарт хамаарна. Боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг өөрөө үйлдвэрлэсэн эсвэл худалдаж авсан эд ангийн тусламжтайгаар хийж болно.
	Хоёрдогч түүхий эдийг ашиглан шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа бол боловсруулах үйлдвэрлэлд хамаарна. Жишээлбэл, кино, кино хальсны хаягдлаас мөнгө үйлдвэрлэж байгаа бол боловсруулах үйлдвэрлэлд орно.
	Хог хаягдал боловсруулах, өөрөөр хэлбэл, хоёрдогч түүхий эдийг боловсруулах үйл ажиллагаа нь 3830 (Материалыг нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа)-т орно. Биет болон химийн аргаар хувиргаж өөрчилж байгаа бол энэ нь боловсруулах үйлдвэрлэлд орохгүй. Анхны зорилго нь хог хаягдлыг боловсруулах зорилготой байсан бол эдгээр нь салбар E-д (Усан хангамж, ариутгах, хог хаягдлыг боловсруулах болон засварлах үйл ажиллагаа) орно.

	Үйлдвэрийн, худалдааны зориулалттай болон адил төстэй машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ нь 33 дугаар дэд салбарт (Машин, тоног төхөөрөмжийг засварлах, суурилуулах үйл ажиллагаа) хамаарна. Харин, компьютер, хувийн болон гэр ахуйн зориулалттай бараа засварлах үйл ажиллагаа нь 95 дугаар дэд салбарт, тээврийн хэрэгсэл засварлах үйл ажиллагаа нь 45 дугаар дэд салбарт (Бөөний болон жижиглэн худалдаа, тээврийн хэрэгсэл болон мотоцикл засварлах үйл ажиллагаа) тус тус ангилагдана.

	Машин, тоног төхөөрөмжийг суурилуулах тусгайлсан үйл ажиллагаа нь 3320 гэсэн ангид орно.

	Тэмдэглэгээ: Боловсруулах үйлдвэрлэл болон бусад дэд салбарын хамрах хүрээ, хязгаар нь энэхүү ангиллын системд зарим талдаа ойлгогдохгүй бүрхэг байж мэднэ. Боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарыг тодорхойлох гол зарчим нь түүхий эд, материалыг шинэ бүтээгдэхүүн болгон өөрчлөх явдал юм. Энд шинэ бүтээгдэхүүн нь гол үр дүн байна. Гэхдээ, шинэ бүтээгдэхүүн гэдэг тодорхойлолт нь субъектив шинж чанартай. Тодруулбал, ЭЗБТҮАСА-ын дараах ангиллууд боловсруулах үйлдвэрлэлд орно. Үүнд:
	- Сүү ариутгах, савлах үйл ажиллагаа (1050-т),
	- Шинэ загас боловсруулах (дун, загас) үйл ажиллагаа, хэрэв загас агнуур завин дээр биш бол (1020-т),
	- Хэвлэх үйл ажиллагаа болон түүнд туслах үйл ажиллагаа (1811, 1812-т),
	- Бэлэн-холимог цементэн эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2395-т),
	- Арьс боловсруулах үйл ажиллагаа (1511-т),
	- Мод хадгалах үйл ажиллагаа (1610-т),
	- Электрон ялтас, ялтас, плат, төмөр халаах болон өнгөлөх үйл ажиллагаа 2592-т),
	- Машиныг дахин босгох, дахин сэргээх үйл ажиллагаа (автомашины хөдөлгүүр гэх мэт) (2910-т),
	- Дугуйнд бүрээс хийх 2211-т тус тус хамрагдана.
	Гэхдээ зарим тохиолдолд ЭЗБТҮАСА-ын зарим салбарт тусгагдсан дээрх ангиллынхтай адил бүтээгдэхүүнийг хувиргах үйл ажиллагаа боловсруулах үйлдвэрлэлд орохгүй. Тухайлбал:
	- Мод бэлтгэл (Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, болон загас барилт) салбар А-д,
	- Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг боловсруулахыг дэмжсэн туслах үйл ажиллагаа (Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, болон загас барилт) салбар А-д,
	- Хүдэр болон бусад эрдэс бодисыг олборлох үйл ажиллагааг дэмжсэн туслах үйл ажиллагаа (Уул уурхай, олборлолт) салбар B-д,
	- Барилгын талбайд барилгын бүтэц, угсрах үйл ажиллагаатай холбоотой ажил (Барилга) салбар F-д,
	- Ижил төрлийн сайжруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, хэрэглэгчийн захиалгаар төмөр зүсэх, будаг холих; хаягдал ялгах, ангилах; ликёр эсвэл химийн аргаар эзлэхүүнийг өөрчлөх, бага хэмжээгээр дахин түгээх, савласан, дахин хайрцагласан, багласан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (Бөөний болон жижиглэн худалдаа; тээврийн хэрэгсэл, мотоциклийг засварлах үйл ажиллагаа) салбар G-д хамрагдана.

10	Хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт хүн, мал, амьтны хэрэгцээнд зориулсан хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас агнуурын бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйлдвэрлэл багтана. Мөн хүнсний бус төрөл бүрийн завсрын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно. Энэ төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл нь бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхдээ том эсвэл жижиг хэмжээний (тухайлбал, мал, амьтны нядалгаанаас арьс, шир; тосон бүтээгдэхүүнээс шимэлдэг гаргах үйл ажиллагаа) боловсруулах үйл ажиллагаа байж болно.

	Энд төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл хамрагдана: мах, загас, жимс, ногоо, өөх, тос, сүүн бүтээгдэхүүн, гурилан бүтээгдэхүүн, амьтны тэжээл болон хүнсний бусад бүтээгдэхүүн гэх мэт. Энэ дэд салбарын үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуйн нэгж нь өөрийн эх үүсвэрээр үйлдвэрлэх эсвэл гуравдагч этгээдээр хийлгэсэн байж болно. Хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл нь био, органик бүтээгдэхүүн байж болно.

	Энэ дэд салбарын зарим үйл ажиллагаа нь (тухайлбал, өөрийн үйлдвэрлэсэн нарийн боов, хүнсний бүтээгдэхүүнийг зарах мухлаг, дэлгүүр болон махны дэлгүүртээ зориулж бэлтгэсэн бүтээгдэхүүн гэх мэт) өөрийн дэлгүүрт жижиглэнгээр борлуулах зориулалтаар үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээ зарж борлуулдаг нэгжтэй байж болно. Харин, боловсруулах үйлдвэрлэл нь бага хэмжээтэй, бүтээгдэхүүн хувиргах үйл ажиллагаа хийгдэхгүй бол Бөөний болон жижиглэн худалдаа (салбар G)-нд хамаарах болно.

	Нядалгааны газрын хаягдал эсвэл бүтээгдэхүүнээс амьтны тэжээл бэлтгэх үйл ажиллагаа нь 1080-д, хоёрдогч түүхий эдээр боловсруулах хүнсний болон ундааны хаягдал нь 3830-д, хүнс, ундааны хог, хаягдлыг боловсруулах үйлдвэрлэл 3821-т тус тус орно.

101	Мах, махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл болон хадгалалт

	1010-г харна уу.

1010	Мах, махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл болон хадгалалт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	-мал, амьтан нядлах, мах шулах, ангилах, мах нөөцлөх үйл ажиллагаа: үхэр, хонь, ямаа, адуу, тэмээ, хурга, гахай, шувуу, туулайны мах гэх мэт
	- шинэ, сэврээсэн эсвэл хөлдөөсөн гулууз мах үйлдвэрлэл
	- шинэ, сэврээсэн эсвэл хөлдөөсөн хэрчсэн мах үйлдвэрлэл
	- шинэ, сэврээсэн эсвэл хөлдөөсөн жижиглэсэн мах үйлдвэрлэл
	- хатаасан, давсалсан, утсан мах үйлдвэрлэл
	- махан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: зайдас, хиам, салями, царцаамаг гэх мэт
	- боловсруулах зориулалтын газарт эсвэл тусгайлсан усан онгоцон дээр халим нядлах, боловсруулах,
	- мал нядалгааны газрын арьс, шир, үс бэлтгэх,
	- гахайн өөх болон бусад мал, амьтны хүнсэнд хэрэглэдэг өөхөн тос боловсруулах,
	- мал, амьтны гэдэс, дотор боловсруулах,
	- хяргасан ноос, ноолуур, үс, өд зэрэг дайвар бүтээгдэхүүн боловсруулалт.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бэлтгэсэн хөлдүү мах, шувууны хоол үйлдвэрлэл (1075-т),
	- шөл үйлдвэрлэл (1079-т),
	- махны бөөний худалдаа (4630-т),
	- мах савлах үйл ажиллагаа (8292-т орно).

102	Загас, загасан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл болон хадгалалт

	1020-г харна уу.

1020	Загас, загасан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл болон хадгалалт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- загас болон нялцгай биетний төрлийн усны амьтдыг бэлтгэх, хадгалах үйл ажиллагаа: хөргөх, хөлдөөх, хатаах, утах, давслах, давсны уусмалд дүрэх, лаазлах, боловсруулах, хадгалах үйл ажиллагаа
	- загас болон нялцгай биетний төрлийн усны амьтдаар хийх бүтээгдэхүүн боловсруулах үйлдвэрлэл: жигнэсэн загас, загасны филлет, загасны түрс, түрс орлуулалт гэх мэт
	- хүнсний хэрэглээний загасан бүтээгдэхүүн эсвэл мал, амьтны тэжээл үйлдвэрлэл
	- хүнсний хэрэглээний загас болон усны бусад амьтдаар хоол, уусдаг хүнс боловсруулах
	- далайн ургамал, замаг боловсруулах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- боловсруулах зориулалтын эх газар дээр эсвэл тусгайлсан усан онгоцон дээр халим боловсруулах (1010-т),
	- далайн гаралтай түүхий эдээс тос, өөх үйлдвэрлэх (1040-т),
	- хөлдөөсөн загасан хоол бэлтгэх үйлдвэрлэл (1075-т),
	- загасан шөл үйлдвэрлэл (1079-т орно).

103	Жимс болон хүнсний ногооны боловсруулалт, хадгалалт

	1030-г харна уу.

1030	Жимс болон хүнсний ногооны боловсруулалт, хадгалалт

	1030.1-1030.9-г харна уу.
1030.1	Төмсөөр бүтээгдэхүүн хийх болон хадгалах үйл ажиллагаа
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- хөлдөөсөн төмс бэлтгэх үйлдвэрлэл
	- хатаасан төмсний нухаш үйлдвэрлэл
	- төмсний снайк үйлдвэрлэл
	- төмсний үйрмэг үйлдвэрлэл
	- төмсний гурил, хүнс үйлдвэрлэл

1030.9	Жимс болон хүнсний бусад ногооны боловсруулалт, хадгалалт
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- хөлдөөсөн, лаазалсан бэлэн хоолноос бусад жимс, ногоо голлосон бэлэн хоол үйлдвэрлэл
	- жимс, самар, ногоо хадгалалт: хөлдөөх, хатаах, тосонд эсвэл усанд дүрэх, лаазлах зэрэг
	- жимс, ногооны хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- жимс, ногооны шүүс үйлдвэрлэл
	- жимсний чанамал, мармелад болон цэлцэгнүүр үйлдвэрлэл
	- самар шарах, хуурах үйл ажиллагаа
	- самран хоол, нухаш үйлдвэрлэл
	- төмсний хаягдал боловсруулах үйлдвэрлэл
	- шинэ жимс, ногоог баяжуулах үйлдвэрлэл
	- хурдан мууддаг жимс, ногооны бэлэн хоол үйлдвэрлэл: салат, ногооны хэрчим, хальс, дүйфүү (шошны ээдэм)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хатаасан буурцагт ногооны хоол, гурил үйлдвэрлэл (1061-т),
	- жимс, самрыг чихрэнд хадгалах (1073-т),
	- бэлтгэсэн ногооны бэлэн хоол, үйлдвэрлэл (1075-т),
	- зохиомол баяжуулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (1079-т орно).

104	Ургамлын болон амьтны гаралтай тос үйлдвэрлэл

	1040-г харна уу.

1040	Ургамлын болон амьтны гаралтай тос үйлдвэрлэл

	Энэ ангид гахайн өөх болон бусад амьтны хүнсэнд хэрэглэдэг өөхийг будсан, цэвэршүүлснээс бусад ургамал, малын гаралтай түүхий эдийг ашиглан боловсруулаагүй болон цэвэршүүлсэн тос, өөх үйлдвэрлэл багтана:
	- боловсруулаагүй ургамлын тос үйлдвэрлэл: оливийн тос, буурцагт ургамлын тос, дал модны тос, наранцэцгийн тос, хөвөнгийн тос, байцааны төрлийн ургамлын тос (рапс эсвэл гич), маалингын зэрэг тос үйлдвэрлэл
	- тосон ургамал, самрын тос, чөмөгний тосны өөхлөг бус хоол үйлдвэрлэл: цэвэршүүлсэн ургамлын тос үйлдвэрлэл: оливийн тос, буурцагт ургамлын тос гэх мэт
	- ургамлын тос үйлдвэрлэл: цохих, чанах, хатаах зэрэг үйл ажиллагаа
	- маргарин үйлдвэрлэл
	- хольсон тос болон түүнтэй ижил төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- хоолонд холих өөх үйлдвэрлэл
	- хүнсэнд хэрэглэдэггүй өөх, тос үйлдвэрлэл
	- загас болон далайн хөхтөн амьтны тос гарган авах үйл ажиллагаа
	- хөвөнгийн хөөвөр, боовны тос болон тосон бүтээгдэхүүний үлдэгдлээс бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гахайн өөх болон бусад амьтны хүнсэнд хэрэглэдэг өөх хайлуулах, цэвэрлэх үйл ажиллагаа (1010-т),
	- чийгтэй эрдэнэ шиш тээрэмдэх үйл ажиллагаа (1062-т),
	- өргөн хэрэглээний тос үйлдвэрлэл (2029-т),
	- химийн аргаар өөх, тос гарган авах үйл ажиллагаа (2029-т орно).

105	Сүү, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	1050-г харна уу.

1050	Сүү, сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шинэ, шингэн, ариутгасан, нөөшилсөн, жигдрүүлсэн эсвэл богино хугацаанд өндөр хэмээр ариутгасан сүү үйлдвэрлэл
	- сүүн ундаа үйлдвэрлэл
	- шүүсэн, ариутгасан, ультра туяагаар ариутгасан шинэ шингэн сүүний цөцгий үйлдвэрлэл
	- амт оруулсан хэсгээс үл хамааран хуурай эсвэл баяжуулсан сүү үйлдвэрлэл
	- цөцгий эсвэл хатуу хэлбэртэй сүү үйлдвэрлэл
	- цөцгийн тос, масло үйлдвэрлэл
	- тараг, йогурт үйлдвэрлэл
	- бяслаг, ээдэм, ээзгий үйлдвэрлэл
	- шар сүү/ус үйлдвэрлэл
	- сүүний чихэр үйлдвэрлэл
	- зайрмаг болон бусад хүнсэнд хэрэглэдэг мөхөөлдөс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үнээний түүхий сүү (0141-т),
	- ингэний түүхий сүү, хоормог (0143-т),
	- хонь, ямааны түүхий сүү, гүүний айраг (0144-т),
	- сүү, сүүн бүтээгдэхүүний бус сүү, бяслаг орлуулагч үйлдвэрлэл (1079-т),
	- зайрмаг/мөхөөлдөсний кафений үйл ажиллагаа (5610-т орно).

106	Yр тарианы гурил, цардуул, цардууллаг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Гурил, үр тариа, хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа орно. Цагаан будааг өнгөлөх, цэвэрлэх, тээрэмдэх үйл ажиллагаа мөн орно. Түүнчлэн дээрх бүтээгдэхүүнээс гурилан бүтээгдэхүүн, хольцтой зуурмаг үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа багтана. Мөн эрдэнэ шиш, хүнсний ногоог тээрэмдэх үйл ажиллагаа болон цардуул, цардууллаг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл багтана.

1061	Yр тарианы гурилын үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үр тарианы үйлдвэр: гурил, шигшээгүй гурил, улаан буудайн гурил, үрлэн гурил, хөх төриа, овъёос, эрдэнэ шиш (үр) эсвэл бусад амуу тарианы гурил үйлдвэрлэл
	- будааны үйлдвэр: цайруулсан, тээрэмдсэн, өнгөлсөн, зумласан эсвэл хөрвүүлсэн будаа үйлдвэрлэл; будааны гурил үйлдвэрлэл
	- бусад ургамал: хатаасан буурцагт ургамал, үндсэн үрт, хүнсэнд хэрэглэдэг самрыг тээрэмдэж гурил, арвайн гурил, хивэг хийх үйл ажиллагаа
	- үр тарианаас боловсруулсан гурилан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (ихэвчлэн өглөөний цайнд хэрэглэгддэг бэлэн боловсруулсан үр тариа)
	- талх, кекс, печень, бин, шарвин болон гурилан боовны хольц бэлдэц (зуурсан гурил) үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Төмсний гурил үйлдвэрлэл 1030-т, чийглэг шош тээрэмдэх үйл ажиллагаа 1062-т тус тус орно.

1062	Цардуул, цардууллаг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- будаа, төмс, эрдэнэ шиш зэрэг ургамлаас цардуул гарган авах үйл ажиллагаа
	- чийглэг шош тээрэмдэх үйл ажиллагаа
	- глюкоз, глюкозын сироп, мальтоз, инулин үйлдвэрлэл
	- цавуулаг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- пүнтүүз үйлдвэрлэл
	- цардуулаас пудинг хийх таиока болон таиока орлуулагч үйлдвэрлэл
	- эрдэнэ шишийн тос үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	Сүүний чихэр (сүүн сахар) үйлдвэрлэл 1050-т, чихрийн нишингэ, чихрийн манжингийн элсэн чихэр үйлдвэрлэл 1072-т тус тус орно.

107	Хүнсний бусад бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт өмнөх бүлгүүдэд тусгагдаагүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл хамрагдана. Энд нарийн боовон бүтээгдэхүүн, саахар, чихэр шоколад, амтат бүтээгдэхүүн, хөндий гоймон, гоймон түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүн, бэлэн хоол хүнс, кофе, цай амттан болон амархан мууддаг онцлог хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно.

1071	Талх, нарийн боов үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- шинэ, хөргөсөн буюу хатаасан гурилан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- талх үйлдвэрлэл
	- шинэ нарийн боов, кекс, жигнэмэг, бялуу зэрэг үйлдвэрлэл
	- хатаасан талх, нарийн боов болон бусад хатаасан боовон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- хадгалах зориулалттай нарийн боовон бүтээгдэхүүн, кекс үйлдвэрлэл
	- чихэрлэг болон давсалсан зуушан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (жигнэмэг, хатаасан талх)
	- хөргөсөн нарийн боовон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: бин, шарвин, вафль, хуйлааст бүтээгдэхүүн тус тус орно.

	Гурилан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (зуурсан гурил) 1074-т, төмсний зууш үйлдвэрлэл 1030-т, богино хугацаанд хэрэглэх гурилан бүтээгдэхүүнийг халаах үйл ажиллагаа дэд салбар 56-т тус тус орно.

1072	Элсэн чихрийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- чихрийн нишингэ, чихрийн манжин, агч мод, дал модны шүүснээс элсэн чихэр болон болон элсэн чихэр орлуулагчийг цэвэршүүлэх үйлдвэрлэл
	- элсэн чихрийн сироп үйлдвэрлэл
	- бурам үйлдвэрлэл
	- агч модны сироп, элсэн чихэр үйлдвэрлэл

	Глюкоз, глюкозын сироп үйлдвэрлэл 1062-т орно.

1073	Какао, шоколад, чихэр үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- какао, какао цөцгийн тос, какао өөх, какао тос үйлдвэрлэл
	- шоколад, шоколадан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- чихэр үйлдвэрлэл: хатуу чихэр, цагаан шоколад үйлдвэрлэл
	- бохь үйлдвэрлэл
	- жимс, самар, жимсний хальс болон ургамлын бусад хэсгийг чихрэнд хадгалах
	- чихрийн үрэл, пастил үйлдвэрлэл

	Саахар, саахар орлуулагч үйлдвэрлэл 1072-т орно.

1074	Гоймон, кускус болон энэ төрлийн гурилан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- хөндий гоймон, гоймон үйлдвэрлэл
	- кускус үйлдвэрлэл
	- лаазалсан эсвэл хөлдөөсөн гоймонгийн төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Амтлагч агуулсан шөл үйлдвэрлэл 1079-т орно.

1075	Бэлэн хүнс, хоол үйлдвэрлэл

	Энд хөлдөөсөн эсвэл лаазалсан бэлэн хоол хүнс (бэлтгэсэн, амталсан, болгосон) үйлдвэрлэл орно. Эдгээр хоол нь ихэвчлэн савлагдсан, дахин борлуулах шошго наагдсан, өөрөөр хэлбэл, энэ ангийн бэлэн хоол, хүнсний бүтээгдэхүүн нь ресторан гэх мэт газруудад шууд хэрэглэгдэх зориулалттай бус хийгдсэн бүтээгдэхүүн юм.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шинэ эсвэл хөлдөөсөн мах эсвэл шувууны махан хоол үйлдвэрлэл (бэлтгэсэн бууз банш үйлдвэрлэл)
	- жигнэсэн лаазалсан мах, ваакуумын аргаар бэлтгэсэн мах үйлдвэрлэл
	- бусад хоол бэлтгэх үйлдвэрлэл ("Телевизийн хоол" бэлтгэх гэх мэт)
	- хөлдөөсөн загасан хоол үйлдвэрлэл
	- ногооны бэлэн хоол үйлдвэрлэл
	- хөлдөөсөн пицца үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- шинэ хоол эсвэл нэг найрлагатай хоол хүнсний үйлдвэрлэл (10-т),
	- хоол, хүнсний шууд хэрэглэх зориулалтаар бэлтгэх үйл ажиллагаа (56-д),
	- гэрээгээр хийх хоолны үйлчилгээ 5629-т тус тус орно.

1079	Дээрх ангид ороогүй хүнсний бусад бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- кофеингүй хуурсан кофе үйлдвэрлэл
	- кофе үйлдвэрлэл: газрын кофе, уусдаг кофе, кофены баяжмал гарган авах үйл ажиллагаа
	- кофе орлуулагч үйлдвэрлэл
	- цай, цайны төрлийн өвс ургамал холих
	- цайны бэлдмэл гарган авах үйлдвэрлэл
	- шөл, хар шөл үйлдвэрлэл
	- тусгай хоол бэлтгэх үйлдвэрлэл: хүүхдийн тэжээл, сүүний дагалдагч бүтээгдэхүүн, хоол, хүүхдийн хоол, нэг төрлийн орцтой хоол
	- амтлагч, соус, үйлдвэрлэл: майонез, гичийн гурилан хоол, бэлэн гич
	- цуу, жан үйлдвэрлэл
	- зөгийн балны хольцтой, хатуу чихэр үйлдвэрлэл
	- амархан муудах бэлэн хоол үйлдвэрлэл: сандвич, шинэ чанаагүй пицца
	- өвч ногооны ханд (гаа, ) үйлдвэрлэл
	- талхны хөрөнгө үйлдвэрлэл
	- мах, загас, нялцгай биетний төрлийн усны амьтдын шүүс гарган авах үйлдвэрлэл
	- сүү, бяслаг орлуулагч үйлдвэрлэл
	- өндгөн бүтээгдэхүүн, өндөгний уураг үйлдвэрлэл
	- хүнсний ангилсан давс, иоджуулсан давс үйлдвэрлэл
	- зохиомол баяжуулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- амтлагч ургамал тариалалт (0128-т),
	- инулин үйлдвэрлэл (1062-т),
	- хурдан мууддаг жимс, ногооны бэлэн хоол үйлдвэрлэл (салат, ногооны хэрчим, хальс, дүйфүү 1030-д)
	- хөлдөөсөн пицца үйлдвэрлэл (1075-т),
	- рашаан, пиво, вино болон зөөлөн ундаа үйлдвэрлэл (дэд салбар 11-т),
	- эмийн зориулалттай ботаникийн бүтээгдэхүүн бэлтгэх үйл ажиллагаа (2100-т орно).

108	Малын тэжээлийн үйлдвэрлэл

	1080-г харна уу.

1080	Малын тэжээлийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- гахай, нохой, муур, шувуу, загас гэх мэт амьтдад зориулан тэжээл үйлдвэрлэл
	- мал, амьтны тэжээл, амьтны тэжээлийн баяжмал, тэжээлийн нэмэгдэл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- мал, амьтны аж ахуйн дагнасан үрийн тэжээл бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- нядалгааны газрын хаягдлаас амьтны тэжээл бэлтгэх үйл ажиллагаа орно

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- амьтны тэжээлийн зориулалттай загасан хоол үйлдвэрлэл (1020-т),
	- тосны ургамлын боловсруулах үйлдвэрлэл (1040-т),
	- тусгай бэлдмэлгүйгээр мал, амьтны тэжээл үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа: тосны ургамал (1040-т), үр тарианы үйлдвэрийн боловсруулалт (1061-т орно).

11	Ундааны үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт согтууруулах бус ундаа, рашаан усны үйлдвэрлэл, согтууруулах ундаа, ферментжүүлэх аргаар боловсруулсан пиво, дарс, нэрмэл архи, спирт болон согтууруулах зориулалттай нэрсэн ундааны үйлдвэрлэл орно.

	Энэ дэд салбарт дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- жимсний болон ногооны жүүсний үйлдвэрлэл (1030-т),
	- сүүний хольцтой ундааны үйлдвэрлэл (1050-т),
	- кофе, цай үйлдвэрлэл (1079-т орно).

110	Ундааны үйлдвэрлэл

	Дэд салбар 11-ийг харна уу.

1101	Спиртийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- өнгөтэй, өнгөгүй архи, виски, брэнди, ликёр, "холимог ундаа", нэрмэл архины үйлдвэрлэл
	- нэрмэл архины коктейль үйлдвэрлэл
	- саармагжуулсан спиртны үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- этилийн спиртийн үйлдвэрлэл (2011-т),
	- нэрээгүй согтууруулах ундаа үйлдвэрлэл (1102, 1103-т),
	- савлах, хаяглах үйл ажиллагаа (хэрэв бөөний худалдааны үйл ажиллагааны хэсэг бол 4630-m болон төлбөр, гэрээний үндсэн дээр хийгддэг бол 8292-m орно).

1102	Дарсны үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- дарсны үйлдвэрлэл
	- оргилуун дарсны үйлдвэрлэл
	- үзмээр нэрсэн дарсны үйлдвэрлэл
	- нэрмэл бус исгэсэн согтууруулах ундааны үйлдвэрлэл: сакэ, алимны, лийрийн, зөгийн балны дарс болон бусад жимсний дарс, согтууруулах үйлчилгээтэй холимог дарс
	- вермут дарс болон түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- дарс найруулах үйл ажиллагаа
	- бага согтууруулах үйлчилгээтэй эсвэл согтууруулах үйлчилгээгүй дарсны үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- цагаан цуу үйлдвэрлэл (1079-т),
	- савлах, хаяглах үйл ажиллагаа (хэрэв бөөний худалдааны үйл ажиллагааны хэсэг бол 4630-m болон төлбөр, гэрээний үндсэн дээр хийгдсэн бол 8292-m орно).

1103	Шар айрагны үйлдвэрлэл

	Энд ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- соёолжоор хийсэн ликёр, шар айраг, соёолж үйлдвэрлэл
	- амуу соёолжийн исгэмэл үйлдвэрлэл
	- бага согтууруулах эсвэл согтууруулдаггүй шар айраг үйлдвэрлэл тус тус орно.

1104	Хийжүүлсэн ундаа, савласан рашаан болон бусад усны үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- согтууруулах бодисгүй шар айраг, дарснаас бусад согтууруулах бодисгүй ундаа үйлдвэрлэл
	- байгалийн рашаан ус болон бусад ус савлах үйл ажиллагаа
	- хийжүүлсэн ундааны үйлдвэрлэл
	- согтууруулах бодисгүй амттай ба амт оруулсан ус: лимонад, жүржийн шүүс, кола, жимсний ус, тоник гэх мэт

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- жимсний болон ногооны жүүс үйлдвэрлэл (1030-т),
	- сүүний гаралтай ундаа үйлдвэрлэл (1050-т),
	- кофе, цай болон навчит бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (1079-т),
	- согтууруулах бодисгүй дарс үйлдвэрлэл (1102-т),
	- согтууруулах бодисгүй пиво үйлдвэрлэл (1103-т),
	- савлах, хаяглах үйл ажиллагаа (хэрэв бөөний худалдааны үйл ажиллагааны хэсэг бол 4630-m болон төлбөр, гэрээний үндсэн дээр хийгдсэн бол 8292-m орно).

12	Тамхины үйлдвэрлэл

	Тамхины түүхий эдийг эцсийн хэрэглээний бүтээгдэхүүн болгон боловсруулах үйл ажиллагаа орно.

120	Тамхи үйлдвэрлэл

	1200-г харна уу.

1200	Тамхи үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- тамхин бүтээгдэхүүн болон тамхи орлуулагч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: тамхи, янжуур тамхи, навчин, дүнсэн тамхи, зажилдаг тамхи, хамрын тамхи
	- "нэг төрлийн" буюу "сэлбэгдсэн" тамхи үйлдвэрлэл
	- тамхины навчийг ишнээс нь салгах, дахин хатаах үйл ажиллагаа

	Тамхи тариалах 0115-д, анхны боловсруулалт хийх үйл ажиллагаа 0163-т тус тус орно.

13	Нэхмэлийн үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт нэхмэлийн утас ороох, ээрэх болон бэлтгэх үйл ажиллагаа, нэхмэл болон сүлжмэл хувцаснаас бусад гар нэхмэл эдлэлийг боловсруулах үйл ажиллагаа, нэхмэл эдлэл (ахуйн хэрэглээний даавуу, бүтээлэг, хивс, олс уяа гэх мэт) үйлдвэрлэл багтана. Байгалийн утасны ургамал тариалалт дэд салбар 01-д, химийн аргаар боловсруулсан синтетик утас үйлдвэрлэл нь 2030-т орно. Хувцас үйлдвэрлэл дэд салбар 14-т орно.

131	Нэхмэл утас ороох, ээрэх болон бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт нэхмэл утсыг бэлтгэх, нэхмэл утас үйлдвэрлэл, нэхмэл утас ээрэх болон нэхмэл эдлэл сүлжих үйл ажиллагаа орно. Силк, торго, ноос, амьтан, ургамлын гаралтай эсвэл гар аргаар үйлдвэрлэсэн бусад утас, цаас эсвэл шил зэрэг төрөл бүрийн түүхий эдээр нэхмэл утсыг бэлтгэж болно.

	Энд нэхмэл эдлэл, хувцсыг дуусгах үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, цайруулах, будах, өнгөлөх болон түүнтэй төстэй үйл ажиллагаа багтана.

1311	Нэхмэл утсыг бэлтгэх, ээрэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нэхмэл утас бэлтгэх үйл ажиллагаа: торгыг ороох, угаах үйл ажиллагаа, ноосыг тослоггүйжүүлэх, нүүрсжүүлэх үйл ажиллагаа болон хонины ноосыг будах үйл ажиллагаа, бүх төрлийн мал, амьтны түүхий эдээс гар аргаар гарган авсан утсыг самнах, ээдрээг гаргах үйл ажиллагаа
	- худалдах эсвэл цаашид боловсруулах зорилгоор нэхэх, оёх үүднээс ээрмэл, нэхмэлийн утсыг үйлдвэрлэх, ээрэх үйл ажиллагаа: нийлэг, эсвэл хиймэл нарийн судалтай утсан даавуу, уяа, утас, эвхмэл, татлага олс үйлдвэрлэх, өнгөжүүлэх үйл ажиллагаа
	- цаасан утас үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуй, фермерийн аж ахуй хосолсон бэлтгэх үйл ажиллагаа (дэд салбар 01-д),
	- хөвөнгийн төрлийн ургамал тариалалт (олсны ургамал, дал модны самрын доторх олс) (0116-т),
	- синтетик химийн аргаар гаргасан утас үйлдвэрлэл (0163-т),
	- нийлэг болон дууриамал утас, татлага үйлдвэрлэл, ээрмэлийн утас (өндөр наалдамхай ээрсэн утас, хивсний утас) үйлдвэрлэл (2030-т),
	- шилэн хөвөн утас үйлдвэрлэл (2310-т орно).

1312	Нэхмэл даавууг нэхэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- холимог, хиймэл, нийлэг ээрсэн утсаар хийсэн өргөн нэхээс бүхий даавуу болон ноосон төрөл, сул нэхээстэй ноосон, эсвэл торгон утасны төрлийн нэхмэл даавуу үйлдвэрлэл
	- маалинга, раами, дал мод зэргийн утас болон тусгай нэхмэлийн утас ашиглан бусад өргөн нэхээс бүхий нэхмэл даавуу үйлдвэрлэл
	- сул буржгар нэхээс бүхий даавуу, хоёр талдаа буржгар нэхээс гаргасан алчуурын төрлийн нэхмэл эдлэл, нимгэн гэрэлтдэг самбай даавуу үйлдвэрлэл
	- хуванцар материалаар бэхжүүлсэн нэхмэл даавуу үйлдвэрлэл
	- нарийн сүлжмэл даавуу үйлдвэрлэл
	- үслэг эдлэлээс нэхэх аргаар хийх дуураймал даавуу үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- шалны нэхмэл дэвсгэр үйлдвэрлэл (1323-т),
	- нэхмэл бус даавуу болон эсгий үйлдвэрлэл (1329-т),
	- нарийн нэхээст туузан даавуу үйлдвэрлэл (1329-т),
	- нэхмэл болон хэрээлсэн сүлжмэл даавуу үйлдвэрлэл (1321-т орно).

1313	Нэхмэл эдлэлийн эцсийн шатны боловсруулалтын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хувцас, нэхмэл утас, ээрсэн утас, даавуу болон нэхмэл эдлэлийг цайруулах, будах үйл ажиллагаа
	- хувцас, нэхмэл утас, нэхмэл эдлэлийг сүлжих, угаах, хатаах, ууршуулах, шингээх, засах, сэлбэх, захчлах, будаг удаан барих бодиc цацаж хатаах, хэлбэржүүлэх зэрэг үйл ажиллагаа
	- жийнсийг цайруулах
	- даавууг давхарлан дарж хатууруулах, хуниас хийх зэрэг түүнтэй төстэй үйл ажиллагаа
	- ус нэвтрэхгүй болгох, зузаан брезентэн материал, резинэн хамгаалалт, давхарлах, гадар будаг тавих
	- хувцас болон нэхмэл эдлэл дээр торгон хэвлэлээр хэвлэх

	Энэ ангид резин голлосон резинээр бүрсэн, гадарлах, резинтэй холимог даавуун материал үйлдвэрлэл орохгүй, харин 2219-т орно.

139	Бусад нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт үйлдвэрлэсэн нэхмэл зүйлс, хивс, хивсэнцэр, олс, нарийн нэхээс бүхий даавуу, эрчилсэн нэхмэл даавуу, чимэглэл зэрэг хувцаснаас бусад нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл багтана.

1391	Сүлжмэл, нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- сүлжмэл, нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл: буржгар болон хоёр талдаа буржгар нэхээст даавуу; Рашель эсвэл түүнтэй төстэй машинаар нэхсэн тор, цонх, тавилгын зориулалттай нэхмэл эдлэл
	- нэхсэн, сүлжсэн бусад төрлийн эдлэл үйлдвэрлэл
	- нэхэх аргаар дууриамал арьсны үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- Рашель эсвэл түүнтэй төстэй машинаар нэхсэн тор, цонх, тавилгын зориулалттай нэхмэл эдлэл (1329-т),
	- нэхмэл, сүлжмэл хувцас үйлдвэрлэл (1430-т орно).

1392	Нэхмэл, сүлжмэл хувцаснаас бусад нэхмэл, сүлжмэл эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нэхмэл, сүлжмэл эдлэлийг оруулан нэхмэл материалаар хийсэн нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл: ноосон хөнжил, аяллын хивс; ор, ширээ, жорлон эсвэл гал тогооны өрөөний даавуун эдлэл; хөнжил, бүх төрлийн бүтээлэг, дэр, олбог, дэвсгэр, жинтүү, гэрийн бүрээс, ор хөнжлийн даавуу гэх мэт
	- тавилгын эд зүйлс үйлдвэрлэл: хөшиг, бүтээлэг, тавилга, машины суудлын бүрээс гэх мэт эд зүйлс; брезент, майхан, асар, аяллын бараа, усан онгоцны далбаа, дарвуул, нарийн хөшиг, автомашин, машин эсвэл тавилганы сул бүрээс зэрэг эд зүйлс; туг, далбаа, дарцаг гэх мэт зүйлс; шорооны бүтээлэг, аяганы алчуур болон түүнтэй төстэй зүйлс, аврах хантааз, парашют зэрэг
	- цахилгаан хөнжлийн нэхмэл хэсгийн үйлдвэрлэл
	- гар аргаар нэхсэн хатгамал, гоёлын зүйлс үйлдвэрлэл
	- дугуйны бүрээс үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид техникийн зориулалттай нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл орохгүй, харин 1329-т орно.

1393	Хивс, хивсэнцэр үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл: хивс, хивсэнцэр, дэвсгэр, хавтанцар
	- шалны сүлжмэл эдлэл, дэвсгэрийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- дэвсгэр болон хуниасан материалтай дэвсгэр үйлдвэрлэл (1629-т),
	- үйсэн шалны бүрээс үйлдвэрлэл (1629-т),
	- винил, линолеум зэрэг уян шалны бүтээлэг үйлдвэрлэл (2220-т орно).

1394	Уяа, олс, татлага, оосор, тор үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- резин болон хуванцар шингээсэн, бүрхсэн, бүрсэн эсвэл хуйнд хийснээс үл хамааран уяа, олс, оосор, татлага болон нэхмэл утас эсвэл давхар эрчлээст олс эсвэл түүнтэй төстэй олс үйлдвэрлэл
	- торон сүлжмэл уяа, олс, татлага оосор үйлдвэрлэл
	- олс, татлага эсвэл торон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: загасны тор, усан онгоцны хамгаалалтын хэрэгсэл, ачааны дэвсгэр, ачааны сур, олс, татлага эсвэл металл цагирагтай утас гэх мэт үйлдвэрлэл

	Үсний тор үйлдвэрлэл 1410-т, цахилгаан татлага үйлдвэрлэл 2599-т тус тус орно.

1399	Дээр дурдсан ангид ороогүй нэхмэл бусад эдлэл үйлдвэрлэл

	Дэд салбар 13-т ороогүй төрөл бүрийн аргаар боловсруулсан төрөл бүрийн нэхмэл эдлэл, нэхмэл бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхтэй холбоо бүхий үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- цавуулаг хэлбэртэй сүлжмэл бус нарийн нэхээст туузан даавуу үйлдвэрлэл
	- нэхмэл шошго, тэмдэг, хаяг гэх мэт зүйлс үйлдвэрлэл
	- гоёл чимэглэлийн нэхмэл эдлэл, хатгамал үйлдвэрлэл: тууз, бүч, номын хавчуурга, гоёл чимэглэлийн тууз
	- эсгий, эсгий эдлэл үйлдвэрлэл: гэрийн эсгий, туурга, гудас, ширдэг гэх мэт
	- эсгий гутал үйлдвэрлэл
	- жижиг, туузан торон хөшиг болон бусад торон эдлэл, үдээс, хатгамал гоёл чимэглэл үйлдвэрлэл
	- хуванцрыг шингээсэн, бүрсэн, бүрхсэн, наасан нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл
	- металлжуулсан даавуу эсвэл уяагаар томсон утас, сийлмэл хуванцар, нэхмэл материалан уяа, сүлжмэл утас эсвэл резин эсвэл хуванцараар бүрсэн, эсвэл ороосон нэхмэл утас, уяа
	- гар аргаар үйлдвэрлэсэн чанга эрчтэй сүлжмэл утсан дугуй нэхмэл оосор үйлдвэрлэл
	- бусад сийлсэн, бүрсэн нэхмэл эдлэл: гэрэлтүүлэх даавуу, зураачдад зориулсан маалинган даавуу үйлдвэрлэл, хулдаасан болон түүнтэй төстэй хатууруулсан нэхмэл эдлэл, цавуулаг эсвэл амилазын найрлагатай бүрсэн нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл
	- төрөл бүрийн нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл: сүлжмэл зулын гол, улайсгасан хийн бүрхүүл, хийн хоолой
	- нэхмэл бүрхүүл, резинэн хоолой, бүс, бүслүүрийн дамжуулагч, хөрвүүлэгч (металл болон бусад материалаар бэхэлсэн, бэхлээгүй), бэхэлгээний уяа, татлага уяа
	- нэхээсгүй эдлэл үйлдвэрлэл
	- даралт мэдрэмтгий туузан даавуу
	- урлагийн зориулалттай маалинган даавуун хавтан (канвас), гэрэлтүүлэгч даавуу үйлдвэрлэл
	- гутлын үдээс үйлдвэрлэл
	- энгэсэг түрхэх зөөлөн эдлэл, бээлий, түүний бүс үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шалны сүлжмэл бүтээлэг үйлдвэрлэл (1322-т),
	- хөвөн даавуу, хөвөн эдлэл үйлдвэрлэл: гар нүүрийн алчуур, эрүүл ахуйн хөвөн бөглөө (1709-m),
	- резин голлосон резинээр бүрсэн, гадарласан материал, резинтэй холимог даавуу материалын үйлдвэрлэл (2219-т),
	- батжуулах зорилготой резинэн эсвэл хуванцар оруулсан хавтан, хавчаар үйлдвэрлэл (2219, 2220-т),
	- нэхмэл ороолттой цахилгаан утас үйлдвэрлэл (2599-т орно).

14	Хувцас үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт бүх төрлийн материалыг (савхин, даавуун, нэхмэл, сүлжмэл гэх мэт) ашиглан төрөл бүрийн хувцас (тухайлбал, эрэгтэй, эмэгтэй, хүний гадуур, дотуур хувцас; ажлын, энгийн, тусгай зориулалттай гэх мэт) болон эдлэлийг оёх (өмсөхөд эсвэл хэмжихэд бэлэн болсон) үйл ажиллагаа орно. Энд насанд хүрсэн хүн, хүүхдийн хувцас, орчин үеийн, үндэсний хувцас гэж ялгахгүй. дэд салбар 14-т мөн үслэг эдлэл үйлдвэрлэлийг (үслэг арьс ба үслэг хувцас) багтаана.

141	Үслэг, арьсан хувцаснаас бусад хувцас үйлдвэрлэл

	1410-г харна уу.

1410	Үслэг, арьсан хувцаснаас бусад хувцас үйлдвэрлэл

	Энэ ангид хувцас үйлдвэрлэл багтана. Материал нь бүрсэн, нэвчүүлсэн, резинэн гэх мэт байж болно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- савхин хувцас, үйлдвэрийн ажлын савхин хувцас, савхин хувцасны холимог үйлдвэрлэл
	- ажлын хувцас үйлдвэрлэл
	- дүрэмт хувцас үйлдвэрлэл
	- ээрсэн, ээрээгүй утсан, нэхмэл даавуун зэрэг эрэгтэй, эмэгтэй, хүүхдийн гадуур хувцас үйлдвэрлэл: дээл, цув, костюм, хослол, хүрэм, өмд, цамц гэх мэт
	- ээрсэн, ээрээгүй утсан, нэхмэл даавуун зэрэг эрэгтэй, эмэгтэй, хүүхдийн дотуур, унтлагын хувцас үйлдвэрлэл: цамц, богино цамц, футболка, дотуур өмд, богино өмд, унтлагын өмд, цамц, хувцас, дан дээл, хантааз, даашинз, нэлмэгэр хувцас, кофт, хөхний даруулга, корсет гэх мэт
	- нялх хүүхдийн өлгий, мөлхөө насны хүүхдийн өмд, усны хувцас гэх мэт үйлдвэрлэл
	- малгай, бүрх малгай үйлдвэрлэл
	- жижиг эдлэл үйлдвэрлэл: бээлий, бүс, туузан уяа, толгой, мөрний алчуур, зангиа, торон малгай гэх мэт үйлдвэрлэл
	- захиалгат хувцас үйлдвэрлэл
	- үслэг арьсан малгай үйлдвэрлэл
	- уллаагүй нэхмэл гутал үйлдвэрлэл
	- хувцас, малгай зэрэг дээр дурьдсан бүтээгдэхүүний эд ангийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- үслэг, арьсан хувцас үйлдвэрлэл (малгай орохгүй) (1420-т),
	- гутал үйлдвэрлэл (1520-т),
	- оёж, шаглаагүй, гэхдээ наасан резин болон хуванцар хувцас үйлдвэрлэл (2219, 2220-т),
	- спорт загварын арьсан малгай, бээлий үйлдвэрлэл (3230-т),
	- хамгаалалтын малгай үйлдвэрлэл (спортын малгайг оруулахгүй) (3290-т),
	- хувцас засварын үйл ажиллагаа (9529-т орно).

142	Yслэг, арьсан эдлэл үйлдвэрлэл

	1420-г харна уу.

1420	Yслэг, нэхий, арьсан эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- үслэг, арьсаар хийсэн эдлэл үйлдвэрлэл: үслэг, арьсан хувцас, хувцасны тоноглол; үслэг, арьсан ялтас, хавчуурга зэрэг үслэг эд зүйлс
	- төрөл бүрийн үслэг эдлэл: оймс, үйлдвэрлэлийн гялтгануур даавуу

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- түүхий үслэг арьс боловсруулалт (014, 0170-т),
	- түүхий шир, арьс боловсруулалт (1010-т),
	- хийтэл савхи үйлдвэрлэл (ээрэх, нэхэх аргаар хийсэн урт үс) (1312, 1321-т),
	- үслэг малгай үйлдвэрлэл (1410-т),
	- хувцасны үслэг гоёл үйлдвэрлэл (1410-т),
	- үслэг арьсыг оёх, элдэх, будах (1511-т),
	- үслэг орсон гутал, шаахай үйлдвэрлэл (1520-т орно).

143	Нэхмэл болон сүлжмэл хувцас үйлдвэрлэл

	1430-г харна уу.

1430	Нэхмэл болон сүлжмэл хувцас үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- нэхмэл болон сүлжмэл гадуур хувцас, бусад эдлэл үйлдвэрлэл: битүү захтай ноосон цамц, кардиган, ноосон цамц, богино хантааз болон түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүн
	- бүх төрлийн оймс, трико үйлдвэрлэл

	Нэхмэл болон сүлжмэл эдлэл үйлдвэрлэл 1321-т орно.

15	Арьс, арьсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Эцсийн хэрэглээнд зориулан арьсыг идээлэн элдэх, давтах аргаар хийсэн савхи, ширэн бүрээгдэхүүний үйлдвэрлэл орно. Мөн бусад жижиг материалыг ашиглан (хиймэл арьс эсвэл арьс орлогч) хийсэн резинэн гутал, нэхмэл цүнх зэрэг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл багтана. Хиймэл арьсаар хийсэн бүтээгдэхүүн нь арьсан бүтээгдэхүүнийг (цүнх гэх мэт) үйлдвэрлэх арга замтай ижил бөгөөд нэг аж ахуйн нэгж гүйцэтгэх тул энэ дэд салбарт багтана.

151	Арьс шир элдэх, боловсруулах; аяны цүнх, гар цүнх, богц болон бэхэлгээ үйлдвэрлэл; үслэг арьс боловсруулах, будах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт арьсан болон үслэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно.

1511	Арьс шир элдэх, засварлах, үслэг арьс боловсруулах, будах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- арьсыг элдэх, будах, давтах үйл ажиллагаа
	- илэг, илгэн цаас, зөөлөн савхи, металлжуусан савхи үйлдвэрлэл
	- арьс шир үйлдвэрлэл
	- үстэй үслэг арьс, ширийг цэвэрлэх, боловсруулах, элдэх, цайруулах, зүсэх, зөөлрүүүлэх, будах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- фермерийн үйл ажиллагааны нэг хэсэг болох шир болон арьс боловсруулах (014-т),
	- нядалгааны шир болон арьс боловсруулах (1010-т),
	- арьсан гадуур хувцас үйлдвэрлэх (1410-т),
	- хиймэл арьс боловсруулах (2219, 2220 –т орно).

1512	Аяны цүнх, гар цүнх, богц, бэхэлгээний төрлийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- арьсны оруулгатай эсвэл хиймэл арьсан дэвсгэр, нэхмэл материал, хайлуулсан утас эсвэл цаасан хавтан зэрэг өөр бусад материалыг ашиглан арьсан эдлэл боловсруулахтай адил технологийн дагуу үйлдвэрлэгдсэн тээшний цүнх, гар цүнх болон түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- эмээл, морины тоноглол, хазаар, чөдөр, тушаа, ногт, ташуур болон бусад эдлэл үйлдвэрлэл
	- чемодан үйлдвэрлэл
	- бугуйн цагны металл бус оосор /даавуу, хуванцар, арьсан гэх мэт/
	- арьс ширэн эсвэл арьсан оруулгатай төрөл бүрийн эдлэл үйлдвэрлэл: жолооны бүс, боодлын материал гэх мэт
	- гутлын ширэн үдээс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- гадуур арьсан хувцас үйлдвэрлэл (1420-т),
	- арьсан бээлий, малгай үйлдвэрлэл (1410-т),
	- гутал үйлдвэрлэл (1520-т),
	- унадаг дугуйны суудал үйлдвэрлэл (3092-т),
	- бугуйн цагны үнэт металлан оосор үйлдвэрлэл (3211-т),
	- бугуйн цагны үнэт металлан бус оосор үйлдвэрлэл (3212-т),
	- аврах бүс болон бусад төрлийн ажлын зориулалттай бүс, тэлээ үйлдвэрлэл (3290-т орно).

152	Гутал үйлдвэрлэл

	1520-г харна уу.

1520	Гутал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- төрөл бүрийн материалаар янз бүрийн аргаар үйлдвэрлэн хэв, загварт оруулсан бүх төрлийн зориулалттай гутал үйлдвэрлэл орно.
	- гуталны арьсан хэсэг үйлдвэрлэл: гутлын доод хэсэг, дээд хэсэг, гадна хэсэг болон дотор хэсэг, өсгий гэх мэт
	- гутлын түрий, шагай болон түүнтэй төстэй хэсгийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- гутлын улнаас бусад хэсгийн нэхмэл материал үйлдвэрлэл (1410-т),
	- гутлын хуванцар хэсгийн үйлдвэрлэл (2220-т),
	- резинэн гутал, өсгий, ул болон гуталны резинэн бусад хэсгийн үйлдвэрлэл (2219-т),
	- гуталны модон хэсгийн үйлдвэрлэл (1629-т),
	- спортын гутал үйлдвэрлэл (3230-m)
	- хиймэл эрхтэнд зориулсан гутал үйлдвэрлэл (3250-т орно).

16	Тавилгаас бусад мод болон модон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл; сүрэл, дэрсэн эдлэл үйлдвэрлэл

	Модон материал, фанер, банз, дүнз, дүнзэнцэр, модон сав, модон шал, тулгуур зэрэг модон бүтээгдэхүүн, модон байшин үйлдвэрлэл орно. Энэ дэд салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн явцад модон бүтээгдэхүүн гуалинг тайрч материал бэлтгэх, дараа нь эрэг шураг хийх, эсвэл модны токарийн машинаар зүсэж хэлбэрт оруулах зэрэг тайрах, харуулдах, хэвэнд оруулах зэрэг үйл ажиллагаа багтана. Модон материал эсвэл хэлбэрт оруулсан модон материалыг харуулдах, тэгшлэх модон сав гэх мэт эцсийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэж болно.
	Мод хөрөөдөх үйл ажиллагааг эс тооцвол энэ дэд салбар нь ихэвчлэн тусгай бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд үндэслэж хуваагдана.

	Тавилга үйлдвэрлэл (3100), модон эдлэлийг угсарч, суурилуулах үйл ажиллагаа (4330) энэ дэд салбарт орохгүй.

161	Мод хөрөөдөх, харуулдах үйл ажиллагаа

	1610-г харна уу.

1610	Мод хөрөөдөх, харуулдах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- мод боловсруулах, хөрөөдөх, харуулдах
	- гуалинг зүсэх, хусах, өнгөлөх, нарийсгах
	- төмөр замын дэр мод үйлдвэрлэл
	- шалны мод үйлдвэрлэл
	- модон хана, модны үртэс, холтос үйлдвэрлэл
	- модыг хатаах үйл ажиллагаа
	- модыг химийн бодис эсвэл бүрэх замаар хамгаалах болон бусад материал боловсруулах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тэгш бус гадаргатай мод боловсруулах, гуалин бэлтгэх үйл ажиллагаа (0220-т),
	- банз, самбар, хавтан, фанер үйлдвэрлэх зориулалтын банзан хавтгай үйлдвэрлэл (1621-т),
	- савхан банз, нарийн мод, хэвэнд оруулсан мод үйлдвэрлэл (1622-т орно).

1610.1	Зүсмэл материал бэлтгэх үйл ажиллагаа

1610.9	Хөрөөдөх, харуулдах бусад үйл ажиллагаа

162	Мод, үйсэн, үртэс болон холтсон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт мод, үйсэн, үртэс болон холтсон бүтээгдэхүүн төдийгүй хэлбэрт оруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана.

1621	Банзан хавтан, фанер, бусад хавтан үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- банз, фанер хийх эсвэл бусад зорилгоор нимгэн хавтан үйлдвэрлэл: тэгш гөлгөр болгох, будах, бүрэх, бэхжүүлэх (цаас эсвэл нэхмэл ар хийх); хээ угалзан хэлбэрт оруулах
	- фанер, банз болон түүнтэй төстэй давхарласан модон самбар, хавтан үйлдвэрлэл
	- жижиг самбар, утсан самбар үйлдвэрлэл
	- шахмал мод үйлдвэрлэл
	- цавуугаар давхарласан мод, давхарласан банзан мод үйлдвэрлэл

1622	Мужааны зориулалттай модон материал, эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- барилгын үйлдвэрлэлд ихэвчлэн ашиглагдах модон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: дээврийн зүүлт мод, хүрээ; цавуугаар давхарласан, металлаар холбосон дээврийн модон тулгуур; хаалга, цонх, босгоны дэр мод, хүрээ болон нугас, цоож зэрэгт металл эд агуулсан болон агуулаагүй; шат, шатны хашлага; модон хэв, савлуур, модон шүр; паркетэн шал, нарийн мод гэх мэтийн угсармал хавтан; мод голлосон модон байшин, амбаар;
	- зөөврийн гэр үйлдвэрлэл
	- гэрийн мод үйлдвэрлэл
	- зөөвөрлөх зориулалтын бус модон хаалт үйлдвэрлэл
	- модон тэрэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- угсармал бус модон шал үйлдвэрлэл (1610-т),
	- гал тогооны тавилга болон номын тавиур, хувцасны шүүгээ үйлдвэрлэл (3100-т),
	- чөлөөтэй өөрөө зогсдог модон хана үйлдвэрлэл (3100-т орно).

1622.1	Гэрийн мод үйлдвэрлэл
	Энд тооно, унь, хана, багана, хаалга зэрэг монгол гэрийн мод үйлдвэрлэл орно.

1622.9	Мужааны зориулалттай бусад модон материал, эд анги үйлдвэрлэл
	Энэ ангид алх, сүх, муна, харуул зэрэг мужааны зориулалттай модон эд хэрэглэл үйлдвэрлэл орно.

1623	Модон сав үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- жижиг сав, хайрцаг, хүрд, бортого болон тэдгээртэй төстэй модон эдлэл үйлдвэрлэл
	- тавиур, хайрцаг болон бусад модон самбар үйлдвэрлэл
	- торх, домбо, модон онгоц болон бусад торхон төрлийн модон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- модон хүрд үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аяны чемодан, ачааны цүнх үйлдвэрлэл (1512-т),
	- цүнх, сүлжсэн материалан хайрцаг үйлдвэрлэл (1629-т орно).

1629	Модон бусад бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл; үйсэн, холтсон, сүлжсэн материалан жижиг эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- төрөл бүрийн модон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: модон бариул, хүний хэрэглээний багаж, шүүр, сам; модон гутлын эд анги, тоноглол, шаахай, хувцасны өлгүүр; толь, зургийн модон хүрээ, гэр ахуйн хэрэгсэл, гал тогооны модон багаж; модон сийлбэр, хөшөө, чимэглэл, шигтгэмэл; үнэт эдлэл, үнэт чулуун ээмэг, бөгж зэрэг түүнтэй төстэй зүйлс хийх сав; дамар, дугуй, бул, ээрүүл, оёдлын утасны дамар болон түүнтэй төстэй модон эргэдэг зүйлс; болон модон бусад зүйлс;
	- байгалийн үйсэн мод боловсруулалт, үйс үйлдвэрлэл
	- шалны бүтээлгийг оруулаад байгалийн эсвэл үйлдвэрлэсэн үйсэн эдлэл үйлдвэрлэл
	- мод сүлжих, сүлждэг материалан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: шалны дэвсгэр, чийрс, дэлгэц, хайрцаг гэх мэт
	- араг, сагс, хулсан эдлэл үйлдвэрлэл
	- кофены мод, буурцгийн шош гэх мэт мод, модны гаралтай түүхий эд материалыг ашиглаж бэлтгэсэн гал хамгаалалтын зориулалттай гуалин үйлдвэрлэл
	- урлагийн зориулалттай маалинган даавуун эдлэлийн / толь болон зургийн модон жааз/ хүрээ үйлдвэрлэл
	- гутлын модон хэсэг /гутлын өсгий, ул/ үйлдвэрлэл
	- шүхрийн бариул, таяг түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- гаансны мод үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- нэхмэл материалан шалны дэвсгэр, бүтээлэг үйлдвэрлэл (1322-т),
	- аяны цүнх, чемодан үйлдвэрлэл (1512-т),
	- модон гутлын үйлдвэрлэл (1520-т),
	- шүдэнз үйлдвэрлэл (2029-т),
	- ханын цагийн хүрээ, жааз үйлдвэрлэл (2652-т),
	- нэхмэлийн үйлдвэрийн машины хэсэг болох модон дамар үйлдвэрлэл (2826-т),
	- тавилга үйлдвэрлэл (3100-т),
	- модон тоглоом үйлдвэрлэл (3240-т),
	- шүүр, сам болон багс үйлдвэрлэл (3290-т),
	- жижиг хайрцаг үйлдвэрлэл (3290-т орно).

17	Цаас болон цаасан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт бүх төрлийн цаас болон цаасан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно. Цаасан бүтээгдэхүүнийг боловсруулах технологийн үе шат нь адил төстэй тул цаас, цаасан бүтээгдэхүүн бүгд энэ бүлэгт хамрагдана. Энэ төрлийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэгч аж ахуйн нэгж нь хэд хэдэн боловсруулалтын үйл ажиллагааг явуулдаг. Энд ихэвчлэн 3 үйл ажиллагаа орно: 1-рт, Модны зөөлөн эд үйлдвэрлэл нь цаас хийхэд хэрэглэгдэх мод эсвэл бусад хольцоос целлюлозон утас зөөлөн эдийг салгах үйл ажиллагаа байна. 2-рт, Цаас үйлдвэрлэл нь салгасан утсыг хэсэгчлэн дэвсэх үйл ажиллагаа байна. 3-рт, Цаас болон бусад цаасан материалыг төрөл бүрийн хэлбэрээр хайчлах, дүрс оруулах, будаж, гаднаас нь бүрэх гэх мэтчилэнгээр дамжин хийгддэг.
	Модны зөөлөн эд, цаас, картон үйлдвэрлэл бүхэлдээ 1701 –д, цаас, цаасан бүтээгдэхүүний дараагийн шатны боловсруулалт нь үлдсэн 1702, 1709-д ангиудад ангилагдана.

170	Цаас болон цаасан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Дэд салбар 17-г харна уу.

1701	Цаасны зутан, цаас болон картонон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- механик болон химийн (уусгасан, уусгаагүй) аргаар эсвэл хагас химийн аргаар боловсруулсан цайруулсан, хагас цайруулсан, цайруулаагүй цаасны зутан/целлюлоз үйлдвэрлэл
	- хөвөн даавууны зутан үйлдвэрлэл
	- бэх арилгагч, хаягдал цаасны зутан/целлюлоз үйлвэрлэл
	- үйлдвэрлэлийн дараагийн шатанд зориулсан цаас болон картон үйлдвэрлэл
	- цаас, картоны боловсруулалтын дараах үе шат: цаас, картоныг бүрэх, бүрхэх, төлжүүлэх; атираат цаас үйлдвэрлэл; цаас, ламинатараар бүрсэн цаас, картон болон мөнгөлөг цаас үйлдвэрлэл
	- гар аргаар цаас үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа
	- сонингийн болон бусад хэвлэлийн болон бичгийн цаас үйлдвэрлэл
	- целлюлозон хөвөн, целлюлозон утсан даавуу үйлдвэрлэл
	- хуйлаастай эсвэл том хавтгай хортой цаас үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- картон, атираат цаас үйлдвэрлэл (1702-т),
	- цаас, картон, зөөлөн эдэн эдлэлийг цаашид боловсруулах үйлдвэрлэл (1709-т),
	- гол бүтэц нь бүрмэл эсвэл давхарласан байх бүрхсэн эсвэл давхарласан цаас үйлдвэрлэл (бүрхсэн эсвэл давхарласан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл гэж ангилагдсан ангийг харах),
	- зүлгүүрэн цаас үйлдвэрлэл (2399-т),
	- үйсэн бөглөө үйлдвэрлэл (3290-т орно).

1702	Атираат цаас, цаасан болон картонон сав үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- атираат цаас, картон үйлдвэрлэл
	- атираат цаас, картонон сав үйлдвэрлэл
	- эвхдэг картонон сав үйлвэрлэл
	- хатуу биетийн сав, хайрцаг үйлдвэрлэл
	- цаасан болон картонон бусад сав үйлдвэрлэл
	- цаасан уут, хүүдий үйлдвэрлэл
	- бичиг хэргийн зориулалттай цаасан хайрцаг болон түүнтэй төстэй зүйлс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дугтуй үйлдвэрлэл (1709-т),
	- хэвлэх, дарах аргаар зөөлөн цаас үйлдвэрлэл (өндөг савлах хайрцаг, таваг хийх хайрцаг гэх мэт) (1709-т орно).

1709	Цаас, картонон бусад зүйлс үйлдвэрлэл

	1709.1-1709.9-г харна уу.

1709.1	Ахуйн болон хувийн хэрэглээний алчуур, нэхмэл хөвөн эдлэл үйлдвэрлэл
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- өрхийн болон хувийн хэрэглээний эрүүл ахуйн цаас целлюлозон хөвөн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: ариутгагч цэвэрлэгч алчуур, цаас; нусны алчуур, ам арчих цаас; жорлонгийн цаас; ариун цэврийн алчуур, тампон, хөвөн алчуур, хүүхдийн амны алчуур; аяга, таваг, сав суулганы зөөлөн алчуур, цаас;
	- нэхмэл хөвөн эдлэл: ариун цэврийн алчуур, эрүүл ахуйн тампон гэх мэт

1709.9	Цаас картонон бусад зүйлс үйлдвэрлэл
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бичгийн болон хэвлэлийн шууд хэрэглээний цаас үйлдвэрлэл
	- компьютерын хэвлэлийн шууд хэрэглээний цаас үйлдвэрлэл
	- хортой шууд хэрэглээний цаас үйлдвэрлэл
	- олшруулагч болон хортой шууд хэрэглээний цаас үйлдвэрлэл
	- наалдамхай, цавуулаг шууд хэрэглээний цаас үйлдвэрлэл
	- дугтуй болон захианы цаас үйлдвэрлэл
	- бүртгэл, санхүүгийн товхимол, хавтас, альбом болон тэдгээртэй төстэй сурах бичгийн болон бичиг хэргийн цаас үйлдвэрлэл
	- бичиг хэргийн цаасан хайрцаг, сав, уут, хүүдий, товч тэмдэглэлийн дэвтэр үйлдвэрлэл
	- хуванцар болон нэхмэл ханын цаасыг оруулаад ханын цаас болон түүний адил ханын бүрээс үйлдвэрлэл
	- хаяг шошгоны цаас үйлдвэрлэл
	- шүүлтүүрийн зориулалттай цаас, картон үйлдвэрлэл
	- цаас, цаасан дамар үйлдвэрлэл
	- өндөг савлах цаасан хайрцаг болон савлагаанд зориулж хэвлэсэн цаасан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- номны цаасан хавтас үйлдвэрлэл

	Том хэмжээний цаас, картон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл 1701-т, цаасан бүтээгдэхүүн дээр хэвлэх 3240-т, цаасан, картонон тоглоом үйлдвэрлэл 3240-т тус тус орно.

18	Хэвлэх, дуу бичлэгийн хувилах, дахин үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт сонин, ном, тогтмол хэвлэл, бизнесийн маягт, ил захидал, мэндчилгээ болон бусад материал зэрэг бүтээгдэхүүнүүдийг хэвлэх үйл ажиллагаа болон ном хавтаслах, пянз хийх үйлчилгээ болон түүнд туслах үйл ажиллагаа багтана.
	Хэвлэлийн туслах үйл ажиллагаа нь хэвлэлийн үйлдвэрийн нэгдсэн хэсэг байх бөгөөд тэдгээр үйл ажиллагааны үр дүнд бүтээгдэхүүн (хавтгайлах, номыг хавтаслах эсвэл компьютерын диск эсвэл файл бэлтгэх) үйлдвэрлэл өөрөө цогц байдлаараа хэвлэх үйл ажиллагаа болно.
	Хэвлэх үйл ажиллагаа нь төрөл бүрийн аргаар пянз, дэлгэцнээс дүрс буулгах, компьютерын файлыг цаас, хуванцар эдлэл, металл, нэхмэл эдлэл, мод гэх мэт дамжуулагч хэрэгсэлд хөрвүүлэх үйл ажиллагаа байна. Эдгээр аргуудын хамгийн түгээмэл арга нь чулуун бар, сийлбэр, дэлгэц эсвэл уян хатан график хэвлэлийн тусламжтайгаар пянз эсвэл дэлгэцнээс дүрс шилжүүлэх арга байна. Компьютерын файл нь ихэвчлэн цахилгаан статик, дүрсийг бий болгохын тулд хэвлэх механизм болон бусад төрлийн тоног төхөөрөмжийг (дижитал эсвэл шахалттай бус хэвлэл) удирдахад шууд хэрэглэгддэг.

	Хэвлэл, нийтлэл хийх үйл ажиллагаа нь нэг аж ахуйн нэгжээр хийгдэж болно (жишээлбэл, сонины газар). Нэг газарт явуулж байгаа энэхүү хоёр үйл ажиллагааг тус тусад нь эрхлэн явуулах тохиолдол аж ахуйн нэгжийн хувьд тун ховор байдаг.
	Мөн энэ дэд салбарт компакт диск, видео бичлэг, диск, хальсан дээрх компьютерын програм хангамж зэрэг бичлэгийг дахин хуулбарлах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ дэд салбарт нийтлэх, эх бэлтгэх үйл ажиллагаа орохгүй (дэд салбар J).

181	Хэвлэх болон түүнд туслах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт сонин, ном, тогтмол хэвлэл, бизнесийн маягт, ил захидал, мэндчилгээ болон бусад материал зэрэг бүтээгдэхүүнийг хэвлэх үйл ажиллагаа болон ном хавтаслах, пянз хийх үйлчилгээ зэрэг түүнд туслах үйл ажиллагаа багтана. Хэвлэх үйл ажиллагаа нь төрөл бүрийн материал болон техникийн тусламжтайгаар хийгдэж болно.

1811	Хэвлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- сонин, сэтгүүл болон бусад тогтмол хэвлэл, ном, сурталчилгааны хуудас, хөгжим болон хөгжмийн эх бичлэг, газрын зураг, атлас, зурагт хуудас, сурталчилгааны каталог, хөтөлбөр, төлөвлөгөө болон бусад хэвлэмэл сурталчилгааны материал, шуудангийн марк, татварын тамга, баримт бичгийн толгой, үнэт цаас, чек, тасалбар, хонжворт сугалаа болон хамгаалалтын бичиг, өдрийн тэмдэглэл, цаг тооны бичиг, бизнесийн маягт болон бусад худалдааны хэвлэмэл бичиг баримт, хувийн бичиг хэргийн материал болон бусад хэвлэмэл зүйлийг хэвлэлийн газар, офсет хэвлэл, фото сийлбэр хэвлэл, флексографик болон бусад хэвлэл, хувилагч машин, компьютер хэвлэл, төвгөр хэвлэл ашиглан хэвлэх үйл ажиллагаа
	- даавуу, хуванцар, шил, металл, мод, керамик дээр шууд хэвлэх үйл ажиллагаа
	Хэвлэгдэж буй материалын зохиогчийн эрх хамгаалагдсан байна.

	Хаяг, шошго хэвлэх үйл ажиллагаа (дардас, сийлбэр хэвлэл, флексографик хэвлэл болон бусад) мөн орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нэхмэл, оёмол эдлэл, хувцсан дээрх торгон хэвлэл (1313-т),
	- цаасан эдлэлийн үйлдвэрлэл, тухайлбал, үдэгч (1709-т),
	- хэвлэмэл эдлэлийг хэвлэх үйл ажиллагаа (581-т),
	- баримтыг хуулбарлах үйл ажиллагаа (8219-т орно).

1812	Хэвлэлийн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хэвлэмэл хуудсууд тухайлбал, ном, сурталчилгааны хуудас, сэтгүүл, каталог зэргийн нугас тогтоох, үдэх, оёх, цавуудах, гоёх, чимэх, тамгалах гэх мэт үйл ажиллагаа
	- зохиол бүтээлийн эх бэлтгэл, үсэг өрөлт, хэвлэлийн өмнөх эх бэлтгэл, оруулах үйл ажиллагаа болон судлах, үсэг таних, электрон хувилбар хийх үйл ажиллагаа
	- зураг, дүрс суулгах болон хальс, электрон хэлбэрийг суулгах, суурилуулах үйл ажиллагааг оруулан пянз хийх үйлчилгээ (цаасан хэвлэл, офсет хэвлэлийн үйл ажиллагаа)
	- сийлбэр хийх бортогыг сийлэх, сийлбэрлэх үйл ажиллагаа
	- гэрэл мэдрэмтгий полимер, үнэт металлыг өнгөлөх үйл ажиллагаа
	- хэвлэх, тэмдэг дарах, албан тамгыг бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- загвар гаргах үйл ажиллагаа
	- чулуун бар, модон сийлбэр хийх үйл ажиллагаа
	- хэвлэлийн график зурган бүтээгдэхүүнийг нөхөн сэргээх үйлдвэрлэл
	- хэвлэмэл бүтээгдэхүүний хар зураг, схем, загвар гаргах үйл ажиллагаа
	- будганд оруулах, будгаар тамгалах, хараагүй хүмүүст зориулсан номыг хуулах, нүхлэх, өрөмдөх, гоёл чимэглэл хийх, өнгөлөх, ламинат хийх, бүрдүүлэх зэрэг зургийн бусад үйл ажиллагаа

182	Дуу бичлэг хуулбарлах үйл ажиллагаа

	1820-г харна уу.

1820	Дуу бичлэг хуулбарлах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хөгжмийн болон бусад грамафон бичлэг, компакт диск, хуурцагны эх хувиас хувилах үйл ажиллагаа
	- киноны хальс болон бусад видео бичлэг, компакт диск, хуурцагны эх хувиас хуулбарлах үйл ажиллагаа
	- програм хангамж, мэдээлэл бүхий диск, хуурцагны эх хувиас хуулбарлах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хэвлэмэл зүйлсийг дахин үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (1811-т),
	- програм хангамжийг хэвлэх үйл ажиллагаа (5820-т),
	- DVD болон бусад ижил дуу бичлэгийн хэрэгсэл дээрх кино, видео, дүрс бичлэгийг үйлдвэрлэх, түгээх үйл ажиллагаа (5911, 5912, 5913-т),
	- театрын зориулалтаар киног хуулбарлах үйл ажиллагаа (5913-т),
	- бичлэг, аудио бичлэгийн эх хувь үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (5920-т орно).

19	Кокс болон газрын тосны боловсруулсан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт боловсруулаагүй түүхий газрын тос болон нүүрс, хэрэглээний бүтээгдэхүүн болгон хувиргах үйл ажиллагааг багтана. Энд зонхилох үйл ажиллагаа нь түүхий газрын тосыг нэрэх, задлах, техникийн аргаар хэд хэдэн хэсэгт салгах үйл ажиллагаа орно. Кокс, бутан, пропан, бензин, керосин, түлшний тос зэрэг төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл болон боловсруулалтын цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа энд багтана.
	Этан, пропан, бутан зэрэг байгалийн хийн болон нефтийн цэвэршүүлэгч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл энэ дэд салбарт орно.
	Энэ дэд салбарт хийг боловсруулах (2011), аж үйлдвэрийн зориулалтын хий үйлдвэрлэл (2011), байгалийн хийг гарган авах үйл ажиллагаа (метан, этан, бутан, пропан) (0600), газрын тосны хийнээс бусад түлшний хий үйлдвэрлэл (жишээлбэл, нүүрсний хий, усны хий, үйлдвэрлэгчийн хий, хийн үйлдвэрээс гарсан хий) (3520) орохгүй.
	Боловсруулсан газрын тосны бүтээгдэхүүнээс газрын тосны химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл нь дэд салбар 20-т орно.

