Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайдын

2012 оны 122 дугаар тушаалын хавсралт

 

АВТО ЗАМЫН ГҮҮРИЙН БА ХООЛОЙ

ТӨСӨЛЛӨХ НОРМ ба ДҮРЭМ

STANDARD SPECIFICATIONS for HIGHWAY BRIDGES

 

НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ

 

Улс, хот хоорондын авто зам, хот ба төв суурин газрын зам, гудамжуудад  (аж ахуй дотоодын замд нэгэн адил хамаарна) хамаарагдах гүүрүүд, зам доорхи хоолойг шинээр барих, их засвар хийх ажлыг төсөллөхөд энэхүү нормыг мөрдлөгө болгоно.

                        Энэхүү норм нь гүүрээр авто ба төмөр замын хосолсон хөдөлгөөн нэвтрүүлэх болон авто ба төмөр зам, хотын гудамжны доогуур явганаар зорчих тоннелийг төсөллөхөд мөн нэгэн адил хамаарна.

                  Төмөр замын ачаалал, овор хэмжээний шаардлагуудыг төмөр замын гүүр ба хоолойн зураг төсөл зохиох нормын дагуу авч тооцно.

                  Үйлдвэр дотоодын авто замын гүүрийн алгаслал байгууламжийн урт нь 33 м ба түүнээс дээш байх тохиолдолд үйлдвэрийн зориулалттай хүнд ачаалал ба овор хэмжээний шаардлагуудыг техникийн даалгаварт тусгайлан заасан байх шаардлагатай.

                  Энэхүү норм нь Монгол орны байгаль цаг уурын бүх бүсэд ашиглагдах болон газар хөдлөлтийн 7, 8 ба 9 баллын эрчимтэй бүсэд баригдах гүүр ба хоолойнд хүчин төгөлдөр байна.

9 баллаас дээшхи газар хөдөлдөг бүс нутагт баригдах гүүр ба хоолойг төсөллөхдөө техникийн даалгаварын онцгой нөхцлийн заалтаар зохицуулагдах ба төсөллөлтөнд тусгагдах арга хэмжээ нь тусгайлсан байдлаар тооцогдоно.

                  Норм нь мод бэлтгэх ба модны аж ахуйн замын гүүр ба хоолойд хамаарахгүй.

 

ЕРӨНХИЙ ЗААЛТ

 

1.1. Гүүр  хоолойг шинээр барьж байгуулах, тэдгээрт их засвар хийх, өргөтгөж шинэчлэх ажлыг төсөллөхдөө дараах шаардлагуудыг хангасан байна. Үүнд:

Барилга байгууламж нь ашиглалтын явцад тасралтгүй ажиллагаа, найдвартай байдал, удаан эдэлгээний шаардлагуудыг хангасан байхаас гадна тээврийн хэрэгслэлийн аюулгүй байдал, жигд хурдтай нэвтрэх боломжийг  бүрдүүлэх, явган зорчигчийн аюулгүй байдал, барилгыг барих үед болон ашиглах явцад хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааны шаардлагуудыг хангасан байх,

Бий болж болзошгүй  үерлэлт болон байнгын урсгал устай голуудад цөн түрэлтийг аюулгүй өнгөрүүлэх боломжийг урьдчилан авч үзэхээс гадна усан замууд нь хөлөг онгоц зорчих болон мод хөвүүлэх шаардлагуудыг хангасан байх,

Төслийн шийдэл нь материалыг хэмнэлттэй зарцуулах асуудлыг  шийдсэн байхаас гадна барилгын ажлын явцад  болон ашиглалтын үед түлш эрчим хүчийг хэмнэх, өртөг ба хөдөлмөр зарцуулалтын зардлыг хямдруулах  шаардлагыг хангасан байх,

Бүтээцийг угсрахад энгийн, хялбар байх болон угсралтын өндөр хурдыг хангах нөхцлийг тооцож, орчин үеийн иж бүрэн механикжсан ба хагас болон бүрэн автоматжилагдсан авсаархан  үйлдвэрлэлийн бааз дээр тулгуурлан барилгын ажлыг гүйцэтгэхийн зэрэгцээ, стандарт болон техникийн нөхцлийн шаардлагуудыг хангасан сонгомол загварын төсөл, эд анги, материал хэрэглэх боломжийг авч үзсэн байвал зохино.

Зам тээврийн сүлжээний хөгжлийн хэтийн төлөв, шинээр барьж байгаа болон урьд буй болсон газар дээрх ба газар доорх  шугам сүлжээ, хүн ам олноороо оршин суудаг газруудыг өргөтгөн тохижуулах төлөвлөлтийн асуудал, хөдөө аж ахуйн зориулалтаар  эдэлбэр газрыг өргөтгөх зэрэг асуудлыг авч үзэх,

Хүрээлэн байгаа байгаль орчныг  хамгаалах арга хэмжээ) үүнд: намагжилтыг  зогсоох, газар доорхи цүнхээл үүсэх ба идэгдэж  эвдрэх, халиа тошин үүсэх зэрэг сүйтгэлтэй үйлдэл) болон байгалийн тэнцвэрийг хадгалж, загасны нөөцийг хамгаалах зэрэг тодорхой шийдлүүдийг  тусгаж өгнө.

1.2. Шинээр баригдах болон их засвар хийгдэх  гүүр ба хоолойг  төсөллөх, техникийн үндсэн шийдлийг гаргахдаа техник-эдийн засгийн үзүүлэлтүүдээрээ  өрсөлдөх чадвартай хувилбаруудаас сонголт хийх аргыг үндэс болгоно.

1.3. Гүүр ба хоолойг төсөллөхдөө удаан хугацаагаар эдлэгдэх нөхцлийг хангасан загвар хийцийг сонгож  авна.

Төсөллөхийг үл зөвшөөрөх тохиолдлууд:

 модон хоолой барих,

халуунаараа байх ачааг тээвэрлэхэд зориулагдсан замд модон гүүр барихаар төсөллөх) шингэн байдалтай ширэм, үнс нурам гэх мэт),

Модон гүүр барихыг зөвшөөрөх тохиолдлууд:

а) III ба түүнээс доогуур зэрэглэлийн замд ; 

б) аймаг дүүргийн зэрэглэлд хамаарагдах гол гудамжинд ;

в) орон нутгийн чанартай замууд,  гудамжинд ;

Модон гүүрэнд бетон болон төмөр бетон тулгуур хэрэглэж байгаа тохиолдлыг  авч үзэхдээ дараагийн шатанд алгаслалын  модон бүтээцийг төмөрбетон  алгаслал байгууламжийн бүтээцээр солих боломжыг хангасан байвал зохино.

