Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайдын
2011 оны 256 дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралт

1.1. Энэхүү барилгын норм ба дүрэм нь -70°С-аас 50°С-ийн температур, идэмхий  орчинд ашиглагдах барилга, байгууламжийн бүтээц (бетон, төмөр бетон, ган, хөнгөн цагаан, мод, өрөгт)-ийг зэврэлтээс хамгаалах, зураг төсөл боловсруулахад мөрдөнө.

1.2.  Цацраг идэвхит бодисоос үүсэх зэврэлтээс барилгын бүтээцийг хамгаалах, түүнчлэн тусгай бетон (полимер, хүчилд тэсвэртэй, халуунд тэсвэртэй бетон) бүтээцийн зураг төсөл зохиоход энэ норм дүрэм хамаарахгүй.

1.3.  Барилга байгууламжийг шинэчлэх зураг төсөл зохиоход ашиглалтын шинэ нөхцөлд орчны идэмхий үйлчлэлийн зэрэг, төрлийг бодолцож бүтээцийн зэврэлтийн төлөв байдлыг болон хамгаалах бүрээсийг авч үзэх шаардлагатай.

2.1. Барилгын бүтээцийг тухайн орчны нөхцөлөөс хамааруулан зэврэлтэд тэсвэртэй  материал сонгож түүний хийцийн шаардлагыг хангахуйцаар (анхан шатны хамгаалалт); материал бүтээцийн гадаргууг ислийн, лак будгийн,  металжуулсан лак будгаар будах, түрхлэг, ялтсан болон өнгөлгөөний будаг материалаар бүрхүүл хийн (хоёрдахь шатны хамгаалалт) мөн түүнчлэн цахилгаан химийн аргаар зэврэлтээс хамгаалах аргуудын аль оновчтойг сонгоно.

2.2.  Барилгын бүтээцэд  үйлчлэх нөлөөллөөр орчныг:

–        идэмхий бус,

–        сул идэмхий,

–        дунд зэргийн идэмхий,

–        их идэмхий гэж зэрэглэнэ.

Физикийн төлөв байдлаар нь : хийн, хатуу, шингэн  гэж хуваана.

Орчны үйлчлэлийн шинжээр нь: химийн, биологийн идэвхитэй орчин гэж хуваана.

2.3. Барилгын бүтээцийг үйлдвэрлэлийн аргаар хийж гүйцэтгэх үед гадаргуугийн хамгаалалтыг үйлдвэрлэлийн технологийн нөхцөлийг (гадна орчинд биш) баримтлан гүйцэтгэнэ. 

2.4.   Барилгын бүтээцийн зураг төсөл боловсруулах үе шатаар нь үйлчлэх орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргийг бууруулахын тулд дараахи арга хэмжээг авах шаардлагатай:

-          Салхины эрчим ("Барилгад хэрэглэх уур амьсгал ба геофизикийн үзүүлэлт" БНбД /23-01-09/ тухайн бүс нутгийн салхины эрчмийг тогтоосон график);

-          хөрсний усны урсгалыг бодолцож үйлдвэрийн ерөнхий төлөвлөгөө, эзлэхүүн төлөвлөлт, бүтээцийн шийдлийг боловсруулах;

-          технологийн тоног төхөөрөмжийг дээд зэргийн битүүмжлэлтэй төсөллөхөөс гадна цех тасагт агааржуулалтын систем, идэмхий уур ба хий, тоос ялгаруулах хэсэгт орчны агаар сорох систем байрлуулах;

2.5.  Барилгын бүтээцийг идэмхий хий хуралдахгүй, гадаргуу дээр шингэн, тоос тогтох нөхцөл аль болох бага байхаар төссөлөнө.

2.6.  Хүн, амьтан байрлах өрөө тасалгаа, хүнсний болон амьтны тэжээлд хэрэглэх бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх барилгын бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалах арга хэмжээг төлөвлөх үед хамгаалах материалд тавигдах эрүүл ахуй, ариун цэврийн шаардлагыг хангасан байх, орчны идэмхий үйлчлэлийг саармагжуулж байх боломжийг  тусгасан байна. 

 

3.1.  Идэмхий орчинд ашиглах бетон ба төмөр бетон бүтээцийн зураг төсөл зохиоход гэж нэмээд үед гэдгийг хасах түүний зэврэлтийн тэсвэршлийг хангуулахын тулд зэврэлтэд тэсвэртэй материал,хас хэрэглэж, ган арматурын гадагууг зэврэлтээс хамгаалах чадварыг дээшлүүлэх нэмэлт хэрэглэж бетоны нэвтрүүлэлтийг технологийн аргаар бууруулах, ан цав тэсвэршлийн зэрэглэл, ан цавын нээгдэлтийн тооцооны өргөн, арматурыг хамгаалах бетон үеийн зузаанд тавигдах шаардлагыг хангах зэрэг арга хэмжээг авна.

Дээр дурьдсан аргууд шаардлага хангахгүй тохиолдолд бүтээцийн гадаргууг хамгаалах дараахи арга хэмжээг авна. Үүнд:

-          лак, будгаар будах;

-          хуудсан болон ялтсан материал нааж тусгаарлах;

-          керамик, шаарган ситал, шил, байгалийн болон хиймэл чулуу хэрэглэн өнгөлөх;

-          цемент, полимер барьцалдуулагч, шингэн шил, битум суурьтай бүрхүүл тавьж шавардах;

-          химийн тэсвэртэй материал шингээн нягтруулах.

3.2.  Төмөр бетон бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалах арга хэмжээг зураг төсөлд тусгахдаа бүтээцийг хамгаалах арга, онцлог, үйлдвэрлэх болон барилгын  ажил гүйцэтгэх технологи, ашиглалтын нөхцөлийг бодолцох  хэрэгтэй.

3.3. Бетон, төмөр бетон бүтээцийн бетоны нэвтрүүлэлтийг үзүүлэлтэд нормчилж өгнө.

Бетоны нэвтрүүлэлтийг шууд үзүүлэлт (ус нэвтрүүлэлтээр тогтоосон бетоны марк буюу  шүүрэлтийн илтгэлцүүрээр)- ээр илэрхийлнэ. Бетоны нэвтрүүлэлтийн шууд бус үзүүлэлтийг (бетоны ус шингээлт ба ус цементийн харьцаа) шууд үзүүлэлтэд нэмэлт болгох эсвэл баримжаа авахад хэрэглэнэ.

 

Бетоны ус нэвтрүүлэлтийн үзүүлэлтийг 1-р хүснэгтээр үзүүлэв.

1-р хүснэгт

 

 

3.4. Бетон, төмөр бетон  бүтээцийн орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргийг  нь дараахи байдлаар тогтооно. Үүнд:

-          хийн орчинг 2-р хүснэгтийн дагуу;

-          хатуу орчинг 3-р хүснэгтийн дагуу;

-          хөрсний усны түвшнээс дээшхи хөрсийг 4-р хүснэгтийн дагуу;

-          органик биш шингэний орчинг 5; 6; 7 –р хүснэгтийн дагуу;

-          органик шингэний орчин ба биологийн идэвхтэй орчинг 8-р хүснэгтийн дагуу тус тус тогтоосон.

Армоцементэн бүтээцийн орчны идэмхий үйлчлэлийн зэрэг нь 2; 3-р хүснэгтийн төмөр бетон бүтээцтэй адил байна.

 

2- р хүснэгт

 

                                                                                                                                   

 

3-р хүснэгт

 

 

4-р хүснэгт

 

 

 

5-р хүснэгт

 

6-р хүснэгт

 

 

7-р хүснэгт

 

 

8- р хүснэгт

 

 

3.5.  Халаалттай, чийглэг горимтой барилгын бүтээцийн хувьд "Барилгын дулаан хамгаалалт" /БНбД 23-02-09/-ийн 1-р хүснэгтийн дагуу хөрсний усны түвшнээс дээш хөрсөнд задгай агаарт дулаалгагүй барилгын дотор байрлах бүтээцийн хувьд БНбД 23-02-09-ийн хавсралтын 1-р хүснэгтийн дагуу тус тус орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргийг тодорхойлно.

3.6.  MNS 0974:2008 шаардлагыг хангах бүх төрлийн цементээр хийсэн бетоны орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргийн үнэлгээг 5-р хүснэгтэд заасан.

3.7.  Арматурын орц багатай том хэмжээтэй бүтээцийн бетоны (0,5 м-ээс зузаан, 0,5% хүртэл арматурласан) хувьд 5; 6-р хүснэгтэд бичсэн орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргийг нэгээр бууруулж авна.

3.8.   0,1 МПа (1 aтм) хүртэл шингэний даралттай байгууламжийн хувьд орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргийг 5; 6; 7-р хүснэгтэд бичсэн.

 

3.9.  Идэмхий орчинд ашиглах барилга байгууламжийн төмөр бетон бүтээцийн бетон нь, 5-11-р хүснэгтэд бичсэн ус үл нэвтрүүлэлтийн W4 ба түүнээс дээш марктай байна.

 Идэмхий шингэн (хлор, сульфат, нитрит болон бусад төрлийн давснууд) орчны үйлчлэлд 5-р хүснэгтийн дагуу уурших гадаргуутай болон хөлдөж гэсэлт явагдах төмөр бетон бүтээцийн бетонд БД 52-105-10-ийн 5.1.3-т  заасан хүйтэн тэсвэрлэлтийн шаардлага тавигдана. Хүйтэн тэсвэрлэлтийн туршилтыг MNS1918:85 -ын дагуу явуулна.

3.10.  Идэмхий орчны үйлчлэлд ашиглах барилга байгууламжийн бетон, төмөр бетон бүтээцийн хувьд цементийн дараах төрлүүдийг ашиглавал зохино. Үүнд:

-          портланд цемент ба эрдсэн нэмэлттэй портландцемент (MNS974:2008), шааргат портландцемент

-          сульфатад тэсвэртэй цемент

-          хөнгөн цагаант цемент нь (МNS5174:2002);

-          хүчитгэсэн цемент.

3.11.  Хий болон хатуу орчинд (2; 3-р хүснэгтийг үз.) шааргат портландцемент хэрэглэнэ.

            Сульфат агуулсан шингэн, хатуу орчинд (3; 4; 6- р хүснэгтийг үз) сульфат тэсвэртэй цемент, шаарган портланд цемент, портландцементийг хэрэглэнэ.

Бикарбонатын шүлтийн үзүүлэлтээр (5- р хүснэгтийг үзээрэй) идэмхий шингэн орчинд эрдсэн нэмэлттэй портланд цемент, шаарган портланд цемент, пуццолан портландцементийг хэрэглэнэ.

            Давсны нийт агууламжаар идэмхий шингэн орчинд, бетоныг бэхжүүлэх температурын горимд тавигдах шаардлага нөхцөлийг мөрдсөн нөхцөлд хөнгөн цагаант цемент хэрэглэхийг зөвшөөрнө. 

9- р хүснэгт

 

 

10- р хүснэгт

 

 

            Урьдчилан хүчитгэсэн арматуртай бүтээцэд хөнгөнцагаант цементийг хэрэглэж болохгүй.

            Ус үл нэвтрүүлэлтийн марк  W6-аас дээш шаардлага тавигдсан бүтээцийн бетонд НЦ10 -маркийн налархай цементийг хэрэглэнэ.