191	Коксын зууханд боловсруулсан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	1910-г харна уу.

1910	Коксын зууханд боловсруулсан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- коксын зуухны үйл ажиллагаа
	- кокс, хагас кокс үйлдвэрлэл
	- давирхайтай, давирхайлаг кокс үйлдвэрлэл
	- коксын зуухны хий үйлдвэрлэл
	- боловсруулаагүй нүүрс, хүрэн нүүрсний давирхай үйлдвэрлэл
	- коксыг бөөгнөрүүлэх үйл ажиллагаа.

192	Газрын тосны бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	1920-г харна уу.

1920	Газрын тосны бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид түүхий газрын тосноос шингэн, хийн түлш, бусад бүтээгдэхүүн болон замын хар /битум/, тэдгээрийн бутархай бүтээгдэхүүн гарган авах үйлдвэрлэл орно. Нефтийн боловсруулалт дараах үйл ажиллагаанаас бүрдэнэ: бутлах, түүхийн газрын тосыг нэрэх, хагалах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- газолин, керосин зэрэг моторын түлш үйлдвэрлэл
	- түлш үйлдвэрлэл: хөнгөн, дунд, хүнд түлшний масло, боловсруулсан хийнүүд, тухайлбал, этан, пропан, бутан гэх мэт
	- хаягдал тосыг оруулаад газрын тос, тосон суурьтай тосолгооны материал үйлдвэрлэл
	- нефтийн химийн салбарт болон замын хучилтанд зориулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- цагаан спирт, вазелин, керосины лав, нефтийн царцмал зэрэг бусад төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- хатуу нүүрсний болон хүрэн нүүрсний брикет үйлдвэрлэл
	- нефтийн брикет үйлдвэрлэл
	- биотүлшийг холих, тухайлбал, спиртийг нефтьтэй холих (спиртэн хий) үйл ажиллагаа

20	Хими, химийн төрлийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт химийн үйл ажиллагаа болон органик болон органик бус түүхий эдийг хувирган шинэ бүтээгдэхүүнийг бий болгох үйл ажиллагаа орно. Энэ дэд салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл болох анхдагч химийн үйлдвэрлэл нь эхний бүлэгт хамаарах бөгөөд анхдагч химийн үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн нь дараагийн шатны боловсруулалтын завсрын болон эцсийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхэд ордгоороо ялгаатай.

201	Химийн үндсэн материал, бордоо, азотын холимог, анхдагч хэлбэртэй хуванцар, нийлэг, резин үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэг үндсэн химийн бүтээгдэхүүнүүд, бордоо, азотын холимог болон анхдагч хэлбэртэй хуванцар, нийлэг, резин үйлдвэрлэл багтана.

2011	Химийн үндсэн бодис үйлдвэрлэл

	Энэ ангид халуун, өндөр градуст бутлах, цэвэршүүлэх зэрэг үндсэн боловсруулалтыг ашиглан химийн бодис үйлдвэрлэл орно. Энд үр дүн нь ихэвчлэн химийн тусгай элемент эсвэл тусгайлан тодорхойлсон химийн нэгдэл байна.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- шингэн, шахмал үйлдвэрийн болон эмчилгээний зориулалттай хий үйлдвэрлэл: үндсэн хий; шингэн болон шахмал хий; хөргөх хий; аж үйлдвэрийн холимог хий; нүүрстөрөгчийн диоксид зэрэг идэвхгүй хий; тусгаарлагч хий
	- үндсэн хэлбэртэй эсвэл өтгөрүүлсэн хэлбэртэй будаг, пигмент үйлдвэрлэл
	- химийн элементүүд үйлдвэрлэл
	- нитратын хүчлээс бусад органик бус хүчил үйлдвэрлэл
	- аммиакаас бусад шүлт, үнсэн шүлт болон бусад органик бус бодис үйлдвэрлэл
	- органик бус бусад нэгдлүүдийн бодис үйлдвэрлэл
	- үндсэн органик химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: ханасан, ханаагүй цагирган бус нүүрстөрөгч, устөрөгчийн нэгдэл; ханасан, ханаагүй цагирган нүүрстөрөгч, устөрөгчийн нэгдэл; цагирган, цагирган бус спирт; цууны хүчил оруулан олон болон хагас-карбоксилийн хүчил; альдегид, кетон, хинин, давхар, поли хүчилтөрөгч зэрэг хүчилтөрөгчийн бусад үүрэгтэй нэгдлүүд; синтетик глицерол; аммиакийг оруулаад азотын үйлчилгээтэй органик нэгдлүүд; спирт болон эстерийг үйлдвэрлэхэд чихрийн нишингэ, эрдэнэ шиш эсвэл түүнтэй төстэй ургамлыг исэлдүүлэх; органик бус бусад нэгдэл, модны цэвэршүүлсэн бүтээгдэхүүн (модны нүүрс)
	- цэвэршүүлсэн ус үйлдвэрлэл
	- синтетик анхилуун үнэртэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- төмрийн пиритийг шарах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл мөн багтана:
	- гэрэл цацруулах, гэрэлтүүлэх төрлийн бодис үйлдвэрлэл
	- цацраг идэвхт ашигт малтмал болох уран болон тоорын баяжмал үйлдвэрлэл
	- метан, этан, бутан, пропаны ханд гаргах үйл ажиллагаа (0620-т),
	- нефтийг цэвэршүүлэн этан, бутан, пропант түлшний хий үйлдвэрлэл (1920-т),
	- азотын бордоо, азотын нэгдэл үйлдвэрлэл (2012-т),
	- шивтрийн хий үйлдвэрлэл (2012-m),
	- аммониум хлор үйлдвэрлэл (2012-т),
	- нитрат, калийн нитрат үйлдвэрлэл (2012-т),
	- аммониум карбон үйлдвэрлэл (2012-т),
	- анхдагч хэлбэртэй хуванцар үйлдвэрлэл (2013-т),
	- анхдагч хэлбэртэй синтетик каучук үйлдвэрлэл (2013-т),
	- будаг, пигмент үйлдвэрлэл (2022-т),
	- боловсруулаагүй глицерол үйлдвэрлэл (2023-т),
	- байгалийн гаралтай тос үйлдвэрлэл (2029-т),
	- анхилуун цэвэршүүлсэн ус үйлдвэрлэл (2029-т),
	- салицили болон О-асетсалицилик хүчил үйлдвэрлэл (2100-т орно).

2012	Бордоо, азотын холимог нэгдлийн бодис үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- бордоо үйлдвэрлэл: шууд эсвэл нийлмэл азотын, фосфатын эсвэл калийн бордоо; давс, боловсруулаагүй байгалийн фосфат болон калийн давс
	- нэгдмэл азотын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: азотын болон сульфатын нэгдэл, аммиак, нашатырь, аммиакийн исэл, нитрит болон калийн нитрит

	Хүлэр агуулсан хөрс үйлдвэрлэл, байгалийн шороо, элс, шавар болон эрдэс бодисыг хольсон хөрс үйлдвэрлэл мөн энэ ангид орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хаягдал бордоо олборлолт (0891-т),
	- шавьж, хортон устгагч зэрэг хөдөө аж ахуйн химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2021-т),
	- бордоо, холимог бордооны хаягдлыг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа (3821-т орно).

2013	Анхдагч хэлбэртэй хуванцар, нийлэг резин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид резин, хуванцар материал, хувиргаагүй нийлэг резин үйлдвэрлэл орно:
	- анхдагч хэлбэртэй хуванцар эдлэл үйлдвэрлэл: этилин, пропилине, стайрин, хлор, ацетатын, ванилын хлор, ванилын ацетат, аклирик зэрэг полимер; полиамид; пенолик, эпохид резин болон полиэтерс; алкидийн болон полистр резин; силикон; полимерт үндэслэсэн ион солилцуур
	- анхдагч хэлбэрийн нийлэг резин үйлдвэрлэл: нийлэг резин; фактис
	- синтетик, байгалийн гаралтай каучук болон каучуктай адил бохь үйлдвэрлэл
	- целлюлоз болон түүний химийн хоёрдогч найрлагатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Нийлмэл болон нийлэг үйлдвэрлэл 2030-т, хуванцар бүтээгдэхүүнүүдийг туузлах үйлдвэрлэл 3830-т тус тус орно.

202	Химийн бусад бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэг нь анхдагч химийн болон гар аргаар боловсруулсан утаснаас бусад химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг багтаана. Үүнд: төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн тухайлбал, хортон, шавьж устгагч, будаг, бэх, саван, цэвэрлэгээний бүтээгдэхүүн, үнэртэй ус, жорлон цэвэрлэх бүтээгдэхүүн, шатамхай бүтээгдэхүүн, фото зургийн хэрэглээнд зориулсан химийн бэлдмэлүүд (хальс, зургийн цаас гэх мэт), желатин, оношлогооны бэлдмэлүүд зэрэг орно.

2021	Бусад хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн болон хортон шавьжтай тэмцэх бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- шавьж устгагч, родентуудыг болон мөөгөнцрүүдийг устгагч үйлдвэрлэл
	- хэт ургуулахгүй байх бүтээгдэхүүнүүд, ургамлын өсөлтийг зохицуулах бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- бактер устгагч (хөдөө аж ахуйн болон бусад хэрэглээний) үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн химийн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Бордоо, азотын нэгдлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл 2012-т орно.

2022	Будаг, лак болон үүнтэй ижил төстэй будаг, хэвлэлийн бэх ба давирхайны үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- будаг, лак, паалан үйлдвэрлэл
	- найруулсан болон өнгө оруулсан будаг үйлдвэрлэл
	- паалан, шил болон үүнтэй ижил төстэй бэлдмэл үйлдвэрлэл
	- давирхай үйлдвэрлэл
	- галд тэсвэргүй чигжээс болон өнгөлгөөний бэлдмэл үйлдвэрлэл
	- органик нийлмэл уусмал үйлдвэрлэл
	- найруулсан будаг, лак арилгагчийн үйлдвэрлэл
	- хэвлэлийн бэх үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид орохгүй:
	- будганд оруулсан зүйлс ба пигментийн үйлдвэрлэл (2011-т),
	- бичгийн болон зургийн бэхний үйлдвэрлэл (2029-т орно).

2023	Саван, ариутгагч бодис, цэвэрлэгээний болон өнгөлгөөний бэлдмэлүүд, сүрчиг ба ариун цэврийн өрөөний бэлдмэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- органик ил идэвхтэй бодис үйлдвэрлэл
	- саван үйлдвэрлэл
	- саван болон ариутгагч бодистой цаас, эсгий, хөвөн үйлдвэрлэл
	- түүхий глицерин үйлдвэрлэл
	- ил идэвхтэй бэлдмэлүүд үйлдвэрлэл: хуурай болон шингэн угаалгын нунтаг, ариутгагч бодис; сав суулга угаах бэлдмэл; нэхмэл эдлэл зөөлрүүлэгч
	- цэвэрлэгээний болон өнгөлгөөний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: өрөөг ариутгах, сайхан үнэртэй болгох бэлдмэл; арьс өнгөлөгч болон тос; мод өнгөлөгч болон тос; шил, металл өнгөлөгч; цэвэрлэгээний нунтаг ба шингэн агуулсан цаас, хөвөн гэх мэт
	- сүрчиг болон ариун цэврийн өрөөний бэлдмэл үйлдвэрлэл: сүрчиг болон ариун цэврийн өрөөний ус; гоо сайхны бэлдмэл; нарнаас хамгаалах бэлдмэл; хумс заслын бэлдмэл; шампунь, үсний лак, үс буржийлгах болон шулуун болгох бэлдмэл; шүдний оо, амны эрүүл ахуйн бэлдмэл; сахал хусахаас өмнө ба хуссаны дараа хэрэглэх сахлын бэлдмэл; дезодорант болон ванны давс

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- химийн бодисны үйлдвэрлэл (2011-т),
	- нефтийн бүтээгдэхүүнээс гаргаж авсан глицерин үйлдвэрлэл (2011-т),
	- байгалийн үндсэн тосны боловсруулалт (2029-т орно).

2029	Химийн бусад бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- тэсрэх бодис үйлдвэрлэл
	- тэсрэмтгий бодис, сумны гол, тэслэгч, дохионы хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- желатин болон түүний үүсмэл, цавуу, цавуулаг бодис, резинэн цавуу, цавуулаг бодис үйлдвэрлэл
	- байгалийн гаралтай анхилуун бүтээгдэхүүний ханд үйлдвэрлэл
	- давирхай үйлдвэрлэл
	- усаар нэрсэн анхилуун үнэртэн үйлдвэрлэл
	- үнэртэй ус болон хүнсний үйлдвэрлэлд зориулсан анхилуун бүтээгдэхүүний найрлагатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- фото хальс, зураг, гэрэлд мэдрэмтгий цаас болон бусад гэрэлд мэдрэмтгий далд материалын үйлдвэрлэл
	- фото хальсны химийн бэлдмэл үйлдвэрлэл
	- янз бүрийн химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: пептон, пептоны үүсмэл, бусад уураг бодис болон тэдгээрийн үүсмэл үйлдвэрлэл; үндсэн /оригиналь/ тос; химийн аргаар үйлдвэрлэсэн тос; нэхмэл болон арьс боловсруулахад хэрэглэдэг тос; гагнуурын цавуу, нунтаг металлыг уусгахад хэрэглэдэг бодис; цемент үйлдвэрлэхэд ордог нэмэлт бодис; идэвхижүүлсэн нүүрстөрөгч, тосны нэмэлт бодис, резин хурдасгагч, химийн урвалын бодис болон үйлдвэрлэлд ашигладаг бусад химийн бодисууд; хагарах гэмтэхийн эсрэг болон хөлдөлтийн эсрэг бэлдмэлүүд; задлан шинжилгээний болон лабораторийн урвалын холимог нийлмэл бодис

	Энд бичих, зурах зориулалтын бэх үйлдвэрлэл, шүдэнз үйлдвэрлэл мөн хамрагдана.

	Энэ ангид орохгүй:
	- химийн үндсэн бүтээгдэхүүн (2011-т),
	- цэвэршүүлсэн усны үйлдвэрлэл (2011-т),
	- синтетик анхилуун бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2011-т),
	- хэвлэлийн бэх үйлдвэрлэл (2022-т),
	- үнэртэн болон ариун цэврийн бэлдмэл үйлдвэрлэл (2023-т),
	- хар тосноос гаргаж авсан цавуулаг бодисны үйлдвэрлэл (2399-т орно).

203	Гар аргаар боловсруулсан утас үйлдвэрлэл

	2030-г харна уу.

2030	Гар аргаар боловсруулсан утас үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- нийлэг, хиймэл нарийн олсон утас үйлдвэрлэл
	- ээрэх зорилгоор самнаагүй болон бусад аргаар боловсруулаагүй нийлэг, хиймэл хатуу утас үйлдвэрлэл
	- нийлэг, хиймэл нарийн томсон утас үйлдвэрлэл
	- нийлэг, хиймэл утас, нарийн судалтай олс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- нийлэг болон хиймэл утас ээрэх үйлдвэрлэл (1311-т),
	- гар аргаар хийсэн нэхмэлийн утас үйлдвэрлэл (1311-т орно).

21	Эм, эм бэлдмэл, химийн болон ургамлын гаралтай эмийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт эм бэлдмэл болон эмийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана. Түүнчлэн химийн болон ургамлын гаралтай эмийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно.

210	Эм, эм бэлдмэл, химийн болон ургамлын гаралтай эмийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	2100-г харна уу.

2100	Эм, эм бэлдмэл, химийн болон ургамлын гаралтай эмийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- эмчилгээний зориулалтаар хэрэглэгдэх эм зүйн шинжилгээ, судалгаагаар баталгаажсан эм, тариа үйлдвэрлэл: антибиотик, витамин, салицилийн болон ацетилен-салицилийн хүчил зэрэг бүтээгдэхүүн
	- цус боловсруулах үйл ажиллагаа
	- эм тариа үйлдвэрлэл: ийлдэс болон бусад цусан бэлдмэл; вакцин; сэтгэл мэдрэлийн эм тариа, бусад бүрийн эм, тарианы үйлдвэрлэл
	- гадуур хэрэглэх зориулалттай, эм бэлдмэл, дааврын гаралтай жирэмслэлтээс хамгаалах бэлдмэл үйлдвэрлэл
	- жирэмслэлтийг шалгах тестийг оруулаад эмнэлгийн оношлогооны бэлдмэлийн үйлдвэрлэл
	- цацраг идэвхт оношлогооны бодис үйлдвэрлэл
	- био технологийн эм тариа үйлдвэрлэл
	- биологийн идэвхт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- химийн гаралтай цэвэр саахар үйлдвэрлэл
	- булчирхайн ханд болон булчирхай боловсруулах үйлдвэрлэл
	- эмнэлгийн ариутгасан хөвөн, боолт, самбай, ороох материал, мэс заслын оёдлын утас зэрэг үйлдвэрлэл
	- эмийн зориулалттай ургамлын гаралтай бэлдмэл үйлдвэрлэл (үүнд, нунтаглах, ангилах зэрэг үйл ажиллагаа орно.)

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- эмийн ургамлын хандны үйлдвэрлэл (гаа, чамомайл зэрэг) (1079-т),
	- шүдний ломбоны болон шүдний паалангийн үйлдвэрлэл (3250-т),
	- ясыг сэргээх цемент үйлдвэрлэл (3250-т)
	- эмийн бөөний худалдаа (4649-т),
	- эмийн жижиглэнгийн худалдаа (4772-т),
	- эм, эмийн бэлдмэлийг савлах үйл ажиллагаа (8292-m)
	- эмийн болон био технологийн судалгаа, шинжилгээний ажил (7210-т орно).

22	Резинэн болон хуванцар бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт резинэн болон хуванцар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно.
	Мөн энэ дэд салбарт боловсруулах үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд хэрэглэгддэг түүхий эд, материал бэлтгэх шинж чанартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана. Энэ бүлэгт багтаж байгаа бүх бүтээгдэхүүн нь түүхий эд, материал болно гэсэн үг биш юм.

221	Резинэн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт резинэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно.

2211	Резинэн дугуй, хоолой үйлдвэрлэл, резинэн дугуйг засварлах, дахин боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрийн тавилга, тоглоом, нисэх онгоц, хөдөлгөөнт машин, тоног төхөөрөмж, тээврийн хэрэгслийн болон бусад хэрэглээний резинэн дугуй үйлдвэрлэл: шахсан хийтэй дугуй; хатуу эсвэл жинтүүн дугуй
	- дугуйны дотуур олгой (хаймар) үйлдвэрлэл
	- солигддог гишгүүр дугуй, дугуйны хээ орлуулагч үйлдвэрлэл
	- дугуй засварлах, дахин боловсруулах үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хоолойг засварлах материал үйлдвэрлэл (2219-т),
	- дугуй, хоолой засварлах, солих, нөхөх үйл ажиллагаа (4520-т орно).

2219	Резинэн бусад бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хайлуулсан, хайлуулаагүй, нягтруулсан нийлэг болон байгалийн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: резинэн хавтан, хавтас, хавчаар, саваа, дэгээ, бичиг хэрэгслийн зүйлс; дамжуулагч хоолой (конвейер), гуурс, шланг; резинэн дамжуулагч, дамжуулагч тууз, дамжуулагч бүс, бэхлэгч; эрүүл ахуйн резинэн эдлэл: бэлгэвч, хөх, халуун усны сав зэрэг; хувцасны резинэн хэрэглэлүүд(оёогүй хамтад нь бэхэлсэн тохиолдолд); резинэн утас, олс; резинжүүлсэн утас, даавуу; резинэн цагираг, жижиг хэрэглэл, тэмдэг; резинэн эвхдэг хөнжил; хийлдэг резинэн гудас; хийлдэг бөмбөлөг
	- резинэн сойз
	- хатуу резинэн иш, бариул
	- хатуу резинэн сам, үсний зүү, үс шүүгч
	- засварын резинэн материал үйлдвэрлэл
	- резин голлосон резинээр бүрсэн, гадарласан материал, резинтэй холимог даавуун материалын үйлдвэрлэл
	- усны резинэн матрас үйлдвэрлэл
	- банны резинэн малгай, хормогч үйлдвэрлэл
	- резинэн борооны цув, усны хувцас үйлдвэрлэл
	- бэлгэвч үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дугуйны хаймрын олсон материал үйлдвэрлэл (1329-т),
	- сунадаг материалтай хувцас үйлдвэрлэл (1410-т),
	- резинэн гутал үйлдвэрлэл (1520-т),
	- резинээр хийсэн цавуу, цавуулаг бодис үйлдвэрлэл (2029-т),
	- дугуйны хээ оруулагч зурвас үйлдвэрлэл (2211-т),
	- хийлдэг сал, завины үйлдвэрлэл (3011, 3012-т),
	- даавуулаг резинэн гудас үйлдвэрлэл (3100-т),
	- хувцаснаас бусад спортын резинэн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3230-т),
	- резинэн тоглоом үйлдвэрлэл (хүүхдийн цөөрөм, хийлдэг завь, бөмбөг, амьтан зэрэг) (3240-т),
	- сэргээн засварласан резинэн эдлэл үйлдвэрлэл (3830-т орно).

222	Хуванцар бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	2220-г харна уу.

2220	Хуванцар бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт шинэ буюу хэрэглэсэн (өөрөөр хэлбэл, хаягдал) хуванцрыг ашиглан завсрын болон эцсийн бүтээгдэхүүнийг хэвэнд шахах, дарах, халаах, цутгах үйл ажиллагаа орно. Боловсруулалтын дүнд төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгдэж болно.

	Энэ бүлэгт дараах үйлдвэрлэл багтана:
	- боловсруулсан болон хагас боловсруулсан хуванцар бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл: хуванцар хавтан, хавтас, киноны хальс, цар, бичгийн хавчаар зэрэг (наалдамхай эсвэл наалдамхай бус)
	- хуванцараар хийсэн эцсийн хэрэглээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: дамжуулагч хоолой (конвейер), гуурс, шланг хоолойн угсралтын хэрэгслүүд
	- бараа савлахад зориулсан хуванцар хэрэгсэл: хуванцар сав, сагс, хайрцаг, гэр, ундааны сав гэх мэт
	- барилгын хуванцар хэрэглэл: хуванцар хаалга, цонх, хүрээ, цонхны хаалт, хөшиг, зах; цистерн, ус, хий, шингэн агуулах сав, хадгалах сав; хуванцар шал, эвхдэг тааз, хана, хавтанцар гэх мэт; эрүүл ахуйн хуванцар хэрэглэл, хуванцар ванн, шүршүүр ванн, угаалтуур, жорлонгийн суултуур, почки гэх мэт
	- хуванцар ширээ, гал тогооны болон жорлонгийн өрөөний хуванцар эдлэлийн үйлдвэрлэл
	- цейлофан киноны хальс, хавтас винил, линолеум ашигласан уян хатан шалны хулдаас үйлдвэрлэл
	- хиймэл чулуу үйлдвэрлэл
	- төрөл бүрийн хуванцар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: хуванцар малгай, тусгаарлагч хэрэгсэл, гэрэлтүүлэгчийн зарим эд анги, албан тасалгааны болон сургуулийн хэрэгсэл, хувцасны тоноглол (оёогүй хамтдаа бэхэлсэн тохиолдолд), тавилгын жижиг хэрэгсэл, жижиг баримлууд, шилжүүлэх болон дамжуулах бүс, өөрөө наадамхай хуванцар хальс, ханын цаас, гутал, тамхины гаанс, сам, үсний хайч, шинэ чамин эдлэл гэх мэт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тээшний хуванцар эдлэл үйлдвэрлэл (1512-т),
	- хуванцар гутал үйлдвэрлэл (1520-т),
	- анхдагч хэлбэртэй хуванцар эдлэл үйлдвэрлэл (2013-т),
	- резин, нийлэг хэрэгсэл үйлдвэрлэл (221-т),
	- хуванцар тавилга, хогшил үйлдвэрлэл (3100-т),
	- даавуулаг резинэн гудас үйлдвэрлэл (3100-т),
	- спортын хуванцар хэрэглэлүүд үйлдвэрлэл (3230-т),
	- хуванцар тоглоом, наадгай үйлдвэрлэл (3240-т),
	- эмнэлгийн болон шүдний хуванцар материал, хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3250-т),
	- нүдний эмнэлгийн хуванцар материал, хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3250-т),
	- хуванцар хамгаалалтын малгай болон бусад хувийн аюулгүй байдлыг хангах зориулалт бүхий хуванцар хэрэглэлүүдийн үйлдвэрлэл (3290-т орно).

23	Төмөрлөг бус эрдэс бодисоор хийсэн эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт зөвхөн эрдэс бодисын гаралтай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана. Уг дэд салбарт шил болон шилэн бүтээгдэхүүн (шилэн хавтан, хөнхөр шил, утас, техникийн шилэн сав), вааран бүтээгдэхүүн, пааландсан болон шатаасан шавран бүтээгдэхүүн, болон цемент, шавран бүтээгдэхүүнийг түүхий эд материалаас эцсийн бүтээгдэхүүн болгох хүртэлх үйлдвэрлэл багтана. Мөн хэлбэр оруулсан, зассан болон өнгөлсөн чулуу, бусад эрдэс бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл энэ бүлэгт орно.

231	Шил бол шилэн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	2310-г харна уу.

2310	Шил бол шилэн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид янз бүрийн хэлбэртэй шил, шилэн эдлэл үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа орно:
	- төмөр утсаар бөхөлсөн, өнгөжүүлсэн болон энгийн хавтгай шил үйлдвэрлэл
	- нягтруулсан, давхарласан хавтгай шил үйлдвэрлэл
	- шилэн хоолой, саваа үйлдвэрлэл
	- шилэн зам хучлагын хавтан үйлдвэрлэл
	- шилэн толь үйлдвэрлэл
	- олон дахин давхарласан тусгайрлах зориулалтын шил үйлдвэрлэл
	- болор эсвэл шилэн лонх болон бусад хадгалах сав үйлдвэрлэл
	- болор болон шилэн эдлэл, бусад сав үйлдвэрлэл
	- шилэн хөвөн, нэхмэл бус бүтээгдэхүүнийг оруулаад шилэн утас үйлдвэрлэл
	- лаборатори, эрүүл ахуй, эмийн сангийн шилэн сав үйлдвэрлэл
	- ханын эсвэл бугуйн цагны шил, нүдний шил, харааны тохиргоогүй хараа зүйн хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- гоёл чимэглэлийн дуураймал шилэн сав үйлдвэрлэл
	- шилэн тусгаарлагч, шилэн тусгаарлагчиийн жижиг тоноглол үйлдвэрлэл
	- гэрлийн шилний шилэн бүрхүүл үйлдвэрлэл
	- хэлбэр оруулсан шил үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шилэн утсаар нэхсэн материал, эдлэл үйлдвэрлэл (1312-т),
	- хараа зүйн тохируулгатай нүдний шилэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2670-т),
	- мэдээлэл болон дүрс дамжуулахад зориулсан шилэн кабель утасны үйлдвэрлэл (2371-т),
	- шилэн тоглоомын үйлдвэрлэл (3240-т),
	- тариур болон эмнэлгийн лабораторийн бусад тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (3250-т орно).

239	Төмөрлөг бус бусад эрдэс бодисоор хийсэн эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт ил болон далд уурхайгаас олборлосон металл биш элс, хайрга, чулуу, шавар гэх мэт эрдэс бодисын завсрын болон эцсийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл багтана.

2391	Галд тэсвэртэй материал бүхий бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- галд тэсвэртэй керамик, бетон үйлдвэрлэл
	- галд тэсвэртэй шаазан эдлэл үйлдвэрлэл: силикон эдээр хийсэн халдаггүй шаазан эдлэл;
	- галд тэсвэртэй тоосго, блок, хавтан гэх мэт материал;
	- гүц, бодис хадгалах сав, цорго, хоолой, суваг зэрэг эдлэл
	- магнийн исэл, кальци магнийн нэгдлийн эсвэл хлор төмрийн нэгдлийн эрдэс бодис агуулсан галд тэсвэртэй эдлэл үйлдвэрлэл

2392	Барилгын шавран материалын үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- галд тэсвэргүй керамик зуух, ханын хавтан, чимэглэсэн блок үйлдвэрлэл
	- галд тэсвэргүй керамик хавтан, замын хавтан үйлдвэрлэл
	- галд тэсвэргүй шавран барилгын материал үйлдвэрлэл
	- вааран тоосго, дээврийн хавтан, ил зуухны яндан, хоолой, ус дамжуулах хоолой үйлдвэрлэл
	- шатаасан шавраар хийсэн шалны хавтан үйлдвэрлэл
	- ариун цэврийн керамик хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- хиймэл чулуу үйлдвэрлэл (зассан гантиг) (2220-т),
	- галд тэсвэртэй вааран бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2391-т орно).

2393	Шаазан болон керамик бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- сав суулга, аяга, таваг, гэр ахуйн, жорлонгийн зориулалттай керамик үйлдвэрлэл
	- керамик баримал болон гоёл чимэглэлийн бусад эдлэл үйлдвэрлэл
	- цахилгаан тусгаарлагч, керамик тусгаарлагч хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- керамик эдлэлийн туршилтын лабораторийн химийн болон үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- бараааг савлах, зөөх зориулалттай бортого, ваар, түүнтэй адилтгах бусад хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- керамик тавилга үйлдвэрлэл
	- керамик бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- хиймэл чулуун үйлдвэрлэл (зассан гантиг) (2220-т),
	- галд тэсвэртэй керамик эдлэл үйлдвэрлэл (2391-т),
	- барилгын керамик материал үйлдвэрлэл (2392-т),
	- эрүүл ахуйн керамик хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2392-т),
	- дуураймал үнэт эдлэл үйлдвэрлэл (3212-т),
	- керамик тоглоом үйлдвэрлэл (3240-т),
	- хиймэл шүдний үйлдвэрлэл (3250-т орно).

2394	Цемент, шохой болон гипс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- портланд, шаварлаг хөрстэй цемент, шавран цементийг оруулаад шатсан нүүрсний болон шингэн цемент, шаар цемент, өндөр фосфатжуулсан цемент үйлдвэрлэл
	- түүхий шохой, буцалгасан шохой болон шингэн (усан) шохой үйлдвэрлэл
	- шохойжуулсан гипс эсвэл кали сульфатын шохойн үйлдвэрлэл
	- калийтай кальци магнийн нэгдлийн шохой үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- галд тэсвэртэй шавар, бетон зэрэг үйлдвэрлэл (2391-т),
	- цементээр хийсэн эд зүйлс үйлдвэрлэл (2395-т),
	- шавраар хийсэн эд зүйлс үйлдвэрлэл (2395-т),
	- хуурай холимог болон бэлэн холимог бетон болон шавар үйлдвэрлэл (2395-т),
	- шүдний эмчилгээний зориулалттай цемент үйлдвэрлэл (3250-т орно).

2395	Бетон, цемент болон гипсээр хийсэн материал эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл багтана:
	- вааран хавтан, чулуун хавтан, тоосго, тавцан, хоолой, багана зэрэг барилгын бетон, зассан чулуу үйлдвэрлэл
	- барилгын үйлдвэрлэлийн аргаар бэлтгэсэн хэсэг, энгийн аргаар бэлтгэсэн цемент, бетон, зассан чулуу үйлдвэрлэл
	- ургамлыг (дэрс, сүрэл, зэгс, хулс гэх мэт) цемент, шавар, бусад эрдэс материалтай нийлүүлэн барилгын материал үйлдвэрлэл
	- асбест-цемент эсвэл целлюлоз-цемент болон түүнтэй ажил төрлийн материал үйлдвэрлэл: долгионтой хавтан, бусад хавтан, панель, царууц тоосго, гуурсан хоолой, хоолой, нөөцийн сав, шуудуу, ванн, угаалтуур, ваар, тавилга, цонхны хүрээ зэрэг үйлдвэрлэл
	- бетон, гипс, цемент эсвэл хиймэл чулуун бусад эд зүйлсийн үйлдвэрлэл: баримал, тавилга, цэцгийн сав, ваар зэрэг бүтээгдэхүүн
	- нунтаг шавар үйлдвэрлэл
	- хуурай болон бэлэн бетон, шаврын холимогийн үйлдвэрлэл

	Галд шатдаггүй цемент, шавар үйлдвэрлэл 2391-т орно.

2395.1	Тоосгоны үйлдвэрийн үйл ажиллагаа

2395.2	Цементийн үйлдвэрийн үйл ажиллагаа

2395.3	Барилгын бусад материалын үйлдвэрлэл
	- барилгын зориулалтаар ашиглагддаг бетон, цемент, хиймэл чулуу үйлдвэрлэл: хавтан, хавтгай чулуу, тоосго, хоолой, хуудас, шон, тулгуур багана гэх мэт
	- барилга, иргэний инженерийн байгууламжийн угсралтанд зориулсан цемент, бетон, хиймэл чулуун барилгын материал үйлдвэрлэл: самбар, хавтан гэх мэт

2395.9	Бетон, цемент болон гипсээр хийсэн бусад материал, эдлэл үйлдвэрлэл

2396	Чулуу засах, өнгөлөх, зүсэх, тэгшлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- барилгын ажил, зам, дээврийн барилга ажлын зориулалттай чулуу, хөшөө, шарилын зориулалттай чулууг зүсэх, засах, тэгшлэх, өнгөлөх үйл ажиллагаа
	- чулуун тавилга, хогшил хийх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- чулууг олборлох үйл ажиллагааны нэг хэсэг болох элсэн чулууг зүсэх үйл ажиллагаа (0810-т),
	- тээрмийн чулуу, өнгөлсөн чулуун бүтээгдэхүүн, түүнтэй адил төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2399-т),
	- уран баримал хийх үйл ажиллагаа (9000-т орно).

2399	Металл бус эрдэс бодисоор хийсэн бусад бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- тээрмийн чулуу, өнгөлсөн, зүссэн чулуу болон байгалийн буюу хиймэл зүлгүүрийн бүтээгдэхүүн, түүнчлэн зөөлөн суурьтай өнгөлгөөний бүтээгдэхүүн (тухайлбал, зүлгүүрийн цаас гэх мэт) үйлдвэрлэл
	- Найрлагадаа эрдэс бодис эсвэл целлюлоз агуулсан үрэлтийн материал болон угсраагүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- эрдэс бодисон тусгаарлагч материал үйлдвэрлэл: төмрийн хөвөн, чулуун хөвөн зэрэг ижил төрлийн эрдэс хөвөн; сайжруулсан шавар болон халаалтаас тусгаарлах, дуу чимээнээс тусгаарлах, дуу шингээх материал
	- төрөл бүрийн эрдсийн найрлагатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: боловсруулсан гялтгануур болон гялтгануурын төрөл зүйл, хүлэр, бал чулуу (цахилгааны төрөл зүйлээс бусад) гэх мэт
	- асфальт, түүнтэй ижил хар тосон материал үйлдвэрлэл, тухайлбал, асфальттай цавуулаг бодис, нүүрсний давирхай гэх мэт
	- нүүрс төрөгч, бал чулуун эдлэл болон бүтээгдэхүүн (электрод болон цахилгаан хэрэглээний бусад) үйлдвэрлэл

	Шилэн хөвөн болон нэхээсгүй шилэн хөвөн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл 2310-т орно.

24	Металл үйлдвэрлэл

	Төмрийн хүдэр, төмрийн хаягдлыг электрометаллурги болон металлургийн бусад техникийг ашиглан төмөрлөг, төмөрлөг бусаас металлыг хайлуулах, боловсруулах үйл ажиллагаа, химийн бусад элемент ашиглан цэвэр металл гарган авах замаар дан болон давхар хайлш үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орно. Хайлуулсан болон боловсруулсан бүтээгдэхүүн ихэвчлэн хэрчим хэлбэртэй байдаг бөгөөд давтах, тахах, шахахад хэрэглэдэг хавтан, хавтас, хавтгай, хоолой эсвэл төмөр утсан бүтээгдэхүүн, хайлуулах, цутгах замаар боловсруулсан цутгамал болон металл үйлдвэрлэл орно.

241	Төмөр болон ган үйлдвэрлэл

	2410-г харна уу.

2410	Төмөр болон ган үйлдвэрлэл

	Энэ ангид төмрийн хүдрийг шууд хувиргах, ган бүтээгдэхүүн, цутгамал болон хатуу хэлбэртэй хайлсан ширэм, төмөр хайлш, төмөрлөг, ган үйлдвэрлэл орно. Yйлдвэрлэсэн төмөр болон ган нь ялтас, хавтан, хоолой, төмөр утас зэрэг хэлбэртэй байна.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- хайлуулах зуухны, ганд хөрвүүлэгчийн үйл ажиллагаа, давтах, цувих үйл ажиллагаа
	- цул, тайрдас, анхдагч бусад хэлбэртэй төмрийн хайлш, ган хийх зориулалттай манган төмрийн хайлшны үйлдвэрлэл
	- төмөрлөг үйлдвэрлэл
	- төмрийг шууд хувирган нарийн төмрөн бүтээгдэхүүн гаргах бусад зөөлөн төмөр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, химийн бусад арга болон электролизийн аргыг ашиглан хольцгүй төмөр гаргах үйлдвэрлэл
	- үйрмэг төмөр, нунтаг төмөр үйлдвэрлэл
	- гулдмай болон бусад анхдагч хэлбэртэй гангийн үйлдвэрлэл
	- гангийн хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл гангийн хавтгай ороомог, хүйтэн болон халуун ороомгон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- ган саваа, халуун хавтгай ороомгийн үйлдвэрлэл
	- гангийн задгай халуун хавтгай ороомгийн хэсэг үйлдвэрлэл
	- хүйтэн зүсэлт, үйрүүлэх, эргүүлэх аргаар гангийн хавтгай, гангийн хатуу хэсгийн үйлдвэрлэл
	- хүйтэн зүсэх болон сунгах аргаар хийсэн ган утасны үйлдвэрлэл
	- ган тулгуур хавтан болон гагнасан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- төмөр замын дээд, доод бүтцийн материал үйлдвэрлэл (угсраагүй зам төмөр, төмөр бетон дэр, жижиг хэрэглэл)
	- халуун ороох, халуун дарах, халуун зүсэлт эсвэл хүйтэн зүсэх, хүйтэн ороох аргаар боловсруулсан залгаасгүй ган хоолой үйлдвэрлэл
	- халуун хэлбэрт давтсан, багасган үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг хүйтнээр зүсэх, хүйтэн ороомог хийж цаашид боловсруулах үйлдвэрлэл
	- хавтгай хүрээ, давтсан хүзүүвчтэй хүрээ, сайн гагнуурын ажил, сийлмэл угсармал углуургын гагнуурын ажил зэрэг ган хоолой угсрах үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хоолой, гуурс болон хотгор зүсэлт болон цутгамал төмрийн хоолой, гуурс угсрах үйл ажиллагаа (2431-т),
	- цутгамал зүүлтгүй гангийн хоолой, гуурс үйлдвэрлэл (2431-т),
	- цутгамал гангийн угсармал хоолой, гуурс үйлдвэрлэл (2431-т орно).

242	Yнэт болон төмөрлөг бус бусад металлын үйлдвэрлэл

	2420-г харна уу.

2420	Yнэт болон төмөрлөг бус бусад металлын үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл багтана.
	- үндсэн үнэт металл үйлдвэрлэл, давтсан болон давтаагүй үнэт металлын боловсруулалт, үйлдвэрлэлт: төмрийн хүдэр болон хаягдлаас гаргадаг алт, мөнгө, цагаан алт
	- үнэт металлын хайлш үйлдвэрлэл
	- үнэт металлын хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- мөнгө болон металл гаралтай алтан ороомог үйлдвэрлэл
	- алт,мөнгөн эсвэл үндсэн металлд цагаан алт, цагаан алтны бүлгийн металл ороомог үйлдвэрлэл
	- хөнгөн цагааны ислээс хөнгөн цагаан гаргаж авах үйлдвэрлэл
	- хөнгөн цагааны хог хаягдлыг электролизийн аргаар цэвэршүүлэн хөнгөн цагаан гаргах үйлдвэрлэл
	- хөнгөн цагааны хайлш үйлдвэрлэл
	- хөнгөн цагааны хагас боловсруулaх үйлдвэрлэл
	- төмрийн хүдрээс хар, цагаан тугалга, цайр гаргаж авах үйлдвэрлэл
	- хар, цагаан тугалга, цайрын хог хаягдлаас электролизийн аргаар боловсруулсан цагаан тугалга, цайр гаргах үйлдвэрлэл
	- хар, цагаан тугалга, цайрын хайлш үйлдвэрлэл
	- хар, цагаан тугалга, цайрыг хагас боловсруулах үйлдвэрлэл
	- төмрийн хүдрээс зэс гаргах үйлдвэрлэл
	- зэсийн хог, хаягдлаас электролизын аргаар зэс гаргах үйлдвэрлэл
	- зэс хайлшийн үйлдвэрлэл
	- гал хамгаалагч утасны үйлдвэрлэл
	- зэсийн хагас боловсруулах үйлдвэрлэл
	- төмрийн хүдэр гэх мэтээс никель, манган, хром гаргаж авах үйлдвэрлэл
	- хром, манган, никель хог хаягдлаас хөнгөн цагааныг халаах болон элетролизийн аргаар хром, манган, никель гаргах үйлдвэрлэл
	- хром, манган, никель хайлшны үйлдвэрлэл
	- хром, манган, никелийн хагас боловсруулах үйлдвэрлэл
	- цагаан никелийн үйлдвэрлэл
	- төмрийн бусад хүдэр болон ураны хүчлээс ураны хүдэр гаргах үйлдвэрлэл
	- уран боловсруулах, хайлуулах үйлдвэрлэл
	- зүсэх аргаар дээрх төрлийн металлын утас үйлдвэрлэл
	- хөнгөн цагааны ислийн үйлдвэрлэл
	- боох зориулалттай хөнгөн цагаан цаасны үйлдвэрлэл
	- анхдагч хэлбэртэй хөнгөн цагаан /цайр/-аас давхарласан болон хөнгөн цагаан цаас үйлдвэрлэл
	- өнгөт металын давхарласан цаас үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- төмөрлөг бус металлын цутгах үйл ажиллагаа (2432-т),
	- өнгөт металлын үнэт эдлэл үйлдвэрлэл (3211-т орно).

243	Төмрийн цутгамал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид төрөл бүрийн цутгах аргаар цутгасан эцсийн болон хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн орно.

	Эцсийн цутгамал бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: уурын тогоо, радиаторийн үйлдвэрлэл 2512-т, өрхийн хэрэглээний цутгамал хэрэгсэл үйлдвэрлэл 2599-т орно.

2431	Төмөр болон гангийн цутгамал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид ган болон төмөр цутгах үйл ажиллагаа орно:
	- хагас боловсруулсан төмөр цутгамал бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- төмөр цутгамал цутгах үйл ажиллагаа
	- дугуй талст төмрөн цутгамал цутгах үйл ажиллага
	- уян төмрөн цутгамал бүтээгдэхүүн цутгах үйл ажиллагаа
	- хагас боловсруулсан ган цутгамал бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл
	- гангийн цутгамал цутгах үйл ажиллагаа
	- цутгамал төмрөн хоолой гуурс угсрах, хоолой гуурсан эдлэл үйлдвэрлэл
	- гангийн зүйдэлгүй хоолой, гуурс цутгах үйлдвэрлэл
	- цутгамал төмрийн хоолой, гуурс угсрах үйлдвэрлэл

2432	Төмөрлөг бус металл цутгамал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- титан, цинк, магний, хөнгөн цагаан зэрэг хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний цутгамал үйлдвэрлэл
	- хүнд болон хөнгөн металлын цутгамал цутгах үйл ажиллагаа
	- үнэт металлын цутгамал цутгах үйл ажиллагаа
	- төмөрлөг бус металлын цутгамалын төмөр хэв цутгах үйл ажиллагаа

25	Машин, тоног төхөөрөмжөөс бусад металл бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт 26-30-р дэд салбарт ороогүй хөдөлгөөнгүй металл бүтээгдэхүүний нэгдлийн эсвэл угсармал металл бүтээгдэхүүн (заримдаа өөр материалтай хамт) нь илүү комплекс "цэвэр" металл бүтээгдэхүүн (чингэлэг сав, байгууламж) үйлдвэрлэл багтана.
	Эдгээр нь цэвэр цахилгааны, электроны эсвэл оптикийн зэрэг хөдөлгөөнт эд ангитай байж болно.
	Түүнчлэн энэ дэд салбарт зэр зэвсэг, сумны үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ дэд салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тусгайлсан засвар, үйлчилгээ эрхлэх үйл ажиллагаа (331-р бүлэгт),
	- барилга, байгууламжинд машин, техник болон бусад төхөөрөмжийг тусгайлан суурилуулах үйл ажиллагаа (3320 –т орно).

251	Барилгын зориулалттай металл бүтээгдэхүүн, хадгалах сав, уурын үүсгүүр зэрэг төмөр хийц үйлдвэрлэл

	Энэ ангид барилгын металл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (барилгын металл хүрээ эсвэл эд анги), металл чингэлэг (хадгалах сав, хадгалах сав, цистерн, төвийн халаалтын уурын тогоо) болон уурын үүсгүүрүүд орно.

2511	Барилгын металл хийцийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- барилгын төмөр сараалж болон төмөр хүрээ болон тэдгээрийн эд анги (цамхаг, хөлөг онгоцны шураг, радио телевизийн антенн, тросс, гүүр гэх мэт) үйлдвэрлэл
	- аж үйлдвэрийн төмөр хүрээ үйлдвэрлэл (агааржуулалтын зуух, өргөх болон гар тоног төхөөрөмж)
	- металл зонхилох угсармал барилга, байгууламжийн үйлдвэрлэл: төмөр асар, бөмбөгөр жишиг үзэсгэлэнгийн эд анги гэх мэт
	- төмөр хаалга, цонх, тэдгээрийн хүрээ, цонхны хаалт болон хаалга үйлдвэрлэл
	- шат бэхэлгээний өрөөний дотор хананы төмөр зэрэг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөлөг онгоцны болон цахилгаан уурын тогооны эд анги үйлдвэрлэл (2513-т),
	- төмөр замын зам бэхэлгээний үйлдвэрлэл (2599 –т),
	- усан онгоцны эд анги үйлдвэрлэл (3011-т орно).

2512	Цистерн, хадгалах төмөр сав, чингэлгийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хадгалах сав, цистерн, эдгээртэй төстэй металл сав, хадгалах болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай суурилуулах арматур үйлдвэрлэл
	- даралтат эсвэл шингэн шатдаг хийн төмөр сав үйлдвэрлэл
	- төвлөрсөн системийн халуун уурын тогоо, радиаторын үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- бараа бүтээгдэхүүнийг зөөх, баглах бооход ихэвчлэн хэрэглэгддэг (сул чөлөөтэй хэмжээ) төмөр торх, бөмбөр, лааз, хувин, хайрцаг зэрэг үйлдвэрлэл (2599-т),
	- тээврийн чингэлэг үйлдвэрлэл (2920-т),
	- танк үйлдвэрлэл (цэрэг, дайны зориулалттай тэээврийн хэрэгсэл) (3040-т орно).

2513	Төвийн халаалтын халуун усны бойлороос бусад уурын үүсгүүр үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- уурын болон уурын бусад үүсгүүр үйлдвэрлэл
	- уурын үүсгүүрт ашиглах нэмэлт тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: өтгөрүүлэгч, хэмнэгч, супер халаагуур, уур цуглуулагч болон аккумлятор
	- изотоп сарниулагчийг оруулахгүйгээр цөмийн реактор үйлдвэрлэл
	- хөлөг онгоцны болон цахилгаан уурын тогоо үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- төвлөрсөн халаалтын халуун усны бойлор болон радиатор үйлдвэрлэл (2512-т),
	- бойлор турбины хослол үйлдвэрлэл (2811-т),
	- изотоп сарниулагч үйлдвэрлэл (2829-т орно).

252	Зэр зэвсэг, сум үйлдвэрлэл

	2520-г харна уу.

2520	Зэр зэвсэг, сум үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно:
	- хүнд зэр зэвсэг (их буу, хөдөлгөөнт буу, пуужин, шумбадаг завь, хүнд машины буу)
	- жижиг гар зэвсгийн үйлдвэрлэл (гар буу, ангийн буу, гэрлийн машинт буу)
	- агаарын болон хийн буу, жижиг гар буу
	- цэрэг, дайны сум үйлдвэрлэл
	- ангийн, спортын эсвэл хамгаалах галт зэвсэг, сум үйлдвэрлэл,
	- дэлбэлэх багаж, бөмбөг, мина, шумбагч мина зэргийн үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цохилуур хөгжмийн зэмсгийн толгой, детометр болон гэрлэн дохио үйлдвэрлэл (2029-т),
	- жоотуу, сэлэм, жад зэрэг үйлдвэрлэл (2593-т),
	- мөнгөн тэмдэгт болон үнэт зүйлсийг тээвэрлэхэд зориулсан хуягласан машин үйлдвэрлэл (2910-т),
	- сансрын тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3030-т),
	- танк болон бусад байлдааны тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3040-т орно).

259	Бусад металл эдлэл үйлдвэрлэл; металл эдлэл үйлдвэрлэхэд туслах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт төмөр боловсруулах ерөнхий үйл ажиллагаа, үүнд давтах эсвэл дарах, өнгөлөх, бүрэх, сийлбэр хийх, өрөмдөх, гөлгөр болгох, гагнах зэрэг үйл ажиллагаа орох бөгөөд эдгээр үйл ажиллагаа нь төлбөр эсвэл гэрээний үндсэнд хийгдэнэ. Түүнчлэн энэ бүлэгт ахуйн болон аж үйлдвэрийн зориулалттай төрөл бүрийн металл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана: зүсэгч; төмөр гар багаж хэрэгсэл, ерөнхий хатуу эдлэл, лааз, хувин; хадаас, боолт, эрэг шураг; ахуйн хэрэглээний металл эдлэл; төмөр арматур; усан онгоцны сэнс, зангуу; угсармал төмөр замын замын арматур зэрэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана.

2591	Төмрийг давтах, дагтаршуулах, цутгах болон ороох; нунтаг металлург

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- төмрийг давтах, шахах, цутгах, хуйлах үйл ажиллагаа
	- нунтаг металлург: халуун зууханд эсвэл өндөр даралтанд төмрийн үйрмэгийг боловсруулж хийсэн төмөр эдлэл үйлдвэрлэл

	Нунтаг төмрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл 2410, 2420-т орно).

2592	Машин механизм; төмөр өнгөлөх, боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- төмрийг бүрэх, аноджуулах зэрэг үйл ажиллагаа
	- төмрийг халуунд боловсруулах
	- төмрийг дэлбэлэх, бөмбөрүүлэх, цэвэрлэх
	- төмөр будах, сийлбэр хийх, дардас гаргах
	- төмрийн бус аргаар өнгөлөх: пааландах, хуванцардах, лакдах гэх мэт
	- төмрийг өнгөлөх, хатуу болгох, биежүүлэх
	- цахилгаан болон хийн гагнуурын үйл ажиллагаа
	- төмрийн дарханы үйл ажиллагаа
	- төмөрлөгийн ажлын хэсэг болох өрөмдөх, эргүүлэх, бутлах, элэгдэх, эвхэх, тэгшлэх, задлах, билүүдэх, хөрөөдөх, өнгөлөх, гагнах, хурцлах, залгах зэрэг үйл ажиллагаа
	- төмөр эдлэл дээр лазерын туяагаар бичих, цохих, хайчлах зэрэг үйл ажиллагаа.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- төмрийн дарханы үйл ажиллагаа (0162-т),
	- үндсэн болон бусад төмөр үнэт металлыг ороох, үйл ажиллагаа (2420-т орно).

2593	Хутга, шөвөг, багаж хэрэгсэл, ерөнхий зориулалтын төмөр хэрэгслийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрийн төмөр эдлэл буюу хутга, сэрээ, халбага зэрэг үйлдвэрлэл
	- төмөр бусад эдлэлийн үйлдвэрлэл: балт сүх, хутга; сахлын тонгорог, түүний ир; хайч, үсний хайч
	- цахилгаан хэрэгслийн болон машины хутга, хайчлах ир болон хутга үйлдвэрлэл
	- бахь, халив зэрэг гар багаж хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн цахилгаан ашигладаггүй гар багаж хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- хөрөө, хөрөөний ир болон цахилгаан хөрөөний ир, гинжин хөрөөний ир үйлдвэрлэл
	- гар багаж хэрэгслийг орлуулах багаж хэрэгсэл, цахилгаан ашигладаггүй багаж эсвэл машины багаж: өрөм, цоолтуур, нунтаглагч гэх мэт
	- шахагч багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- төмрийн дарханы хэрэгсэл: зөөврийн халаагч, дөш
	- хэвэнд оруулан хэвлэгч болон хэв үйлдвэрлэл (цутгамал)
	- чангалагч эрэгтэй хавчуур, зуувч (тиски)
	- цоож, түлхүүр, нугас, барилгын тоног төхөөрөмж, тавилга, машины тоног төхөөрөмж зэрэг
	- төмөр зэвсэг, жад, сэлэм зэргийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- Гэр ахуйн төмөр сав суулга үйлдвэрлэл (2599-т),
	- цахилгаан гар багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2818-т),
	- хэвт ембүү үйлдвэрлэл (2823-т),
	- үнэт металлан бүтээгдэхүүн (3211-т орно).

2599	Бусад металл эдлэлийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хувин, лааз, бөмбөр, хайрцаг, хөнөг, утгуур үйлдвэрлэл
	- хүнсний бүтээгдэхүүний лааз, лаазлах, эвхэгддэг хоолой, хайрцаг үйлдвэрлэл
	- төмөрлөг хаалт үйлдвэрлэл
	- төмөр кабель, сүлжсэн тууз болон тэдгээртэй ижил бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- цахилгааны дамжуулагчгүй, тусгаарлагчтай эсвэл тусгаарлагчгүй төмөр кабель үйлдвэрлэл
	- төмөр утасны зүйл анги үйлдвэрлэл: өргөстэй төмөр утас, төмөр хайс, хашаа, сараалж, тор, тор сүлжих утас гэх мэт
	- хадаас, сүлбээр зүү үйлдвэрлэл
	- тав, угаалгын машин болон түүнтэй ижил эргэлдэхгүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- машин, тоног төхөөрөмжийн эрэг, шураг үйлдвэрлэл
	- чагт, түгжээ, бүх төрлийн эрэг, шураг зэрэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- пүрш (цагны пүршийг оруулахгүйгээр) үйлдвэрлэл: далавчтай пүрш, эрчлээтэй пүрш, дөрвөлжин мушгиа пүрш; пүршний хуудас
	- цахилгаан дамжуулах хүчдэлийг оруулахгүйгээр гинж үйлдвэрлэл
	- гэр ахуйн төмөр эдлэл үйлдвэрлэл: таваг, дийз гэх мэт хавтгай эдлэл; хоолны сав, данх гэх мэт хотгор эдлэл, бараа; таваг, аяга гэх мэт хоолны хэрэгсэл; ширээн дээр болон гал тогооны зориулалттай хоолны шанаган сав, хайруулын таваг болон бусад цахилгаан бус хэрэгсэл; гар үйл ажиллагаа оролцсон гал тогооны хэрэгсэл, жижиг хэрэгсэл; цэвэрлэгээний төмөр зөөлөвч
	- угаагуур, угаалгын түмпэн, угаалгын онгоц, түүнтэй ижил бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- албан тасалгаанд зориулсан тавилгыг оруулахгүйгээр металл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- сэйф, хуягласан хаалга, мөнгөний авдар зэргийн үйлдвэрлэл
	- төрөл бүрийн төмөр эдлэл үйлдвэрлэл: усан онгоцны сэнс, хошуу; зангуу; хонх; төмөр замын зам; зүүлтний түгжээ, бүслэх горхи, дэгээ
	- цайран цүнх үйлдвэрлэл
	- байнгын төмөр соронзон үйлдвэрлэл
	- төмөр даралтат(вакуум) ваар болон хайрцаг үйлдвэрлэл
	- төмөр тэмдэг, одон, медаль, цэргийн төмөр цолны тэмдэг үйлдвэрлэл
	- үсний төмөр хайч(хэлбэрт оруулагч), төмөр гар шүхэр, сам, рам үйлдвэрлэл
	- төмөр тамга, лац үйлдвэрлэл
	- төмөр замын суман шилжүүлэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цистерн, нөөц хадгалах сав үйлдвэрлэл (2512-т),
	- жад, сэлэм үйлдвэрлэл (2593-т),
	- цаг, цагны пүрш үйлдвэрлэл (2652-т),
	- цахилгаан дамжуулагч кабель, цахилгаан утас, үйлдвэрлэл (2732-т),
	- цахилгаан дамжуулах гинж үйлдвэрлэл (2814-т),
	- дэлгүүрийн түрдэг тэрэг үйлдвэрлэл (3099-т),
	- төмөр тавилга үйлдвэрлэл (3100-т),
	- спортын бараа үйлдвэрлэл (3230-т),
	- төрөл бүрийн тоглоом үйлдвэрлэл (3240-т орно).

26	Компьютер, электроник болон хараа зүйн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт компьютер, түүний эд анги, харилцаа, холбооны тоног төхөөрөмж болон эдгээртэй төстэй цахилгаан бүтээгдэхүүн, бүрэлдэхүүн хэсгийн үйлдвэрлэл багтана. Энэ дэд салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа нь технологийн нарийн програм хангамж, нэгдсэн сүлжээг ашиглана.
	Түүнчлэн энэ дэд салбарт ахуйн хэрэглээний цахилгаан бүтээгдэхүүн, цахилгаан хэмжих, шалгах, удирдах, хяналтын тоног төхөөрөмж, цацраг туяа ялгаруулах, цахилгаан эмчилгээ, заслын тоног төхөөрөмж, хараа зүйн (оптикийн) багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл болон оптик, соронзон мэдээллийн хэрэгслийн үйлдвэрлэл багтана.

261	Электроникийн эд анги, самбар үйлдвэрлэл

	2610-г харна уу.

2610	Электроникийн эд анги, самбар үйлдвэрлэл

	Энэ ангид хагас дамжуулагч болон бусад цахилгааны эд ангийн үйлдвэрлэл орно:
	- цахилгаан, конденсатор үйлдвэрлэл
	- цахилгаан, эсэргүүцэгч үйлдвэрлэл
	- микропроцессор үйлдвэрлэл
	- жижиг хээ тавигч эргэлтийн самбар үйлдвэрлэл
	- хээ тавигч эргэлтийн самбарын эд анги үйлдвэрлэл
	- гэрлийн шил үйлдвэрлэл
	- цахилгаан холбогч үйлдвэрлэл
	- нэгдсэн холбогч (анологи, тоон, холимог) үйлдвэрлэл
	- диод, транзистор болон холбогдох саланги эд анги үйлдвэрлэл
	- индуктор, (индуктор, ороомог, трансформатор), цахилгааны эд анги үйлдвэрлэл
	- цахилгаан талст болон кристал угсрагч үйлдвэрлэл
	- цилиндр гогцоо, унтраагуур, цахилгаан самбарын цахилгаан сигнал үйлдвэрлэл
	- шоо, өрмөнцөр, хагас дамжуулагч, дууссан, хагас дууссан дамжуулагч үйлдвэрлэл
	- компьютерийн карт (дууны, видео, хяналтын, сүлжээний, модемны гэх мэт) үйлдвэрлэл
	- хэвлэгч ороомогт самбарын бүрэлдэхүүн хэсгийг ачаалах
	- дэлгэцийн эд анги (плазм, полимер, LCD) үйлдвэрлэл
	- гэрэл гаргагч диод (LED) үйлдвэрлэл

	Түүнчлэн энэ ангид принтер, мониторын кабель, USB холболтын кабель, холбогч зэргийг оруулна.

	Смарт картыг хэвлэх үйлдвэрлэл 1811-т, модем (зөөгч төхөөрөмж) үйлдвэрлэл 2630-т, компьютер, телевизийн дэлгэц үйлдвэрлэл 2620, 2640-т, Х-ray хоолой болон түүнтэй төстэй гэрэлтүүлэгч тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл 2660-т, оптик тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл 2670-т, цахилгааны зориулалттай төстэй механизм үйлдвэрлэх дэд салбар 27-т, гэрэлтүүлэгч балласт үйлдвэрлэл 2710-т, электрон релей үйлдвэрлэл 2710-т, цахилгаан утсан төхөөрөмж үйлдвэрлэл 2733-т орно). Бусад бүлэгт тоног төхөөрөмж гэж ангилагдсан тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл нь энэ ангид орохгүй.

262	Компьютер, түүний гадаад тоног төхөөрөмжийн эд анги үйлдвэрлэл

	2620-г харна уу.

2620	Компьютер, түүний гадаад тоног төхөөрөмжийн эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид компьютерыг угсрах, үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа багтана. Үүнд: ердийн компьютер (mainframes), ширээний компьютер, лаптоп болон толгой/сервер компьютер; болон компьютерын гадаад төхөөрөмж, тухайлбал, хадгалах төхөөрөмж болон оролт, гаралтын төхөөрөмжүүд (хэвлэгч, монитор, гар) үйлдвэрлэл орно. Компьютер нь аналог, тоон, холимог системтэй байж болно. Тоон системийн компьютерүүд нь хамгийн энгийн хэлбэртэй бөгөөд төхөөрөмжүүд нь дараах үүргийг гүцэтгэнэ: 1) програмын боловсруулалтыг хадгалах эсвэл програмыг аль болох хурдан гүйцэтгэхэд програм болон өгөгдлийг шаардах; 2) хэрэглэгчийн шаардлагын дагуу чөлөөтэйгөөр програмчлагдах, 3) хэрэглэгчийн заасан тооцооллыг хийж гүйцэтгэх, 4) програмын боловсруулалт нь ямар ч хүний оролцоогүйгээр компьютерын боловсруулалтын логик шийдвэр гарган хувирган хийж гүйцэтгэнэ.
	Аналог компьютер нь математик загваруудыг ашиглах чадвартай бөгөөд багаар бодоход аналог хяналт програмын элементийг хийж гүйцэтгэдэг байна.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- ширээний компьютер үйлдвэрлэл
	- лаптоп үйлдвэрлэл
	- ердийн компьютер үйлдвэрлэл
	- халаасны компьютер (PDA) үйлдвэрлэл
	- соронзон диск, флаш диск болон бусад хадгалах төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- оптик (CD-RW, CD-ROM, DVD-ROM, DVD-RW) диск үйлдвэрлэл
	- хэвлэгч үйлдвэрлэл
	- монитор үйлдвэрлэл
	- гар үйлдвэрлэл
	- бүх төрлийн хулгана, тоглоом удирдах гар, жижиг хэрэгслэл үйлдвэрлэл
	- компьютерын терминал үйлдвэрлэл
	- сервер компьютер үйлдвэрлэл
	- сканнер үйлдвэрлэл
	- смарт карт уншигч үйлдвэрлэл
	- виртуал бодит хамгаалалтын малгай үйлдвэрлэл
	- компьютерын прожектор (дүрс гэрэлтүүлэгч гаргагч) үйлдвэрлэл
	- механик бус үйл ажиллагаатай компьютерын терминал, бэлэн мөнгөний машин-ATM, үйлчилгээний байгууллагад карт унших машин-POS үйлдвэрлэл
	- албан ажлын олон үйл ажиллагаат тоног төхөөрөмж, тухайлбал, факс-сканнер-хувилагч зэрэг иж бүрэн үйлчилгээтэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бичигдсэн мэдээллийг дахин үйлдвэрлэх (компьютерын медиа, дуу, дүрс бичлэг гэх мэт) (1820-т),
	- компьютер, түүний дагалдах төхөөрөмжийн ашиглалтанд зориулагдсан цахилгааны эд анги үйлдвэрлэл (2610-т),
	- компьютерын дотоод, гадаад холболт үйлдвэрлэл (2610-т),
	- компьютерын тохируулгын карт, модуль, эд анги үйлдвэрлэл (2610-т),
	- модем, хадгалах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2630-т),
	- холбооны тоон унтраагуур, мэдээлэл, холбооны тоног төхөөрөмж (бридж/bridges, роутер/routers, гэйтвэй/gateways) (2630-т),
	- хэрэглэгчийн электроник эд анги, тухайлбал, CD, DVD тоглуулагч үйлдвэрлэл (2640-т),
	- телевизийн дэлгэц, монитор үйлдвэрлэл (2640-т),
	- видео тоглоомын удирдлага, дагалдах хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2640-т),
	- компьютер болон бусад төхөөрөмжид ашиглах соронзон болон оптик медиа зэрэг хэрэгслийн үйлдвэрлэл (2680-т орно).

263	Холбооны тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	2630-г харна уу.

2630	Холбооны тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид телефон утас, утсан болон агаарын, тухайлбал, радио, телевизийн нэвтрүүлгийн сигнал дамжуулах төхөөрөмж болон утасгүй холбооны тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл орно:
	- албан газрын унтраалгын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- утасгүй телефон үйлдвэрлэл
	- хувийн мэдээлэл солилцох төхөөрөмжийн (PBX) үйлдвэрлэл
	- утас, факсын төхөөрөмж, утасны автомат хариулалтын машин үйлдвэрлэл
	- мэдээлэл, холбооны технологийн төхөөрөмж, тухайлбал, гүүр/bridges, роутер, болон гэйтвэй үйлдвэрлэл
	- хүлээн авагч, дамжуулагч антенн үйлдвэрлэл
	- кабелийн телевизийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- пейжер үйлдвэрлэл
	- үүрэн утас үйлдвэрлэл
	- хөдөлгөөнт холбооны тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- радио, телевизийн студи, нэвтрүүлэх төхөөрөмж, телевизийн камер үйлдвэрлэл
	- модем, зөөгч төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- хулгайн болон галын аюулаас сэргийлэх төхөөрөмж, хяналтын газарт дохио илгээгч төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- радио, телевизийн нэвтрүүлгийг дамжуулагч үйлдвэрлэл
	- хэт улаан туяаны удирдлагын (алсын удирдлага) төхөөрөмж үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- компьютер, түүний гадаад төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2620-т),
	- хэрэглээний аудио болон видео тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2640-т),
	- цахим бүрдэл, харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн угсралтын эд анги үйлдвэрлэл (2610-т),
	- компьютерын дотоод, гадаад холболт (PC-төрөл) үйлдвэрлэл (2610-т),
	- цахим онооны самбар үйлдвэрлэл (2790-т),
	- замын гэрлэн дохио үйлдвэрлэл (2790-т орно).

264	Хэрэглээний цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2640-г харна уу.

2640	Хэрэглээний цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид гэр ахуйн хэрэглээнд зориулсан цахилгаан, аудио болон видео тоног төхөрөмж, машины мотор, нийтийн хаягийн лавлагааны систем болон өргөтгөсөн, хөгжмийн зэмсгийн үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- видео хуурцаг бичигч, хуулбарлагч төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- телевизор үйлдвэрлэл
	- телевизорийн дэлгэц, монитор үйлдвэрлэл
	- аудио бичлэг, хувилах систем үйлдвэрлэл
	- стерео тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- радио хүлээн авагч үйлдвэрлэл
	- сонсгох төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- сонирхогчийн зориулалттай видео камер үйлдвэрлэл
	- автомат хөгжим тоглуулагч үйлдвэрлэл(мөнгө хийж тоглуулагч)
	- хөгжмийн зэмсгийн өргөтгөгч, олон нийтийн хаягийн систем үйлдвэрлэл
	- микрофон үйлдвэрлэл
	- СD, DVD тоглуулагч үйлдвэрлэл
	- караоке тоглуулагч машин үйлдвэрлэл
	- чихэвч (радио, стерео, компьютер) үйлдвэрлэл
	- видео тоглоомын консол үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бичсэн медиаг дахин хуулах (комьпютерын, дуу, дүрс бичлэгийн) үйлдвэрлэл (1820-т),
	- компьютерын гадаад төхөөрөмж, компьютерын монитор үйлдвэрлэл (2620-т),
	- утасны хариултын машин үйлдвэрлэл (2630-т),
	- пейжерийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2630-т),
	- алсын удирдлага (радио, хэт ягаан туяаны) үйлдвэрлэл (2630-т),
	- нэвтрүүлэх студийн төхөөрөмж, тухайлбал, дахин үйлдвэрлэх төхөөрөмж, дамжуулагч, хүлээн авагч антенн, худалдааны видео камер үйлдвэрлэл (2630-т),
	- програм хангамжид суурилсан электрон тоглоом (дахин суурилуулахгүй) үйлдвэрлэл (3240-т орно).

265	Хэмжих, шалгах, тохируулах, хянах тоног төхөөрөмж болон бугуйн цаг, цаг үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт төрөл бүрийн үйлдвэрлэлийн болон үйлдвэрлэлийн бус зорилгоор хэмжих, шалгах, тохируулах болон хянах тоног төхөөрөмжийн үйдвэрлэл мөн цаганд суурилсан хэмжилтийн механизм, тухайлбал, ханын, бугуйн цагны болон бусад холбогдох механизм үйлдвэрлэл багтана.

2651	Хэмжих, шалгах, тохируулах, хянах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид эрэл, хайгуул, илрүүлэлт, тохируулга, удирдлага, агаарын болон далай, тэнгисийн систем, багаж хэрэгсэл; хэрэглээний автомат хяналт, тохируулагчийн үйлдвэрлэл багтана.
	Тухайлбал, дулаан, агааржуулагч, хөргөлтийн, цахилгаан хэрэгсэл; үйлдвэрлэлийн хянах төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, хэмжилтийн, дэлгэцийн, бичлэгийн, заалтын, дамжуулагч, хянагч үйлдвэрлэл: тухайлбал, дулаан хэмжигч, чийг, даралт, вакум, шатах, гүйдэл, давхрага, наалдалт, нягтрал, хүчилшил, концентраци, эргэлт; нэгтгэх (бүртгэх) шингэн хэмжигч, механизмыг тооцох; цахилгаан болон цахилгаан дохионы шинж, чанарыг шалгах, хэмжих багаж хэрэгсэл; нийлмэл материал, хий, хатуу биет, шингэн төлөв байдлын найрлага, хольц, концентрацын физик, химийн шинжилгээний лабораторийн багаж хэрэгсэл, түүний систем болон бусад хэмжилтийн, шалгалтын багаж хэрэгслийн тоног төхөөрөмж болон түүний эд анги үйлдвэрлэл орно. Мөн цахилгааны бус хэмжих, шалгах, тохируулах, удирдах болон хяналтын тоног төхөөрөмж (энгийн механик багаж хэрэгсэл) үйлдвэрлэл багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нислэгийн хөдөлгүүрийн багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- автомашинаас ялгарч буй бодисыг хэмжих тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- цаг уурын багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- физик төлөв байдлыг шалгах, хянах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- полиграф машин үйлдвэрлэл
	- цахилгаан, цахилгаан дохиог (харилцаа, холбоог оруулаад) шалгах, хянах багаж хэрэгсэл
	- цацраг туяа илрүүлэгч, хянагч багаж төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- судалгааны багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- шингэн шилэн болон 2 талт металл (эмнэлгийнхийг оруулахгүйгээр) термометр үйлдвэрлэл
	- чийг хэмжигч үйлдвэрлэл
	- устөрөгчийн хязгаар хянагч үйлдвэрлэл
	- гал хянагч үйлдвэрлэл
	- спектрометр/солонго хэмжигч үйлдвэрлэл
	- хийн шахуурга хэмжигч үйлдвэрлэл
	- хэрэглээний хэмжигч (ус, шатдаг хий гэх мэт) үйлдвэрлэл
	- гүйдэл хэмжигч, тоологч механизм үйлдвэрлэл
	- тоологч төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл
	- бөмбөг илрүүлэгч, доргилт (дохио) үүсгэгч, металл илрүүлэгч үйлдвэрлэл
	- эрэл хайгуулын, илрүүлэх, тохируулах удирдах, агаарын болон далай тэнгисийн тоног төхөөрөмж, усан доорх дуу авиаг тодорхойлогч хөвүүр тэмдэг үйлдвэрлэл
	- радиолокацийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- GPS төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- байгаль орчны хяналт, хэрэглээний автомат хяналтын төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- хэмжилт, бичлэгийн тоног төхөөрөмж (нислэгийн бичлэг) үйлдвэрлэл
	- хөдөлгөөн илрүүлэгч төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- лабораторийн шинжилгээний багаж хэрэгсэл (цусны шинжилгээний төхөөрөмж) үйлдвэрлэл
	- лабораторийн жин,инкубатор зэрэг хэмжих, шалгах олон төрлийн лабораторийн тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл
	- бусад хянах, шалгах механизм, тухайлбал, цацраг туяа илрүүлэгч төхөөрөмж, хэвлэх/полиграф машин, термометр (эмнэлгийн 2 талт металлыг оруулахгүйгээр), цаг уурын багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- утсанд хариулагч машин үйлдвэрлэл (2630-т),
	- эмнэлгийн шалгалт, цацраг туяа ялгаруулагч төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2660-т),
	- оптик байрлалын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2670-т),
	- хэлж бичүүлэгч машин үйлдвэрлэл (2817-т),
	- энгийн механик хэмжилтийн багаж хэрэгсэл (туузан хэмжигч, компас) (үндсэн материалын хэрэглээнээс хамаарах тул зохих үйлдвэрлэлийн ангийг харах),
	- үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг хянах төхөөрөмжийг суурилуулах үйл ажиллагаа (3320-т орно).