 

ГҮҮР БА ХООЛОЙГ БАЙРШУУЛАХ

1.4. Гарамын байрлал болон гүүрийн алгаслалын хэмжээг сонгох, дэвсгэр зураг ба зүсэлтэнд барилга байгууламжийг байршуулахдаа замын чиглэл тогтоолт буюу хот байгуулалтын төлөвлөлтийн шийдэлд хамаарах шаардлагууд, хувилбаруудын барилга ба ашиглалтын үзүүлэлтүүд, мөн түүнчлэн замын тухайн хэсэгт тохирох техник-эдийн засгийн үзүүлэлтүүдэд нөлөөлөх голын голдирол, геологи, гидрогеологи, ландшафт ба бусад орон нутгийн нөхцлүүдийг тооцсон байх шаардлагатай.

Усан замын тээвэрт ашиглагддаг гол мөрөн дээр гүүрэн гарам байгуулахдаа доор заасныг мөрдлөг болгоно:

Гүүрэн гарамыг голын харгианаас хөлөг онгоц болон салны бүрэлдэхүүн хэсгийн тооцоот уртаас 1,5-аас багагүй зайд  алслагдсан,  өргөн биш (усанд бага автдаг) татам бүхий тогтвортой голдиролтой голын шулуун хэсэгт усны урсгалд тэгш өнцөгөөр  огтлолцуулан (ташуугийн хэмжээ 10° - аас  ихгүй) байрлуулах,

Гүүрийн ашиглалтын явцад голын голдирол шилжиж өөрчлөгдөх болзошгүй нөхцлийг  харгалзан хөлөг онгоц зорчих  алгаслал байгууламжийн голдирол доторх хэсгийг түүнд харгалзах  хөлөг онгоц зорчих дагуу тэнхлэгтэй  давхцуулж авах,

Хөлөг онгоц зорчих алгасал байгууламж  руу хандсан тулгуурын хавтгай, хөлөг онгоц зорчих  чиглэлийн тэнхлэг, усны урсгалын  чиглэл  харилцан зэрэгцээ байх  нөхцлийг бүрдүүлсэн байх.

Хөлөг онгоцны зорчих чиглэл усны урсгалын чиглэлээс хазайх зөрүүгийн хүлцэх хэмжээг 10 градусаас ихгүйгээр авах,

Гүүрэн гарам барих ажиллагаанаас болж голын голдиролын хөлөг онгоц зорчих тооцоот түвшинд урсгалын хурдыг доор заасан хэмжээнээс ихэсгэхийг хориглоно. Үүнд: ердийн нөхцөлд усны урсгалын хурд 2 м/с хүртэл байхад       20%- иас, 2,4 м/с- ээс их байхад 10%-иас тус тус ихгүйгээр авна. 2 - 2,4м/с - ийн хоорондох утгыг шугаман хамаарлын аргаар тооцно.

Хөлөг онгоц зорчих тооцоот усны түвшин хүртэлх усны авталтын хязгаарт  гүүрийн тулгуурын хөндлөн огтлолыг усны урсгал тойрч урсахаар төсөллөнө.

1.5. Усны урсацыг дайран гарч байгаа ус өнгөрүүлэх байгууламжийн тоо хэмжээг ус зүйн тэнцэлийн тооцооны үндсэн дээр тогтоох ба хүрээлэн байгаа байгаль орчноос байгууламжинд үзүүлэх дагалдах нөлөөллүүдийг зайлшгүй авч үзэх шаардлагатай.

Хэд хэдэн урсацын усыг нэг байгууламжаар гаргах нь зайлшгүй харгалзах үндэслэлтэй байх ёстой.

Харин мөнхийн цэвдэг хөрстэй байх, уруй урсах, хар шороон хөрс тохиох, халиа тошин үүсэх зэрэг тохиолдолд төсөллөхийг хориглоно.

1.6. Жижиг, дунд болон хотын доторх авто зам (гудамж) - ын гүүр ба хоолойг тухайн төсөллөсөн замд харгалзах дэвсгэр зураг, огтлолтойгоор замын хэсгүүдэд байрлуулахыг зөвшөөрнө.

Зорчих хэсгийн дагуу хэвгийн зөвшөөрөгдөх хэмжээ нь, доор зааснаас ихгүй байна. Үүнд:

авто замын том хэмжээний гүүрэнд - 30‰

хотын доторхи гүүрэнд  -  40‰

модон шалтай гүүрүүдэд  -  20‰

Зарим тохиолдолд, гүүрийн зорчих хэсэгт олон удаа мөстөлт үүсдэг бол дагуу хэвгийг 20‰- оос ихээр төсөллөхийг зөвшөөрөхгүй.

1.7. Хоолойны хэсгийн дээр болон хоолойны хучлага хавтан (явган хүний нүхэн гарцыг оролцуулан), мөн түүнчлэн гүүрийн гулдмайн дээрх далангийн шорооны зузааныг 1 дүгээр хүснэгтэд заасан хэмжээнээс багагүйгээр авна.

 

Тайлбар:

Энд тогтоосон нөхцлийг баримтлан доор заасан байдлаар гүүрийг уртаас нь хамааруулан ангилна. Үүнд:

25 м хүртэл урттай бол                         - жижиг,

25 –100 м  урттай бол                           -  дунд,

100м-ээс дээш урттай бол том хэмжээний гэсэн  ангилалд тус тус хамааруулна.

Авто замын (хотын доторх гүүрийг оролцуулан) гүүр нь 100 м-ээс бага урттай боловч алгаслалын хэмжээ нь 60 м-ээс их бол том хэмжээний гүүрэнд хамааруулан авна.

Гүүрийн уртыг тооцохдоо захын тулгууруудын шорооны хашлага хананы гадна ирмэгээр авна. Ингэж авахдаа дамжих хавтангийн уртыг гүүрийн уртад хамааруулахгүй.

 

1 дүгээр хүснэгт

Замын төрөл	Шороон хучлагын зузаан, м – ээр
	Төмөрбетон Хоолой	Долгиотуулан нугалсан ган хоолой	Гүүрийн гулдан
Гол зам, хурдны зам ба ердийн төрлийн I – IV ангилалын авто зам, хот болон төв суурин газрын гудамж, мөн тэрчлэн үйлдвэр дотоодын зам	0.5*	0.5**	0.2**
Төв суурин газрын аж ахуй дотоодын зам	0.2***	-	-

* хоолойн хэсэглэл болон гулдангийн дээд гадаргуугаас замын хучилтын доод түвшин хүртлэх зайгаар,

** гэхдээ хоолойн хэсэглэлийн дээд гадаргуугаас замын хучилтын дээд гадаргуу хүртлэх зай 0.8 м-ээс багагүй байхаар,

*** гэхдээ хоолойн хэсэглэлийн дээд гадаргуугаас хөвөөний гадна ирмэгийн түвшин хүртлэх зай 0.5 м-ээс багагүй байхаар тус тус тооцно.