3.12. Жижиг дүүргэгчид кварцын элсийг (MNS 2803:2004 ба MNS0392:98 стандартын дагуу хэмхдэс болон тоос, шаварлаг хэсгийн хэмжээ нь нийт жингийн  1%-иас ихгүй байх), түүнчлэн MNS 2371:1984 ба MNS2917:84 –ийн шаардлагыг хангасан сүвэрхэг элсийг хэрэглэнэ.

3.13. Том дүүргэгчээр ашиглах MNS 2803:2004, MNS 03465:79, MNS 0390:98 стандартын шаардлага хангасан ширхэглэж ангилсан хайрганы бат бэх БУ12-оос;  буталсан хайрга, оргилмол чулуулгаар бэлтгэсэн дайрга М600-гаас багагүй маркын бат бэхтэй  байвал зохино.

            Нэгэн төрлийн бөгөөд үйрмэг хэсэг  агуулаагүй тунамал гаралтай чулуулгийн хайрга (600 –аас багагүй маркийн 2%-иас дээшгүй ус шингээлттэй) –ыг идэмхий үйлчлэлийн ямарч зэрэгтэй хий, шингэн, хатуу орчинд (5-р хүснэгтийг үз; сул идэмхий орчинд байгаагаас бага ус төрөгчийн илтгэгчтэй шингэн орчноос бусад) хэрэглэж болно.

            Хөнгөн бетон бүтээцэд MNS2917:2009 стандартын  шаардлага хангасан дүүргэгчийг хэрэглэх  ёстой.

Дүүргэгч доторх хортой хольцын тоо, хэмжээг харгалзах баримт бичигт заасан байх ба түүнийг бетон, төмөр бетон бүтээцийг төсөллөх үед бодолцох хэрэгтэй. 

3.14.  Жижиг, том дүүргэгчийн   потенциал урвалжих чадварыг  шалгах хэрэгтэй. Потенциал урвалжих чадвартай  дүүргэгч болон цементийн харилцан үйлчлэлийг бодолцон бетон дотор явагдах өгөршилтөөс хамгаалах дараах арга хэмжээг авах хэрэгтэй. Үүнд:      

-        бетоны найрлагыг сонгохдоо цемент хамгийн бага орох нөхцөлөөр тооцох;

-        азотын исэл (Na2O) 0,6%-иас ихгүй шүлт агуулсан цемент хэрэглэх;

-        эрдэс нэмэлттэй портланд цемент, шааргат портланд цемент, портланд цементийг түлхүү хэрэглэх;

-        ус түлхэх, хий үүсгэх нэмэлтийг бетоны найрлагад оруулах;

-        потенциал урвалжих чанартай  дүүргэгчтэй бетонд натри болон калийн давстай  нэмэлтийг хэрэглэхийг зөвшөөрөхгүй. 

3.15. Бетон хольц зуурахад ус нь MNS3821:85 стандартын шаардлагыг хангасан байна.

3.16.   Идэмхий орчинд ашиглагдах төмөр бетон бүтээцийн бетоны тэсвэршлийг дээшлүүлэхийн тулд бетоны нэвтрүүлэлтийг бууруулах, химийн тэсвэршлийг дээшлүүлэх нэмэлт хэрэглэх, түүнчлэн арматурыг хамгаалахын тулд бетоны хамгаалах чадварыг дээшлүүлэх хэрэгтэй.

Дараахи төмөр бетон бүтээцийн бетоны найрлагад орох барьцалдуулагч, дүүргэгч ба  усны найрлагад хлорын давс байхыг хориглоно. Үүнд:

-        xүчитгэсэн арматуртай;

-        5 ба түүнээс бага голчтой В-I ангийн хүчитгээгүй утсан арматуртай;

-        чийглэг, нойтон горимд ашиглах;

-        автоклаваар  бэхжүүлсэн;

-        цахилгаан зэврэлт явагдах боломжтой;

            Тариурын аргаар (шпириц) шахаж дүүргэх сувагт зориулсан болон угсармал, угсармал-цутгамал бүтээцийн  заадлын уулзварт хэрэглэх бетон хольцын найрлагад хлорын давс  хийхийг хориглоно.

3.17. Идэмхий орчны үйлчлэлд байх төмөр бетон бүтээцийн тооцоог энэ нормын ан цав, ан цавын нээгдэлтийн хязгаарын зөвшөөрөгдөх өргөнд тавигдах шаардлагыг бодолцож "Бетон ба төмөр бетон бүтээц" /БНбД 52-01-10/, "Бетон ба урьдчилан хүчитгээгүй арматуртай төмөр бетон бүтээц" /БД 52-105-10/ норм, дүрмийг баримтална. Энэ тохиолдолд төмөр бетон бүтээцийн ан цав, ан цавын нээгдэлтийн хязгаарын зөвшөөрөгдөх өргөнд тавигдах шаардлагын категорыг бүтээцэд хэрэглэж буй арматурын анги, орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргээс хамааруулж авна.

   Хий болон хатуу идэмхий орчинд ашиглагдах бүтээцэд тавигдах шаардлагыг 9 –р хүснэгтэд, шингэн идэмхий орчинд ашиглагдах бүтээцэд тавигдах шаардлагыг 11 –р хүснэгтэд заав.

9 ба 11 –р хүснэгтэд заасан нэмэгдэхгүй ан цавын өргөнийг тодорхойлох үед ачааны үйлчлэлийг дараахь байдлаар зөвшөөрнө. Үүнд:

-        салхины ачааг нормын утгын 30%-аар;

-        краны зам бүр дээр нэг гүүрэн буюу  дүүжин краны ачааг тооцно.

 

Тайлбар: цамхаг хэлбэрийн байгууламж, утааны яндан, өндөр хүчдэлийн тулгуурын тооцоонд салхины ачааг иж бүрэн тооцох шаардлагатай.

 

 

 

 

 

 

 

11-р хүснэгт

 

 

 3.18. Зэврэлтээс үүдсэн эвдрэлийн аюулын зэргээр нь арматурын ганг 3 бүлэгт хуваана (9; 10-p хүснэгтийг үз).

Идэмхий орчинд ашиглагдах урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн арматурчлалд II бүлгийн арматурыг сонгох нь тохиромжтой.

         3.19. Хий болон хатуу идэмхий орчны үйлчлэлд ажиллах бетоны ус үл нэвтрүүлэлт, арматурын хамгаалах бетон үеийн зузаанд тавих шаардлагыг 10–р хүснэгтэд, шингэн орчны үйлчлэлд ажиллах бетоны ус үл нэвтрүүлэлт, арматурын хамгаалах бетон үеийн зузаанд тавих шаардлагыг 1–р хүснэгтэд тус тус үзүүлэв.

          3.20. Хүнд, хөнгөн бетонон хавиргат болон ханын хавтангийн арматур хамгаалах бетон үеийн зузааныг хийн орчны үйлчлэлийн сул, дунд зэрэг идэмхий зэрэгтэй  үед 15 мм, их зэрэгтэй үед 20 мм-ээр тус тус авна.

Цутгамал бүтээцийн хувьд арматур хамгаалах бетон үеийн зузааныг дээрхээс 5 мм илүү авна.

Ан цав тэсвэршлийн 2-р категорийн урьдчилан хүчитгэсэн төмөр бетон бүтээцийн хувьд арматурын хамгаалах бетон үеийн зузаан 10 мм ихсэхэд ан цавын үргэлжлэхгүй нээгдэлтийн өргөнийг 0,05 мм ба түүнээс илүү авч болно.

           3.21.  Идэмхий үйлчлэлийн сул болон дунд зэргийн орчинд ажиллах цайрдсан арматуртай бүтээцийн арматур хамгаалах бетон үеийн зузааныг дээрхээс 5 мм-ээр багасгаж, бетоны ус үл нэвтрүүлэлтийг нэг шат дээшлүүлнэ. Энэ үед бетоны ус үл нэвтрүүлэлтийн марк нь W4 багагүй байна.

3.22. 3–р категорийн ан цав тэсвэрлэлтийн бүтээцэд В-I, Bp-I ангийн 4 мм-ээс бага голчтой арматур хэрэглэхийг хориглоно.

2.23. Идэмхий орчинд ашиглах барилгын урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийг бетон бэхэжсэний дараа  арматурыг хүчитгэх арга (бетонд нь хүчитгэх)-аар үйлдвэрлэхийг хориглоно.

3.24. Урьдчилсан хүчитгэсэн төмөр бетон бүтээцэд хэрэглэх  канатын гадна үеийн  утасны голч нь 2,5 мм-ээс, дотор үеийн утасны голч нь 2,0 мм-ээс тус тус бага байж болохгүй.

3.25. Хөнгөн бетоноор хийсэн бетон, төмөр бетон бүтээцийг ус үл нэвтрүүлэлтээр, 10 ба 11-р хүснэгтийн шаардлагыг хангасан нөхцөлд идэмхий орчинд хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

        3.26. Эзлэхүүнээрээ 14%-иас их ус шингээх сүвэрхэг дүүргэгчтэй хөнгөн бетоноор хийсэн даацын бүтээцийг идэмхий орчинд хэрэглэхийг хориглоно.

        3.27. Хий, хатуу идэмхий орчинд үйлдвэрлэл явуулахад зориулсан барилгад  хөнгөн болон сийрмэг бетоноор хийх хашлага бүтээцийг 12-р хүснэгтэд заасан шаардлагыг хангасан байвал зохино.

        3.28. Армоцементээр хийсэн бүтээцийг сул идэмхий, хий болон хатуу идэмхий орчинд хэрэглэхийг зөвшөөрнө. Хийн орчинд бүтээцийн арматур хамгаалах бетон үеийн зузаан 4 мм-ээс багагүй, бетоны ус шингээлт нь 8%-иас ихгүй, торны арматур болон утсан арматурыг 30 мкм –ээс багагүй зузаан цайран бүрхүүлтэй хийх эсвэл бүтээцийн гадаргыг III бүлгийн лак-будган бүрхүүлээр хамгаалах хэрэгтэй. Хатуу идэмхий орчинд ажиллах бүтээцийн хувьд дээр заасан арга хэмжээтэй хамт арматурын болон бүтээцийн гадаргууг нэгэн зэрэг хамгаалах нэмэлт арга хэмжээ авна.

3.29. Хамгаалалтын бүрхүүлгүй холбогч эдлэхүүний ган суулгах нарийвчийг бетондох үед хамгаалалтын бетон үеийн зузаан ба  ус үл нэвтрүүлэлтийн маркийг тухайн бетонд тавигдах шаардлагад харгалзуулан авна.            

 

12-р хүснэгт

 

 

      БЕТОН, ТӨМӨР БЕТОН БҮТЭЭЦИЙН ГАДАРГУУГ

 

3.30. Орчны идэмхий үйлчлэлийн зэрэг ба  төрлөөс хамааруулан бүтээцийн гадаргуун хамгаалалтыг 13–р хүснэгтэд зааснаар тогтоох хэрэгтэй.