2652	Бугуйн цаг, цаг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид ханын болон бугуйн цаг, хугацаа хэмжигч механизм болон тэдгээрийн эд анги үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл багтана:
	- бүх төрлийн ханын болон бугуйн цаг, цагны удирдлагын самбарын төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- ханын болон бугуйн цагны гэр, үнэт металлын гэр үйлдвэрлэл
	- цагны бичлэгийн төхөөрөмж, хэмжих, бичих төхөөрөмж болон ханын болон бугуйн цагны хэмжилтийг харуулах интервал синхрон хөдөлгөөнт мотор үйлдвэрлэл: хэмжигч метр; цагны хугацаа; цаг хугацаа, өдөр тамга; цаг хугацааг тодорхойлогчийн үйл ажиллагаа
	- синхрон моторт болон цаган хөдөлгүүрт ханын болон бугуйн цагны асаах болон бусад унтраагуур: цагийг цоожлох
	- ханын болон бугуйн цагны төхөөрөмж үйлдвэрлэл: бүх төрлийн ханын болон бугуйн цагны хөдөлгөөн; пүрш, нүүр, үнэт чулуу, гар, таваг, гүүр болон бусад эд анги; гадар гэр болон бусад бүх материалын төрлийн хайрцаг, гэр

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- төмөр биш туузан цаг (хуванцар, даавуу, савхи), үйлдвэрлэл (1512-т),
	- үнэт металлын туузан цаг үйлдвэрлэл (3211-т),
	- үнэт металлын бус туузан цаг үйлдвэрлэл (3212-т орно).

266	Цацраг туяа ялгаруулагч төхөөрөмж, цахилгаан эмчилгээ, заслын тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл

	2660-г харна уу.

2660	Цацраг туяа ялгаруулагч төхөөрөмж, цахилгаан эмчилгээ, заслын тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид цахилгаан эмчилгээ, мэс заслын тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл тухайлбал, соронзон цуурай дүрслэгч төхөөрөмж, эмнэлгийн хэт авианы төхөөрөмж, зүрхний үйл ажиллагааг жигд болгох төхөөрөмж, сонсголын аппарат, цахилгаан кардиограф, цахилгаан эмчилгээний эндоскоп төхөөрөмж, цацраг туяа эмчилгээний багаж хэрэгсэл, ашиглалтын хоолой тухайлбал, оношлогоо, эмчилгээ, үйлдвэрлэл, шинжлэх ухаан, судалгаа, үнэлгээний зэрэг төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл орно. Хэт ягаан туяа нь бета, гамма, Х-туяа болон бусад цахилгаан цэнэгтэй туяаны хэлбэртэй байж болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хэт ягаан туяаны багаж хэрэгсэл, хоолой (үйлдвэрлэлийн, оношлогооны, эмчилгээний, судалгааны, шинжилгээний) үйлдвэрлэл
	- Х-ray рентген туяаны төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- СТ сканнерын төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- ПET сканнер үйлдвэрлэл
	- MRI төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- эмчилгээний лазер төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- эмчилгээний эндоскоп төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- хүнс, сүүний хэт туяаны төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- лабораторийн шинжилгээний төхөөрөмж, цусны шинжилгээний төхөөрөмж (2561-m орно).

267	Оптик багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл

	2670-г харна уу.

2670	Оптик багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид нүдний томруулах шил, оптик төхөөрөмж тухайлбал, дуран, микроскоп (электрон, протоноос бусад), телескоп, призм, линз (офтальмикийг оруулахгүй); линзийг өнгөлөх, бүрэх (офтальмикаас бусад); линз суулгах (офтальмикаас бусад), зураг авах тухайлбал, гэрэлт метр, камер зэрэг тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- оптик толь үйлдвэрлэл
	- оптик бууны харааны төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- оптик байрлалын төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- оптик суулгагчийн нарийвчлалын багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- оптик харьцуулагч үйлдвэрлэл
	- киноны камер, тоон камер үйлдвэрлэл
	- хөдөлгөөнт зураг, слайд үзүүлэгч үйлдвэрлэл
	- дээд зэргийн тунгалаг чанартай прожектор үйлдвэрлэл
	- оптик хэмжилтийн болон хяналтын механизм, багаж хэрэгсэл (галын хяналтын төхөөрөмж, зураг авах гэрлийн зай, хүрээ ологч) үйлдвэрлэл
	- линз, оптик микроскоп, дуран, телескоп үйлдвэрлэл
	- суурилуулсан лазер үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- компьютерын прожектор үйлдвэрлэл (2620-т),
	- худалдааны телевизор, видео камер үйлдвэрлэл (2630-т),
	- гэр ахуйн зориулалттай видео камер үйлдвэрлэл (2640-т),
	- лазерийн нэгдэл ашигласан бүтэн төхөөрөмж, машин, тоног төхөөрөмжийн ангийг харах (тухайлбал, эмнэлгийн лазер төхөөрөмж) төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2660-т),
	- фото хувилагч машин үйлдвэрлэл (2817-т),
	- офтальмик /эмнэлгийн зориулалттай тоног төхөөрөмж/ бараа үйлдвэрлэл (3250-т орно).

268	Соронзон болон оптик мэдээллийн хэрэгслийн үйлдвэрлэл

	2680-г харна уу.

2680	Соронзон болон оптик мэдээллийн хэрэгслийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид соронзон болон оптик мэдээлэл бичигч, тухайлбал, хооосон соронзон аудио, видео хуурцаг, хоосон диск, хоосон оптик диск болон хатуу медианы төхөөрөмж үйлдвэрлэл орно.

	Бичигдсэн медиаг дахин үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (компьютерийн медиа, дуу, дүрс бичлэг) 1820-т орно.

27	Цахилгаан тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт цахилгаан эрчим үйлдвэрлэх, хуваарилах, ашиглахад зориулсан цахилгаан тоног төхөөрөмж багтана. Мөн цахилгаан гэрэл, дохиоллын тоног төхөөрөмж, гэр ахуйн цахилгаан хэрэгслийн үйлдвэрлэл орно.

	Энэ дэд салбарт электроникийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (26 дугаар дэд салбарыг харах) орохгүй.

271	Цахилгаан хөдөлгүүр, үүсгүүр, хувиргагч, цахилгаан эрчим хүчийг хуваарилах болон хянах аппарат хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2710-г харна уу.

2710	Цахилгаан хөдөлгүүр, үүсгүүр, хувиргагч, цахилгаан эрчим хүчийг хуваарилах болон хянах аппарат хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид цахилгаан үүсгэх, хуваарилах, тусгай хувиргах төхөөрөмж; цахилгаан хөдөлгүүр, үүсгүүр, эдгээрийн иж бүрдэл; асаалтын тоног төхөөрөмж, асаалтын самбар; релей болон үйлдвэрлэлийн хяналтын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл орно.
	Энэ ангийн цахилгаан тоног төхөөрөмж нь цахилгаан хүчдэлийн хуваарилалтын түвшний ажиллагаанд чиглэгдэнэ.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэлийг хамааруулна:
	- хуваарилалтын трансформатор цахилгаан үйлдвэрлэл
	- гагнуурын трансформатор үйлдвэрлэл
	- гэрэл цацруулах бөмбөлөг үйлдвэрлэл (тухайлбал, хувиргагч)
	- цахилгаан эрчим хүчийг хуваарилах трансформаторын дэд станцын үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хүчдэлийн тохируулгыг дамжуулах болон хуваарилах хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хөдөлгүүрийн үйлдвэрлэл (дотоод шаталтат хөдөлгүүр орохгүй)
	- цахилгаан үүсгүүр (дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн тогтмол гүйдлийн хувиргагч батерей цэнэглэгч орохгүй) үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хөдөлгүүрийн иж бүрдэл үйлдвэрлэл (уурын турбин цахилгаан үүсгүүрийн иж бүрдэл орохгүй)
	- цахилгааны эргэлтийн унтраалга, таслагч үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хуваарилалтын хянах самбар үйлдвэрлэл
	- цахилгаан релей үйлдвэрлэл
	- цахилгаан холбох самбарын хоолой үйлдвэрлэл
	- цахилгаан гал хамгаалагч үйлдвэрлэл
	- цахилгааны холболтын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- цахилгааны холболтын хэрэгсэл үйлдвэрлэл (цахилгаан машин хэрэгслийн асаах товчлуур, унтраалга, ороомог, таслагч орохгүй)
	- цахилгаан үүсгүүрийн иж бүрдлийн зүрхэвч гол үйлдвэрлэл
	- үйлдвэрлэлийн аргаар цахилгаан ороомог ороох үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хувиргах, холбох хэрэгслийн электрон бүрдэл хэсгүүдийн үйлдвэрлэл (2610-т),
	- орчны хяналтын болон үйлдвэрлэлийн үйл явцын хяналтын багаж хэрэгслийн үйлдвэрлэл (2651-т),
	- цахилгаан гүйдлийн эргэлтийн холбох хэрэгсэл үйлдвэрлэл, тухайлбал, асаах товчлуур, унтраалга зэрэг (2733-т),
	- гагнуурын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2790-т),
	- хувьсах гүйдлийг тогтмол гүйдэлд хувиргагч үйлдвэрлэл (2790-т),
	- уурын турбин үүсгүүр үйлдвэрлэл (2811-т),
	- дотоод шаталтат хөдөлгүүр, цахилгаан үүсгүүр үйлдвэрлэл (2930-т орно).

272	Батерей (зай хураагуур) болон аккумлятор үйлдвэрлэл

	2720-г харна уу.

2720	Батерей (зай хураагуур) болон аккумлятор үйлдвэрлэл

	Дахин цэнэглэх болон цэнэглэхгүй зай хураагуур үйлдвэрлэл энэ ангид багтана:
	- анхдагч гүйдэл үүсгэгч электродын сав болон анхдагч зай хураагуур үйлдвэрлэл: манганы диоксид, мөнгөн усны диоксид, мөнгөний диоксид гэх мэтийг агуулсан гүйдэл үүсгэгч электродын сав (аккумлятор)
	- дараах бүрдэл хэсгүүдийг агуулсан цахилгаан аккумлятор үйлдвэрлэл: тусгаарлагч, хайрцаг, дамжуулагч
	- хар тугалганы хүчлийн зай хураагуур үйлдвэрлэл
	- никель-кадми (NiCad) зай хураагуур үйлдвэрлэл
	- никель-манган (NiMH) зай хураагуур үйлдвэрлэл
	- литиум (lithium) зай хураагуур үйлдвэрлэл
	- хуурай электролиз бүхий зай хураагуур үйлдвэрлэл
	- шингэн электролиз бүхий зай хураагуур үйлдвэрлэл

273	Цахилгаан утас, кабель болон утас бүхий хэрэгслийн үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт материалын төрлөөс хамаарахгүйгээр гүйдэл дамжуулдаг болон гүйдэл дамжуулдаггүй утас, түүний бүрдэл хэсгийн үйлдвэрлэл багтана. Мөн энэ бүлэгт утас бүрэх болон шилэн кабель үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа орно.

2731	Шилэн кабель үйлдвэрлэл

	Энэ ангид өгөгдөл, дуу, дүрс дамжуулах зориулалттай шилэн кабель үйлдвэрлэл орно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг орохгүй:
	- шилэн утас болон хоёр талт, тээглүүр бүхий утас үйлдвэрлэл (2310-т),
	- оптик кабель сүлжээ эсвэл холбогчууд эсвэл бусад нэмэлт хэрэгслийн иж бүрдэл үйлдвэрлэл (зориулалтаас нь хамаарч 2610-т орно).

2732	Бусад электрон болон цахилгаан утас, кабель үйлдвэрлэл

	Энэ ангид ган, зэс, хөнгөн цагаанаар хийсэн тусгаарлагчтай утас, кабель үйлдвэрлэл орно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- утас (шулуун) үйлдвэрлэл (2410, 2420-т),
	- компьютер, хэвлэх төхөөрөмж /принтер/-ийн кабель, USB кабель, түүнтэй төстэй кабель эсвэл түүний бүрдэл хэсгийн иж бүрдэл үйлдвэрлэл (2610-т),
	- автомашины эд ангийн кабель утас эсвэл түүний бүрдэл хэсгийн иж бүрдэл үйлдвэрлэл (2930-т орно).

2733	Утас бүхий хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид ямар материалаар хийснээс үл хамаарч цахилгаан гүйдлийг дамжуулах болон дамжуулахгүй утас бүхий хэрэгсэл үйлдвэрлэл хамрагдана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- цахилгаан дамжуулагч үйлдвэрлэл (холбох хэрэгсэл орохгүй)
	- GFCI(цахилгаан гүйдлийг таслагч) үйлдвэрлэл
	- гэрлийн патрон үйлдвэрлэл
	- гэрлийн эсэргүүцэл болон цахилгаан ороомог үйлдвэрлэл
	- цахилгаан утас бүхий хэрэгслийн холбогчуудын үйлдвэрлэл (тухайлбал, даруул, товчлуур, унтраалга, холбогч хэрэгслүүд)
	- цахилгааны төгсгөл болон залгуур үйлдвэрлэл
	- цахилгаан утас бүхий хэрэгслийн хайрцаг үйлдвэрлэл (тухайлбал, холбох, төгсгөх, залгах, асаах хэрэгслийн хайрцаг)
	- ус дамжуулах цахилгаан хоолой угсрах үйлдвэрлэл
	- дамжуулагчийн тулгуур болон шугамын техник хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- хуванцар холбоос, хайрцаг түүнтэй төстэй ижил хуванцар тулгуур шугамыг багтаасан, хуванцар цахилгаан гүйдэггүй цахилгаан утасны схем үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шаазан тусгаарлагч үйлдвэрлэл (2393-т),
	- холбогч, залгуурын электрон бүрдэл хэсгийн үйлдвэрлэл (2610-т орно).

274	Цахилгаан гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2740-г харна уу.

2740	Цахилгаан гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид цахилгаан чийдэн, чийдэнгийн хоолой болон түүний бүрдэл хэсэг эд анги (цахилгаан чийдэнгийн хоосон шил орохгүй); суурьтай цахилгаан гэрэл (автомашины гэрэл орохгүй); цахилгаан бус гэрэлтүүлэх хэрэгсэл; суурьтай гэрлийн хэрэгслийн бүрдэл хэсэг (гүйдэл дамжуулагч утас бүхий хэрэгсэл орохгүй) зэргийн үйлдвэрлэл хамрагдана.
	Цахилгааны бус гэрлийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл мөн энэ бүлэгт орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- цэнэглэдэггүй, улайсдаг, цацруулалттай, ультра-хөх ягаан, инфра-улаан гэх мэт чийдэн, суурьтай чийдэн үйлдвэрлэл
	- таазны, суурьтай чийдэн үйлдвэрлэл
	- олон жижиг гэрлээс бүрдсэн таазны чийдэн (chandeliers) үйлдвэрлэл
	- ширээний чийдэн (ө.х суурьтай гэрэл) үйлдвэрлэл
	- гэрлэн чимэглэл үйлдвэрлэл
	- гацуур модны гэрлэн чимэглэл үйлдвэрлэл
	- цахилгаан гэрлэн зул үйлдвэрлэл
	- гар чийдэн, гэрэл зургийн чийдэн үйлдвэрлэл
	- шавьжийн эсрэг цахилгаан чийдэн үйлдвэрлэл
	- бусад гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл (карбидын, цахилгаан, хийн, шатахууны, керосины гэрэл гэх мэт)
	- прожекторын чийдэн үйлдвэрлэл (автомашиных орохгүй)
	- гудамжны суурьтай чийдэн (замын хөдөлгөөний гэрэл орохгүй) үйлдвэрлэл
	- тээврийн хэрэгслийн гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл (ө.х автомашин, онгоц, завь) үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- суурьтай гэрлийн шилэн эд анги үйлдвэрлэл (2310-т),
	- суурьтай гэрлийн гүйдэл дамжуулах утас бүхий хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2733-т),
	- суурьтай гэрэл бүхий таазны сэнс эсвэл угаалгын өрөөний агааржуулагч үйлдвэрлэл (2750-т),
	- замын хөдөлгөөний гэрэл, явган хүний замын дохиоллын хэрэгсэл гэх мэт цахилгаан дохиоллын хэрэгсэл үйлдэрлэл (2790-т орно).

275	Гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2750-г харна уу.

2750	Гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид жижиг цахилгаан хэрэгсэл, гэр ахуйн зориулалттай агааржуулагч, сэнс, тоос сорогч, цахилгаан шат, гэр ахуйн чанах, буцалгах хэрэгсэл, гэр ахуйн зориулалттай угаалгын машин, хөргөгч, босоо болон хайрцган хөлдөөгч болон аяга, таваг угаагч, ус халаагч гэх зэрэг бусад цахилгаан ба цахилгаан бус гэр ахуйн хэрэгсэл үйлдвэрлэл орно. Мөн энэ ангид цахилгаан, хий эсвэл бусад шатахууны эх үүсвэр бүхий хэрэгслийн үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл: хөргөгч, хөлдөөгч, аяга, таваг угаагч, угаагч, хатаагч машин, тоос сорогч, гутал тослогч, хог цуглуулагч, кофе нунтаглагч, хутгагч, жүүс шахагч, бөглөө онгойлгогч, цахилгаан сахлын машин, цахилгаан шүдний сойз болон бусад хувийн эрүүл ахуйн цахилгаан хэрэгсэл, хутга ирлэгч, агааржуулагч
	- гэр ахуйн цахилгаан дулааны хэрэгсэл үйлдвэрлэл: цахилгаан ус халаагч, цахилгаан хөнжил, цахилгаан хатаагч, сам, сойз, үс ороогч, цахилгаан индүү, агаар халаагч, гэр ахуйн зөөврийн сэнс, цахилгаан зуух, богино долгионы зуух; буцалгагч, халуун тогоо, шарагч, кофе эсвэл цай буцалгагч, хайруулын таваг, шарах шүүгээ, сорох шүүгээ, цахилгаан халаах резистор гэх мэт;
	- гэр ахуйн цахилгаан бус чанах, халаах хэрэгсэл үйлдвэрлэл: цахилгаан бус агаар халаагч, чанах зуух, хийн болон шатахуун ашиглах зуух, ус халаагч, чанах хэрэгсэл, орон байр халаагч

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- худалдааны болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай хөргөгч, хөлдөөгч, өрөөний агааржуулагч, дээврийн сэнс, үүдний агаар халаагч, худалдааны зориулалттай халаагч сэнс, худалдааны зориулалттай чанах тоног төхөөрөмж; худалдааны зориулалттай угаах, хуурай цэвэрлэгээний, шахах тоног төхөөрөмж; худалдаа, үйлдвэрлэл, аж ахуйн зориулалттай тоос сорогч үйлдвэрлэл (дэд салбар 28-т),
	- гэр ахуйн зориулалттай оёдлын машин үйлдвэрлэл (2826-т),
	- тоос сорох төвлөрсөн системийг суурилуулах үйл ажиллагаа (4329-т орно).

279	Цахилгаан бусад тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	2790-г харна уу.

2790	Цахилгаан бусад тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид хөдөлгүүр, үүсгүүр, трансформатор, зай хураагуур болон аккумлятор, кабель утас, бүхий хэрэгсэл, гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл, гэр ахуйн хэрэгслээс бусад жижиг цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл орно:
	- зай хураагуур цэнэглэгч үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хаалга онгойлгох, хаах хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хонх үйлдвэрлэл
	- хэт авианы цэвэрлэгээний машин үйлдвэрлэл (лабораторийн болон шүдний эмнэлэгийнх орохгүй)
	- шарлагын ор үйлдвэрлэл
	- тохируулагч аппарат, түлшний электродын хайрцаг, тохируулдаг болон тохируулдаггүй цахилгаан хураагуур (тог баригч) үйлдвэрлэл
	- тог баригч, цахилгаан хураагуур үйлдвэрлэл (UPS)
	- цахилгааны хэлбэлзэл арилгагч үйлдвэрлэл
	- тусгаарлагч, холбогчтой цахилгаан хэрэгслийн утас, уртасгагч болон тусгаарлагчтай бусад цахилгаан утас үйлдвэрлэл
	- нүүрстөрөгчийн болон бал чулуун электрод, контакт, нүүрстөрөгчийн болон бал чулуун бусад цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- хурдасгуур үйлдвэрлэл
	- цахилгаан конденсатор, резистор болон түүнтэй төстэй хэрэгсэл, хурдасгуур үйлдвэрлэл
	- электромагнет (цахилгаан соронзон) үйлдвэрлэл
	- яндангийн дуу, дохионы үйлдвэрлэл
	- онооны цахилгаан самбар үйлдвэрлэл
	- дохионы цахилгаан үйлдвэрлэл
	- замын хөдөлгөөний гэрэл, явган хүний замын дохиоллын хэрэгсэл гэх мэт цахилгаан дохиоллын хэрэгсэл үйлдэрлэл
	- цахилгаан тусгаарлагч (шилэн болон шаазан орохгүй), үндсэн металлан цахилгааны хоолой тохируулгын хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- төмрийн гар гагнуур ороод цахилгаан гагнуурын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шаазан цахилгаан тусгаарлагч үйлдвэрлэл (2393-т),
	- нүүрстөрөгчийн болон бал чулуун утас болон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (электрод болон цахилгаан хэрэгсэл орохгүй) (2399-т),
	- электрон конденсатор, электрон резистор болон түүнтэй төстэй зүйлс, цахилгаан хэрэгслийн шулуутгагч эд анги, цахилгаан гүйдэл тохируулагч, нэгдсэн цахилгаан гүйдлийн хүчдэл хөрвүүлэгч, электрон конденсатор, цахилгаан эсэргүүцэгч болон тэдгээртэй ижил тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2610-т),
	- трансформатор, хөдөлгүүр, генератор, холбох хэрэгсэл, релей болон үйлдвэрлэлийн хяналтын аппарат үйлдвэрлэл (2710-т),
	- зай хураагуур үйлдвэрлэл (2720-т),
	- холбооны болон цахилгааны утас, гүйдэл дамжуулах болон дамжуулдаггүй утас бүхий хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2733-т),
	- гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2740-т),
	- гэр ахуйн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2750-т),
	- цахилгааны бус гагнуурын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2819-т),
	- нүүрстөрөгчийн болон бал чулуун зүлгүүр, өнгөлөгч үйлдвэрлэл (2819-т),
	- генератор, хувьсгуур (релей) автомашины цахилгаан хэрэгсэл, очлуур, очлуурын утас, цахилгаан хаалга, цонхны систем, гүйдэл тохируулагч үйлдвэрлэл (2930-т),
	- төмөр зам, трамбай, усан зам, авто зам, авто зогсоол, агаарын замын механик, электрон механик, дохиолол, аюулгүйн, замын хөдөлгөөний тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (3020-т орно).

28	Дээрх дэд салбарт ороогүй бусад машин, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт механик эсвэл дулааны аргаар материалын боловсруулалт хийх машин тоног төхөөрөмж (тухайлбал, гар хөшүүрэг, шүршүүр, жигнэх эсвэл багцалж боох) –ийн үйлдвэрлэл орно. Мөн тэдгээрийн хүч үүсгэх, хүчний үйлчлэлээр ажиллах механик эд анги, анхдагч бүрдэл хэсгийн тусгай зориулалтын эд анги багтана. Энд аж үйлдвэр, барилга, иргэний инженерийн барилга, хөдөө аж ахуй эсвэл гэр ахуйд хэрэглэх зориулалтаас үл хамааран суурин болон хөдөлгөөнт гар багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл орно. Энэ дэд салбарт зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалттай тусгай багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл мөн хамаарна.
	Энэ дэд салбарт ЭЗБТҮАСА-ийн зарим дэд салбаруудад хэрэглэх жижиг багцад хамаарах тусгай зориулалтын машин үйлдвэрлэл, нийтлэг ашиглагдах төрөл бүрийн машин буюу ерөнхий зориулалтын машин үйлдвэрлэлийг ялган ангилсан.

	Дээрх дэд салбаруудад ороогүй үйлдвэрлэлийн үйл явцад ашиглагдах болон ашиглагдахгүй тусгай зориулалтын бусад машин үйлдвэрлэл энэ дэд салбарт орно.

	Энэ дэд салбарт ерөнхий зориулалтын металл эдлэл үйлдвэрлэл (25 дугаар дэд салбар), хяналтын хэрэгсэл компьютерын тоног төхөөрөмж, хэмжих, шалгах тоног төхөөрөмж, цахилгаан хуваарилах, хянах аппарат үйлдвэрлэл (26 ба 27 дугаар дэд салбар), ерөнхий зориулалтын моторт тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл ( 29 ба 30 дугаар дэд салбар) орохгүй.

281	Ерөнхий зориулалтын машин үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт ерөнхий зориулалтын өөрөөр хэлбэл, ЭЗБТҮАСА-ийн бүхий л дэд салбарт өргөн ашиглагдах машин үйлдвэрлэл багтана. Бизнесийн бусад үйл ажиллагаанд ашиглагдах бусад машин тоног төхөөрөмж болон тэдгээрийн туслах эд анги үйлдвэрлэл орно.

2811	Онгоц, автомашин, мотоциклийн хөдөлгүүр, турбин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- авто машин, онгоцны тийрэлтэт хөдөлгүүрийг оруулахгүйгээр дотоод шаталтат хөдөлгүүр үйлдвэрлэл: усан онгоцны хөдөлгүүр; төмөр замын хөдөлгүүр
	- бүх төрлийн дотоод шаталтат хөдөлгүүр, дизель хөдөлгүүрийн бүлүүр (поршень), бүлүүрийн гол (гильц), карбюратор үйлдвэрлэл
	- дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн түлшний цорго (порсунк) үйлдвэрлэл
	- турбин болон түүний эд анги үйлдвэрлэл: уурын болон бусад ууршилтын турбин; усны турбин, түүний дамар болон тохируулагч; салхин турбин; турбо сэнс болон тийрэлтэт онгоцны турбо хөдөлгүүрийг оруулахгүйгээр хийн турбин
	- уурын зуух-турбины иж бүрдэл үйлдвэрлэл
	- турбин-генераторын иж бүрдэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цахилгаан генератор үйлдвэрлэл (турбин генераторын иж бүрдэл орохгүй) (2710-т),
	- моторт генераторын иж бүрдэл үйлдвэрлэл (турбинт генераторыг оруулахгүй) (2710-т),
	- цахилгаан тоног төхөөрөмж, дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн эд анги үйлдвэрлэл (2790-т),
	- автомашин, онгоцны эсвэл тийрэлтэт хөдөлгүүрийн үйлдвэрлэл (2910, 3030, 3091-т),
	- турбо хөдөлгүүр, турбо сэнс үйлдвэрлэл (3030-т орно).

2812	Хийн болон шингэн эрчим хүчээр ажиллах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шингэн, хийн бүрдэл хэсгүүдийн үйлдвэрлэл (шингэний шахуурга насос, усан хийн болон шингэн цилиндр, хийн болон шингэний хавхлаг цорго, хий болон шингэний дамжуулах хоолой орно)
	- хийн системд ашиглах агаар бэлтгэх тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- хийн болон шингэн хүчдэл үйлдвэрлэл
	- гидравлик (усан) дамжуулах төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- компрессорын үйлдвэрлэл (2813-т),
	- хий, шингэний бус төхөөрөмжийн шахуурга, хавхлаг үйлдвэрлэл (2813-т),
	- механик дамжуулах тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл (2814-т орно).

2813	Шахуурга, компрессор, цорго, хавхлаг зэрэг бусад төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- агаарын эсвэл вакум шахуурга, агаарын эсвэл бусад хийн компрессор үйлдвэрлэл
	- шингэний хэмжих хэрэгсэлтэй, хэрэгсэлгүй шахуурга үйлдвэрлэл
	- дотоод шаталтат хөдөлгүүрт зориулсан шахуурга үйлдвэрлэл: автомашины тосны, усны болон түлшний шахуурга үйлдвэрлэл
	- тохируулгат хавхлаг, урсгах цорго зэрэг үйлдвэрлэлийн зориулалттай хавхлаг, цорго үйлдвэрлэл
	- ариун цэврийн хавхлаг, цорго үйлдвэрлэл
	- дулааны хавхлаг, цорго үйлдвэрлэл
	- гар шахуурга (насос) үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг орохгүй:
	- хатууруулсан, хүхэржүүлсэн резинэн, шилэн эсвэл эрдэс материалаар хийсэн хавхлаг үйлдвэрлэл (2219, 2310 эсвэл 2393-т),
	- усан хийн дамжуулах төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2812-т),
	- дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн түлшний цорго (порсунк) үйлдвэрлэл (2811-т орно).

2814	Холхивч, араа, дамжуулах, холбох эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үрлэн болон савхан холхивч, түүний эд анги үйлдвэрлэл
	- механик энерги дамжуулах төхөөрөмж үйлдвэрлэл: дамжуулах гол, тахир гол; гэр ахуйн зориулалттай холхивч болон шулуун голт холхивч
	- араа, хурдны хайрцаг болон бусад хурд өөрчлөх хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- цоожлогч, дамжуулагч ремень үйлдвэрлэл
	- сэнс, хүрд, дамар үйлдвэрлэл
	- гинжин холбоос үйлдвэрлэл
	- хүч дамжуулагч үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бусад гинж үйлдвэрлэл (2599-т),
	- холхивч (цахилгаан соронзон) үйлдвэрлэл (2930-т),
	- автомашин буюу онгоцны эд анги болох цахилгаан дамжуулах иж бүрдэл үйлдвэрлэл (дэд салбар 29, 30-т орно).

2815	Зуух, плитка, хийн зуух үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- цахилгааны, аж үйлдвэрийн бусад, лабораторийн хог шатаах зуухны үйлдвэрлэл
	- халаагч үйлдвэрлэл
	- бүх талаас нь халаах, дүрдэг халаагуурын үйлдвэрлэл
	- өрхийн цахилгааны бус тогтмол халаалтын тоног төхөөрөмж, нарны халаагууртай төстэй, уурын халаагуур, тосоор халаах (зуухтай ижил) болон халаалтын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- орон сууцны зориулалттай цахилгаан зуух (цахилгааны хүчээр болон агаар сорох зуух, халуун шахуурга гэх мэт), ердийн өрхий цахилгааны бус агаар сорох зуух үйлдвэрлэл
	- галлах механик төхөөрөмж, төмөр тор, үнс гаргах гэх мэт машин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гэрийн зуух үйлдвэрлэл (2750-т),
	- хөдөө аж ахуйн хатаагч үйлдвэрлэл (2825-т),
	- талх баригч зуух үйлдвэрлэл (2825-т),
	- модон, цаасны зутан, картон цаасны хатаагч үйлдвэрлэл (2829-т),
	- мэс заслын ариутгалын лабораторийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3250-т),
	- лабораторийн зуух (шүдний ) үйлдвэрлэл (3250-т орно).

2816	Өргөх, ачих, буулгах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг оруулна:
	- гар ажиллагаатай эсвэл цахилгаанаар ажиллах өргөх, ачих, буулгах машин үйлдвэрлэл: дамар хүрдний тоног төхөөрөмж болон өргөх шат, өргөх хэрэгсэл, хөшүүрэг; сунадаг сумтай хүнд даацын кран, кран, хөдөлгөөнт өргөх хэрэгсэл, өргөгч тээгч гэх мэт; ажлын ачааны машин, цахилгаан шат угсралт эсвэл гар хөшүүргийн багаж хэрэгсэл, үйлдвэрт ашиглах зориулалттай араат өргөх, тээвэрлэх хэрэгсэл (гар тэргэнцэрийг оруулна); өргөх, ачих, буулгах зориулалттай үйлдвэрлэлийн робот, механик хийн шахуургаар өргөх хэрэгсэл
	- конвейр, дамжуургын шугам үйлдвэрлэл
	- лифт, цахилгаан шат, урсдаг шатны үйлдвэрлэл
	- газраас дээш өргөх цахилгаан шатны хөшүүргийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газар ашиглагдах конвейр, тасралтгүй урсах элеватор үйлдвэрлэл (2824-т),
	- экскаваторын утгуур, ухаж ачих машин үйлдвэрлэл (2824-т),
	- үйлдвэрлэлийн төрөл бүрийн зориулалтаар ашиглагдах робот үйлдвэрлэл (2829-т),
	- хөвөгч өргөгч цамхаг, төмөр замын болон машин дээрх өргөгч цамхаг үйлдвэрлэл (3011, 3020-т),
	- цахилгаан өргүүр суурилуулах үйлдвэрлэл (4329-т орно).

2817	Албан тасалгааны машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (компьютер, түүний хадгалах тоног төхөөрөмж орохгүй)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- тооцоолох машин үйлдвэрлэл
	- бэлэн мөнгө тоолох машин үйлдвэрлэл
	- цахилгаан болон цахилгаан биш тоон машин үйлдвэрлэл
	- шуудан, бичиг захидал хэмжигч, захидал дугтуйлах машин (дугтуй наах, марк наах хаяглах машин; захидал задлах, ялгах, шалгах машин), эмхлэх, цэгцлэх машин үйлдвэрлэл
	- бичгийн машин үйлдвэрлэл
	- стенограф машин үйлдвэрлэл
	- оффисын зориулалттай хавтаслах машин үйлдвэрлэл (ө.х хуванцар эсвэл хуудсан материал хавтаслах)
	- чек бичигч машин үйлдвэрлэл
	- зоосон мөнгө тоолох, хадгалах машин үйлдвэрлэл
	- харандаа үзүүрлэгч үйлдвэрлэл
	- бичгийн үдээс дарагч болон үдээс авагч үйлдвэрлэл
	- цуварч гаргах машин үйлдвэрлэл
	- хуваарилалтын туузан шугам үйлдвэрлэл
	- нүх гаргагч цоолтуур үйлдвэрлэл
	- мөнгө тоологч гар ажиллагаатай төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл
	- зураг хувилах машин үйлдвэрлэл
	- принтерийн хор үйлдвэрлэл
	- хар самбар; цагаан самбар болон маркерын самбар үйлдвэрлэл
	- бичлэг хийгч машин үйлдвэрлэл

	Компьютер, түүний хадгалах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл 2620-т орно.

2818	Гар удирдлагатай багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид цахилгаан, цахилгаан бус мотортой эсвэл хийн шахуургатай гар багаж үйлдвэрлэл: дугуй эсвэл урт хөрөө, өрөм болон алхтай өрөм, гар зүлгүүр, хийн хадаас хадагч, хасуур, кофе нунтаглагч, бичгийн хавчаар, хийн шахуургаар ажилладаг хадаас буудагч, харуул, хайч ба бахь, эрэг чангалах түлхүүр, тахны хадаас авагч гэх мэт үйлдвэрлэл багтана.

2819	Ерөнхий зориулалтын бусад машин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гол хэсгүүдийн бүрдлийг оруулаад үйлдвэрлэлийн зориулалттай хөргөгч, хөлдөөгч үйлдвэрлэл
	- авто машин агааржуулагч, агааржуулагч үйлдвэрлэл
	- ахуйн бус зориулалттай сэнс үйлдвэрлэл
	- хэмжих, жигнэх машин үйлдвэрлэл (лабораторийн нарийн мэдрэмжтэй жигнүүрээс бусад): гэр ахуйн хэрэглээний болон дэлгүүрийн зориулалттай бүх төрлийн жин
	- шингэн зүйлийг шүүх, цэвэршүүлэх машин үйлдвэрлэл
	- шингэн болон нунтаг зүйлийг цацах, шүрших төхөөрөмж үйлдвэрлэл: шүршдэг буу, гал унтраагч, элс, шороо цацагч машин, уураар цэвэрлэх машин гэх мэт.
	- савлах баглах, боох машин үйлдвэрлэл: савлах, таглах, тамгалах, шошго наах машин гэх мэт.
	- шил цэвэрлэх, хатаах машин үйлдвэрлэл
	- газрын тос боловсруулах, химийн болон ундаа үйлдвэрлэлийн зориулалттай нэрэх, цэвэршүүлэх төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- дулаан тохируулагч үйлдвэрлэл
	- агаар эсвэл хийг шингэрүүлэгч машин үйлдвэрлэл
	- хийн генератор үйлдвэрлэл
	- хувцас, цаас гэх мэт дээр дардас дарах эсвэл бусад эргэлдэгч машин болон цилиндр, бусад эд ангиуд (металл, шилнийх орохгүй) үйлдвэрлэл
	- центрифуг үйлдвэрлэл (хувцас хатаагч, цөцгий ялгагч орохгүй)
	- резинэн жийргэвч болон түүнтэй төстэй бүрдэл хэсэг, ижил материалаас бүтсэн бүрхэвч үйлдвэрлэл
	- жижиг зүйлс худалдаалах автомат машин үйлдвэрлэл
	- ерөнхий зориулалтын машины эд анги үйлдвэрлэл
	- дээврийн агааржуулагч сэнс үйлдвэрлэл (дээврийн сэнс вентилятор гэх мэт)
	- тэнцүүлэгч, туузан метр болон түүнтэй төстэй гар багаж, механикчийн нарийн хэмжүүрийн багаж үйлдвэрлэл (оптик багаж орохгүй)
	- цахилгааны бус гагнуурын төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- төмөр замын cуман шилжүүлгийн татах мотор, татуурга, холбоос үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нарийн хэмжүүрийн жин (лабораторийн зориулалттай) үйлдвэрлэл (2651-т),
	- гэр ахуйн хөргөх, хөлдөөх төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2750-т),
	- гэр ахуйн зориулалттай сэнс үйлдвэрлэл (2750-т),
	- цахилгаан гагнуурын хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2790-т),
	- хөдөө аж ахуйн шүршигч машин үйлдвэрлэл (2821-т),
	- металл болон шилэн ороомог, цилиндрийн үйлдвэрлэл (2823, 2829-т),
	- хөдөө аж ахуйн хатаагч, хүнсний бүтээгдэхүүнийг шүүх эсвэл цэвэршүүлэх машин үйлдвэрлэл (2825-т),
	- цөцгий ялгагч машин үйлдвэрлэл (2825-т),
	- үйлчилгээний зориулалттай хувцас хатаагч үйлдвэрлэл (2826-т),
	- нэхмэл дээр хэвлэх машин үйлдвэрлэл (2826-т орно).

282	Тусгай зориулалтын машин үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт тусгай зориулалтын өөрөөр хэлбэл, ЭЗБТҮАСА -ийн тухайн нэг дэд салбарт тусгайлан хэрэглэгдэх машин, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл орно. Эдгээр машин тоног төхөөрөмжийн дийлэнх нь хүнсний үйлдвэрлэл эсвэл нэхмэлийн үйлдвэрлэл зэрэг үйлдвэрлэлийн бусад үйл явцад ашиглагдах машин төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл, онгоцны цэнэглэгч эсвэл тоглоомын газрын тоног төхөөрөмж гэх мэт үйлдвэрлэлийн бус зориулалттай машин, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл багтана.

2821	Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуйн машин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа хамрагдана:
	- хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуйд ашиглагдах трактор үйлдвэрлэл
	- явган хүний зам засах трактор үйлдвэрлэл
	- зүлэг засагчийг оруулаад бүх төрлийн цэцэрлэгжүүлэлтийн огтлогч машин үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн өөрөө ачих, буулгах машин үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн хөрс бэлтгэх, үр суулгах эсвэл бордох машин үйлдвэрлэл: анжис, бордоо цацагч, үр суулгагч, борной гэх мэт.
	- тариа хураах эсвэл цайруулах машин үйлдвэрлэл: тариа хураагч, цайруулагч, ялгагч гэх мэт.
	- саалтуурын машин үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн зориулалтаар ашиглах шүршигч үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн төрөл бүрийн машин үйлдвэрлэл: тэжээвэр амьтдыг тэжээх машин, зөгий тэжээх машин, тэжээл бэлтгэх тоног төхөөрөмж гэх мэт; өндөг, жимс гэх мэтийг цэвэрлэх, ялгах эсвэл зэрэглэх машин

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гар удирдлагатай хөдөө аж ахуйн гар багаж үйлдвэрлэл (2593-т),
	- фeрмд ашиглагдах дамжлага (конвейр) үйлдвэрлэл (2816-т),
	- гар удирдлагатай багаж үйлдвэрлэл (2818-т),
	- цөцгийн ялгагч машин үйлдвэрлэл (2825-т),
	- үр тариа, буудай, эсвэл хатаасан буурцагт ургамлын үр цэвэрлэх, ялгах эсвэл зэрэглэх машин үйлдвэрлэл (2825-т),
	- авто замын чиргүүлтэй трактор үйлдвэрлэл (2910-т),
	- авто замын чиргүүл эсвэл хагас чиргүүл үйлдвэрлэл (2920-д орно).

2822	Металл боловсруулах машин, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- лазер туяа, хэт богино долгион, плазм электрод, соронзон урсгал зэргийг ашиглах металл болон бусад материал (мод, яс, чулуу, хатуу хаймар, хатуу хуванцар, шил гэх мэт)-ыг боловсруулах машин, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- зорох, цоолох, нугалах, ирлэх, ховил гаргах, өрөмдөх, давтах, өнгөлөх гэх мэт үйлдэл бүхий машин, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- хэвд оруулах, шахах машин, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- цоологч шахуурга, гидравлик шахуурга (усны шахуурга), гидравлик (усны) тоормоз, цохигч алх, халуунаар давтах машин зэрэг үйлдвэрлэл
	- ажлын утасны цувих, хэвлэх, цутгах машин үйлдвэрлэл
	- хадах, хавчих, наах эсвэл мод, үйс, яс, хатуу хаймар, хуванцар гэх мэтийг өөр ямар нэг аргаар нийлүүлэх суурь машин үйлдвэрлэл.
	- эргэлдэх суурь машин, эргэлдэх өрөм, бөглөх машин, тавлагч, металл хуудас хайчлагч үйлдвэрлэл
	- үйлдвэрлэлийн зориулалттай шахагч, давтагч машин үйлдвэрлэл
	- хромоор бүрэгч машин үйлдвэрлэл
	- суурь машины ажилбарын сольдог толгой, тусгай зориулалтын толгой болон төрөл бүрийн багажны тогтоон баригч хэрэгсэл, металл боловсруулах машины эд анги, сэлбэг үйлдвэрлэл: багаж тогтоон баригч болон өөрөө нээгдэгч автомат филтьер, боловсруулах бэлдэц, хийцийг тогтоон баригч, хуваарилагч толгойн хэсэг болон суурь машины бусад хэрэгсэл, эд анги, сэлбэг

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гар багаж эсвэл машин, багаж хэрэгслийн тохируулж сольж болдог эд анги (өрөм, цоологч, цохигч, цувигч ир, нугалагч, хөрөөний ир, хутганы ир гэх мэт) үйлдвэрлэл (2593-т),
	- цахилгаан гар гагнуурын индүү, алх үйлдвэрлэл (2790-т),
	- гар удирдлагатай багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2818-т),
	- металл цувих, цутгахад ашиглагддаг машин үйлдвэрлэл (2823-т),
	- уул уурхай, олборлолтын машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2824-т орно).

2823	Металлургийн машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- халуун металлыг боловсруулах машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: хөрвүүлэгч шанага, хэв, цутгуурын машин
	- металл цувих, цутгах, хэвлэх машин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- татах сандал үйлдвэрлэл (2822-т),
	- цувимал үйлдвэрлэл (цувин таслагч орохгүй) (2593-т),
	- цувимлыг хэлбэржүүлэгчийн үйлдвэрлэл (2829-т орно).

2824	Уул уурхайн болон барилгын машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- газар доор ажиллуулах зориулалтын өргөгч, зөөх туузан дамжуулагч үйлдвэрлэл
	- уулын чулууг нураах, хонгил малтах, өрөмдөх, нүхлэх техник хэрэгсэл үйлдвэрлэл (газар доор ашиглагддаг эсэхээс хамаарахгүй)
	- шороон эрдэс, чулуу, хүдэр буюу эрдэс бодисыг бутлах, нунтаглах, шигших, ялгах, ангилах, зэрэглэх буюу угаах машин үйлдвэрлэл
	- баяжмал, зуурмаг холигч үйлдвэрлэл
	- шороо зайлуулагч машин үйлдвэрлэл: бульдозер, хусуур, хамагч, тэгшлэгч бүхий өөрөө явагч хэрэгсэл, грейдер, шанагатай ухагч, ачигч
	- тэгшлэгч, зуурмаг тараагч, хар тос тараагч, бетон гадаргуу түрхэгч үйлдвэрлэл
	- уурхай эсвэл барилгын ажилд ашиглагдах трактор үйлдвэрлэл
	- бульдозерын хутга үйлдвэрлэл
	- бартаат замын хүнд даацын машин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ачих буулгах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2816-т),
	- бусад трактор үйлдвэрлэл (2821, 2910-т),
	- чулууг хуваах эсвэл цэвэрлэх зориулалттай машиныг оруулж чулуу боловсруулах машин үйлдвэрлэл (2822-т),
	- бетон зуурагч өөрөө явагч машин үйлдвэрлэл (2910-т орно).

2825	Хүнс, ундаа, тамхины үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хөдөө аж ахуйн хатаагч үйлдвэрлэл
	- сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: сүүний тос, цөцгий ялгагч; сүү боловсруулах машин (сүүг эсгэх гэх мэт); бяслагны машин (сүүг эсгэх, жижиглэх, шахах гэх мэт) гэх мэт
	- үр тариа боловсруулах үйлдвэрийн машин үйлдвэрлэл: үр тариа, буудай, эсвэл хатаасан буурцагт ургамлын үр цэвэрлэх, ялгах эсвэл ангилах машин (үлээгч, шигшүүр, ялгагч, үр тариаг сойздох машин гэх мэт); гурил, тэжээл гэх мэтийг үйлдвэрлэх машин (тээрэм, тэжээлийн сав, шигшүүр, хивэг ялгагч, холигч, цагаан будаа хальслагч, вандуй бутлагч)
	- дарс, жимсний шүүс, ундаа үйлдвэрлэх, үйлдвэрийн шахах, бутлах машин төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- талх, нарийн боов, жигнэмэг, төрөл бүрийн гоймон, шпагетти, бусад төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: талхны зуух, холимог зуурагч, холимог таслагч, хэрчигч, бялуу чимэглэх машин гэх мэт.
	- төрөл бүрийн хүнсний бүтээгдэхүүн боловсруулах машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: чихэр, какао, шокалад зэрэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх; саахар үйлдвэрлэх; шар айраг үйлдвэрлэх; малын эсвэл гахай, тахианы мах боловсруулах, жимс, самар эсвэл хүнсний ургамал боловсруулах; загас, хавч эсвэл далайн хүнс бэлтгэх машин тоног төхөөрөмж; шүүх, цэвэршүүлэх машин тоног төхөөрөмж; хүнсний бүтээгдэхүүн, ундаа үйлдвэрлэх эсвэл үйлдвэрлэлд бэлтгэх машин тоног төхөөрөмж
	- амьтны буюу ургамлын гаралтай өөх, тос бэлтгэх, ялгах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- тамхи бэлтгэх болон янжуур эсвэл дүнсэн тамхи, зажилдаг тамхи, хамрын тамхи үйлдвэрлэх машин
	- зочид буудал, ресторанд хоол хүнс бэлтгэх машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хүнсний бүтээгдэхүүн, сүүний нянг гэрлээр устгах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2660-т),
	- савлах, боох баглах, жигнэх машин үйлдвэрлэл (2819-т),
	- өндөг, жимс эсвэл хүнсний ногоог цэвэрлэх, ялгах, зэрэглэх машин үйлдвэрлэл (үр тариа, хатаасан буурцагт ургамал орохгүй) (2821-т орно).

2826	Нэхмэл, хувцас, арьс ширэн бүтээгдэхүүн боловсруулах машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нэхмэлийн машин үйлдвэрлэл: бүтээгдэхүүн, шахах, даавуу эсгэх эсвэл хиймэл нэхмэл, материал эсвэл ээрсэн утас бэлтгэх машин; хөвөн ялгах, эрчлээс гаргах, силикатжуулах, хөвөн сэвсийлгэх, ноос ялгах, ноос хүхэржүүлэх, хүрээг хэрэх гэх мэт нэхмэл даавуу бэлтгэх машин; ээрэх машин; сүлжих, мурийлгахтай холбоотой машин; сүлжигч машин энд гар нэхэх суурь машин; олон зангилаатай тор, нэхсэн тор, сүлжих машин гэх мэт нэхмэлийн утас бэлтгэх машин
	- нэхмэлийн машин болон туслах машины багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл: хүнд машин өргөх машин, автоматаар зогсдог, түгжээг өөрчлөх механизм, ээрүүл гм.
	- нэхмэлийн машин үйлдвэрлэл: нэхмэл даавуу боловсруулах машин; нэхмэл даавуу угаах, цайруулах, будах, самнах, дуусгах, гадаргуйн будаг шингээх машин; нэхмэл даавууг сүлжих, хөвөх, эвхдэг, хайчлах эсвэл хатгах, цоолох машин үйлдвэрлэл
	- хувцас цэвэрлэгээний машин үйлдвэрлэл: индүүдэх машин, үйлчилгээний зориулалттай угаах, хатаах машин, хуурай цэвэрлэгээний машин
	- оёдлын машин, оёдлын машины толгой, оёдлын машины зүү үйлдвэрлэл (гэр ахуйн зориулалттай болон зориулалтгүй байж болно)
	- хөвөн эсвэл хөвөн бус нэхмэлийг боловсруулах, эцсийн бүтээгдэхүүн болгох машин үйлдвэрлэл
	- савхин эдлэлийн машин үйлдвэрлэл: арьс, шир, савхи боловсруулах, элдэх, бэлтгэх машин; гутал эсвэл түүний арьс шир, савхи, үслэг арьсан эд ангийг хийх эсвэл засах машин

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цаас болон картон өргөх машин үйлдвэрлэл (1709-т),
	- гэр доторх угаалгын болон хатаах машин үйлдвэрлэл (2750-т),
	- дардасны машин үйлдвэрлэл (2819-т),
	- ном хавтаслах машин үйлдвэрлэл (2829-т орно).

2829	Тусгай зориулалтын бусад машин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дээрх ангид ороогүй тусгай зориулалтын машин үйлдвэрлэл орно:
	- цаасны зутан бэлтгэх машин үйлдвэрлэл
	- цаас, картон боловсруулах машин үйлдвэрлэл
	- мод, цаасны зутан, цаас буюу картоны хатаах төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- цаасан эсвэл картонон эд зүйлс үйлдвэрлэх төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- резин, хуванцар болон тэдгээрээр эдлэл хийх машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: хаймар буюу хуванцар даралтаар хэвлэх машин, хаймар буюу хуванцар шахан цувих машин (экструдер), хаймар буюу хуванцар үлээлгэн хэв оруулах машин, хаймар буюу хуванцар хэвлэх ба хэлбэржүүлэх бусад машин, хаймар буюу хуванцар боловсруулах машин, төхөөрөмж
	- ном хавтаслах, дэвтэрлэх машин; үсэг өрөгч машин, хэвлэх машин болон хэвлэлийн туслах чанарын машин, төхөөрөмж
	- царууц тоосго, вааран эдлэл, өнгөлсөн эрдэс бүтээгдэхүүн, паалан, вааран хоолой, бал чулуун электрод, самбарын шохой гэх мэтийг үйлдвэрлэх машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- машин тоног төхөөрөмжийн хагас дамжуулагч үйлдвэрлэл
	- тусгай зориулалттай олон төрлийн үүрэг гүйцэтгэдэг үйлдвэрлэлийн робот үйлдвэрлэл
	- төрөл бүрийн тусгай зориулалтын машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: цахилгаан эсвэл электрон чийдэн, чийдэнгийн шил, хоолой үйлдвэрлэх машин; халуун боловсруулалтын шил эсвэл шилэн сав, шилэн утас, нэхмэл үйлдвэрлэх машин; изотоп ялгаруулах аппарат буюу машин
	- тэнцвэржүүлэх, тэгшлэх тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (дугуй тэнцүүлэгч орохгүй)
	- төвлөрсөн тосолгооны систем үйлдвэрлэл
	- агаарын хөлөг цэнэглэгч машин, агаарын хөлгийг зөөвөрлөх, тийрэлт өгөх болон түүнтэй холбоотой тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- элдүүрийн тавцан үйлдвэрлэл
	- мод бөөрөнхийлөх автомат машин үйлдвэрлэл
	- эргэлдэх зам, хөдөлгөөнт буудлагын бай болон бусад үзэсгэлэн, гадаах самбарын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гэр ахуйн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2750-т),
	- зураг хувилах машин гэх мэтийн үйлдвэрлэл (2817-т),
	- хатуу хаймар, хуванцар эсвэл хүйтэн боловсруулалтын шил боловсруулах машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2822-т),
	- цутгуурын хэв үйлдвэрлэл (2823-т орно).

29	Моторт авто тээврийн хэрэгсэл, чиргүүл, хагас чиргүүл үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт хүн болон ачаа тээврийн зориулалттай тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл багтана. Мөн тээврийн хэрэгслийн төрөл бүрийн эд анги, жижиг хэрэгсэл, чиргүүл, хагас чиргүүл үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ дэд салбарт багтах тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ нь 4520-т орно.

291	Моторт авто тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2910-г харна уу.

2910	Моторт авто тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- хүн тээврийн машин үйлдвэрлэл
	- худалдааны зориулалтын машин /чингэлэг/ үйлдвэрлэл: ачааны битүү, задгай бүхээгтэй машин, ачааны трактор гэх мэт
	- автобус, троллейбус, суудлын вагон үйлдвэрлэл
	- машины хөдөлгүүр үйлдвэрлэл
	- хөдөлгүүртэй холбогдох явах эд ангийг угсрах үйлдвэрлэл
	- хөдөлгүүрт бусад машин үйлдвэрлэл: цасны машин, гольфын машин, газар уснаа явах машин; гал унтраах машин, гудамж цэвэрлэгээний машин, явуулын номын сангийн машин, хуягт тэрэг; бетон зуурагч машин гэх мэт
	- газар уснаа явагч, бага оврын моторт машин ба түүнтэй адил хурдны машин үйлдвэрлэл
	- машины хөдөлгүүрийг сэргээн засварлах үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл хамаарахгүй:
	- машины гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2740-т),
	- поршен, поршений бүс карбюратор үйлдвэрлэл (2811-т),
	- хөдөө аж ахуйн зориулалттай трактор үйлдвэрлэл (2821-т),
	- барилга, байгууламж, уул уурхайн зориулалттай трактор үйлдвэрлэл (2824-т),
	- хог ачих машин үйлдвэрлэл (2824-т),
	- машины гадар бие үйлдвэрлэл (2920-т),
	- машины цахилгааны эд анги үйлдвэрлэл (2930-т),
	- машины сэлбэг, жижиг эд анги үйлдвэрлэл (2930-т),
	- танк, байлдааны машин үйлдвэрлэл (3040-т),
	- машины техникийн засвар, үйлчилгээ болон өөрчлөн хувиргах үйлчилгээ (4520-т орно).

292	Моторт тээврийн хэрэгслийн гадар бие болон тэвш үйлдвэрлэл; чиргүүл ба хагас чиргүүл үйлдвэрлэл

	2920-г харна уу.

2920	Моторт тээврийн хэрэгслийн гадар бие болон тэвш үйлдвэрлэл; чиргүүл ба хагас чиргүүл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- машины гадар бие үйлдвэрлэл
	- бүх төрлийн машин, чиргүүл, хагас чиргүүлийн тоноглол, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- чиргүүл, хагас чиргүүл үйлдвэрлэл: бараа тээвэрлэх зориулалтын цистерн, хөдөлгөөнт чиргүүл; зорчигч тээвэрлэх зориулалтын бүрхүүлтэй чиргүүл гэх мэт
	- олон төрлийн тээврийн хэрэгслийн чингэлэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- хөдөө аж ахуйн зориулалттай чиргүүл ба хагас чиргүүл үйлдвэрлэл (2821-т),
	- машины гадар биеийн эд анги, сэлбэг хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2930-т),
	- ердийн хөсгийн тусламжтайгаар чирэх төхөөрөмж үйлдвэрлэл (3099-т орно).

293	Моторт тээврийн хэрэгслийн сэлбэг, эд анги үйлдвэрлэл

	2930-г харна уу.

2930	Моторт тээврийн хэрэгслийн сэлбэг, эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- машины төрөл бүрийн эд анги, сэлбэг үйлдвэрлэл: тоормос, арааны хайрцаг, дамжуулагч, тэнхлэг, хүрд, донсолгоо сааруулагч, амортизатор, радиатор, дуу намсгагч, дамжуулах хоолойг шавхагч, катализор, оньс, жолоо, жолооны бариул, жолооны хайрцаг
	- машины гадар биеийн эд анги, сэлбэг үйлдвэрлэл: аюулгүйн бус, аюулгүйн дэр, хаалга, хамгаалалт, чичиргээ багасгагч
	- машины суудал үйлдвэрлэл
	- машины цахилгаан үүсгүүр, хувиргагч, очлуур, цахилгаан утасны холболтын зэрэг машины цахилгааны хэсэг, эд анги үйлдвэрлэл, хаалга, цонхны систем, хэмжигч эд анги, цахилгаан хүчдэл зохицуулагч зэрэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- дугуй үйлдвэрлэл (2211-т),
	- резинэн хоолой, бүс ба бусад резинэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2219-т),
	- машины аккумлятор үйлдвэрлэл (2720-т),
	- машины гэрэлтүүлгийн эд анги үйлдвэрлэл (2740-т),
	- поршен, поршений бүс, карбюратор үйлдвэрлэл (2811-т),
	- машины болон хөдөлгүүрийн шахуурга үйлдвэрлэл (2813-т),
	- машины техникийн засвар, үйлчилгээ болон хувиргах үйлчилгээ (4520-т орно).

30	Тээврийн хэрэгслийн бусад тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт усан онгоц, завь, төмөр замын хөдлөх бүрэлдэхүүн, агаарын болон сансрын хөлөг, тэдгээрийн эд анги үйлдвэрлэл багтана.

301	Усан онгоц, завь үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт тээвэрлэлт, худалдааны болон спорт, аяллын зориулалттай усан онгоц, завь болон бусад хөвөх төхөөрөмж үйлдвэрлэл багтана.

3011	Усан онгоц, завь үйлдвэрлэл

	Энэ ангид спорт болон аяллын зориулалттай хөвөх төхөөрөмжөөс бусад усан онгоц үйлдвэрлэл орно:
	- худалдааны /бизнесийн/ усан онгоц үйлдвэрлэл: зорчигч тээврийн усан онгоц, гаталгаа онгоц, ачааны хөлөг онгоц, газрын тос зөөх хөлөг онгоц, чирэгч зүтгүүр хөлөг гэх мэт
	- байлдааны хөлөг онгоц үйлдвэрлэл
	- загасчлах завь, загас боловсруулах үйлдвэрлэлийн усан онгоц үйлдвэрлэл
	- өндөр даралттай агаараар хийлсэн завь, онгоц үйлдвэрлэл (аяллын зориулалтаас бусад)
	- өрөмдөгч тавцан, шумбах байгууламж үйлдвэрлэл
	- хөвөх төхөөрөмж үйлдвэрлэл: хөлөг онгоц зогсоох зориулалттай хөвөгч, тавцан, хөдөлгүүр, усны хөвүүр тэмдэг, газрын тос тээвэрлэх хөлөг онгоц, ачааны хөлөг онгоц үйлдвэрлэл, хөвөгч кран, аяллын зориулалтаас бусад хийлдэг сал гэх мэт
	- усан онгоц болон хөвөх төхөөрөмжийн эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- усан онгоцны эд ангийг болон их биеийг угсрах үндсэн сэлбэг үйлдвэрлэл: усан онгоцны дарвуул үйлдвэрлэл (1322-т), усан онгоцны сэнс үйлдвэрлэл (2599-т), усан онгоцны гинж, төмөр зангуу үйлдвэрлэл (2599-т), далайн онгоцны хөдөлгүүр үйлдвэрлэл (2811-т),
	- навигацийн удирдлагын багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2651-т),
	- усан онгоцны гэрэлтүүлгийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2740-т),
	- газар уснаа явагч машин үйлдвэрлэл (2910-т),
	- аялал зугаалгын зориулалттай хийлдэг завь, сал үйлдвэрлэл (3012-т),
	- усан онгоц болон хөвөх төхөөрөмжийн техникийн үйлчилгээ, их засварын ажил (3315-т),
	- усан онгоц задалж, эвдэж, хаягдалд өгөх үйл ажиллагаа (3830-т),
	- усан онгоц, завины дотоод засал, суурилуулах үйл ажиллагаа (4330-т орно).

3012	Аялал, зугаалгын болон спортын зориулалттай завь үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- хийлдэг завь, сал үйлдвэрлэл
	- моторгүй дарвуулт завь үйлдвэрлэл
	- моторт завь үйлдвэрлэл
	- аяллын хийлдэг завь үйлдвэрлэл
	- хувийн усан завь үйлдвэрлэл
	- аяллын болон спортын зориулалттай бусад завь үйлдвэрлэл: хөнгөн завь, уралдааны завь, сэлүүрт завь, жижиг завь

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- аяллын болон спортын зориулалттай завины эд анги үйлдвэрлэл: усан онгоцны дарвуул үйлдвэрлэл (1322-т), усан онгоцны гинж, төмөр зангуу үйлдвэрлэл (2599-т), далайн онгоцны хөдөлгүүр үйлдвэрлэл (2811-т),
	- дарвуулт сал, усан дээгүүр гулгах цана /серфинг/ үйлдвэрлэл (3230-т),
	- аялал, зугаалгын завины техникийн үйлчилгээ, засвар (3315-т орно).

302	Төмөр замын зүтгүүр ба хөдлөх эд анги үйлдвэрлэл

	3020-г харна уу.

3020	Төмөр замын хөдлөх бүрэлдэхүүн, тэдгээрийн эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- төмөр замын цахилгаан, дизель, уурын болон бусад төрлийн зүтгүүр үйлдвэрлэл
	- төмөр замаар явах суудлын болон ачааны бүх төрлийн вагон, трамвай, тэргэнцэр зэрэг хөдлөх бусад эд анги, хэрэгсэл үйлдвэрлэл, тэдгээрийн засвар үйлчилгээ
	- зүтгүүр, трамвай, суудлын болон ачааны вагоны хөдлөх бүрэлдэхүүн хэсгийн үйлдвэрлэл болон тэргэнцэр зэрэг хөдлөх бусад эд анги, хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- төмөр замын хөдлөх бүрэлдэхүүний үл хөдлөх бүрэлдэхүүн хэсгийн эд анги үйлдвэрлэл болон суудлын ба ачааны вагон, цистерн вагон, өөрөө буулгагч вагон, засварын вагон, вагон кран үйлдвэрлэл
	- төмөр замын болон хөнгөн төмөр замын зүтгүүр болон тэнхлэг, дугуй, тормос, тормосны эд анги, дэгээ, холбох төхөөрөмж, донсолгоо намдаагч, зүтгүүр ба вагоны их бие рам, хонгил холбоос гэх мэт хөдлөх эд ангийн тусгай сэлбэг хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- зүтгүүр угсрах
	- ачааны болон суудлын бүх төрлийн вагон угсрах
	- зүтгүүр болон вагоны хос дугуй угсрах
	- зүтгүүрийн эд ангийг өөрчлөн угсрах
	- төмөр зам, трамвай, усан зам, тэдгээрийн зогсоол, агаарын замын механик болон цахилгаан механик дохиолол, аюулгүйн болон замын хяналтын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн зүтгүүр, уурхайн төмөр замын машин үйлдвэрлэл
	- төмөр замын машин төхөөрөмжийн суудал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- төмөр замын зам төмөр үйлдвэрлэл (2410-т),
	- төмөр замын суман шилжүүлэг үйлдвэрлэл (2599-т),
	- цахилгаан хөдөлгүүр үйлдвэрлэл (2710-т),
	- цахилгаан дохиолол, аюулгүйн болон замын хяналтын төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2790-т),
	- турбин болон бусад хөдөлгүүр үйлдвэрлэл (2811-т орно).

303	Агаарын болон сансрын хөлөг, түүнтэй холбогдох тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	3030-г харна уу.

3030	Агаарын болон сансрын хөлөг, түүнтэй холбогдох тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- иргэний болон ачаа тээврийн, байлдааны, спортын болон бусад зориулалтын онгоц үйлдвэрлэл
	- нисдэг тэрэг үйлдвэрлэл
	- дельтаплан, хөдөлгүүргүй онгоц үйлдвэрлэл
	- агаарын бөмбөлөг үйлдвэрлэл
	- онгоцны эд анги болон дагалдах хэрэгсэл үйлдвэрлэл: үндсэн угсрах эд ангиуд далавч, хаалга, хянах самбар, дугуй, түлшний банк, онгоцны кабин гэх мэт эд анги; нисдэг тэрэгний ротор ба далавч сэнс; бүх төрлийн агаарт нисэх, хөөрөх төхөөрөмжийн мотор ба хөдөлгүүр; нисэх онгоцны тийрэлтэт болон сэнсэн хөдөлгүүр үйлдвэрлэл
	- газраас хөөрөх төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- сансрын хөлөг, пуужин тээвэрлэгч, сансрын антенн, тойрог замын станц, сансрын олон дахин ашиглах төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- тив хоорондын балластик пуужин (ICBM) болон бусад тийрэлтэт пуужин үйлдвэрлэл
	- нисэх онгоц болон онгоцны хөдөлгүүрийн урсгал болон их засварын ажил
	- нисэх онгоцны суудал үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- шүхэр үйлдвэрлэл (1392-т),
	- байлдааны зориулалттай байрлалын зураглал, зэр зэвсэг, тэсрэх сум үйлдвэрлэл (2520-т),
	- сансрын холбооны мэдээллийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2630-т),
	- нисэх онгоцны багаж хэрэгсэл, нисэх хүчний хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2651-т),
	- агаарын навигацийн систем үйлдвэрлэл (2651-т),
	- нисэх хүчний гэрэлтүүлгийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2740-т),
	- дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн цахилгааны болон шатах эд анги үйлдвэрлэл (2790-т),
	- карбюратор, поршен, поршений цагираг үйлдвэрлэл (2811-т),
	- онгоц хөөрөх механизм, онгоцны ачаа шидэгч хэрэгсэл болон түүнд холбогдох тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2829-т орно).

304	Байлдааны тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	3040-г харна уу.

3040	Байлдааны тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- танк үйлдвэрлэл
	- цэргийн хуягласан газар уснаа явагч тээврийн хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- хуягласан байлдааны бусад тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Зэр зэвсэг, сум үйлдвэрлэл 2520-т орно.

309	Тээврийн хэрэгслийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт тээврийн хэрэгслийн тоног төхөөрөмж болон бусад төмөр зам, усан зам, агаарын зам, сансрын, байлдааны тээврийн хэрэгслийн тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл багтана.

3091	Мотоцикл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- мотоцикл, моторт дугуй, туслах хөдөлгүүртэй дугуй үйлдвэрлэл
	- мотоциклийн хөдөлгүүр үйлдвэрлэл
	- мотоциклийн тэргэнцэр үйлдвэрлэл
	- мотоциклийн эд анги болон дагалдах хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Унадаг дугуй үйлдвэрлэл 3092-т, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэргэнцэр үйлдвэрлэл 3092-т орно).

3092	Унадаг дугуй болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэргэнцэр үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- унадаг дугуй болон бусад дугуй (3 дугуйтай дугуй), 2 хүний дугуй, хүүхдийн 2 болон 3 дугуйт дугуй үйлдвэрлэл
	- унадаг дугуйны эд анги үйлдвэрлэл
	- хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн мотортой, моторгүй тэргэнцэр үйлдвэрлэл
	- хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэргэнцэрийн эд анги үйлдвэрлэл
	- хүүхдийн тэрэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- туслах хөдөлгүүртэй унадаг дугуй үйлдвэрлэл (3091-т),
	- хүүхдийн төрөл бүрийн дугуйт тоглоом, хуванцар 2, 3 дугуйтай дугуй үйлдвэрлэл (3240-т орно).

3099	Дээрх ангид ороогүй тээврийн бусад хэрэгслийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- гар хөдөлгүүрт тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл: ачааны түрдэг тэргэнцэр, түрдэг тэрэг, чарга, дэлгүүрийн түрдэг тэрэг гэх мэт
	- ердийн хөсгийн тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл: морь,тэмээ, үхэр тэрэг болон илжиг хөллөх тэрэг, оршуулганд зориулсан тэрэг гэх мэт

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- үйлдвэрийн автомат хөдөлгүүрт тээврийн хэрэгслээс бусад өргөгч болон гар хөшүүрэгт тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2816-т),
	- рестораны зориулалттай төрөл бүрийн тэргэнцэр үйлдвэрлэл (3100-т орно).

31	Тавилга үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт бүх төрлийн материалаар (чулуу, шавар, цементээс бусад) хийсэн төрөл бүрийн тавилга үйлдвэрлэл багтана. Тавилга үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд ямар нэг материалыг ашиглан стандарт аргаар тухайлбал, зүсэх, хэвлэх, давхарлан наах гэх мэт үйл ажиллагаа багтана. Үйлдвэрлэлийн явцад бүтээгдэхүүний чанар болон үзэмж нь бүтээгдэхүүний дизайны чухал хэмжигдэхүүн байна.

	Тавилга үйлдвэрлэх зарим үйл ажиллагаа нь бусад үйлдвэрлэлийн боловсруулах үйл ажиллагааны хэсэгтэй төстэй. Тухайлбал: модон бүтээгдэхүүнийг зүсэх, угсрах нь 16-р дэд салбарын (Мод, модон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл) үйл ажиллагаатай төстэй. Гэхдээ модон тавилга үйлдвэрлэл нь олон удаагийн боловсруулалтаараа модон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлээс ялгагдана. Мөн төмөр тавилга үйлдвэрлэх үйл ажиллагаанд 25-р дэд салбарын (төмөр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл) бүтээгдэхүүн эргүүлэх техникийг хэрэглэдэг. Хуванцар тавилга үйлдвэрлэхэд бусад хуванцар бүтээгдэхүүнтэй адил хэлбэржүүлэх үйл ажиллагаа явагдана. Гэхдээ хуванцар тавилга үйлдвэрлэл нь онцлог үйл ажиллагаанд хамрагдана.

310	Тавилга үйлдвэрлэл

	3100-г харна уу.

3100	Тавилга үйлдвэрлэл

	Энэ ангид янз бүрийн зориулалтаар, хаана ч байрлуулж болох бүх төрлийн материалаар /чулуу, бетон, шавраас бусад/ хийсэн тавилга үйлдвэрлэл орно:
	- албан тасалгаа, ажлын өрөө, зочид буудал, зоогийн газар, нийтийн болон гэр ахуйн зориулалттай бүх төрлийн сандал, суудал үйлдвэрлэл
	- театр болон кино театрын зориулалттай сандал, суудал үйлдвэрлэл
	- бүх төрлийн буйдан, буйдан ор, зөөлөн сандал үйлдвэрлэл
	- цэцэрлэгт хүрээлэнгийн сандал, суудал үйлдвэрлэл
	- дэлгүүрт зориулсан тусгай тавилга үйлдвэрлэл: лангуу, үзүүлэн, тавиур гэх мэт сүм, сургууль, зоогийн газрын тавилга үйлдвэрлэл
	- албан тасалгааны тавилга үйлдвэрлэл
	- галын өрөөний тавилга үйлдвэрлэл
	- унтлагын өрөө, зочны өрөө, цэцэрлэгийн тавилга үйлдвэрлэл
	- оёдлын газар, телевизийн ажлын өрөөний тавилга үйлдвэрлэл
	- лабораторийн вандан, сандал, явган сандал болон бусад сандал, лабораторийн тавилга (кабинет, ширээ) үйлдвэрлэл
	- сандал, суудлын зөөлөн бүрээс хийх үйл ажиллагаа
	- тавилга будах, шүрших, өнгөлөх, бүрэх, гадарлах үйл ажиллагаа
	- гудасны туслах эд анги үйлдвэрлэл
	- гудас үйлдвэрлэл: пүрштэй болон чихмэл гудас угсрах, туслах материалаар гудасны дотор угсрах; бүрээсгүй резинэн, хуванцар гудас үйлдвэрлэх
	- рестораны зориулалттай тэрэг, тэргэнцэр үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- дэр, жинтүү, зөөлөвч, хөнжил, өдөн хөнжил үйлдвэрлэл (1322-т),
	- хийлдэг резинэн гудас үйлдвэрлэл (2219-т),
	- шавар, бетон, чулуун тавилга үйлдвэрлэл (2393, 2395, 2396-т),
	- гэрэлтүүлэг, гэрлийн чийдэн үйлдвэрлэл (2740-т),
	- самбар үйлдвэрлэл (2817-т),
	- машин, галт тэрэг, онгоцны суудал үйлдвэрлэл (2930, 3020, 3030-т),
	- тавилганы туслах эд ангийг холбох, угсрах, тавиур угсрах, лабораторийн тавилга угсрах үйл ажиллагаа (4330-т орно).

32	Бусад боловсруулах үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт дээр ангилснаас бусад боловсруулах үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно. Боловсруулах үйлдвэрийн үйл ажиллагаанаас бүлэг, хэсэг, ангид ороогүй үлдсэн олон төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана.

321	Үнэт эдлэл, гоёл чимэглэлийн зүйлс, холбогдох эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт үнэт эдлэл болон дууриамал гоёл, чимэглэл үйлдвэрлэл орно.