 

Тайлбар: 1. Төмөр замын өртөөний хязгаарлагдсан дэвсгэр газарт байршсан төмөрбетон хоолой болон явган замын хонгилын доогуурх хучилгыг 1 м-ээс багагүйгээр хийхийг зөвшөөрнө.

    2. ТЭЗҮ-ийн тооцоогоор замын далангийн өндрийг багасгах нь ашигтай бөгөөд ашиглалтын явцад хүндрэл учруулахгүй болох нь тогтоогдвол дээр хүснэгт 1- д заасан хэмжээг багасгаж тооцохыг зөвшөөрнө. Ингэхдээ дөрвөлжин хоолойг цутгамалаар, дугуй хоолойг нийтэд нь дөрвөлжилж гадна хэлбэрээрээ дөрвөлжин хоолойн хэлбэрт шилжүүлснээр зөвшөөрөгдөхөөс гадна хоолойн хана ба далангийн уулзвар хэсэгт суулт үүсэхгүй байх арга хэмжээг авсан байх шаардлагатай болно.

 

БҮТЭЭЦЭД ТАВИХ ҮНДСЭН ШААРДЛАГУУД

                       

1.8. Шинээр төсөллөж байгаа гүүрийн алгаслал байгууламж, тулгуур болон хоолойны үндсэн хэмжээг тогтоохдоо барилгын ажилд ижил загварын болон модульт байх зарчмыг баримталбал зохино.

Замын шулуун хэсэг дахь авто замын ба хотын гүүрүүдийн алгаслал байгууламжийн бүрэн урт буюу тооцоот алгаслалыг тулгуурууд нь эгц босоо ба тэгш өнцгөөр байрласан үед 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24, 33 ба 42м-ээр, харин алгаслалын хэмжээ түүнээс их үед 21м-т нэмэгдэх шатлалтайгаар авна. Салангид ажилладаг алгаслал байгууламжийн хувьд шилжүүлсэн хэмжээг бүрэн урт гэж үзэж дараах байдлаар авна.

Үүнд:

төмөрбетон бол 42м хүртэл (42м-ийг оролцуулан), бусад материалаар бол 33м хүртэл (33м-ийг оролцуулан), нэвт орон зайтай үндсэн  татанги бүхий  алгаслал байгууламжийн хувьд болон бусад бүх тохиолдолд нэгдмэл хэмжээ нь тооцоот алгаслалын хэмжээтэй  тохирч байх ёстой.

Заагдсан хэмжээг баримтлаагүй  тохиолдолд техник-эдийн засгийн үндэслэл боловсруулж төсөллөнө. Үүнд:

Урьд нь баригдсан гүүрийн ойролцоо баригдах гүүр, төмөр замын станцын зам дээгүүр тавигдах олон алгасалтай гүүрэн гарц, 9м-ээс бага алгасалтай модон гүүр болон төвөгтэй систем бүхий гүүрийн зарим алгаслалууд (огтлоосгүй, жаазат дүүжин болон жаазан хөшөөс маягийн).

1.9. Угсармал эд ангийн овор хэмжээ, жинг тогтоохдоо түгээмэл ашиглагддаг болон тусгай зориулалтын барилгын үйлдвэрлэлийн өргөх төхөөрөмжүүд ба тээврийн хэрэгслүүдийг угсрах болон тээвэрлэхэд ашиглах боломж, эсвэл газар дээр нь шууд цутгах нөхцлүүдийг үндэслэн сонголт хийвэл зохино.

1.10. Хэв гажилтанд орох бүтээцүүдийн хийцүүд (тулах хэсгүүд, нугас, хэв гажилтын заадас, тэнцүүлэх хэрэгслэл) болон тэдгээрийн байршил нь барилга байгууламжийн тусгай хэсгүүдийн өөр хоорондынх нь шилжилтийн хувьд урдчилан тооцсон байх ба шаардлагатай чөлөөт байдлыг (шулуун, өнцөг үүсгэсэн)  хангасан байх ёстой.

Төслийн баримт бичгийн иж бүрдэлд 2.22-д заасны дагуу байгууламжийн бэлэн байдлын зэрэглэл ба бүтээцүүдийн өөр хоорондоо битүүлж нэгтгэх үеийн агаарын хэмийг тооцсон хэв гажилтын заадсыг байршуулах тухай зааврыг оруулж өгсөн байх ёстой.

1.11. Гүүрэн гараманд урсгалын чиглэлийг зохицуулах болон ухагдалтаас                     (угаагдалтаас) урьдчилан сэргийлэх шаардлагатай үед урсгал залах ба эргийг бэхлэх байгууламж төсөллөж өгнө.

Голын татaмын хэсгээр үерийн усны тооцоот өнгөрөлтийн 15%- иас багагүй хэсэг нь нэвтрэх буюу угаагдалт эхлэхийн өмнө гүүрэн доорхи усны урсгалын дундaж хурд 1м/с- ээс их байх үед, мөн түүнчлэн гарамын онцлогоос бий болсон байршлын нөхцлүүдийг (урсацын нарийсалт, салаалсан газрыг хаах г.м) харгалзан ус чиглүүлэх даланг төлөвлөнө.

Ус зүйн тэнцлийн тооцоог үндэслэл болгон жижиг гүүр ба хоолойг төсөллөхдөө голдиролыг гүнзгийлэх, тэгшилгээ хийж, хэв дүрс гаргах, бэхэлгээ хийж өгөх, хагшаасны хуримтлал бий болохоос хамгаалах, мөн түүнчлэн усны урсацын байгууламжаар орох, түүний гарах хурдыг сааруулах зэргийн арга хэмжээг  төсөллөж өгөх шаардлагатай.

Урсгал залах далан болон эргийн бэхэлгээ хамгаалалтыг төсөллөхдөө мөнх цэвдэгийг хэвээр нь хадгалах барилгын ажлын зарчмыг  ашиглах бөгөөд энэхүү ажиллагаа нь хөрсний ус урсах, ус байран дээрээ тунах ба урсгал усны ахуйн горимын бусад үлэмж өөрчлөлтүүд, мөн түүнчлэн буурь хөрсний физик механик шинж чанарын горимд өөрчлөлт орохгүй байх нөхцлийг хангасан байна.

                        Халиа тошингоос хамгаалах:

                        Халиа тошингоос хамгаалах төсөллөлтийн арга хэмжээг хавсралт 22-д заасны дагуу тооцно.