3.31. Бүтээцийн зураг төслийг зохиоход дараахи хамгаалалтын бүрхүүлээс сонгох хэрэгтэй. Үүнд: 

-        лак- будгаар будах: хий болон хатуу орчны үйлчлэлийн үед;

-        лак-будгаар зузаан шавах: хамгаалалтын бүрхүүл нь шингэн болон хатуу идэмхий орчинтой шууд харьцах үед;

-        наамал бүрхүүл: хөрсний нойтон идэмхий орчны ус өнгөлгөөний бүрхүүлийг нэвтлэхгүй байхаар гүйцэтгэнэ;

-        өнгөлөх бүрхүүл: хөрсний нойтон идэмхий орчны ус өнгөлгөө бүрхүүлд механик эвдрэл бий болгохоос хамгаалж плимербетон зэрэг материалаар гүйцэтгэх;

-        химийн тэсвэртэй материалаар нэвчүүлэх: хөрсөн дэх шингэн идэмхий орчин бүтээцэд үйлчлэх үед;

-        гидрофобизаци–хөрсний ус болон хурын усанд  үе үе нордог болон хөлрөлт бий болдог гадаргууд лак-будган бүрхүүл хийхийн өмнөх хөрсжүүлэг тавих бэлтгэл болгож гүйцэтгэх;

-        биоцит материал түрхэх: хүчил ялгаруулагч бактер болон мөөгөнцөр үйлчлэх үед;  

3.32. Хамгаалах чанараас нь хамааруулж лак-будган бүрхүүлийг дөрвөн бүлэгт хуваана (хамгаалах чадвар нь нэгээс дөрөв хүртэл дээшилнэ).

Төмөр бетон бүтээцийн гадаргууг хамгаалахад ашигладаг лак-будган  материалыг лавлах хавсралтын  3–р хүснэгтэнд үзүүлэв.

Хэв гажилтад орохдоо 9, 11–р хүснэгтэд заасан хязгаарт багтах ан цав үүсгэх бүтээцэд ан цавд тэсвэртэй лак-будган бүрхүүл хэрэглэнэ.

Шингэн идэмхий орчинтой харьцах төмөр бетон бүтээцийн гадаргыг хамгаалахад зориулсан лак-будган зузаан шаваасын нэр төрлийг хавсралтын 4-р хүснэгтэнд үзүүлэв. Шингэн органик орчинд (масло, нефтийн бүтээгдэхүүн, уусгагчууд) битум дээр суурилсан лак- будган бүрхүүл ба хуйлмал, хуудсан түүнчлэн гермит материалуудыг хэрэглэхийг хориглоно.

Зэврэлтээс  хамгаалах бүх материал нь чанарын баталгаажуулалттай байна.

3.33. Байгууламжийн бетон, төмөр бетон суурийн улыг  идэмхий орчинд тэсвэртэй материалаар тусгаарлавал зохино.

3.34. Хөрсний идэмхий үйлчлэлтэй устай эсвэл хөрстэй харьцах газар доорх бетон, төмөр бетон бүтээцийн хажуу гадаргууг хамгаалах аргыг  5-р хавсралтад заав.

Халуун саруудын дундаж температур нь 25°С-аас дээш болон агаарын харьцангуй чийгшил 40%-иас бага байх бүс нутгийн газрын хөрсөн дэх усанд уусах давсны хэмжээ 1%-иас их үед суурийн бүх гадаргууд ус тусгаарлалт хийх шаардлагатай.  

 

13-р хүснэгт

 

 

3.35. Метал багана, тоног төхөөрөмжийн доорх бетон, төмөр бетон суурь түүнчлэн шалан дээр тулж байх бусад бүтээцийн гадаргуун хэсэг идэмхий шингэн орчинд байвал шалны түвшнээс 300 мм-ээс багагүй өндөрт химийн тэсвэртэй материалаар хамгаална. Суурин дээр дунд болон их идэмхий үйлчлэлийн зэрэгтэй шингэн гоождог хэсэгт тосгуур хийх шаардлагатай. Бүтээцийн гадаргуу дээр идэмхий үйлчлэлтэй шингэн асгарах болон цацагдах хэсэгт наамал буюу өнгөлөх зэрэг бусад тохиромжтой аргаар нэмэлт хамгаалалт хийнэ. 

3.36. Бетон, төмөр бетонд идэмхий үйлчлэлтэй шингэнийг газар доогуур тээвэрлэх шугам сүлжээний хоолойг байнга хянаж байх шаардлагатай бөгөөд үзлэгийн худгийг шуудуу, суваг, хонгилд заавал төлөвлөнө. Идэмхий үйлчлэлтэй шингэнийг зайлуулах бохир усны суваг, хог баригч нүх, цуглуулагчийг барилгын багана, хана, тоног төхөөрөмжийн сууриас 1 м-ээс багагүй зайд  байлгана.

3.37.  Цохих болон доргиож ачаалах гадсан суурийн гадаргууг бат бэх бүрхүүлээр хучих эсвэл хамгаалах шинж чанартай нэвчүүлэгчээр хамгаална.

 Ийм гадсан суурийн бетоны ус үл нэвтрүүлэлтийн марк нь W6-аас багагүй байна.  Гадсан суурийн гадаргууг лак, будгаар будах эсвэл нэвчүүлэх замаар хамгаалсан бол бүрхүүлийн тогтцыг туршилтаар шалгана.

3.38. Гадаргууг нь хамгаалахад түвэгтэй бүтээцийн (өрмийн дүүргэмэл гадас, хөрсөнд ханалах аргаар гүйцэтгэх бүтээц г.м) хувьд бетоны найрлага сонгох цемент, дүүргэгчйин тусгай төрлүүд болон бетоны тэсвэршлийг нэмэгдүүлэх нэмэлт гэх мэт анхны хамгаалалт хэрэглэх хэрэгтэй.

3.39. Хашлага бүтээцийн хэв гажилтын заадсанд цайрдсан ган, зэвэрдэггүй ган, (гуммированной) ган, полиизобутиленбусад материалаар хийж  химийн тогтвортой шаваасан дээр нягт бэхэлж суулгана. Хэв гажилтын заадлаар идэмхий хий, шингэн орчин нэвтрэхгүй байх нөхцөлийг хангавал зохино. Заадал ба уулзварыг, гермит болон бусад төрлийн дүүргэгч, чигжих материал ажиглан маш нягт гүйцэтгэвэл зохино.

3.40. Төмөр бетон бүтээцийн бетондоогүй ган ба метал суулгах нарийвийг  зэврэлтээс хамгаалахад дараах технологиос сонгож төсөллөвөл зохино. Үүнд:

-          идэмхий бус ба сул идэмхий орчинтой хуурай буюу хэвийн чийгтэй өрөө тасалгаанд байх бүтээцэд лак-будгаар будах (хавсралтын 3-р хүснэгтийн дагуу);

-          идэмхий бус ба сул идэмхий орчинтой чийгтэй буюу нойтон өрөө тасалгаанд байх бүтээцэд цайр буюу хөнгөн цагаан бүрхүүл; 

-          дунд болон их идэмхий үйлчлэлтэй орчинд нийлмэл (металаар бүрээд лак-будган нэмэлт хамгаалалт хийх) бүрхүүл.

Төмөр бетон бүтээцийн ган суулгах нарийвчийн ширээсээр холбогдсон хэсэгт хамгаалалтын бүрхүүлгүй байхыг зөвшөөрнө.

3.41.  Хурын ус, агаарын чийг,  хөлрөлт, үйлдвэрийн усны үйлчлэлд байнга орж байдаг гадна хашлага ханын уулзварын ган суулгах нарийвчийг орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргээс үл хамааруулан   метал буюу нийлмэл бүрхүүлээр хамгаална.

3.42. Орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргээс үл хамааруулан гүйцэтгэсэн ган суулгах нарийвчийн  будаг-лакан бүрхүүлийг ашиглалтын явцад дахин шинэчлэх, будах бүрэн боломжтой байх ёстой.

3.43.   Их идэмхий зэрэгтэй орчинд ажиллах бүтээцийн бетондоогүй ган суулгах  нарийвчийн нийлмэл бүрхүүлийг (цайр, хөнгөн цагаан, будаг-лак) шаардлага хангахгүй гэж үзвэл  ган суулгах нарийвчийг тэрхүү орчинд химийн тэсвэртэй гангаар хийх хэрэгтэй.  

3.44.  Автоклавын нөхцөлд ажиллах ган суулгах нарийвч хөнгөн цагаанаар бүрхэж хамгаалахаар зурагт тусгавал зохино.

Хүхэрийн хий, хүхэрт ус төрөгч агуулсан идэмхий хийн орчинд байх төмөр бетон бүтээцийн ган нарийвчийг хөнгөнцагаанаар бүрхэж хамгаална. Хөнгөн цагаан бүрхүүлийн бетонтой харьцах хэсэгт нэмэлт хамгаалалт хийх хэрэгтэй.

3.45.  Нийлмэл бүрхүүлийн (хөнгөн цагаан ба цайр, будаг-лак) зузаан нь 120 мкм-ээс багагүй байна.

Цайран хучлагыг халуун аргаар хийвэл зузаан нь 50 мкм-ээс, гальваник аргаар хийвэл 30 мкм-ээс багагүй байна.

Тайлбар: 120 мкм-ээс илүү зузаан хөнгөн цагаан бүрхүүлтэй ган суулгах нарийвчийг ширээх бол ширээлт  хийх хэсгийн хөнгөн цагаан бүрхүүлийг хуулж авна.

3.46.  Бетон, төмөр бетон бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалах талаар энэ нормд заасан арга хэмжээг хэрэглэх боломжгүй бол химийн тэсвэртэй бетон–полимер бетон, хүчилд тэсвэртэй бетоныг хэрэглэнэ.

3.47. Шалан дээрх шингэн орчны үйлчлэлийн эрчим болон энэ орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргээс хамааруулан шалны ус тусгаарлалтыг сонгож авна.

 

Шингэн орчны үйлчлэлийн бага эрчимтэй, сул идэмхий үйлчлэлийн зэрэгтэй бол шалны тусгаарлалтыг будгаар хийнэ.

 

Шингэн орчны үйлчлэлийн дунд болон их эрчим, сул идэмхий үйлчлэлийн зэрэгтэй эсвэл шингэн орчны үйлчлэлийн бага эрчимтэй, дунд зэрэг болон их идэмхий зэрэгтэй үйлчлэлийн үед хуйлмал материал буюу хуудсан полимерийг битумээр нааж тусгаарлах хэрэгтэй.

 

Шингэн орчны үйлчлэлийн их эрчимтэй, их идэмхий үйлчлэлийн зэрэгтэй үед хүчлэсэн наамал тусгаарлалт хэрэглэнэ. Үйлдвэрийн ашигласан ус урсгах суваг, шуудууны доод талын хүчитгэсэн наамал тусгаарлалтын өргөнийг сувгийн ёроолын өргөнөөс тал тал руу нь 1 м нэмж өгнө.

 

Шалны хамгаалалтанд зориулсан материалыг хавсралтын 6; 7 –р хүснэгтэнд үзүүлэв. Шалнаас угаалгын ус, технологийн идэмхий шингэнийг зайлуулах гаргалгаанд зориулсан сувгийн шулуун хэсгийг аль болохоор урт гаргаж, сувагт засвар болон үзлэг хийх  боломжтойгоор төсөллөнө.

3.48. Үйлчлэлийн дунд, их эрчимтэй ба дунд, их идэмхий орчинд  хөрсөн дээр шал төсөллөхөд шалны дэвсгэрийн доор хөрсний ус байх, мөн усны түвшнээс үл хамааруулан тусгаарлалт нэмж өгвөл зохино.