3211	Үнэт эдлэл, гоёл чимэглэлийн зүйлс, холбогдох эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- засч, янзалсан сувд үйлдвэрлэл
	- үнэт болон хагас үнэт гоёлын чулууг засах, үйлдвэрлэлийн аргаар засч, өөрчилсөн үнэт болон хагас үнэт чулуун эдлэл үйлдвэрлэл
	- очир алмааз засах үйл ажиллагаа
	- үнэт металлаар хийсэн үнэт эдлэл болон үнэт металлаар бүрсэн өнгөт металл, үнэт металлыг үнэт эсвэл хагас үнэт чулуутай эсвэл бусад материалтай хослуулсан үнэт эдлэл үйлдвэрлэл
	- үнэт металлыг боловсруулах эсвэл өнгөт металлыг үнэт металлаар бүрэх, алт, мөнгөний дарханы үйл ажиллагаа: гал тогооны сав суулга, хоолны хэрэгсэл, ариун цэврийн өрөөний, албан тасалгаа эсвэл ширээний, шашны эд зүйл гэх мэт гоёл чимэглэл үйлдвэрлэл
	- техникийн болон лабораторийн эд хэрэглэлийн үнэт металл хэрэгсэл үйлдвэрлэл /багаж хэрэгсэл, түүний эд ангиас бусад/: хайлах зуух, шпатель, анод, электролиз үйлдвэрлэл
	- цаг, цагны оосор, бугуйн гоёл, тамхины савны үнэт металлын үйлдвэрлэл
	- зоос ба бусад эдлэл цутгах хууль ёсны буюу гүйлгээний зоосон мөнгө цутгах үйлдвэрлэл
	- үнэт болон үнэт бус металлын сийлбэр үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- металл бус цагны оосор үйлдвэрлэл (даавуу, арьс, хуванцар гэх мэт) (1512-т),
	- үнэт металлаар (дууриамал гоёл чимэглэлээс бусад) бүрсэн өнгөт металл хэрэгсэл үйлдвэрлэл (дэд салбар 25-т),
	- цагны хайрцаг үйлдвэрлэл (2652-т),
	- цагны үнэт бус төмөр оосор үйлдвэрлэл (3212-т),
	- дуураймал гоёл чигмэглэлийн зүйлс үйлдвэрлэл (3212-т орно).

3212	Дуураймал гоёл чигмэглэл, холбогдох эд зүйлс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- дуураймал гоёл чигмэглэл, хувцасны дууриамал чимэглэл үйлдвэрлэл: бөгж, бугуйвч, хүзүүний зүүлт, сондор гэх мэт үнэт металлаар бүрсэн гоёл чимэглэл; дуураймал /үнэт чулуу, очир алмааз, дуурайлган эрдэнийн чулуун үнэт эдлэл гэх мэт
	- цагны төмөр оосор үйлдвэрлэл (үнэт металлаас бусад)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үнэт металл болон үнэт металлаар бүрсэн гоёл чимэглэл үйлдвэрлэл (3211-т),
	- жинхэнэ сувд, эрдэнийн чулуугаар хийсэн үнэт эдлэлийн зүйлс үйлдвэрлэл (3211-т),
	- үнэт металлаар хийсэн цагны оосор үйлдвэрлэл (3211-т орно).

322	Хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл

	3220-г харна уу.

3220	Хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- чавхдаст хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- даруулт хөгжмийн зэмсэг, цахилгаан төгөлдөр хуур үйлдвэрлэл
	- бишгүүр, орган зэрэг товчлуурт хөгжмийн зэмсэг, мөн түүнтэй төстэй товчлуурт зэмсэг үйлдвэрлэл
	- баян хуур болон түүнтэй төстэй хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- үлээвэр хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- цохилуур хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- эгшигт хайрцаг, гудамжны орган хөгжим үйлдвэрлэл
	- хөгжмийн зэмсгийн эд анги, жижиг хэрэгсэл үйлдвэрлэл: хугацаа тохируулагч, хөг тохируулагч, цохилуур, карт, автомат болон механик хөгжмийн диск гэх мэт

	Энэ ангид мөн шүгэл, эвэр бүрээ болон үлээвэр хөгжмийн дуу гаргагч зэмсэг үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дуу хөгжим, дүрс бичлэгийн хуурцаг болон дискэнд бичих, хуулбарлах үйл ажиллагаа (1820-т),
	- чанга яригч, өсгөгч, дуу чангаруулагч, чихэвч болон түүнтэй ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2640-т),
	- дүрс бичлэг тоглуулагч, хөгжим тоглуулагч болон түүнтэй ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2640-т),
	- тоглоомон хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл (3240-т),
	- орган хөгжим болон уламжлалт хөгжмийн зэмсгийг сэргээн засварлах үйл ажиллагаа (3319-т),
	- дуу хөгжим ба дүрс бичлэгтэй хуурцаг болон диск хэвлэх, олшруулах үйл ажиллагаа (5920-т),
	- төгөлдөр хуур хөглөх үйл ажиллагаа (9529-т орно).

323	Спортын бараа үйлдвэрлэл

	3230-г харна уу.

3230	Спортын бараа үйлдвэрлэл

	Энэ ангид спортын зориулалттай бараа болон тамирчдын хэрэгсэл (хувцас, гутлаас бусад) үйлдвэрлэл орно:
	- спортын төрөл бүрийн тоног төхөөрөмж, хэрэгсэл, гудамжны болон заалны спорт тоглоомын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: хатуу, зөөлөн хийлдэг бөмбөг; төрөл бүрийн цохиур; цана, татлага, тулгуур; усан завь, усны цана; спорт загасчлалын хэрэгсэл болон тор; ан ав, ууланд авирах хэрэгсэл; спортын зориулалттай арьсан бээлий, малгай; тэшүүр, дугуйт тэшүүр гэх мэт; нум сум; гимнастик, бие бялдаржуулах болон хөнгөн атлетикийн тоног төхөөрөмж

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- завины дарвуул үйлдвэрлэл (1322-т),
	- спортын хувцас хэрэглэл үйлдвэрлэл (1410-т),
	- морины тоноглол үйлдвэрлэл (1512-т),
	- ташуур ба морин спортын бусад хэрэгслийн үйлдвэрлэл (1512-т),
	- спортын гутал үйлдвэрлэл (1520-т),
	- спортын зэр зэвсэг, сум үйлдвэрлэл (2520-т),
	- хүндийн өргөлтийн төмөр туухай үйлдвэрлэл (2599-т),
	- боулингийн зам, бусад автомат хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- спорт дугуй бусад хэрэгсэл, чарганы үйлдвэрлэл (29 ба 30-р дэд салбарт),
	- завь үйлдвэрлэл (3012-т),
	- билльярдын ширээ үйлдвэрлэл (3240-т),
	- чих болон хамар хамгаалах хэрэгсэл (жишээлбэл, усанд сэлэлтийн болон чимээнээс хамгаалагч) үйлдвэрлэл (3290-т орно).

324	Тоглоом үйлдвэрлэл

	3240-г харна уу.

3240	Тоглоом үйлдвэрлэл

	Энэ ангид хүүхэлдэй, тоглоом, наадгай, электрон тоглоом, унадаг тэрэг, дугуй (төмөр дугуйнаас бусад)-ны үйлдвэрлэл орно:
	- хүүхэлдэй, хүүхэлдэйн хувцас болон түүнд хамаарах зүйлс үйлдвэрлэл
	- амьтны дүрс бүхий тоглоом үйлдвэрлэл
	- хүүхдийн унадаг тоглоомон дугуй, дугуй, хуванцар дугуй үйлдвэрлэл
	- тоглоомон хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- зугаа цэнгэлийн зэмсэг, ширээний болон зочид буудлын тоглоом үйлдвэрлэл
	- хөзөр болон бусад тоглоомын карт үйлдвэрлэл
	- рулет, автомат тоглоомууд, билльярд, казиногийн тусгай ширээ гэх мэт үйлдвэрлэл
	- электрон тоглоомын үйлдвэрлэл: шатар гэх мэт
	- жижигрүүлсэн загварын тоглоом, цахилгаан галт тэрэг, барилга угсрах тоглоом үйлдвэрлэл
	- дүрс эвлүүлэх тоглоомын үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- видео тоглоомын корпус үйлдвэрлэл (2640-т),
	- унадаг дугуй үйлдвэрлэл (3092-т),
	- видео тоглоомын програм хангамжийг бичих, хэвлэх үйлдвэрлэл (5820, 6201-т орно).

325	Эмнэлгийн болон шүдний эмчилгээний багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	3250-г харна уу.

3250	Эмнэлгийн болон шүдний эмчилгээний багаж, дагалдах хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид лабораторийн аппарат, хэрэгсэл, мэс заслын багаж болон дагалдах хэрэгсэл, эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, эрүү нүүрний хэрэглэл, шүдний эмчийн усны төхөөрөмжтэй сандал, бусад дагалдах хэрэгсэл үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- мэс заслын даавуун бүтээлэг, ариутгасан утас, алчуур үйлдвэрлэл
	- шүдний ясыг сэргээн засварлах цемент үйлдвэрлэл
	- шүдний ломбо, цемент үйлдвэрлэл (шүдний цавуулаг бодисоос бусад), шүдний лав болон бусад бэлдмэл үйлдвэрлэл
	- шүдний эмнэлгийн лабораторийн зуух үйлдвэрлэл
	- лабораторийн хэт авиагаар цэвэрлэх машин үйлдвэрлэл
	- лабораторийн ариутгагч хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- лабораторийн нэрэх төрлийн аппаратын үйлдвэрлэл
	- эмнэлгийн, мэс заслын, шүдний эмнэлгийн болон мал эмнэлгийн тавилга: хагалгааны ширээ; шинжилгээний ширээ; механик тохируулгатай эмнэлгийн ор; шүдний эмчийн сандал
	- ясны ялтас, эрэг, тариур, зүү, зүүний сав, катетер зэргийн үйлдвэрлэл
	- шүдний эмнэлгийн багаж хэрэгслийн үйлдвэрлэл (шүдний эмчилгээний тоног төхөөрөмж бүхий эмчийн сандал)
	- лабораторийн хиймэл шүд, холбогчийн үйлдвэрлэл
	- эрүү нүүрний болон хиймэл эрхтэн эд анги үйлдвэрлэл
	- нүдний шил үйлдвэрлэл
	- халууны шил үйлдвэрлэл
	- нарны шил, контакт линз, нүдний усны хамгаалалттай шил үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй.
	- эргэдэг сандал үйлдвэрлэл 3092-т орно.
	- хиймэл шүдний цавуу (2023-m)
	- эмнэлгийн аргаар үр тогтоох бүрхүүл (2100-m)
	- эмнэлгийн цахилгаан тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2660-m орно).

329	Боловсруулах үйлдвэрийн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	3290-г харна уу.

3290	Боловсруулах үйлдвэрийн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- хамгаалалтын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: галд тэсвэртэй аюулгүй байдлыг хамгаалах хувцас үйлдвэрлэл; ажил мэргэжлийн зориулалттай хамгаалалтын бүс үйлдвэрлэл; аврах хөвүүр үйлдвэрлэл; хуванцар хамгаалалтын малгай, дуулга болон хуванцар хамгаалалтын зориулалттай тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл; галнаас хамгаалах хувцас үйлдвэрлэл; хамгаалалтын төмөр малгай болон төмөр хэрэгсэл үйлдвэрлэл; чих, хамар хамгаалах болон дуу намсгагч үйлдвэрлэл (тухайлбал, усанд сэлэлтийн болон чимээнээс хамгаалагч); хийн баг үйлдвэрлэл
	- хогийн шүүр, машин механизмын нэг бүрэлдэхүүн хэсэг болох багс /сойз/, гар удирдлагатай шал цэвэрлэгч, тоосны алчуур, өдөн цэвэрлэгч, будгийн багс, өнхрүүш, хогийн шүүр, шалны мод зэргийн үйлдвэрлэл
	- гутал, хувцасны сойз үйлдвэрлэл
	- механик эсэхээс хамаарахгүйгээр бүх төрлийн үзэг, харандаа үйлдвэрлэл
	- харандааны бал үйлдвэрлэл
	- төмрөөс бусад төрлийн материалаар хийсэн тамга, лац, гар ажиллагаатай хэвлэх төхөөрөмж, товгор шошго, бичгийн машины тууз, зөөлөвч, принтерийн лент болон хор үйлдвэрлэл
	- бөмбөрцөг /глобус/ үйлдвэрлэл
	- нарны болон борооны шүхэр, таяг үйлдвэрлэл
	- товч, цахилгаан товч, наадаг товч үйлдвэрлэл
	- тамхины асаагуур үйлдвэрлэл
	- хувийн хэрэглээний бусад эд зүйлс үйлдвэрлэл: тамхины соруул, сам, сүрчиг, халуун сав болон бусад вакуум сав зэрэг хувь хүний болон ахуйн хэрэглээний үйлдвэрлэл, хиймэл үс, хиймэл сахал, хөмсөг үйлдвэрлэл
	- бусад төрлийн эд зүйлс үйлдвэрлэл: төрөл бүрийн лаа; цэцгийн баглаа, цэцгийн хэлхээ, цэцгийн сагс; хиймэл цэцэг, жимс, навч; гар шигшүүр болон гар шүршүүр; оёдолчдод зориулсан хиймэл хүн; авс гэх мэт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- чихмэл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- асаагуурын гол үйлдвэрлэл (1329-т),
	- ажлын болон үйлчилгээний зориулалтын хувцас үйлдвэрлэл (лабораторийн зориулалттай давхарлах хувцас, ажлын хувцас, дүрэмт хувцас) (1410-т),
	- зохиол, гар бичмэл туурвих цаас үйлдвэрлэл (1709-т орно).

33	Машин, тоног төхөөрөмжийг угсрах, суурилуулах, холбогдох засвар, үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт аж үйлдвэрийн салбарын машин, тоног төхөөрөмжийн тасралтгүй хэвийн ажиллагааг хангах их засвар, нөхөн сэргээх, шинэчлэх зорилготой засвар, үйлчилгээ багтана. Машин, тоног төхөөрөмжийг үр ашигтай ажиллуулахад ерөнхий болон байнгын засвар, үйлчилгээгээр хангах, эвдрэлээс хамгаалах засвар, үйлчилгээ мөн орно.
	Түүнчлэн энэ дэд салбарт машин, тоног төхөөрөмжийн мэргэжлийн засвар, үйлчилгээ багтана. Засварын ажлын ихэнх хэсгийг нь машин, техник, тоног төхөөрөмж болон бусад барааг үйлдвэрлэгчид өөрсдөө хийх бөгөөд энэхүү засварлах болон үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа нь нэмэгдэл өртгийг бий болгох зарчимд тулгуурлах ба барааг үйлдвэрлэх үйл ажиллагаатай зарим үед хавсарсан хэлбэртэй байж болно. Худалдаа болон засварын ажил нь мөн нэмэгдэл өртгийг бий болгох зарчимд тулгуурлана.

	Машин, тоног төхөөрөмжийг дахин угсрах, дахин үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа нь боловсруулах үйлдвэрлэлд хамаарах ба энэ салбарын өөр бүлэгт орно.

	Бараа, бүтээгдэхүүний засвар, үйлчилгээ нь үндсэн хөрөнгөнд хамаарах ба хэрэглээний барааны засвар, үйлчилгээ нь өрхийн аж ахуйн хэрэглээний барааны засвар үйлчилгээнд хамаарна. Тухайлбал, албан тасалгааны болон гэр ахуйн тавилгын засвар 9524-т орно.
	Түүнчлэн энэ дэд салбарт машин, тоног төхөөрөмжийг угсрах үйл ажиллагаа орно. Гэхдээ, тоног төхөөрөмжийг суурилуулах үйл ажиллагаа нь барилга байгууламж, түүнтэй төстэй бүтэц бүхий байгууламжийн нэг хэсэг болох тоног төхөөрөмжийг суурилуулалт, тухайлбал, цахилгаан утас, цахилгаан шат, агааржуулалтын системийн угсралт нь барилгын үйл ажиллагаанд орно.

	Энэ дэд салбарт дараах засвар, үйлчилгээ орохгүй:
	- аж үйлдвэрийн машины цэвэрлэгээ хийх үйл ажиллагаа (8129-т),
	- компьютер, холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ (бүлэг 951-т),
	- гэр ахуйн барааны засвар үйлчилгээ (бүлэг 952-т орно).

331	Машин, тоног төхөөрөмж, үйлдвэрлэсэн металл хийцийг угсрах, суурилуулах холбогдох засвар, үйлчилгээ

	Үйлдвэрлэсэн металл хийц машин, тоног төхөөрөмжийн тасралтгүй хэвийн үйл ажиллагааг хангах зорилготой засвар, үйлчилгээний ажил энэ бүлэгт орно. Бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхийн тулд машин, тоног төхөөрөмжийн ерөнхий эсвэл тогтмол хуваарьтай засвар, үйлчилгээгээр (тухайлбал, үйлчилгээ) хангах, эвдрэлээс хамгаалах, жижиг засвар, үйлчилгээ энд багтана.

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- машин, тоног төхөөрөмжийг дахин үйлдвэрлэх ажиллагаа (тохирох 25-31 дүгээр дэд салбарт),
	- аж үйлдвэрийн машин, хэрэгслийн цэвэрлэгээ (8129-т),
	- компьютер, холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ (бүлэг 951-т),
	- гэр ахуйн барааны засвар, үйлчилгээ (бүлэг 952-т орно).

3311	Металл хийцийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид 25 дугаар дэд салбарын металл хийцийн бүтээгдэхүүний засвар, үйлчилгээ орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хий, шингэн агуулах төмөр савны засвар
	- хоолой, шугам хоолойн засвар, үйлчилгээ
	- хөдөлгөөнт гагнуурын засвар, үйлчилгээ
	- усан онгоцны төмөр хүрдний засвар
	- уурын генераторын засвар, үйлчилгээ
	- уурын генераторын нэмэлт, дагалдах тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ: уур хуримтлуулагч, зайн хураагуур, шахагч, хэмнэгч, түргэн халаагч
	- цөмийн реактор (изотоп тусгаарлагч орохгүй)-ын засвар, үйлчилгээ
	- хөлөг онгоцны бойлерын засвар үйлчилгээ
	- тавцан халаалтын төв бойлер, радиаторын засвар
	- спортын ба амралт, зугаа, цэнгэлийн бууны засвар оруулаад галт зэвсэг, зэр зэвсэг, их бууны засвар, үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- төвлөрсөн халаалтын системийн засвар (4322-т),
	- сантехникийн үйлчилгээ (8020-т орно).

3312	Тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ

	Аж үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ, тухайлбал худалдааны болон аж үйлдвэрийн зориулалттай машины угсралт, гагнуурын ажил, засварын үйлчилгээ; хөдөө аж ахуйн, хүнд болон уул уурхайн аж үйлдвэрийн дэд салбарын машин, тоног төхөөрөмж (ачаа зөөх зориулалттай урдаа хоёр салаа сэрээтэй ачааны тэрэг, гар ажиллагаатай тоног, төхөөрөмж, машин хэрэгсэл, уул уурхайн машин, механизм гэх мэт) буюу 28 дугаар дэд салбарын машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ орно. Тухайлбал:
	- автомат бус хөдөлгүүрийн засвар, үйлчилгээ
	- насос болон холбогдох тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- шингэн хүчдэлийн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- хавхлагын засвар үйлчилгээ
	- холхивч, араа дамжуулах эд ангийн засвар
	- үйлдвэрийн зориулалтын зуухны засвар, үйлчилгээ
	- гар ажиллагаатай тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- худалдааны зориулалтын хөргөлтийн төхөөрөмж, агаар цэвэршүүлэгчийн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- худалдааны зориулалттай машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан жолоодлоготой бусад гар багаж хэрэгслийн засвар
	- металл зүсэх, металл хэлбэржүүлэх машин тоног төхөөрөмж, дагалдах хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ
	- бусад суурь машины засвар, үйлчилгээ
	- хөдөө аж ахуйн тракторын засвар, үйлчилгээ
	- хөдөө аж ахуй, ой, мод бэлтгэлийн машины засвар, үйлчилгээ
	- төмөрлөгийн үйлдвэрийн машин, механизмын засвар, үйлчилгээ
	- уул уурхай, барилга, газрын тос, хийн үйлдвэрийн машин, механизмын засвар, үйлчилгээ
	- хүнсний бүтээгдэхүүн, ундаа, тамхины үйлдвэрийн машины засвар, үйлчилгээ
	- нэхмэл хувцас, ширэн эдлэлийн үйлдвэрийн машины засвар, үйлчилгээ
	- цаасны үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- 28 дугаар дэд салбарт хамаарах тусгай зориулалтын бусад машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- жин хэмжүүрийн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- автомат машины (ундаа, тамхи зардаг) засвар, үйлчилгээ
	- кассын машины засвар, үйлчилгээ
	- гэрэл зураг олшруулах машины засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан болон энгийн тооны машины засварлах үйл ажиллагаа
	- бичгийн машин засварлах үйл ажиллагаа

	Халаалтын бусад тоног төхөөрөмж болон цахилгаан шатны суурилуулах, засвар үйлчилгээ 4322-д орно.

3313	Цахилгаан болон хараа зүйн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид гэр ахуйн барааны засвар, үйлчилгээг оруулахгүйгээр 265, 266, 267-р бүлгийн бүтээгдэхүүний засвар, үйлчилгээ багтана.

	Энэ ангид 265 бүлгийн нарийн хэмжүүр, навигацийн хяналтын аппарат зэрэг тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ орно. Тухайлбал:
	- нисэх онгоцны хөдөлгүүрийн хэсгийн засвар, үйлчилгээ
	- дулаан ялгаруулах сорилт хийх автомат тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- цаг агаар хэмжих багаж хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ
	- физик, электрон, химийн төлөв байдлыг хянах төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- судалгаа, шинжилгээний багаж хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ
	- цацраг туяа илрүүлэлт, хяналтын багаж хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид 2660-р ангийн цацрага туяа ялгаруулагч, цахилгаан эмчилгээ, заслын тоног төхөөрөмжийг засварлах үйл ажиллагаа орно, тухайлбал:
	- соронзон цуурай дүрслэгч тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- эмнэлгийн хэт авианы тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- зүрхний үйл ажиллагааг жигд болгох төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- сонсголын аппаратны засвар, үйлчилгээ
	- зүрхний бичлэгийн аппаратны засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан эмчилгээний эндоскоп тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- цацраг туяа эмчилгээний аппаратны засвар, үйлчилгээ

	Түүнчлэн энэ ангид 2670-р ангийн хараа зүйн багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийн засвар орно. Тухайлбал: дуран, микроскоп (электрон, протон дуран орохгүй), телескоп, призм ба линз (нүднийх орохгүй), худалдааны зориулалтаар ашиглагдах бол гэрэл зургийн тоног төхөөрөмж орно.

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- олшруулах машины засвар (3312-т),
	- компьютер болон түүний дагалдах хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ (9511-т),
	- компьютерын прожекторын засвар, үйлчилгээ (9511-т),
	- холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ (9512-т),
	- арилжааны телевиз, видео камерын засвар, үйлчилгээ (9512-т),
	- сонирхогчийн видео камерын засвар, үйлчилгээ (9521-т),
	- цаг, бугуйн цаг засвар (9529-т орно).

3314	Цахилгаан тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээ

	Энэ ангид 2750-р анги (гэр ахуйн тоног төхөөрөмж)-ийг оруулахгүйгээр 27-р дэд салбарын бараа бүтээгдэхүүний засвар үйлчилгээ багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэл, хуваарилалт, тусгай дамжуулагчийн засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан хөдөлгүүр, генератор, моторт үүсгүүрийн засвар, үйлчилгээ
	- коммутаторын аппаратын засвар, үйлчилгээ
	- үйлдвэрийн хяналтын тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- хугацаа дууссан зайны засвар үйлчилгээ
	- цахилгаан гэрлийн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан гүйдэл дамжуулах болон дамжуулахгүй утасны засвар үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- компьютер болон түүний нэмэлт тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ (9511-т),
	- харилцаа, холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ (9512-т),
	- хэрэглээний цахилгаан хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ (9521-т),
	- цаг, бугуйн цагны засвар (9529-т орно).

3315	Моторт тээврийн хэрэгслийн оруулахгүйгээр тээврийн хэрэгслийн засварын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид мотоцикл, унадаг дугуйг оруулахгүйгээр 30 дугаар дэд салбарын тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ орно. Харин усан онгоцыг сэлбэн засах үйлдвэр, төмөр замын зүтгүүр, онгоцыг дахин угсрах үйл ажиллагаа дэд салбар 30-т орно.
	Энэ ангид дараах засвар, үйлчилгээ орно:
	- усан онгоцны тогтсон засвар, үйлчилгээ
	- зугаалгын усан завины засвар, үйлчилгээ
	- зүтгүүр, вагоны засвар, үйлчилгээ (шинэчлэх үйлдвэр, дахин угсрах үйлдвэр орохгүй)
	- нисэх онгоцны засвар, үйлчилгээ (шинэчлэх үйлдвэр, дахин бүтээх үйлдвэр, нөхөн сэлбэх үйлдвэр орохгүй)
	- нисэх онгоцны хөдөлгүүрийн засвар, үйлчилгээ
	- морин тэрэг, вагоны засвар үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах засвар, үйлчилгээ орохгүй:
	- усан онгоцны сэргээн засах үйлдвэр (3010-т),
	- зүтгүүр, вагоныг дахин угсрах үйлдвэр (3020-т),
	- нисэх онгоцны дахин сэргээн засварлах үйлдвэр (3030-т),
	- усан онгоц задлах, буулгах ажиллагаа (3830-т),
	- мотоциклын засвар, үйлчилгээ (4540-т),
	- унадаг дугуй, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэргэнцэрийн засвар, үйлчилгээ (9529-т орно).

3319	Бусад тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээ

	Энэ ангид энэ дэд салбарын бусад бүлэгт хамрагдаагүй бусад тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ багтана.
	Энэ ангид дараах засвар, үйлчилгээ орно:
	- загасны тор засах сэлбэх ажиллагаа
	- олс, дарвуул, далбааны засвар
	- бордоо ба химийн агуулах газрын засвар
	- усан онгоцны хүрд, торх, модон ор, бусад ижил төстэй зүйлсийн засвар, нөхөн сэлбэх ажиллагаа
	- зоосон мөнгөөр тоглодог бусад тоглоом болон пинбол машины засвар
	- орган хөгжим, хуучны бусад хөгжмийн зэмсгийг сэргээн засварлах ажиллагаа

	Энэ ангид дараах засвар, үйлчилгээ орохгүй:
	- өрхийн болон албан тасалгааны тавилгыг сэргээх үйл ажиллагаа (9524-т),
	- унадаг дугуй, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэргэнцэрийн засвар, үйлчилгээ (9529-т орно).
	- хувцас засвар (9529-т орно).

332	Аж үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмжийг угсрах, суурилуулах үйл ажиллагаа

	3320-г харна уу.

3320	Аж үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмжийг угсрах, суурилуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид машин, тоног төхөөрөмжийг тусгайлан суурилуулах үйл ажиллагаа орно. Гэхдээ тоног төхөөрөмжийн суурилуулалт нь барилга байгууламж, түүнтэй төстэй байгууламжийн нэгдсэн бүрэлдэхүүнд орж байгаа тохиолдолд тухайлбал, цахилгааны утас, цахилгаан шат, дохиоллын систем, агааржуулагчийн систем нь барилга, байгууламжийн нэг хэсэг тул барилгын үйл ажиллагаанд багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үйлдвэрийн газрын үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмжийн суурилуулах
	- үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг хянах тоног төхөөрөмжийн суурилуулах
	- үйлдвэрийн газрын бусад тоног төхөөрөмжийн суурилуулалт: холбооны хэрэгсэл, компьютер, гэрэлтүүлэг, цахилгааны, эмчилгээний, цөмийн
	- овор ихтэй машин, тоног төхөөрөмжийн задлах үйл ажиллагаа
	- угсрах үйл ажиллагаа
	- машины угсралт
	- боулингийн тоног төхөөрөмжийн суурилуулалт

D	ЦАХИЛГААН, ХИЙ, УУР, АГААРЖУУЛАЛТ

	Энэ салбарт дэд бүтцийн /сүлжээ/ шугам хоолойгоор дамжуулан цахилгаан эрчим хүч, хий, уур, халуун, хүйтэн усаар хангах үйл ажиллагаа хамрагдана. Түүнчлэн нэгдсэн сүлжээгүй орон нутгийн чанартай барилга байгууламжийн бие даасан эх үүсвэр бүхий цахилгаан, хий, уур, халуун, хүйтэн усаар хангах, түгээх ажиллагаа мөн багтана.

	Энэ салбарт цахилгаан эрчим хүч, хий ашиглах, хэрэглэх болон цахилгаан, хийн үйлдвэрлэл, хянах, хуваарилах үйл ажиллагаа багтана. Түүнчлэн энэ дэд салбарт уур, агааржуулалтын ажиллагаа орно.

	Энэ дэд салбарт цэвэр, бохир усны үйл ажиллагаа болон хэрэглээ (дэд салбар 36, 37-т), холын зайд хоолойгоор хий дамжуулах үйл ажиллагаа орохгүй.

35	Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт

	Дэд салбар D-г харна уу.

351	Цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх үйл ажиллагаа

	3510-г харна уу.

3510	Цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэл, дамжуулалт, эцсийн хэрэглэгчдэд түгээх үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- дулаан, цөмийн эрчим хүч, усан цахилгаан станц, хийн турбин, дизель болон сэргээгдэх эрчим хүч зэргээр цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа
	- цахилгаан эрчим хүчийг үйлдвэрлэгчээс түгээх төвд дамжуулах үйл ажиллагаа
	- түгээх төвөөс үйлдвэрлэсэн цахилгаан эрчим хүчийг эцсийн хэрэглэгчдэд хүргэх (тухайлбал, шугам, тоолуур, цахилгаан утас зэргээс бүрдэнэ) үйл ажиллагаа
	- хэрэглэгчдэд цахилгаан эрчим хүчийг худалдах үйл ажиллагаа
	- түгээх сүлжээгээр дамжуулан цахилгаан эрчим хүчээр хангах үүрэг бүхий агентын үйл ажиллагаа
	- цахилгаан эрчим хүч болон түүнийг дамжуулах, хувиргах хүчин чадлын ашиглалтын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	Хог, хаягдлыг шатаах замаар гарган авсан цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэл (3821-т).

3510.1	Сэргээгдэх эрчим хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх үйл ажиллагаа
	Сэргээгдэх эрчим хүч гэдэгт усан, салхины хүч, нарны энергийг ашиглах гэх мэт аргаар цахилгаан үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа орно.

3510.2	Цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх үйл ажиллагаа


352	Хийн аж ахуй, хийн түлшийг хуваарилах үйл ажиллагаа

	3520-г харна уу.

3520	Хийн үйлдвэрлэл, хийн түлшийг түгээх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид байгалийн болон синтетик шатдаг хийг нэгдсэн сүлжээгээр дамжуулж, хэрэглэгчдэд түгээх, хуваарилах үйл ажиллагаа багтана. Хийн худалдаачид, брокеруудын хийг хуваарилах байгууламжийн ажиллагааг энд мөн хамруулна. Алсын зайн хийн шугамаас салаалж хот, суурин газарт хийг түгээх, дамжуулах ажил үйлчилгээ болон хоолойн бусад тээврийн үйл ажиллагаанд орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хий хангамжийн зориулалтаар хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, хог, хаягдал, нүүрсийг нүүрстөрөгчжүүлэх замаар шатдаг хий гарган авах үйлдвэрлэл
	- байгалийн болон бусад төрлийн шатдаг хийг цэвэрлэх, холих, ялгах зэргээр бусад илчлэг сайтай хийн түлш үйлдвэрлэх ажиллагаа
	- нэгдсэн системийг ашиглан хийн түлшийг тээвэрлэх, хуваарилах, нийлүүлэх үйл ажиллагаа
	- нэгдсэн шугам сүлжээгээр дамжуулан хэрэглэгчдэд хийг худалдах үйл ажиллагаа
	- хийн сүлжээний хүрээнд хийн түлшийг хэрэглэгчдэд борлуулах үйл ажиллагаа
	- хий хуваарилах байгууламжаар хийг түгээгч, борлуулах үйл ажиллагаа болон бусад ашиглалт
	- хийн түлшний төрөл бүрийн тоног төхөөрөмжийн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- коксжуулах зуухны үйл ажиллагаа (1910-т),
	- газрын тосны бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйлдвэрлэл (1920-т),
	- үйлдвэрлэлд ашиглагдах хийн үйлдвэрлэл (2011-т),
	- хийн түлшний бөөний худалдаа (4661-т),
	- савласан хийн жижиглэн худалдаа (4773-т),
	- түлшний шууд худалдаа (4799-т),
	- холын зайд хоолойгоор хий тээвэрлэх, дамжуулах (4930-т орно).

353	Уур, агааржуулагчийн хангамжийн үйл ажиллагаа

	3530-г харна уу.

3530	Уур, агааржуулагчийн хангамжийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- халаах болон бусад зорилгоор халуун ус болон хийг үйлдвэрлэх, хураах, түгээх үйл ажиллагаа
	- хүйтэн агаар үйлдвэрлэх, хуваарилах үйл ажиллагаа
	- сэрүүцүүлэх зориулалтаар хүйтэн, ус үйлдвэрлэх, түгээх үйл ажиллагаа
	- хөргөөх зориулалтаар хүнсний болон хүнсний бус (тухайлбал мөс оруулаад мөс үйлдвэрлэл) мөс үйлдвэрлэх

3530.1	Дулаан үйлдвэрлэл
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- эрчим хүч, халаалт болон бусад зориулалтаар уур, дулаан, халуун ус үйлдвэрлэх, цуглуулах, түгээх үйл ажиллагаа

3530.2	Дулаан түгээх үйл ажиллагаа

3530.3	Дулаан үйлдвэрлэл, түгээлт хослон эрхлэх үйл ажиллагаа

3530.9	Уур, агааржуулагчийн хангамжийн бусад үйл ажиллагаа

E	УС ХАНГАМЖ; БОХИР УС ЗАЙЛУУЛАХ СИСТЕМ, ХОГ, ХАЯГДЛЫН МЕНЕЖМЕНТ БОЛОН ЦЭВЭРЛЭХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энэ салбарт өрхийн болон үйлдвэрийн хатуу эсвэл хатуу бус, бохирдсон талбай зэргийн хог, хаягдлыг цуглуулах, ариутгах, боловсруулах явцтай холбоотой үйл ажиллагаа багтана.
	Ус хангамжийн үйл ажиллагаа бүгд энэ салбарт орно. Өрх, үйлдвэрлэл, үйлчилгээний усан хангамжийн үйл ажиллагаа ихэнхдээ бохир усыг цэвэрлэх, боловсруулах үйл ажиллагаатай холбоотой байх бөгөөд аж ахуйн нэгжүүд эдгээр үйл ажиллагааг хамтруулан хийдэг байж болно.
	Хог хаягдлыг боловсруулах, бохир усыг цэвэршүүлэх үйл ажиллагааны үр дүнд ариутгасан эсвэл, цэвэршүүлсэн шинэ бүтээгдэхүүн бий болгох үйл ажиллагаа байж болно.

36	Ус цуглуулах, ариутгах, ус хангамж

	Энэ дэд салбарт дотоодын болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай усыг хуримтлуулах, ариутгах, түгээх үйл ажиллагаа орно. Төрөл бүрийн эх үүсвэрээс усыг хуримтлуулах, төрөл бүрийн нэгдсэн сүлжээгээр түгээх үйл ажиллагаа багтана.

360	Ус цуглуулах, ариутгах, ус хангамж

	3600-г харна уу.

3600	Ус цуглуулах, ариутгах, ус хангамж

	Энэ ангид дотоодын болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай усыг хуримтлуулах, ариутгах, түгээх үйл ажиллагаа орно. Мөн төрөл бүрийн эх үүсвэрээр усыг хуримтлуулах төрөл бүрийн нэгдсэн сүлжээгээр түгээх үйл ажиллагаа багтана.
	Энд хөдөө аж ахуйн зориулалтаар булаг шандны ус цуглуулах, хуримтлуулах, түгээх үйл ажиллагаа орохгүй.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гол, нуур, худаг зэрэг эх үүсвэрээс ус хуримтлуулах үйл ажиллагаа
	- борооны усыг хуримтлуулах үйл ажиллагаа
	- усан хангамжийн зориулалттай усыг цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа
	- үйлдвэрийн болон бусад зориулалттай усны ариутгал хийх үйл ажиллагаа
	- усан хангамжийн зориулалтаар далайн ус, газрын гүний усыг давсгүйжүүлэн, ус цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа
	- усыг төв шугам сүлжээгээр болон, машин, бусад аргаар түгээх үйл ажиллагаа буюу төвлөрсөн ба төлөрсөн бус хангамжийн системийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуйн зориулалттай усжуулалтын тоног төхөөрөмжийн үйл ажиллагаа (0161-т),
	- агаарын бохирдлоос хамгаалах зорилгоор бохирдсон усыг цэвэрлэх ажиллагаа (3700-т),
	- алсын зайд хоолойгоор дамжуулан, ус тээвэрлэх ажиллагаа (4930-т орно).

3600.1	Ус цуглуулах, ариутгах, төвлөрсөн ус хангамжийн үйлчилгээ
	Энэ ангид ус олборлох, дамжуулах, цэвэрлэх, түгээх зориулалт бүхий шугам сүлжээ, барилга байгууламжийг ашиглан хэрэглэгчдийг цэвэр усаар хангах үйл ажиллагаа багтана.

3600.2	Төвлөрсөн бус ус хангамжийн үйлчилгээ
	Энэ ангид гүний худгаас болон ус түгээх байрнаас зөөвөрлөн түгээж, хэрэглэгчдийг цэвэр усаар хангах үйл ажиллагаа багтана.

37	Бохир ус цуглуулах, цэвэршүүлэх, ариутгах үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт бохир усыг хуримтлуулах, цэвэршүүлэх бохир усны системийн үйл ажиллагаа болон бохир ус цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа хамрагдана.

370	Бохир ус цуглуулах, цэвэршүүлэх, ариутгах үйл ажиллагаа

	3700-г харна уу.

3700	Бохир ус цуглуулах, цэвэршүүлэх, ариутгах үйл ажиллагаа
	Энэ ангид хэрэглээнээс гарсан бохир усыг хуримтлуулах, татан зайлуулах, цэвэрлэх үйл ажиллагаа хамаарна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бохир ус цэвэршүүлэх, бохирын системийн үйл ажиллагаа
	- бохирын систем, цистерн, тээврийн бусад бохир ус тээвэрлэгч хэрэгслээр нэг эсвэл хэд хэдэн хэрэглэгчийн, үйлдвэрийн салбарын хаягдал ус болон борооны усыг цугуулах, хуримтлуулах, тээвэрлэх үйл ажиллагаа
	- муу усны нүх, бохирын цооног цэвэрлэх, соруулж авах үйлчилгээ болон химийн хаягдал зайлуулах савны үйлчилгээ
	- физик, хими, биологийн аргаар бохир усыг шингэлэх, хаах, шүүх зэргээр цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа (бохир ус, хүн ам, үйлдвэрийн хаягдал ус, усан сангийн бохирдсон ус зэрэг нь багтана)
	- бохир усны суваг хоолойны цэвэрлэгээ, үйлчилгээ

38	Хог хаягдлыг цуглуулах, ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт хаягдал материал цуглуулах, боловсруулах үйл ажиллагаа хамрагдана. Мөн хаягдал материалыг орон нутагт тээвэрлэх, түүхий эд, материалыг нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа орно. Тухайлбал, хог хаягдлаас дахин сэргээн ашиглах боломжтой материалыг ялган ангилах үйл ажиллагаа багтана.

381	Хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт өрхийн болон байгууллагын хогийн сав, чингэлэгт цугларсан хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа орно. Мөн аюулгүй хог хаягдлыг цуглуулах, ашиглаж дууссан зай, хэрэглэсэн хүнсний тос, өөх, усан онгоцны хаягдал, засвар үйлчилгээний газраас гарсан хаягдал тос, барилга байгууламж болон барилгыг буулгах явцад гарсан хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагааг хамруулна.

3811	Аюулгүй хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- тухайн орон нутгийн өрх болон байгууллагын хогийн сав, чингэлэг дэх хог хаягдал зэрэг аюулгүй, хатуу хог хаягдлыг (жишээ нь: хог, хаягдал цаас, хаягдал хоол) цуглуулах үйл ажиллагаа
	- дахин ашиглах материалыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- хэрэглэсэн хүнсний өөх, тосыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- олон нийтийн газар тавьсан хогийн саван дахь хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- барилга байшин, түүний нурангиас гарсан хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- бут, чулуу зэрэг хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- нэхмэлийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний хог, хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- аюулгүй хог хаягдлыг төвлөрүүлэх зориулалт бүхий хогийн цэгт хог хаягдлыг шилжүүлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аюултай хог хаягдлыг цуглуулах (3812-т),
	- аюулгүй хог, хаягдлыг ариутган газар булах үйл ажиллагаа (3821-т),
	- цаас, хуванцар материал зэрэг дахин сэргээх боломжтой материалыг ялгах, ангилах үйл ажиллагаа (3830-т).

3812	Аюултай хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид хатуу болон хатуу бус аюултай хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа, тухайлбал, тэсрэх бодис, шатамхай эд юмс, хортой бодис, халдвартай бодис, химийн зэвсэг, хорт хавдар үүсгэгч бодис болон бусад бодис зэрэг хүний эрүүл мэнд, хүрээлэн буй байгаль орчинд хор хөнөөлтэй бэлдмэл орно.
	Мөн хог хаягдлыг тээвэрлэхэд зориулж ялгах, хаяглах, савлах, боловсруулах үйл ажиллагааг хамруулна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- аюултай хог, хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа, тухайлбал засвар үйлчилгээний цэг, гараажид болон усан тээвэрт хэрэглэгдсэн тос; био-аюултай хог, хаягдал; ашигласан зай (батерей)
	- аюултай хог, хаягдлын байгууламжид хог, хаягдлыг шилжүүлэх үйл ажиллагаа

	Тэсрэх бодистой талбай, хөрс, газар доорх ус, бохирдсон барилгын ариутгал, цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа 3900-т орно.

382	Хог хаягдлыг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт төрөл бүрийн хог хаягдлыг боловсруулах ажиллагаа хамрагдана. Жишээ нь органик хог, хаягдлыг боловсруулах; хордож үхсэн болон хордсон мал амьтад, бусад бохирдсон хог хаягдлын хорыг арилгах, боловсруулах ажиллагаа; эмнэлгийн зориулалттай цацраг идэвхт хог, хаягдлыг боловсруулах; газарт болон усанд хаясан хог, хаягдлыг цэвэрлэх ажиллагаа; оршуулга болон газар доорх хог; ашиглаж дууссан бараа бүтээгдэхүүн, тухайлбал хөргөгчний аюултай хог хаягдлыг арилгах ажиллагаа; хог, хаягдлыг шатаах үйл ажиллагаа орно.
	Түүнчлэн хог, хаягдлыг шатаах явцад гарч буй цахилгааны эх үүсвэр орно.

	Энэ бүлэгт бохир усыг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа орохгүй (3700).

3821	Аюулгүй хог хаягдлыг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид хатуу болон хатуу бус аюулгүй хог, хаягдлыг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа орно:
	- аюулгүй хог хаягдлыг ариутган газар булах үйл ажиллагаа
	- аюулгүй хог хаягдлыг шатаах болон бусад аргаар эргэж ашиглах зорилгоор цахилгаан, эрчим хүч, дулаан, түлш, биохий зэргийг үйлдвэрлэх ажиллагаа
	- органик хог хаягдлыг ариутгах, боловсруулах
	- органик хог, хаягдлаас гарган авч буй бордооны үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аюултай хог, хаягдлыг шатаах ажиллагаа (3822-т),
	- дахин ашиглах боломжтой түүхий эд, жишээ нь цаас, хуванцар материал, ашигласан ундааны лааз, төмөр зэргийг ялгалт хийх ажиллагаа (3830-т),
	- газар, усны бохирдолд ариутгал, цэвэрлэгээ хийх, хортой бодисыг арилгах үйл ажиллагаа (3900-т).

3822	Аюултай хог хаягдлыг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид тэсрэх бодис, шатамхай эд юмс, хортой бодис, халдвартай бодис, химийн зэвсэг, хорт хавдар үүсгэгч бодис болон хүний эрүүл мэнд, хүрээлэн буй байгаль орчинд хор хөнөөлтэй бэлдмэл зэрэг хатуу болон хатуу бус хог хаягдлыг цуглуулах ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- аюултай хог, хаягдлыг боловсруулах үйл ажиллагаа
	- хордож үхсэн болон хордсон мал, амьтад, бусад бохирдсон хог хаягдлын хорыг арилгах, боловсруулах үйл ажиллагаа
	- аюултай хог хаягдлыг шатаах үйл ажиллагаа
	- ашиглаад дууссан бараа бүтээгдэхүүн, тухайлбал, хөргөгчний аюултай хог хаягдлыг арилгах үйл ажиллагаа
	- цацраг идэвхт хог, хаягдлыг хадгалах, арилгах, боловсруулах ажиллагаанд дараах зүйлүүд орно: цацраг идэвхт хог хаягдлыг боловсруулах; цөмийн хог, хаягдлыг хадгалахын тулд нууцлаг бүрхүүл хийх, бэлтгэх ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аюулгүй хог, хаягдлыг шатаах үйл ажиллагаа (3821-т),
	- газар, усыг ариутгах, халдваргүйжүүлэх, хортой бодисыг арилгах үйл ажиллагаа (3900-т),
	- цацраг идэвхит түлшний дахин боловсруулах үйл ажиллагаа (2011-т орно).

383	Хог хаягдлаас хоёрдогч түүхий эд, материал гарган авах үйл ажиллагаа

	3830-г харна уу.

3830	Хог хаягдлаас хоёрдогч түүхий эд, материал гарган авах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид төмөрлөг болон төмөрлөг бус хог, хаягдлаас механик болон химийн аргаар хоёрдогч түүхий эд гарган авах ажиллагаа багтана. Шинэ материал гарган авах ажиллагаанд 1-рт, аюулгүй хог, хаягдлаас дахин ашиглах боломжтой материал гаргах хэсгийг ялгах, 2-рт, цаас, хуванцар, ундааны лааз, төмөр зэрэг дахин ашиглах материалыг ялгах, хуваах үйл ажиллагаа багтана.

	Механик болон химийн аргаар хог, хаягдлыг хувиргах үйл ажиллагаанд дараах төрлийн үйл ажиллагаа орно:
	- хаягдал машин, угаалгын машин, унадаг дугуй зэрэг төмөрлөг хог, хаягдлыг ялгах, салгах үйл ажиллагаа
	- автомашин, компьютер, зурагт зэрэг бусад тоног төхөөрөмжөөс дахин сэргээж ашиглах боломжтой эд ангиудыг салгах, задлах үйл ажиллагаа
	- төмөр замын хөдлөх бүрэлдэхүүнийг жижиглэх, багасгах үйл ажиллагаа
	- тээврийн хэрэгслийн төмрийн хог, хаягдлыг тасдах, салгах, эвдэх үйл ажиллагаа
	- төмөр хэсгийг тасдах, шахах, агшаах зэрэг бусад аргуудаар биет хэмжээг механик аргаар бууруулах, багасгах үйл ажиллагаа
	- усан онгоцыг хуваах, эвдэх үйл ажиллагаа
	- зургийн хальс, цаас, уусмал зэрэг гэрэл зургийн хог, хаягдлыг боловсруулах, гаргаж авах үйл ажиллагаа
	- ашигласан дугуй зэрэг резинэн хог хаягдлаас хоёрдогч түүхий эд материал гаргаж авах үйл ажиллагаа
	- цэцгийн ваар, хоолой зэрэг хоёрдогч түүхий эд материал үйлдвэрлэх зорилгоор хуванцарыг ялгах, бутлах үйл ажиллагаа
	- хуванцар, резинэн хог, хаягдлыг боловсруулах (цэвэрлэх, хэмхлэх, хайлуулах) үйл ажиллагаа
	- шилийг ялгах, дугаарлах, цэвэрлэх, бутлах үйл ажиллагаа
	- бусад хог, хаягдлыг ангилах, цэвэрлэх, бутлах үйл ажиллагаа, жишээ нь хог хаягдлыг устгаж хоёрдогч түүхий эд гаргах үйл ажиллагаа
	- ашигласан хүнсний өөх, тосыг ашиглан хоёрдогч түүхий эд материал болгох үйл ажиллагаа
	- хүнсний бусад бүтээгдэхүүн, ундаа, тамхины хаягдал, үлдэгдэл зэргийг хоёрдогч түүхий эд материал болгож ашиглах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хоёрдогч түүхий эд материал ашиглан эцсийн шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх (хувиараа үйлдвэрлэл эрхлэгч биш), жишээ нь ээрсэн утас, цаасны хаягдлаар зөөлөн эд үйлдвэрлэх, дугуй хийх эсвэл төмрийн хог, хаягдлаар төмөр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (аж үйлдвэр-C дэд салбарт),
	- цацраг идэвхт түлшийг дахин боловсруулах үйл ажиллагаа (2011-т),
	- аюултай бус хог, хаягдлыг ариутгах (3821-т),
	- химийн хог хаягдлыг ариутгах (3821-т),
	- аюултай бус хог хаягдлыг дахин боловсруулах (шатаах) үйл ажиллагааны үр дүнд гарсан цахилгаан эрчим хүч (3821-т),
	- ашиглаж дууссан барааг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа, жишээ нь хөргөгч (3822-т),
	- эмнэлэг зэрэг эх үүсвэрээс гарсан цацраг идэвхт хог, хаягдлын ариутгал боловсруулах (3822-т),
	- хортой, бохирдсон хог, хаягдлыг ариутгах, боловсруулах (3822-т),
	- автомашин, компьютер, телевиз, бусад тоног төхөөрөмжийн хэсгүүдийг задалж ашиглах бололцоотой эд ангиудыг ялган авч дахин худалдах ажиллагаа G салбарт,
	- хоёрдогч түүхий эд материалын бөөний худалдаа (4669-т орно).

39	Хог, хаягдлын менежментийн бусад болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт газрын хөрс, газрын гадарга, байшин барилга, талбайг болон газар доорх бохирдсон усыг цэвэрлэх, ариутгах ажиллагаа орно. Мөн ахуйн шавьж, мэрэгч устгах, халдваргүйжүүлэх үйл ажиллагаа багтана.

390	Хог, хаягдлын менежментийн бусад болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

	3900-г харна уу.

3900	Хог, хаягдлын менежментийн бусад болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- химийн, энгийн, биологийн аргыг ашиглан бохирдолтой газрын доорх ус, хөрсийг ариутгах үйл ажиллагаа
	- үйлдвэрийн газар, талбай, цөмийн зэвсгийн үйлдвэр, талбайг ариутгах үйл ажиллагаа
	- химийн бодисын хэрэглээ болон байгаль орчныг бохирдуулагч бодисоос шалтгаалсан газрын гадаргуу дахь усны бохирдлыг цэвэрлэх, ариутгах үйл ажиллагаа
	- газар, далай тэнгис, усны гадаргууд асгарсан тос болон бусад бохирдлыг цэвэрлэх үйл ажиллагаа (далайн эрэг хавийн талбай хамрагдана)
	- асбест болон бусад материалын хор хөнөөлийг арилгах үйл ажиллагаа
	- агаарын бохирдлын хяналтын бусад үйл ажиллагаа
	- ахуйн шавьж, мэрэгч устгах, халдваргүйжүүлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аюулгүй хог, хаягдлыг ариутгах, боловсруулах (3821-т),
	- аюултай хог, хаягдлыг ариутгах, боловсруулах (3822-т),
	- гэрийн гаднах талбайг шүүрдэх, гудамжийг услах үйл ажиллагаа (8129-т орно).

F	БАРИЛГА

	Энэ салбарт мэргэжлийн гүйцэтгэгч байгууллагын гүйцэтгэсэн барилга угсралт, инженерийн барилга байгууламжийн угсралтын ажил орно. Энд шинэ барилгын угсралтын ажил, өргөтгөл, шинэчлэлтийн ажил, барилгын засварын үйл ажиллагаа орно.
	Их барилгад орон сууц, контор, худалдаа, үйлчилгээ, хөдөө аж ахуйн барилга, авто зам, гудамж, талбай, гүүр, тунел, төмөр зам нисэх талбай, боомт зогсоол болон цахилгаа, дулаан, усан хангамжийн сүлжээ, дамжуулах хоолой, услалтын систем, үйлдвэрийн байгууламж болон биеийн тамирын талбайн ажил зэрэг иргэний инженерийн барилга байгууламжийн угсралтын ажил орно.
	Энэ ажлыг өөрийн болон гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгэсэн байж болно. Ажлын зарим хэсэг нь эсвэл бүхлээрээ давхар гэрээгээр хийгдэж болно. Барилгын ажлыг гүйцэтгэгч аж ахуйн нэгжийг энэ салбарт оруулна. Мөн барилгын болон инженерийн байгууламжийн засварын ажлыг энэ салбарт оруулна.
	Энэ салбарт барилга угсралтын ажил (дэд салбар 41), инженерийн байгууламжийн ажил (дэд салбар 42), мэргэжлийн гүйцэтгэгч байгууллагын гүйцэтгэсэн барилгын ажил, барилгын дотоод заслын ажил (дэд салбар 43) тус тус орно.
	Барилгын машин механизм, тоног төхөөрөмжийг жолоочтой нь түрээслэх үйл ажиллагаа орно.
	Түүнчлэн энэ бүлэгт борлуулах зорилготой барилгын зураг төслийн санхүү, техник, ажиллах хүчний зардлын тооцоо бүхий барилгын зураг, төсөл зохиох үйл ажиллагаа багтана.
	Хэрэв барилгын зураг, төслийг худалдах зорилгоор бус өөрийн үйл ажиллагаа (барилгын талбайг түрээслэх, үйлдвэрт үйлдвэрлэл явуулах)-нд ашиглах зорилгоор зохиосон бол энэ бүлэгт орохгүй. Харин үйл ажиллагааны чиглэлээрээ үл хөдлөх хөрөнгө, үйлдвэрлэлийн салбар зэрэгт хамрагдана.

41	Барилга угсралт

	Энэ дэд салбарт бүх төрлийн барилга, байгууламжийг барих үйл ажиллагаа багтана. Yүнд барилгын шинээр хийж буй ажил, засварын ажил, өргөтгөл шинэтгэлийн ажил, цахилгаан шугам суурилиулах ажил болон түр зуурын зориулалттай барилга, байшин болон барилга, байгууламжуудыг барих үйл ажиллагаа зэрэг орно. Мөн орон сууцны зориулалттай барилга, албан байгууллагын конторын зориулалттай барилга, худалдаа болон бусад олон нийтийн зориулалттай барилга, хөдөө аж ахуй зориулалттай барилга, байгууламж зэрэг орно.

410	Барилга угсралт

	4100-г харна уу.

4100	Барилга угсралт

	Энэ ангид орон сууцны болон орон сууцны бус барилгыг худалдах зорилгоор өөрийн хөрөнгөөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийж байгаа үйл ажиллагаа орно. Тухайн барилга, байгууламжийн угсралтын ажлын зарим хэсгийг эсвэл бүхлээр нь гүйцэтгэж байж болно. Хэрэв барилгын үйл ажиллагааны тодорхой хэсгийг гүйцэтгэж байвал 43-р дэд салбарт орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- орон сууцны бүх төрлийн барилга байгууламж барих үйл ажиллагаа: нэг өрхийн байшин; олон давхар байшинг оруулаад олон өрхийн орон сууц
	- орон сууцны бус барилга байгууламжийг барих үйл ажиллагаа: бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх зориулалттай барилга байгууламж, үйлдвэрийн зориулалттай, сургалт семинар, хурал цуглаан хийх зориулалт бүхий танхим, өрөө; эмнэлэг, сургууль, конторын барилга; зочид буудал, дэлгүүр, худалдааны төв, зах, ресторан; онгоцны буудал; спортын байгууламж; газар доорхи машин тавих зогсоолыг оруулан машины зогсоол; барааны агуулах; шашны зориулалттай барилга, байгууламж, сүм хийд
	- үйлдвэрлэлийн барилгыг барих, угсрах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид орон сууцны зориулалт бүхий барилга, байгууламжийг шинэчлэх, сэргээх үйл ажиллагаа бас багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цементээр хийснээс бусад өөрсдийн барьсан барилга байгууламж усграх үйл ажиллагаа (дэд салбар 16 болон 25-т),
	- байшингаас бусад үйлдвэрийн зориулалттай байгууламж үйлдвэрлэл (4290-т),
	- уран барилгын болон инженерийн үйл ажиллагаа (7110-т),
	- барилга барих үйл ажиллагаатай холбогдох төслийн удирдлагын үйл ажиллагаа (7110-т орно).

42	Иргэний зориулалттай инженерийн байгууламжийн угсралтын үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт иргэний зориулалттай инженерийн байгууламжууд барих үйл ажиллагаа багтана. Энэ хэсэгт шинэ ажил, засварын ажил, өргөтгөл болон шинэчлэл болон түр зуур ашиглагдах зориулалт бүхий барилга байгууламж орно.
	Yүнд моторт тээврийн хэрэгсэлд зориулсан зам, гудамж, гүүр, нүхэн гарц, төмөр зам, агаарын зам, усан боомт болон бусад усны хамгаалалт, далан, усжуулалтын систем, усны шугам сүлжээ, ариутгах татуурга, үйлдвэрлэлийн цогцолбор, дамжуулах хоолой, болон цахилгаан шугам, спортын цогцолбор зэрэг барилга орно. Энэ ажил нь өөрийн хөрөнгөөр, төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгдэнэ.

421	Төмөр зам болон авто замын байгууламж барих үйл ажиллагаа

	4210-г харна уу.

4210	Төмөр зам болон авто замын байгууламж барих үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- зам талбай, гудамж, авто машины зам болон бусад тээврийн хэрэгсэл болон явган хүний зам барих үйл ажиллагаа
	- гудамж, зам, хурдны зам, гүүр болон нүхэн гарцны гаднах өнгөлгөөний ажил: асфальтан хучилттай явган зам; замын будаг болон бусад тэмдэглэгээ, шугам; замын хашлага, хурд сааруулагч, замын тэмдэг суурилуулах болон түүнтэй төстэй ажил
	- газар дээгүүрх хурдны замыг оруулан гүүр барих
	- нүхэн гарц барих ажил
	- төмөр зам болон метроны зам барих
	- нисэх буудал барих

	Мөн энэ ангид төмөр замын доод бүтэц болох гүүр, ус зайлуулах хоолойг барих үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гудамжны гэрэл болон электрон дохиолол суурилуулах (4321-т),
	- уран барилга болон инженерийн үйл ажиллагаа (7110-т),
	- инженерийн байгууламжийн угсралтын ажилтай холбоотой төслийн удирдлагын үйл ажиллагаа (7110-т орно).

4210.1	Авто зам барих үйл ажиллагаа

4210.2	Төмөр замын суурь бүтэц барих барилгын үйл ажиллагаа

4210.3	Төмөр замын далан барих үйл ажиллагаа

4210.4	Гүүр, хоолой /ус зайлуулах суваг, шуудуу барих үйл ажиллагаа

4210.5	Дохиолол төвлөрүүлэх, хориглох байгууламж барих үйл ажиллагаа

4210.6	Төмөр замын дээд бүтэц угсрах үйл ажиллагаа

4210.7	Гүүр хоолой, хиймэл төхөөрөмж угсрах үйл ажиллагаа

4210.8	Дохиолол төвлөрүүлэлт хориглолын байгууламж угсрах үйл ажиллагаа

422	Нийтийн аж ахуйн барилга угсралт

	4220-г харна уу.

4220	Нийтийн аж ахуйн барилга угсралт

	Холбогдох байшин, барилга, байгууламжийн системийн нэгдсэн хэсэг болох шугам хуваарилалтын угсрах үйл ажиллгаа энэ ангид багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- иргэний барилга байгууламжийн угсралтын ажил: холбооны эрчим хүчний холын зайн дамжуулах шугам угсрах ажил; хот хооронд эрчим хүчний холын зайн дамжуулах шугам угсрах ажил, түүнд туслах үйл ажиллагаа; ус хангамжийн төв болон салбар шугам сүлжээ; усжуулалтын систем (канал); усан сан /худаг/ угсралтын ажил
	- угсралтын ажил: ариутгах суваг байрлуулах, засварлах; ус ариутгах үйлдвэр; цэвэр усны насосны станцын тоног төхөөрөмж суурилуулах; цахилгаан станцын тоног төхөөрөмж суурилуулах
	- худаг гаргах, өрөмдөх үйл ажиллагаа

	Иргэний инженерийн байгууламжтай холбогдох төслийн менежментийн үйл ажиллагаа 7110-т орно.

429	Иргэний инженерийн бусад байгууламж үйлдвэрлэл

	4290-г харна уу.

4290	Иргэний инженерийн бусад байгууламж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- байшин, барилгаас бусад үйлдвэрийн байгууламжийг угсрах: боловсруулах үйлдвэрийн байгууламжийг угсрах; химийн үйлдвэрийн байгууламжийг угсрах
	- байгууламжийг угсрах: усны суваг, усан боомт болон гол, устай холбоотой байгууламжийн ажил, далан шуудуу татах
	- суваг бэлтгэх, шугам, хоолой татах үйл ажиллагаа
	- байшингаас бусад барилгын ажил: биеийн тамирын гаднах талбай

	Түүнчлэн энэ ангид газрыг сэргээх ажил /зам нэмж тавих, ашиглалтын дэд бүтэц гэх мэт/ багтана.

	Иргэний инженерийн байгууламжтай холбогдох менежментийн үйл ажиллагаа 7110-т орно.

43	Барилгын тусгай үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт барилгын тусгай үйл ажиллагаа (тусгай худалдааны) буюу барилга угсралтын ажлын зарим хэсэг, иргэний шугам сүлжээний ажил болон түүний бэлтгэл туслах ажлыг оруулна. Энд ихэвчлэн том барилгын суурь тавихад туслах үйл ажиллагаа, суурь тавих, каркасын ажил, даацын хана, хавтан угсрах, тоосго өрөх, чулуу шигтгэх, барилгын шат, дээвэр тавих зэрэг тусгай мэргэжлийн ажилчид эсвэл тусгай тоног төхөөрөмж шаардах үйл ажиллагааг хамруулна.
	Барилгын төмөр байгууламжийг босгох ажлыг заавал нэг аж ахуйн нэгж гүйцэтгэх албагүй юм. Барилгын тусгай ажлыг тусдаа гэрээ байгуулах замаар гүйцэтгүүлгэх бөгөөд ялангуяа засварын ажлын хувьд эзэмшигчтэй шууд гэрээ байгуулах замаар гүйцэтгэдэж болно.
	Мөн барилгыг дуусгах, гүйцээж барих шатны ажлууд энэ салбарт багтана.
	Барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэхэд ашиглагдах бүх төрлийн ашиглалтын төхөөрөмжийг суурилуулах ажил мөн хамаарна. Эдгээр үйл ажиллагаа нь ихэвчлэн барилгын талбайд хийгдэх бөгөөд зарим хэсэг нь тусгай захиалгаар хийгдэх ажил юм.
	Сантехникийн угсралтын ажлууд, дулааны шугам сүлжээ, агааржуулалтын систем, антенн, дохиолол, лифт, өргөх шат, өргүүр зэргийг суурилуулах ажлыг энд мөн оруулна. Мөн угсрах суурилуулах ажил (ус, дулаан, дуу чимээ) тухайлбал, төмөр хуудасны ажил болон авто зам, төмөр зам, нисэх онгоцны буудал, усан зогсоол гэх мэтэд арилжааны зориулалттай хөргөх төхөөрөмж, гэрэлтүүлэг, дохиоллын систем суурилуулах болон эдгээрт засвар үйлчилгээ хийх ажил багтана.
	Шиллэх, шохойдох, будах, паркет, хивс, ханын цаас зэрэг бусад материалаар шал болон ханыг бүрэх эсвэл хавтанцар тавих, шалыг элсээр бөглөх, мужааны ажлын дуусгах шатны, дуу чимээний ажил, гаднах цэвэрлэгээ, гадны өнгөлгөө зэрэг барилга, байшингийн дуусгах шатны ажил орно. Мөн эдгээрийн засварын ажил багтана.
	Барилгын машин, механизмыг жолоочтой нь түрээслэх үйл ажиллагааг барилгын тухайн ажилд хамруулж ангилна.

431	Буулгах/нураах ба барилгын талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт барилга барихад зориулж талбай бэлтгэх, өмнө нь баригдсан барилга, байгууламжийг устгах/буулгах үйл ажиллагаа орно.

4311	Барилгыг буулгах/нураах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид барилга, байгууламжийг буулгаж нураах, буулгах үйл ажиллагаа орно.

4312	Барилгын талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид барилгын талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа орно:
	- барилгын талбай цэвэрлэх үйл ажиллагаа
	- барилгын талбайн хөрс хуулах, ухах, газар чигжих, тэгшлэх, ялгах, суваг ухах, чулуу зөөх, тэслэх гэх мэт хөрс шилжүүлэх үйл ажиллагаа
	- уурхайн талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- газрын тос, хийг оруулахгүйгээр ашигт малтмал, түүний талбай, хэт ачааллыг багасгахтай холбоотой талбай бэлтгэх, засварлах
	- геофизикийн, геологийн болон түүнтэй төстэй зорилгоор барилга барихад зориулан өрөмдлөг хийх, цооног ухах үйл ажиллагаа
	- уул уурхайн талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа: тос, хий гарган авах талбайгаас бусад эрдэс бодисыг олборлох талбайг бэлтгэх, цэгцлэх үйл ажиллагаа
	- бохир усны байгуулж барих
	- хөдөө аж ахуйн болон ойн газрын бохир усны байгууламж
	- барилгын талбайн газар ухах, түүнтэй төстэй ажил (тэсэлгээг оруулаад)-ын цэвэрлэгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газрын тос болон хийн худгийн өрөмдлөгөө (0610, 0620-т),
	- хөрсийг цэвэрлэх, халдваргүйжүүлэх үйл ажиллагаа (3900-т),
	- усны цооног өрөмдлөгөө (4220-т),
	- үерийн далан барих (4390-т),
	- геофизикийн, геологийн ба газар хөдлөлийн судалгааны ажлын газрын тос, байгалийн хий олборлох талбайн ажил (7110-т орно).

432	Цахилгааны, ус дамжуулах хоолойн болон барилгын бусад суурилуулах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт туслах байгууламж угсрах, цахилгааны систем угсрах, дамжуулах хоолой (ус, хий, урсгал ус), халаалтын болон агааржуулалтын систем, лифт угсрах гэх мэт барилгын үйл ажиллагааны туслах үүрэг бүхий суурилуулах үйл ажиллагаанууд багтана.

4321	Цахилгааны байгууламж суурилуулах үйл ажиллагаа

	Бүх төрлийн барилга, инженерийн байгууламжид цахилгааны систем суурилуулах үйл ажиллагаа энэ ангид орно:
	- цахилгааны утас, тоноглол
	- харилцаа, холбооны утас
	- шилэн кабелийг оруулан компьютерын сүлжээ болон кабелийн телевизийн утас, шугам
	- сансрын антенн суурилуулах
	- гэрэлтүүлгийн систем суурилуулах
	- галын дохиолол суурилуулах
	- хулгайн эсрэг аюулгүйн дохиоллын систем
	- гудамжны гэрэл болон цахилгаан дохиолол суурилуулах
	- нисэх онгоцны буудлын нислэгийн зурвасын гэрэлтүүлэг суурилуулах
	Энэ ангид мөн дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- халаалтын хавтанг оруулаад цахилгаан хэрэгсэл болон гэр ахуйн тоног төхөөрөмжийн цахилгааны холболт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	Цахилгаан дохиолол хамгаалалтын системийн хяналт, алсын хяналт, аюулгүйн дохиоллын систем, тэдгэээрийн засвар, үйлчилгээг оруулан шинжилгээний үйл ажиллагаа (8020-т)
	Холбооны болон цахилгаан дамжуулах шугамын угсралт 4220-т орно.

4322	Ус, дулааны шугам сүлжээ, агааржуулагч суурилуулах үйл ажиллагаа

	Ус, дулааны шугам сүлжээ, агааржуулагч системийг суурилуулах, нэмэлт тоноглол угсрах, засах, сайжруулах үйл ажиллагааг энэ ангид хамруулна.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- барилгын болон бусад байгууламжийн төслийн дараах суурилуулах үйл ажиллагаа: халаалтын систем (цахилгаан, хий, шатахуун); зуух, пийшин, хөргүүрийн цамхаг; цахилгаан бус нарны энерги хуримтлуулагч; ус түгээгүүрийн болон сантехникийн тоног төхөөрөмж; агааржуулагч, хөргүүрийн тоног төхөөрөмж, хоолой; хийн тоног төхөөрөмж; уурын дамжуулах хоолой; галын шүршигч систем; зүлэг услах шүршигч систем; хоолой суурилуулах ажил

	Цахилгаан халаалтын хавтан суурилуулах 4321-т орно.

4329	Барилгын бусад суурилуулах үйл ажиллагаа

	Барилга, инженерийн байгууламжид цахилгааны, халаалтын, ус түгээгүүр болон агааржуулагчийн систем эсвэл үйлдвэрлэлийн машин, тоног төхөөрөмж суурилуулахаас бусад тоног төхөөрөмжийг суурилуулах үйл ажиллагаа Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид барилга, байгууламжид дараах зүйлсийг суурилуулах үйл ажиллагаа орно:
	- барилга, байгууламжид дараах зүйлсийг суурилуулах
	- цахилгаан өргүүр, цахилгаан шат, гүйдэг шат
	- автомат болон эргэлддэг хаалга
	- гэрэлтүүлгийн дамжуулагч
	- тоос сорогч систем
	- дулаан, дуу чимээ, доргионоос тусгаарлагч'-

	Аж үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмж суурилуулах 3320-т орно.

433	Барилгыг дуусгах шатны ажил

	4330-г харна уу.

4330	Барилгыг дуусгах шатны ажил

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- барилга, байгууламжийн гадна, дотор ханыг шохойдох болон бусад ханыг бүрэх үйл ажиллагаа
	- мод болон бусад материалаар хийсэн хаалга, цонх, хаалга, цонхны хүрээ, гал тогооны тавцан, шат, дэлгүүрийн лангуу, тавиур болон түүнтэй холбогдох зүйлсийг суурилуулах
	- тааз, модон хавтан хана, хөдөлгөж болох хана, хаалт зэрэг дотоод заслын ажил
	- барилга, байгууламжид өлгөх, суурилуулах, вааран хавтангаар бүрэх үйл ажиллагаа: вааран, бетонон эсвэл зүсмэл чулуун хана, шал, шавар пийшин; паркетан болон бусад модон шал; хивс, шалны хулдаас, хуванцар болон резинэн шалны бүрхэвч; чулуун, гантиг, боржин шал, хана; ханын цаас
	- барилгын дотор болон гаднах будгийн ажил
	- инженерийн байгууламжийн будгийн ажил
	- шил, толь зэргийг суурилуулах
	- шинэ барилгыг барьж дууссаны дараа цэвэрлэх
	- барилгын бусад дуусгах шат ажил
	- дэлгүүр, нүүдлийн гэр, завины дотоод засал, чимэглэлийн ажил

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зам будах ажил (4210-т)
	- автомат болон эргэлддэг хаалга суурилуулах үйл ажиллагаа (4329-m)
	- барилга болон бусад байгууламжийн нийтлэг дотоод цэвэрлэгээ (8121-т),
	- барилгын дотоод, гадаад тусгай цэвэрлэгээ (8129-т),
	- дотоод засал, чимэглэлийн дизайнерын үйл ажиллагаа (7410-т орно).

439	Барилгын бусад тусгай үйл ажиллагаа

	4390-г харна уу.

4390	Барилгын бусад тусгай үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- тусгай ур чадвар эсвэл тоног төхөөрөмж шаардагдах нийтлэг бус төрлийн байгууламжийн байгуулалтын ажил: хөшөөний барилгын ажил; чийг, уснаас хамгаалах ажил; барилгын чийгшилтийг арилгах; тулгуур шон суулгах; өөрөө үйлдвэрлээгүй ган эдэлхүүнийг суурилуулах; ган нугалах, матах; тоосго өрөх, чулуу байрлуулах; орон сууцны барилгын дээвэр бүрэх; тайз, индрийг түрээслэх үйл ажиллагаа оруулахгүйгээр тайз, индэр, тавцан босгох, буулгах; камин зуух, үйлдвэрийн зуух суурилуулах; өндөр байгууламж дээр ажиллах гэх мэт тоног төхөөрөмжийг ашиглах, авирах чадвар шаардах ажлыг гүйцэтгэх
	- дотоод талбайн ажил
	- гадаа байрлах усан бассейн байгуулах
	- ууршилтийг арилгах, элс үлээлгэх болон барилгын гаднах үүнтэй үйл ажиллагаанууд
	- краныг жолоочтой нь түрээслэх

	Барилгын машин тоног төхөөрөмжийг жолоочгүй нь түрээслэх үйл ажиллагаа 7730-т орно.