1.12. Хоолойн дотоод голч буюу нүхний өндрийн (өндрийн цэвэр зайгаар) доор заасан хэмжээнээс багагүйгээр авна. Үүнд:

                  хоолойны урт нь (эсвэл амсар хоорондын зайгаар) 20м хүртэл байхад- 1 м,

                  хоолойн урт нь 20м  ба түүнээс их байхад- 1.5 м,

II ба түүнээс доогуур зэрэглэлд хамаарах авто замд тавигдах хоолойн дотоод голч буюу өндрийг доор зааснаар авахыг зөвшөөрнө. Үүнд:

хоолойн урт 30м хүртэл байхад- 1 м,

                  хоолойн урт 15м хүртэл байхад- 0.75 м,

                  туслах зам болон гарцууд дээр ус орох амсартай хаалт бүхий харгиатуулах хоолойн хязгаарлагдмал орчинтой (хэвгий 10‰ болон түүнээс их) өнгөрөлтийн хэсэгт- 0.5 м байна.

II ба түүнээас доогуур зэрэглэлд хамаарах авто замд болон газар тариалан эрхэлдэг бүс нутаг, сум, аж ахуйн нэгжийн замуудад тавигдах хоолойг аймаг орон нутгийн захиргааны байгууллагуудтай  зөвшилцсөний үндсэн дээр хоолойны орчинд хамааралтай ус орох амсарын хэсэгт хаалт бүхий 0,5 м нүхтэй харгиатуулах хоолой хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

Аж ахуйн дотоодын авто замуудын хоолойн нүхний цэвэр өндрийг хоолойн уртын 10м - т 0,5 м - ээс багагүйгээр авч болно. Хамгийн хүйтэн 5 хоногийн гаднах агаарын дундаж температур  хасах 40°С- аас доогуур байдаг бүс нутгийн нийтийн хэрэглээний авто замуудад (0,92 - ын хангамжтай   үед) хоолойны уртаас хамааруулахгүйгээр нүхийг 1,5 м - ээс багагүйгээр сонгон авна.

Жижиг гүүр ба хоолойг явганаар хүн зорчих гарц, мал гаргах гарам болгон ашиглах шаардлагатай бол нүхийг томсгож өгөхийг зөвшөөрөхөөс гадна, техник-эдийн засгийн хувьд ашигтай болох нь нотлогдвол, овор хэмжээнд нь тохируулан авто тээврийн хэрэгсэл, бага оворын хөдөө аж ахуйн зориулалттай техник зорчихоор төсөллөж зөвшөөрнө.

1.13. Ус нэвтрүүлэх хоолойг шахалтгүй байх зарчмаар ажиллахаар төсөллөнө.

                  Их усны тооцоот зарцуулалтыг нэвтрүүлэх үед (энэ нормын 1.23- ын дагуу) ус нэвтрүүлэх хоолойг хагас болон бүтэн шахалттайгаар төсөллөхийг зөвшөөрнө. Ингэхдээ хоолойн толгой болон хэсэглэлийн доор суурь төсөллөх ба шаардлагатай гэж үзвэл шүүрэлтийн эсрэг экран хийж өгнө.  Үүнээс гадна хоолойн бүтэн шахалттай ажиллах үед, орох хэсэгт тусгайлсан толгой төсөлөхийн зэрэгцээ хоолойн хэсэглэл, бусад хийц хэсгийн завсараар ус орох нөхцлийг хааж өгөхөөс гадна голдиролыг сайтар бэхлэх, даланг усны шүүрэлт болон түрэлтэнд тогтвортой байхаар тооцно.

Гаднах агаарын хамгийн хүйтэн 5 хоногийн дундаж температур хасах        40⁰C- аас доогуур байдаг  бүс нутагт ус зайлуулах хоолойг байршуулахаар төсөллөхдөө хагас шахалттай ба шахалттай байх зарчмаар ажиллахаар төсөллөхийг (хадан хөрсөнд байршуулахаас бусад тохиолдолд) хориглоно.

1.14. Ус гаргах хоолойг төсөллөхдөө оролт ба гаралтын толгой хийж өгөх бөгөөд хэлбэр хэмжээ нь усыг нэвтрүүлэх тооцооны нөхцлийг хангахаас гадна, хоолойн толгойн хэсгийг тойрсон далангийн хажуу налуугийн тогтворжилт хангагдсан байх ёстой.

Долгиотуулсан нугалаас бүхий ган хоолойг оролт ба гаралтын толгойгүйгээр төсөллөхийг зөвшөөрнө. Ингэхдээ хоолойн орох ба гарах талын улны гаднах хязгаар нь далангийн хормойн хязгаараас 0,2 м - ээс багагүйгээр цухуйж байршсан байх бөгөөд хоолойны хөндлөн огтлолын огтлогдсон төгсгөл шороон далангийн хажуу налуугаас 0,5м-ээс багагүйгээр цухуйж  байхаар тооцно.

1.15. Цөн түрдэг, унанги мод урсдаг болон уруй явдаг, халиа тошин, нуранги үүсэх боломжтой газруудад хоолой  байршуулахыг хориглоно.

Халиа тошин дэлгэж болзошгүй зарим газруудад, зөвхөн дөрвөлжин огтлолтой хоолойг (өргөн нь 3,0 м  өндөр нь 2,0 м - ээс багагүй) халиа тошинг эсэргүүцэн хамгаалах байгууламжийн хамтаар иж бүрдэлтэй төсөллөхийг зөвшөөрнө. Нуранги бүхий уруйн урсацыг өнгөрүүлэхэд зориулж нэг алгасалтай 4,0 м- ээс багагүй урттай гүүр төсөллөх буюу нурангийн урсацыг бага шахалттайгаар өнгөрүүлэх, нуранги ба уруй зайлуулж өнгөрүүлэгч төсөллөх шаардлагатай.

1.16. Гүүр ба хоолойн хоёр талын далангийн хэсгийг байгуулах болон түүний хажуу налууг бэхлэх үед болон хүрээлэн байгаа орчноос өндөр температур, гэнэтийн урсац гэх мэтийн хүчтэй нөлөөлөл үзүүлэх, хог хуримтлагдаж бохирдолт бий болох зэргээс байгууламжийг зайлшгүй хамгаалах арга хэмжээг зураг төслийн баримт бичигт тусгаж өгнө.

1.17. Шинээр төсөллөж байгаа гүүрийн зэрэгцээ гол татангуудын (дам нуруудын) хоорондын зайг  тогтоохдоо арчлалт, засварын үзлэг үйлчилгээг хийх, бүтээцийн эд ангиудыг будах зэрэг шаардлагуудыг хангах нөхцлийг бүрдүүлж өгнө. Өөр хоорондоо зэрэгцэн тусдаа байх алгаслалын байгууламжуудтай (тээврийн хөдөлгөөн нэг чиглэлд зорчих явах ангитай) тохиолдолд зэрэгцсэн гол татангуудын (дам    нурууны) хоорондын цэвэр зайг 1,0 м - ээс багагүйгээр авна.