3.49. Шалны түвшинд болон түүнээс дээш байрлах тоног төхөөрөмжийн  суурийг шалтай  хамтад нь нэг бүтээц болгон төсөллөх бөгөөд нийтэд нь нэг ус тусгаарлалт хийнэ. Шалны бүрэн бүтэн байдлыг хадгалахын тулд шалны заадсанд конпенсатор үүсгэхгүй байх арга хэмжээг авна.

 

 

3.50.  Дотроо идэмхий хийн орчинтой төмөр бетон хоолойд В30 ангиас өндөр бат бэхтэй, F200-гаас багагүй маркын хүйтэн тэсвэрлэлттэй, W8-аас багагүй маркийн ус үл нэвтрүүлэлттэй  бетоноор төсөллөнө. 

3.51.  Утааны ба хий-утааны яндангийн төмөр бетон их бие, хүхрийн нэгдэл агуулсан идэмхий хийн үйлчлэлтэй ариутгах татуургын хоолойг цутгахад сульфатат тэсвэртэй буюу эрдэс нэмэлттэй сульфатад тэсвэртэй портландцемент хэрэглэнэ. Эрдэс нэмэлттэй сульфатад тэсвэртэй портланд цементийн клинкер буюу доторх гурван кальцат алюмнат (С3А)-ийн хэмжээ нь 7%-иас хэтрэхгүй байх ёстой.

3.52.  Идэмхий орчинд ажиллах төмөр бетон хоолой цутгах бетоны дүүргэгчид  оргилмол чулуулгаас бэлдсэн ширхэглэсэн дайрга ба кварцын болон хээрийн жоншны элс хэрэглэвэл зохино. Ариутгах татуургын төмөр бетон хоолой цутгахад энэхүү нормын 3.13-д заасан шаардлагыг хангах карбонатын дүүргэгч хэрэглэх хэрэгтэй. 

3.53.  Утааны болон хий-утааны төмөр бетон яндангийн их биеийн дотор тал ба гадна талын  80°С хүртэл халах гадаргуун хэсгийн хамгаалалтыг орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргээс хамааруулан 13–р хүснэгт, 3-р хавсралт (лавлах)-ын дагуу лак-будгаар будна.

3.54.  Цанталт үүсэж болох төмөр бетон яндангийн суурийн  дотор талыг түрхлэгээр хамгаалахаас гадна доторлогооны дотроос нь шахах ажиллагаатай төхөөрөмж бүхий наамал хамгаалалтаар хамгаална.

Их идэмхий үйлчлэлтэй орчинд ажиллах ариутгах татуургын төмөр бетон хоолойн дотор талд полиэтиленээр хийсэн гэр (чихoл) хоолой тавьж хамгаална.

3.55.  Утааны янданг доторлоход хүчилд тэсвэртэй тоосго, шавар, шаваас, зуурмагтайгаар хэрэглэнэ. Хийн утааны яндангийн доторлогоонд хүчилд тэсвэртэй тоосго болон шаваасыг хэрэглэнэ.

Агаар сэлгэлтийн төмөр бетон яндангийн доторлогоонд хүчилд тэсвэртэй  керамик  тоосго, полимер болон хүчилд тэсвэртэй шаваас хэрэглэнэ.

3.56. Яндан болон хий дамжуулах хоолойн суурийн гадна гадаргууг хамгаалахад газар доорх бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалах шаардлагатай уялдуулж хийнэ.

3.57.   Эзлэхүүнт байгууламж ба  газар доорх дамжуулах хоолойн шингэн орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргийг 5; 8–р хүснэгтийн дагуу тодорхойлно.

 

Газрын тос, газрын тосны бүтээгдэхүүн хадгалах босоо ба хэвтээ ган цилиндр сав (резервуар)- ны ёроол, дотор ханын гадаргууд түүхий газрын тос болон мазутыг дунд зэрэг идэмхий үйлчлэлээр, мазут, дизелийн түлш, керосиныг сул идэмхий үйлчлэлээр тооцно.

 

3.58. Идэмхий үйлчлэлийн орчны зэргээс хамааруулан эзлэхүүнт сав, байгууламжийн төмөр бетон бүтээцэд тавигдах шаардлагыг 11-р хүснэгтэд заав.

 

Газрын тос, газрын тосны бүтээгдэхүүн хадгалах босоо ба хэвтээ ган цилиндр байгууламжинд хэрэглэх бетоны  ус үл нэвтрүүлэлтийн марк W8 –аас багагүй байна. 

 

3.59. Босоо ба хэвтээ ган цилиндр байгууламжийн бүтээцийн дотор талыг зэврэлтээс хамгаалах аргуудыг 13-р хүснэгт, 4-р хавсралтаас  авна.

 

3.60.  Хөрсөнд суулгасан босоо ба хэвтээ цилиндр байгууламжуудын төмөр бетоны гадаргууд хөрсний чийг хүрэхгүй байхаар тусгаарлалт хийнэ. 

 

3.61.   Газар доорхи төмөр бетон хоолойг зэврэлтээс хамгаалахад, хөрсний ус хлорт нэгдэлтэй ( MNS ISO 11047:2001) буюу түүний агууламж дараахи хэмжээнд (мг/л-ээр) байвал   цахилгаан-химийн аргыг хэрэглэнэ. Үүнд:

 

-  доргионт усан шахуургат хоолойны хувьд........................... 500 –аас их;

-  ган зүрхэвчтэй төмөр бетон хоолой:

хамгаалалтын бетон үеийн ус үл нэвтрүүлэлтийн марк W4,

ан цавын нээгдэлтийн зөвшөөрөгдөх өргөн 0,1 үед................" 300;

-     хамгаалах үеийн ус үл нэвтрүүлэлтийн марк нь W4,

  ан цавын нээгдэлтийн зөвшөөрөгдөх өргөн 0,2 үед.................." 150;

Цахилгаан химийн хамгаалалтыг төсөллөх үед төмөр бетон дамжуулах шугам хоолойн металын цахилгаан дамжуулалтыг тасралтгүй хангах арга хэмжээг авах хэрэгтэй.

 

 

 

3.62.  Дараахи нөхцөлд цахилгааны зэврэлтээс хамгаалах ажлыг гүйцэтгэнэ.

Үүнд: тогтмол гүйдлийн тоног төхөөрөмжөөс сарнисан гүйдэл байх үед:

 

-        электролиз салбарын гэдгийг юу гэж ойлгох юм бэ?? Ямар салбар гэх юм?Засах??барилга байгууламжийн төмөр бетон бүтээцэд;

-        тогтмол гүйдлийн рельсэн зам тээврийн төмөр бетон дэр ба бусад эдлэхүүнд;

-        тогтмол гүйдлийн үүсгүүрийн нөлөөний хүрээнд байрлах дамжуулах хоолой,  

-        цуглуулагч, суурь зэрэг болон газар доорх урт барилга байгууламжид;

-        хувьсах гүйдлийн газардуулгын төхөөрөмж болгон ашиглах төмөр бетон бүтээц.

 

3.63.  Сарнисан  гүйдлийн улмаас үүсэх зэврэлтийн аюулыг арматур-бетоны потенциалын хэмжээ  эсвэл арматураас алдагдах гүйдлийн нягтаар тодорхойлно. Сарнисан гүйдлээс үүсэх зэврэлтийн аюулын үзүүлэлтийг 14-р хүснэгтэнд үзүүлсэн.

 

3.64.  Электролизийн салбарын Ямар салбар гэх юм?Засах??барилга байгууламжийн төмөр бетон бүтээц ба тогтмол гүйдлийн рельсэн зам тээврийн төмөр бетон бүтээцийн төлөв байдал аюултай байвал эдгээр бүтээцэд цахилгаан зэврэлтээс хамгаалах арга хэмжээг заавал авна. 

Үүсгүүрийн тогтмол гүйдлийн талбайд байрлах газар доорх төмөр бетон бүтээцийн цахилгааны зэврэлтийн аюул, түүнийг цахилгааны зэврэлтээс хамгаалах шаардлагыг тооцоогоор эсвэл хөрсөн дэх болон ойролцоо орших ижил төстэй бүтээц дээрх сарнисан гүйдлийн хүчдэлийг хэмжих замаар тогтоох ёстой.

 

3.65. Үйлдвэрийн давтамжтай хувьсах гүйдлийн нөлөөгөөр газардуулгын төхөөрөмжөөр ашиглах бүтээцийн зэврэлтийн аюулыг газар доорх бүтээцийн арматурын гадаруугаас хөрсөнд 10 мА/дм2-аас их алдагдах гүйдлийн нягтаар тодорхойлно.

 

3.66. Сарнисан гүйдлээс үүсэх зэврэлтээс төмөр бетон бүтээцийг хамгаалах аргыг дараах бүлэг болгоно. Үүнд:

 

I  -  сарнисан гүйдлийн үүсгүүр дээр алдагдах  гүйдлийг хязгаарлах арга;

II -  төмөр бетон бүтээцэд идэвхигүй хамгаалалт хийх арга;

III-  төмөр бетон бүтээцэд идэвхгүй хамгаалалт хийх боломжгүй, хийсэн ч хангалтгүй тохиолдолд (цахилгаан химийн) идэвхтэй хамгаалалт хийх.

 

Электролизийн салбарын барилга байгууламжийн төмөр бетон бүтээц, тогтмол гүйдлийн рельсэн тээврийн байгууламжийг төсөллөх үед цахилгааны зэврэлтээс хамгаалах  I, II бүлгийн аргыг хэрэглэх хэрэгтэй.

 

3.67. Тогтмол гүйдлийн рельсэн тээврийн байгууламж, электролизийн салбарын барилга байгууламжийн төмөр бетон бүтээцийн  идэвхгүй хамгаалалтад дараах шаардлагыг баримтална. Үүнд:

-  бетоны ус үл нэвтрүүлэлтийн марк нь W6-аас багагүй байх;

-  бетоны цахилгааны эсэргүүцлийг бууруулах түүн дотор гангийн зэврэлтийг бууруулах, нэмэлттэй бетоныг  хэрэглэхгүй байх;

-  хамгаалах бетон үеийн зузаан 20 мм-ээс,  тулгуурын торон арматур хүртэлх зай  16 мм-ээс тус тус багагүй байх;

-  ан цавын нээгдэлтийн хязгаарын өргөн урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцэд 0,1 мм, ердийн бүтээцэд 0,2 мм байна. 

 

14-р хүснэгт

 

 

3.68. Тогтмол үүсгүүрийн талбайд байрлах бүтээцийн бетонд хлорын давс нэмэхийг, SD490, А500 (АТ-IV), A600 (AT-V), A700 (AT-VI), A600(A-V), A700(AVI) ангийн арматуртай урьдчилсан хүчитгэсэн бүтээцийн бетонд хлорын давс нитрат, нитритийн нэмэлт хэрэглэхийг хориглоно.