G	БӨӨНИЙ БОЛОН ЖИЖИГЛЭН ХУДАЛДАА; МАШИН, МОТОЦИКЛИЙН ЗАСВАР ҮЙЛЧИЛГЭЭ

	Энэ салбарт бүх төрлийн бараа бүтээгдэхүүний бөөний болон жижиглэн худалдаа, тухайлбал, хувирган өөрчлөхгүй худалдаалах, барааг худалдан авах явцад гарах үйлчилгээ орно. Бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа нь бараа бүтээгдэхүүний хуваарилалтын эцсийн шатны үйл ажиллагаа юм. Энэ салбарт машин, мотоциклийн засвар, үйлчилгээ хамаарна. Энэ ангид ямар нэгэн хувирган өөрчлөлт хийхгүй худалдаалах үйл ажиллагаатай холбогдон гарсан дараах үйл ажиллагааг хамруулан авч үзнэ. Тухайлбал, барааг ангилах, барааг цуглуулах, бараанд зэрэг тогтоох, холих (вино эсвэл элс), савлах (өмнө нь хэрэглэсэн/хэрэглээгүй савны цэвэрлэгээ), баглах, хэмжээг хуваах, жижиглэн дахин баглах, хадгалах (хөлдөөсөн/хөлдөөгөөгүй, хөргөсөн/хөргөөгүй), хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг цэвэрлэх, хатаах зэрэг үйл ажиллагаа болон модон самбар банз, металл хуудсыг дараагийн (2 дахь) шатны үйл ажиллагаанд зориулан бэлтгэх үйл ажиллагаа байна.
	Дэд салбар 45-д машин мотоциклийн борлуулалт, засварын үйл ажиллагаа хамаарах бол 46, 47-р дэд салбарт бусад бүх бараа бүтээгдэхүүнийг худалдаалах үйл ажиллагаа орно.
	Бөөний худалдаа нь жижиглэн худалдаачид, үйлдвэрийн газар, худалдааны байгууллага, бусад бөөний худалдаачид, хувь хүмүүс болон компаний бараа бүтээгдэхүүнийг худалдаалах, агент брокеруудад бараа бүтээгдэхүүнийг ямар нэгэн хувиргалт хийлгүйгээр шинэ болон хуучин бараа бүтээгдэхүүнийг дахин худалдах үйл ажиллагаа байна. Энэ бизнесийн үндсэн төрөл нь бараа, бүтээгдэхүүний бөөний худалдаачин эсвэл наймаачин, үйлдвэрийн газрын дистрбютор, экспортлогч, импортлогч болон худалдааны хоршооллын нэгдэл, борлуулалтын салбар, борлуулалтын /гэхдээ жижиглэн дэлгүүр биш/ албаар дамжуулан хийгдсэн үйлдвэрлэл, олборлолт, уул уурхайн үйлдвэрийн бараа бүтээгдэхүүнийг борлуулах зорилгоор захиалсан болон үйлдвэрийн газар, уурхайн шууд дамжуулсан бараа, бүтээгдэхүүний худалдаа байна. Мөн түүнчлэн бараа бүтээгдэхүүний брокер, комиссын худалдаачид, агентууд, худалдан авагчид болон фермерийн бүтээгдэхүүний борлуулалтын үйл ажиллагаа эрхэлдэг хоршооллын холбооны үйл ажиллагаа орно. Бөөний худалдаачдын барааг жижиглэн ангилах, дугаарлах, хэмжээг багасгах, бага хэмжээгээр дахин савлах, дахин хуваарилах, тухайлбал, эмийн бүтээгдэхүүн, хадгалах, хөргөөх, барааг хүргэх, суурилуулах, хэрэглэгчдэд худалдааны урамшуулал олгох, шошгоны загвар дизайн гэх мэт үйл ажиллагаа багтана.
	Жижиглэнгийн худалдаа ихэвчлэн хүмүүсийн хувийн болон өрхийн хэрэглээ болон үйлчилгээнд ашиглахад зориулсан шинэ болон хуучин бараа бүтээгдэхүүнийг ямар ч өөрчлөлт оруулахгүй дэлгүүр, их дэлгүүр, захиалга, гэрт хүргэх үйлчилгээ, байгаа газарт нь хүргэх үйл ажиллагаа байх ба худалдааны ажилтан, ганзагын худалдаачин, үүргийн худалдаачин, хэрэглэгчийн хоршоо, үнэ хаялцуулах байрны гэх зэргээр дамжуулан явагдаж байгаа худалдаа байна.

45	Моторт тээврийн хэрэгсэл, мотоциклийн бөөний болон жижиглэн худалдаа, засвар үйлчилгээ

	Энэ дэд салбар нь ачааны машин, тэрэг, тэргэнцэрийг оруулан шинэ, хуучин моторт тээврийн хэрэгсэл, мотоциклийн үйлдвэрлэл, түрээсээс бусад худалдаа болон засвар, үйлчилгээ, моторт тээврийн хэрэгсэл, мотоциклийн эд анги, туслах төхөөрөмжийн бөөний болон жижиглэн худалдаа хамаарна. Түүнчлэн хуучин болон шинэ машин, мотоциклийн дуудлага худалдаа, комиссын агентын үйл ажиллагаа орно. Тээврийн хэрэгслийн бөөний болон жижиглэн худалдаатай холбоотой комиссын, агентын үйл ажиллагаа мөн энэ ангид орно.
	Мөн автомашиныг угаах, өнгөлөх үйл ажиллагаа хамаарна.

	Автомашины түлш, шатахуун, тос тосолгоо, материалын жижиглэнгийн худалдаа болон машин, мотоциклийн түрээсийн үйл ажиллагаа орохгүй.

451	Моторт тээврийн хэрэгслийн худалдаа

	4510-г харна уу.

4510	Моторт тээврийн хэрэгслийн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шинэ, хуучин машины бөөний болон жижиглэн худалдаа: эмнэлгийн болон бага оврийн гэх мэт тусгай тээврийн хэрэгслүүдийг оруулан зорчигч тээврийн хэрэгслүүд; ачааны машин, бүх төрлийн чиргүүл, хагас чиргүүл; моторт нүүдлийн сууц зэрэг нүүдлийн тээврийн хэрэгсэл
	- бартаат замын тээврийн хэрэгслүүдийн (жийп гэх мэт) бөөний болон жижиглэн худалдаа
	- комиссын бөөний болон жижиглэн худалдаа
	- авто машины дуудлага худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- машин, мотоциклийн сэлбэг, хэрэгслийн бөөний болон жижиглэн худалдаа (4530-т),
	- машин мотоциклийг жолоочтой нь түрээслэх үйл ажиллагаа (4922-т),
	- ачааны машиныг жолоочтой нь түрээслэх үйл ажиллагаа (4923-т),
	- машин, мотоцикл болон ачааны машиныг жоолоочгүй түрээслэх үйл ажиллагаа (7710-д орно).

452	Моторт тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	4520-г харна уу.

4520	Моторт тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид тээврийн хэрэгслийн засвар үйлчилгээ орно. Тухайлбал, тээврийн хэрэгслийн засвар үйлчилгээ: механик засвар; цахилгаан засвар; цахилгаан хөдөлгүүрийн системийн засвар; анхан шатны үзлэг шинжилгээ; эх биед хийгдэх засвар; авто машины эд ангийн засвар; угаах, өнгөлөх гэх мэт үйл ажиллагаа; будах, шүрших; тээврийн хэрэгслийн суудлын засвар; дугуй, олгой хаймар, дугуй солих үйл ажиллагаа; зэврэлтийн эсрэг хийх үйлчилгээ; үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны биш жижиг эд анги, хэрэгслүүдийг суурилуулах үйлчилгээ хамрагдана.

	Дугуйг дахин засварлах, сэргээх үйл ажиллагаа 2211-д орно.

453	Моторт тээврийн хэрэгслийн сэлбэг, эд ангийн худалдаа

	4530-г харна уу.

4530	Моторт тээврийн хэрэгслийн сэлбэг эд ангийн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- моторт тээврийн хэрэгслийн бүх төрлийн сэлбэг хэрэгсэл, эд анги, туслах төхөөрөмжийн бөөний болон жижиглэн худалдаа: дугуйны хаймар, дотор олгой хаймар; очлуур, батерей, гэрлийн тоног төхөөрөмж ба цахилгаан хэрэгслийн эд анги гэх мэт

	Тээврийн хэрэгслийн түлшний жижиглэн худалдаа 4730-д орно.

454	Мотоцикл, түүний эд анги, сэлбэг хэрэгслийн худалдаа, засвар, үйлчилгээ

	4540-г харна уу.

4540	Мотоцикл, түүний эд анги, сэлбэг хэрэгслийн худалдаа, засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно.
	- моторт дугуйг оруулаад мотоциклийн бөөний болон жижиглэн худалдаа
	- мотоциклийн эд анги, сэлбэг хэрэгслийн бөөний болон жижиглэн худалдаа (комиссын болон гэрийн захиалгат худалдааг оруулаад)
	- мотоциклийн засвар үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- унадаг дугуй болон түүний эд анги, сэлбэг хэрэгслийн бөөний худалдаа (4649-т),
	- унадаг дугуй болон түүний эд анги, сэлбэг хэрэгслийн жижиглэн худалдаа (4763-т),
	- мотоциклийн түрээслэх үйл ажиллагаа (4763-т),
	- унадаг дугуйны засвар, үйлчилгээ (9529-т орно).

46	Машин, мотоциклээс бусад барааны бөөний худалдаа

	Энэ дэд салбарт гэрээний үндсэн /комиссын худалдаа/ дээр хийгдэх дотоод болон гадаад худалдааны экспорт /импорт/-ын бөөний худалдаа орно.
	Бөөний худалдаа гэдэг нь шинэ болон хуучин бараа бүтээгдэхүүнийг жижиглэн худалдаачид, үйлдвэрийн газар, худалдааны байгууллага болон мэргэжлийн хувь хүмүүст, эсвэл өөр бөөний худалдаачид, хувь хүмүүс болон компаний бараа бүтээгдэхүүнийг худалдаалах агент брокеруудад бараа бүтээгдэхүүнийг чанар, өнгө үзэмжийн хувьд хувирган өөрчлөхгүйгээр худалдаалах үйл ажиллагаа юм.
	Энэ бизнесийн үндсэн төрөл нь үйлдвэрийн газрын дистрбютор, экспортлогч, импортлогч, үйлдвэрлэл, олборлох үйл ажиллагаа эрхэлдэг үйлдвэрийн газар, уурхай бүтээгдэхүүнээ зах зээлд гаргах зорилгоор, үйлдвэрийн газар, уурхайгаас шууд шилжүүлсэн захиалга зөвхөн хийгдсэн бус худалдааны хоршоо, борлуулалтын салбар, борлуулалтын алба, салбар худалдаа хийх эрхтэй бөөний худалдаачид, барааны бөөний худалдаачдаар дамжуулан хийгдэж болно. Мөн түүнчлэн бараа бүтээгдэхүүний брокер, комиссын худалдаачид, агентууд, цуглуулагч, худалдан авагчид, фермерийн бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргадаг хоршооллын холбооны үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орно.
	Бөөний худалдаачдын барааг багцлан ангилах, дугаарлах, жижиг хэсэгт савлах, баглах, тухайлбал, эмийн бүтээгдэхүүнд хадгалах, хөргөөх, түгээх болон барааг суурилуулах, өөрсдийн хэрэглэгчиддээ урамшуулал олгох, шошгоны заавар, дизайныг тогтоох үйл ажиллагаа зэрэг үйл ажиллагаа байна.

	Энэ дэд салбарт орохгүй:
	- моторт тээврийн хэрэгсэл, чиргүүл, мотоциклийн бөөний худалдаа (4510, 4540-т),
	- моторт тээврийн хэрэгслийн сэлбэг хэрэгслийн бөөний худалдаа (4530, 4540-т),
	- бараа бүтээгдэхүүний түрээс, лизингийн худалдаа (дэд салбар 77-т),
	- хатуу бараа бүтээгдэхүүний баглах, шингэн эсвэл хийн бүтээгдэхүүнийг савлах болон гуравдагч этгээдээр хийлгэх, холих, шүүх зэрэг үйл ажиллагаа (8292-д орно).

461	Төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгдэх бөөний худалдаа

	4610-г харна уу.

4610	Төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгдэх бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- комиссын агентын барааны брокер болон төлөөлөгчийн газраар дамжин хийгдэж байгаа болон бусдын тооцоон дээр хийгдэж байгаа бусад бүх төрлийн бөөний худалдаачдын үйл ажиллагаа
	- интернет худалдаа оруулан худалдан авагч, худалдаачдын хооронд байгуулсан худалдааны хэлцлээр хийгдэх худалдааны үйл ажиллагаа
	- дээрх агентуудын хийсэн дараах худалдаа: хөдөө аж ахуйн түүхий эд материал, мал амьтад, нэхмэлийн түүхий эд материал болон хагас боловсруулсан бараа; бордоог оруулаад түлш, баяжмал, металл, химийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн; хүнс, ундаа, тамхи; нэхмэл, хувцас, үслэг эдлэл, гутал, арьсан эдлэл; банз, барилгын материал; албан тасалгааны машин,тоног төхөөрөмж, компьютер, үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж, хөлөг онгоцны тоног төхөөрөмжийг оруулаад машин тоног төхөөрөмж; тавилга, гэр ахуйн бараа, техник

	Энэ ангид мөн байр орон сууцны дуудлага худалдаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- өөрийн нэрийн өмнөөс хийх бөөний худалдаа /нэрийн барааны бөөний худалдаа/ (462-469-т),
	- авто машины комиссын худалдаа (4510-т),
	- авто машины дуудлага худалдаа (4510-т),
	- дэлгүүрийн биш комиссын жижиглэн худалдаа (4799-т),
	- даатгалын агентуудын үйл ажиллагаа (6622-т),
	- үл хөдлөх хөрөнгийн агентуудын үйл ажиллагаа (6820-т орно).

462	Хөдөө аж ахуйн түүхий эд болон мал, амьтдын бөөний худалдаа

	4620-г харна уу.

4620	Хөдөө аж ахуйн түүхий эд болон мал, амьтдын бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно :
	- үр тариа болон үрийн бөөний худалдаа
	- тослог жимсний бөөний худалдаа
	- цэцэг болон таримал ургамлын бөөний худалдаа
	- боловсруулаагүй тамхины бөөний худалдаа
	- мал, амьтдын бөөний худалдаа
	- арьс, ширний бөөний худалдаа
	- савхины бөөний худалдаа
	- хөдөө аж ахуйн гаралтай материал, хаягдал, үлдэгдэл, малын тэжээлд хэрэглэх дайвар бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа

	Нэхмэл, нэхмэл даавуун бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа 4669-д орно.

4320.1	Хөдөө аж ахуйн түүхий эдийн худалдаа


4620.2	Мал, амьтдын худалдаа


463	Хүнс, ундаа, тамхины бөөний худалдаа

	4630-г харна уу.

4630	Хүнс, ундаа, тамхины бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- мах махан бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- сүү, сүүн бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- өндөг, өндгөн бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- мал амьтдын эсвэл ургамлын гаралтай өөх тос, хүнсэнд хэрэглэдэг өөхний бөөний худалдаа
	- загас, загасан бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- жимс, хүнсний ногооны бөөний худалдаа
	- элсэн чихэр, ёотон, шоколад болон чихэр, нарийн боовны бөөний худалдаа
	- талх, талхан бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- ундааны бөөний худалдаа
	- кофе, цай, какоа болон халуун ногоо амтлагчийн бөөний худалдаа
	- тамхины бөөний худалдаа

	Мөн энэ ангид дарсыг задгайгаар нь савлах, их хэмжээгээр худалдан авах үйл ажиллагаа, гэрийн тэжээвэр амьтдын хоол, тэжээлийн бөөний худалдаа орно.

	Дарс эсвэл нэрж гаргаж авсан спиртыг холих, коктейль гаргах ажиллагаа 1101, 1102-т орно.

464	Гэр ахуйн барааны бөөний худалдаа

	Энэ дэд салбарт нэхмэл, нэхмэл бүтээгдэхүүнийг оруулаад гэр ахуйн барааны бөөний худалдаа орно.

4641	Нэхмэл, нэхмэл бүтээгдэхүүн, гутал, хувцасны бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ээрсэн утасны бөөний худалдаа
	- бөс даавууны бөөний худалдаа
	- цагаан хэрэглэлийн бөөний худалдаа
	- жижиг барааны бөөний худалдаа: зүү, утасны гэх мэт
	- спорт, биеийн тамирын хувцсыг оруулаад хувцасны бөөний худалдаа
	- бээлий, зангиа, өмдний мөрөвчийг оруулаад хувцасны жижиг хэрэглэлийн бөөний худалдаа
	- гутлын бөөний худалдаа
	- үслэг эдлэлийн бөөний худалдаа
	- бороо, нарны шүхрийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үнэт болон савхин эдлэлийн бөөний худалдаа (4649-т),
	- нэхмэл даавуу, нэхмэл бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа (4669-т орно).

4649	Гэр ахуйн бусад барааны бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно :
	- гэрийн тавилгын бөөний худалдаа
	- гэр ахуйн цахилгаан хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- гэрэлтүүлэх төхөөрөмж, хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- гал тогооны жижиг хэрэслийн бөөний худалдаа, тухайлбал халбага сэрээ, хутга гэх мэт
	- гэр ахуйн шил шаазан эдлэлийн бөөний худалдаа
	- мод, хулс, үйс зэргээр хийсэн гэр ахуйн модон эдлэлийн бөөний худалдаа
	- үнэртэн гоо сайхны барааны бөөний худалдаа
	- унадаг дугуй , түүний сэлбэг хэрэгсэл эд ангийн бөөний худалдаа
	- бичиг хэрэг, ном, сонин сэтгүүлийн бөөний худалдаа
	- гэрэл зургийн болон оптик бараа бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа (жишээ нь нарны шил, дуран гэх мэт)
	- аудио болон видео бичлэгийн хальс, CD, DVD-ны бөөний худалдаа
	- савхин эдлэл болон аяллын хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- цаг, үнэт эдлэлийн бөөний худалдаа
	- хөгжмийн зэмсэг, тоглоом, спортын барааны бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бичлэггүй хоосон аудио болон видео хуурцаг, CD, DVD-ны бөөний худалдаа (4652-т),
	- албан тасалгааны тавилгын бөөний худалдаа (4659-д орно).

465	Машин, тоног төхөөрөмж, тэдгээрийн дагалдах хэрэгсэл төхөөрөмжийн бөөний худалдаа

	Энэ бүлэгт компьютер, харилцаа холбооны төхөөрөмж болон тэдгээрт дагалдах тоног төхөөрөмж болон бүх төрлийн ерөнхий болон тусгай зориулалтын машин тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа орно.

4651	Компьютер, түүний дагалдах тоног төхөөрөмж ба програм хангамжийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид компьютер, түүнд дагалдах тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа, програмын хангамжийн бөөний худалдаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цахилгаан, электрон эд ангиудын бөөний худалдаа (4652-т),
	- албан тасалгааны машин, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа (компьютер, түүнд холбогдох тоног төхөөрөмж хэрэгслээс бусад) (4659-т),
	- компьютерын хяналттай машин, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа (4659-т орно).

4652	Электрон ба холбооны тоног төхөөрөмж, тэдгээрийн сэлбэг хэрэгслийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- электрон хоолой, гуурсны бөөний худалдаа
	- хагас дамжуулагч төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- микрочип болон нэгдсэн микросхемийн бөөний худалдаа
	- цахилгаан самбарын бөөний худалдаа
	- хоосон аудио, видео, хуурцаг диск, хальс, соронзон болон харааны диск СD, DVD-ний бөөний худалдаа
	- телефон болон холбооны тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- радио телевизийн төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- CD, DVD тоглуулагч, систем хөгжмийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бичлэгтэй аудио, видео, хуурцаг дискний бөөний худалдаа (4649-т),
	- компьютер, түүний дагалдах хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа (4651-т орно).

4653	Хөдөө аж ахуйн машин, тоног төхөөрөмж, түүнд дагалдах тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид хөдөө аж ахуйн машин, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа орно. Тухайлбал: анжис, газар хагалагч, үрсэлгээ хийгч; ургац хураагч комбайн; тариа цохигч; сүүний машин; зөгий, шувуу хадгалагч машин; газар тариалан болон ойн аж ахуйн зориулалттай трактор гэх мэт.

	Энэ ангид механикжсан хадуурын үйл ажиллагаа мөн орно.

4659	Машин, тоног төхөөрөмжийн бусад бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- компьютер түүнд дагалдах хэрэгслээс бусад албан тасалгааны машин, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- албан тасалгааны тавилгын бөөний худалдаа
	- машин, мотоцикл, унадаг дугуйнаас бусад тээврийн хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- үйлдвэрлэлд ашиглах байгаа төмөр автомат хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- үйлдвэрийн зориулалттай бусад суурилуулах тоног төхөөрөмж, утас холбох, унтраах хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- бусад цахилгаан хэрэгслийн, тухайлбал цахилгаан үүсгүүр, трансформаторын бөөний худалдаа
	- төрөл бүрийн материалд зориулагдсан машины хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- үйлдвэр, худалдаа, агаарын навигац болон бусад үйлчилгээний зориулалттай бусад машин, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- компьютерын хяналттай машины тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- нэхмэлийн үйлдвэрийн компьютерын хяналттай болон оёх, ээрэх машины бөөний худалдаа
	- хэмжүүрийн багаж, хэрэгслийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- моторт машин, ачааны болон чиргүүлт тээврийн хэрэгслийн бөөний худалдаа (4510-т),
	- тээврийн хэрэгслийн эд анги, сэлбэг хэрэгслийн бөөний худалдаа (4560-т),
	- мотоциклийн эд анги, сэлбэгийн бөөний худалдаа (4640-т),
	- унадаг дугуйны бөөний худалдаа (4649-т),
	- компьютер, түүний дагалдах хэрэгслийн бөөний худалдаа (4651-т),
	- электрон эд анги ба телефон холбооны сэлбэг хэсэг ба тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа (4652-т орно).

466	Tусгайлсан бусад бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа

	Энэ бүлэгт энэ дэд салбарын бусад бүлэгт ороогүй тусгайлсан бусад бүтээгдэхүүний бөөний худалдааны орно. Мөн өрхөд хэрэглэгдэхгүй хөдөө аж ахуйн бус завсрын бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа багтана.

4661	Хатуу, шингэн, хийн түлш, түүнтэй адил төстэй бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа

	Энэ ангид түлш, шатах, тослох, тос тосолгооны материалын бөөний худалдаа орно. Үүнд: модны нүүрс, нүүрс, кокс, түлшний мод, газрын тос; боловсруулаагүй газрын тос, боловсруулаагүй тос, дизель түлш, хий, түлшний зориулалттай тос, халаах тос, керосин; шингэн , газрын тосны шингэрүүлсэн хий, бутан, пропаны хий; тос, тосолгооны материал, дахин боловсруулсан газрын тосны бүтээгдэхүүний худалдаа

4662	Төмөр, төмрийн хүдрийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- төмөр агуулсан болон төмөр агуулаагүй хүдрийн бөөний худалдаа
	- анхдагч хэлбэртэй төмөр агуулсан болон төмөр агуулаагүй металл бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- хагас боловсруулсан төмөр агуулсан болон төмөр агуулаагүй металл бусад бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- алт болон бусад үнэт металлын бөөний худалдаа

	Металлын хаягдал, үлдэгдлийн бөөний худалдаа 4669-д орно.

4663	Барилгын материал, техник, сантехник, халаалт, ус түгээх төхөөрөмж болон тэдгээрийн туслах төхөөрөмжийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- яртай модны бөөний худалдаа
	- анхан шатны боловсруулалт хийгдсэн модон бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- будаг болон лакны бөөний худалдаа
	- барилгын материалын бөөний худалдаа: элс, хайрга гэх мэт
	- ханын цаас болон шалны хулдаасны бөөний худалдаа
	- цонхны шилны бөөний худалдаа
	- гэр ахуйн зориулалттай багаж хэрэгсэл, цоож зэргийн бөөний худалдаа
	- ус халаагч, халаалтын төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- сантехникийн төхөөрөмжийн бөөний худалдаа: ариун цэврийн тоног төхөөрөмж, ванн, угаагуур, суултуур гэх мэт
	- сантехникийн суурилуулах төхөөрөмжийн бөөний худалдаа: хоолой, гуурс, угсрах жижиг тоноглол, холбох хэрэгсэл, резинэн хоолой
	- алх, хөрөө, халив, өрөм зэрэг бусад гар багаж, хэрэгслийн бөөний худалдаа

4669	Хог, хаягдал болон өөр ангид ороогүй бусад бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үйлдвэрийн химийн бодисын бөөний худалдаа: анилин, хэвлэлийн хор, эфирийн тос, үйлдвэрийн хий, химийн цавуу, өнгө оруулагч, будагч бодис, синтетик давирхай, метанол, параффин, үнэртэн ба амтлагч, сод, үйлдвэрийн давс, хүчил ба хүхэр, цардуулаас гаргаж авсан бүтээгдэхүүн зэрэг
	- бордоо ба агрохимийн бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- анхдагч хэлбэртэй хуванцар материалын бөөний худалдаа
	- резин, каучукийн бөөний худалдаа
	- даавуу нэхэх утас гэх мэт бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- боодол, цаасны бөөний худалдаа
	- үнэт чулууны бөөний худалдаа
	- дахин боловсруулах материалыг цуглуулж, ялгах, тусгаарлах, хуучин автомашиныг задалж ашиглаж болохуйц эд ангийг нь ялгах, боож баглах, дахин савлах, хадгалах болон хүргэж үйлчлэх, эдгээрт аливаа боловсруулалт хийлгүйгээр худалдах үйл ажиллагаа метал болон метал бус хог хаягдлын материалын бөөний худалдаа зэрэг орно. Мөн худалдан авсан болон худалдсан хаягдал нь үлдэгдэл өртөгтэй байна.
	- автомашин, компьютер, телевизор болон бусад тоног төхөөрөмжийн хэрэглэж болох хэсгийг задлах, худалдаалах (эд ангиар нь задлах дахин худалдах)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- өрхийн болон үйлдвэрийн хог, хаягдлыг цуглуулах (381-т),
	- аж үйлдвэрийн хог, хаягдлыг дахин хэрэглэх зорилготойгоор биш, боловсруулах зорилгоор хог, хаягдлыг боловсруулах үйл ажиллагаа (бүлэг 382-т),
	- хог, хаягдал, үлдэгдэл болон бусад эд зүйлийн бодит анхны хэлбэрийг хувирган хоёрдогч түүхий эд боловсруулах үйл ажиллагаа /эцсийн хэрэглээний бүтээгдэхүүн биш хоёрдогч түүхий эдийн үр дүнд үйлдвэрийн боловсруулалтын явцад шууд хэрэглэгдэх түүхий эд байна/ (3830-т),
	- материалыг нөхөн сэргээх зорилгоор автомашин, компьютер, телевизор болон бусад төхөөрөмжийг задлах үйл ажиллагаа (3830-т),
	- механик ажиллагаатай зориулалтын машиныг салгах үйл ажиллагаа (3830-т),
	- усан онгоцыг задлах үйл ажиллагаа (3830-т),
	- хэрэглэсэн/комиссын барааны жижиглэн худалдаа (4774-т орно).

469	Төрөлжсөн бус барааны бөөний худалдаа

	4690-г харна уу.

4690	Төрөлжсөн бус барааны бөөний худалдаа

	Тодорхой ангилагдсан төрөлд багтахгүй байгаа бараа бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа орно.

47	Машин, мотоциклээс бусад барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ дэд салбарт голчлон хүмүүсийн хувийн болон өрхийн хэрэглээнд зориулагдсан шинэ болон хуучин бараа бүтээгдэхүүнийг дэлгүүр, их дэлгүүр, зогсоол, дэлгүүр хашаа, захиалгаар гэрт хүргэх үйлчилгээ, ганзагын наймаачин, үүргийн худалдаачин, хэрэглэгчийн бусад хоршоод зэргээр дамжуулан хийгдэх жижиглэнгийн худалдаа (өөрчлөн хувиргахгүйгээр) орно.
	Худалдааны төрлөөр дэлгүүрээр дамжин хийгдэх жижиглэн худалдааг 471-477-д, дэлгүүрээр дамжин хийгдэхгүй жижиглэн худалдааг 478-479-р бүлэгт хамруулна. Дэлгүүрээр дамжин хийгддэг жижиглэн худалдаа нь төрөлжсөн дэлгүүрийн (472-477 бүлгүүд) болон төрөлжсөн бус (471 бүлэг) дэлгүүрийн гэж ангилагдана. Дээрх бүлэг нь цаашид худалдаалагдаж байгаа бараанаасаа хамааран зохих ангиудад хуваагдана. Жижиглэн худалдаа нь худалдааны хэлбэрээсээ хамаарч зах, зогсоолын хашаанд хийгддэг худалдаа (бүлэг 478) болон бусад дэлгүүрээр дамжин хийгддэггүй худалдаа, тухайлбал захиалгат худалдаа, хаягаар хүргэж өгөх үйлчилгээ, худалдааны автомат машины худалдаа (бүлэг 479) хэмээн ангилагдана.
	Yр тариа, хүдэр, аж үйлдвэрийн машин зэргийн жижиглэн худалдаанд ордоггүй худалдаа нь энэ дэд салбарт орохгүй.
	Мөн энэ дэд салбарт өрхийн хувийн хэрэглээний зориулалтын бус компьютер, бичиг хэрэгсэл, зураг эсвэл банз, гуалин зэрэг нь өргөн хэрэглээнд зориулсан үзүүлэнгийн барааны худалдаа орно.
	Барааг худалдаалах зорилгоор барааг ангилах, дахин баглах, дотоодын эд зүйлийг суурилуулах гэх мэт зарим дагалдах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ дэд салбарт мөн комиссын худалдаа болон дуудлага худалдааны газраар дамжин хийгдсэн жижиглэн худалдаа орно.

	Энэ дэд салбарт орохгүй:
	- фермерүүдийн фермерийн бүтээгдэхүүнийг худалдах үйл ажиллагаа (дэд салбар 01-т),
	- үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаагаар голлон ангилагдсан барааг үйлдвэрлэх, худалдаа үйл ажиллагаа (дэд салбар 10-32-т),
	- машин, мотоцикл, түүний эд ангийн худалдаа (дэд салбар 45-т),
	- үр тариа, хүдэр, боловсруулаагүй газрын тос, үйлдвэрийн зориулалттай химийн бүтээгдэхүүн, ган, төмөр, үйлдвэрийн машин тоног, төхөөрөмжийн худалдаа (дэд салбар 46-т),
	- зөвшөөрлийн үндсэн дээр хэрэглэдэг хүнсний болон ундааны худалдаа, авч явах зориулалттай хоол, хүнсний худалдаа (дэд салбар 56-т),
	- хувийн болон өрхийн хэрэглээнд зориулсан барааг түрээслэх үйл ажиллагаа (бүлэг 772-д орно).

471	Төрөлжсөн бус барааны жижиглэн худалдаа

	Супермаркет эсвэл их дэлгүүр зэргээр /төрөлжсөн бус дэлгүүр/ хийгдэх төрөл бүрийн барааны жижиглэн худалдаа энэ бүлэгт орно.

4711	Хүнс, ундаа, тамхи голлосон төрөлжсөн бус барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хүнсний бүтээгдэхүүн, ундаа, тамхи зэрэг бүтээгдэхүүн давамгайлсан барааны жижиглэн худалдаа: хүнс, ундаа, тамхи голлон худалдаалахаас гадна хувцас, эд хогшил, тавилга, цахилгаан хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, гоо сайхны бараа зэрэг бусад төрлийн бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа
	Шатахууны түгээгүүрийн дэргэдэх хүнсний жижиглэн худалдааны дэллгүүрийн үйл ажиллагаа нь 4730-т орно.

4719	Төрөлжсөн бус барааны бусад дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хүнс, ундаа, тамхины төрлийн бүтээгдэхүүн давамгайлаагүй олон төрлийн бараа бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа: хувцас, тавилга, гэрийн мод, цахилгаан хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, гоо сайхны бараа, үнэт эдлэл, тоглоом, спортын бараа худалдаалдаг их дэлгүүрийн үйл ажиллагаа болон эсгий, эсгий эдлэлийн худалдаа: гэрийн эсгий, туурга, дээвэр, гудас, ширдэг гэх мэт

472	Хүнс, ундаа, тамхины төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт хүнс, ундаа, тамхины төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа орно.

4721	Хүнсний төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид хүнсний дараах бараа бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа, тухайлбал, шинэ болон савласан жимс, хүнсний ногоо; сүү, цагаан идээ болон өндөг; мах, махан бүтээгдэхүүн (шувууны мах ороод); загас, бусад далайн амьтад, тэдгээрээр хийсэн хүнсний бүтээгдэхүүн; талх, талхан бүтээгдэхүүн; чихэр, нарийн боов; хүнсний бусад бүтээгдэхүүний худалдаа орно.

4722	Ундааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид согтууруулах ундаа; согтууруулах бус ундааны жижиглэн худалдаа орно.

4723	Тамхины төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид тамхины жижиглэн худалдаа, тамхины төрлийн бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа хамрагдана.

473	Шатахууны жижиглэн худалдаа

	4730-г харна уу.

4730	Шатахууны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид машин мотоциклийн шатахууны жижиглэн худалдаа орно. Мөн машины тос тосолгооны болон хөргөх бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- түлш, шатахууны бөөний худалдаа (4661-т),
	- хөргөлтийн зориулалттай автомашин тосолгооны бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа (4773-т орно).

474	Мэдээлэл, холбооны тоног төхөөрөмжийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт компьютер, түүний дагалдах хэрэгсэл, холбооны тоног төхөөрөмж болон хэрэглэгчийн цахилгаан бараа зэрэг мэдээлэл, холбооны тоног төхөөрөмжийн төрөлжсөн дэлгүүрээр хийгдэж байгаа жижиглэн худалдаа орно.

4741	Компьютер, түүний дагалдах хэрэгсэл, програм хангамж, харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- компьютерын жижиглэн худалдаа
	- компьютерын дагалдах тоног төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа
	- удирдлагатай видео тоглоомын жижиглэн худалдаа
	- видео тоглоомыг оруулаад засвар хийдэггүй програм хангамжийн жижиглэн худалдаа
	- харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа

	Бичлэггүй хальс, дискны жижиглэн худалдаа 4762-т орно.

4742	Аудио, видео төхөөрөмжийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- радио, телевизорын тоног, төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа
	- стерео төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа
	- CD, DVD тоглуулагч, бичлэгийн жижиглэн худалдаа

475	Гэр ахуйн бусад тоног төхөөрөмжийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт гэр ахуйн бусад тоног төхөөрөмж, нэхмэл бүтээгдэхүүн, сантехник, хивс, цахилгаан хэрэгслийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа орно.

4751	Даавуу, бөс барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бөс даавууны жижиглэн худалдаа
	- ээрсэн нэхмэлийн утасны жижиглэн худалдаа
	- хатгамал, хивс хийхэд зориулсан үндсэн материалын жижиглэн худалдаа
	- нэхмэл эдлэл, даавууны жижиглэн худалдаа
	- зүү, утас зэрэг жижиг барааны жижиглэн худалдаа

	Хувцасны жижиглэн худалдаа 4771-д орно.

4752	Төхөөрөмж, зураг, шилний төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн жижиглэн худалдаа
	- будаг лакны жижиглэн худалдаа
	- хавтгай шил, цонхны шилны жижиглэн худалдаа
	- тоосго, мод, ариун цэврийн өрөөний бараа зэрэг бусад барилгын материалын жижиглэн худалдаа
	- гараар хийхэд зориулагдсан материал болон тоног төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа
	- өвс хадагч машины жижиглэн худалдаа
	- сауны хэрэгслийн жижиглэн худалдаа

4753	Хивс, хивсэнцэр, ханын цаас, шалны бүрээсний төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хивс, хивсэнцэрийн жижиглэн худалдаа
	- хөшиг, тюльний жижиглэн худалдаа
	- ханын цаас болон шалны бүрээс/ хулдаасны жижиглэн худалдаа

	Шалны плита, пракетэн шалны жижиглэн худалдаа 4752-т орно.

4759	Гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэл, гэрийн тавилга, гэрэлтүүлэх төхөөрөмж болон гэр ахуйн бусад барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрийн тавилгын жижиглэн худалдаа
	- гэрэлтүүлгийн хэрэгслийн жижиглэн худалдаа
	- хутга, халбага, сэрээ, шил шаазан сав суулга, шаазан болон вааран эдлэл зэрэг гал тогооны хэрэгслийн жижиглэн худалдаа
	- мод, үйс, хулс зэргээр хийсэн эдлэлийн жижиглэн худалдаа
	- гэр ахуйн хэрэгслийн жижиглэн худалдаа
	- хөгжмийн зэмсгийн жижиглэн худалдаа
	- хамгаалалтын системийн жижиглэн худалдаа, тухайлбал, суурилуулаагүй цоож, сейф гэх мэт
	- гэр ахуйн багаж, хэрэгслийн жижиглэн худалдаа

	Эртний эдлэлийн жижиглэн худалдаа 4774-т орно.

476	Соёл, амралтын барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Ном, сонин, видео бичлэг, стортын багаж хэрэглэл, тоглоом зэрэг соёл амралтын барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа энэ бүлэгт хамаарна.

4761	Ном, сонин болон бичиг хэрэгслийн барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бүх төрлийн номын жижиглэн худалдаа
	- сонин, бичиг хэрэгслийн барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид албан хэрэгцээний зориулалттай бичгийн хэрэгсэл, үзэг харандаа, бичгийн цаас гэх мэтийн худалдаа мөн багтана.

	Хуучин эдлэл болон эртний номын жижиглэн худалдаа 4774-т орно.

4762	Хөгжим, видео бичлэгийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- дуу, хөгжмийн бичлэг, аудео хуурцаг, компакт диск, хуурцагны жижиглэн худалдаа
	- видео хуурцаг болон DVD-ны жижиглэн худалдаа
	- бичлэггүй хуурцаг, дискны жижиглэн худалдаа

4763	Спортын тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Спортын бараа бүтээгдэхүүн, загасны хэрэглэл, аяллын хэрэглэл, завь, унадаг дугуй зэргийн жижиглэн худалдаа орно.

4764	Тоглоомны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид бүх төрлийн материалаар хийсэн тоглоомын жижиглэн худалдаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- удирдлагатай видео тоглоомын жижиглэн худалдаа (4741-т),
	- видео тоглоомын програмын жижиглэн худалдаа (4741-д орно).

477	Бусад барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт өмнөх бүлэгт ороогүй хувцас, гутал, эсгий, эсгий эдлэл, савхин эдлэл, эм эмнэлгийн бараа бүтээгдэхүүн, цаг, бэлэг дурсгалын зүйлс, цэвэрлэгээний материал, буу зэвсэг, цэцэг, тэжээмэл амьтад болон бусад барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа орно. Хэрэглэсэн барааны төрөлжсөн /комиссын/ дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа мөн багтана.

4771	Хувцас, гутал, савхин болон эсгий эдлэлийн төрөлжсөн барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хувцасны жижиглэн худалдаа
	- үслэг эдлэлийн жижиглэн худалдаа
	- бээлий, зангиа, мөрөвч зэрэг хувцасны хэрэглэлийн жижиглэн худалдаа
	- гуталны жижиглэн худалдаа
	- савхин эдлэлийн жижиглэн худалдаа
	- савхиар хийсэн аялалын хэрэгслийн болон савхин жижиг хэрэглэлийн худалдаа
	- эсгий, эсгий эдлэлийн худалдаа: гэрийн эсгий, туурга, дээвэр, гудас, ширдэг гэх мэт

	Нэхмэл бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа 4751-д орно.

4772	Эм, гоо сайхан, ариун цэврийн барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- эмийн жижиглэн худалдаа
	- эмчилгээний болон яс булчингийн эм тарианы жижиглэн худалдаа
	- үнэртэн, гоо сайхны барааны жижиглэн худалдаа

4773	Шинэ бусад барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрэл зураг, оптик болон нарийвчлалын тоног төхөөрөмж
	- нүдний шил тааруулах/ хараа шалгах үйл ажиллагаа
	- нүдний шилний худалдаа
	- цаг, үнэт эдлэлийн жижиглэн худалдаа
	- цэцэг, ургамал, үр, бордоо, гэрийн тэжээмэл амьтан болон тэдгээрийн хоол тэжээлийн жижиглэн худалдаа
	- бэлэг дурсгал, гар урлалын бараа болон шашны барааны жижиглэн худалдаа
	- урлагийн бүтээлийн үзэсгэлэн худалдаа
	- ахуйн зориулалттай хатуу, шингэн, хийн түлшний жижиглэн худалдаа /нүүрс, түлшний мод/
	- цэвэрлэгээний материалын жижиглэн худалдаа
	- буу, сумны жижиглэн худалдаа
	- марк, зоосны жижиглэн худалдаа
	- хүнсний бус бусад бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа

4774	Хуучин барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хуучин номын жижиглэн худалдаа
	- бусад хуучин барааны жижиглэн худалдаа
	- эртний эдлэлийн жижиглэн худалдаа
	- дуудлага худалдааны газрын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хуучин тээврийн хэрэгслийн жижиглэн худалдаа (4510-т),
	- интернэтээр хийж байгаа дуудлага худалдаа болон дэлгүүрийн биш дуудлага худалдаа (4791, 4799-т),
	- ломбардын үйл ажиллагаа (6492-т орно).

478	Захиалга, загвар танилцуулгаар хийдэг жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт явуулын лангуу буюу зам, гудамж талбайд байрлах лангуугаар хийгдэх бүх төрлийн шинэ, хуучин барааны жижиглэн худалдаа орно.

4781	Захиалга, загвар танилцуулгаар хийгддэг хүнс, ундаа, тамхины жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид захиалга, загвар танилцуулгаар хийгддэг хүнс, ундаа, тамхины жижиглэн худалдаа орно.

	Шууд хэрэглэх зориулалттай бэлэн хоолны явуулын жижиглэн худалдаа 5610-т орно.

4782	Захиалга, загвар танилцуулгаар хийгддэг нэхмэл, нэхмэл бүтээгдэхүүн хувцас, гутлын жижиглэн худалдаа

	Энд нэхмэл, нэхмэл бүтээгдэхүүн хувцас, гуталны захиалга, загвар танилцуулгаар хийгддэг жижиглэн худалдаа орно.

4789	Захиалга, загвар танилцуулгаар хийгддэг бусад барааны жижиглэн худалдаа

	Энд захиалга, загвар танилцуулгаар хийгддэг бусад барааны, тухайлбал, хивс, хивсэнцэр; ном; тоглоом; гэр ахуйн цахилгаан бараа; дуу хөгжмийн бичлэг зэрэг бараа бүтээгдэхүүнүүдийн захиалга, загвар танилцуулгаар хийгддэг жижиглэн худалдаа хамрагдана.

479	Дэлгүүр, их дэлгүүр, захаар дамжин хийгддэггүй жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт шуудан худалдаа, интернэтээр хийх худалдаа болон хаягаар хүргэж өгөх, худалдааны автоматаас хийдэг жижиглэн худалдаа орно.

4791	Шуудан болон интернэтийн захиалгаар хийгддэг жижиглэн худалдаа

	Энд худалдан авагч нь сурталчилгаа, каталоги, интернэтэд тавигдсан мэдээлэл, загвар болон бусад сурталчилгааг ашиглан сонголтоо хийх боломжтой жижиглэн худалдаа орно. Хэрэглэгч нь шуудангаар болон интернэтээр захиалгаа өгч болно. Бараа бүтээгдэхүүнийг биет хэлбэрээр хүргэж өгөх буюу хэрвээ энэ нь интернэтээс авч болох мэдээлэл бол шууд интернэтээс татаж авч болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шуудангийн захиалгаар хийгдэж байгаа бүх төрлийн бараа бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа
	- интернэтээр хийгдэж байгаа бүх төрлийн бараа бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа
	- телевиз, радио, телефон утсаар хийгдэх захиалгат худалдаа
	- интернэтээр хийгдэх дуудлага худалдаа

4799	Дэлгүүр, их дэлгүүр, захаар дэмжин хийгддэггүй бусад бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- дээрх ангиудад ороогүй бусад бараа бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа орно: шууд худалдаа буюу гэрээр явж хийх худалдаа (халаалтын тосон түлш, түлшний мод гэх мэт); худалдааны автоматаас хийх жижиглэн худалдаа
	- түлшний шууд худалдаа – хэрэглэгчдэд шууд хүргэгддэг
	- дэлгүүрээр хийгддэггүй дуудлага худалдаа
	- дэлгүүрээр хийгддэггүй комиссын худалдаа

	Дэлгүүрээр дамжин хийгддэг барааны худалдаа бүлэг 471-477-д орно.

H	ТЭЭВЭР БА АГУУЛАХЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энэ салбарт хий дамжуулах хоолой, төмөр зам, авто зам, усан ба агаарын тээврийн тогтсон хуваарьтай, хуваарьгүй ачаа ба зорчигч тээвэрлэлт, агуулах, ачаа, тээшийн үйлчилгээ, автомашины зогсоол, гарааш зэрэг үйл ажиллагаа орно. Түүнчлэн тээврийн хэрэгслийг ажиллуулагч хүнтэй нь түрээслэх үйл ажиллагаа энэ салбарт багтана. Мөн шуудан, холбооны үйл ажиллагаа орно.

	Энэ салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- автомашинаас бусад тээврийн тоног төхөөрөмжүүдийг шинэчлэх, засвар хийх үйл ажиллагаа (3315-т),
	- авто зам, төмөр зам, нисэх буудлын талбай, боомтыг барих, түүний засвар, үйлчилгээ (4210, 4290-т),
	- автомашины засвар, үйлчилгээ (4520-т),
	- жолооч эсвэл ажиллуулагч хүнгүй тээврийн хэрэгслийг түрээслэх үйл ажиллагаа (7710, 7730-т орно).

49	Хуурай замын болон хий дамжуулах хоолойн тээвэрлэлт

	Энд автозам, төмөр замын тээврийн ачаа болон зорчигч тээвэрлэлт, хий дамжуулах хоолойн ачаа тээвэрлэлт багтана.

491	Төмөр замын тээвэр

	Энэ бүлэгт газар зүйн өргөн уудам нутгаар дайрсан төмөр замын шугам, сүлжээ болон богинохон зайг хамарсан орон нутгийн шугамыг ашиглан хүн ба ачаа тээвэрлэх үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ бүлэгт дарааах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зам солих, шилжүүлэх зэрэгтэй холбоотой үйл ажиллагаа (5221-т),
	- төмөр замын суурь бүтцийн үйл ажиллагаа (5221-т орно).

4911	Төмөр замын зорчигч тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Улс хооронд болон хот хоорондын төмөр замын зорчигч тээвэрлэлт
	- төмөр замын байгууллагуудын унтлагын вагон /зөөлөн, хагас зөөлөн, хатуу зориулалттай/ болон вагон рестораны үйл ажиллагаа

	- Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хот дотор, хотын орчмын дамжин нэвтрүүлэх зорчигч тээвэрлэлт (4921-т),
	- төмөр замын буудлаас зорчигчдод үзүүлэх үйлчилгээ (5221-т),
	- үйлчилгээний биеэ даасан нэгжийн эрхэлж байгаа унтах болон хооллох вагоны үйл ажиллагаа (5590, 5610-т орно).

4912	Төмөр замын ачаа тээвэр

	Энэ ангид улс хооронд, хот хооронд, хотын, хот орчмын төмөр замын ачаа тээвэрлэлт орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- агуулахын үйл ажиллагаа (5210-т),
	- ачаатай холбоотой төмөр замын буудлын үйлчилгээ (5221-т),
	- тээш/карго/-ийн үйл ажиллагаа (5224-т орно).

492	Хуурай замын бусад тээвэр

	Энэ бүлэгт төмөр замаас бусад хуурай замын тээврийн үйл ажиллагаа орно.

4921	Хотын болон хот орчмын хуурай замын зорчигч тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хотын болон хот орчмын дамжин нэвтрүүлэх зорилгоор зорчигч тээвэрлэх: автобус, троллейбус, трамвай, ил ба далд метро зэрэг төрөл бүрийн хуурай замын тээвэрлэлт багтана.
	Эдгээр тээвэр нь ихэвчлэн тогтсон маршрутын дагуу, тогтмол цагийн хуваариар явж, тогтсон зогсоол дээр зогсон зорчигчдыг буулгаж, суулгах үйл ажиллагааг эрхэлнэ.
	- хотоос онгоц болон галт тэрэгний буудал хүргэх тээврийн үйл ажиллагаа
	- агаарын кабелийн тээврийн хэрэгсэл, дүүжин төмөр замын үйл ажиллагаа хэрэв хот, хот орчмын дамжин нэвтрүүлэх тээврийн үйл ажиллагаанд багтдаг бол орно.

	Хот хоорондын төмөр замын зорчигч тээвэрлэлт 4911-т орно.

4922	Хуурай замын зорчигч тээврийн бусад төрлийн үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хуурай замын бусад төрлийн зорчигч тээвэр: улс, хот хоорондын тогтоосон маршрут, цагийн хуваарийн дагуу автобусаар зорчигч тээвэрлэх байнгын үйл ажиллагаа; улс, хот хоорондын байнгын бус гэрээт үйлчилгээ; гэрээт, жуучлалын болон бусад тохиолдлын аялалд үзүүлэх тээврийн үйл ажиллагаа; таксины үйл ажиллагаа
	- хотын тээврийн системд хамааралгүй цанын баазын өргүүр болон агаарын кабелийн, дүүжин төмөр зам, тээврийн өргөх шатны үйл ажиллагаа
	- хувийн машиныг жолоочтой нь хамт түрээслэх бусад үйл ажиллагаа
	- ажилчдын болон сургуулийн автобусны үйл ажиллагаа
	- хүн, ердийн хөсгийн зорчигч тээвэр

	Эмнэлгийн тээврийн үйл ажиллагаа 8690-т орно.

4922.1	Таксины үйлчилгээ

4922.9	Хуурай замын зорчигч тээврийн бусад төрлийн үйлчилгээ

4923	Хуурай замаар хийгдэх ачаа тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- авто замын бүх төрлийн ачаа тээвэрлэлт: мод бэлтгэлийн; эд материал, хөрөнгийн тээвэр; хөргөгчтэй тээвэр; хүнд ачааны тээвэр; цистерн зэргийг агуулсан овор ихтэй тээвэр; автомашины тээвэр; цуглуулах, ариутгах хог хаягдлыг зөөх тээвэр
	- тавилга зөөх тээвэр
	- ачааны машиныг жолоочтой нь түрээслэх үйл ажиллагаа
	- ердийн хөсгийн ачаа тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мод бэлтгэлийн үйл ажиллагаанд хамаарах ой дотор мод зөөх үйл ажиллагаа (0240-т),
	- автомашинаар ус түгээх үйл ажиллагаа (3600-т),
	- ачаа тээш ачиж, буулгах зөөвөрлөх үйл ажиллагаатaй холбоотой терминалын үйл ажиллагаа (5221-т),
	- тээврийн ачааг хайрцаглах, боож баглах үйлчилгээ (5229-т),
	- шуудан, холбооны үйл ажиллагаа (5310, 5320-т),
	- хог хаягдал цуглуулах үйл ажиллагааны үндсэн хэсэг болох хог, хаягдал тээвэрлэх үйл ажиллагаа (3811, 3812-т орно).

493	Хий /шатахуун/ дамжуулах хоолойн тээвэр

	4930-г харна уу.

4930	Хий /шатахуун/ дамжуулах хоолойн тээвэр

	Энэ ангид хий, шингэн, ус, зуурмаг болон бусад бүтээгдэхүүнийг дамжуулах хоолойн тээвэр, шатахуун түгээх станцын үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- байгалийн болон үйлдвэрлэлийн хий, уур, усыг түгээх үйл ажиллагаа (3520, 3530, 3600-т),
	- ачааны машинаар ус болон шингэн тээвэрлэх үйл ажиллагаа (4923-т орно).

50	Усан замын тээвэр

	Энд усан замын тогтсон хуваарьтай, хуваарьгүйгээр ачаа болон зорчигч тээвэрлэх үйл ажиллагаа багтана. Усан онгоцыг чирэх, түрэх, мөн дурсгалт газруудаар явах аялал, аяллын усан онгоц, гаталга онгоц, усан такси зэргийн үйл ажиллагаа орно. Тэнгисийн болон газар дундын усан тээврийн ялгаатай байдлыг байршил нь харуулах бөгөөд тодорхойлох хүчин зүйл нь ашиглаж байгаа онгоцны төрөл байна.
	Бүх төрлийн тэнгисийн хөлөг онгоцны тээврийг 501-р бүлэгт, бусад усан онгоц тээврийн үйл ажиллагаа 502 бүлэгт ангилагдана.

	Энд бусад биеэ даасан нэгжийн эрхэлж байгаа усан онгоцон дээрх баар, рестораны үйл ажиллагаа орохгүй.

501	Тэнгисийн, далайн эрэг орчмын тээвэр

	Энэ бүлэгт тэнгис болон далайн эрэг орчмын усанд үйл ажиллагаагаа явуулахад зориулж бүтээсэн усан онгоцны зорчигч болон ачаа тээвэрлэх үйл ажиллагаа багтана. Хэрэв ижил төрлийн усан онгоцоор тээвэрлэж байгаа бол томоохон нууран дээрх ачаа болон зорчигч тээвэрлэлтийг мөн оруулна.

5011	Далайн эрэг орчим болон тэнгисийн зорчигч тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- улс хооронд болон хот хоорондын далай, тэнгисийн тогтсон хуваарьтай, хуваарьгүй зорчигч тээвэр: дурсгалт газруудаар явах аяллын усан онгоцны тээврийн үйл ажиллагаа; гаталга онгоц, ус таксины үйл ажиллагаа гэх мэт;
	- далай, тэнгисээр тээвэр хийх зорилгоор усан онгоцыг онгоцны багтай нь хөлслөх / загас барих аялал гэх мэт/

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бие даасан бусад нэгжийн эрхэлж байгаа хөлгийн тавцан дээрх баар, рестораны үйл ажиллагаа (5610, 5630-т),
	- Усан онгоцон дээрх казиногийн үйл ажиллагаа (9200-т орно).

5012	Далайн эрэг орчим болон тэнгисийн ачаа тээвэр

	Энэ ангид улс хооронд болон хот хоорондын тэнгисийн болон далайн эрэг орчмын тогтсон хуваарьтай, хуваарьгүй ачаа тээвэр, газрын тос зэргийг усан онгоцоор чирэх, түрэх ачаа тээвэр орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ачаа хадгалах үйл ажиллагаа (5210-т),
	- боомтын үйл ажиллагаа ба усан онгоцны зогсоол, онгоц жолоодох, гэрэлтүүлэх, хөлөг онгоцыг аврах зэрэг туслах үйл ажиллагаа (5222-т),
	- тээшийн /карго/ үйл ажиллагаа (5224-т орно).

502	Эх газрын дундах усан тээвэр

	Энэ бүлэгт газар дундын усан замын зорчигч ба ачаа тээвэрлэлт, далай, тэнгист тээвэр хийх боломжгүй усан онгоцны үйл ажиллагаа орно.

5021	Эх газрын дундах усан замын зорчигч тээвэрлэлт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- дотоодын боомт, усан онгоцны зогсоол зэрэгт багтсан гол, мөрөн, нуур, суваг болон эх газрын дундах усан замын бусад зорчигч тээвэр
	- эх газрын дундах усан замын тээвэр хийх зорилгоор усан онгоцыг багтай нь түрээслэх үйл ажиллагаа

5022	Эх газрын дундах усан замын ачаа тээвэр

	Энэ ангид газар дундын усан замын ачаа тээвэрлэлт болон далай, тэнгист тээвэр хийх боломжгүй усан онгоцны ачаа тээвэрлэлтийн үйл ажиллагаа орно.

51	Агаарын тээвэр

	Энд агаарын болон сансрын ачаа, зорчигч тээвэр орно.

	Энд ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үр цацах үйл ажиллагаа (0161-т),
	- нисэх онгоц, онгоцны тоног төхөөрөмжийг шалгаж, засварлах үйл ажиллагаа (3315-т),
	- нисэх буудлын үйл ажиллагаа (5223-т),
	- агаарын зар сурталчилгаа /тэнгэрт бичих/-ны үйл ажиллагаа (7310-т),
	- тэнгэрээс зураг авах үйл ажиллагаа (7420-т орно).

511	Агаарын зорчигч тээвэр

	5110-г харна уу.

5110	Агаарын зорчигч тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- улс хооронд болон хот хоорондын тогтсон маршрутаар, тогтсон хуваарийн дагуу хийгддэг агаарын зорчигч тээврийн үйл ажиллагаа
	- гэрээгээр зорчигч тээвэрлэх үйл ажилллагаа
	- дурсгалт газар болон байгаль , цаг уурын нислэг хийх үйл ажиллагаа
	- зорчигч тээвэрлэх зорилгоор агаарын тээврийн тоног төхөөрөмжийг нисэх багтай нь түрээслэх үйл ажиллагаа
	- ерөнхий нислэгийн үйл ажиллагаа
	- сургалтын эсвэл аяллын зорилгоор хийгддэг агаарын клубуудын зорчигч тээвэр

512	Агаарын ачаа тээвэр

	5120-г харна уу.

5120	Агаарын ачаа тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- улс хооронд болон хот хоорондын тогтсон маршрутаар, тогтсон хуваарийн дагуу ачаа тээвэрлэх
	- улс хооронд болон хот хоорондын агаарын тогтсон хуваарьгүй ачаа тээвэрлэлт
	- хиймэл дагуул болон сансрын хөлгийг сансарт зөөвөрлөх үйл ажиллагаа
	- сансрын тээвэр
	- ачаа тээвэрлэх зорилгоор агаарын тээврийн тоног төхөөрөмжийг нисэх багтай нь түрээслэх үйл ажиллагаа

52	Агуулахын болон тээврийн туслах үйл ажиллагаа

	Энд агуулах, тээврийн дэд бүтэц /онгоцны буудал, боомт, хонгил, гүүр гэх мэт/-ийн үйл ажиллагаа болох тээврийн туслах үйл ажиллагаа, тээврийн агентууд, тээвэр зуучийн болон ачаа, тээш/карго эрхлэх үйл ажиллагаа орно.

521	Агуулахын үйл ажиллагаа

	5210-г харна уу.

5210	Агуулахын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно.
	- бүх төрлийн барааг хадгалах, агуулах үйл ажиллагаа: үр тариа даршлах, барааны нийтийн агуулах, хөлдөөгчтэй агуулах, хадгалалтын цистерн, төмөр савнууд
	- гадаад худалдааны бүс дэх агуулах /гаалийн баталгаат агуулах/-ын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- автомашины зогсоолын үйл ажиллагаа (5221-т),
	- өөрийн агуулахыг ашиглах үйл ажиллагаа (6810-т),
	- хоосон зай/талбай-г түрээслэх үйл ажиллагаа (6810-т орно).

522	Тээврийн туслах үйл ажиллагаа

	Энд тээвэрлэлтийн өмнө хойно болон тээвэрлэх үеийн ачааг ачиж буулгахтай холбоотой үйл ажиллагаанууд, тээврийн дэд бүтцийн хэсгүүдтэй холбоотой үйл ажиллагаа зэрэг ачаа болон зорчигч тээврийн туслах үйл ажиллагаанууд орно. Мөн бүх төрлийн тээврийн үйлчилгээ багтана.

5221	Хуурай замын тээврийн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хуурай замаар зорчигч, амьтан, ачаа тээвэрлэхтэй холбоотой үйл ажиллагаа: галт тэрэгний буудал, автобусны зогсоол, барааг ачиж, буулгах газрын терминалын үйлчилгээний үйл ажиллагаа; төмөр замын дэд бүтцийн үйл ажиллагаа; зам, гүүр, гарц хонгил, туннель, машины зогсоол, гарааш, дугуйны зогсоолын үйл ажиллагаа
	- зам солих, шилжүүлэх үйл ажиллагаа
	- төмөр замын суурь бүтцийн үйл ажиллагаа
	- чирэх, замын хажуугийн тусламжийн үйлчилгээ
	- тээвэрлэлтийн зорилгоор шатахууныг шингэрүүлэх үйл ажиллагаа

	Тээш /карго/ эрхлэх үйл ажиллагаа 5224-т орно.

5222	Усан замын тээврийн туслах үйлчилгээ

	Энд усан замаар зорчигч, амьтан, ачаа тээвэрлэхтэй холбоотой үйл ажиллагаа: боомт болон усан онгоцны буудлын үйлчилгээ зэрэг үйл ажиллагаа; усан замыг хаах үйл ажиллагаа; газарчлах, жолоодох болон эрэгт зогсоох үйл ажиллагаа; аврах, татах үйл ажиллагаа; гэрэлт цамхагийн үйл ажиллагаа зэрэг орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тээш /карго/ эрхлэх үйл ажиллагаа (5224-т),
	- усан цэргийн үйл ажиллагаа (9329-т орно).

5223	Агаарын тээврийн туслах үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- агаарын тээврийн зорчигч, амьтан, ачаа тээвэрлэхтэй холбоотой үйл ажиллагаа: нисэх буудлын үйлчилгээ; нисэх буудал, нислэгийн хяналтын үйл ажиллагаа; нисэх талбайн үйлчилгээ
	- нисэх буудлын гал түймэртэй тэмцэх болон урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тээш /карго/ ачих, буулгах үйл ажиллагаа (5224-т),
	- нисэх сургуулийн үйл ажиллагаа (8530, 8549-т орно).

5224	Каргоны үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бараа болон зорчигчдын ачааг ачих, буулгах үйл ажиллагаа
	- усан онгоцонд ачааг ачиж, буулгах үйл ажиллагаа
	- ачааны галт тэргэнд ачааг ачиж, буулгах үйл ажиллагаа

	Буудлын /терминал/ үйлчилгээний үйл ажиллагаа 5221, 5222, 5223-т орно.

5229	Тээврийн бусад туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ачаа илгээх
	- төмөр зам, авто зам, усан зам болон агаарын тээврийн үйл ажиллагааг зохион байгуулах болон зохицуулах үйл ажиллагаа
	- хувийн болон хэсэг бүлгийн ачааны падааныг зохиох /барааг хүлээж авах, хүргэж өгөх болон баримтыг нэгтгэх/ үйл ажиллагаа
	- тээвэрлэлтийн замын хуудас болон баримтуудыг бүрдүүлэх үйл ажиллагаа
	- тээвэр зуучлалын үйл ажиллагаа
	- гаалийн зуучлагчийн үйл ажиллагаа
	- далайн ачаа тээврийг илгээгч болон агаарын тээшний агентлагийн үйл ажиллагаа
	- усан онгоц ба нисэх онгоцны зайг зуучлагчийн үйл ажиллагаа
	- барааг хүргэх үйл ажиллагаа буюу тээвэрлэлтийн явцад барааг гэмтэхээс хамгаалан хайрцаглах, хайрцагнаас гаргах /задлах/, барааг шалгах, жигнэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зарлага элчийн үйл ажиллагаа (5230-т),
	- нисэх, усан зам, автомашины болон тээврийн даатгалын үйл ажиллагаа (6512-т),
	- аялал, жуулчлалын зуучлагчийн үйл ажиллагаа (7911-т),
	- жуулчлалын удирдлагын үйл ажиллагаа (7912-т),
	- жуулчдад туслах үйл ажиллагаа (7920-т орно).

53	Шуудан, зарлага, элчийн үйл ажиллагаа

	Энд төрөл бүрийн чиглэлд, захиа болон илгээмжийг хураах, тээвэрлэх, тархаах зэрэг шуудан болон зарлага элчийн үйл ажиллагаа орно. Орон нутгийн шуудангийн үйлчилгээ, түгээх үйл ажиллагаа мөн багтана.

531	Шуудангийн үйл ажиллагаа

	5310-г харна уу.

5310	Шуудангийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид нийтэд үйлчлэх үүрэгтэй шуудангийн үйлчилгээ багтана. Энэ үйлчилгээнд шуудангийн жижиг салбаруудын үйл ажиллагаа, ангилах, боловсруулах үйл ажиллагаа болон шууданг цуглуулах, дамжуулах үйл ажиллагаануудыг багтаасан нийтийн үйлчилгээ, түүний дэд бүтэц ашиглалтын үйл ажиллагаа орно. Шуудангаар дамжуулах зүйлд захидал, ил захидал, хэвлэгдсэн цааснууд /сонин, тогтмол сэтгүүл, зар сурталчилгаа, зарлалын цаас гэх мэт/, жижиг хайрцагтай илгээмж, бараа болон баримт бичиг орно. Нийтэд үйлчлэх үүрэгтэй бусад туслах үйлчилгээг мөн оруулна.

	Шуудангаар мөнгөн гуйвуулах, хадгаламж, төлбөрт захиалгын үйл ажиллагаа 6419-т орно.

5310.1	Бичиг захидал боодлын үйлчилгээ

	Энэ ангид бичиг, захидал, ил захидал, сонин, сэтгүүл захиалгат хэвлэл болон бусад хэвлэмэл материалуудыг хүлээн авч ангилах, боловсруулах, баглах үйлчилгээ орно.
	- ачаа, бага оврын илгээмж болон захидлыг хүлээж авах, ангилах, тээвэрлэх, түгээх нийтэд үйлчлэх үүрэгтэй шуудангийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа. Хувийн болон улсын тээвэр эсвэл нийтийн тээвэр, нэг болон хэд хэдэн тээврийн төрлийг ашиглан үйл ажиллагаа явагдана.

5310.2	Илгээлтийн үйлчилгээ

	Энэ ангид шуудангийн илгээлт болон боодлын үйлчилгээг хүлээн авч дотоодод ба улс хооронд дамжуулан гардуулах үйлчилгээ орно. Шуудангаар илгээх зүйлд захидал, ил захидал, хэвлэл, сэтгүүл, сурталчилгааны материал, хайрцагтай илгээмж, бараа болон баримт бичиг багтана. Үүнд:
	- захидал ба илгээмжийг шуудангийн хайрцаг болон шуудангийн салбаруудаас цуглуулах үйл ажиллагаа
	- захидал ба илгээмжийг тараах, хүргэж өгөх үйл ажиллагаа

5310.3	Илгээмж худалдааны үйлчилгээ

	Шуудангийн салбаруудын кассаар хийгддэг шуудангийн маркийн худалдаа, шуудангийн үйлчилгээний борлуулалт багтана.

5310.9	Шуудангийн бусад үйлчилгээ

	Дээр ангилагдаагүй шуудангийн хайрцаг эзэмших зэрэг бусад үйлчилгээ орно.
	Шуудангийн хайрцаг түрээслэх болон шуудангийн бусад үйлчилгээ (шуудангийн шууд сурталчилгаа) 8219-т орно.

532	Буухиа шуудангийн үйлчилгээ

	5320-г харна уу.

5320	Буухиа шуудангийн үйлчилгээ

	Энэ ангид олон нийтэд үйлчлэх үүрэгтэй биш зарлага, элчийн үйл ажиллагааг хамруулна. Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нийтэд үйлчлэх үүрэгтэй биш ачаа, бага оврын илгээмж болон захидлыг хүлээж авах, ангилах, тээвэрлэх, хүргэж өгөх үйл ажиллагаа орно. Хувийн болон төрийн өмчийн тээвэр эсвэл нэг болон түүнээс дээш тээврийн төрлийг ашиглан үйл ажиллагаа явагдана.
	- захидал, илгээмжийг тараах, хүргэж өгөх үйл ажиллагаа
	- гэрт бараа, бүтээгдэхүүн хүргэж өгөх үйлчилгээ

	Ачаа тээвэрлэлтийн төрлөөс хамааран 4912, 4923, 5012, 5022, 5120-т тус тус орно.

5320.1	Буухиа шуудангийн үйлчилгээ

5320.2	Шуудангийн хүргэлтийн үйлчилгээ

5320.3	Ложистикийн үйлчилгээ
	Хэрэглэгчийн захиаслан ачаа барааг хүссэн газарт нь хамгийн бага зардлаар хүргэж өгөх үйлчилгээг хэлнэ.


I	ЗОЧИД БУУДАЛ, БАЙР, СУУЦ БОЛОН НИЙТИЙН ХООЛНЫ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

	Жуулчид, бусад аялагчдыг богино хугацаагаар байр сууцаар хангах, шууд хэрэглэх зориулалттай хоол хүнс, ундаагаар үйлчлэх үйл ажиллагаа орно. Энэ салбарт хамаарах нэмэлт үйлчилгээний хэмжээ, төрөл нь нилээд өргөн хүрээтэй байж болно.

	Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа /дэд салбар L/-нд тусгагдсан суурин оршин суугчдыг урт хугацаанд байр, сууцаар хангах үйл ажиллагаа нь энэ салбарт орохгүй. Шууд хэрэглэх зориулалтын бус хоол, хүнс, ундаа, эсвэл тэдгээрийг бие даасан тусдаа хуваарилалтын шугамаар худалдаалах үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, бөөний эсвэл жижиглэн худалдаа нь энэ салбарт орохгүй.

55	Зочид буудал, байр, сууцаар үйлчлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт зочид, аялагчдыг богино хугацаагаар байраар хангах үйл ажиллагаа орно. Мөн оюутан, ажилчин болон бусад хүмүүсийг урт хугацаагаар байр сууцаар хангах үйл ажиллагаа орно. Зөвхөн байр, сууцаар хангах төдийгүй хоол болон/эсвэл чөлөөт цагт зориулсан үйлчилгээг хамтад нь үзүүлж болно.

	Сар эсвэл жилээр орон сууц түрээслэх зэрэг урт хугацаагаар суурин оршин суугчдад зориулсан үйлчилгээ нь үл хөдлөх хөрөнгийн дэд салбар (дэд салбар L)-т орно.

551	Богино хугацаагаар байр, сууцаар хангах үйл ажиллагаа

	5510-г харна уу.

5510	Богино хугацаагаар байр, сууцаар хангах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид өдрөөр, 7 хоногоор буюу богино хугацаанд жуулчид, зочдыг байраар хангах үйл ажиллагаа орно. Энд зочны өрөө, тавилга, гал тогооны өрөөтэй, өдөр тутам цэвэрлэгээ хийдэг, мөн хоол унд, машины зогсоол, угаалгын газар, усан бассейн, дасгалын өрөө, чөлөөт цагийн болон хурал, хэлэлцээрийн танхимаар үйлчлэх гэх мэт нэмэлт үйлчилгээ бүхий байр, сууцаар хангах үйл ажиллагаа багтана.
	Энэ ангид дараах төрлийн байр сууцаар хангах үйл ажиллагаа орно: зочид буудал; амралтын газар; иж бүрэн тавилгатай зочид буудлын зориулалттай орон сууц; замын буудал; явуулын буудал; дэн буудал; буурчийн газар; түр хоноглох байр; нийтийн амралтын газар; аяллын байр, зуны байр; цаг өнгөрөөх өрөө; амралтын гэр; зуслангийн байр

	Тавилгатай, тавилгагүй орон сууц, өрөөгөөр удаан хугацаагаар /сар, жил/ хангах үйл ажиллагаа дэд салбар 68-т орно.

5510.1	Зочид буудлын үйлчилгээ
	Энд одтой болон одгүй буудал, дэн буудал, буурчийн газар гэх мэт буудлын үйлчилгээ үзүүлдэг газрын үйл ажиллагаа орно.

5510.2	Амралтын газрын үйлчилгээ

5510.9	Байр сууцаар богино хугацаагаар үйлчлэх бусад үйл ажиллагаа

552	Автомашины зогсоол бүхий зуслан, чөлөөт цаг өнгөрөөх хоноглох байраар хангах үйл ажиллагаа

	5520-г харна уу.

5520	Автомашины зогсоол бүхий зуслан, чөлөөт цаг өнгөрөөх хоноглох байраар хангах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- автомашины зогсоол бүхий зуслан, загасчлах, ан гөрөө хийх газруудад жуулчдыг богино хугацаанд байраар хангах үйл ажиллагаа
	- автомашины зогсоол бүхий чөлөөт цаг өнгөрөөх зориулалттай газрын үйл ажиллагаа
	Мөн энэ ангид уулын аяллын байраар хангах үйл ажиллагаа орно.

559	Бусад төрлийн байраар хангах үйл ажиллагаа

	5590-г харна уу.

5590	Бусад төрлийн байраар хангах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид урт болон богино хугацаагаар оюутан, түр /улирлын/ ажилчид болон бусад хүмүүсийг нэг хүний эсвэл хамтран амьдрах зориулалттай байр, дотуур байраар хангах үйл ажиллагаа орно.

	Энд дараах төрлийн байраар хангах үйл ажиллагаа орно: оюутны байр; сургуулийн дотуур байр; ажилчдын дотуур байр; хөлсний сууц; төмөр замын унтлагын вагоны үйлчилгээ

56	Нийтийн хоолны үйлчилгээ

	Энэ дэд салбарт нийтийн хоолны газраар хийгдэх шууд хэрэглэх зориулалттай хоол хүнс, ундаагаар үйлчилдэг, байнгын эсвэл түр ажиллагаатай уламжлалт ресторан, зоогийн газар, цаын газар, өөрөө өөртөө үйлчлэх эсвэл хоолоо авч явах зориулалттай хоолны газрын үйл ажиллагаа орно.

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шууд хэрэглэх зориулалтын бус ундаа, хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл (дэд салбар 10, дэд салбар 11-т)
	- шууд хэрэглэх зориулалтгүй үйлдвэрлэсэн хоол хүнс, хүнсний бүтээгдэхүүний худалдаа (дэд салбар G-т).

561	Ресторан, хүнсний явуулын үйлчилгээ

	5610-г харна уу.