ОВОР ХЭМЖЭЭ

 

1.18. Нийтийн хэрэглээний авто зам, аж  ахуйн дотоодын болон сум хөдөө аж ахуйн бусад нэгж, байгууллага, үйлдвэрүүд, үйлдвэрлэлийн дотоодын зам болон хот тосгон, хүн ам  оршин суудаг суурингуудын болон хотын доторхи авто замуудад төсөллөж байгаа барилга байгууламжийн хам бүтээцийн овор хэмжээ нь энэ нормын 1 дүгээр хавсралтын заалтуудын шаардлагуудыг хангасан байвал зохино.

1.19. Явган зорчигчдод зориулсан гүүр болон нүхэн гарцын өргөнийг тогтоохдоо, явган зорчигчдын хөдөлгөөний эрчим, ирээдүйд оргил цагт хүрэх тооцооноос хамааруулан хэмжээг доор зааснаас багагүйгээр авна. Үүнд:

гүүрэнд- 2.25 м,

хонгилд- 3 м,

Явган зорчигчдын нүхэн гарцын өндрийн цэвэр зайг 2,3 м - ээс багагүйгээр авна. Нэг метрийн өргөнд ноогдох тооцооны өнгөрүүлэх дундаж хүчин чадлыг явган зорчигчдод зориулсан гүүр ба нүхэн гарцанд – 2000 хүн/цаг,  тэдгээрийн шатанд - 1500 хүн / цаг байхаар тооцож авна.

Суурин газраас зайдуу баригдах явган замын гүүр болон нүхэн гарцын өргөнийг 1,5м-ээр авахыг зөвшөөрнө.

Орон нутгийн зам болон малыг гүүрэн доогуур гаргахад тавигдах тусгайлсан шаардлага байхгүй бол байгууламжийн овор хэмжээг доор зааснаас багагүйгээр авна. Үүнд:

а)  орон нутгийн замд- өргөн нь 6 м, өндөр нь 4,5 м,

б) мал гаргах нүхэн гарцанд- өргөн нь 4м, өндөр нь 2,5 м.

1.20. Дотоодын усан замаар хөлөг зорчих гүүрийн алгаслалын доорх  овор хэмжээг төсөллөхдөө сал хөвүүлдэг болон хөлөг онгоц зорчидог гол мөрөнд гүүрийн доорх овор хэмжээг тогтоох болон гүүрийг байршуулах үндсэн шаардлагуудтай уялдуулсан байх шаардлагатай.

1.21. Хөлөг онгоц зорчидоггүй болон сал хөвүүлдэггүй голын цөн түрэлт болон усны түвшингийн дээр , мөн тэрчлэн хөлөг онгоц зорчих алгаслал байгууламжгүй, гэхдээ хөлөг онгоц зорчдог усан замтай гол мөрөн дээр байрласан гүүрийн эд ангийн байршлыг тогтоохдоо сонголт хийсэн гүүрийн бүдүүвч, газар орны нөхцлөөс хамааралтайгаар авч үзэх шаардлагатай.

Гүүрийн тусгай эд ангиудын цөн түрэлтийн болон их усны түвшингээс дээш цухуйх хэмжээ нь бүх тохиолдолд 2 дугаар хүснэгтэд заасан утгаас багагүйгээр авна.

Гүүрийн дэргэдэх усан сангийн хөлөг онгоц зорчдоггүй, caл хөвүүлдэггүй хэсэгт байрласан усны хамгийн дээд статик түвшингээс дээш алгаслал байгууламжийн доод улны түвшин хүртлэх өндрийн хэмжээг салхиар үүсэх тооцоот давалгааны өндрийн 75% дээр 0,25 м - ийг нэмсэн хэмжээнээс  багагүйгээр авна.

Алгаслал байгууламжийн улны хамгийн доод түвшинг, халиа тошин гүйдэг тохиолдолд  түүний өндрөөс хамааруулан 22 дугаар хавсралтын дагуу тооцож авна.

Мод, хожуул урсдаг голууд болон халиа тошин үүсдэг газруудад 2 дугаар хүснэгтэд өгөгдсөн хэмжигдхүүнүүдийг 0,5 м- ээс багагүйгээр ихэсгэж, тулгуур хоорондын цэвэр зайг 15,0 м - ээс  багагүйгээр авна.

 

 

2 дугаар хүснэгт

Гүүрийн эд анги болон хэлхээс	Эд анги болон хэлхээсийн гаралт, м – ээр
	Үерлэлтийн хамгийн их зарцуулалттай үеийн усны түвшингийн дээгүүр (давалгааны түлхэх нөлөөллийг тооцсоноор)		Мөс хөвөлтийн хамгийн дээд түвшингийн дээгүүр
	Гүүрийн тооцооны өгөгдөхүүн бүх төрлийн замд	Хамгийн их
Алгаслал байгууламжийн доод хэсэг: а) Усны гүн 1 м болон түүнээс бага байхад б) Усны гүн 1 м - ээс их байхад в) Зайр, цөнгийн мөс ханах үед г) Уруй урсдаг тохиолдолд д) Нурангийн хэсэг урсдаг бол -Тулгуурын хэлхээс байрлах тавцангийн оройд - Нуман гулдангийн доод ул - Модон гүүрийн алгаслалын бүтээцийн цухуйж байгаа эд ангийн дагуу хавчаарын ул	0.5 0.5 0.75 1.00 1.00   0.25 -     0.25	0.25 0.25 0.75 1.00 1.00   - -     -	- 0.75 1.00 - -   0.5 0.25     0.75

 

1.22. Хоолойгоор нэвтэрч байгаа усны дээд түвшингээс (дурын хөндлөн    огтлолд) уг хоолойн дотоод гадаргуугийн хамгийн дээд цэгийн байрлал хүртлэх зай хэмжээ нь ажиллагааны шахалтгүй горим болон тооцоот үерлэлтийн хамгийн их өнгөрөлтийн үед дараахь цэвэр зай хэмжээтэй байна.

Үүнд:

дугуй огтлолтой болон хүнхэр хоолойны өндрийн хэмжээ 3,0 м хүртэл байвал хоолойны өндрийн 1/4-ээс багагүйгээр,

3,0 м - ээс дээш бол 0,75 м - ээс багагүйгээр,

дөрвөлжин огтлолтой хоолойны өндөр 3,0 м хүртэл байвал хоолойны өндрийн         1 / 6 -ээс багагүйгээр,

3,0 м - ээс дээш байвал 0,5 м - ээс багагүйгээр авна.