3.69. Электролизийн салбарын барилга байгууламжийн бүтээц эдлэхүүнийг цахилгааны зэврэлтээс  хамгаалж дараахи арга хэмжээ авна. Үүнд:                                                                                       

-  төмөр бетон хучилт ба төмөр бетон тавцан түүнчлэн газар доорхи төмөр бетон бүтээцэд электролизийн үйлчилгээ  гүйцэтгэгчдэд зориулж цахилгаан тусгаарлах заадал  гаргах;

-  цахилгаан тоног төхөөрөмж суурилах (тулгуур, электролизерийн доорхи суурь ба дамнуруу, шон болон электролизертэй холбогдсон тоноглолын доод суурь ба тулгуур дамнуруу г.м) хэсгийн электролизийн усан уусмалд өртөх бүтээц эдлэхүүнийг полимер бетоноор хийх;

-  бүтээц эдлэхүүний, уусмалд норж угаагдах хэсгийг саравч босгох, бүрэх мэтээр хамгаалах;

-  газар доор орших бүтээцийг цахилгааны зэврэлтээс хамгаалахын тулд будаг болон түрхлэгэн бүрхүүлээр бүрэх;

-  электролизийн усан уусмалд өртөх усны суваг ба ховилийг түүнчлэн электролизер байрлах суурийг газрын түвшинд болон газрын түвшнээс доош байрлуулах үед гангаар арматурчилахыг хориглоно.

3.70.  Рельсэн замтай тээврийн (цахилгаан галт тэрэг, метро г.м) хэрэгсэлийн төмөр бетон бүтээцийг цахилгааны зэврэлтээс хамгаалахын тулд 10000 Ом-оос багагүй цахилгааны эсэргүүцлийг даах цахилгааныг тугаарлагч эд анги тоног хэрэгслийг (газардуулгын холбоос, сүлжээний тулгуур ба сүлжээний шугамыг гүүр ба дээд тавцан, тоннелийн бүтээц эдлэхүүнтэй холбох эд анги) ашиглах хэрэгтэй.

3.71. Төмөр бетон бүтээц эдлэхүүнийг газардуулгын хэрэгсэл болгож ашиглахын тулд уг бүтээц эдлэхүүний (ган торгоовч, тууш арматур г.м) болон угсралтын арматурыг сүлжээний үл тасрах шугам болгон ширээж холбоно. Энэ тохиолдолд барилгын бүтээцийн тооцооны бүдүүвчийг өөрчлөхийг хориглоно.

2.72.  Дунд зэрэг, их идэмхий орчинд орших төмөр бетон суурийг түүнчлэн тогтмол гүйдлийн тоног төхөөрөмжийн хувьд төмөр бетон бүтээцийг газардуулга болгон ашиглахыг хориглоно.  

   15-р хүснэгт

 

4.1. Модон бүтээцэд идэмхий үйлчлэл биологийн зэврэлт үүсгэх, модыг эвддэг мөөг, хөгц түүнчлэн химийн идэмхий орчин, хий, шингэн, хатуу бодисын бий болгодог идэмхий нөлөөллийг 4-р бүлэгт авч үзнэ.

4.2. Биологийн идэмхий үйлчлэлийн зэргийг 15-р хүснэгтээр үзүүлэв. Модон бүтээцэд нөлөөлөх хийн үйлчлэлээс идэмхий байдлын зэргийг 16-р, хатуу бодисын идэмхийн зэргийг 17-р, органик бус шингэний нөлөөллийг 18-р, органик шингэний нөлөөллийн зэргийг 19-р хүснэгтээр тус тус үзүүлэв.

4.3. Идэмхий үйлчлэлийн дунд болон их зэрэгтэй химийн орчинд ашиглагдах модон бүтээцийг төсөллөх үед биологийн үйлчлэлийг тооцохгүй байж болно.

4.4.  Барилга байгууламжийн бүтээцлэлийн шийдэл түүний эдэлгээ ашиглалтын болон өмхрөлтийн нөхцөл байдлыг тогтмол (графикт хугацаанд нь) ажиглаж үзэж байх нөхцөлийг мөн хамгаалах бүрхүүлийг шинэчлэх боломжийг хангасан байвал зохино.

4.5. Идэмхий үйлчлэлийн дунд болон их зэрэгтэй химийн орчинд өндөр зэрэг бүхий нөхцөлд  ашиглах модон бүтээцийн хувьд дараахи нэмэлт арга хэмжээ авбал зохино. Үүнд:

-        шилмүүст модыг (нарс, хар мод, хуш г.м) хэрэглэх;

-        модон эдлэхүүнийг наахад фенолын болон резорцин, феноль-резорцины цавуу хэрэглэх;

-        даацын бүтээц эдлэхүүнд цул огтлолтой мод хэрэглэх;

-        хашлага бүтээцэд наамал фанер хавтан, дээвэр буюу модон бүрхүүл түүнчлэн ханын өнгөлгөөнд өмхрөлтөөс хамгаалсан эдлэхүүн эд анги хэрэглэх.

4.6. Модон эдлэхүүн эд ангийг холбоход метал суулгах нарийвчийг аль болох цөөн оруулах, харин химийн хувьд тэсвэртэй материалыг (нийлэг ба хуванцар, шилэн пластик г.м) түлхүү хэрэглэх хэрэгтэй. Метал суулгах нарийвчийг хэрэглэх үед зэврэлтээс хамгаалах хэрэгтэй.

4.7. Модон бүтээц, эдлэхүүнийг өмхрөлтөөс хамгаалахын тулд зэврэлтэнд  тэсвэртэй болгох бодисоор будах, нэвчүүлэх аргыг хэрэглэнэ.

4.8. Модон бүтээцийг биологийн өмхрөлтөөс хамгаалах аргыг 20-р хүснэгтэд үзүүлсэн. Хий болон хатуу бодис, шингэний идэмхий үйлчлэлээс хамгаалах аргыг 21-р хүснэгтэнд хэрэглэх будаг ба лакны төрлийн материалыг 8-р хавсралтад, модыг өмхөрөлтөөс  хамгаалах бодисын  жагсаалтыг 9-р хавсралтад, модны гадаргууд нэвчүүлэх аргаар хамгаалах бодисын жагсаалтыг хавсралтын 10-р  хүснэгтэд тус тус үзүүлсэн.

 

16-р хүснэгт

 

 

17-р хүснэгт

 

 

   18-р хүснэгт

 

 

19-р хүснэгт

 

 

20-р хүснэгт

 

21-р хүснэгт

 

5.1. Шавар болон царууц тоосгоор хийсэн өрөгт бүтээц, эдлэхүүнд энэхүү бүлэгт заах шаардлагыг баримтална.

5.2.  Тоосгон бүтээцэд хий болон хатуу байдлаар нөлөөлөх идэмхий зэргийг 22 ба 23-р, давс ба хужирлаг хөрсний идэмхий үйлчлэлийн зэргийг 4-р хүснэгтэд тус тус үзүүлэв. Хэрэв тоосгон бүтээцэд нөлөөлөх шингэн орчинд ууссан хлорт ба сульфат, нитрат болон бусад давс түүнчлэн идэмхий (едкий) шүлтийн хэмжээ нь 10-аас 15 г/л хүртэл хэмжээнд байвал сул идэмхий, 15-аас 20г/л хүртэл бол дунд зэргийн идэмхий харин 20г/л-ээс их байвал их идэмхий гэж зэрэглэнэ. Царууц тоосгон бүтээцийг идэмхий шингэн орчинд байлгахыг зөвшөөрөхгүй.

5.3.  Өргийн цементэн зуурмагт шингэн байдлаар нөлөөлөх идэмхийн зэргийг 5 ба 6, харин ус үл нэвтрүүлэлтийн марк W4 үед 8-р хүснэгтээр тус тус авна. Өргийн зуурмагийг налархайжуулах зорилгоор шохойн төрлийн нэмэлт хольсон бол идэмхий зэргийг энэхүү хүснэгтүүдэд зааснаас нэг шат дээшлүүлэн авах хэрэгтэй. Шингэн байдлаар нөлөөлөх идэмхий орчинд шавар болон үнсэн зуурмаг хэрэглэхийг  хориглоно.

22-р хүснэгт

 

 

23-р хүснэгт

 

5.4.   Улирлын байдлаар үе үе чийгийн идэмхий нөлөөлөлд орж хөлдөж гэсэж байдаг өрөгт бүтээцэд F50-ээс багагүй хүйтэн тэсвэрлэлттэй тоосго хэрэглэвэл зохино.

5.5.  Зуурмагийн цемент, элс, ус нь гуравдугаар бүлэгт бичсэн зохих шаардлагыг хангана. Үйлчлэлийн их идэмхий зэрэгтэй, хүчиллэг орчинд шингэн шил буюу полимер холбогч дээр суурилсан хүчилд тэсвэртэй зуурмаг хэрэглэнэ.

5.6. Шавардлага бүхий арматурласан тоосгон ханын гадаргууг өгөршилт (зэврэлт)-ээс будаг ба лакаар будаж хамгаалахаас гадна шавардлагагүй бол шууд тоосгон гадаргуу дээр будаг болон лакан түрхлэгийг зузаан түрхэж өгнө.

5.7. Тоосгон өрөгт байгаа ган суулгах нарийвч ба эд ангийг энэ нормын гуравдугаар бүлэгт заасны дагуу өгөршилтөөс хамгаална.

6.1.   Метал бүтээцэд орчны идэмхий үйлчлэлийн зэргийг доорхи заалтын дагуу тодорхойлж болно. Үүнд:

-        задгай агаарт: 24; 25-р хүснэгтээр;

-        органик бус шингэн орчинд: 26-р хүснэгтээр;

-        органик шингэн орчинд: 27-р хүснэгтээр

 

6.2.  Нормын 24 ба 25-р хүснэгтээр метал бүтээцийн орчны идэмхий зэргийг тогтоохдоо: дулаан байранд байгаа хэсгийг өрөөний чийгшлийн горимын шинжээр; халаалтгүй байр, гадаа ил орших болон саравчинд байх чийгшлийн бүсээр тус тус авна. Чийгтэй ба нойтон горимтой дулаан байранд байгаа ган бүтээцийн орчны идэмхийн зэргийг чийгтэй бүсэд оршихоор төсөллөсөн халаалтгүй байранд байгаатай адилтган авна. Өрөөний болон гадна агаарын бохирдолтын (давс, тоос, аэрозоль г.м) жилийн дундаж агууламжийг 0.3мг/(м2/өдөр)-өөс багагүй байх хэмжээнд тооцно.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

24-р хүснэгт

 

 

25-р хүснэгт

 

 

26-р хүснэгт

6.3.  Дунд  болон их идэмхий орчинд үйлвэрлэл явуулдаг барилгын ган багана, татангын алхам 12м ба түүнээс их байх ёстой. Их идэмхий орчин бүхий үйлдвэрийн барилгын метал бүтээцийг цул огтлолтой ханатай төсөллөнө.

6.4. Идэмхий орчинд үйлдвэрлэл явуулдаг ган хоолой болон битүү хайрцагласан ган элементтэй  бүтээцийн хажуу талыг бүтүүлж тасралтгүй ширээж  төсөллөнө. Энэ үед дотор талын гадаргууг  зэврэлтээс хамгаалахгүй.  Задгай агаарт сул идэмхий орчинд байх битүү хайрцагласан эдлэхүүн дотор ус хуралдах хэсгийн орчинд ус юүлж авах хоолой төхөөрөмжлөнө.

6.5. Дунд зэрэг болон их идэмхий орчинд байрлах барилга байгууламжийн метал бүтээцийг хоёр булан төмөрөөр хийсэн тавр, дөрвөн булан төмөрөөр хийсэн хэрээс, задгай тэгш өнцөгт огтлолтой дан ховилт төмрөөр эсвэл нугалмал огтлолоор хийсэн тавр хийхийг зөвшөөрөхгүй.