5610	Ресторан, хүнсний явуулын үйлчилгээ

	Энэ ангид үйлчлүүлэгч хоолны цэсээр үйлчлүүлэх, санал болгосон нэр төрлөөс өөрсдөө сонгож авах, хоолны газрын байранд хооллох, авч явах, хаягаар хүргүүлсэн зэргээс хамаарахгүйгээр шууд хэрэглэх зорилгоор хоол, унд бэлтгэх үйл ажиллагаа орно. Энд моторт болон моторгүй тээврийн хэрэгсэл дээр хоол бэлтгэж үйлчлэх үйл ажиллагаа мөн багтана.
	Энэ ангид ресторан, кафе, түргэн хоолны газар, пицца хүргэх, мөхөөлдөсний мухлаг, явуулын хоолны мухлаг, зах дээр хоол бэлтгэх үйл ажиллагаа орно. Мөн энэ ангид вагон ресторан, баарны үйл ажиллагааг тээврийн хэрэгсэл ашиглан явуулдаг тусгай үйлчилгээний нэгж байвал хамрагдана.

	Харин энэ ангид хоолны газар концесс, гэрээ хийх үйл ажиллагаа явуулдаг бол 5629-т орно.

5610.1	Рестораны үйлчилгээ

5610.2	Кафе, гуанз, зоогийн газрын үйлчилгээ

5610.3	Түргэн хоолны газрын үйлчилгээ

5610.9	Бусад төрлийн нийтийн хоолны үйлчилгээ

562	Тусгай үйлчилгээ ба хоол бэлтгэх бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид тусгай арга хэмжээний үеэр тусгай захиалгаар хоол, хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагаа орно.

5621	Тусгай захиалгат хоолоор үйлчлэх үйлчилгээ

	Энэ ангид захиалагчийн хүссэн газарт тусгай арга хэмжээнд зориулан гэрээний үндсэн дээр хоол, хүнс бэлтгэж нийлүүлэх, тусгай захиалгаар хоол бэлтгэн нийлүүлэх үйл ажиллагаа багтана.

	Амархан муудаж гэмтдэг хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (1079-т), амархан мууддаг хүнсний бүтээгдэхүүнийн худалдаа (дэд салбар 47-т) тус тус орно.

5629	Хоол хүнсээр үйлчлэх бусад үйл ажиллагаа

	Тогтоосон хугацааны туршид гэрээний үндсэн дээр хийгдэх ажилчдын гуанзны үйлчилгээ орно. Мөн спортын ордон, түүнтэй төстэй олон нийтийн газруудаар хоолоор үйлчлэх үйл ажиллагаа багтана. Хүнсний зүйлийг тодорхой төвлөрсөн цэгт бэлтгэнэ. Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрээний дагуу хоол хүнсээр үйлчлэх (жишээ нь: тээврийн компанид зориулсан)
	- спортын ордон, түүнтэй төстэй олон нийтийн газруудад хоол хүнсээр үйлчлэх
	- кафе, ажиллагчдын хоолны газар (жишээ нь: үйлдвэрийн газар, албан газар, эмнэлэг, сургууль)-ын гэрээт үйлчилгээ тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цаашид худалдаалах зориулалттай амархан мууддаг хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (1079 –т),
	- амархан мууддаг хүнсний бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа (дэд салбар 47-д орно).

563	Ундаагаар үйлчлэх үйл ажиллагаа

	5630-г харна уу.

5630	Ундаагаар үйлчлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид шууд хэрэглэх зорилгоор ундаа бэлтгэх, үйлчлэх үйл ажиллагаа, тухайлбал, баар, зоогийн газар, пивоны газар, коктейл баар, диско баар (уух зүйлээр үйлчилдэг), пиво баар, жүүс баар болон ундааны явуулын худалдаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- савлаж бэлтгэсэн, савласан ундааг худалдах үйл ажиллагаа (4711, 4722, 4781, 4799-т),
	- уух зүйлээр үйлчилдэггүй диско явуулах, бүжгийн талбайгаар үйлчлэх үйл ажиллагаа (9329-т орно).

J	МЭДЭЭЛЭЛ, ХОЛБОО

	Энэ салбарт мэдээлэл, соёлын бүтээгдэхүүний үйлчилгээ, энэ төрлийн бүтээгдэхүүнийг дамжуулах, тараах үйл ажиллагаа, тухайлбал, холбоо, мэдээллийн технологийн үйл ажиллагаа, мэдээлэл боловсруулах болон мэдээллийн үйлчилгээтэй холбоотой бусад үйл ажиллагаа орно.
	Энэ салбарын үйл ажиллагааны үндсэн бүрэлдэхүүн хэсэг нь эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа (дэд салбар 58), програм хангамж, дуу, дүрс бичлэг хийх үйл ажиллагаа (дэд салбар 59), радио, телевизийн нэвтрүүлэг, хөтөлбөр бэлтгэх үйл ажиллагаа (дэд салбар 60), цахилгаан холбооны үйл ажиллагаа (дэд салбар 61), мэдээллийн технологийн үйл ажиллагаа (дэд салбар 62) болон бусад мэдээллийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа (дэд салбар 63)-наас бүрдэнэ.
	Эх бэлтгэх үйл ажиллагаанд (мэдээллийн бүтээгдэхүүн) зохиогчийн эрх олж эзэмших, эдгээр бүтээгдэхүүний агуулгыг олон нийтэд төрөл бүрийн хэлбэрээр дахин хувилах, тараах үйл ажиллагааг багтаана. Эх бэлтгэх, нийтлэх бүхий л боломжит хэлбэрүүд (хэвлэмэл, электрон болон аудио хэлбэр, интернэтэд байрлуулах, CD-ROM-ын хайлтын хэрэгслийн гэх мэт мультимедиа бүтээгдэхүүн)-ийг багтаана. Телевизийн хөтөлбөрийг бэлтгэх, хуваарилах үйл ажиллагаа нь ажлын шат дамжлагаас хамааран 59, 60, 61 дүгээр дэд салбаруудад ангилагдана.
	Боловсруулсан бүтээгдэхүүний тухайн нэг хэсэг, тухайлбал, кино, телевизийн олон ангит кино зэрэг нь 59-р дэд салбарт, бүрэн хэмжээний телевизийн сувгийн хөтөлбөрийг жишээлбэл, шууд мэдээллийн хөтөлбөр бэлтгэх үйл ажиллагаа нь 60 дугаар дэд салбарт орно.
	Телевизийн сувгийн хөтөлбөрийг хэрэглэгчдэд түгээх үйл ажиллагаа 60 дугаар дэд салбарт багтана. Бүрэн хэмжээний телевизийн хөтөлбөрийг дамжуулах, өөрөөр хэлбэл програмд нь ямар нэг өөрчлөлт хийхгүйгээр дамжуулах үйл ажиллагаа нь 61 дүгээр дэд салбарт орно. Харин 61 дүгээр дэд салбарын мэдээлэл дамжуулах үйл ажиллагаа нь өргөн нэвтрүүлэг, сансрын болон кабелийн системээр хийгдэнэ.

58	Эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт ном, танилцуулга, сурталчилгааны хуудас, толь бичиг, нэвтэрхий толь, атлас, газрын зураг; сонин, сэтгүүл; нэрсийн жагсаалт, хаягийн жагсаалтын болон бусад зүйлсийн эх бэлтгэх, мөн түүнчлэн програм хангамж боловсруулах үйл ажиллагаа орно.
	Эх бэлтгэх үйл ажиллагаанд хэвлэх бүтээгдэхүүний (мэдээллийн бүтээгдэхүүн) зохиогчийн эрхийг олж эзэмших, эдгээр бүтээгдэхүүнийг олон нийтэд төрөл бүрийн хэлбэрээр хувилах, хуваарилан хүргэх үйл ажиллагаа багтана. Хэвлэн нийтлэх бүхий л боломжит хэлбэрүүд (хэвлэл, электрон болон аудио хэлбэр, хайлтын хэрэгслийг интернэтэд байрлуулах, CD-ROM-ын гэх мэт мультимедиа бүтээгдэхүүн)-ээр хийгдэж болно. Кино, клип зэрэг дүрс бичлэг бэлтгэх үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орохгүй.

	Энд дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- клип, кино, видео бичлэгийг DVD эсвэл түүнтэй төстэй медиад буулгах үйл ажиллагаа (дэд салбар 59-т),
	- бичлэг эсвэл аудио мaтериалын засвар, шинэчилсэн найруулга хийх (дэд салбар 59-т),
	- хэвлэх (1811-m) болон бичигдсэн материалыг олон тоогоор хувилан олшруулах (1820-m орно).

581	Ном, сонин, сэтгүүл болон хэвлэлийн зүйлсийн эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт ном, сонин, сэтгүүл, бусад тогтмол гардаг хэвлэл, хаяг, нэрсийн жагсаалт болон зураг, товгор зураг, ил захидал, цагийн хуваарь, зарлалын самбар, зурагт самбар гэх мэт зүйлсийн эх бэлтгэх, хэвлэх, уран зураг, урлагийн бүтээлийг хувилах ажил орно. Эдгээр ажил нь оюуны шинэ санаа бүхий зүйлс байх бөгөөд ихэвчлэн зохиогчийн эрх нь хамгаалагдсан байна.

5811	Номын эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид номын эхийг цаасан дээр, элекрон хэлбэрээр, (CD, электрон дэлгэцэн дээр гэх мэт) аудио хэлбэрээр эсвэл интернэтэд бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа орно. Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- ном, танилцуулга, сурталчилгааны хуудас, толь бичиг, нэвтэрхий толь, эдгээртэй төстэй хэвлэлийн зүйлсийн эх бэлтгэх, нийтлэх
	- атлас, газрын зураг, график зургийн эх бэлтгэх, нийтлэх
	- аудио номын эх бэлтгэх, нийтлэх
	- нэвтэрхий толины эхийг CD-ROM гэх мэт зүйлс дээр бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дэлхийн бөмбөрцөг/глобус үйлдвэрлэх (3299-т),
	- сурталчилгааны материалын эх бэлтгэх (5819-т),
	- хөгжмийн ном болон нотны номын эх бэлтгэх (5920-т),
	- бие даасан зохиогчийн үйл ажиллагаа (7490, 9000-т орно).

5812	Лавлагаа, хаягийн жагсаалтын эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид баримт/мэдээллийн жагсаалтын эх бэлтгэх үйл ажиллагаа орно. Энд агуулгаасаа илүү эх бэлтгэлийн эх загвар хамгаалагдсан байна.
	Эдгээр жагсаалтын эхийг хэвлэмэл байдлаар болон электрон хэлбэрээр бэлтгэсэн байж болно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хаягийн жагсаалтын эх бэлтгэх, нийтлэх
	- утасны лавлах бэлтгэх, нийтлэх
	- хуулийн лавлагаа, эм зүйн лавлагаа гэх мэт бусад лавлагааны эх бэлтгэх үйл ажиллагаа

5813	Сонин, сэтгүүлийн болон тогтмол хэвлэлийн эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид зар, сурталчилгааны сонинг багтаасан сонин, сэтгүүлийн болон бусад тогтмол хэвлэлийн эх бэлтгэх үйл ажиллагааг хамруулна. Эдгээр мэдээллийн эхийг цаасан дээр эсвэл электрон хэлбэрт, интернэтэд бэлтгэсэн байж болно. Радио, телевизийн хөтөлбөрийн эх бэлтгэх үйл ажиллагаа энд хамаарна.

5819	Дээр тусгагдснаас бусад материалын эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг хамруулна. Үүнд:
	- каталог, зураг, товгор зураг, ил захидал, мэндчилгээ, маягт, уран зураг, урлагийн бүтээлийг хувилах, сурталчилгааны материал, хэвлэлийн зүйлс зэрэг бусад бүтээлийн эх бэлтгэх, нийтлэх (интернэтэд байж болно) үйл ажиллагаа
	- статистикийн мэдээлэл болон бусад мэдээллийг интернэтэд нийтлэх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- програм хангамжийн жижиглэн худалдаа (4741-т),
	- зар сурталчилгааны сонингийн эх бэлтгэх (5813-т),
	- интернэтэд програм хангамж байршуулах (програмыг вэб-д байршуулах, үйлчилгээ үзүүлэх) (6311-т орно).

582	Програм хангамж хэвлэх үйл ажиллагаа

	5820-г харна уу.

5820	Програм хангамж хэвлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үйлдлийн системийн, бизнесийн болон бусад зорилгоор ашиглах програм хангамжийн, бүх платформын компьютер тоглоомын зэрэг ашиглахад бэлэн болсон (өөрчлөлт хийх боломжгүй) програм хангамжийг хэвлэх зэрэг үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- програм хангамжийг хувилан олшруулах (1820-т),
	- өөрчлөлт хийх боломжгүй програм хангамжийн жижиглэн худалдаа (4741-т),
	- эх бэлтгэлтэй холбоогүй програм хангамжийн үйлдвэрлэл (6201-т),
	- интернэтэд ажиллах програм хангамж байршуулах (вэб-д програм хангамжийг байршуулах, үйлчилгээ үзүүлэх) (6311-т орно).

59	Кино, видео, телевизийн хөтөлбөрийн үйлдвэрлэл, бичлэг хийх болон хөгжим, ая үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт театрын болон театрын бус кино зураг, видео бичлэг, дискийг театрт шууд үзүүлэх, телевизийн өргөн нэвтрүүлгээр цацах; дүрс бичлэгийг засах (редакторлох), хасах, дуу оруулах гэх зэрэг үйл ажиллагаа; хөдөлгөөнт дүрс, кино, бусад дүрсний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд хүргэх, хувиарлах; хөдөлгөөнт дүрс, бусад дүрсний бүтээгдэхүүнийг үзүүлэх үйл ажиллагаа орно.
	Кино зураг бусад дуу дүрсний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд хүргэх эрхийг худалдах, худалдан авах үйл ажиллагаа мөн орно.
	Түүнчлэн дуу бичлэгийн үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, эх мастер дуу бичлэг хийх, хэрэглэгчдэд хүргэх, студи болон бусад ижил төстэй газарт хөгжмийн бичлэг хийх, эх бэлтгэх үйл ажиллагаа багтана.

591	Кино зураг, видео дүрс бичлэг, телевизийн хөтөлбөрийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт театрын болон театрын бус хөдөлгөөнт дүрс зураг кино, видео бичлэг, DVD эсвэл бусад медиа ашиглан, тоон хэлбэрээр тархаах, дискийг шууд театрт шууд үзүүлэх, телевизээр цацах; дүрс бичлэгийг засах (редакторлох), хасах, дуу оруулах гэх зэрэг үйл ажиллагаа; хөдөлгөөнт дүрс, бусад дүрсний бүтээгдэхүүн (видео бичлэг, DVD гэх мэт)-ийг хэрэглэгчдэд хүргэх; хөдөлгөөнт дүрс, бусад дүрсний бүтээгдэхүүнийг үзүүлэх үйл ажиллагаа орно. Хөдөлгөөнт дүрс, бусад дүрсний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд хүргэх эрхийг худалдах, худалдан авах үйл ажиллагаа мөн багтана.

5911	Кино зураг, видео дүрс бичлэг, телевизийн хөтөлбөр бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид хөдөлгөөнт зураг, кино, видео дүрс бичлэг, телевизийн хөтөлбөр, бэлтгэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- кино хувилах (театрт зориулан хөдөлгөөнт зураг, киног хувилахыг оруулахгүй), тухайлбал, аудио, видео хальс, CD эсвэл DVD дээрх эх хуулбараас хувилан олшруулах (1820-т),
	- видео бичлэг, CD, DVD–ний бөөний худалдаа (4649-т),
	- хоосон видео хуурцаг, CD-ний бөөний худалдаа (4652-т),
	- видео хуурцаг, CD, DVD-ний жижиглэн худалдаа (4762-т),
	- дахин боловсруулалтын үйл ажиллагаа (5912-т),
	- дуу бичлэг, номыг хуурцагт буулгах (5920-т),
	- телевизийн дамжуулах үйл ажиллагаа (602-т),
	- хөдөлгөөнт зургийн үйлдвэрлэлээс бусад кино зураг боловсруулах үйл ажиллагаа (7420-т),
	- хувь хүний театрын эсвэл жүжигчдийн агент, агентлагуудын үйл ажиллагаа (7490-т),
	- видео хуурцаг, DVD-г олон нийтэд түрээслүүлэх (7722-т),
	- уулзалт, хурал гэх мэт үйл ажиллагааны телевизийн шууд нэвтрүүлэгт тайлбар хийх үйл ажиллагаа (8299-т),
	- сайн дурын уран сайханч, хүүхэлдэй кино бүтээгчид, найруулагчид, тайзны засалчид, техникийн мэргэжилтнүүдийн үйл ажиллагаа (9000-т орно).

5912	Кино зураг, видео дүрс бичлэг, телевизийн хөтөлбөрийг дахин боловсруулсны дараах шатны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид засварлах (редакторлах), кино зураг/бичлэгийг хувиргах, гарчиглах/хаяглах, дэд ангиудад хувааж гарчиглах/хаяглах, тайлбар оруулах, компьютер график, хөдөлгөөнт дүрс (анимэйшн), тусгай нөлөө/эффект оруулах, киноны дүрсийг сайжруулах, боловсруулах үйл ажиллагаа, кино зургийг театрт гаргахад зориулан дахин бэлтгэх зэрэг кино зургийн тусгай лабораторийн үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид мөн дамжуулах, тархаах зориулалтгүй телевизийн хөтөлбөр бэлтгэх болон киноны сан хөмрөгт баримтат кино хадгалах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- кино хувилах (театрт зориулсан хөдөлгөөнт зураг, киног хувилахаас бусад), тухайлбал, аудио, видео хальс, CD эсвэл DVD дээрх эх хувиас хувилан олшруулах (1820-т),
	- видео бичлэг, CD, DVD –ний бөөний худалдаа (4649-т),
	- бичлэггүй шинэ видео хуурцаг, CD-ний бөөний худалдаа (4652-т),
	- видео хуурцаг, CD, DVD-ний жижиглэн худалдаа (4762-т),
	- хөдөлгөөнт зургийн үйлдвэрлэлээс бусад зураг боловсруулах (7420-т),
	- видео хуурцаг, DVD-г олон нийтэд түрээслүүлэх (7722-т),
	- хувь хүний театрын эсвэл жүжигчдийн агент, агентлагуудын үйл ажиллагаа (9000-т орно).

5913	Кино зураг, дүрс бичлэг, телевизийн хөтөлбөрийг хуваарилан тархаах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- кино театр, телевизийн сүлжээ, станц болон үзэсгэлэнгийн танхимд кино, видео бичлэг, DVD болон эдгээртэй төстэй бүтээгдэхүүнийг хүргэх
	- кино, видео бичлэг, DVD хэрэглэгчдэд хүргэх эрхийг олж авах

	Кино хувилах (театрт зориулан хөдөлгөөнт зураг, киног хувилахыг оруулахгүй), тухайлбал, аудио, видео хальс, CD эсвэл DVD дээрх мастер хуулбараас хувилан олшруулах 1820-т орно.

5914	Кино зургийг дэлгэцэн дээр үзүүлэх үйл ажиллагаа

	Кино зураг, видео бичлэгийг кино театрт, задгай талбайд эсвэл бусад үзүүлбэрийн талбайд үзүүлэх, кино зурагчдын клубын үйл ажиллагааг хамруулна.

592	Дуу бичлэг, хөгжмийн эх бэлтгэх үйл ажиллагаа

	5920-г харна уу.

5920	Дуу бичлэг, хөгжмийн эх бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид эх дуу бичлэгийг эх хуурцаг, CD дээр бэлтгэх; дуу бичлэгийг бөөний болон жижиглэн худалдаачид, олон нийтэд шууд хүргэх үйл ажиллагаа орно. Эдгээр үйл ажиллагааг нэг аж ахуйн нэгж бүгдийг нь эсвэл хэсэгчлэн хийдэг байж болно. Тухайн үйл ажиллагааг эрхэлдэг нэгж нь эх бичлэгийг хувилах, тархаах эрхтэй эсэхээс хамаарч хэвлэн нийтлэнэ. Энэ ангид мөн радио хөтөлбөрийн соронзон бичлэгийг хийх (өөрөөр хэлбэл, шууд бус) үйл ажиллагааг багтаасан студи эсвэл өөр бусад газарт дуу бичлэг хийх үйл ажиллагаа орно.
	Хөгжмийн эх бэлтгэх үйл ажиллагаа өөрөөр хэлбэл, хөгжмийн зохиолын зохиогчийн эрхийг олж авах, бүртгүүлэх, хөгжмийн зохиолын бичлэг хийх, радио, телевиз, кино, тоглолт, хэвлэл, бусад зүйлст ашиглах, эзэмших, сурталчлах эрхтэй холбоотой үйл ажиллагаа, хөгжмийн болон хөгжмийн нотын номны эх бэлтгэх үйл ажиллагаа мөн энд хамаарна.

60	Өргөн нэвтрүүлэг бэлтгэх, дамжуулах үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт амралт, чөлөөт цагийн, цэнгээнт, мэдээллийн, ярилцлагын болон эдгээртэй төстэй радио, телевизийн хөтөлбөр, мэдээллийг бэлтгэх, түүнийг хэрэглэгчдэд хүргэх эрхийг олж авах, дараагийн шатанд дамжуулах үйл ажиллагаа орно. Мөн радио эсвэл телевизийн нэвтрүүлгийн үйл ажиллагаа хосолсон өгөгдөл дамжуулах үйл ажиллагаа орно. Нэвтрүүлэх, дамжуулах үйл ажиллагааг агаар, хиймэл дагуул, кабелийн сүлжээ, интернэт зэрэг янз бүрийн технологийг ашиглан гүйцэтгэж болно. Энэ дэд салбарт мөн төрөлжсөн хөтөлбөр (мэдээ, спорт, боловсрол, залуучуудад чиглэсэн гэх мэт)-ийг захиалгаар эсвэл төлбөртэй олон нийтэд нэвтрүүлэх, гуравдагч этгээдэд бэлтгэж өгөх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ дэд салбарт кабелийн болон бусад захиалгат хөтөлбөрийг хэрэглэгчдэд хүргэх үйл ажиллагаа орохгүй (дэд салбар 61-ийг харах).

601	Радио нэвтрүүлгийг дамжуулах үйл ажиллагаа

	6010-г харна уу.

6010	Радио нэвтрүүлгийг дамжуулах үйл ажиллагаа

	Радио сигнал (дохио)-ыг радио нэвтрүүлэгийн станц эсвэл дуут мэдээллийг олон нийт, хэрэглэгчдэд, захиалагчдад дамжуулах хэрэгслээр цацах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид мөн дараах үйл ажиллагааг орно:
	- радио сүлжээний үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, агаар, кабель, эсвэл сансрын холбоогоор дуут мэдээллийг захиалагч, хэрэглэгчид цацах үйл ажиллагаа
	- интернэтээр радио нэвтрүүлэгийг цацах (Интернэт радио станц) үйл ажиллагаа
	- радио нэвтрүүлэгтэй хосолсон тоон өгөгдөл дамжуулах үйл ажиллагаа

	Радио нэвтрүүлгийг хуурцагт буулгах үйл ажиллагаа 5920-т орно.

602	Телевизийн өргөн нэвтрүүлэг бэлтгэх болон дамжуулах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт бусдаас худалдан авсан телевизийн сувгийн хөтөлбөр (тухайлбал, кино, баримтат бичлэг гэх мэт), өөрсдийн бэлтгэсэн хөтөлбөр (тухайлбал, орон нутгийн мэдээ, сурвалжлага гэх мэт), эсвэл эдгээрийг хослуулсан телевизийн бүрэн хэмжээний хөтөлбөр бэлтгэх үйл ажиллагаа орно.
	Энэхүү бүрэн хэмжээний телевизийн хөтөлбөрийг бэлтгэсэн аж ахуйн нэгж өөрөө эсвэл кабелийн телевизийн компани, сансрын телевизийн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгч гэх мэт гуравдагч этгээдээр дамжуулан хүргэх үйл ажиллагаа багтана.
	Мөн телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйл ажиллагаа хосолсон тоон өгөгдөл дамжуулах ажиллагаа орно.

6020	Телевизийн өргөн нэвтрүүлэг бэлтгэх болон дамжуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид агаарын долгионоор телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг дамжуулах студи болон хөтөлбөрийг дамжуулах телевизийн сувгийг дуу өгөгдлийн хамт цацах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид үйлдвэрлэгч нэгж өөрөө эсвэл, кабелийн телевизийн компани, хиймэл дагуулын телевизийн үйлчилгээ үзүүлэгч гэх мэт гурав дахь дистрибьютераар дамжуулан дуу, дүрс, тоон өгөдлийн хөтөлбөрийг хэрэглэгчдэд хүргэх үйл ажиллагаа орно. Хөтөлбөрийн цагийн хуваарийг гаргахдаа өөрсдөө гаргадаг эсвэл бусдын мэдэлд байж болно. Хөтөлбөрүүд нь ихэвчлэн төрөлжсөн байна (тухайлбал, мэдээллийн, спортын, боловсролын, залуучуудад чиглэсэн гэх мэт).

	Энэ ангид спортын сувгийн (захиалгат) хөтөлбөр бэлтгэх, киноны сувгийн (захиалгат) хөтөлбөр бэлтгэх, мэдээллийн сувгийн (захиалгат) хөтөлбөр бэлтгэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Ай Пи телевиз (IPTV)
	- Хөдөлгөөнт телевиз (Mobile TV)
	- Агаарын болон олон сувгийн телевиз

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- телевизийн хөтөлбөрийн элементүүдийг бүтээх (кино, баримтат бичлэг, сурталчилгаа гэх мэт) (5911-т),
	- агаарын долгионоор шууд үзэгчдэд хөтөлбөрийг нэвтрүүлэх цагийн хуваарийг бэлтгэх (6021-т),
	- кабель эсвэл сансрын сувгийг үзэгчдэд хүргэх үйл ажиллагаа (61-р дэд салбарт орно).

61	Цахилгаан холбоо

	Энэ дэд салбарт дуу, дүрс, тоон өгөгдөл, үгэн, видео дүрсийг дамжуулах цахилгаан холбооны үйл ажиллагаа болон түүнтэй холбоотой үйлчилгээ орно. Эдгээр үйл ажиллагааг дамжуулах хэрэгсэл нь нэг технологид суурилсан эсвэл хэд хэдэн технологийн хослолд суурилсан байж болно. Энэ дэд салбарт ангилагдсан үйл ажиллагаанууд нь дээрх зүйлсийг шинээр бий болгохгүй зөвхөн дамжуулах үйл ажиллагаа байна. Энэ дэд салбарын үйл ажиллагаа нь үйлчилж байгаа дэд бүтцийн төрлөөсөө хамааран ангилагдана.
	Телевизийн сигналийг дамжуулан бүрэн хэмжээний сувгийн хөтөлбөр (60 дугаар дэд салбарт зохиосон)-ийг програмын багцад оруулан түгээх үйл ажиллагаа мөн орно.

611	Утсан холбоо

	6110-г харна уу.

6110	Утсан холбоо

	Энэ ангид утсан холбооны дэд бүтцийг ашиглан дуу, дүрс, өгөгдөл, текст, видео дүрсийг дамжуулах хэрэгслийг ажиллуулах, засварлах, ашиглах үйл ажиллагаа орно. Эдгээр үйл ажиллагааг явуулдаг хэрэгсэл нь нэг эсвэл хэд хэдэн технологид суурилсан байж болно.

	Холбооны сүлжээ, сувгийг дахин худалдах 6190-т орно.

6110.1	Утсан холбооны үйлчилгээ (Суурин холбоо)
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- газрын шугам, агаарын долгион эсвэл газрын шугам болон сансрын холболтын хослолоор цэгээс цэгт холбох, дамжуулах хэрэгслийг ажиллуулах, засварлах, ашиглуулах;
	- кабелийн хуваарилалтын системийг ажиллуулах (өөрөөр хэлбэл, өгөгдөл, телевизийн сигналийг хуваарилах);
	- өөрийн тоног төхөөрөмж, техник хэрэгслийг ашиглан телеграф болон бусад дуут бус өгөгдлийг дамжуулах үйл ажиллагаа
	- cүлжээний оператор, эзэмшигчдээс нь сүлжээг нь түрээслэж авах, энэ сүлжээгээ ашиглан аж ахуйн нэгж байгууллага, өрхүүдэд цахилгаан холбооны үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа.

6110.2	Дайл-ап (dial-up) холболт гэх мэт өөрийн эзэмшлийн эсвэл интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага (ISP)-ын хяналтад байдаг, хэрэглэгч ISP-ийн хоорондох сүлжээний интернэтийн үйлчилгээ

6110.3	Холболтын бусад хэрэгслээр холбооны үйлчилгээг ашиглах: VOIP (Voice Over Internet Protocol) үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа

6110.4	Утсан холбооны интернэт үйлчилгээ

	Энэ ангид утсан холболтын дэд бүтэцтэй интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа багтана.

612	Утасгүй холбоо

	6120-г харна уу.

6120	Утасгүй холбоо

	Энэ ангид утасгүй холбооны дэд бүтцийг ашиглан дуу, дүрс, өгөгдөл, текстийг дамжуулах хэрэгслийг ажиллуулах, засварлах, ашиглуулах үйл ажиллагаа орно.
	Эдгээр хэрэгсэл нь агаарын долгионоор олон чиглэлд дамжуулах хэрэгслүүд бөгөөд нэг эсвэл хэд хэдэн технологийн хослолд суурилсан байж болно.
	Сүлжээний оператор, эзэмшигчдээс нь сүлжээг нь түрээслэж авах, энэ сүлжээгээ ашиглан аж ахуйн нэгж, байгууллага, өрхүүдэд утасгүй холбооны (сансрын холбоо орохгүй) үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа энд орно.

6120.1	Үүрэн холбооны үйлчилгээ

	Үүрэн болон бусад утасгүй холбооны сүлжээгээр электрон текстийг дамжуулах үйл ажиллагаа энд багтана.
	- Утасгүй суурин холбоо WLL технологийн утасгүй суурин холбооны үйлчилгээ

6120.2	Утасгүй холбооны интернэт үйлчилгээ

	Энд утасгүй холболтын дэд бүтэцтэй оператороор интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа багтана.

6120.3	Утасгүй суурин холбооны үйлчилгээ

	Энд дээр ороогүй бусад утасгүй холбооны үйлчилгээ (Wifi, WiMax) орно.

	Холбооны сүлжээ, сувгийг дахин худалдах 6190-т орно.

6120.9	Утасгүй холбооны бусад үйлчилгээ


613	Сансрын холбоо

	6130-г харна уу.

6130	Сансрын холбоо

	Сансрын холбооны дэд бүтцийг ашиглан дуу, дүрс, өгөгдөл, текст, видео дүрсийг дамжуулах хэрэгслийг ажиллуулах, засварлах эсвэл ашиглах үйл ажиллагааг энэ ангид оруулна. Энэ ангид мөн кабелийн сүлжээ, орон нутгийн телевизийн станц, эсвэл радио сүлжээнээс хүлээн авсан визуаль, дуу, текстэн мэдээллийг сансрын сүлжээг ашиглан шууд хэрэглэгчдэд хүргэх үйл ажиллагаа орно. Энэ үйл ажиллагааг явуулдаг аж ахуйн нэгж нь програмчлалын үйл ажиллагаа голлосон биш байна.
	Энэ ангид мөн сансрын сүлжээний оператороор интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа орно.

	Холбооны сүлжээ, сувгийг дахин худалдах үйл ажиллагаа 6190-т орно.

619	Цахилгаан холбооны бусад үйл ажиллагаа

	6190-г харна уу.

6190	Цахилгаан холбооны бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хиймэл дагуулын, холбооны телеметр, радарын станц зэрэг холбооны тусгай хэрэгслийг ашиглах үйл ажиллагаа
	- cансрын терминал станц болон нэг эсвэл олон цэгүүдийг холбосон холбооны тоног төхөөрөмжийг ажиллуулах хиймэл дагуулын системд дамжуулах эсвэл хүлээн авах цахилгаан холбооны системийн үйл ажиллагаа
	- Холбооны сүлжээ, сувгийг худалдах (өөрөөр хэлбэл, ямар нэг нэмэлт үйлчилгээ үзүүлэхгүйгээр сүлжээг худалдан авах, худалдах)
	- Харилцаа холбооны сүлжээ, дэд бүтцийн суурилуулалт, засвар, угсралтын ажил үйлчилгээ

	Холбооны дэд бүтцийн оператороор интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа 6110, 6120, 6130-т орно.

62	Компьютер програмчлал, зөвлөгөө болон түүнд холбогдох үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт мэдээллийн технологийн чиглэлийн дараах үйл ажиллагаа орно: програм хангамж боловсруулах, сайжруулах, шалгах, засварлах, турших үйл ажиллагаа; компьютерын техник хангамж, програм хангамж болон холбооны технологийг нэгтгэсэн компьютерын системийг төлөвлөх, зохион байгуулах үйл ажиллагаа; хэрэглэгчийн компьютерын системд мэдээлэл боловсруулах хэрэгслийн үйл ажиллагааг тохируулах, зохион байгуулалтыг хангах; бусад мэргэжлийн болон техникийн компьютертэй холбоотой үйл ажиллагаа багтана.

620	Компьютер програмчилал, зөвлөгөө болон түүнд холбогдох үйл ажиллагаа

	Дэд салбар 62-г харна уу.

6201	Компьютер програмчлалын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид програм хангамж боловсруулах, сайжруулах, шалгах, засварлах, турших үйл ажиллагаа болон хэрэглэгчийн хувийн хэрэгцээг хангасан програм хангамжийг боловсруулах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг орохгүй:
	- бэлэн програм хангамжийг хэвлэх (5820-т),
	- компьютерын техник хангамж, програм хангамж болон холбооны технологийг нэгтгэсэн компьютерын системийг төлөвлөх, зохион байгуулах үйл ажиллагаа (6202-т орно).

6202	Компьютерын зөвлөгөө өгөх болон компьютерын системийн чиглэлээр иж бүрэн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид компьютерын техник хангамж, програм хангамж болон холбооны технологийг нэгтгэсэн компьютерын системийг төлөвлөх, зохион байгуулах үйл ажиллагаа орно. Энэ ангид хамаарах үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж цогц үйлчилгээний нэг хэсэг системийн техник хангамж, програм хангамжийн үйлчилгээг үзүүлдэг байж болох буюу гуравдагч этгээдээр эсвэл гүйцэтгэгчээр хийлгүүлж болно. Энэ ангид хамаарах нэгжүүд ихэвчлэн систем суулгах, системийн хэрэглэгчдийг сургах, үйлчлэх үйл ажиллагааг эрхэлдэг байж болно.
	Энд хэрэглэгчийн компьютерын системд мэдээлэл боловсруулах хэрэгслийн үйл ажиллагааг тохируулах, зохион байгуулалтыг хангах; компьютертэй холбоотой бусад мэргэжлийн болон техникийн үйл ажиллагаа орно.

6209	Мэдээллийн технологи болон компьютерын бусад үйлчилгээ

	Энэ ангид дээр ороогүй мэдээллийн технологи, компьютертэй холбоотой дараах үйл ажиллагааг хамруулна:
	- компьютерын програмын гэмтлийг засах, сэргээх үйл ажиллагаа
	- програм хангамж суулгах үйл ажиллагаа
	- компьютерийн системийг суурилуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- компьютер програмчлал (6201-т),
	- компьютерын зөвлөгөө (6202-т),
	- компьютерын бүрдэл хэсгийг зохион байгуулах (6202-т),
	- өгөгдөл/мэдээлэл боловсруулах, байршуулах (6311-т орно).

63	Мэдээллээр үйлчлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт вэб хайлтын системийн үйл ажиллагаа, өгөгдөл/мэдээлэл боловсруулах, байршуулах, ашиглуулах үйл ажиллагаа, мэдээллээр хангах бусад үйл ажиллагаа орно.

631	Өгөгдөл/мэдээлэл боловсруулах, байршуулах, түүнтэй холбоотой үйл ажиллагаа; вэб гарц

	Энэ бүлэгт өгөгдөл/мэдээлэл боловсруулах, байршуулах үйлчилгээний дэд бүтцийг бий болгох болон түүнтэй холбоотой үйл ажиллагаа, интернэтийн бусад гарц/портал/ болон мэдээллийг хайх хэрэгслийн үйл ажиллагаа орно.

6311	Өгөгдөл/мэдээлэл боловсруулах, байршуулах, түүнтэй холбоотой үйл ажиллагаа

	Энэ ангид мэдээлэл/өгөгдөл боловсруулах, байршуулах үйлчилгээний дэд бүтцийг бий болгох болон түүнтэй холбоотой үйл ажиллагаа орно. Вэб байршуулах (вэб хуудас), хоостын урсгал үйлчилгээ, хоостыг ашиглах, хоостын ашиглалтын үйлчилгээг хангах, клиент хэрэглэгчийн хүрээнд үйлчлэх ерөнхий мэдээлэл солилцох үйл ажиллагаа зэрэг тусгай үйл ажиллагаа багтана. Мэдээлэл боловсруулах үйл ажиллагаа нь автоматчилагдсан мэдээлэл боловсруулах болон мэдээлэл оруулах үйлчилгээ үзүүлэгчдийн ирүүлсэн мэдээллээс боловсруулсан болон тусгайлсан тайлан, үр дүнг гаргах үйл ажиллагаа орно.

6312	Вэб гарцын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид интернэт хаягийн мэдээллийн санг үүсгэх, засварлах, түүний бүрдэл хэсгүүдийг хялбар хайгдах хэлбэрт оруулах хайлтын хэрэгслийг ашиглан вэб сайт бий болгох үйл ажиллагаа орно. Энэ ангид мөн бүрдэл хэсгүүдийг тодорхой хугацааны давтамжтай шинэчлэх медиа сайт ажиллуулах гэх мэт интернэтийн гарц/портал/ дахь бусад вэб сайттай холбоотой үйл ажиллагаа багтана.

639	Мэдээллийн бусад үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт мэдээллийн агентлаг, номын сан, архивын үйл ажиллагаа болон мэдээллийн бусад үйлчилгээний үйл ажиллагаа орно.

6391	Мэдээллийн агентлагийн үйл ажиллагаа

	Мэдээлэл, зураг болон бусад онцлог дуу, дүрст мэдээллийг цуглуулах мэдээллийн синдикат, агентлагийн үйл ажиллагаа энэ ангид орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бие даасан фото зургийн сэтгүүлчийн үйл ажиллагаа (7420-т),
	- бие даасан сэтгүүлчийн үйл ажиллагаа (9000-т орно).

6399	Бусад мэдээллийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дээр ороогүй дараах мэдээллийн бусад үйлчилгээ орно:
	- телефон утсанд суурилсан мэдээллийн үйлчилгээ
	- гэрээ эсвэл төлбөрийн үндсэн дээр мэдээлэл хайх үйлчилгээ
	- сонин хэвлэлийн мэдээлэл цуглуулах үйлчилгээ, цуглуулсан мэдээллийг тархаах үйлчилгээ, гэх мэт
	- гар утасны (үүрэн) болон Ай Пи (IP) протоколд суурилсан сүлжээг ашиглан онлайн контент бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- тусгай дугаар ашиглан мэдээлэл лавлагааны үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа

	Телефон дуудлагын төвийн үйл ажиллагаа 8220-т орно.

K	САНХҮҮГИЙН БОЛОН ДААТГАЛЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Санхүүгийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа, даатгал, давхар даатгал, тэтгэврийн санхүүжилтын үйл ажиллагаа болон санхүүгийн үйлчилгээг дэмжих үйл ажиллагаа энэ салбарт орно. Холдинг компанийн үйл ажиллагаа, итгэлцлийн үйл ажиллагаа, сангууд болон бусад ижил төстэй санхүүгийн байгууллагуудын үйл ажиллагаа зэрэг хөрөнгө эзэмших үйл ажиллагаа мөн энэ салбарт багтана.

64	Даатгалын болон тэтгэврийн санхүүжилтийн үйл ажиллагаанаас бусад санхүүгийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт даатгал, тэтгэврийн санхүүжилт болон албан журмын нийгмийн даатгалаас бусад хөрөнгө татан төвлөрүүлэх, түүнийг дахин хуваарилах үйл ажиллагаа орно. Үүнд даатгал тэтгэврийн сан болон заавал хамрагдах нийгмийн даатгал зэрэгт зориулж хөрөнгө бүрдүүлэх үйл ажиллагаа хамаарахгүй.

641	Санхүүгийн зуучлал

	Энэ бүлэгт хадгаламж, хадгаламж хэлбэрээр хөрөнгө татан төвлөрүүлэх үйл ажиллагаа орно. Өөрөөр хэлбэл, төв банкнаас бусад санхүүгийн байгууллага нь өдөр тутмын үйл ажиллагааныхаа явцад санхүүгийн бус эх үүсвэрээс мөнгөн хөрөнгө татан төвлөрүүлэх үйл ажиллагаа багтана.

6411	Төв банкны үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа багтана. Үүнд:
	- үндэсний мөнгөн тэмдэгтийг гүйлгээнд гаргах, нийлүүлэлтийг зохицуулах,
	- мөнгөний нийлүүлэлтийг хянах, удирдах,
	- санхүүгийн байгууллага хоорондын клирингийн тооцоонд ашиглагдах хөрөнгийг харилцах, хадгаламж хэлбэрээр байршуулах,
	- банкуудын үйл ажиллагаанд хяналт тавих,
	- Улсын гадаад валютын албан нөөцийг удирдах
	- Засгийн газрын санхүүгийн зуучлагчийн үүрэг гүйцэтгэх

6419	Мөнгөний зуучлалын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид харилцах, хадгаламж болон түүнтэй адилтгах хэлбэрээр хөрөнгө татан байршуулах, зээл олгох буюу санхүүжүүлэх үйл ажиллагаа орно. Зээлжүүлэлт нь зээл, барьцаат зээл, кредит карт зэрэг хэлбэртэй байж болно. Төв банкнаас бусад санхүүгийн байгууллага дээрх үйл ажиллагааг явуулдаг. Тухайлбал: банк; хадгаламжийн банк энэ ангид багтана.
	Энэ ангид мөн дараах үйл ажиллагаа орно:
	- мөнгийг данснаас дансанд шилжүүлэх болон шуудангийн хадгаламжийн банкны үйл ажиллагаа
	- төрөлжсөн байгууллагад (эдгээр нь мөн хадгаламжийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг байна) орон сууц, байшин худалдаж авах зорилгоор зээл олгох
	- мөнгөн шилжүүлгийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй. Үүнд:
	- хадгаламжийн үйл ажиллагаа эрхэлдэггүй байгууллагаас орон сууц болон байшин худалдан авахад зориулж зээл олгох үйл ажиллагаа (6492-т),
	- кредит карттай холбоотой гүйлгээ болон төлбөр тооцоо хийх үйл ажиллагаа (6619-т орно).

642	Холдинг компаний үйл ажиллагаа

	6420-г харна уу.

6420	Холдинг компаний үйл ажиллагаа

	Энэ ангид холдинг компаниудын үйл ажиллагаа буюу гол үйл ажиллагаа нь компаниудын хөрөнгийг эзэмшихэд чиглэгдсэн салбар корпорацийн актив эзэмших (хяналтын багц активыг эзэмшинэ) нэгжүүдийн үйл ажиллагаа орно.
	Энэ ангид хамаарах холдинг компаниуд нь аж ахуйн нэгжүүдэд активтай холбоотой бусад үйлчилгээ үзүүлдэггүй. Өөрөөр хэлбэл, аж ахуйн нэгжүүдийн активыг удирдах эсвэл захиран зарцуулдаггүй.

	Компани, аж ахуйн нэгжийн идэвхтэй удирдах үйл ажиллагаа, стратеги төлөвлөгөө, компаний шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа 7010-т орно.

643	Итгэлцэл, сангууд болон бусад ижил төстэй санхүүгийн байгууллагуудын үйл ажиллагаа

	6430-г харна уу.

6430	Итгэлцэл, сангууд болон бусад ижил төстэй санхүүгийн байгууллагуудын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үнэт цаас болон бусад санхүүгийн хөрөнгийг хувьцаа эзэмшигч эсхүл ашиг хүртэгчийн өмнөөс татан төвлөрүүлдэг боловч удирддаггүй хуулийн этгээд байна. Портфолио буюу багц санхүүгийн хөрөнгө нь хөрөнгө оруулалтын тодорхой шинж чанарууд болох ашиг, өгөөж, эрсдэл, үнийн хэлбэлзэл болон бусад олон талуудыг илэрхийлэхээр тусгайлан зохиогдсон байдаг. Эдгээр байгууллагуудын орлого нь хүү, ногдол ашиг болон бусад хөрөнгөөс орох орлого байх бөгөөд өөрийн үзүүлсэн үйлчилгээнээс орох орлого болон ажиллах хүч багатай буюу бараг байдаггүй байна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Нээлттэй сангийн үйл ажиллагаа
	- Хаалттай сангийн үйл ажиллагаа
	- Тодорхой гэрээний үндсэн дээр ашиг хүртэгчийн өмнөөс захиран зарцуулах итгэлцлийн сан, бусад сан болон хөрөнгийн болон агентлагийн данс
	- хөрөнгө оруулалтын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бараа, үйлчилгээний борлуулалтаас орлого олдог сан, итгэлцлийн сан, эдгээрийн үндсэн үйл ажиллагааных нь дагуу ЭЗБТҮАСА-аас харах
	- холдинг компаний үйл ажиллагаа (6420-т),
	- тэтгэвэрийн сангийн үйл ажиллагаа (6530-т),
	- сангуудын удирдах үйл ажиллагаа (6630-т орно).

649	Даатгал, тэтгэврийн сангийн үйл ажиллагаанаас бусад санхүүгийн үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт санхүүгийн бусад үйлчилгээ багтана. Санхүүгийн байгууллагаас үзүүлэх санхүүгийн үйлчилгээ хамаарахгүй (санхүүгийн байгууллага нь харилцах, хадгаламж болон бусад адилтгах хэлбэрээр хөрөнгө татан төвлөрүүлж, тус эх үүсвэр болон өөрийн эх үүсвэрээс зээл олгох, хөрөнгө оруулалт хийх үйл ажиллагаа явуулдаг).

	Даатгал болон тэтгэврийн санхүүжилтийн үйл ажиллагаа дэд салбар 65-т орно.

6491	Санхүүгийн лизингийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- Лизингийн хугацаа нь түрээсэлсэн хөрөнгийн тооцолсон үр ашигт хугацаатай ихэвчлэн тэнцүү байна. Мөн түрээслэгч нь түрээсийн хөрөнгийг ашиглаж орлого олох бөгөөд түүнийг эзэмшихтэй холбоотой бүхий л эрсдэлийг хүлээнэ. Өмчлөлийн эрхийг бүрэн шилжүүлэх буюу шилжүүлэхгүй байж болно. Санхүүгийн лизинг нь хүү болон бусад бүх зардлыг нөхдөг.

	Үйл ажиллагааны лизинг нь барааны төрөлд хамааран дэд салбар 77-т орно.
6492	Зээл олгох бусад үйлчилгээ

	Энэ ангид санхүүгийн зуучлалын бус байгууллага (хөрөнгө оруулалтын компани, аж үйлдвэрийн банк, хөрөнгө оруулалтын клуб гэх зэрэг)-ын зээл олголттой холбоотой санхүүгийн үйлчилгээ орно.
	Зээлжүүлэлт нь зээл, барьцаат зээл, кредит карт зэрэг хэлбэртэй байж болно. Үүнд дараах төрлийн үйлчилгээ багтана:
	- хэрэглээний зээл олгох,
	- гадаад худалдааг санхүүжүүлэх,
	- аж үйлдвэрийн банкнаас аж үйлдвэрийн салбарт урт хугацааны санхүүжилт хийх,
	- зээл олгох (банкны салбараас гадна),
	- зээлийн баталгааны үйлчилгээ
	- зээлийн зэрэглэлтийн үйлчилгээ
	- альтернатив санхүүгийн үйлчилгээ
	- хөрөнгө татан төвлөрүүлдэггүй төрөлжсөн байгууллагаас орон сууцны зээл олгох,
	- урт болон богино хугацааны хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаа
	- ломбардны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- Хөрөнгө татан төвлөрүүлдэг мэргэжлийн байгууллагаас орон сууцны зээл олгох үйл ажиллагаа (6419-т)
	- Гишүүнчлэлийн байгууллагаас тусламж олгох үйл ажиллагаа (9499-т)
	- Үйл ажиллагааны лизинг нь барааны төрөлд хамааран дэд салбар 77-т орно.

6499	Дээрх ангид ороогүй даатгал, тэтгэврээс бусад санхүүгийн үйлчилгээ

	Энэ ангид зээл олгохоос ялгаатай сан, хөрөнгийг хуваарилах бусад санхүүгийн үйлчилгээ орно:
	- хадгаламж, зээлийн хоршоодын үйл ажиллагаа
	- Факторингийн үйл ажиллагаа (зээлдэгчийн зүгээс зээлдүүлэгчээс мөнгөн төлбөрийн үүргийг шаардах эрхээ гуравдагч этгээдэд бүхэлд нь худалдах болон шилжүүлэх, энэхүү эрхийг хүлээн авагч нь эрхээ хэрэгжүүлэх болон үүсэн гарах үр дагаврыг бүрэн хариуцах үйл ажиллагаа)
	- СВОП, опцион гаргах, бусад хөрөнгө оруулалтын эрсдлийг бууруулах үйлчилгээ
	- Бусад эрсдлээс хамгаалах үйлчилгээ, төлбөрийн баталгаа гаргах, төлбөр тооцооны хэрэгсэл гаргах, цахим төлбөр тооцооны үйлчилгээ, гадаад валютын арилжаа, итгэлцлийн үйлчилгээ, санхүү, хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр итгэл хүлээлгэгчийн зөвшөөрлөөр зөвлөгөө, мэдээлэл өгөх үйлчилгээ, итгэл хүлээгчээс нэр бүхий активыг түр хугацаагаар хянах, ашиглах, захиран зарцуулах үйл ажиллагаа, үл хөдлөх хөрөнгө барьцаалахтай холбоотой санхүүгийн зуучлалын үйл ажиллагаа

	Мөн өөрийн хөрөнгө оруулалт, андеррайтер, кастодиан болон харилцагчийн нэрийн өмнөөс түүний даалгавраар гүйцэтгэх хөрөнгө оруулалтын бусад ажил, үйлчилгээ багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- санхүүгийн лизингийн үйл ажиллагаа (6491-т),
	- бусдын өмнөөс үнэт цаас арилжаалах үйл ажиллагаа (6612-т),
	- худалдаа, лизинг болон үл хөдлөх хөрөнгийн түрээсийн үйл ажиллагаа (дэд салбар 68-т),
	- өрийг худалдаж авалгүйгээр нэхэмжлэх цуглуулах үйлчилгээ (8291-т),
	- гишүүнчлэлийн байгууллагаас тусламж олгох үйл ажиллагаа (9499-т орно).


65	Албан журмын нийгмийн даатгалаас бусад даатгал, давхар даатгал, тэтгэврийн санхүүжилтын үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт даатгалын ирээдүйн нэхэмжлэлд ашиглагдах санхүүгийн хөрөнгийн хуримтлал, даатгалын төлбөр, даатгалын бодлого, хөрөнгө оруулалтын орлого зэрэг үйл ажиллагаа орно. Шууд даатгал болон давхар даатгалын болзошгүй эрсдлийн зардлууд мөн багтана.

651	Даатгалын үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт амь насны даатгал, амь насны давхар даатгал, бусад даатгалын үйл ажиллагаа орно.

6511	Амьдралын даатгалын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид амь насны даатгал, хөдөлмөрийн чадвараа алдсаны орлогын даатгал, гэнэтийн ослоор нас барах, хүнд өвчний эрсдлийн даатгал (хадгаламжийн хэлбэр байх эсвэл байхгүй байж болно)-ын үйл ажиллагаа орно.

6512	Амьдралын бус даатгалын үйл ажиллагаа

	Амьдралын даатгалаас бусад даатгал олгох үйлчилгээ орно. Үүнд ослын болон галын даатгал; эрүүл мэндийн даатгал; аяллын даатгал; эд хөрөнгийн даатгал; мотор, усан онгоц, онгоц ба тээврийн даатгал; санхүүгийн даатгал зэрэг багтана.

6512.1	Ердийн даатгалын үйл ажиллагаа

6512.2	Тэтгэврийн даатгалын үйл ажиллагаа

652	Давхар даатгалын үйл ажиллагаа

	6520-г харна уу.

6520	Давхар даатгалын үйл ажиллагаа

	Даатгалын өөр байгууллагаар хийгдсэн даатгалын эрсдлийг тооцоолон дахин давхар даатгал хийлгэх үйл ажиллагаа орно.

653	Тэтгэврийн сангийн үйл ажиллагаа

	6530-г харна уу.

6530	Тэтгэврийн сангийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид тэтгэвэрийн орлого олгох хуулийн этгээдийн, хандивлагч ажилтнуудын эсвэл гишүүдийн хуримтлуулсан орлогоор тэтгэврийн сан бүрдүүлэх үйл ажиллагаа орно. Орлого бүрдүүлэх тэтгэврийн төлөвлөгөө, мөн хувь хүний тэтгэврийн төлөвлөгөө зохиох үйл ажиллагаа багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ажилтны ирээдүйн орлогын төлөвлөгөө
	- тэтгэврийн сан ба төлөвлөгөө
	- тэтгэвэрт гарахтай холбоотой төлөвлөгөө

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тэтгэврийн сангийн удирдлага (6630-т),
	- албан журмын нийгмийн даатгал (8430-т орно).

66	Санхүүгийн бусад үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт санхүүгийн үйлчилгээтэй холбоотой эсвэл хамааралтай боловч өөрөө санхүүгийн үйлчилгээ гардан үзүүлдэггүй үйлчилгээ орно. Энэ дэд салбарыг цааш нь санхүүгийн гүйлгээний төрөл эсвэл үйлчлэх санхүүжилтээр нь ангилна.

661	Даатгал ба тэтгэврийн сангийн үйл ажиллагаанаас бусад санхүүгийн нэмэлт үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт хөрөнгө, хөрөнгө сонгон авах эрх, бонд эсвэл худалдааны гэрээг худалдаалах, худалдан авах үйл ажиллагааг зохицуулах зорилгоор биет эсвэл цахим зах зээлийн үйл ажиллагаа орно.

6611	Санхүүгийн зах зээлийн удирдлага

	Энэ ангид санхүүгийн зах зээлийн улсын байгууллагаас бусад байгууллага удирдах үйл ажиллагаа орно: барааны гэрээ солилцох; фьючэрч барааны гэрээ солилцох; үнэт цаас арилжаа; хувьцаа арилжаа; хувьцаа ба барааны опционы солилцоо гэх мэт.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Түүхий эдийн арилжааны биржийн үйл ажиллагаа
	- Фьючерсийн арилжааны биржийн үйл ажиллагаа
	- Хөрөнгийн арилжааны биржийн үйл ажиллагаа
	- Үнэт цаасны арилжааны биржийн үйл ажиллагаа
	- Үүсмэл үнэт цаасны арилжааны биржийн үйл ажиллагаа

6612	Үнэт цаас болон барааны бүтээгдэхүүний брокерийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- Санхүүгийн зах зээл дээр бусдын өмнөөс арилжаа хийх үйл ажиллагаа болон бусад холбогдох үйл ажиллагаа
	- Үнэт цаасны зах зээл дээр арилжаа эрхлэх брокерын үйл ажиллагаа
	- Бараа, бүтээгдэхүүний зах зээлийн брокерын үйл ажиллагаа
	- Валют солилцооны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- Өөрийн нэрийн өмнөөс зах зээлд оролцох үйл ажиллагаа (6499-т)
	- Үнэт цаасны багцын удирдлага болон гэрээний үндсэн дээр шимтгэл авах үйл ажиллагаа (6630-т орно)

6619	Санхүүгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнд туслах бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дээрх ангид ороогүй бусад санхүүгийн төлбөр тооцоо болон дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Кредит карттай холбоотой гүйлгээ болон санхүүгийн шилжүүлэг хийх, төлбөр тооцоо хийх үйл ажиллагаа
	- Хөрөнгө оруулалтын зөвлөх үйлчилгээ
	- Брокер, диллер болон ипотекийн зөвлөхийн үйлчилгээ

	Энэ ангид төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийх итгэмжлэл, хамгааллын үйл ажиллагаа мөн багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- Даатгалын төлөөлөгч, зуучлагчийн үйл ажиллагаа (6622-т)
	- Сангийн удирдлага (6630-т орно)

662	Даатгал ба тэтгэврийн сангийн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт тэтгэврийн даатгал болон бусад даатгалыг худалдах эсвэл ажил хийсний бусад үр ашгийг хүртэх, даатгал ба тэтгэвэртэй холбоотой бусад үйлчилгээ буюу хоёр талуудын аливаа санхүүгийн асуудлыг шийдэх гуравдагч талын үйл ажиллагаа орно.

6621	Эрсдэл ба хохирлын үнэлгээ өгөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид даатгалын хохирлыг үнэлэх, барагдуулах зэрэг даатгалын үйлчилгээг удирдах үйл ажиллагаа орно:
	- даатгалын нэхэмжлэлд үнэлгээ өгөх үйл ажиллагаа. Үүнд: нэхэмжлэлийг тохируулах, эрсдлийг тооцох, эрсдэл ба хохирлыг үнэлэх, дундаж алдагдлын тохиргоо хийх
	- даатгалын өргөдлийг барагдуулах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээ (6820-т),
	- бусад зориолгоор үнэлгээ хийх (7490-т),
	- шинжилгээний үйл ажиллагаа (8030-т орно).

6622	Даатгалын төлөөлөгч, зуучлагчийн үйл ажиллагаа

	Тэтгэмж, тусламж, даатгал болон давхар даатгалыг худалдаалах, хэлэлцээр хийх, хүсэлт гаргах даатгалын төлөөлөгч, зуучлагчийн үйл ажиллагаа энд орно.

6629	Даатгал ба тэтгэврийн санхүүжилтын бусад туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид даатгал болон тэтгэвэртэй хамааралтай эд хөрөнгө хамгаалах, даатгалын бүртгэлийн үйл ажиллагаа зэрэг орно (даатгалын төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа болон даатгалын төлбөр зохицуулах үйл ажиллагаа хамаарахгүй).

	Усан цэргийн хөрөнгийг хадгалан хамгаалах үйл ажиллагаа 5222-т орно.

663	Хөрөнгө оруулалтын сангийн удирдлагын үйл ажиллагаа

	6630-г харна уу.

6630	Хөрөнгө оруулалтын сангийн удирдлагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид гэрээний үндсэн дээр шимтгэл авах замаар үнэт цаасны багцын удирдлага болон сангийн удирдлагын үйл ажиллагаа орно.
	- хамтын сан (mutual fund)-гийн удирдлага
	- хамтын сан (mutual fund)-гийн удирдлага
	- тэтгэврийн сангийн удирдлага
	- хөрөнгө оруулалтын сангийн удирдлагын үйл ажиллагаа

L	ҮЛ ХӨДЛӨХ ХӨРӨНГИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энд лизингийн үйлчилгээ үзүүлэгчид, агентууд, брокеруудын үл хөдлөх хөрөнгө худалдах, үл хөдлөх хөрөнгө түрээслэх, үнэлгээ хийх зэрэг үл хөдлөх хөрөнгийн бусад үйлчилгээ орно. Энэ салбарын үйл ажиллагаа нь төлбөр, гэрээнд үндэслэн дээр хийгддэг эзэмшигчийн эсвэл лизингээр авсан өмчийг ашиглах үйл ажиллагаа байж болно. Мөн энд эзэмшигчийн эсвэл лизингээ баригдаж байгаа барилга, байгууламжийг оруулна. Энэ салбарт үл хөдлөх хөрөнгөтэй холбоотой үйл ажиллагаа багтана.

68	Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

	Дэд салбар L-г харна уу.

681	Өөрийн болон лизингийн үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

	6810-г харна уу.

6810	Өөрийн болон лизингийн үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- өөрийн эзэмшлийн эсвэл лизингийн үл хөдлөх хөрөнгийг худалдах, худалдан авах, түрээслэх болон зохицуулах үйл ажиллагаа орно. Үүнд: байшин, орон сууцны барилга; үзэсгэлэнгийн танхим, гарааж, агуулах, хадгалах байр, дэлгүүр, худалдааны төв, орон сууцны бус барилга болон газар
	- ипотек, моргейжээр баталгаажсан үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа
	- ихэвчлэн сар эсвэл жилээс илүү удаан хугацаанд байшин/гэр, тавилгатай эсвэл тавилгагүй сууц, орон байраар хангах үйл ажиллагаа
	- байшин, барилгын талбайг түрээслэх зорилгоор хийгдэж буй барилгын төслийг зохиох үйл ажиллагаа
	- газрыг өөрчлөхгүйгээр үл хөдлөх хөрөнгийн жижиглэн хуваах үйл ажиллагаа
	- хөдөлгөөнт орон сууцны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- худалдах зорилгоор барилгын төслийг зохиох үйл ажиллагаа (4100-т),
	- газрыг хуваах, сайжруулах үйл ажиллагаа (4290-т),
	- зочид буудал, байрны өрөө, лагерь, чиргүүлэн буудал болон орон сууцны бус бусад эсвэл богино хугацааны байршуулах үйл ажиллагаа (5510, 5520-т),
	- орон сууцны зориулалттай зочид буудал болон түүнтэй төстэй байр сууцны үйл ажиллагаа (5510-т орно).

682	Төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгддэг үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

	6820-г харна уу.

6820	Төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгддэг үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

	Төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгддэг үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа, үл хөрөнгийн холбогдох үйлчилгээ энд орно:
	- үл хөдлөх хөрөнгийн агент болон брокерын үйл ажиллагаа
	- төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгдэж байгаа үл хөдлөх хөрөнгийг худалдан авах, худалдах болон түрээслэх үйл ажиллагааны зуучлалын үйл ажиллагаа
	- үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээ
	- үл хөдлөх хөрөнгийг баталгаажуулах агентын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хуулийн үйл ажиллагаа (6910-т),
	- цэргийн анги, шоронгийн болон бусад байгууламж зэрэг газрын тоног төхөөрөмж (компьютерын тоног төхөөрөмж)-ийн удирдлага (8110-т орно).

M	МЭРГЭЖЛИЙН, ШИНЖЛЭХ УХААН БОЛОН ТЕХНИКИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Мэргэшсэн мэргэжил, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа энэ салбарт орно. Эдгээр үйл ажиллагаа нь өндөр түвшний сургалт, мэргэшсэн мэдлэг олгох, хэрэглэгчдэд ур чадвар олгох зэрэг байна.

69	Хуулийн болон бүртгэлийн үйл ажиллагаа

	Шүүгч, бусад хуулийн төлөөлөгч, тэдгээрийн удирдлаган дор, эсвэл өмгөөллийн зөвлөлийн гишүүний иргэний маргаанд зөвлөгөө өгөх, танилцуулах, эрүүгийн хэрэгт зөвлөгөө өгөх, танилцуулах, хөдөлмөрийн маргаанд зөвлөгөө өгөх, танилцуулах зэрэг нэг талын сонирхлыг нөгөө талын эсрэг хуулийн танилцуулга хийх үйл ажиллагаа орно. Түүнчлэн корпорацын дүрэм, журам, компанийн бүрдүүлэлтийн талаархи нөхөрлөлийн гэрээ эсвэл төстэй баримт бичиг, патент болон зохиогчийн эрх, бичиг баримт, гэрээслэл, траст гэх мэт үйлдлийн баталгаажуулах нийтийн нотариат, иргэний хуулийн нотариат, батлан даалт гаргагч, арбитратор, шалгагч болон шүүгчийн зэрэг хуулийн баримт бичгийг бүрдүүлэх үйл ажиллагаа орно. Бүртгэлийн ажлын аудит, бүртгэлийн системийн зохион байгуулалт, санхүүгийн бичиг баримтыг бүрдүүлэх, нягтлан бодогч зэрэг бүртгэл, нягтлан бодогчийн үйл ажиллагаа орно.

691	Хуулийн үйл ажиллагаа

	6910-г харна уу.

6910	Хуулийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шүүгч эсвэл бусад хуулийн төлөөлөгчөөр, эсвэл тэдгээрийн удирдлаган дор, эсвэл өмгөөллийн зөвлөлийн гишүүний нэг талын сонирхлыг нөгөө талын эсрэг хуулийн танилцуулга хийх үйл ажиллагаа: иргэний маргаанд зөвлөгөө өгөх, танилцуулга хийх; эрүүгийн хэрэгт зөвлөгөө өгөх, танилцуулга хийх; хөдөлмөрийн маргаантай асуудалд зөвлөгөө өгөх, танилцуулга хийх гэх мэт
	- ерөнхий өмгөөлөгчийн болон зөвлөгөө өгөх, хуулийн бичиг баримт бүрдүүлэх: корпорацын дүрэм, журам, компанийн бүрдүүлэлтийн талаархи нөхөрлөлийн гэрээ эсвэл төстэй баримт бичиг; бичиг баримт, гэрээслэл, траст гэх мэт бэлтгэх; патент болон зохиогчийн эрх;
	- олон нийтийн нотариат, иргэний хуулийн нотариат, батлан даалт гаргагч, арбитратор, шалгагч болон шүүгчийн бусад үйл ажиллагаа

	Шүүгчийн үйл ажиллагаа 8423-т орно.

692	Бүртгэл, нягтлан бодох бүртгэл болон аудитын үйл ажиллагаа; татварын асуудлаар зөвлөгөө өгөх

	6920-г харна уу.

6920	Бүртгэл, нягтлан бодох бүртгэл болон аудитын үйл ажиллагаа; татварын асуудлаар зөвлөгөө өгөх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бизнесийн эсвэл бусад худалдааны хэлцлийн бүртгэл хийх үйл ажиллагаа
	- санхүүгийн аудитын үйл ажиллагаа болон түүнд бэлтгэх
	- бүртгэлийг шалгах болон тэдгээрийн үнэн байдлыг гэрчилэх
	- хувийн болон бизнесийн орлогын татварын тайланг бэлтгэх
	- татварын байгууллагын өмнөөс харилцагчдад зөвлөгөө өгөх, танилцуулах (хуулийн танилцуулгаас бусад) үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мэдээлэл боловсруулалт, үр дүнгийн хүснэгт гарган авах үйл ажиллагаа (6311-т),
	- бүртгэлийн системийн зохион байгуулалт, зардлын бүртгэлийн програм, төсвийн хяналтын үйл явц зэрэг үйл ажиллагааны удирдлагын зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7020-т),
	- данс тооцоо цуглуулах үйл ажиллагаа (8291-т орно).

70	Аж ахуйн нэгжийн удирдах дээд байгууллагын үйл ажиллагаа; менежментийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

	Стратеги, зохион байгуулалт, санхүүгийн төлөвлөлт, төсөв зохиох, зах зээлийн зорилго, хүний нөөцийн бодлого; үйлдвэрлэлийн график; хяналт, шалгалт зэрэг бизнесийн болон бусад байгууллагын менежментийн асуудалд зөвлөгөө өгөх, дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орно. Тухайн нэг компанийн эсвэл үйлдвэрийн бусад нэгжийн удирдлага, хянах үйл ажиллагаа энд мөн багтана.

701	Аж ахуйн нэгжийн удирдах дээд байгууллагын үйл ажиллагаа

	7010-г харна уу.

7010	Аж ахуйн нэгжийн удирдах дээд байгууллагын үйл ажиллагаа

	Бизнесийн байгууллага болон бусад байгууллагын менежментийн асуудалд зөвлөгөө өгөх, дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа; стратегийн эсвэл зохион байгуулалтын төлөвлөлт боловсруулах, компани эсвэл үйлдвэрийн газрын шийдвэр гаргахад удирдах дээд байгууллагын үйл ажиллагаа багтана. Энэ үйл ажиллагааг явуулж байгаа нэгж нь өөрийн харьяа, доод нэгжийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг хянаж, зохицуулна.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Аж ахуйн нэгжийн дээд байгууллага
	- Төвлөрсөн захиргааны байгууллага
	- Дүүрэг болон орон нутгийн байгууллага
	- Салбар менежментийн байгууллага

	Удирдлага, зохион байгуулалтаар хангадаггүй холдинг компанийн үйл ажиллагаа 6420-т орно.

702	Менежментийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

	7020-г харна уу.

7020	Менежментийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

	Байгууллагын стратеги болон зохион байгуулалтын төлөвлөлт, санхүүгийн асуудлаар шийдвэр гаргах; маркетингийн зорилго, бодлого; хүний нөөцийн бодлого; хэрэгжилт, төлөвлөлт; үйлдвэрлэлийн график болон хяналт, шалгалт зэрэг байгууллагын менежментийн талаар зөвлөгөө, заавар, үйл ажиллагааны дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа багтана.
	Бизнесийн үйлчилгээнд бизнес эрхлэгчид болон нийтийн үйлчилгээний асуудлаар заавар, зөвлөгөө өгөх, үйл ажиллагааны дэмжлэг үзүүлдэг дараах үйл ажиллагаа байна: нийтийн харилцаа, холбоо; лобби явуулах үйл ажиллагаа; бүртгэлийн арга, үйл явц, үр ашигтай програм хангамж, төсвийн хяналтын үйл явц; төлөвлөлт, зохион байгуулалт, үр ашиг ба хяналт, менежментийн мэдээлэл зэрэгт бизнес эрхлэгчид, олон нийтийн үйлчилгээнд зөвлөгөө, тусламж үзүүлэх.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бүртгэлийн системийн програм хангамжийн бүтэц, зохион байгуулалт (6201-т),
	- хуулийн зөвлөмж, танилцуулах үйл ажиллагаа (6910-т),
	- бүртгэл, нягтлан бодох болон аудитын үйл ажиллагаа, татварын зөвлөгөө (6920-т),
	- архитектурын, инженерийн болон техникийн бусад зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7110, 7490-т),
	- сурталчилгааны үйл ажиллагаа (7310-т),
	- ажлын байр хайх талаар зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ (7810-т),
	- боловсролын зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ (8550-т орно).

71	Архитектур болон инженерийн үйл ажиллагаа; техникийн туршилт, шинжилгээ

	Архитектур, инженерийн үйлчилгээ, төсөл зохиох үйл ажиллагаа, барилгын хяналтын үйлчилгээ, судалгаа, газрын зургаар үйлчлэх үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт багтана. Мөн энэ дэд салбарт физик, химийн болон аналатикийн туршилтын ажил орно.

711	Архитектур, инженерийн үйл ажиллагаа болон холбогдох техникийн зөвлөх үйлчилгээ

	7110-г харна уу.

7110	Архитектур, инженерийн үйл ажиллагаа болон холбогдох техникийн зөвлөх үйлчилгээ

	Архитектур, инженерийн үйлчилгээ, төсөл зохиох үйл ажиллагаа, барилгын хяналтын үйлчилгээ болон судалгаа, газрын зургаар үйлчлэх болон түүнтэй төстэй үйлчилгээ эрхлэх үйл ажиллагаа Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- архитектурын зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа: барилгын дизайн болон төсөл; тосгон, хот төлөвлөлт болон газар нутгийн байдлын архитектур
	- машин, тоног төхөөрөмж, үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны явцын хяналт болон үйлдвэрлэлийн дизайн
	- инженерийн дизайн болон зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа: иргэний инженерийн, усны инженерийн, зам, тээврийн инженерийн; цахилгааны болон электроникийн инженерийн, уул уурхайн инженерийн, химийн инженерийн, механик, үйлдвэрийн, системийн инженерийн, аюулгүйн инженерийн төслийг боловсруулах, уялдааг тогтоох; усны менежментийн төслийн үйл ажиллагаа
	- агааржуулагч, хөргөлтийн систем, ариун цэврийн/санитар болон бохирын хяналтын инженерийн үйл ажиллагаа, дуу чимээний инженерийн үйл ажиллагаа гэх мэт
	- геофизикийн, геологийн болон газар хөдлөлийн судалгааны ажил үйлчилгээ, зөвлөх үйлчилгээ (талбайн, цооногийн, агаарын геофизикийн судалгааны ажил үйлчилгээ)
	Геологийн судалгааны ажил нь улсын төсөв болон бусад эх үүсвэрээр хийгдэж болно.
	- геодизийн судалгааны үйл ажиллагаа: газар, хил хязгаарын судалгаа; усны судалгаа; газрын гадаргуйн судалгаа; катографик, сансрын мэдээллийн судалгаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- уул уурхайн үйл ажиллагаатай холбоотой хайгуулын өрөмдлөгийн үйл ажиллагаа (0910, 0990-т),
	- програм хангамжийг зохиох, хэвлэх үйл ажиллагаа (5820, 6201-т),
	- компьютерын зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (6202, 6209-т),
	- инженерийн судалгаа, шинжилгээний ажил (7210-т),
	- дотоод засал, чимэглэлийн ажил (7410-т),
	- агаарын зураг авалтын үйл ажиллагаа (7420-т)
	- техникийн туршилт (7120-т)
	- үйлдвэрийн газрын дизайн (7410-m орно).

7110.1	Барилга архитектур түүнд холбогдох зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

7110.2	Геологийн судалгаа, зөвлөлөө өгөх үйл ажиллагаа

7110.3	Геофизикийн ажил үйлчилгээ

7110.4	Геодизын судалгааны үйл ажиллагаа

7110.9	Инженерийн бусад үйл ажиллагаа болон холбогдох зөвлөх үйлчилгээ

712	Техникийн туршилт, шинжилгээний ажил

	7120-г харна уу.