 

УСНЫ УРСГАЛЫН НӨЛӨӨЛӨЛД ГҮҮР БА ХООЛОЙГ ТООЦОХ НЬ

 

ЕРӨНХИЙ ЗААЛТ

 

1.23. Усны урсгалын нөлөөлөлд гүүр ба хоолой, татамын хэсгүүдийн далангийн тооцоог хийхдээ  тооцоот үерлэлтийн ус хэмжилтийн график болон ус тэнцэлийн зураглалыг үндэслэнэ. Ингэхдээ хамгийн их тооцоот үерлэлтийн хэтрэх магадлалын  хэмжээг 3 дугаар хүснэгтэд заасны дагуу авна.

 

 

3 дугаар хүснэгт

Авто зам болон хотын гудамж ба замууд
Байгууламж	Замын зэрэглэл	Тооцоот үерлэлтийн хамгийн их зарцуулалтын хэтрэх магадлал,%-  иар
Том ба жижиг хэмжээний гүүрүүд	III ба түүнээс дээш зэрэглэлийн авто зам болон хотын гудамж ба замуудад	1*
Мөн адил	IV ба түүнээс доош зэрэглэлийн бүх зэрэглэлийн авто замд	2*
Жижиг гүүр ба хоолой	I ба түүнээс дээш зэрэглэлийн авто замд	1**
Мөн адил	II, III зэрэглэлийн авто зам, хотын гудамж замд	2**
Мөн адил	IV ба түүнээс доош зэрэглэлийн авто замд	3**

* - Авто замын сүлжээ бага хөгжсөн бүс нутагт байгууламжийг барих нөхцөлд улсын нийгэм эдийн засагт маш чухал ач холбогдолтой газар тааралдвал техник – эдийн засгийн үндэслэлээр хэтрэх магадлалыг 1 % - ийн оронд 0.33, 2 % - ийн оронд 1 % - иар авахыг зөвшөөрнө.

** - Авто замын сүлжээ хөгжсөн бүс нутагт авто замын жижиг гүүр ба хоолойг байршуулах шаардлага гарвал техник – эдийн засгийн үндэслэлээр хэтрэх магадлалыг 1 % - ийн оронд 2 %, 2 % - ийн оронд 3 %, 3 % - ийн оронд 5 %, II болон III зэрэглэлийн замын хоолойд 10%  - иар тус тус авахыг зөвшөөрнө.

 

Хэрэв ус зүйн зураглал болон тооцоот үерлэлтийн ус хэмжилтийн график байхгүй, түүнчлэн бусад үндэслэл бүхий тохиолдолд усны урсгалын нөлөөлөлд автах байгууламжийн тооцоог усны хамгийн их зарцуулалтаар болон түүнд харгалзах тооцоот ба хамгийн их үерлэлтийн үеийн түвшингийн хэмжээгээр авч хийхийг зөвшөөрнө.

Тооцоог авч үзэхдээ тухайн гол ус нь урьд хийгдсэн ус өнгөрүүлэх байгууламжийн  ажиллагааны горимын байдал, нэг гол усанд байгаа байгууламжууд нэг нь нөгөөдөө нөлөөлөх байдал, түүнчлэн төлөвлөж байгаа ус өнгөрүүлэх байгууламжид одоо байгаа гидротехникийн болон бусад гол усны байгууламжууд хэрхэн нөлөөлөх нөлөөлөл зэргийг тусгаж өгөх шаардлагатай.

Гүүр ба хоолойн инженерийн байгууламжийн ойролцоо байшин барилга, хөдөө аж ахуйн байгууламж байршсан нөхцөлд усны түрэлтээс болж дээрх байгууламжууд усанд автах аюулд өртөгдөхгүй байлгах асуудлыг заавал шалган тогтоох шаардлагатай.

Ус өнгөрүүлэх байгууламжийг төсөллөхдөө, түүний ойр орчимд байршилтай богино хугацаанд ашиглах далангийн сэтэрч болзошгүй байдлыг зайлшгүй авч үзвэл зохино. Богино хугацаанд ашиглах ийм даланг хүчитгэх болон байгууламжийн нүхийг томсгох зэрэг асуудлуудыг техник-эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн харьцуулалт хийх замаар шийдвэрлэнэ.

1.24. Хэтрэх магадлалын өгөгдсөн утгын хувьд байгууламжийн ажиллагаанд хамгийн тааламжгүй нөхцлийг үүсгэж болох усны үерлэлтийн хамгийн их зарцуулалтыг тооцоонд авна.

Ус зүйн зураглал болон ус хэмжилтийн графикийг байгуулах ба янз бүрийн үерлэлт болон түүнд харгалзах усны түвшинг тодорхойлох зэргийг БНбД 2.01.14-86-д тавигдсан зохих шаардлагын дагуу гүйцэтгэнэ.

1.25. Жижиг гүүр ба хоолойн ус гаргах чөлөөт зай хэмжээг тодорхойлохдоо, тухайн голдиролын хөрсөнд хүлцэж болох усны урсгалын дундаж хурдаар (нэн ялангуяа байгууламжийн ус оруулах болон гаргах хэсэгт) тодорхойлж, байгууламжийн конус болон бусад бэхэлгээг сонгон авахдаа энэ нормын 1.21, 1.22 болон 1.31 дүгээр заалтуудыг мөрдлөг болгоно.

Аадар борооны үерийн усны урсацын хэмжээгээр тооцож байгаа тохиолдолд жижиг гүүр ба хоолойн ус нэвтрүүлэхтэй холбогдсон байгууламжийн доорх цэвэр зай хэмжээг сонгохдоо байгууламжийн дэргэдэх усны бөөгнөрөлийг тооцно. Ингэж тооцохтой холбогдуулан байгууламжаар нэвтрэх усны зарцуулалтыг багасгах хэмжээг 3 дахинаас илүүгүйгээр авахыг зөвшөөрнө. Мөнх цэвдэг хөрсөнд байгууламжийг төсөллөж байгаа нөхцөлд усны бөөгнөрөл үүсэхээр тооцохыг хориглоно.

                        Жижиг гүүр ба хоолойгоор нэвтрэх аадар борооны үерийн өнгөрөлтийг энэ нормын 23 дугаар хавсралтын дагуу тооцно.