6.6.  Идэмхий бус болон сул идэмхий орчинтой халаалт бүхий үйлдвэрийн дан барилгын хашлага бүтээцийг хэлбэржүүлсэн ган хуудастай нийлмэл хавтгаалжаар төсөллөхийг зөвшөөрнө. Идэмхий орчны дунд зэрэгтэй ийм барилгын даацын бүтээцийг 14-р хавсралтын  "а" ба "б" заалтын  дагуу зэврэлтээс хамгаалах бол дээрхтэй адилаар төсөллөнө. Их идэмхий орчинтой үйлдвэрлэлийн барилгад хэлбэржүүлсэн ган метал хуудас бүхий нийлмэл хавтгаалжыг хэрэглэж болохгүй.

6.7.  Дараахи нөхцөлд ган бүтээц төсөллөхийг  хориглоно. Үүнд:

- дунд болон их идэмхий зэрэг бүхий барилга байгууламжид;

-сул идэмхий орчинтой боловч хүхрийн ангидрит,  хийн "В"- бүлэгт хамаарах хүхэрт устөрөгч бүхий орчинд 09Г2 ба 14Г2 маркийн ганг;

-хүхрийн ангидрит буюу хийн "В" ба "С, D" бүлэгт хамаарах ангиллын идэмхий орчинд 18Г2-АФпс-маркийн ганг.

6.8. Хүхрийн ангидрит ба хүхэрт ус төрөгч агуулсан сул идэмхий орчин буюу хийн "В" ба "С" бүлгийн хлорт устөрөгч агуулсан дунд болон их идэмхий орчин түүнчлэн дунд болон их идэмхий шингэн орчин буюу хөрсөнд барих барилга байгууламжид 12ГН2МФАЮ, 12Г2СМФ ба урсалтын хязгаар нь 588 МПа –аас багагүй байх 14ГСМФР маркийн ган хэрэглэхийг зөвшөөрнө. Эдгээр гангаас илүү өндөр бат бэхтэй ган хэрэглэхийг тухайн идэмхий орчинд уг ган ба ширээсэн холбоосын нөхцөл байдалд туршилт судалгаа явуулсны дараа зураг төслийн байгууллага шийдвэрлэнэ.

6.9.  Дараахи орчинд байрлах барилга байгууламжид хөнгөн цагаан, цайрдсан ган болон төмөрлөгийн хольц бүхий хамгаалалтын бүрхүүл хэрэглэхийг зөвшөөрөхгүй. Үүнд:

-        рH-нь 3 хүртэл  болон 11-ээс их шингэн орчин ба хөрсөнд ;

-        зэс, мөнгөн ус, цагаан тугалга, диц, хар тугалгын болон бусад хүнд металын давсны уусмал бүхий орчинд;

-        хатуу шүлт, кальцжуулсан сод нь шүлтийн урвалд орохдоо усанд сайн уусаж металын гадаргад шингэх хужир, марз ургуулдаг бүх төрлийн давс, хужир ургуулахгүй ч эцэстээ дунд болон их идэмхий зэрэг бүхий орчин үүсгэдэг.

Хэрэв барилгын явцад сая дурьдсан хужир, бетон хольц, хөнгөн цагаан бүтээц дээр илэрвэл тухайн орчин нөхцөлийг даруй арилгах арга хэмжээ авах бөгөөд зураг төслийн үе шатанд ч ийм орчин үүсгэх нөхцөлийг бий болгохгүй байх арга хэмжээ авна.

12ГН2МФАЮ, 12Г2СМФ гэх мэтийн  үсэг зэргийг  тайлбар бичиж өгөх нь дээр байх?? Тэр бүр хүн ойлгохгүй юм байна????  

27-р хүснэгт

 

28-р хүснгэт

 

6.10. Хийн "С" ба "D" зэргийн фторт устөрөгч, хлорт устөрөгч ба хлорын агууламж бүхий дунд зэргийн болон их идэмхий орчинд барих барилга байгууламжид хөнгөн цагаан бүтээц төсөллөхийг зөвшөөрөхгүй. 1915, 1925, 1915Т, 1925Т, 1935Т марктай хөнгөн цагаан хайлшийг органик бус шингэн орчинд орших бүтээцэд  хэрэглэхгүй.

6.11.  Нуурын тогтмол усан орчинд газрын тос-хийн олборлолт болон усны барилга байгууламжийн гүний буурь бүхий байнгын тавцан байхгүй нөхцөлд дараах зураг төслийн шийдлийг хориглоно.  Үүнд:

a)        үечилсэн норолттой бүсэд суулгах нарийвч, эдлэхүүний холбоос (тэвх, тулаас, ширээс г.м) ;

б)   тулгуур буюу багананд холбоос хийх;

в)   үе үе тосолдог хэсэгт алгасалт бүтээц байрлуулах.

6.12. Хийн "В" бүлгийн хүхэр устөрөгч буюу хүхрийн ангидрит агуулсан сул идэмхий орчин түүнчлэн дунд болон их идэмхий орчинд 30ХЗМФ "селект" маркийн гангаар бэлтгэсэн өндөр бат бэхтэй боолтон 09Г2 маркийн гангаар бэлтэсэн тавлах холбоос бүхий ган бүтээцтэй барилга байгууламж төсөллөхийг хориглоно.

6.13. Задгай орчинд баригдах барилга байгууламжийн ган татлаган бүтээцийг төсөллөхөд энэхүү нормын хавсралтын 11-р хүснэгтийг мөрдлөг болгоно. Барилга дотор хайрцаглаж хашсан идэмхий нөлөөлөлтэй орчинд орших (халаалтгүй барилгад 24-р хүснэгтээр заасан идэмийн зэрэг тодорхойлох аргачиллаар) ган татлагад мөн хавсралтын 11-р хүснэгтийг (задгай агаарын орчинд байх дунд зэргийн болон их идэмхийн зэрэгт дүйцүүлэн) ашиглавал зохино.

6.14. Олон төрлийн металаар хийх нийлмэл бүтээцийг идэмхий орчинд ашиглагдаж байвал металуудын шүргэлцэж нийлэх хэсэгт зэврэлтээс хамгаалах арга хэмжээ авч төсөллөвөл зохино. Харин ширээмэл бүтээц төсөллөхөд  хавсралтын 12-р хүснэгтийг мөрдлөг болгоно.

6.15.  Зэврэлтийн хамгаалалтгүйгээр төсөллөх хашлага бүтээцийн ган хуудасны хамгийн бага зузааныг хавсралтын 13-р хүснэгтэд заасан шаардлагыг баримтлан сонгоно.

 

6.16.  Даацын ган бүтээц ба хөнгөн цагаан хашлага бүтээц, цайрдсан ган эдлэхүүний гадаргууг зэврэлтээс хамгаалах аргыг 14-р хавсралт болон 29-р хүснэгтэд заасан. Гадна задгай агаарт сул идэмхий зэрэгтэй орчинд орших даацын бүтээцийг 10ХНДП маркийн гангаар төсөллөх түүнчлэн "А" бүлгийн хийн нөлөөлөл бүхий хуурай задгай агаартай сул идэмхий зэрэгтэй орчинд орших 10 ХСНД ба 15ХСНД маркийн ганд зэврэлтээс хамгаалах арга хэмжээг авалгүй төсөллөж болно. Өмнө дурьдсан маркийн гангаар 5мм-ээс зузаан цувиж боловсруулсан суулгах нарийвч, эдлэхүүнээр хийсэн бүтээцийн гадаргууг зэв ба ширээсийн шааргыг цэвэрлэхгүй байж болно. Гадаа задгай агаарт, сул идэмхий зэрэг бүхий орчинд орших 10ХНДП маркийн гангаар хийсэн хашлага бүтээц ( хийн "А" ба "В" бүлгийн орчинтой) болон зөвхөн "А " бүлгийн хийн нөлөөлөлтэй байх 10ХДП маркийн ган бүтээцэд зэврэлтээс хамгаалах арга хэмжээ авахгүй байж болно. Идэмхий бус болон сул идэмхий зэрэгтэй тасалгаан дотор дээр дурьдсан бүтээцийн зарим хэсэг нь оршиж байвал уг гангийн гадаргууг II ба III бүлгийн будаг лакаар будаж хамгаална. Гэхдээ сул идэмхийн зэрэг бүхий орчинд гүйцэтгэдэг нөхцөлөөр (гадна ил орших хэсгийг будах) ажиллавал зохино.

         Цайраар бүрхээгүй зөвхөн II ба III бүлгийн (зэрэг) будаг лакан хамгаалалттай нүүрстөрөгчит ган бүтээцийг идэмхий бус зэрэгтэй орчноор авч хамгаалалт (гадна ил орших хэсгийг будах) хийж болно.

6.17. Идэмхий орчинд орших (хийн "В" бүлэгт хамаарах фторт устөрөгч, хлорт устөрөгч, хлор агуулсан сул идэмхий зэрэг бүхий орчинг үл хамааруулан) хөнгөн цагаан даацын бүтээцийг төсөллөхөд хөнгөн цагаан хашлага бүтээцийн нэгэн адил үзэж зэврэлтээс хамгаална. Харин хаалтад дурьдсан орчинд орших даацын бүх маркын хөнгөн цагаан бүтээцийг цахилгаан химийн (анодын арга) аргаар (t>/=15мкм зузаантай) зэврэлтээс хамгаалах бүрхүүл тогтоох хэрэгтэй. Сульфат болон хлорын нийлбэр агууламж нь 5г/л-ээс их байх усан орчинд ашиглах бүтээцийг цахилгаан химийн аргаар (t>/=15мкм зузаантай)  бүрхүүл үе тогтоосны дараа IY бүлгийн усанд тэсвэртэй будаг лакаар будаж нэмж хамгаална. Хөнгөн цагаанаар барих даацын болон хашлага бүтээцийг будах (будаг, лак) зузаан 70мкм-ээс багагүй байна.

Тоосго болон бетонтой хөнгөн цагаан бүтээцийн нийлэх хэсгийн ажлыг өрөг ба бетон бүрэн бэхэжсэний дараа (идэмхийн зэргээс үл хамааруулан) гүйцэтгэнэ. Нийлэх хэсгийг будаг лакаар будаж хамгаалбал зохино. Хөнгөн цагаан эдлэхүүнийг бетонд оруулж цутгаж болохгүй. Хөнгөн цагаан бүтээц модон бүтээцтэй нийлж байгаа бол модыг нь креозотоор нэвчүүлсэний дараа тухайн хэсгийг будна.

 

 

6.18.  Хамгаалах бүрхүүл тавихаас өмнө даацын ган бүтээцийн гадаргуу дээрх ислийг (урсалт, зэв, цутгалын гэм г.м) цэвэрлэх  нь 30-р хүснэгтэд заасан шаардлагыг хангаж байвал зохино. Идэмхий бус орчинд орших болон "Г" зэрэгт хүртэл зэвэрч исэлдсэн ган бүтээцийн зөвхөн хуурч салж буй зэв ба шааргыг арилгаж болно. Харин техникийн үндэслэл байгаа нөхцөлд ган бүтээцийн гадаргууг зэв ба шааргаас цэвэрлэх зэргийг нэг шат өсгөж болно. Будаг лакаар будах хашлага ган бүтээцийн гадаргууг цэвэрлэх I зэрэг хүртэл арилгаж өнгөлөхийг зөвшөөрнө.