7120	Техникийн туршилт, шинжилгээний ажил

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- төрөл бүрийн материал, бүтээгдэхүүний физик, химийн болон бусад аналитикийн туршилтын үйл ажиллагаа: дуу чимээ, чичиргээний туршилт; найрлаганы туршилт, эрдэс бодисын найрлага, бүтцийн шалгалт; хүнсний бүтээгдэхүүний эрүүл ахуйн чанарын шалгалт, мал эмнэлгийн туршилт, хяналт, шалгалтыг оруулан хүнсний эрүүл ахуйн чиглэлийн туршилтын үйл ажиллагаа; бат бэх байдал, зузаан нягт байдал, эдэлгээ, радио идэвхжил зэрэг материалын физик шинж чанарын туршилтын ажил; сорьцын үнэлгээний ажил; бүтээгдэхүүн чанар болон аюулгүй байдлын шалгалт; машин, тоног төхөөрөмжийн эцсийн шатны хяналтын туршилтын ажил; гагнуур, холбоосын радиографикийн туршилт; аваар ослын шинжилгээ; байгаль орчны үзүүлэлтийг хэмжилт, туршилтын ажил: агаар, усны бохирдлын гэх мэт
	- хэрэглэгчийн бараа, моторт тээврийн хэрэгсэл, онгоц, даралтат контейнер, цөмийн зэвсгийн үйлдвэр зэрэгт оруулаад бүтээгдэхүүний гэрчилгээ олгох үйл ажиллагаа
	- авто замын аюулгүйн туршилтын үйл ажиллагаа
	- модель, хэв загварын ашиглалтын туршилтын үйл ажиллагаа (өөрөөр хэлбэл, онгоц, усан онгоц, далан гэх мэт)
	- цагдаагийн лабораторийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мал, амьтад дээр хийх туршилтын ажил (7500-т)
	- эмнэлэг, лабораторийн шинжилгээ (8690-m орно).
72	Шинжлэх ухааны эрдэм шинжилгээ, ололт, судалгааны үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт шинжлэх ухааны судалгаа боловсруулалтын гурван төрлийн үйл ажиллагаа орно: 1) суурь судалгаа: урьдчилсан үзэл бодол, эрмэлзэлгүй, тодорхой хэрэглээгүй, юмс үзэгдлийн хууль, үндсэн зүй тогтлыг илрүүлэн шинжилж шинэ мэдлэгийг бий болгоход чиглэгдсэн онолын болон туршилтын судалгаа, 2) хавсарга судалгаа: суурь судалгааны үр дүнд бий болсон шинэ мэдлэгийг тодорхой эрмэлзэл, зорилгооор бодит хэрэглээ болгоход чиглэгдсэн судалгаа 3) туршилт боловсруулалт: судалгаа болон сорилт туршилтын үндсэн дээр бий болсон мэдлэгийг ашиглан шинэ бүтээгдэхүүн, төхөөрөмж хийх, шинээр технологи нэвтрүүлэх, шинэ систем, үйлчилгээ бий болгох эсвэл урьд өмнө хийгдсэнийг үлэмж сайжруулахад чиглэсэн судалгаа
	Энэ дэд салбарын судалгаа болон туршилт боловсруултын үйл ажиллагаа нь байгалийн шинжлэх ухаан ба инженеринг болон нийгмийн ухаан, хүмүүнлэг гэсэн хоёр зэрэглэлд хуваагдана.

	Зах зээлийн судалгаа 7320-т орно.

721	Байгалийн ухааны эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

	7210-г харна уу.

7210	Байгалийн ухааны эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

	Энэ ангид байгалийн шинжлэх ухаан ба инженерингийн судалгаа, туршилт боловсруулалтын бүх асуудал /түүний дотор биотехнологи/ хамаарна.
	Үүнд дараах салбар шинжлэх ухааны судалгаа боловсруулалтын үйл ажиллагааг оруулна:
	- байгалийн шинжлэх ухаан
	- инженеринг ба технологи
	- биотехнологи
	- анагаах ухаан
	'- хөдөө аж ахуйн шинжлэх ухаан /газар тариалан
	- байгалийн шинжлэх ухаан ба инженериинг зонхилсон/давамгайлсан салбар дундын болон олон салбарын асуудлууд

7210.1	Хөдөө аж ахуй эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

7210.2	Анагаах ухааны эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

7210.3	Техник, технологийн эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

7210.9	Бусад байгалийн шинжлэх ухаан, инженерийн судалгаа, шинжилгээ, туршилтын ажил

722	Нийгмийн ухаан, эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

	7220-г харна уу.

7220	Нийгмийн ухаан, эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

	Үүнд дараах салбар шинжлэх ухааны судалгаа боловсруулалтын үйл ажиллагааг оруулна:
	- нийгмийн ухаан
	- хүмүүнлэг
	- нийгмийн ухаан ба хүмүүнлэгийн асуудал зонхилсон салбар дундын болон олон салбарын асуудлууд

	Зах зээлийн судалгаа 7320-т орно.

73	Сурталчилгааны ажил, зах зээлийн судалгаа

	Тогтмол хэвлэл, сонин, радио, телевиз эсвэл бусад хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, медиа болон байгууламж, талбайн дэлгэцийн загварын сурталчилгаа зэрэг сурталчилгааны компанит ажлыг зохиох, байршуулах үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орно.

731	Зар, сурталчилгааны ажил

	7310-г харна уу.

7310	Зар, сурталчилгааны ажил

	Зар, сурталчилгааны материалын үйлдвэрлэл, медиа төлөвлөлт, тэдгээрийг худалдан авах зэрэг ажлыг оруулан бүх сурталчилгааны үйлчилгээгээр хангах үйл ажиллагаа Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- сурталчилгааны компанит ажлын зохиох, хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: сонин, тогтмол хэвлэл, радио, телевизор, интернэт болон бусад хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан зар, сурталчилгааны ажил зохиох, байршуулах; гадагшаа чиглэсэн зар, сурталчилгааны ажлыг зохион, байршуулах, өөрөөр хэлбэл, зарлалын самбар, удирдлагын самбар, бюллетень болон жааз, цонхны засал чимэглэл, үзэсгэлэнгийн танхим, машин болон автобусны билет, карт зэрэгт; мэдээллийн хэрэгслээр танилцуулах, өөрөө хэлбэл, төрөл бүрийн мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан хийгдэх зар, сурталчилгааны хугацаа болон зайг борлуулалт; агаарын зар, сурталчилгаа; зар, сурталчилгааны материал эсвэл загварыг хувиарлах, түгээх үйлчилгээ; зарлалын самбар дээрх зар, сурталчилгааны зайгаар хангах; зогсоол, дэлгэцээр харуулах, сурталчилгааны бүтэц, сайтыг зохиох
	- хэрэглэгчийг татах зорилготой зах зээлийн компанит ажлыг явуулах, зар, сурталчилгааны бусад үйлчилгээ: бүтээгдэхүүний урамшуулал; зах зээлийн борлуулалтын оноо; шуудангийн шууд сурталчилгаа; маркетингийн зөвлөгөө

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зар, сурталчилгааны материалыг хэвлэх үйл ажиллагаа (5819-т),
	- радио, телевизор, киноны борлуулалтын мэдээлэл өгөх үйлдвэрлэл (5911-m),
	- олон нийтийн харилцаааны асуудлаар зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7020-т),
	- зах зээлийн судалгаа (7320-т),
	- фото, зурган зар, сурталчилгаа (7420-т),
	- цуглаан, худалдааны шоу зохион байгуулах үйл ажиллагаа (8230-т),
	- шуудангийн шууд үйл ажиллагаа (хаягаар, ангилах гэх мэт) (8299-т орно).

732	Зах зээлийн болон социологийн судалгаатай холбогдох үйл ажиллагаа

	7320-г харна уу.

7320	Зах зээлийн судалгаа болон социологийн судалгааны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид багтана:
	- статистикийн судалгаа, шинжилгээний үр дүнг гаргах үйл ажиллагаа болон оруулан шинэ бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх, худалдааны урамшууллын зорилгоор хэрэглэгчийн худалдан авах сонирхол, олны танил бүтээгдэхүүн эсэх, зах зээлийн боломжийн судалгаа, шинжилгээний ажил
	- улс төр, эдийн засаг, нийгмийн асуудлаарх олон нийтийн санал бодлын талаар цуглуулсан статистикийн шинжилгээ, судалгаа, шинжилгээ, социологийн судалгаа

74	Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан, техникийн ажлын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт мэргэжлийн шинжлэх ухаан, техникийн үйлчилгээгээр (хуулийн болон бүртгэлийн үйл ажиллагаа; архитектур, инженерийн үйл ажиллагаа; техникийн туршилт, шинжилгээ; менежмент болон менежментийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа; сурталчилгаа, судалгаа, түүнийг хөгжүүлэх үйл ажиллагаа) хангах үйл ажиллагаа орно. Техникийн асуудлыг хамарсан агуулгатай техникийн заавар, гарын авлага эсвэл бусад материалыг бэлтгэдэг зохиогч нарын үйл ажиллагаа 7490-т ангилагдана.

741	Мэргэжлийн дизайны үйл ажиллагаа

	7410-г харна уу.

7410	Мэргэжлийн дизайны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хувийн болон өрхийн хэрэглээний бусад барааг оруулан нэхмэл эдлэл, хувцас, гутал, үнэт эдлэл, тавилга, бусад дотоод засал чимэглэл, загварын ажил
	- график дизайнерын үйлчилгээ
	- дотоод засал чимэглэлийн үйл ажиллагаа

	Архитектурын болон инженерийн дизайн 7110-т орно.

742	Гэрэл зургийн үйл ажиллагаа

	7420-г харна уу.

7420	Гэрэл зургийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- худалдааны болон хувийн гэрэл зургийн үйл ажиллагаа: паспорт, сургууль, хуримын ёслолын гэх мэт хөрөг зураг; худалдааны, хэвлэлийн загвар, үл хөдлөх хөрөнгө эсвэл аялал жуулчлалын зорилготой гэрэл зураг; агаараас гэрэл зураг авах; үйл явдлын видео бичлэг, хуримын ёслол, уулзалт гэх мэт
	- кино боловсруулалт: хэрэглэгчийн авсан негатив эсвэл кино зургийг томруулах, хэвлэх, хөгжүүлэх үйл ажиллагаа; кино үйлдвэрийн болон фото зургийн лаборатори; түргэн зурагчны бие даасан газар (гэрэл зургийн аппаратны дэлгүүрт харьяалагддаггүй); слайдны угсралтын үйл ажиллагаа; фото зургийг хуулбарлах, сэргээх эсвэл зураг тодруулах үйл ажиллагаа
	- фото сэтгүүлчийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид баримт бичгийн бичил кино боловсруулалтыг бас хамруулна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- кино үйлдвэр, телевизийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлд өргөн дэлгэцийн кино боловсруулалт (5911-т),
	- картографик, сансрын мэдээллийн судалгаа (7110-т орно).

749	Дээрх ангиудад ороогүй мэргэжлийн, шинжлэх ухааны болон техникийн бусад үйл ажиллагаа

	7490-г харна уу.

7490	Дээрх ангиудад ороогүй мэргэжлийн, шинжлэх ухааны болон техникийн бусад үйл ажиллагаа

	Худалдааны хэрэглэгчдэд голлон зориулсан өргөн хэмжээний төрөл бүрийн үйлчилгээ энд орно. Илүү нарийн мэргэжлийн, шинжлэх ухааны болон техникийн ур чадварын түвшин болох зайлшгүй үйл ажиллагаа багтах бөгөөд тогтмол, өдөр тутмын үүрэг болох богино хугацааны үйл ажиллагаа энд орохгүй.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- орчуулгын үйл ажиллагаа
	- үл хөдлөх хөрөнгийн брокерын үйл ажиллагааг оруулахгүйгээр мэргэжлийн дэмжлэг үзүүлэх бизнесийн брокерын үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, жижиг, дунд бизнесийн худалдан авалт, борлуулалтын үйл ажиллагааг зохион байгуулах
	- патентын брокерын үйл ажиллагаа (патентыг худалдах, худалдан авах үйл ажиллагааг зохион байгуулах)
	- үл хөдлөх, даатгалын үйл ажиллагааны бус үнэлгээний үйл ажиллагаа (эртний үнэт бүтээл, үнэт эдлэл гэх мэт)
	- тооцооны аудитын үйл ажиллагаа болон тээврийн норм, үнэлгээний мэдээлэл
	- хамгаалалтын талаар зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа
	- аграномын зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа
	- байгаль орчны зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа
	- техникийн бусад зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа
	- архитектур, инженерийн болон менежментээс бусад зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид ном, тоглоом, урлагийн бүтээл, фото зураг гэх мэт зүйлсийг хэвлэгч, үйлдвэрлэгчтэй нь кино үйлдвэрлэх, театр эсвэл бусад уулзалт, дайллага эсвэл спортын үзүүлбэр болон хувь хүмүүсийн хүсэлтээр хийгдэх үзүүлбэрийг зохион байгуулах агентлагийн үйл ажиллагаа мөн багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дуудлага худалдаагаар хийгдэх хэрэглэсэн моторт тээврийн хэрэгслийн бөөний худалдаа (4510-т),
	- он-лайн дуудлага худалдаа (жижиглэн) (4799-т),
	- үл хөдлөх хөрөнгийн брокерын үйл ажиллагаа (6820-т),
	- менежментийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7020-т),
	- архитектур, инженерийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7110-т),
	- үйлдвэрлэл, машин тоног төхөөрөмжий дизайн хийх үйл ажиллагаа (7110-т),
	- дэлгэцийн сурталчилгаа, сурталчилгааны бусад дизайн зохиох ажил (7310-т),
	- зогсоол байгуулах болон дэлгэцийн бусад бүтэц, сайт хийх үйл ажиллагаа (7310-т),
	- хэмжигдэхүүнийг шалгагчийн үйл ажиллагаа (7490-т),
	- хурал цуглааны үйл ажиллагаа, худалдааны шоу үзүүлбэрийг зохион байгуулагчийн үйл ажиллагаа (8230-т),
	- биеэ даасан дуудлага худалдаа зохион байгуулагчийн үйл ажиллагаа (8299-т),
	- хөтөлбөрийг зохион байгуулах үйл ажиллагаа (8299-т),
	- хэрэглэгчийн өр, зээлийн асуудлаар зөвлөгөө үйлчилгээ (8890-т),
	- шинжлэх ухаан, техникийн номын зохиогчийн үйл ажиллагаа (9000-т),
	- биеэ даасан сэтгүүлчийн үйл ажиллагаа (9000-т орно).

75	Мал эмнэлгийн үйл ажиллагаа

	Мал, тэжээвэр амьтдын эрүүл мэндийн үйлчилгээ энэ дэд салбарт орно. Эдгээр үйл ажиллагаа нь фермер, малын хашаа, хороонд нэвтрэх болон зөвлөх өрөө, хагалгааны өрөө, бусад газарт хийгдэх мал эмнэлгийн мэргэшсэн малын эмчийн үйл ажиллагаа байна. Энд мөн мал амьтдын түргэн тусламжийн үйлчилгээ орно.

750	Мал эмнэлгийн үйл ажиллагаа

	7500-г харна уу.

7500	Мал эмнэлгийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- фермерийн мал амьтдын хяналтын үйл ажиллагаа, мал, амьтдын эрүүл мэндийн арчилгаа, сувилгаа
	- гэрийн тэжээвэр амьтдын хяналтын үйл ажиллагаа, мал, амьтдын эрүүл мэндийн арчилгаа, сувилгаа
	- мал эмнэлгийн туслах үйл ажиллагаа, мал эмнэлэгийн бусад туслах үйл ажиллагаа
	- мал, амьтанд хамаарах клиникийн-патологийн болон бусад шинжилгээ, оношлогооны үйл ажиллагаа
	- мал амьтдын түргэн тусламжийн үйл ажиллагаа

	Эдгээр үйл ажиллагаа нь фермер, малын хашаа, хороонд нэвтрэх болон зөвлөх өрөө, хагалгааны өрөө, бусад газарт хийгдэх мал эмнэлгийн мэргэшсэн малын эмчийн үйл ажиллагаа байна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мал, амьтдын эрүүл мэндийн арчилгаа, сувилгаа бус хооллох үйл ажиллагаа (0162-т),
	- хонь хяргах, ямаа самнах үйл ажиллагаа (0162-т),
	- мал сургах үйлчилгээ, үйлчилгээг зохицуулах, махны чиглэлийн тахиа үржүүлэх үйл ажиллагаа (0162-т),
	- эрүүл мэндийн арчилгаа, сувилгааны үйлчилгээ байхгүй гэрийн тэжээвэр амьтдыг хооллох үйл ажиллагаа (9609-т орно).

N	УДИРДЛАГЫН БОЛОН ДЭМЖЛЭГ ҮЗҮҮЛЭХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Ерөнхий бизнесийн үйл ажиллагааг дэмжих төрөл бүрийн үйл ажиллагааг энд хамруулна. Эдгээр үйл ажиллагааны анхдагч зорилго нь мэргэшсэн мэдлэгийг олгохгүй тул салбар M-ээс ялгаатай.

77	Түрээс, лизингийн үйл ажиллагаа

	Автомашин, компьютер, үйлдвэрлэлийн машин, тоног төхөөрөмж болон хэрэглэгчийн бараа зэрэг өргөн хүрээний биет хөрөнгийг оруулан хэрэглэгчийн биет болон санхүүгийн бус биет бус хөрөнгийн тогтмол хугацаатай түрээсийн эсвэл лизингийн төлбөрийн үнэлгээ хийх үйл ажиллагаа энд орох бөгөөд хэд хэдэн хэсэгт хуваагдана: (1) моторт тээврийн хэрэгсэл түрээслэх, (2) тээврийн хэрэгслийн бусад тоног төхөөрөмжийг оруулаад бизнесийн үйл ажиллагаанд ихэвчлэн хэрэглэгддэг бусад машин, тоног төхөөрөмжийн лизингийн үйл ажиллагаа, (3) амралт зугаалгын болон спортын тоног төхөөрөмж, хувийн болон өрхийн хэрэглээний тоног, төхөөрөмжийг түрээслэх, (4) санхүүгийн бус биет бус хөрөнгийн лизингийн үйл ажиллагаа.
	Лизингийн үйлчилгээ зөвхөн энэ дэд салбарт орно. Хөрөнгийн эзэмшигчдэд төлөх франчэйзийн төлбөр эсвэл лицензийн төлбөрт хийгдэх патент, худалдааны тэмдэг, шилдэг нэрийн буюу баталгаат франчайзийн гэрээг ашиглах үйл ажиллагаа энд багтана.

	Санхүүгийн лизинз 6491-т, үл хөдлөх хөрөнгийн түрээс дэд салбар L-д орно. Тоног төхөөрөмжийг хэрэглэж байгаа үйл ажиллагааны чиглэлээс хамааран оператортай нь түрээслэх үйл ажиллагаа барилга (салбар F), тээвэр (салбар H)-т хамаарна.

771	Моторт тээврийн хэрэгслийн түрээс болон лизингийн үйл ажиллагаа

	7710-г харна уу.

7710	Моторт тээврийн хэрэгслийн түрээс болон лизингийн үйл ажиллагаа

	Энд зорчигчийн автомашин (жолоочгүй); ачааны автомашин, хэрэглээний авто чиргүүл болон амралт зугаалгын зориулалттай тээврийн хэрэгсэл зэрэг тээврийн хэрэгслийн түрээс болон лизингийн үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тээврийн хэрэгсэл, ачааны машиныг жолоочтой нь түрээслүүлэх эсвэл лизингийн үйл ажиллагаа (4922, 4923-т),
	- санхүүгийн лизинг (6491-т орно).

772	Хувийн болон өрхийн хэрэглээний барааны түрээс болон лизингийн үйл ажиллагаа

	Амралт зугаалга, спортын тоног төхөөрөмж, видео хальсыг оруулан хувийн болон өрхийн хэрэглээний барааны түрээсийн үйл ажиллагаа энэ бүлэгт орох бөгөөд ихэвчлэн барааны богино хугацааны түрээс байх боловч зарим тохиолдолд бараа нь урт хугацаанд түрээслэгдэж болно.

7721	Амралт зугаалгын болон спортын барааны түрээс, лизингийн үйл ажиллагаа

	Амралтын усан онгоц, завь, далбаат завь, дугуй, эргийн сандал, нарны халхавч, шүхэр, цана болон спортын бусад төхөөрөмж гэх мэт амралт зугаалга, спортын барааны түрээс энэ ангид орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- видео хуурцаг, дискний түрээс (7722-т),
	- хувийн болон өрхийн бусад хэрэглээний барааны түрээс (7729-т),
	- чөлөөт цаг, амралт зугаалгын тоног төхөөрөмжийн түрээс (9329-т орно).

7722	Видео хуурцаг, дискний түрээсийн үйл ажиллагаа

	Видео хуурцаг, бичлэг, CD, DVD зэргийн түрээсийн үйл ажиллагаа энд орно.

7723	Орон сууцны түрээсийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид орон сууц, нийтийн байр, хажуу өрөө гэх мэт амьдрах зориулалттай бүх төрлийн байрны түрээсийн үйл ажиллагаа орно.

7729	Хувийн болон өрхийн хэрэглээний дээр дурдсан ангид ороогүй бусад барааны түрээсийн үйл ажиллагаа

	Өрх, эсвэл үйлдвэрлэлд хэрэглэх өрхийн болон хувийн хэрэглээний төрөл бүрийн (амралт зугаалгын болон спортын тоног төхөөрөмжийг оруулахгүйгээр) барааны түрээс энд орно: нэхмэл эдлэл, хувцас болон гутал; тавилга, вааран болон шилэн сав суулга, гал тогооны болон хоолны хэрэгсэл, цахилгаан бараа болон гэрийн ахуйн эд бараа; үнэт эдлэл, хөгжмийн зэмсэг, тайзны засал болон костюм; ном, сэтгүүл; сонирхогчийн буюу хоббины зориулалтаар хэрэглэдэг машин, тоног төхөөрөмж, өөрөөр хэлбэл, гэрийн зориулалттай засвар хийх багаж хэрэгсэл; цэцэг, ургамал; өрхийн хэрэглээний цахилгаан бараа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- авто машин, ачааны машин, чиргүүл болон амралт зугаалгын зориулалттай тээврийн хэрэгслийг жолоочгүйгээр түрээслэх үйл ажиллагаа (7710-т),
	- амралт зугаалгын болон спортын барааны түрээс (7722-т),
	- мотоцикл, нүүдлийн чиргүүлтэй тээврийн хэрэгслийг жолоочгүйгээр түрээслүүлэх үйл ажиллагаа (7730-т),
	- албан тасалгааны тавилгын түрээс (7730-т),
	- угаалгын газрын зотон даавуу, ажлын, дүрэмт хувцас угаалга болон түүнд холбогдох зүйлээр хангах үйл ажиллагаа (9601-т орно).

773	Дээрх бүлэгт ороогүй бусад биет материаллаг хөрөнгө, машин, тоног төхөөрөмжийн түрээс, лизингийн үйл ажиллагаа

	7730-г харна уу.

7730	Дээрх бүлэгт ороогүй бусад биет материаллаг хөрөнгө, машин, тоног төхөөрөмжийн түрээс болон лизингийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үйлдвэрийн газарт ихэвчлэн хэрэглэх үндсэн хөрөнгийн бусад машин, тоног төхөөрөмжийг жолоочгүйгээр/операторгүйгээр түрээслүүлэх, лизингийн үйл ажиллагаа: хөдөлгүүр, турбин; машины багаж хэрэгсэл; уурхайн болон газрын тосны тоног төхөөрөмж; мэргэжлийн радио, телевизор, харилцаа холбооны тоног төхөөрөмж; кино үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж; хэмжих, хяналт, шалгалтын тоног төхөөрөмж; шинжлэх ухаан, худалдаа, үйлдвэрлэлийн бусад машин төхөөрөмж
	- хуурай газрын тээврийн тоног төхөөрөмжийг (моторт тээврийн хэрэгслээс бусад) жолоочгүйгээр түрээслүүлэх болон лизингийн үйл ажиллагаа: мотоцикл, нүүдлийн чиргүүлтэй тээврийн болон аяны хэрэгсэл гэх мэт; төмөр замын тээврийн хэрэгсэл
	- усан тээврийн хэрэгслийг жолоочгүйгээр түрээслүүлэх, лизингийн үйл ажиллагаа: худалдааны усан онгоц, завь
	- агаарын тээврийн хэрэгслийг жолоочгүйгээр түрээслүүлэх, лизингийн үйл ажиллагаа: онгоц; агаарын бөмбөлөг
	- хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуйн зориулалттай тээврийн хэрэгслийг жолоочгүйгээр түрээслүүлэх, үйл ажиллагааны лизинг: хөдөө аж ахуйн трактор гэх мэт 2821-д ангид багтах бүтээгдэхүүний түрээс
	- барилгын болон иргэний инженерийн машин, тоног төхөөрөмжийг жолоочгүйгээр түрээслүүлэх үйл ажиллагаа: өргөх цамхаг; нураах, тэгшлэх зориулалтгүй ажлын тавцан, барилгын шат
	- албан тасалгааны машин, тоног төхөөрөмжийг операторгүйгээр түрээслүүлэх үйл ажиллагаа: компьютер, түүний дагалдах тоног төхөөрөмж; олшруулагч машин, бичгийн машин болон үг боловсруулагч машин; бүртгэлийн машин, тоног төхөөрөмж: бэлэн мөнгө тоологч машин, электрон тооны машин гэх мэт; албан тасалгааны тавилга
	- байр, сууц эсвэл албан газрын зориулалттай контейнер, агуулахын түрээс
	- контейнер, хадгалах савны түрээс
	- ор, ханз, сүрлэн гудасны түрээс
	- мал, амьтны түрээс (мал сүрэг, ажлын мал, хурдны морь зэрэг)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуйн зориулалттай тээврийн хэрэгслийг жолоочтой нь түрээслүүлэх үйл ажиллагаа (0161, 0240-т),
	- барилгын болон иргэний инженерийн машин тоног төхөөрөмжийг жолоочтой нь түрээслүүлэх үйл ажиллагаа (дэд салбар 43-т),
	- усан тээврийн хэрэгслийг жолоочтой нь түрээслүүлэх (дэд салбар 50-т),
	- агаарын тээврийн хэрэгслийг жолоочтой нь түрээслүүлэх (дэд салбар 51-т),
	- санхүүгийн лизинг (6491-т),
	- амралт, зугаа цэнгэлийн завины түрээс (7721-т),
	- дугуйны түрээс (7721-т орно).

774	Эрх нь хамгаалагдсан зохиогчийн бүтээлээс бусад оюуны өмчийн бүтээгдэхүүний лизингийн үйлчилгээ

	7740-г харна уу.

7740	Эрх нь хамгаалагдсан зохиогчийн бүтээлээс бусад оюуны өмч, түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүний лизингийн үйлчилгээ

	Хөрөнгө эзэмшигчдэд оюуны өмчийн эрхийн шимтгэл, эсвэл лицензийн төлбөрийг төлснөөр бусад хүмүүст оюуны өмчийг болон түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүнийг ашиглах боломж олгосон үйл ажиллагаа энд орно. Эдгээр бүтээгдэхүүнийг хөлсөөр түр эзэмшүүлэх арга зам нь өөр өөр байж болно. Тухайлбал, хуулбарлах зөвшөөрөл авах, дараагийн бүтээгдэхүүн, арга ажиллагаанд ашиглах, франчайзийн гэрээгээр бизнесийн үйл ажиллагаа явуулах гэх мэт.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- оюуны өмчийн бүтээгдэхүүний лизинг (ном, програм хангамж зэрэг эрх нь хамгаалагдсан зохиогчийн бүтээлээс бусад)
	- патент; бараа, үйлчилгээний тэмдэг; брэнд нэр; эрдэс бодис шинжлэн судлах, олборлох зөвшөөрөл; франчейзийн гэрээг ашигласны төлбөрийг авах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бүтээл ашиглах эрх, хэвлэн нийтлэх эрхийг олж авах (дэд салбар 58, 59-т),
	- зохиогчийн эрх нь хамгаалагдсан бүтээл (ном, програм хангамж, кино)-ийг үйлдвэрлэх, дахин үйлдвэрлэх, хуваарилах, түгээх үйл ажиллагаа (дэд салбар 58, 59-т),
	- үл хөдлөх хөрөнгийн лизинг (бүлэг 681-т),
	- биет хөрөнгийн лизинг (бүлэг 771, 772, 773-т),
	- видео хуурцаг, дискний түрээс (7722-т),
	- номын түрээс (7729-т орно).

78	Хөдөлмөр эрхлэлтийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт сул чөлөөтэй ажлын байрны жагсаалт гаргах, ажил эрхлэлтийн агентлагийн ажилтнуудаас бусад ажилд орох хүсэлт гаргагчдыг ажлын байранд илгээх, гэрээний үндсэн дээр буюу төлбөртэйгээр хүний нөөцөөр хангах болон хүний нөөцийг удирдах үйлчилгээ багтана.

	Энэ дэд салбарт орно:
	- ажилтан хайх болон байршуулах үйл ажиллагаа
	- театрын жүжигчдийн бүрэлдэхүүнийг бүрдүүлэх агентлаг

	Чөлөөт уран бүтээлчдийн үйл ажиллагаа 7490-т орно.

781	Хөдөлмөр эрхлэлтийг зохицуулалтын албаны үйл ажиллагаа

	7810-г харна уу.

7810	Хөдөлмөр эрхлэлтийг зохицуулалтын албаны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид сул чөлөөтэй ажлын байрны жагсаалт гаргах, хөдөлмөр эрхлэлтийн агентлагийн ажилтнуудаас бусад ажилд орох хүсэлт гаргагчдыг ажлын байранд илгээх, байршуулах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ажилтан хайх болон сонгож илгээх, байршуулах үйл ажиллагаа
	- театрын жүжигчдийн бүрэлдэхүүнийг бүрдүүлэх агентлаг, товчоо
	- ажил эрхлэлтийн интернэт үйлчилгээтэй (он-лайн) агентлагийн үйл ажиллагаа

	Театр буюу жүжигчдийн хувийн агентлагийн үйл ажиллагаа 7490-т орно.

782	Ажил түр эрхлүүлэх агентлагийн үйл ажиллагаа

	7820-г харна уу.

7820	Ажил түр эрхлүүлэх агентлагийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үйлчлүүлэгчдийн бизнест тодорхой хугацаанд гарсан ажиллах хүчний нэмэлт хэрэгцээг үйлчилгээний аж ахуйн нэгжийн түр туслах ажилчдаар хангах үйл ажиллагаа орно. Гэхдээ энэ ангид үйлчлүүлэгчдэд илгээсэн ажилчдаа ажлын талбар дээр шууд удирдлагаар хангадаггүй аж ахуйн нэгж багтана.

783	Хүний нөөцөөр хангах болон хүний нөөцийн менежментийн үйл ажиллагаа

	7830-г харна уу.

7830	Хүний нөөцөөр хангах болон хүний нөөцийн менежментийн үйл ажиллагаа

	Үйлчлүүлэгчийн бизнесийг хүний нөөцөөр хангах үйлчилгээ энэ ангид орно. Тэдгээр нь хүний нөөцийн өргөн хүрээний асуудал болон ажиллагчдын менежментээр мэргэжсэн байна.
	Тэдгээр нь ажиллагчдад хамааралтай цалингийн цэс, татвар, бусад санхүүгийн болон хүний нөөцтэй холбоотой асуудлаар ажил олгогчийг төлөөлөх бөгөөд ажилчдыг удирдан чиглүүлэх, хянах үүрэг хүлээхгүй.

	Бизнес явуулах буюу хянах үйл ажиллагаатай хамт хийж буй хүний нөөцийн хангамж орохгүй.
	Хүний нөөцийн үйл ажиллагааны зөвхөн нэг чиглэлийг хангаж байгаа бол хамаарахгүй. Тухайн бизнесийн хамаарах эдийн засгийн үйл ажиллагааны ангийг тус тус харна уу.

	Түр хугацаагаар ажиллах, нэмэлт хүчээр хангах үйл ажиллагаа 7820-т орно.

79	Аялал, жуулчлалын агентлаг, аяллын оператор болон захиалгат бусад үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	Олон нийт болон худалдааны үйлчлүүлэгчдэд үзүүлэх аялал, жуулчлал, тээвэрлэлт, байр сууцаар хангах үйл ажиллагааны борлуулалтыг голлон эрхэлдэг агентлагийн үйл ажиллагаа, аялал жуучлалын агентлаг эсвэл аяллын оператор зэрэг шууд агентаар дамжуулан хийгдэх аяллыг зохицуулах үйл ажиллагаа; жуучлалтай холбоотой захиалгат үйлчилгээ энэ ангид орно. Мөн аяллын хөтөчийн үйл ажиллагаа энд багтана.

791	Аялал, жуулчлалын агентлаг, аяллын операторын үйл ажиллагаа

	Үйлчлүүлэгчдэд үзүүлэх аялал, жуулчлал, тээвэрлэлт, байр сууцаар хангах үйл ажиллагааны борлуулалтыг голлон эрхэлдэг агентлагийн үйл ажиллагаа, аялал жуучлалын агентлаг эсвэл аяллын оператор зэрэг шууд агентаар дамжуулан хийгдэх аяллыг зохицуулах үйл ажиллагаа энд орно.

7911	Аялал, жуулчлалын агентлагийн үйл ажиллагаа

	Үйлчлүүлэгчдэд үзүүлэх аялал, жуулчлал, тээвэрлэлт, байр сууцаар хангах үйл ажиллагааны борлуулалтыг голлон эрхэлдэг агентлагийн үйл ажиллагаа энэ ангид багтана.

7912	Аяллын операторын үйл ажиллагаа

	Аялал, жуулчлалын агентлагаар эсвэл шууд аяллын оператораар дамжуулан хийгдсэн аяллыг зохион байгуулах үйл ажиллагаа энд орно. Аялал нь тээвэр, байр сууц, хоол хүнс зэрэг бүх үйлчилгээг хамруулж болох ба музей, түүх, соёл урлагийн бүтээл, театр, хөгжим, урлаг, спортын арга хэмжээг үзүүлэх үйл ажиллагаа багтана.
	Энд мөн аяллын хөтөчийн үйл ажиллагаа орно.

799	Захиалгаар хийгдэх үйлчилгээ болон түүний туслах үйлчилгээ

	7920-г харна уу.

7990	Захиалгаар хийгдэх үйлчилгээ болон түүний туслах үйлчилгээ

	Аялал жуулчлалтай холбоотой бусад захиалгат үйлчилгээ (тээвэрлэлт, зочид буудал, ресторан, машины түрээс, үдэшлэг болон спортын зэрэг арга хэмжээ), театрын, спортын болон бусад зугаа цэнгэлийн тасалбараар үйлчлэх үйл ажиллагаа ба үзвэр, үдэшлэгийн арга хэмжээ, аялагч, зочдыг мэдээллээр хангах, байр сууцаар хангахад туслалцаа үзүүлэх, хурал, цуглаан, уулзалт, хүлээн авалтыг байраар хангах; орон байрыг хэсэг хугацаагаар солилцох үйлчилгээ энэ ангид орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аялал, жуулчлалын агентлаг, аяллын операторын үйл ажиллагаа (7911, 7912-т),
	- хурал, цуглаан, бага хурлын зэрэг арга хэмжээний зохион байгуулалт, менежментийн үйл ажиллагаа (8230-т орно).

7990.1	Орчуулгын үйл ажиллагаа

7990.9	Дээр ангилагдаагүй мэргэжлийн, шинжлэх ухааны болон техникийн бусад үйл ажиллагаа

80	Аюулгүйн хамгаалал, мөрдөх үйл ажиллагаа

	Мөрдөн байцаалт, мөрдөх үйл ажиллагаа; харуул хамгаалалт, эргүүлийн үйлчилгээ; тусгай тоноглогдсон, хамгаалалттай тээврийн хэрэгслээр мөнгөн дэвсгэрт болон үнэт зүйлсийг зөөвөрлөх үйл ажиллагаа; харуул хамгаалалт, эргүүлийн үйл ажиллагаа; хулгай, дээрмийн эсрэг алсын хяналтын удирдлагатай дохиоллын систем (ихэвчлэн борлуулах, суурилуулах, засварлах үйл ажиллагаа нь цуг байдаг ) болон галын дохиолол зэрэг цахилгаан дохиолол хамгааллын системийн үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт багтана. Хэрэв борлуулах, суурилуулах, засварлах үйл ажиллагаа нь тусдаа байдаг бол энэ дэд салбарт орохгүй жижиглэн худалдаа, барилгын дэд салбарт хамаарна.

801	Хувийн харуул хамгаалалтын үйл ажиллагаа

	8010-г харна уу.

8010	Хувийн харуул хамгаалалтын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно: харуул хамгаалалт болон эргүүлийн үйлчилгээ, тусгай тоноглогдсон, хамгаалалттай тээврийн хэрэслээр мөнгөн дэвсгэрт болон үнэт зүйлсийг зөөвөрлөх, баримт/тасалбар эсвэл бусад үнэт эдлэл зэрэг өмч хөрөнгө, тоног төхөөрөмжтэй хамт хамгаалахын тулд цуглуулах, түгээх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хуягласан авто машины үйлчилгээ
	- бие хамгаалагчийн үйлчилгээ
	- физиологийн/полиграфик—ийн өөрчлөлтийг тогтоох машины үйлчилгээ
	- хурууны хээ авах үйлчилгээ
	- харуул хамгаалалтын үйлчилгээ

	Иргэд, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагаа 8423-т орно.

802	Хамгаалалтын системээр хангах үйл ажиллагаа

	8020-г харна уу.

8020	Хамгаалалтын системээр хангах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хулгайн болон галын аюулгүйн дохиоллын систем, тэдгээрийн засвар, үйлчилгээг оруулан цахилгаан дохиолол хамгаалалт системийн хяналт, алсын хяналт, шинжилгээний үйл ажиллагаа
	- суурилуулах, засварлах, дахин барих, механик тохиргоог хийх, цахилгаан цоож/түгжээний тоног төхөөрөмж, сейф болон хамгаалалтын авдар, эрдэнэсийн агуулахын хамгаалалт
	Хамгаалтын үйл ажиллагааг явуулж байгаа нэгж нь хамгаалалтын систем, механик эсвэл цахилгаан цоож, түгжээний тоног төхөөрөмж, сейф, хамгаалалтын хэрэгсэл зэргийг худалдах үйл ажиллагааг эрхэлж болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хамгаалалтын системийг суурилуулах (4321-т),
	- хянах, суурилуулах эсвэл засвар үйлчилгээг оруулахгүйгээр хамгаалалтын систем, механик эсвэл цахилгаан цоож, түгжээний тоног төхөөрөмж, сэйф, хамгаалалтын хэрэгсэл зэргийг худалдах үйл ажиллагаа (4759-т),
	- хамгаалалтын асуудлаар зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7490-т),
	- олон нийтийн тайван байдал, аюулгүйн үйл ажиллагаа (8423-т),
	- түлхүүр хувилах үйлчилгээ (9529-т орно).

803	Мөрдөх үйл ажиллагаа

	8030-г харна уу.

8030	Мөрдөх үйл ажиллагаа

	Хувийн мөрдлөг хийх бүх төрлийн үйл ажиллагаа орно.

81	Байшин, барилга болон цэцэрлэг, газрын гадаргыг арчлах, хамгаалах үйл ажиллагаа

	Үйлчлүүлэгчдийн нэмэлт үйлчилгээг дэмжихэд чиглэсэн үйлчилгээний гүйцэтгэх ажилтнаар хангах үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орно. Энд туслах үйл ажиллагаа эрхэлдэг үйл ажиллагааны ажиллагчдаар аж ахуйн нэгжүүдийг хангаж, үйлчлүүлэгчдийн үндсэн бизнес, үйл ажиллагаанд оролцохгүй, хариуцлага хүлээхгүй болно.
	Энэ дэд салбарт бүх төрлийн барилга байшингийн гадаад, дотоод цэвэрлэгээний ажил, вагон, автобус, онгоц зэргийн цэвэрлэгээ, цистернийн дотор цэвэрлэгээ, байшин, барилга, усан онгоц, вагон зэргийн халдвартгүйжүүлэх, устгал хийх үйл ажиллагаа, савны цэвэрлэгээ , гудамжны цэвэрлэгээ, цас, мөс арилгах үйл ажиллагаа, газрын гадаргууг арчлах, засвар үйлчилгээ, явган хүний зам, хамгаалалтын хана, усан онгоцны тавцан, хайшаа, хайс, цөөрөм, усан сан болон түүнтэй төстэй байгууламж зэрэг газрын гадаргууны төлөвлөлт болон барилгын (тухайлбал, суурилуулах) дизайн зохиох үйл ажиллагаа багтана.

811	Байгууллагын үйл ажиллагаанд туслах үйлчилгээ

	8110-г харна уу.

8110	Байгууллагын үйл ажиллагаанд туслах үйлчилгээ

	Хэрэглэгчийн шаардлагатай нэмэлт үйлчилгээг хангах туслах үйл ажиллагаа энэ ангид орно.
	Ерөнхий дотоод цэвэрлэгээ, засвар үйлчилгээ, хаягдал хог авах, харуул, аюулгүй байдал, шуудангийн үйлчилгээ, хүлээн авах үйлчилгээ, угаалгын газар, түүний холбогдолтой үйлчилгээ зэрэг үйл ажиллагааны хосолсон нэмэлт үйлчилгээгээр хангах үйл ажиллагааны нэгж энд багтана. Тэд энэ нэмэлт үйлчилгээг хангах ажилчдын үйл ажиллагааг явуулах боловч үндсэн бизнес, үйл ажиллагаанд оролцохгүй ба хариуцлага хүлээхгүй.

	Дээрх нэмэлт үйлчилгээний зөвхөн нэгийг нь эрхлэн явуулах (өөрөөр хэлбэл, ерөнхий дотоод цэвэрлэгээ) үйл ажиллагаа, үзүүлж буй үйлчилгээнээс хамааран тохирох ангид, зочид буудлын, рестораны, уурхайн эсвэл эмнэлгийн зэрэг үйлчлэгчдийн аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны нэг хэсгийг нь явуулдаг үйлчилгээний ажилтан болон тэдгээрийн менежментийн үйл ажиллагаа нь үйлчилгээний дэд салбарын тохирох ангид, хэрэглэгчдийн компьютерын систем болон/эсвэл мэдээлэл боловсруулах үйл ажиллагаа, сайтын зохион байгуулалтаар хангах үйл ажиллагаа 6202-т, гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр хийгдэх засварлах үйл ажиллагаа 8423-т орно.

812	Цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа

	Бүх төрлийн байшин, барилгын дотоод цэвэрлэгээ, барилга, барилгын гадаад цэвэрлэгээ, байшин барилгын тусгайлсан цэвэрлэгээ эсвэл төрөлжсөн бусад цэвэрлэх үйл ажиллагаа, үйлдвэрийн машин тоног, төхөөрөмжийн цэвэрлэгээ, замын болон далайн цистернийн дотор цэвэрлэгээ, байшин, барилга, үйлдвэрийн машин тоног төхөөрөмжийг халдваргүйжүүлэх, устгал хийх үйл ажиллагаа, сав цэвэрлэх үйл ажиллагаа, гудамжны цэвэрлэгээ болон цас, мөс цэвэрлэх үйл ажиллагаа энэ бүлэгт багтана.

	Байшин, барилгын гаднах хөдөө аж ахуйн хортон шавьжны хяналт, уурын машинаар цэвэрлэх, элс зайлуулах болон түүнтэй төстэй үйл ажиллагаа (барилга угсралт 4390-д), хивс, хивсэнцэрийг шампуниар цэвэрлэх, хөшиг цэвэрлэх (Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 9601-д) үйл ажиллагаа энэ бүлэгт орохгүй. Шинээр баригдсан барилгын цэвэрлэгээний ажил мөн энд орохгүй (барилга угсралт 4330-д).

8121	Байшин, барилгын дотор цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа

	Бүх төрлийн байшин, барилгын ерөнхий (тусгайлсан бус) цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа энэ ангид орно. Үүнд албан газар; үйлдвэр; дэлгүүр; институт, сургууль, соёлын байгууллагууд; бизнесийн болон мэргэжлийн бусад байгууллага, орон сууц

	Эдгээр үйл ажиллагаа нь ихэвчлэн дотор цэвэрлэгээг багтаах боловч цонх эсвэл зам, суваг зэрэг гадна талын цэвэрлэгээг оруулж болно.

	Яндан, камин зуухны цэвэрлэгээ, задгай зуух, тулганы, цахилгаан зуухны, пийшин, хог шатаах зуух, цогцос шатаах зуух, бойлор, агааржуулалтын хоолой, суваг, машины яндангийн цэвэрлэгээ 8129-т орно.

8129	Байшин, барилга, үйлдвэрийн газрын гадна цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- албан газар, үйлдвэр, дэлгүүр, сургууль, бизнесийн болон мэргэжлийн бусад байгууллага, олон өрөөтэй орон сууцны барилгыг оруулаад бүх төрлийн байшин, барилгын гаднах цэвэрлэгээний ажил
	- цонхны цэвэрлэгээ, яндан, камин зуухны цэвэрлэгээ, задгай зуух, тулганы, цахилгаан зуухны, пийшин, хог шатаах зуух, цогцос шатаах зуух, бойлор, агааржуулалтын хоолой, суваг, машины яндангийн цэвэрлэгээ зэрэг тусгай цэвэрлэх үйл ажиллагаа
	- бассейны цэвэрлэгээ, засвар үйлчилгээ
	- үйлдвэрийн машин төхөөрөмжийн цэвэрлэгээ
	- вагон, автобус, онгоцны цэвэрлэгээ
	- замын болон усан сангийн доторх цэвэрлэгээ
	- халдвартгүйжүүлэх, устгал хийх үйл ажиллагаа
	- гудамжны цэвэрлэгээ, цас, мөс арилгах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуйн хортон шавьжны хяналтын үйл ажиллагаа (0161-т),
	- автомашины цэвэрлэгээ, машин угаах үйлчилгээ (4520-т),
	- бохир усны хоолой, бохир усны сувгийн цэвэрлэгээ (3700-т орно).

813	Газар хамгаалах, арчлах үйлчилгээ

	8130-г харна уу.

8130	Газар хамгаалах, арчлах үйлчилгээ

	Энэ ангид ургамал суулгах, арчлах, үйлчилгээний ажил орно:
	- цэцэрлэг, цэцэгт хүрээлэнгийн: хувийн, нийтийн байшингийн; олон нийтийн болон нийтийн бус байшин, барилга (сургууль, эмнэлэг, захиргааны барилга, сүмийн барилга гэх мэт); хотын зүлэгжилт (цэцэрлэг, ногоон бүс, төмөр зам, усан зам, боомт); үйлдвэрийн болон худалдааны байшин, барилга
	- хүлэмж: байшин, барилга (дээврийн цэцэрлэг, байшингийн нүүрний ногоон байгууламж, тасалгаан цэцэрлэг); спортын талбай, тоглоомын талбай болон амралт, зугаалгын бусад цэцэрлэг (спортын зориулалттай талбай, тоглоомын талбай, наранд шарлагын газрын зүлэг, гольфын хичээлийн); тогтмол болон урсгал ус (бассейн, солигдмол нойтон бүс, талбай, усан сан, усанд сэлэх газар, нүх, суваг, шуудуу, усан сэлэлтийн дугуйлан, ургамал услалтын систем)
	- дуу чимээ, салхи, хөрсний эвдрэл зэргээс хамгаалах зориулалттай ургамлыг тариалах

	Энэ ангид жижиг нэмэлт дизайн болон барилгын үйлчилгээний үйл ажиллагаа, хүрээлэн буй орчны тэнцвэрт байдлыг хадгалахын тулд газрыг арчилах мөн багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ургамал, модыг худалдах зорилгоор ургуулах үйлдвэрлэл явуулах (дэд салбар 01, 02-т),
	- мод арчилгаа (ойн мод арчилгаанаас бусад) (0130-т),
	- хөдөө аж ахуйн эдэлбэр газрыг ашиглалтанд байлгах арчилгаа, үйлчилгээ (0161-т),
	- газрын гадаргыг арчлах зорилгоор барилгын үйл ажиллаа явуулах (салбар F-т),
	- газар зохион байгуулалт, зураг төслийн үйл ажиллагаа (7110-т орно).

82	Албан байгууллагын удирдлагын болон туслах үйл ажиллагаа, бизнесийн бусад туслах үйл ажиллагаа

	Гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр хийгдэж байгаа албан байгууллагыг удирдах өдөр тутмын үйлчилгээгээр хангах үйл ажиллагаа болон бизнесийн өдөр тутмын туслах үйл ажиллагааг энэ дэд салбарт оруулна.
	Энэ дэд салбарт бизнесийн үйл ажиллагааг дэмжсэн дээрх бүлэгт ороогүй бүх туслах үйлчилгээний үйл ажиллагааг мөн багтана.

	Энэ дэд салбарт бизнесийн үндсэн үйл ажиллагааг явуулах ажилтны үйл ажиллагаа орохгүй.

821	Албан газрын удирдлагын болон туслах үйл ажиллагаа

	Гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр бусдад хийх санхүүгийн төлөвлөлт, данс тооцоо хийх, бүртгэлийг хадгалах, ажилтныг хуваарилах болон бусад зохион байгуулалтын арга хэмжээ энэ бүлэгт хамаарна.
	Гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр бусдад хийх туслах үйл ажиллагааг энэ бүлэгт мөн хамруулна. Энэ нь өөрсдийн бизнесийн болон байгууллагын уламжлалт хийдэг ажил, дэмжлэг үзүүлэх өдөр тутам хийгддэг туслах үйл ажиллагаа байна.
	Энд багтах нэгж нь бизнесийн үндсэн үйл ажиллагааг явуулдаг ажилтны үйл ажиллагаа эн хамаарахгүй. Тодорхой нэг үйл ажиллагааг явуулахад чиглэгдсэн тодорхой нэг үйл ажиллагааг явуулдаг нэгж байна.

8211	Албан газрын удирдлагын болон туслах үйл ажиллагаа

	Байгууллагын санхүүгийн төлөвлөлт, данс тооцоо хийх, бүртгэлийг хадгалах, ажилтныг хуваарилах асуудал, зохион байгуулалтын арга хэмжээ болон гэрээ, төлбөртэйгээр хийгдэх бусад материаллаг нөхцөлөөр хангах үйл ажиллагаа ангид орно.

	Бизнесийг бүхэлд нь бүтнээр явуулах үйл ажиллагааг ажилтнаар хангах ажлыг бизнесийн үйл ажиллагааны тохирох ангид, харин тэдгээр үйл ажиллагааг явуулахад зөвхөн тодорхой нэг ажилтнаар хангах ажлыг тодорхой нэг үйл ажиллагааны тохирох ангид тус тус орно.
	Мөн компанийн нийгмийн үүрэг хариуцлагыг хэрэгжүүлэгч үйл ажиллагаа орно.

8219	Зураг олшруулах, баримт бэлтгэх болон албан газрын үйл ажиллагааг дэмжсэн бусад тусгай үйл ажиллагаа

	Төрөл бүрийн бичиг баримтыг олшруулах үйл ажиллагаа, баримт бичиг бэлтгэх болон албан газрын үйл ажиллагааг дэмжсэн бусад тусгай туслах үйл ажиллагаа энд орно. Баримт бичгийг олшруулах, хэвлэх зэрэг богино хугацаанд хийх үйл ажиллагаа энд багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- баримт бичгийг бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- баримт бичгийг засварлах эсвэл хэвлэлийн хянагчийн үйл ажиллагаа
	- бичээч, үгэн мэдээлэл боловсруулах, эсвэл дэлгэцэнд хэвлэх
	- нарийн бичгийн даргын туслах үйлчилгээ
	- баримт бичгийг хуулан бичих болон нарийн бичгийн даргын бусад үйлчилгээ
	- захиа эсвэл бичлэгийг сэргээх
	- шуудангийн хайрцаг түрээслэх болон шуудангийн бусад, шуудангийн үйлчилгээ
	- зураг олшруулах, хувилах
	- зураг хэвлэх
	- офсет хэвлэл, хурдан хэвлэл, дижитал хэвлэл, ерөнхий хэвлэл зэрэг хэвлэлийн үйлчилгээг оруулахгүйгээр бусад баримт бичгийг олшруулах үйл ажиллагаа
	- шуудангийн үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- баримт бичгийг хэвлэх үйл ажиллагаа (офсет хэвлэл, хурдан хэвлэл гэх мэт) (1811-т),
	- шүүхийн тайлан зэрэг мэргэжсэн хурдан бичигчийн үйлчилгээ (8299-т),
	- нийтийн таталган бичигчийн үйлчилгээ (8299-т орно).

822	Утасны дуудлагын төвийн үйлчилгээ

	8220-г харна уу.

8220	Утасны дуудлагын төвийн үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гаднаас дуудлага авах дуудлагын төвийн үйлчилгээ, үйлчлүүлэгчийн асуусан лавлагааг операторын тусламжтайгаар бэлтгэх, автомат хариултыг түгээх, компьютерын телефон системийн бүрдүүлэлт, интерактив дууны хариултын систем эсвэл түүнтэй төстэй хүлээн авалтын арга, бүтээгдэхүүний мэдээллээр хангах, үйлчлүүлэгчдийн хүсэлтээр тусламж үзүүлэх эсвэл үйлчлүүлэгчдийн гомдлыг хаягаар авах үйлчилгээ
	- бараа, үйлчилгээг зах зээлд гаргах, зах зээлийн судалгаа, олон нийтийн санал асуулга авах болон хэрэглэгч рүү чиглэсэн түүнтэй төстэй үйлчилгээ

823	Хурал, цуглаан болон худалдааны үзүүлбэр зохион байгуулах үйл ажиллагаа

	8230-г харна уу.

8230	Хурал, цуглаан болон худалдааны үзүүлбэр зохион байгуулах үйл ажиллагаа

	Бизнесийн болон худалдааны үзүүлбэр, хурал, цуглаан, бага хурал болон уулзалт зэрэг арга хэмжээний зохион байгуулалтын үйл ажиллагаа энд орно. Эдгээр арга хэмжээ зохион байгуулагдаж байгаа газрын менежментээр үйл ажиллагаагаар хангасан, хангаагүйгээс үл хамааран тоног төхөөрөмжийг ажиллуулах ажилтнаар хангах үйл ажиллагаа багтана.

829	Дээрх бүлэгт ороогүй бизнесийн туслах үйл ажиллагаа

	Өр цуглуулах агентлаг, зээлийн товчооны үйл ажиллагаа болон дээрх бүлэгт ороогүй бизнесийн үйл ажиллагааг явуулахад туслах бүх үйл ажиллагаа энэ бүлэгт багтана.

8291	Өр барагдуулах алба, зээлийн товчооны үйл ажиллагаа

	Данс эсвэл өр барагдуулах үйлчилгээ зэрэг үйлчлэгчдийн нэхэмжлэл, төлбөрийн шилжүүлэг цуглуулах үйл ажиллагаа энэ ангид орно.
	Зээл, хувь хүмүүсийн ажил эрхлэлтийн тухай түүх, бизнесийн зээлийн түүх болон санхүүгийн байгууллага, үүргийн худалдаачин болон бусад үйлчлүүлэгчдэд худалдааны зээл авах сонирхолтой иргэд, бизнес эрхлэгчдийн талаар мэдээлэл цуглуулах үйлчилгээ мөн энэ ангид орно.

8292	Савлах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр хийгдэж байгаа савлах үйл ажиллагаа
	- ундаа болон хоолыг оруулан шингэн зүйлсийг савлах үйл ажиллагаа
	- хатуу зүйлсийн савлагаа (мөнгөн цаасаар бүрхсэн гэх мэт)
	- эмийн бэлдмэлийн аюулгүй савлагаа
	- шошго, марк наах, тамгалах
	- илгээмж боох, бэлэг боох

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зөөлөн ундаа, рашаан ус үйлдвэрлэл (1104-т),
	- тээврийн үйл ажиллагаанд дагалдах савлах үйл ажиллагаа (5229-т орно).

8299	Дээрх ангид ороогүй бизнесийн бусад туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах туслах үйл ажиллагаа орно:
	- шүүхийн шууд үйл ажиллагааны үг бүрчилсэн болон таталган/хурдан бичлэг хийх, бичлэг хийсэн материалыг галиглах, тухайлбал: шүүхийн тайлан эсвэл таталсан бичлэгийн үйлчилгээ; нийтийн таталган (хурдан) бичих үйлчилгээ
	- хурал, уулзалт, бага хурлын телевизийн шууд нэвтрүүлэг
	- хаягийн баар кодын үйлчилгээ
	- хэвлэлийн баар кодын үйлчилгээ
	- гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр хийгдэх фонд, сангийн байгууллагын үйлчилгээ
	- шууданг ангилах үйлчилгээ
	- хөрөнгийн дахин эзэмших асуудлын үйлчилгээ
	- автомашины зогсоолын автоматын мөнгө цуглуулах үйлчилгээ
	- биеэ даасан дуудлагат худалдаа/аукцион-ны үйлчилгээ
	- програмын зохион байгуулалт
	- дээрх тусгагдаагүй бизнесийг ихэнхдээ дэмжсэн туслах бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бичиг баримтыг галиглах үйлчилгээ (8219-т),
	- кино, хальсыг гарчиглах, нэрлэх үйлчилгээ (5912-т орно).

O	ТӨРИЙН УДИРДЛАГА БА БАТЛАН ХАМГААЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА, АЛБАН ЖУРМЫН НИЙГМИЙН ХАМГААЛАЛ

	Энэ салбарт төрийн удирдлагын үйл ажиллагаа орно. Yүнд хуулийн тайлбар, тогтоол ба тэдгээрийн зохицуулалт, тэдгээр дээр суурилсан үйл ажиллагаануудын удирдлага, хууль тогтоох үйл ажиллагаа, татвар, улсын батлан хамгаалах, нийгмийн хэв журам, аюулгүй байдлын үйл ажиллагаа, цагаачлалын үйлчилгээ, гадаад харилцааны үйл ажиллагаа ба засгийн газрын хөтөлбөрүүдийн удирдлагын үйл ажиллагаа зэрэг орно. Мөн энэ салбарт албан журмын нийгмийн хамгааллын үйл ажиллагаа багтана.

	Үйл ажиллагаа нь ЭЗБТҮАСА-ын өөр ангид ангилагдаж байгаа бол улсын байгууллагаар гүйцэтгэж байсан ч энэ салбарт ангилагдахгүй. Тухайлбал, сургуулийн системийн удирдлага /зохицуулалт, хяналт, сургалтын төлөвлөлт гэх мэт/ энэ салбарт хамаарах боловч багшлах үйл ажиллагаа бол P салбарт, засан хүмүүжүүлэх эсвэл батлан хамгаалах газрын эмнэлэг, эрүүл мэндийн үйлчилгээ нь дэд салбар Q-д орно. Yүнтэй адил энэ салбарт багтаж буй зарим үйл ажиллагаа засгийн газрын бус байгууллагуудаар хэрэгждэг байж болно.

84	Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал

	Салбар О-г харна уу.

841	Төрийн удирдлага болон орон нутгийн эдийн засаг, нийгмийн бодлогын үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт ерөнхий удирдлага /засгийн газрын бүх түвшний гүйцэтгэх, хууль тогтоох, санхүүгийн удирдлага гэх мэт/, нийгмийн болон эдийн засгийн удирдлагын үйл ажиллагаа орно.

8411	Төрийн удирдлагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- улс, бүс, орон нутгийн гүйцэтгэх ба хууль тогтоох засаглал
	- санхүүгийн үйл ажиллагааны удирдлага ба хяналт: татварын тогтолцооны үйл ажиллагаа; бараа үйлчилгээний татвар, хураамжийн цуглуулах ба зөрчлийн торгууль; гаалийн удирдлага
	- төсвийн хэрэгжилт болон улсын сан, улсын өрийн удирдлага: мөнгө хуримтлуулах болон өсгөх, хуваарилалтанд хяналт тавих
	- бүс нутгийн хөгжлийн бодлого (иргэний) ба холбогдох сангуудын нэгдсэн удирдлага
	- Cтатистикийн үйлчилгээ ба эдийн засаг нийгмийн төлөвлөлтийн үйл ажиллагаа ба удирдлага

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- төрийн удирдлагын байгууллагын эзэмшлийн болон түрээсийн байшин, барилгын үйл ажиллагаа (6810, 6820-т),
	- хувь хүний сайн сайхан байдлыг дээшлүүлэхэд чиглэсэн бүс нутгийн хөгжлийн бодлого болон хамаарагдах сангуудын удирдлага (8412-т),
	- эдийн засгийн үйл явц ба өрсөлдөөнийг сайжруулахад чиглэсэн бүс нутгийн хөгжлийн бодлогын удирдлага (8413-т),
	- бүс нутгийн хөгжлийн бодлоготой холбоотой батлан хамгаалахын удирдлага ба холбогдох сангуудын үйл ажиллагаа (8422-т),
	- төрийн удирдлагын байгууллагын архивын үйл ажиллагаа (9101-т орно).

8412	Нийгмийн хамгааллаас бусад эрүүл мэнд, боловсрол, соёл урлагийн үйлчилгээ болон нийгмийн бусад үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хүний сайн сайхан байдлыг дээшлүүлэх зорилготой төрийн ба олон нийтийн байгууллагын хөтөлбөр, тухайлбал, эрүүл мэнд; боловсрол; соёл урлаг; спорт; амралт; байгаль орчин; орон сууц; нийгмийн үйлчилгээ
	- дээр дурдсан үйлчилгээний болон бүс нутгийн бодлогын төрийн удирдлага
	- амралт, соёлын үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх
	- уран сайханч, жүжигчдэд зориулсан төрийн тусламж
	- зөөврийн ундны ус хангамжийн хөтөлбөрийн удирдлага
	- хог хаягдлыг цэвэрлэх, устгах үйл ажиллагааны удирдлага
	- байгаль орчныг хамгаалах хөтөлбөрийн удирдлага
	- орон сууцны хөтөлбөрийн удирдлага

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- урсгал ус, хаягдлыг цэвэрлэх ба нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа (дэд салбар 37, 38, 39-т),
	- албан журмын нийгмийн хамгааллын үйл ажиллагаа (8430-т),
	- боловсролын үйл ажиллагаа (дэд салбар 85-т),
	- хүний эрүүл мэндтэй холбоотой үйл ажиллагаа (дэд салбар 86-т),
	- номын сан болон улсын архивын үйл ажиллагаа (9101-т),
	- музей болон бусад соёлын байгууллагын үйл ажиллагаа (9102-т),
	- спорт болон бусад амралт, наадамын үйл ажиллагаа (дэд салбар 93-т орно).

8413	Бизнесийг үр ашигтай эрхлэн явуулахад дэмжлэг үзүүлэх, удирдан зохицуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- татаасын хуваарилалтыг оруулан эдийн засгийн төрөл бүрийн салбарт үзүүлэх төрийн удирдлага ба зохицуулалтын үйл ажиллагаа: хөдөө аж ахуй; газар ашиглалт; эрчим хүч ба ашигт малтмалын олборлолт; дэд бүтэц; тээвэр; холбоо; зочид буудал ба жуулчлал; бөөний ба жижиглэнгийн худалдаа
	- эдийн засгийн үйл ажиллагааг сайжруулахад чиглэгдсэн бүс нутгийн бодлого ба холбогдох сангийн удирдлага
	- хөдөлмөрийн үйл ажиллагааны ерөнхий удирдлага
	- бүс нутгийн хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх, ажилгүйдлийг бууруулах

	Энэ ангид судалгаа, шинжилгээ, туршилтыг хөгжүүлэх үйл ажиллагаа орохгүй, харин дэд салбар 72-т орно.

842	Нийгэмд үзүүлэх үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт гадаад харилцаа, батлан хамгаалах, нийгмийн хэв журам, аюулгүй байдлыг хамгаалах үйл ажиллагаа орно.

8421	Гадаад харилцааны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гадаад хэргийн яам, гадаадад суугаа элчин, дипломат, консулын төлөөлөгчийн газар болон олон улсын байгууллагын үйл ажиллагаа, удирдлага
	- хилийн чанадад мэдээлэл сурталчилгаагаар хангах, соёлын үйлчилгээ үзүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагаа ба удирдлага
	- олон улсын байгууллагаар дамжуулсан, дамжуулаагүй гадаад оронд үзүүлсэн тусламж
	- гадаад оронд үзүүлсэн цэргийн тусламжийн үйл ажиллагаа
	- гадаад худалдаа, олон улсын санхүү болон гадаад техникийн үйл ажиллагааны удирдлага, зохион байгуулалт

	Энэ ангид олон улсын зөрчилдөөн болон гамшгаас дүрвэгсэдэд үзүүлэх үйлчилгээ орохгүй, харин 8890-т орно.


8422	Батлан хамгаалах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- газар, усан зам, агаар болон сансрын цэргийн хүчин гэх мэт батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, хяналт, удирдлага: усан зам, агаарын хүчин болон байлдааны хүчин; инженер, тээвэр, холбоо, тагнуул, материал болон байлдааны бусад бие бүрэлдэхүүн, цэргийн удирдлага; батлан хамгаалах газрын нөөц болон туслах хүчин; цэргийн хангамж, багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, байгууламж, хангалт; цэргийн/байлдааны талбар дахь эрүүл мэндийн үйл ажиллагаа
	- иргэний хамгааллын үйл ажиллагаа, түүний удирдлага
	- онцгой үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг боловсруулах, иргэний хамгааллын байгууллагууд болон иргэдийн хээрийн сургуулийг дэмжих үйл ажиллагаа
	- бүс нутгийн бодлоготой холбоотой батлан хамгаалах удирдлага ба холбогдох сангийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- туршилт, судалгаа, шинжилгээний үйл ажиллагаа (дэд салбар 77-т),
	- гадны улс орнуудад үзүүлэх цэргийн тусламжийн үйл ажиллагаа (8421-т),
	- цэргийн шүүхийн үйл ажиллагаа (8423-т),
	- тайван цаг үеийн гэнэтийн гамшигт дотоодын нөөцөөр хангах үйл ажиллагаа (8423-т),
	- цэргийн сургууль, академи, коллежийн үйл ажиллагаа (8530-т),
	- цэргийн эмнэлэгийн үйл ажиллагаа (8610-т орно).

8423	Нийгмийн хэв журам, аюулгүй байдлын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- байнгын болон туслах цагдаагийн хүчин, хил, боомт, эргийн хамгаалалт болон замын хөдөлгөөний зохицуулалт, гадаадын иргэдийн бүртгэл, баривчлах, хорих үйл ажиллагааны бүртгэлийн үйл ажиллагаа
	- гал түймэртэй тэмцэх ба урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа: гал түймэртэй тэмцэх болон урьдчилан сэргийлэх байнга болон нэмэлт бригад, хүн ба амьтдыг аврах, үер, замын осол, гамшигт нэрвэгдсэн иргэдэд туслах үйл ажиллагаа, түүний удирдлага
	- иргэний болон эрүүгийн шүүх, цэргийн шүүх, төрийн өмнөөс хуулийн зөвлөмж ба мэдэгдэл хийх зэрэг үйл ажиллагааг агуулсан шүүхийн системийн үйл ажиллагаа ба удирдлага
	- шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх алба болон хуулийг тайлбарлах үйл ажиллагаа
	- иргэдийн үйл ажиллагааны арбитрын үйл ажиллагаа
	- прокурорын үйл ажиллагаа
	- гэрээгээр эсвэл төлбөртэйгээр гүйцэтгэж байгаа засгийн газрын, хувийн байгууллагын гүйцэтгүүлж буй засан хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа ба удирдлага
	- гамшгийн үед үзүүлэх туслалж
	- улсын бүртгэлийн үйл ажиллагаа /иргэний, эд хөрөнгийн, хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн үйл ажиллагаа/

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ойн түймрээс хамгаалах болон ойн түймэртэй тэмцэх үйл ажиллагаа (0240-т),
	- газрын тос ба хийн талбар дахь түймэртэй тэмцэх үйл ажиллагаа (0910-т),
	- нисэх онгоцны буудал дахь мэргэжлийн бус нэгжүүдээр гүйцэтгүүлж буй гал хамгаалах, галын аюулаас урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа (5223-т),
	- иргэний, эрүүгийн ба бусад тохиолдлын талаар зөвлөгөө, танилцуулга хийх (6910-т),
	- цагдаагийн лабораторийн үйл ажиллагаа (7120-т),
	- цэргийн зэвсэгт хүчний үйл ажиллагаа, түүний удирдлага (8422-т),
	- засан хүмүүжүүлэх сургуулийн үйл ажиллагаа (дэд салбар 85-т),
	- хорих ангийн эмнэлэгийн үйл ажиллагаа (8610-т орно).
843	Нийгмийн зайлшгүй хамгааллын үйл ажиллагаа

	8430-г харна уу.

8430	Нийгмийн зайлшгүй хамгааллын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй нийгмийн хамгааллын хөтөлбөрүүдийг удирдах ба санхүүжүүлэх үйл ажиллагаа орно. Үүнд өвчний, үйлдвэрлэлийн ослын болон ажилгүйдлийн даатгал; өндөр насны тэтгэвэр; жирэмсний болон амаржсаны, хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны, тэжээгчээ алдсаны зэрэг тэтгэмжийн хөтөлбөрүүдийн үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нийгмийн хамгааллын сайн дурын үйл ажиллагаа (6530-т),
	- орон байрны хангамжгүй халамжийн үйлчилгээ, нийгмийн ажил (8810, 8890-т орно).

P	БОЛОВСРОЛ

	Энэ салбарт албан сургалтын өдөр, орой, эчнээ, экстернат хэлбэрээр болон албан бус боловсрол (бие даан суралцах, зайн, радио, теле, онлайн, дүйцсэн, сургалт хөтөлбөр гэх мэт)-оор дамжуулан хүүхэд, насанд хүрэгчдэд боловсрол эзэмшүүлэх, мэргэшлээ дээшлүүлэх сургалтын үйл ажиллагаа орно. Сургалт эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй өмчийн бүх хэлбэрийн байгууллагууд хамрагдана.
	Анхан шатны боловсролын түвшинд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд тусгай боловсрол олгох сургалт орох бөгөөд, Боловсролын олон улсын стандарт ангилал (ISCED) - 1997-д тодорхойлсон түвшингээр ангилна. Мөн энэ салбарт төрийн ба хувийн өмчийн сургуулийн боловсрол олгох үйл ажиллагааг хамруулна.

	Түүнчлэн биеийн тамир, спорт, чөлөөт цагийн үйл ажиллагааны /тухайлбал, гольф, хөзөр/ мэдлэг олгох, анхан шатны зөвлөгөө өгөх сургалтыг дэмжих үйл ажиллагаа багтана.

85	Боловсрол

	Салбар Р-г харна уу.

851	Сургуулийн өмнөх болон бага боловсрол олгох үйл ажиллагаа

	8510-г харна уу.

8510	Сургуулийн өмнөх болон бага боловсрол олгох үйл ажиллагаа

	Энэ ангийн үйл ажиллагаа нь хүүхдэд бие бялдрын хувьд эрүүл чийрэг, хэл яриа, хараа, сонсгол хэвийн, үндсэн хөдөлгөөнийг зөв гүйцэтгэдэг, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн анхны хэвшилтэй болгох, сэтгэн бодох чадварыг хөгжүүлэх, хүмүүнлэг ёс, байгалийн юмс, үзэгдлийн талаар анхдагч ойлголт эзэмшүүлэх, хүрээлэн байгаа орчин, эд юмс, үйл явдлыг дүрслэн зурах, урлан бүтээх, дуулах, хөгжимдөх, бүжиглэх эвсэлтэй болгох зэрэг мэдлэг, чадвар, дадал эзэмшүүлж, хүмүүжүүлэхэд чиглэгдэнэ. Түүнчлэн эх хэлээрээ зөв ярьж, бодол санаагаа ойлгомжтой илэрхийлэх, уншиж, бичиж сургах, тоо бодох, түүнийг амьдрал ахуйдаа хэрэглэж сурах, хүрээлэн байгаа орчны үзэгдэл, юмсын талаар зохих шатны мэдлэг эзэмших, гоо зүй, хүмүүнлэг, үндэсний дэвшилт ёс заншил, соёлын өв уламжлал, эрүүл ахуйн зохих шатны мэдлэг, чадвар эзэмшүүлэх зэрэг үйл ажиллагаа багтана.
	Бага боловсрол олгох сургалтын үйл ажиллагаа нь бага боловсролын стандартыг хангаж, бага насны хүүхдийн нас, бие, сэтгэхүйн онцлог, танин мэдэхүйн хөгжилд нийцсэн, тэдний эрүүл мэндийг хамгаалж, хөгжих суурь үндсийг зөв тавихад чиглэсэн байна.
	Мөн эх хэл болон гадаад хэл, математик, мэдээлэл зүй, шинжлэх ухаан, эрх зүйн зохих шатны мэдлэг эзэмших, өөрийн авьяас, чадварт тулгуурлан бие даан амьдрахад шаардлагатай чадвар, дадал зэмшүүлэх, эрүүл аж төрөх ёс, гэр бүлийн амьдралын анхан шатны ойлголт, соёлын төсөөлөл эзэмшүүлэх, бие даан бүтээлчээр суралцах арга барил төлөвшүүлэх зэрэг боловсролын үйл ажиллагаа энэ ангид хамаарна. Эдгээр боловсрол олгох үйл ажиллагаа ерөнхийдөө хүүхдэд хамааралтай боловч бичиг үсэг тайлагдалтын хөтөлбөр нь сургуулийн тогтолцооны гадна эсвэл түүний хүрээнд явагддаг анхан шатны боловсрол олгох хөтөлбөрийн дагуу насанд хүрэгчдэд заагддаг бол хамрагдаж болно. Тусгай боловсрол эзэмших шаардлагатай хүүхдүүдэд олгож байгаа ижил түвшний сургалтын хөтөлбөр мөн орно. Боловсрол олгох сургалтыг анги, танхим, радио, телевизээр дамжуулах, интернэт, зайн сургалт эсвэл мэдээллийн хэрэгсэл ашиглан хийж болно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- сургуулийн өмнөх боловсрол олгох үйл ажиллагаа
	- бага боловсрол олгох үйл ажиллагаа
	- гоо зүйн болон технологийн талаар суурь мэдлэг олгох үйл ажиллагаа
	- хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд тусгай боловсрол олгох үйл ажиллагаа
	- насанд хүрэгчдийн бичиг үсэг тайлагдалтын хөтөлбөр

	Бүлэг 854-д тодорхойлогдсон насанд хүрэгчдийн боловсролын үйл ажиллагаа энд орохгүй. Хүүхэд асрахтай холбоотой үйл ажиллагаа 8890-т орно.