1.26. Том болон дунд хэмжээний гүүрийн ус нэвтрүүлэх цэвэр зай хэмжээг тодорхойлохдоо шахагдсан усны түвшингийн өсөлт, голдиролын байгалийн хэв гажилт, гүүрэн доорхи голдрилын тогтвортой өргөсөлт (зүсэлт), тулгуур болон конус, ус залах байгууламжийн дэргэдэх орчны ухагдалт ба ерөнхий угаагдалтыг хамааруулан тогтооно. Гүүрийн ус нэвтрүүлэх цэвэр зай хэмжээ нь голын тогтвортой голдиролын өргөний хэмжээнээс багагүй байх ёстой.

Хотын доторхи гүүрүүдийн ус нэвтрүүлэх цэвэр зай  хэмжээг тогтоохдоо голын урсгалыг залах болон эрэг орчмын төлөвлөлтийн асуудлыг хамааруулан иж бүрнээр тодорхойлно.

1.27. Гүүрэн гарам байрших голдиролын хэсэгт үерлэлтийн үед, гүүрийн доорхи ерөнхий угаагдалтын тооцоог хийхдээ хагшаасын балансын тэгшитгэлийг үндэслэн энэ нормын 1.23- д заасныг баримтлана.

Хэрэв үерлэлтийн хэмжээ хэмжигдхүүнээрээ, тооцооны (хамгийн  их) өгөгдхүүнээс бага байгаа хэдий ч гүүрийн доорхи голдиролд эргэлт буцалтгүй өөрчлөлт бий болгож байгаа нөхцөлд (гүүрэн гарамын хэсэгт түрлэг үүссэн нөхцөлд, далангийн хормойн хашиц голын татамын хэсгийн зайнд голдиролыг хэв гажилтанд оруулж, урсацыг 2 дахинаас их шахалтанд оруулах г.м.) ерөнхий угаагдалтын хэмжээг тооцоолохдоо хамгийн их устай аль нэг үеийн бодит багц ажиглалтуудаас хойш болох тооцоот үерлэлтийн нөхцлийг хамааруулна.

Урьдчилсан тооцоо болон урсацын горимын тухай шаардлагатай өгөгдөхүүнүүд байхгүй бол ерөнхий угаагдалтыг урсацын хурданд тохиох хагшаасын балансаар тодорхойлохыг зөвшөөрнө.                                                                                              

Морфметрийн аргыг үндэслэн ерөнхий угаагдалтын хэмжээг тооцож байгаа бол тооцоогоор гарсан угаагдалтын хамгийн их гүнийг 15%-иар өсгөж авна.

1.28. Хамгийн их угаагдалтын шугамыг байгуулахдаа ерөнхий угаагдалтаас гадна, тулгуурын дэргэдэх орчны ухагдалт, гүүрэн гарамын урсгал залах байгууламж болон бусад бүтээцүүдэд үзүүлэх нөлөөлөл, голдирол өөрчлөгдөх бодит боломж, түүний геологийн тогтоцын онцлогуудыг харгалзан үзвэл зохино.

Газар хөдлөлтөөс үзүүлэх ачаалалаар гүүрийг тооцоолохдоо тулгуурын дэргэдэх орчны ухагдалтыг тооцохгүйгээр авна.

1.29. Гүүрийн доорх ерөнхий угаагдалтын илтгэлцүүрийн хэмжигдхүүний тоон утгыг техник-эдийн засгийн тооцоог үндэслэн тогтооно.

Энэхүү тооцоонд голдиролын хөрсний байдал, гүүрийн тулгуурын суурийн бүтээц, тэдгээрийн суултын гүн, гүүрийн алгаслал байгууламжийн хуваарьлалт, усны түрлэгийн хэмжээ, голдиролыг өргөсгөх боломж, урсгалын хурд, хөлөг онгоц нэвтрүүлэх боломж  болон загасны нүүдэл зэрэг тухайн орчны бусад нөхцлүүдийг авч үзэх шаардлагатай. Ерөнхий угаагдалтын илтгэлцүүрийн хэмжигдэхүүнийг       2- оос ихгүйгээр авах журмыг мөрдлөг болгоно.

Морфметрийн аргыг үндэслэн тооцоог гүйцэтгэж байгаа бол угаагдалтын илтгэлцүүрийн утгыг 1,75 - аас ихгүйгээр авна.

1.30. Голдиролын эрэгээс татамын хэсэг рүү голдиролын хэмжээг өргөсгөх зорилгоор хөрсийг зайлуулах буюу голын савыг өргөсгөх асуудлыг зөвхөн тал газрын голд авч үзэж болно. Өргөсгөлийн хэмжээ хэлбэрийг тодорхойлохдоо усанд автах хэлбэлзлээс хамаарч хөрсний усанд автагдаж нүүхгүй байх байдал (журамлагдсанаар 50 – 70 % - иас ихгүй байна) ба гүүрэн гарамын тооцоот их усны түвшингээр (журамлагдсанаар 1.7 - оос багагүй байна) авсан шахагдалтын зэрэглэлийн тооцоог  үндэслэнэ. Голын голдиролын завсарын арал, гүехэн, тунамал, тогтонгишсон устай газруудад өргөсгөл хийж ухахыг хориглоно.

1.31. Хөрсийг зайлуулах замаар гүүрийн доорх голдиролыг өргөсгөхдөө голдирол өргөсөөгүй хэсэгтэй зугуухан холбож, гүүрийн доорх огтлолын усны урсацыг зохицуулах болон голдиролыг хэлбэршүүлэх хагшаасанд тааламжтай нөхцөл бүрдүүлэх нь зохистой.

Өргөсгөлийн ерөнхий урт нь (гүүрэн гарамын тэнхлэгээс дээд болон доод тал руу) гүүрийн тэнхлэгээр авсан өргөсгөлийн хэмжээнээс 4 - 6 дахин их байх нь зохимжтой болно. Чөлөөлж хэлбэршүүлсэн хамгийн их өргөнийг урсгал залах байгууламжийн толгойн чигээс зайлуулах хэрэгтэй.

Татамын хэсэгт хамаарах хөрсний зайлуулалтыг төсөллөхдөө татамын хөрсний наалданги хэсгийг бүх талбайн хэмжээнд барьцалдалгаагүй хурдасан хөрс хүртэл бүрэн зайлуулсан байвал зохино.

Том болон дунд хэмжээний гүүрэнд тооцоот үерлэлтийн үед усны түвшингээс дээш гарах хоёр талын шороон далан байгууламжийн ирмэгийн цухуйлтын хэмжээг  энэ нормын заалт 1.23- д өгөгдсөнийг баримтлан    (далангийн хажуу налуу дээгүүр халих давалгааны гүйлт, байж  болзошгүй түлхэлт зэргийг бодолцож) доор зааснаас багагүйгээр авна. Үүнд:

 тэнэмэл голдирол дээгүүр тавигдаж  байгаа гүүрэн гарамын хамгаалалтын даланд- 0,5 м,

урсгал залах байгууламж ба даланд- 0,25 м.