Хөнгөн цагаан бүтээцийн гадаргууг будаг лакаар будахын өмнө ислийг (зэв) цэвэрлэх чанарын  шаардлагыг харгалзахгүй байж болно.

6.19. Будаг, лакаар будаж хамгаалах даацын ган бүтээцийн зураг төсөлд дараахи заалт өгч болно. Үүнд:

-        ажлын тавцан нь сул идэмхий ба идэмхий бус зэрэгт багтах орчинд орших бүтээц болон дунд зэрэг ба их идэмхий орчны ган бүтээцийг IY-Yзэргээр;

-        сул идэмхий орчинд байх бусад бүтээцийг IY-YI зэргээр;

-        идэмхий бус орчны бүтээцийг YII зэрэгт тохируулж тус тус хамгаалах.

-        Ган болон хөнгөн цагаан бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалахад хэрэглэх материалын (хөрсжүүлэг, будаг, эмаль, лак) зэргийг дараах байдлаар тогтооно. үүнд: I-пентафталь, глифталь, эпокси-эфир, алкид-строль, тосон, тосон-битум, алкид-уретан, нитроцеллюлоз төрөл;

-        II- фенольформальдегид, хлоркаучек, перхлоринил, винилхлорын нийлмэл палимер, поливинилбутираль, полиакриль, акрилсиликон, полиэфирсиликон, занарын винил;

-        III- эпоксид, органик цахиур, нерхлорвинил ба винилхлорын нийлмэл полимер, занарын винил, полистроль, полиуретан, фенальформаль альдегид;

-        IY-перхлорвинил, винилхлор ба эпоксидын нийлмэл полимер.

 

30-р хүснэгт

 

 

             6.20. Будаг лакаар будах хамгаалалтын үеийн чанарыг дээшлүүлэх зорилгоор 29-р хүснэгтэд заасан бүрхүүлийн зузааныг 20% хүртэл нэмэгдүүлж болно. Ган бүтээцийг үйлдвэрийн аргаар хийж барилгын талбайд нийлүүлэхдээ бүтээцийн гадаргууд нэг үе дэвсгэр будаг хийж болно. Хэрэв барилгын талбайд будаг лакаар будаж байгаа бол дараахи байдлаар хөрсжүүлнэ. Үүнд:

-        сул идэмхий  орчинд байх бүтээцийг 2 үе (эхний үеийг 20мм-ээс багагүй зузаантайгаар үйлдвэр цехэд нь гүйцэтгээд дараагийнхыг 29-р хүснэгтэд заасан хөрсжүүлгийн бүлэгт нийцүүлэн хийх);

-        ГФ-021 ба ГФ-0119 (I бүлэг) хөрсжүүлгийг II ба III бүлгийн эмаль будгийн доор гүйцэтгэх;

IY бүлгийн бүрхүүлийн доор:

-        үйлдвэр цех нь ФЛ-03К (II-III бүлэг) хөрсжүүлгийн 1 ба 2-р үе 3-р үеийн тал зузааныг тавиад барилгын талбайд ФЛ-03К хөрсжүүлгийн гурав дугаар үеийн тал зузааныг тавихаар тооцно.  Дөрөв дүгээр үе болгох перхлорвинил (IY бүлэг) буюу винилхлорын (IY бүлэг) нийлмэл полимер хөрсжүүлгийг ч барилгын талбайд хийнэ. Будаг лакан бүрхүүлийг 29-р хүснэгтэд заасны дагуу (хэрэв хөрсжүүлгийг 4 үе хүргэж байгаа бол будлаган үеийг 5-аас хэтрүүлэхгүй) гүйцэтгэнэ.

6.21.  Орчны агаарын температур нь хасах 40оС-ээс хэтэрдэг бүс нутагт барих барилга байгууламжийн ган бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалахад "Эмали. Техникийн шаардлага" буюу үүнтэй адил түвшний гадаад орны стандартыг заавал баримталвал зохино. Үүнд, бүс нутгийн агаарын температурын тооцохдоо БНбД /23-01-09/-ийг баримтална.

6.22.  Ган бүтээцийг хайлмал цайр ба хайлмал хөнгөн цагаанд дүрж зэврэлтээс хамгаалахад, бүтээцийн бүрдэл хэсэг бүрийг (их бие, эрэг боолт, тав, жийрэг г.м) тус тусад нь гүйцэд дүрж нэвчүүлэх хэрэгтэй. Бүтээц эдлэхүүний ширээлтэн холбоосын оёосыг цайр буюу хөнгөн цагааныг хайлуулан (хийн илчийн арга) шүршинж өгнө. Эсвэл бүтээцийг угсарсны дараа зузааруулсан хөрсжүүлэг тавьж III-IY бүлгийн будаг лакан бүрхүүл үе тогтооно. Ган бүтээц эдлэхүүнийг халуун аргаар шүршиж цайран бүрхүүл (60-100мкм зузаан) тогтоохоос гадна жижиг эдлэхүүнийг (боолт жийргэвч орохгүйгээр 1 м хүрэхгүй хэмжээтэй) гальваник аргаар цайрдах эсвэл кадмидаж (42 мкм зузаан) дараа нь мөн аргаар хромдож болно. Энэ аргаар эрэг боолт, жийргэвчийг (цайр, кадми, хром) хамгаалахад (21мкм зузаан) хэрэглэж болох бөгөөд дараа нь III ба IY бүгийн будаг лакан бүрхүүл тогтооно.

6.23. Цайр болон хөнгөн цагааныг хий-илчийн аргаар хайлуулан шүршиж зэврэлтээс хамгаалахыг ширээлтэн ба боолтон, тавлах холбоосоор холбосон ган бүтээц эдлэхүүнд хэрэглэнэ. Хий-илчийн шүршилтийг гангийн угсралтын ширээлтэн холбоосын хэсэгт шууд хэрэглэхгүй. Харин угсралтын ширээлтэн холбоосыг зузааруулж бэхжүүлсэн хөрсжүүлэг хийсний дараа III ба IY бүлгийн будаг лакаар будах буюу хий-илчийн шүршилтийг гүйцэтгэж болно. Ган бүтээц эдлэхүүн, эд ангийг хайлмал цайр буюу хөнгөн цагаанд дүрж бүрхүүл үе тогтоох аргыг хэрэглэхийг зураг төсөлд заагаагүй нөхцөлд хий-элчийн аргаар шүршиж хамгаалахыг 6.22-д зааснаар гүйцэтгэнэ.

6.24. Ган бүтээцийг цахилгаан химийн аргаар хамгаалахыг дараахи нөхцөлд гүйцэтгэхээр зураг төсөлд тусгана. Үүнд:

-        ган бүтээц нь шүлтийн уусмалаас бусад 26-р хүснэгтэд заасан, органик биш шингэн орчинд бүхэлдээ буюу зарим нь суусан;

-        Газрын тос, газрын тосны бүтээгдэхүүний босоо ба хэвтээ цилиндр савны ёроолд (дотор талд) ус тогтсон;

-        хөрсөнд орших ган бүтээцийг цахилгаан-химийн аргаар хамгаалахыг ус тусгаарлалттай хамтатгах, усан орчинд бол III ба IY бүлгийн будаг лакаар давхар хамгаалах зэрэг болно.

ФЛ-03К- гэх мэтийн  үсэг зэргийг  тайлбарт бичиж өгөх нь дээр байх?? Тэр бүр хүн ойлгохгүй юм байна????   

 

-        зэврэлтээс хамгаалах цахилгаан-химийн аргыг зөвхөн энэ ажлаар төрөлжиж мэргэшсэн зураг төслийн байгууллага гүйцэтгэнэ.

6.25. Химийн аргаар исэлдүүлээд дараа нь будах, зэврэлтээс хамгаалах цахилгаан химийн аноджуулалтын аргыг  хөнгөн цагаан бүтээцэд түлхүү хэрэглэнэ. Нэгэнт анодын аргаар метал бүрхүүл тогтоогоод будсан бүтээц эдлэхүүнийг төслийн байрлалд нь ширээх, боох, тавлах зэргээр угсрах явцад хамгаалалтын бүрхүүл гэмтвэл тухайн орчныг сайтар цэвэрлэн зузааруулж бөхжүүлсэн хөрсжүүлэг тавьж лавлах хавсралтын 15-р хүснэгтэд заасны дагуу будна.

6.26.  Хөрсөнд орших бүтээцэд зэврэлтээс гадна ус чийг тусгаарлалтыг заавал тусгаж өгнө. Дугуй болон тэгш өнцөгт огтлолтой эдлэхүүн ялангуяа ган татлага, ган уяа, хоолойг хайлмагтдаг нийлэг тууз буюу битум-резин, битум-полимер мэтийн материалаар хэвийн ба хүчилсэн, машид хүчилсэн гэдэг зэрэглэлээс сонгож хамгаална. Хуудсан болон хэлбэржүүлсэн цувимал ганг битум буюу битум-полимер, битум-резин материалаар 3 мм-ээс багагүй зузаан нааж хамгаална. Угсралтын ширээлтийн оёосыг гүйцэд хийсний дараа шалгаад хамгаалж өгнө. Харин угсрах эдлэхүүн эд ангийг төслийн байрлалд угсрахаас өмнө битумээр нэг үе хөрсжүүлж болно.

 

6.27. Агаар мандалд хий хаях хоолойны дотор гадаргууг зэврэлтээс хамгаалахад ашиглах материалын сонголтыг 31-р хүснэгтийн дагуу авч төсөллөнө. Байнгын доторлогоо хийгээгүй ган хоолойд түүний дотор талд зохих хугацаанд үзлэг хийх хэрэгсэл тоноглоно. "Давхар хоолой" хоорондын зайд үзлэг хийх тоноглол төхөөрөмжлөнө. Ган зангидлага бүхий даацын цамхагт хэсэг хэсгээр нь угсран дүүжилж барих хоолойны даацын ган цамхагийг 14-р хавсралт ба 29-р хүснэгтэд заасны дагуу зэврэлтээс хамгаалах хэрэгтэй.

 

6.28.  Хуурай болон хэвийн чийгшилтэй бүс нутагт сул идэмхий агаарын орчинд барих яндан хоолойны даацын цамхагийг 10ХНДП маркийн гангаар төсөллөсөн бол түүнд зэврэлтээс хамгаалах арга хэмжээ авахгүй байж болно. Харин хий-утааны ядан хоолойн дээд амсрын хэсгийг 32-р хүснэгтэд заасны дагуу зэврэлтэд тэсвэртэй гангаар гүйцэтгэвэл зохино.

6.29. Газрын тос, газрын тосны бүтээгдэхүүний эзлэхүүнт ган савны орчны идэмхий байдлын зэргийг 32-р хүснэгтэд зааснаар тодорхойлно.

6.30.  Хүйтэн ус болон газрын тос, газрын тосны бүтээгдэхүүн хадгалах нүүрс төрөгчит ба бага нүүрс төрөгчит ган буюу хөнгөн цагаан эзлэхүүнт савны газар доорх ба газар дээрх түүнчлэн дотор талын гадаргууг энэхүү нормын 14-р хавсралт ба 29-р хүснэгтэд заасны дагуу зэврэлтээс хамгаална. Газрын тос, газрын тосны бүтээгдэхүүний эзлэхүүнт савны дотор талын хамгаалалтад "Газрын тос, газрын тосны бүтээгдэхүүний тээвэрлэлт ба хадгалах. Бүтээгдэхүүнийг тэмдэглэх, савлах" стандартыг баримтална. Ил талбайд байх эзлэхүүнт ган савны гадна талыг хөнгөн цагааны нунтаг бүхий лакаар (хавсралтын 15-р хүснэгт) будна.