8510.1	Сургуулийн өмнөх боловсрол олгох үйл ажиллагаа

8510.2	Бага боловсрол олгох үйл ажиллагаа

852	Дунд боловсрол олгох үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт ерөнхий боловсролын суурь болон бүрэн дунд боловсрол олгох, техник, мэргэжлийн дунд боловсрол олгох үйл ажиллагаа хамаарна.

8521	Суурь болон бүрэн дунд боловсрол олгох үйл ажиллагаа

	Энэ ангийн үйл ажиллагаанд урт хугацааны сургалт болон хүний хөгжлийн үндэс болох цаашид суралцах, боловсрол эзэмших чадвартай болгох зэрэг үйл ажиллагаа орно. Энэ ангид эх хэлээрээ утга төгөлдөр найруулж бичих, ярих чадвар, гадаад хэлний зохих мэдлэг эзэмших, байгаль, нийгэм, хүмүүнлэг, математик, мэдээлэл зүйн шинжлэх ухааны үндсийг эзэмших, мэргэжлийн чиг баримжаа олгож, бие даан амьдарч, хөдөлмөрлөх, үргэлжүүлэн суралцахад бэлтгэх, бие бялдраа хөгжүүлж, эрүүл аж төрөх ёсыг сахих, гэр бүлийн болон амьдрал ахуйгаа хөтлөх арга барилд сургах, эх оронч, хууль ёсыг дээдлэх үзэл төлөвшүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагаа багтана. Ийм сургалтын байгууллага нарийвчилсан сэдэвт хичээл заах бөгөөд өндөр ур чадвартай багш нараар ханган, тэдний мэргэшсэн сэдвээр тодорхой хичээл заана. Энэхүү боловсрол олгох сургалтыг анги танхимд эсвэл радио, телевизээр дамжуулах, интернэт эсвэл зайн сургалт орсон бусад мэдээллийн хэрэгсэл ашиглаж явуулж болно.
	Суурь боловсрол олгох сургалтын үйл ажиллагаа нь суурь боловсролын стандартыг хэрэгжүүлэх зорилгоор бага насны хүүхдийн нас, бие, сэтгэхүйн онцлог, танин мэдэхүйн хөгжилд нийцсэн, тэдэнд шинжлэх ухаанч үзэл хандлага, итгэл үнэмшил төлөвшихийн суурь үндсийг олгоход чиглэсэн байна.
	Бүрэн дунд боловсрол олгох үйл ажиллагаа нь бүрэн дунд боловсролын стандартыг хэрэгжүүлэх, сурагчдыг ирээдүйн ажил, мэргэжилд нь бэлтгэх, мэргэжлийн чиг баримжаа олгох зорилгоор тэдний сонголтыг харгалзсан байна.
	Энэ түвшний мэргэжлийн хичээлийн сэдэв нь суурь боловсрол эзэмшсэн боловсролын туршлагад суурилна. Хөтөлбөрүүд нь оюутнуудыг техникийн болон мэргэжлийн боловсрол эзэмших, эсвэл дээд боловсрол эзэмших сургуульд орох эсэхийг шийдвэрлэхэд чиглэнэ.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- суурь боловсрол олгох үйл ажиллагаа
	- бүрэн дунд боловсрол олгох үйл ажиллагаа
	- ерөнхий боловсролын сургалтын дунд боловсролын эхний шат нь сургуульд хамрагдах хугацаанаас их эсвэл бага хэмжээтэй байж болно.
	- ерөнхий боловсролын сургалтын дунд боловсролын хоёр дахь шат нь их, дээд сургуульд элсэхэд чиглэгдсэн сургалт байна.

	Мөн энэ ангид хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд олгох тусгай боловсрол орно.

	Бүлэг 854-д тодорхойлогдсон насанд хүрэгчдийн боловсрол энэ ангид орохгүй.
8521.1	Суурь боловсрол олгох үйл ажиллагаа


8521.2	Бүрэн дунд боловсрол олгох үйл ажиллагаа


8522	Техник, мэргэжлийн дунд боловсрол олгох үйл ажиллагаа

	Энэ ангийн сургалтад нарийн мэргэжил рүү илүү анхаарал хандуулах ба одоогийн эрхэлж байгаа болон ирээдүйд эрхлэх ажилтай нь холбоотой онолын ба практикийн мэдлэг олгоход ихэвчлэн чиглэгдсэн мэргэжлийн боловсрол олгох болон мэргэшүүлэх сургалт хамрагдана. Энэ хөтөлбөрийн зорилго нь энгийн ажил мэргэжлээс эхлэн нарийн онцлогтой ажил мэргэжлийг хүртэл агуулж болно. Мэргэжлийн боловсрол нь суралцагчдад ажил, мэргэжлийн стандарт ангиллаар тодорхойлсон мэдлэг, чадвар, дадал эзэмшүүлэхэд чиглэгдэнэ.
	Нэгж буюу бүлэг ажилбарыг гүйцэтгэхэд шаардагдах техник технологийн анхан шатны мэдлэг, чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэгдсэн мэргэжлийн түр сургалтын үйл ажиллагаа хамрагдана.
	Боловсролын сургалтыг анги танхимд олгож болохоос гадна радио, телевиз, интернэт, зайн сургалт, мэдээллийн хэрэгслийг ашиглан явуулж болно.

	Энэ ангид 853-д тодорхойлогдсон боловсролоос дээд түвшний техникийн болон мэргэжлийн боловсрол олгох сургалт орно.

	Мөн энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- аялал жуулчлалын хөтчийн дамжаа
	- тогооч, зочид буудал, зоогийн газрын ажилтны дамжаа
	- хөгжлийн бэрхшээлтэй суралцагчдын тусгай сургалт
	- үсчин, гоо сайхны сургууль
	- компьютерын засвар үйлчилгээний сургалт
	- жолооны мэргэжил олгох сургалт /ачааны машин, автобус, суудлын галт тэрэгний жолооч гэх мэт/

	Бүлэг 854-д тодорхойлогдсон насанд хүрэгчдийн боловсролын үйл ажиллагаа энд орохгүй.
	- бүрэн дундын дараах болон их, дээд сургуулийн түвшний техникийн болон мэргэжлийн сургалт 8530-т,
	- чөлөөт цаг, сонирхол, өөрийгөө хөгжүүлэхтэй холбоотой зааварчилгааны дамжаа 8542-т,
	- жолоочийн мэргэжил олгохоос бусад жолооны сургалт 8549-т,
	- зориулалтын байраар хангагдаагүй нийгмийн ажилтныг төлөвшүүлэх мэргэжлийн сургалт 8810, 8890-т тус тус орно.

853	Дээд боловсрол олгох үйл ажиллагаа

	8530-г харна уу.

8530	Дээд боловсрол олгох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид бакалавр, түүнээс дээш дээд түвшний зэрэг олгох академик курс орно. Эдгээр түвшинд сурахад ахлах сургуулийн диплом эсвэл түүнтэй адилтгах ерөнхий боловсролыг эзэмшсэн байх шаардлагатай.
	Оюутнуудад шинжлэх ухаан, технологи, нийгэм хүмүүнлэгийн тодорхой чиглэлээр сургалт, эрдэм шинжилгээ, үйлдвэрлэл, үйлчилгээний хүрээнд мэргэжлийн өндөр түвшинд ажиллах, судалгаа шинжилгээний ажил гүйцэтгэх, бие хүн өөрийгөө нээж хөгжүүлэх мэдлэг, чадвар, дадал эзэмшүүлж, мэдлэг олгоход чиглэгдсэн дээд боловсрол олгох үйл ажиллагаа багтана. Боловсролыг янз бүрийн хэлбэрээр олгож болно. Тухайлбал, сургалтын төв, боловсролын байгууллага, ажлын байр эсвэл гэрт нь зайн сургалт, телевиз, интернэт, бусад мэдээллийн хэрэгслийг ашиглан сургалтыг явуулах боломжтой.
	- дээд боловсролын нэг, хоёр, гуравдугаар үе шат: дээд боловсролын дипломын болон түүнтэй адилтгах түвшний ерөнхий суурь сургалт; дээд боловсролын зэрэг олгох, түүнтэй адилтгах түвшний мэргэжлийн сургалт; мэргэших сургалт;
	Энэ түвшинд олон төрлийн сэдэвтэй хичээл санал болгох бөгөөд онол давамгайлсан, заримд нь дадлагын хичээл давамгайлсан байж болно.
	Боловсролыг анги танхимд олгож болохоос гадна радио, телевиз, интернэт, зайн сургалт зэргийг ашиглаж болно.

	Мөн энэ ангид дээд боловсрол олгодог урлагийн сургууль орно.

	Бүлэг 854-д тодорхойлогдсон насанд хүрэгчдийн боловсрол энэ ангид орохгүй.

854	Бусад боловсрол олгох үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт ерөнхий, тусгай мэргэжлийн болон ямар ч мэргэжлийн тодорхой хугацааны сургалт орно. Сургалтыг амаар буюу бичгээр анги танхим, радио, телевиз, интернэт, харилцааны бусад хэлбэрээр явуулж болно. 851-853-т заагдсан бага, бүрэн дунд, дээд боловсрол олгох үйл ажиллагаа орохгүй. Мөн 851-853-т тусгагдсан боловсролын үйл ажиллагаанд хамаарахгүй, хувь хүн болон бүлэг хүмүүст зориулсан биеийн тамир, гадаад хэл, урлаг, бүжиг, жүжиг, дуу, хөгжим болон бусад тусгай сургалт орно.

8541	Спорт, чөлөөт цагаа өнгөрүүлэхэд зориулсан боловсрол олгох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид зуслан болон сургуулиар дамжуулан хувь хүн болон бүлэг хүмүүст зориулан биеийн тамир, спортын зааварчилгаа өгөх сургалтууд орно. Мөн оройн болон өдрийн биеийн тамир спортын зааварчилгаа өгөх сургалт орно. Харин мэргэжил олгох их, дээд сургууль, коллежийн боловсролын хөтөлбөр орохгүй. Зааварчилгааг хувь хүнд зориулсан, бүлгээр, сургалтын байгууллага, бусад хэлбэрээр олгож болно. Энэ хэсэгт тодорхойлогдсон сургалт нь ихэвчлэн албан ёсоор зохион байгуулагдсан байна.

	Энэ ангид дараах сургалтууд орно:
	- биеийн тамир, спортын сургалт /сагсан бөмбөг, гар бөмбөг, хөл бөмбөг, крикет гэх мэт/
	- хөгжөөн дэмжих багийн сургалт
	- гимнастикийн сургалт
	- морь унах сургалт
	- усанд сэлэх сургалт
	- мэргэжлийн спортын зааварчилгаа, багш, дасгалжуулагч
	- цэргийн урлагийн сургалт
	- бие хамгаалах урлагийн сургалт
	- хөзөр тоглож сурах зааварчилгаа
	- йог дасгал хийх сургалт

	Соёлын боловсрол олгох үйл ажиуллгаа 8542-т орно.

8542	Соёлын боловсрол олгох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид урлаг, бүжиг, жүжиг, дуу, хөгжмийн боловсрол олгох үйл ажиллагаа орно. Энэ төрлийн сургалт явуулдаг нэгжийг "сургууль", "студи", "анги" гэж нэрлэж болно. Энэ үйл ажиллагаа нь албан ёсоор зохион байгуулалттай зааварчилгаа өгөх ба ихэнхдээ сонирхол, чөлөөт цаг, эсвэл өөрийгөө хөгжүүлэх зорилготой байна. Мэргэжлийн үнэмлэх, бакалавр, дипломын зэрэг олгохгүй.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- төгөлдөр хуур болон бусад хөгжмийн зэмсгийн сургалт
	- урлагийн зааварчилгаа өгөх
	- бүжиг, жүжгийн студи
	- драмын сургууль /драмын дээд боловсрол олгох сургууль хамаарахгүй/
	- уран зураг, уран баримал, уран барилга
	- жүжгийн сургууль /жүжиглэх урлагийн дээд боловсрол олгох сургууль хамаарахгүй/
	- гэрэл зураг авах дадлага /арилжааны зорилгоор бол энд орохгүй/.

8549	Боловсролын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид 851-853-д заагдсан ерөнхий боловсролын үйл ажиллагаанаас бусад ихэвчлэн насанд хүрэгчдэд олгодог зааварчилгаа, тусгай сургалт хамаарна. Энд их, дээд сургууль, коллежийн сургалт орохгүй. Сургалтыг сургалтын байгууллага эсвэл хэрэглэгчийн сургалтын танхим, ажлын байр, гэрт, радио, телевиз, интернэт, харилцааны бусад хэрэгслээр анги танхимд явуулна. Сургалтаар дээд боловсролын үнэмлэх, бакалавр, дипломын зэрэг олгохгүй.
	Энэ ангид дараах сургалтууд орно: түвшин тогтоогоогүй боловсрол; ганцаарчилсан сургалт; коллежид элсэх сургалт; нөхөн сэргээх сургалтын төвүүд; мэргэжлийн шалгалтын давтан сургалт; хэлний болон ярианы дадлагын сургалт; түргэн унших сургалт; шашны сургалтыг хамаарна.

	Мөн энэ ангид: автомашин жолоодох сургалт; нисэхийн сургалт; бие хамгаалагчийн сургалт; амьдрах ухааны сургалт; илтгэх урлагийн сургалт; компьютерын сургалт орно.

	Энд дараах сургалтууд орохгүй:
	- насанд хүрэгчдийн бичиг үсэг тайлагдалтын хөтөлбөр (8510-т),
	- бүрэн дунд боловсрол (8521-т),
	- жолоочийн мэргэжил олгох жолооны сургууль (8522-т),
	- дээд боловсрол олгох сургалт (8530-т орно).

855	Боловсролын туслах үйл ажиллагаа

	8550-г харна уу.

8550	Боловсролын туслах үйл ажиллагаа

	Энэ үйл ажиллагаанд боловсролын тогтолцоог дэмжихэд чиглэгдсэн туслах үйл ажиллагаа орно:
	- боловсролын зөвлөгөө
	- боловсролын зааварчилгаа, зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ
	- боловсролын шалгалтын үнэлгээний үйлчилгээ
	- боловсролын шалгалтын үнэлгээ
	- оюутан солилцооны хөтөлбөрийг зохион байгуулах
	- оюутан зуучлах үйл ажиллагаа

	Нийгмийн ухаан болон хүмүүнлэгийн судалгаа, туршилт хийх үйл ажиллагаа 7220-т орно.

Q	ХҮНИЙ ЭРҮҮЛ МЭНД БА НИЙГМИЙН ХАЛАМЖИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энэ салбарт эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа, тухайлбал эмнэлгийн мэргэжилтнүүд болон анагаах ухааны сургалтаар сургагдсан эмнэлгийн ажилтнуудын эрүүл мэндийг хамгаалах үйл ажиллагаа, хүн амыг асрах үйл ажиллагаа, эрүүл мэндийн үйлчилгээ болон заавал мэргэжлийн эмнэлгийн ажилтан бус нийгмийн ажилтны үйл ажиллагаа багтана.

86	Хүний эрүүл мэндийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт эрүүл мэндийн төрөлжсөн болон нарийн мэргэжлийн (мэс засал, сэтгэц, мэдрэл гэх мэт) тусламж үйлчилгээ үзүүлэх төв болон цэг салбар, нөхөн сэргээх төв, рашаан сувилал, мөн гэрээр үзүүлэх тусламж үйлчилгээ гэх мэт эрүүл мэндийн байгууллагуудын зөвлөгөө өгөх, өвчтөнийг эмчлэх, оношлох зэрэг эмнэлгийн бүх төрлийн үйлчилгээ орно. Мөн энэ дэд салбарт шүд болон эрүү, нүүрний ерөнхий, төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн үйл ажиллагаа багтана. Түүнчлэн эмнэлгийн байгууллагын нарийн мэргэжлийн эмч биш эмнэлгийн дунд мэргэжлийн, туслах ажилтнуудын хүнийг эмчлэх үйл ажиллагаа орно.

861	Эмнэлгийн үйл ажиллагаа

	8610-г харна уу.

8610	Эмнэлгийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид бүх шатны эмнэлгийн байгууллагын ажиллагаа (жишээлбэл, сум, сум дундын эмнэлэг, аймаг, дүүргийн эмнэлэг, эрүүл мэндийн нэгдэл, бүсийн оношлогоо эмчилгээний төв, хорих байгууллагын эмнэлэг, их сургуулийн эмнэлэг, ашгийн бус байгууллагын эмнэлэг, цэргийн эмнэлэг, төмөр замын эмнэлэг гэх мэт), төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн эмнэлгийн үйл ажиллагаа (Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв, Хавдар судлалын төв, Гэмтэл согог судлалын үндэсний төв, төрөх газар гэх мэт) орно. Энэ нь ихэвчлэн хэвтүүлэн эмчлэх үйл ажиллагаа байна.
	- эмнэлгийн нарийн мэргэжлийн болон туслах ажилтнуудын тусламж үйлчилгээ
	- лабораторийн болон техникийн хангамжийн үйлчилгээ (цацраг туяаны болон мэдээ алдуулах тусламж үйлчилгээ)
	- яаралтай тусламжийн үйл ажиллагаа
	- мэс засал, эм хангамж зэрэг эмнэлгийн бусад тусламж үйлчилгээ
	- үрийн суваг боох, жирэмслэлтийг таслах зэрэг эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг, өөрийн байртай гэр бүл төлөвлөлтийн төвийн тусламж үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- лабораторийн туршилт, эмнэлгийн бүх төрлийн материал хэрэгслийн хяналт, үзлэг шалгалт (7120-т),
	- мал эмнэлгийн үйл ажиллагаа (7500-т),
	- байлдааны талбар дээрх армийн албан хаагчдад үзүүлж буй эрүүл мэндийн үйлчилгээ (8422-т),
	- шүд, эрүү, нүүрний ерөнхий болон нарийн мэргэжлийн эмчийн тусламж үйлчилгээ (8620-т),
	- эмчлүүлэгчид өгч буй хувийн эрүүл мэндийн зөвлөгөө (8620-т),
	- анагаах ухааны лабораторийн туршилт (8690-т),
	- түргэн тусламжийн тээвэрлэх үйл ажиллагаа (8690-т орно).

862	Шүдний болон эмнэлгийн бусад үйл ажиллагаа

	8620-г харна уу.

8620	Шүдний болон эмнэлгийн бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно. Үүнд:
	- ерөнхий болон төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн эмчийн эмчлэх, зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа
	- шүд, эрүү, нүүрний эмчилгээ (шүдний эмчилгээ, хүүхдийн шүдний эмчилгээ, амны хөндийн эмгэг гэх мэт)
	- шүд, эрүү нүүрний гажиг заслын үйл ажиллагаа
	- үрийн суваг боох, жирэмслэлтийг таслах зэрэг эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг өөрийн, байргүй гэр бүл төлөвлөлтийн төвийн тусламж үйлчилгээ

	Энэхүү ангид хувийн хэвшлийн эмнэлгийн бусад албан байгууллагад үзүүлсэн эмчилгээ, үйлвэрийн газар, албан байгууллага, сургуулийн дэргэдэх эмнэлгийн мэргэжилтний тусламж үйлчилгээ, урьдчилан сэргийлэх үзлэг, өвчтнийг гэрээр асрах болон ахмад настны асрамжийн газрын үйлчилгээ орно.

	Мөн энэ ангид шүдний эмчилгээ, хэвтэн эмчлүүлэгчдэд үзүүлэх хувийн зөвлөгөөний үйлчилгээ багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хиймэл шүд, хиймэл эрхтэний үйлдвэрлэл (3250-т),
	- эмнэлэгт хэвтэж байгаа өвчтний эмчилгээ (8610-т),
	- эмнэлгийн туслах үйл ажиллагаа, асаргаа, сэтгэл засал гэх мэт (8690-т орно).

869	Хүний эрүүл мэндийн бусад үйл ажиллагаа

	8690-г харна уу.

8690	Хүний эрүүл мэндийн бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид сувилагч, дунд мэргэжилтний хийж буй хараа шалгах, усан эмчилгээ, биеийн бариа засал, хэл ярианы гажиг засах, хумс засал, сэтгэл засал, зүү тавих гэх мэт үйл ажиллагаа орно.

	Дээрх үйл ажиллагааг урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр бусад байгууллага (сургууль, компани, ахмад настныг асрах газар, үйлдвэр аж ахуйн газар гэх мэт) хийж болно. Эдгээр үйл ажиллагаанд эмнэлгийн эмчилгээний үйл ажиллагаа орохгүй.

	Энд дараах үйл ажиллагаа хамрагдана:
	- сургуулийн шүдний эмч, эрүүл ахуйч эмчийн үйл ажиллагаа
	- рентген туяаны лаборатори болон бусад лабораторийн үйл ажиллагаа
	- цусны шинжилгээ хийдэг лабораторийн үйл ажиллагаа
	- түргэн тусламжийн өвчтөн зөөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй :
	- шүдний лабориторид хиймэл шүд, бусад хиймэл эрхтэн хийх үйл ажиллагаа (3250-т),
	- эмнэлгийн асрах ажилтан эсвэл түргэн тусламжийн багаж төхөөрөмжтэй нь өвчтөнийг эмнэлгийн тасаг хооронд шилжүүлэх үйл ажиллагаа (дэд салбар 49, 50, 51–т),
	- эмнэлгийн бус лабораторийн шинжилгээ (7120-т),
	- хүнсний эрүүл ахуйн шинжилгээ хийх үйл ажиллагаа (7120-т),
	- эмнэлгийн үйл ажиллагаа (8610-т),
	- эмнэлгийн болон шүдний эмнэлгийн дадлагажих үйл ажиллагаа (8620-т орно).

87	Оршин суугчдад үзүүлэх нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт оршин суугчдад үзүүлэх асаргаа, сувилгаа зэрэг бүх төрлийн нийгмийн халамжийн үйлчилгээ багтана.

	Энд эрүүл мэндийн болон нийгмийн үйлчилгээ хосолсон байх боловч зарим тохиолдолд асаргаа, сувилгааны үйлчилгээ голлох үүрэгтэй байна.

871	Асаргаа, сувилгааны үйл ажиллагаа

	8710-г харна уу.

8710	Асаргаа, сувилгааны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ахмад настанд гэрээр үзүүлэх асаргаа, сувилгаа
	- сувилал
	- амралт сувиллын газрын асаргаа, сувилгаа
	- асран хамгаалах газрууд
	- асрамжийн газар орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мэргэжлийн асрагч, сувилагчдын гэрээр үзүүлэх үйлчилгээ (дэд салбар 86-т),
	- ахмад настанд зориулсан асаргаа багатай болон асаргаагүй үйлчилгээ (8730-т),
	- орон гэргүй хүмүүсийг түр байрлуулах газар, хүүхэд асрах газар зэрэг хоноглох байртай нийгмийн үйлчилгээ (8790-т орно).

872	Оюун ухааны хөгжлийн бэрхшээлтэй болон архи, мансууруулах бодист донтсон хүмүүст зориулсан төрөлжсөн асрамжийн үйл ажиллагаа

	8720-г харна уу.

8720	Оюун ухааны хөгжлийн бэрхшээлтэй болон архи, мансууруулах бодист донтсон хүмүүст зориулсан төрөлжсөн асрамжийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид тусгай зөвшөөрөлтэй эмнэлгийн асрах үйл ажиллагаанаас бусад оршин суугчдыг асран хамгаалах, сэтгэл мэдрэлийн эмгэг, оюун ухааны хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд үзүүлэх үйлчилгээ багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- архи, мансууруулах бодисонд донтогсдыг эмчлэх үйлчилгээ
	- сэтгэц, мэдрэлийн эмгэг засах төвийн үйл ажиллагаа
	- сэтгэцийн гутралд орсон хүмүүсийг асрах төвийн үйл ажиллагаа
	- сэтгэц, мэдрэлийн төвийн үйл ажиллагаа
	- сэтгэц, мэдрэлийн эрүүл мэндийн үйлчилгээг гэрээр үзүүлэх үйл ажиллагаа тус тус орно.

	Орон гэргүй хүмүүсийг түр байрлуулах зэрэг хоноглох байртай нийгмийн үйлчилгээ 8790-д орно.

873	Ахмад настан ба хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг асран хамгаалах үйл ажиллагаа
	8730-г харна уу.

8730	Ахмад настан ба хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг асран хамгаалах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид өөрийгөө бүрэн асарч хамгаалах, эсвэл бие даан тусдаа амьдрах чадваргүй ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийг орон байр болон хувийн асаргаа үйлчилгээгээр хангах үйл ажиллагаа багтана.
	Асрах үйл ажиллагаанд орон байраар хангах, гэрээр зөвлөгөө өгөх, өдөр тутмын амьдралд нь туслах зэрэг үйл ажиллагаа орно. Зарим нэгжүүд нь асаргааны бие даасан тусдаа нэгжтэй, мэргэшсэн асрах үйлчилгээгээр хангадаг байж болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ая тухтай амьдрахад нь туслах үйлчилгээ
	- ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг сувилалд асран халамжлах
	- ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан асаргаа багатай болон бусад үйлчилгээ
	- асаргаа, сувилгааны үйлчилгээ үзүүлдэггүй амрах байрны үйл ажиллагаа тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй :
	- ахмад настны сувилгаатай асрамжийн газар (8710-т),
	- эмнэлгийн үйлчилгээ эсвэл байрны нөхцөл нь чухал хэмжүүр биш байх нийгмийн үйлчилгээ (8790-т орно).

879	Дээрх ангид ороогүй оршин суугчдад үзүүлэх асаргаа, сувилгааны үйл ажиллагаа

	8790-г харна уу.

8790	Дээрх ангид ороогүй оршин суугчдад үзүүлэх асаргаа, сувилгааны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид өөрийгөө бүрэн асарч хамгаалах, эсвэл бие даан тусдаа амьдрах чадваргүй ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдээс бусад хүмүүсийг орон байр болон хувийн асаргаа, үйлчилгээгээр хангах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид эмчилгээний болон сургалтын үйл ажиллагаа нь гол үзүүлэлт биш, хүүхдүүд болон нийгмийн эмзэг бүлгийн иргэдэд үзүүлэх нийгмийн туслалцааны 24 цагийн үйл ажиллагаа: асрах газрууд; хүүхдийн дотуур байр; тэнэмэл хүүхдүүдийн байр; орон гэргүй хүмүүсийн түр байр; ганц бие, өрх толгойлсон эхчүүд, тэдгээрийн хүүхдүүдийг асрах байгууллага; өнчин хүүхдийн асрамжийн газар орно.
	Эдгээр үйл ажиллагааг хувийн ба улсын байгууллага явуулж болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нийгмийн хамгааллын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэгч байгууллага, сангийн үйл ажиллагаа (8430-т),
	- асрамжийн газрын үйл ажиллагаа (8710-т),
	- ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг орон байраар хангах үйл ажиллагаа (8730-т),
	- хүүхэд үрчлэх үйл ажиллагаа (8890-т),
	- гамшгийн үед орогнох байраар хангах үйл ажиллагаа (8890-т орно).

88	Зориулалтын байргүйгээр ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд үзүүлэх нийгмийн тусламжийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт үйлчлүүлэгчдэд үзүүлж байгаа нийгмийн тусламжийн үйл ажиллагаа орно.

	Энэ дэд салбарын үйл ажиллагаанд удаан хугацаагаар байр сууцаар хангах үйл ажиллагаа орохгүй.

881	Зориулалтын байргүйгээр ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст үзүүлэх нийгмийн тусламжийн үйл ажиллагаа

	8810-г харна уу.

8810	Зориулалтын байргүйгээр ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст үзүүлэх нийгмийн тусламжийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид төрийн болон хувийн байгууллага,үндэсний эсвэл орон нутгийн өөртөө туслах байгууллага, зөвлөгөө өгдөг үйлчилгээний газрын мэргэжилтэнүүдээр дамжуулан хийгдэх өндөр настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд гэрээр эсвэл тусгай байранд үзүүлэх нийгмийн зөвлөгөө, түүнчлэн ая тухтай амьдрахад туслалцаа үзүүлэх, түүнтэй төстэй үйлчилгээ багтана. Ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн гэрт зочлох; ахмад настан эсвэл хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг өдрийн цагаар асрах; хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд боловсролын хязгаарлагдмал нөхцөлд үзүүлэх сургалт, нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа хамрагдана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нийгмийн хамгааллын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх байгууллага, сангийн үйл ажиллагаа (8430-т),
	- энэ ангид тусгагдсан үйл ажиллагаатай ижил боловч өөрийн байртай үйл ажиллагаа (8730-т орно).

889	Зориулалтын байргүйгээр үзүүлэх нийгмийн тусламжийн бусад үйл ажиллагаа

	8890-г харна уу.

8890	Зориулалтын байргүйгээр үзүүлэх нийгмийн тусламжийн бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид төрийн болон хувийн байгууллага, гамшгийн эсрэг байгууллагууд, үндэсний эсвэл орон нутгийн өөрөө удирдах байгууллага, зөвлөгөө өгөх үйлчилгээний газрын мэргэжилтнүүдээр дамжуулан хувь хүн, гэр бүлд үзүүлэх нийгмийн зөвлөгөө, дүрвэгсдэд үзүүлэх үйлчилгээ болон үүнтэй төстэй үйлчилгээг гэрээр эсвэл өөр газраар үзүүлэх үйл ажиллагаа орно. Үүнд:
	хүүхэд, залуучуудад ая тухтай амьдрах талаар зааварчилгаа өгөх үйл ажиллагаа; хүүхдүүд болон бусад хүмүүст ёс бус үйлдлийн талаар сануулах, ойлгуулах, анхааруулга өгөх үйл ажиллагаа; хүүхэд үрчлэх үйл ажиллагаа; өрхийн төсөв зохицуулах зөвлөгөө, гэр бүл, гэрлэлтийн талаар зааварчилгаа болон зээл, өрийн асуудлаар зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ; өрхийн холбоо болон хөршийн үйл ажиллагаа; гамшигт нэрвэгдэгчид, дүрвэгчид, цагаачлагчдад үзүүлэх түр болон өргөтгөсөн байрны үйл ажиллагаа; халамжийн тусламж, хоол хүнс эсвэл нэмэгдэл бүтээгдэхүүнийг түрээслэх; хүүхэд өдрөөр асрах үйл ажиллагаа; орон байргүй болон нийгмийн эмзэг бүлгийн хүмүүст үзүүлэх үйл ажиллагаа; нийгмийн ажлын бусад туслах үйл ажиллагаа, санг нэмэгдүүлэх зэрэг буяны байгууллагын үйл ажиллагааг хамааруулна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- албан журмын нийгмийн хамгааллын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх байгууллага, сангийн үйл ажиллагаа (8430-т),
	- энэ ангид тусгагдсан үйл ажиллагаатай ижил боловч өөрийн байртай үйл ажиллагаа (8730-т орно).

R	УРЛАГ, ҮЗВЭР, ТОГЛООМ НААДАМ

	Энэ салбарт өргөн хүрээг хамарсан төрөл бүрийн соёлын уулзалт, үзвэр болон олон нийтийг хамарсан сонирхолтой тоглоом наадам, урлагийн тоглолт, музейн үйлчилгээ, мөрийтэй тоглоом, чөлөөт цагийн үйл ажиллагааг хамруулна.

90	Бүтээл туурвих, урлаг, үзвэр үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	9000-г харна уу.

900	Бүтээл туурвих, урлаг, үзвэр үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	9000-г харна уу.

9000	Бүтээл туурвих, урлаг, үзвэр үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үйлчлүүлэгчдэд соёл, урлагаар үйлчлэх болон тэдэнд таатай нөхцлийг бүрдүүлэх үйл ажиллагаа орно.
	Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ ба урамшуулал, оролцоо, үзүүлбэр, тоглолт, олон нийтийг хамарсан үзэсгэлэн, бусад үйл явдал, урлагийн тоглолт болон урлагийн бүтээлийг үйлдвэрлэхэд жүжигчний, бүтээлч эсвэл техникийн ур чадвараар хангах үйл ажиллагаа багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- театр, урлагийн жүжигчилсэн тоглолт, концерт, дуурь, бүжгийн бүтээл болон бусад тайзны урлагийн бүтээл: чуулга, цирк, найрал хөгжим, хамтлагийн үйл ажиллагаа; зохиолчид, жүжигчид, удирдаач, найруулагчид, хөгжмийн зохиолчид, хөгжимчид, уран уншигч эсвэл илтгэгч, тайз чимэглэгчид, зохион бүтээгчид зэрэг уран бүтээлчдийн үйл ажиллагаа
	- концертын болон театрын танхимын ба урлагийн бусад үйл ажиллагаа
	- барьмалч, зураач, шог зураач, хүүхэлдэйн кино бүтээгч, сийлбэрчдийн үйл ажиллагаа
	- бүх төрлийн хүүрнэл, техникийн зохиол туурвидаг ба хувийн зохиолчдын үйл ажиллагаа
	- чөлөөт сэтгүүлчдийн үйл ажиллагаа
	- зурагчин, урлагийн бүтээлийг сэргээн засварлах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид хөгжмийн зэмсэгтэй болон зэмсэггүй, урлагийн тоглолтын продюсорын үйл ажиллагаа мөн багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	- толбо суусан цонхыг сэргээх үйл ажиллагаа (2310-т),
	- урлагийн гаралтай бус хөшөө, баримлын үйлдвэрлэл (2396-т),
	- орган (бишгүүр), түүхийн бусад хөгжмийн зэмсгийг сэргээн засах үйл ажиллагаа (3319-т),
	- түүхэн барилга, байгууламж, үзвэрийг сэргээх (4100-т),
	- кино зураг, кино ба видео бүтээлийн үйлдвэрлэл (5911, 5912-т),
	- кино театрын үйл ажиллагаа (5914-т),
	- хувийн театрын буюу урлагийн төлөөлөгч, агентлагийн үйл ажиллагаа (7490-т),
	- нэвтрүүлгийн үйл ажиллагаа (7810-т),
	- тасалбар түгээх үйл ажиллагаа (7990-т),
	- бүх төрлийн музейн үйл ажиллагаа (9102-т),
	- спортын болон амралт, зугаа цэнгэлийн үйл ажиллагаа (]дэд салбар 93-т),
	- тавилгыг нь сэргээн засварлах (музейн гадна талыг сэргээн засварлах) үйл ажиллагаа (9524-т орно).

9000.1	Театрын үйл ажиллагаа

9000.2	Соёлын төвийн үйл ажиллагаа

91	Номын сан, архив, музей болон бусад соёлын үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт номын сан ба архивын үйл ажиллагаа; бүх төрлийн музейн үйл ажиллагаа, ургамлын цэцэрлэг болон амьтдын хүрээлэн; түүхт газар, байгалийн үзэсгэлэнт, дархан цаазат газрын үйл ажиллагаа орно.
	Энд мөн түүх, боловсрол, соёлын дурсгалт газар, байгалийн үзэсгэлэнт газруудын үзэсгэлэн болон хамгаалах үйл ажиллагаа багтана.

	Наран шаралгын газар, цэцэрлэгт хүрээлэн, спортын болон зугаа цэнгэлийн үйл ажиллагаа дэд салбар 93-т орно.

910	Номын сан, архив, музей болон бусад соёлын үйл ажиллагаа

	Дэд салбар 91-г харна уу.

9101	Номын сан, архивын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бүх төрлийн номын сангийн мэдээллийн болон бичиг баримтын үйл ажиллагаа, унших, сонсох, үзэх танхимууд; олон нийтийн эсвэл тусгай үйлчлүүлэгчдийн (оюутан, эрдэм шинжилгээний ажилтан, мэргэжилтэн, гишүүд) архивын үйлчилгээ, мөн засгийн газрын архивын үйл ажиллагаа орно: мэргэжлийн, мэргэжлийн бус цуглуулгын зохион байгуулалт; католог цуглуулга; ном, газрын зураг, тогтмол хэвлэл, хальс, бичлэгтэй хальс зэрэг бүтээлийг түрээслүүлэх, хадгалах; мэдээллийг хүсэлтийн дагуу сэргээн засах үйл ажиллагаа
	- гэрэл зургийн номын сан, үйлчилгээ

9102	Музей ба түүхийн дурсгалт газар, байшин, барилга, байгууламж үзүүлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид урлагийн музей, үнэт эдлэл, тавилгын, хувцас, шавар вааран эдлэлийн, мөнгөн эдлэлийн музей; байгалийн үзэсгэлэнт түүхэн газар, шинжлэх ухаан болон технологийн музей, түүхийн музей, цэргийн түүхэн музей; бусад тусгай зориулалтын музей; агаарын болон нисэх хүчний музей зэрэг бүх төрлийн музейн үйл ажиллагаа, үйлдвэрлэл, технологийн парк, үзэсгэлэнгийн танхимын үйл ажиллагаа; түүхэн үзэсгэлэнт газар, байшин, барилга үзүүлэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- түүхэн үзэсгэлэнт газар, түүхэн байшин, барилгуудыг шинэчлэх, сэргээн засварлах (салбар F-т),
	- урлагийн болон музейн цуглуулсан бүтээлийг сэргээн засварлах үйл ажиллагаа (9000-т),
	- номын сан болон архивын үйл ажиллагаа (9101-т орно).

9103	Ургамлын болон амьтны хүрээлэн, байгалийн үзэсгэлэнт газар, дархан цаазат газрын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид хүүхдүүдэд зориулагдсан амьтны хүрээлэн болон ургамал, амьтны хүрээлэнгийн үйл ажиллагаа, зэрлэг амьтадтай дархан цаазтай газрыг оруулан байгалийн үзэсгэлэнт газруудын хамгаалалтын үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газрын гадаргууг мод, ногоо тарьж цэцэрлэгжүүлэх үйл ажиллагаа (8130-т),
	- спортын загас агнуур, ан агнуурын үйл ажиллагаа (9319-т орно).

92	Мөрийтэй тоглоомын газрын үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт хуулиар зөвшөөрөгдсөн казино, бинго тоглоомын танхим, видео тоглоом зэрэг мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа, лотерей, замын мөрийтэй уралдаан, сугалаа, мөрийтэй тоглоом тоглох нөхцлөөр хангах үйл ажиллагаа орно.

920	Мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа

	9200-г харна уу.

9200	Мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа багтана:
	- сугалаа борлуулах
	- зоос хийж мөрийтэй тоглуулдаг машины үйл ажиллагаа
	- виртуал, интернэт мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа
	- картын тоглоом болон бусад мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа
	- замын мөрийтэй уралдаант тоглоом
	- казиногийн (завин дээрх казино-г оруулан) үйл ажиллагаа

	Энэ ангид зоос хийж ажиллуулдаг тоглоомын үйл ажиллагаа орохгүй, харин 9329-т орно.

93	Спорт, зугаа цэнгэл, чөлөөт цагийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт спорт, зугаа цэнгэл, чөлөөт цагийн үйл ажиллагаа (музей, түүхэн үзэсгэлэнт газрыг хамгаалах, ургамал, амьтдын хүрээлэн, байгалийн үзэсгэлэнт газрын үйл ажиллагаа болон мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаанаас бусад)-г оруулна.

	Энэ дэд салбарт театрын тоглолт, жүжиг, дуу, хөгжмийн урлаг болон бусад урлагийн үйл ажиллагаа, концерт, бүжиг, бусад тайзны урлагийн үйл ажиллагаа орохгүй (90-д орно).

931	Спортын үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт спортын арга хэмжээ, үзэгчид урьдчилан төлбөр төлж үздэг спортын багийн эсвэл клубийн үйл ажиллагаа, үзэгчид урьдчилан төлбөр төлж үздэг уралдаант спортын бие даасан тамирчид, машин, нохой, морь, тэмээ, сарлаг зэрэг амьтдыг уралдаанд оролцуулах эздийн үйл ажиллагаа, уралдаан, тэмцээнд оролцоход туслалцаа үзүүлдэг дасгалжуулагчид, спорт, спортын уралдаан тэмцээн явуулдаг стадион, дэвжээний зохицуулагч оператор, спортын арга хэмжээг урамшуулах, зохион байгуулах зэрэг дээрх бүлэгт ороогүй үйл ажиллагаа орно.

9311	Спортын тоног төхөөрөмжөөр хангах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гадаа болон байгууламж дотор зохиогддог спортын арга хэмжээний үйл ажиллагаа (нээлттэй, үзэгчийн суудалтай, суудалгүй, хаалттай): хөлбөмбөг, хоккей, крикэт, бэйсбол, задгай талбай, цэнгэлдэх хүрээлэн; авто машин, морь болон бусад амьтдын уралдааны зам; усан сан ба стадион; өвлийн уралдааны талбай ба хүрээлэн; мөсөн хоккейн талбай; боксын дэвжээ; гольф; боулингийн зам; тураах төв
	- өөрийн эзэмшлийн төхөөрөмжтэй байгууллагын мэргэжлийн эсвэл сонирхогчийн гадаа, байгууламж дотор зохиогдох спортын арга хэмжээний үйл ажиллагаа, зохион байгуулалт

	Мөн энэ ангид эдгээр арга хэмжээг зохион байгуулах ажилтнаар хангах, удирдах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- амралт, цэнгээний болон спортын тоног төхөөрөмжийг түрээслэх (7721-т),
	- цанаар гулгах, амралтын газар болон далай, гол мөрний эргийн үйл ажиллагаа (9329-т орно).

9312	Спортын клубын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид мэргэжлийн, хагас мэргэжлийн эсвэл сонирхогчийн клуб, спорт клубийн үйл ажиллагаа болон тэдгээр клубын гишүүдийг спортын арга хэмжээнд оролцох боломжийг олгохтой холбогдох үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид спортын клубын үйл ажиллагаа; хөлбөмбөгийн клуб; боулингийн клуб; усанд сэлэлтийн клуб; гольфийн клуб; боксын клуб; бялдаржуулах клуб; өвлийн спортын клуб; шатрын клуб; уралдаан болон талбайн клуб; буудлагын клуб гэх мэт орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хувийн багш, дасгалжуулагч нарын спортын зааварчилгааны үйл ажиллагаа (9311-т),
	- спортын клубийн өөрийн тоног төөхөрөмж дээр мэргэжлийн эсвэл сонирхогчийн гадаа эсвэл байгууламж дотор спортын арга хэмжээний үйл ажиллагаа, зохион байгуулалт (9311-т орно).

9319	Спортын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- тоног төхөөрөмжөөр хангагдсан/хангагдаагүй спортын арга хэмжээний продюсор, ивээн тэтгэгчийн үйл ажиллагаа
	- хувийн тамирчин болон атлетикч, тэмцээний шүүгч, ерөнхий шүүгч, цаг зохицуулагчийн үйл ажиллагаа
	- спортын лиги, зохицуулагчийн үйл ажиллагаа
	- спортын арга хэмжээг дэмжих, ивээн тэтгэхтэй холбоотой үйл ажиллагаа
	- уралдааны зам, мал, амьтны хороо, гаражийн үйл ажиллагаа
	- спорт загас агнуур, ан агнуурын үйл ажиллагаа
	- уулын спортын үйл ажиллагаа
	- спортын эсвэл зугаа цэнгээний ан агнуур, загас барих үйл ажиллагааны туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- уралдааны морийг өсгөж, үржүүлэх үйл ажиллагаа (0142-т),
	- спортын тоног төхөөрөмжийг түрээслэх үйл ажиллагаа (7721-т),
	- сургуулийн тоглоом, спортын үйл ажиллагаа (8541-т),
	- спортын зааварлагч, багш, дасгалжуулагчдын үйл ажиллагаа (8541-т),
	- спортын клубийн өөрийн тоног төхөөрөмж дээр мэргэжлийн, сонирхогчийн гадна эсвэл байгууламж дотор спортын арга хэмжээний үйл ажиллагаа, зохион байгуулалт (9311/9312-т),
	- цэнгэлдэх хүрээлэн болон далай, гол мөрний эргийн үйл ажиллагаа (9329-т орно).

932	Зугаа цэнгэл болон амралтын бусад үйл ажиллагаа

	Энд бүлэгт өөрсдийн байнгын үйлчлүүлэгчдийн амралт, зугаа цэнгэлийн өөр бусад сонирхлыг хангах үйлчилгээ орно. Механик жолоодлого, усан жолоодлого, тоглоом, үзүүлбэр, сэдэвчилсэн үзэсгэлэн, хээрийн зугаалга зэрэг төрөл бүрийн үзүүлбэр, сонирхлын үйл ажиллагааг энд багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- cпортын үйл ажиллагаа (931-т),
	- бүжиг, жүжиг, дуу, хөгжмийн урлагийн үйл ажиллагаа (9000)-т орно.

9321	Цэнгэлдэх хүрээлэн болон цэцэрлэгт хүрээлэнгийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид цэнгэлдэх хүрээлэн болон сэдэвчилсэн бусад хүрээлэнгийн үйл ажиллагаа орно. Механик жолоодлого, усан жолоодлого, тоглоом, үзүүлбэр, сэдэвчилсэн үзэсгэлэн, хээрийн зугаалга зэрэг төрөл бүрийн үзүүлбэр, сонирхлын үйл ажиллагааг энэ ангид багтана.

9329	Дээрх ангид ороогүй цэнгэлдэх хүрээлэн, амралт, зугаа цэнгэлийн бусад үйл ажиллагаа

	Дээрх ангид ороогүй цэнгэлдэх хүрээлэн, амралт, зугаа цэнгэлийн бусад (цэнгэлдэх хүрээлэн болон цэцэрлэгт хүрээлэнгийн үйл ажиллагаанаас бусад) үйл ажиллагаа орно:
	- сандал зэргийн хэрэгслийг түрээслэх үйл ажиллагааг оруулан амралт, чөлөөт цагийн хүрээлэн, далай, гол мөрний эргийн үйл ажиллагаа
	- амралт чөлөөт цагийн тээврийн үйл ажиллагаа
	- цанын баазын үйл ажиллагаа
	- амралт, чөлөөт цаг, зугаа цэнгэлийн төхөөрөмжийн нэгдсэн хэсэг болох чөлөөт цагийн тоног төхөөрөмжийн түрээсийн үйл ажиллагаа
	- амралт, цөлөөт цагийн шоу, үзүүлбэр, яармаг худалдааны үйл ажиллагаа
	- бүжгийн талбайн үйл ажиллагаа
	- зоос хийж ажиллуулдаг тоглоомын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид урлаг, спортоос бусад төрлийн арга хэмжээг зохион байгуулах продюсорын үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- далайн аялал, загасчлах (5011, 5021-т),
	- амралт, ойгоор аялагчид, зочдыг богино хугацааны байр, төхөөрөмжөөр хангах үйл ажиллагаа (5520-т),
	- дискотект ундаагаар үйлчлэх үйлчилгээ (5630-т),
	- ачааны парк, зуслан, ан болон загас барих лагерь, буудал болон зуслангийн үйл ажиллагаа (5520-т орно).
	- чөлөөт цаг, зугаа цэнгэлийн тоног төхөөрөмжийг түрээслэх үйл ажиллагаа (7721-т орно).
	- зоос хийж мөрийтэй тоглох машины үйл ажиллагаа (9200-т орно).

S	ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ БУСАД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энэ салбарт гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа, компьютер, өрхийн болон хувийн хэрэглээний барааны засвар үйлчилгээ, өмнөх бүлэг, ангид ороогүй хувийн хэрэглээний төрөл бүрийн бусад үйлчилгээ орно.

94	Гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт тодорхой бүлэг, давхаргын эрх ашгийг хамгаалах эсвэл олон нийтэд үзэл бодлоо сурталчилдаг үйл ажиллагаа багтана. Эдгээр байгууллага нь ихэвчлэн байнгын гишүүдтэй байдаг боловч тэдгээрийн үйл ажиллагаанд гишүүн бус хүмүүс оролцож болно. Энэ салбарын үйл ажиллагааг чиг үүргээс нь хамааран ангилна. Тухайлбал, ажил олгогчийн, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн ашиг сонирхол болон шинжлэх ухааны чиглэлийн холбоод, (941-р бүлэг), ажиллагчдын ашиг сонирхлыг дэмжигч байгууллага, (942-р бүлэг) эсвэл шашны, улс төрийн, соёлын, боловсролын, амралт, чөлөөт цагийн үйл ажиллагаанд (949-р бүлэг) чиглэсэн холбоод зэрэг байгууллагын үйлчилгээ орно.

941	Бизнесийн ажил олгогчийн болон мэргэжлийн гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт бизнесийн болон ажил олгогч байгууллагын гишүүдийн сонирхлыг дэмжих байгууллагын үйл ажиллагаа орно. Мөн мэргэжлийн гишүүнчлэл бүхий байгууллагын ашиг сонирхлыг хамгаалах үйл ажиллагаа багтана.

9411	Бизнесийн ажил олгогчийн гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бизнесийн болон фермерийн үйл ажиллагааг хөгжүүлэх, дэмжих чиглэлд ашиг сонирхол нийлсэн тодорхой бүлэг, давхаргын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, эсвэл бүс нутгийн эдийн засаг улс төрийн уур амьсгалыг дэмжсэн бизнес эрхлэх зорилготой бус гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа
	- ажил олгогч байгууллагуудын нэгдэл, ассоциаци, холбооны үйл ажиллагаа
	- худалдааны танхим эвсэл/болон түүнтэй адилтгах байгууллагын үйл ажиллагаа
	- ажил олгогч, бизнесийн байгууллагын хөдөлмөрийн гэрээ хэлэлцээр хийх загварыг төр засгийн байгууллагад танилцуулах, холбогдох мэдээллийг тархаах үйл ажиллагаа

	Үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллагын үйл ажиллагаа 9420-т орно.

9412	Мэргэжлийн гишүүнчлэл бүхий байгууллагуудын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- эмнэлгийн холбоо, хуульчдын холбоо, нягтлан бодох бүртгэлийн ажилчдын холбоо, инженерүүдийн эвлэл, архитектуруудын холбоо зэрэг тодорхой шинжлэх ухаан, мэргэжил эсвэл техникийн чиглэлээр нэгдсэн холбоодын гишүүдийн эрх ашгийг хамгаалах үйл ажиллагаа
	- зохиолчдын эвлэл, жүжигчдийн, сэтгүүлчдийн зэрэг соёл урлагийн мэргэжлийн холбоодын үйл ажиллагаа
	- мэргэжлийн чиглэлийн холбоодын үйл ажиллагааны стандартыг бий болгох, хянах, засгийн газрын байгууллагад танилцуулж, нэвтрүүлэх, холбогдох мэдээллийг тархаах үйл ажиллагаа

	Түүнчлэн энэ ангид шинжлэх ухааны нийгэмлэгийн үйл ажиллагаа орно.

	Дээрхи байгууллагуудын боловсролын үйл ажиллагаа дэд салбар 85-т орно.

942	Үйлдвэрчний эвлэлийн үйл ажиллагаа

	9420-г харна уу.

9420	Үйлдвэрчний эвлэлийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хөдөлмөрийн байгууллага болон үйлдвэрчний эвлэлийн ашиг сонирхлыг дэмжих үйл ажиллагаа
	- гол төлөв ажлын нөхцөл, ажиллагчдын цалин болон байгууллагын үйл ажиллагаатай холбоотойгоор гишүүдийнхээ эрх ашгийг хамгаалах үйл ажиллагаа
	- худалдаа, бүс нутаг, бусад шалгуур дээр үндэслэсэн хөдөлмөрийн байгууллага, түүний салбар, нэгжээс бүрддэг, үйлдвэрчний эвлэл, холбооны үйл ажиллагаа

	Дээрх төрлийн байгууллагын боловсролын үйл ажиллагаа дэд салбар 85-т орно.

949	Гишүүнчлэл бүхий бусад байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт гишүүдийнхээ эрх ашгийг хамгаалдаг байгууллагын үйл ажиллагаа (бизнесийн болон ажил олгогч байгууллага, мэргэжлийн байгууллага, үйлдвэрчний эвлэл, шашны зэрэг байгууллагаас бусад) орно.

9491	Шашны байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- сүм, дуган, хүрээ хийд болон бусдад итгэл, бишрэлтэй холбоотой үйлчилгээг шууд үзүүлдэг шашны байгууллага, хувь хүмүүсийн үйл ажиллагаа
	- хүрээ хийд, гандан болон гэлэнмаа нарын хийдийн үйл ажиллагаа
	- мөргөл, бясалгал хийх шашны үйл ажиллагаа

	Түүнчлэн энэ ангид оршуулга, буяны үйл ажиллагаанд зориулсан шашны үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	- дээрхи байгууллагын боловсрол, сургалтын үйл ажиллгаа (дэд салбар 85-т),
	- дээрхи байгууллагын эрүүл мэндийн үйлчилгээ (дэд салбар 86-т),
	- дээрхи байгууллагын нийгмийн хамгааллын ажил, үйл ажиллагаа (дэд салбар 87, 88-т орно).

9492	Улс төрийн байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид улс төрийн байгууллага, тэдгээрийг дэмжигч залуучуудын байгууллагын үйл ажиллагаа орно. Улс төрийн нам, болон намын гишүүдийг төр барих сонгуульд нэр дэвшүүлэх, шийдвэр гаргах зэрэг үйл ажиллагаа хамаарна. Мөн улс төрийн байгууллагын мэдээллийг тархаах, олон нийттэй харьцах, санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх үйл ажиллагаа орно.

9499	Дээрх ангид ороогүй гишүүнчлэл бүхий бусад байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- улс төрийн байгууллагатай холбоогүйгээр улс төрийн нөлөөллийн талаар ухуулга, сурталчилгаа хийх, сан бүрдүүлэх зэрэг үйл ажиллагааг явуулдаг байгууллага, иргэний эсвэл эсэргүүцлийн хөдөлгөөн, байгаль орчныг хамгаалах хөдөлгөөн, дэмжих хөтөлбөр, нийгмийн хөгжлийг дэмжих байгууллага, үндэстний бүлэглэл, цөөнхийг хамгаалсан байгууллага, ахмад дайчдын хороог оруулаад эх оронч үзэлтнүүдийн холбоод, нэгдлүүдийн үйл ажиллагаа
	- хэрэглэгчдийн холбооны үйл ажиллагаа
	- автомашины жолооч нарын холбооны үйл ажиллагаа
	- ротари клуб зэрэг нийгмийн харилцаа тогтоох зорилго бүхий байгууллагуудын үйл ажиллагаа
	- залуучуудын холбоо, хүүхэд залуучуудын нийгэмлэг, оюутны холбоо, нийгэмлэг, клубуудын үйл ажиллагаа
	- соёлын болон амралт, чөлөөт цаг, хобби (бусад төрлийн спорт, тоглоом) зэрэг сонирхлоороо нэгдсэн холбоод, яруу найраг, ном, уран зохиол сонирхогчдын клуб, түүх судлаачдын клуб, цэцэрлэгчдийн клуб, кино, фото зургийн, хөгжим, урлаг, гар урлал болон төрөл бүрийн эд зүйлс цуглуулагчдын клуб, олон нийтийн клуб, багт наадмын клубын үйл ажиллагаа

	Түүнчлэн энэ ангид тэтгэлэг олгодог гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- урлаг, уран сайхны хамтлаг эсвэл байгууллагын үйл ажиллагаа (9000-m),
	- спортын клубуудын үйл ажиллагаа (9312-т),
	- мэргэшсэн гишүүнчлэл бүхий байгууллагуудын үйл ажиллагаа (9412-т орно).

95	Хувийн болон өрхийн хэрэглээний зориулалттай бараа, компьютерын засвар, үйлчилгээ

	Энэ дэд салбарт компьютерийн терминал, лаптоп, принтер, мэдээлэл хадгалах төхөөрөмжүүд, дэлгэц зэрэг компьютер, түүнийг дагалдах тоног төхөөрөмжийг засах үйл ажиллагаа орно.
	Мөн түүнчлэн факсын аппарат, дамжуулагч радио станц, харилцаа, холбооны тоног төхөөрөмж, радио болон телевиз зэрэг өрхийн хэрэглээний цахилгаан хэрэгсэл, өвс хадагч, салхин сэнс зэрэг цэцэрлэгжүүлэлтийн тоног төхөөрөмж, гутал, арьс, ширэн эд хэрэгсэл, гэрийн тавилга, хувцас, хувцасны гоёл чимэглэл, спортын бараа, хөгжмийн зэмсэг, хоббитой холбоотой эд зүйлс зэрэг хувийн болон өрхийн хэрэглээний тоног төхөөрөмжийг засах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ дэд салбарт эмнэлгийн, оношлогооны тоног төхөөрөмж, хэмжих, судлах багаж хэрэгсэл, лабораторийн тоног төхөөрөмж, радиолокац, хэт авианы тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээ орохгүй, харин 3313-т орно.

951	Харилцаа, холбооны тоног төхөөрөмж болон компьютер, түүний дагалдах хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт харилцаа холбооны тоног төхөөрөмж болон компьютер, түүнийг дагалдах хэрэгслийг засах үйл ажиллагаа орно.

9511	Компьютер, түүнийг дагалдах тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид тооцоолох машин, компьютер, түүнийг дагалдах тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээ орно.

	Энэ ангид дараах тоног, төхөөрөмжийн засвар орно. Үүнд:
	- компьютерын дэлгэц
	- зөөврийн компьютер
	- цахилгаан соронзон диск, флаш болон мэдээлэл хадгадах бусад төхөөрөмж
	- оптик дискүүд (СD-RW, CD-ROM, DVD-ROM, DVD-RW)
	- хэвлэх машин /принтер
	- монитор
	- компьютерын гар
	- хулгана, жолоодлогын бариул зэрэг жижиг төхөөрөмж
	- компьютерын гадаад, дотоод модем
	- компьютерын терминал
	- толгой компьютер/сервер
	- бар кодтой сканнерыг оруулаад төрөл бүрийн сканнер
	- смарт карт уншигч
	- виртуал/бодит хамгаалалтын малгай
	- компьютерын прожектор

	Түүнчлэн энэ ангид дараах тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ орно:
	- автомат мөнгөний машин (АТМ), гэхдээ компьютерын терминал, механик бус үйл ажиллагаатай хямдралын онооны терминал (POS)
	- халаасны компьютер (PDA’s)

	Зөөгч модемын засвар, үйлчилгээ 9512-т орно.

9512	Холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид харилцаа, холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ орно. Тухайлбал:
	- утасгүй телефон
	- гар утас
	- зөөгч модем
	- факсын машин
	- холбооны дамжуулах тоног төхөөрөмж (зам/роутер, гүүр, модем)
	- хүлээн авах, дамжуулах станц
	- мэргэжлийн телевиз, видео камер

952	Хувийн болон өрхийн хэрэглээний зориулалттай барааны засвар, үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт хувийн болон өрхийн хэрэглээний зориулалттай барааны засвар, үйлчилгээ орно.

9521	Цахилгаан хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид телевиз, радио хүлээн авагч; видео хуурцагтай магнетофон (VCR); CD тоглуулагч; өрхийн хэрэглээний видео камер зэрэг хэрэглээний зориулалттай цахилгаан хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ орно.

9522	Ахуйн, цэцэрлэгжүүлэлтийн тоног төхөөрөмж болон өрхийн хэрэглээний цахилгаан хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид ахуйн, цэцэрлэгжүүлэлтийн тоног төхөөрөмж болон өрхийн хэрэглээний цахилгаан хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ орно.
	- өрхийн хэрэглээний зориулалттай цахилгаан хэрэгслийн засвар үйлчилгээ: зуух, угаалгын машин, хувцас хатаагч, өрөөний агааржуулагч, хөргөгч гэх мэт
	- ахуйн болон цэцэрлэгжүүлэлтийн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ: өвс хадагч, хутга ирлэгч, навч болон цас хийсгэгч, захлагч машин гэх мэт

	Энэ ангид орохгүй:
	- гар удирдлагатай цахилгаан төхөөрөмжийн засвар (3312-т),
	- төвлөрсөн агааржуулах системийн засвар үйлчилгээ (4322-т орно).

9523	Гутал, арьс, ширэн барааны засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид гутал, савхин хувцасны засвар үйлчилгээний үйл ажиллагаа орно. Үүнд:
	- түрийтэй гутал, гутал, цүнх, ачаа тээшийн болон түүнтэй төстэй бараа таваар
	- гутлын өсгий тааруулах төхөөрөмж

9524	Ахуйн хэрэгсэл, тавилгын засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид албан тасалгааны тавилга болон гэрийн тавилга, хэрэгслийг засах, сэргээн засах, сэргээн бүрэх, сэргээн засварлах үйл ажиллагаа орно.

9529	Дээрх ангиудад тусгагдаагүй хувийн болон өрхийн зориулалттай барааны засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид хувийн болон өрхийн барааны засвар үйлчилгээ орно:
	- унадаг дугуйн засвар
	- хувцсанд өөрчлөлт, засвар хийх
	- үнэт эдлэлд өөрчлөлт, засвар хийх
	- ханын болон бугуйн цаг, тэдгээрийн эд анги, тухайлбал цагны гэр, хайрцаг болон хугацаа хэмжигч зэргийн засвар үйлчилгээ
	- спортын хэрэгслийн засвар үйлчилгээ (спортын зориулалттай буунаас бусад)
	- ном засвар
	- хөгжмийн зэмсгийн засвар
	- тоглоом, адил төстэй зүйлсийн засвар
	- хувийн болон өрхийн зориулалттай бусад барааны засвар
	- төгөлдөр хуур хөглөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үйлдвэрийн метал сийлбэр хийх үйл ажиллагаа (2592-т),
	- гар удирдлагатай цахилгаан хэрэгслийн засвар (3312-т),
	- спортын болон тоглоомон бууны засвар (3312-т),
	- хугацаа хэмжигч, он, сар, өдөр, цаг гаргах дардас тамга, цаг механизмын түгжээ болон түүнтэй төстэй бичигч төхөөрөмжүүдийн засвар (3313-т орно).

96	Хувийн үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа

	Дээрх бүлэг, салбарт ороогүй бүх төрлийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орно. Энд арьс, ширэн бүтээгдэхүүний болон нэхмэл эдлэлийг угаах, (хуурай) хими цэвэрлэгээ, оршуулгын үйл ажиллагаа, үсчин, гоо сайхны үйлчилгээг хамруулна.

960	Хувийн үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа

	Дэд салбар 96-г харна уу.

9601	Арьс, ширэн болон үслэг эдлэлийн, хими цэвэрлэгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хувцас угаах, хими цэвэрлэгээ, индүүдэх гэх мэт бүх төрлийн хувцас (арьсан эдлэл ороод), даавуун эдлэлийг механик тоног төхөөрөмж, гараар болон өөрөө ажилладаг төлбөрт машинаар олон нийтэд болон үйлдвэр, худалдааны салбарын үйлчлүүлэгчдэд үйлчлэх үйл ажиллагаа
	- угаах зориулалттай цагаан хэрэглэлийг цуглуулах болон хүргэх үйлчилгээ
	- хивс, хивсэнцэрт угаалга хийх, бөс даавуу болон хөшиг цэвэрлэх үйл ажиллагааг ажлын байранд эсвэл угаалгын газарт угаах үйлчилгээ
	- угаалгын газраас хувцас болон холбогдох дагалдах зүйлсийг зээлээр хэрэглэх үйл ажиллагаа
	- угаалгын алчуураар хангах үйлчилгээ

	Түүнчлэн энэ ангид дээл, хувцас болон бусад төрлийн нэхмэл эдлэлд холбогдох цэвэрлэгээ хийсний дараа гэмтсэнийг засах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ажлын хувцаснаас бусад хувцсыг цэвэрлэх үйл ажиллагаа нь үндсэн үйл ажиллагаа байсан ч хувцас, бусад төрлийн дүрэмт хувцас түрээслэх үйл ажиллагаа (7730-т),
	- хувцсыг өөрчлөх, засварлах үйл ажиллагаа нь бие даасан үйл ажиллагаа (9529-т орно).

9602	Үсчин, гоо сайхны салоны бусад үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйлчилгээ орно:
	- эрэгтэй, эмэгтэйчүүдийн үс угаах, чимэглэх, тайрах, тавих, будах, өнгө оруулах, долгион оруулах, тэгшлэх болон бусад төстэй үйлчилгээ
	- сахал хусах, авах, тэгшлэх үйлчилгээ
	- нүүрний иллэг, маникюр, педикур, нүүр будах гэх мэт үйлчилгээ

	Хиймэл үсний үйлдвэрлэл 3290-т орно.

9603	Оршуулга, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хүн, амьтны цогцсыг чандарлах, оршуулах болон түүнтэй холбогдох бусад үйл ажиллагаа: цогцсыг чандарлах болон оршуулахад бэлтгэх, занданшуулах үйлчилгээ; чандарлах болон оршуулах ажиллагааг хангах; нас барсан хүнтэй салах ёс хийх өрөөг түрээслэх
	- булшны чулууг худалдах болон түрээслэх
	- бунхлах болон шарил хадгалах, арчлах үйлчилгээ

	Шашны оршуулгын зан үйлийн үйлчилгээ 9491-т орно.

9609	Дээрх ангид ороогүй хувийн болон өрхийн хэрэглээний барааны засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйлчилгээ орно:
	- угаалгын онгоц, халуун ус, саун болон уурын банн, наран шарлага, тураах, жин бууруулах салон, иллэгийн газрын үйлчилгээ
	- одон орон болон сүсэг бишрэлтэй холбогдох үйлчилгээ
	- танилцах товчоо, гэрлэх товчоон зэрэг нийгмийн үйл ажиллагаа
	- тэжээвэр амьтны үс арьсыг арчлах үйлчилгээ болон тэжээвэр амьтныг эзнийг нь эзгүйд асрах, сургах үйл ажиллагаа
	- угсаа тогтоох үйлчилгээ
	- гутал зүлгэх, хаалгач, машин байрлуулах үйлчилгээ
	- зоосоор ажилладаг хувийн зориулалттай машины үйлчилгээ (фото кабин, жигнэх машин, цусны даралт үздэг машин, зоосоор ажилладаг автомат цоожлогч гэх мэт)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мал эмнэлгийн үйлчилгээ (7500-т),
	- тураах төвийн үйлчилгээ (9311-т орно).

T	ХҮН ХӨЛСЛӨН АЖИЛЛУУЛДАГ ӨРХИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА; ӨРХИЙН ӨӨРИЙН ХЭРЭГЛЭЭНД ЗОРИУЛАН ҮЙЛДВЭРЛЭСЭН НЭР ТӨРЛӨӨР НЬ САЛГАЖ ТОДОРХОЙЛОХ БОЛОМЖГҮЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ҮЙЛЧИЛГЭЭ

97	Хүн хөлслөн ажиллуулдаг өрхийн үйл ажиллагаа

	9700-г харна уу.

970	Хүн хөлслөн ажиллуулдаг өрхийн үйл ажиллагаа

	9700-г харна уу.

9700	Хүн хөлслөн ажиллуулдаг өрхийн үйл ажиллагаа

	Энд гэрийн үйлчлэгч, тогооч, зөөгч, цэвэрлэгч, барлаг, шивэгчин, угаагч, цэцэрлэгч, манаач, малчин, ногоочин, байнгын харгалзагч, жолооч, хаалгач, гэрийн хүмүүжүүлэгч, хүүхэд асрагч, гэрийн багш, нарийн бичиг зэрэг ажил, үйлчилгээг айл, өрхөд цалин хөлстэйгээр хийх үйл ажиллагаа орно. Өрхөд хөлсөөр ажиллаж буй эдгээр хүмүүс тооллого, судалгааны үед гэрт нь ажиллаж буй өрхөө өөрийн ажил олгогч гэж мэдээлж болно. Энэ салбарт үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн нь ажил олгогч өрхийн хэрэглээ болно.

	Хоол хүнс бэлтгэх, цэцэрлэгжүүлэх зэрэг үйлчилгээг бие даан явуулдаг компани эсвэл хувь хүний үйл ажиллагаа нь энэ салбарт орохгүй.

98	Өрхийн өөрийн хэрэглээнд зориулсан, хэмжээ, нэр төрлөөр нь салгаж тодорхойлох боломжгүй бараа, үйлчилгээний үйлдвэрлэлт

	Өрхийн өөрийн хэрэглээнд зориулсан тодорхойлох боломжгүй үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ энэ дэд салбарт орно.
	Энд зөвхөн өөрийн хэрэглээ, амь зуулгандаа зориулан, нэр төрлөөр нь салгаж тодорхойлох боломжгүй хэд хэдэн төрлийн бараа болон үйлчилгээ явуулдаг өрх хамрагдана. Хэрэв өрх зах зээлд зориулсан үйл ажиллагаа эрхэлдэг бол энэ салбарт хамаарахгүй, харин тухайн үйлдвэрлэж буй бараа, үйлчилгээний дийлэнх хувийг эзэлж буй бараа, үйлчилгээнд хамаарах салбарын үйл ажиллагааны чиглэлээр ангилагдана.

981	Өрх өөрийн хэрэглээндээ зориулан үйлдвэрлэсэн, хэмжээ, нэр төрлөөр нь салгаж тодорхойлох боломжгүй бараа үйлдвэрлэлт

	9810-г харна уу.

9810	Өрх өөрийн хэрэглээндээ зориулан үйлдвэрлэсэн, хэмжээ, нэр төрлийг тодорхойлох боломжгүй бараа үйлдвэрлэлт

	Өрхийн өөрийн хэрэглээнд зориулан үйлдвэрлэсэн, нэр төрлөөр нь ялгаж тодорхойлох боломжгүй бараа үйлдвэрлэлт энэ ангид орно. Тухайлбал, зөвхөн өрхийнхөө хэрэглээнд зориулан хийсэн ан, цэцэрлэгжүүлэлт, фермерийн үйл ажиллагаа, барьсан хорогдох байр, оёсон хувцас зэрэг барааны үйлдвэрлэлт багтана.
	Хэрэв өрх нь зах зээлд зориулан хэд хэдэн төрлийн бараа үйлдвэрлэсэн бол энэ салбарт хамрагдахгүй, харин гол нэр төрлийн бараа үйлдвэрлэлийн салбарын чиглэлийн дагуу ангилагдана.

	Хэрэв өрх нь тодорхой нэг төрлийн бараа үйлдвэрлэдэг бол энэ салбарт хамрагдахгүй харин тухайн бараа үйлдвэрлэлийн салбарын чиглэлийн дагуу ангилагдана.

982	Өрх өөрийн хэрэглээндээ зориулсан, хэмжээ, нэр төрлийг нь тодорхойлох боломжгүй үйлчилгээний үйлдвэрлэлт

	9820-г харна уу.

9820	Өрх өөрийн хэрэглээндээ зориулсан, хэмжээ, нэр төрлийг нь тодорхойлох боломжгүй үйлчилгээний үйлдвэрлэлт

	Өрхийн өөрийн хэрэглээнд зориулсан, нэр төрлийг нь тусгайлан тодорхойлох боломжгүй үйлчилгээ энэ ангид орно. Энд хоол хийх, багшлах, өрхийн гишүүдийг асрах зэрэг өрх өөрийн хэрэглээнд зориулан хийсэн үйлчилгээ хамаарна.
	Хэрэв өрх өөрийн хэрэглээнд зориулсан үйлчилгээнээс гадна хэд хэдэн төрлийн барааг үйлдвэрлэдэг бол тэдгээр өрхийг өөрийн хэрэглээнд зориулан үйлдвэрлэсэн, нэр төрлөөр нь салгаж тодорхойлох боломжгүй бараа үйлдвэрлэлтийн салбараар (9810) ангилна.

U	ОЛОН УЛСЫН БАЙГУУЛЛАГА, СУУРИН ТӨЛӨӨЛӨГЧИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	9900-г харна уу.

99	Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа

	9900-г харна уу.

990	Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа

	9900-г харна уу.

9900	Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага, түүний системийн төрөлжсөн байгууллагууд, бүс нутгийн төлөөлөгчид, Олон улсын валютын сан, Дэлхийн банк, Дэлхийн гаалийн байгууллага, Эдийн засаг, хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага, Нефть экспортлогч орнуудын байгууллага, Европын холбоо, Европын худалдааны нийгэмлэг зэрэг олон улсын байгууллагын үйл ажиллагаа орно.

	Тухайн улс оронд байрлаж буй дипломат болон консулын төлөөлөгчийн газрын үйл ажиллагаа нь аль улсыг төлөөлж байгаагаас үл хамааран энэ ангид мөн багтана.

Шүүлтүүр

Сонсох:

Эрх зүйн актууд

Санал хүсэлт