 

 

 

 

 

 

31- р хүснэгт.

6.31. Усыг агааргүйжүүлэн дахин хүчилтөрөгч шингэнийг хязгаарлахын тулд усны гадаргуу дээр АГ-4 герметикийн нийлэг хальс үечлэх замаар халуун усны (ус дотрох хэсэгт) босоо болон хэвтээ ган цилиндр савны дотор талыг зэврэлтээс хамгаалалтыг хийнэ.

32-р хүснэгт

33-р хүснэгт

 

 

6.32. Шингэн эрдэс бордоо ба хүчил, шүлт хадгалах савыг нүүрстөрөгчит гангаар төсөллөж байгаа бол химийн тэсвэр сайтай метал бус материалиар доторлоно. Үүнд:

 Доторлогооны материалд нөлөөлөх температурын үйлчлэлийн хэв гажилтыг тусгаж өгнө. Босоо ба хэвтээ ган цилиндр савны их биеийн ширээсийн оёдлыг тулгасан ширээсээр хийнэ. Эрдэс бордоо ба хүчил хадгалах савыг цахилгаан химийн аргаар хамгаалбал зохино. Доторлогоо хийж хамгаалсан хэсэгт технологийн тоног төхөөрөмжийн хөдөлгөөнт ачаа үйлчлүүлэх нөхцөлөөр зураг төсөл гүйцэтгэхийг хориглоно. Доторлогоотой босоо ба хэвтээ цилиндр савны дотор талд байрлуулах халуун ус ба агаарын хоолойг доторлогооны гадаргуугаас 50 мм-ээс багагүй зайд тоноглоно. Түүнчлэн 300 эрг/мин-аас дээш эргэлттэй хүрдэн холих тоноглолын хүрдийг доторлогооноос 300 мм-ээс багагүй зайд байрлуулбал зохино.

6.33.  Шингэн орчинд (6.32.-р зүйлд заасан) орших босоо ба хэвтээ ган цилиндр савны дотор талыг зэврэлтээс хамгаалахад 33-р хүснэгт болон заавал мөрдөх хавсралтын 16-р хүснэгтэд заасны дагуу төсөллөвөл зохино.

 

 

 

1-р хавсралт (заавал мөрдөх)

 

 

2-р хавсралт (лавлах)

 

3-р хавсралт (лавлах)

4-р хавсралт (лавлах)

 

Идэмхий шингэн орчинд ашиглагдах төмөр бетон эзлэхүүнт савны

 

 

 

 

5-р хавсралт (зөвлөх)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6-р хавсралт (зөвлөх)

7-р хавсралт  (зөвлөх)

 

 

8-р хавсралт (лавлах)

 

 

9-р хавсралт (лавлах)

 

10-р хавсралт  (лавлах)

 

11-р  хавсралт (заавал)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

12-р хавсралт (зөвлөх)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

13-р хавсралт

 

 

14-р хавсралт

15-р хавсралт (лавлах)

 16-р хавсралт          (зөвлөх)

 

 

 

17-р хавсралт

(лавлагааны)

 

НОРМАТИВ БАРИМТ БИЧИГ, СТАНДАРТЫН ЖАГСААЛТ

1.      "Барилгын бүтээц, байгууламжийг зэврэлтээс хамгаалах" БНбД /20-03-11/

2.      "Барилгад хэрэглэх уур амьсгал ба геофизикийн үзүүлэлт" БНбД /23-01-09/

3.      "Барилгын дулаан хамгаалалт" БНбД /23-02-09/

4.      "Бетон төмөр бетон бүтээц" БНбД /52-01-10/

5.      "Бетон ба урьдчилан хүчитгээгүй арматуртай төмөр бетон бүтээц" БНбД/52-105-10/

6.      MNS 2122:85 "Бетоны эзлэхүүн жин. Чийглэг, ус шингээлт сүвэрхэгжүүлэлт, ус нэвтрүүлэлтийг тодорхойлох арга"

7.      MNS 0974:2008 "Портланд цемент.Техникийн шаардлага"

8.      MNS 1918: 1985 "Бетоны хүйтэн тэсвэрлэлтйг тодорхойлох арга"

9.      MNS 3821: 1985 "Бетон болон барилгын зуурмагт хэрэглэх ус техникийн нөхцөл"

10. MNS 0390: 1998 "Барилгын ажилд хэрэглэх дайрга. Техникийн шаардлага"

11. MNS 2371: 1984 "Хөнгөн бетоны физик бус сүвэрхэг дүүргэгч ангилал техникийн ерөнхий шаардлага"

12. MNS 0392: 1998 "Барилгын ажилд хэрэглэх элс. Техникийн шаардлага"

13. MNS 2917: 1984 "Сүвэрхэгжүүлсэн хайрга дайрга, элс. Техникийн шаардлага"

14. MNS 5174: 2002 "Хөнгөн цагааны ислийн өндөр агууламжтай галд тэсвэртэй цемент. Техникийн шаардлага

 

18-р хавсралт

(лавлагааны)

 

-        Коррозия                                                                          -  Зэврэлт, өмхөрөлт

-        Покрытия                                                                         -  Бүрхүүл

-        Агресивная среда                                                           -  Идэмхий орчин

-        Неагресивный                                                                  -  Идэмхий бус

-        Слабоагресивный                                                           -  Сул идэмхий

-        Среднеагресивный                                                         -  Дунд зэрэг идэмхий

-        Сильноагресивный                                                         -  Их идэмхий                                            

-        Розы ветров                                                                    -  Салхины эрчим

-        Герметизация                                                      -  Битүүмжлэл

-        Дезинфицирующие средства                                         -  Ариутгах хэрэгсэл

-        Степень агресивного воздействия сред                      -  Орчны идэмхий үйлчлэлийн зэрэг

-         Показатель агресивности                                             -  Идэмхийн үзүүлэлт

-        Воздействия жидких агресивных сред                         -  Шингэн идэмхий орчны үйлчлэл

-        Воздействия газообразных агресивных                        - Хийн идэмхий орчны үйлчлэл

сред                                                                             

-        Воздействия твердых агресивных сред                       - Хатуу идэмхий орчны үйлчлэл

-        Зона влажности                                                                -  Чийгшлийн бүс

-        Газотермическое напыление                                          - Хий-элчийн шүршилт

-        Степень очистки                                                              - Цэвэрлэлтийн зэрэг

-        Футеровка                                                                         - Доторлогоо

-         Облицовка                                                                       - Өнгөлгөө

-        Закладная деталь                                                            - суулгах нарийвч

-        Пластин                                                                             - Хавтага/ялтас/

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                        ГАРЧИГ

Барилгын бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалах

1.                                                                                                                  Хамрах хүрээ .............................................................................................   1

2.                                                                                                                 Нийтлэг үндэслэл .......................................................................................   1

3.                                                                                                                 Бетон, төмөр бетон бүтээц ........................................................................   2

-                                                                                           Орчны идэмхий үйлчлэлийн зэрэг ..................................................  3

-                                                                                           Материал, бүтээцэд тавигдах шаардлага ......................................10

-                                                                                           Бетон, төмөр бетон бүтээцийн гадаргууг

зэврэлтээс хамгаалах  .................................................................... 16

-                                                                                           Шал ................................................................................................... 19

-                                                                                           Утаа хий- утааны, агаар сэлгэлт, ариутгах татуургын

 хоолой, эзлэхүүнт байгууламж болон технологийн

дамжуулах хоолой ...........................................................................  19

-                                                                                           Төмөр бетон бүтээцийг цахилгааны зэврэлтээс

хамгаалах онцлог .............................................................................  21

4.                                                                                                                 Модон бүтээц ..............................................................................................  24

5.                                                                                                                 Өрөгт бүтээц ...............................................................................................   28

6.                                                                                                                 Метал бүтээц ...............................................................................................  30

-                                                                                           Материал, бүтээц эдлэхүүнд тавигдах шаардлага ........................  33

-                                                                                           Ган ба хөнгөн цагаан бүтээцийн гадаргууг

зэврэлтээс хамгаалах .......................................................................  35

-                                                                                           Утааны, хий- утааны , агаар сэлгэлтийн хоолой,

ган цилиндр сав  ................................................................................ 40

Хавсралт:

1-р хавсралт: Хийн нэр төрөл ба агууламжаас хамааруулж идэмхий

                       байдлын бүлгийг тодорхойлох ............................................................  42

2-р хавсралт (лавлах):  Хатуу орчны (давс хужир, аэрозол ба тоос)

                                        Тодорхойлолт ..................................................................... 43

3-р хавсралт (лавлах): Төмөрбетон бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалахад

                                        ашигладаг будаг лакын төрлийн материал....................... 43

4- р хавсралт (лавлах): Идэмхий шингэн орчинд байх төмөр бетон

                                       савны дотор гадаргыг зэврэлтээс

                                        хамгаалах бүрхүүл............................................................... 45

5- р хавсралт (зөвлөх): Газар доор байх бетон, төмөр бетон бүтээцийн

                                        гадна талыг хамгаалах бүтэц..............................................  47

6-р хавсралт (зөвлөх):  Идэмхий орчинд байрлах өрөөний шалыг хамгаалах .......  49

7-р хавсралт  (зөвлөх): Химийн үйлчлэлд тэсвэртэй шалны материал..................  50

8-р хавсралт (лавлах):  Модон материалыг хамгаалах будаг лакан материал .....  51

9-р хавсралт (лавлах): Модыг өмхрөлтөөс хамгаалах үжил эсэргүүцэх

                                      ба нөөшлөхөд зориулсан найрлага ................................... 51

10-р хавсралт  (лавлах):   Модны гадаргууг дэвтээн нэвчүүлэхэд

                                           зориулсан найрлага ....................................................... 53

11-р  хавсралт (заавал):   Задгай агаарт ашиглаж байгаа ган

                                             татлагын хамгаалалт....................................................... 54

 

 

12-р хавсралт (зөвлөх): Идэмхий орчин дахь бага  чанаржуулсан

                                        ган бүтээцийн ширээлтэд зориулсан

                                        материалууд ..................................................................... 55

13-р хавсралт:  Зэврэлтийн хамгаалалтгүй ган хашлага

                          бүтээцийн хамгийн бага зузаан, зэврэлтээс

                           хамгаалах арга .................................................................................  56

14-р хавсралт:  Метал бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалах арга .................................  56

15-р хавсралт (лавлах): Ган ба хөнгөн цагаан бүтээцийг

                                        зэврэлтээс хамгаалахад хэрэглэх

                                          будаг лакан материал ......................................................  58

16-р хавсралт (зөвлөх): Хүчил ба шүлт, шингэн эрдэс бордоо

                                        хадгалах эзлэхүүнт ган  

                                        сав (резервуар)-ны гадаргууг хамгаалах

                                          метал бус бүрхүүлийн төрөл ............................................ 65

 

17-р хавсралт (лавлах): Норматив баримт бичиг, стандартын жагсаалт ............... 67

18-р хавсралт (лавлах): Нэр томъёоны толь ........................................................... 68