Тооцоот үерлэлтийн үед жижиг гүүр болон хоолойн шороон далангийн ирмэгийн (хэт даралт ба хуримтлалыг тооцож) их усны түвшингээс дээш гарах өндрийг энэ нормын заалт 1.23- ын дагуу 0,5 м- ээс, харин бүрэн болон хагас шахалтын горимтой хоолойд 1м- ээс багагүйгээр авна.

Гүүрэн гарамын шахагдсан усны түрлэгийн түвшинг тооцоолохдоо, гүүрийн доорх байгалийн төрхөөрөө байгаа голдиролоор тооцоот (хамгийн их) үерлэлт явахад голдирол хэв гажилтанд орох нөлөөллийг оролцуулан шингэний жигд биш хөдөлгөөний тэгшитгэлээр бодно.

 

 

 

ОНЦГОЙ НӨХЦӨЛ

 

ГОЛДИРОЛЫН ШИЛЖИЛТ

 

Голдиролын өөрчлөлт шилжилтэнд өгөх техникийн үнэлгээ болон ус залах байгууламжийг төсөллөх үндэслэлийг энэ нормын 21 дүгээр хавсралтад заасан зөвлөмжийн дагуу тооцож сонголт хийнэ.

 

ХАЛИА ТОШИН

 

Халиа тошин үүсдэг голуудад гүүрийг төсөллөхдөө энэ нормын 22 дугаар хавсралт зөвлөмжийг үндэслэл болгоно.

 

ЖИЖИГ ГҮҮР БА ХООЛОЙН ИХ УСНЫ ТООЦОО

 

                        Жижиг гүүр ба хоолойн аадар бороо болон их усны өнгөрөлтийн тооцоог хийхдээ энэ нормын 23 дугаар хавсралтад заасан зөвлөмжийг үндэслэл болгоно.

 

УРУЙН ҮЕИЙН ӨНГӨРӨЛТИЙН ТООЦОО

 

                        Уруйн үерийн өнгөрөлтийн тооцоог хийхдээ энэ нормын 24 дүгээр хавсралтад заасан зөвлөмжийг үндэслэл болгоно.

 

ХҮЧНИЙ ҮЙЛЧЛЭЛ ДАХЬ ДААЦЫН БҮТЭЭЦ БА СУУРИЙН ТООЦОО

 

ЕРӨНХИЙ ЗААЛТ

1.32. Гүүр ба хоолойн суурь ба даацын бүтээцэд үзүүлэх тогтмол болон түр зуурын ачаалалуудын өөр хоорондын хамгийн аюултай байж болох хослолын үйлчлэлийг 2 дугаар бүлгийн заалтыг үндэслэл болгоно.

Тооцоог гүйцэтгэхдээ зохих шаардлагын дагуу хязгаарын төлөв байдлын тооцооны зарчмаар бодно.

1.33. Авто замд хөдлөх бүрэлдэхүүнээс (тээврийн хэрэгсэл) буй болох түр зуурын ачааг энэхүү нормд тусгаж өгсөн бөгөөд нормын заалтад тохирох динамик илтгэлцүүрийг оруулж  бодно. Байгууламж дээр хоёр болон түүнээс их тооны түр зуурын ачаалалыг нэг зэрэг үйлчлэхээр тооцох тохиолдолд энэхүү ачаалалын тооцооны утгыг 1 - ээс бага утга бүхий ачааны хослолын илтгэлцүүрээр үржүүлж өгнө.

Тооцооны бүдүүвч, үндсэн тооцооны урьдчилсан үндсэн нөхцөл нь гүүр ба хоолойн бүтээцийг барьж байгуулах болон ашиглалтын үеийн бодит нөхцөл байдлыг зөв тусгасан байх ёстой.

Гүүрийн алгаслал байгууламжийн бүтээцийн тооцоог хийхдээ орон зайн байдлаар авч үзэж, хавтгай дээр оршин байгаа системийн зарчмаар хэсэгчилж бодно. Төсөл зохиох практикт ойролцоогоор бодох аргыг боловсруулан мөрдөж, эд ангиуд өөр хоорондоо харилцан үйлчлэх болон буурь сууринд үйлчлэх байдлыг харгалзан үзнэ.

Гүүр ба хоолойн бүтээцийн эд ангиуд дахь хүчдэлийн хувьд үүсч болох уян харимхай бус хэв гажилтыг тооцоолох аргыг нормд заагаагүй бөгөөд түүнийг хэрэглэж байгаа тооцооны бүдүүвчид тулгуурлан уян харимхай байдлаар ажиллах урьдчилсан таамаглалаар тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

Зохих үндэслэлийн дагуу бүтээц ачаалал дор шилжих үеийн нөлөөллийг тусгасан хэв гажилтын бүдүүвчээр тооцоог үйлдэхийг зөвшөөрнө.

Гүүр ба хоолойн бүтээцийг тооцоолох тооцооны арга, бүдүүвчийг сонгон авахдаа программ хангамжийг үр ашигтай хэрэглэх боломжийг харгалзан үзвэл зохино.

1.34. Бүтээцийн элементүүдэд ашиглалтын ба барилгын ажлын явцад бий болохоор тодорхойлогдсон хүчдэлийн (хэв гажилт) утгууд, мөн тэрчлэн угсралтын элементүүд болон гулдмайг бэлтгэх, тээвэрлэх ба угсрах  үед тооцоогоор тодорхойлогдсон хүчдэлийн  (хэв гажилт) утгууд  нь гүүр ба хоолойн харгалзах бүтээцүүдийг төсөллөхөд нормд заасан тооцооны эсэргүүцлээс хэтэрч болохгүй.

1.35. БНбД 2.01.01-93 -ын зохих заалтын дагуу барилгын ажил гүйцэтгэх бүс нутгийн гаднах агаарын температурын хамгийн хүйтэн 5 хоногийн дундаж температурын утгыг тооцооны хамгийн бага температурын утгаар доорх хангалттайгаар авна. Үүнд:

бетон болон төмөрбетон бүтээцэд- 0,92,

ган бүтээц болон гантөмөрбетон бүтээцийн ган хэсгүүдэд- 0,98.

 

1.36. Хөмрөлтийг эсэргүүцэх бүтээцийн тогтвортой байдлыг томьёого        1.1-ээр бодно.

 

M_u £ (m / g_n) M_z ,                               (1-1)

 

M_u - хөмрөх боломжтой тэнхлэгт хамааралтай (хөмрөх) бүтээцийн тулж байгаа захын  цэгийг дайран гарах хөмрөлтийн момент,

M_z -  мөн тэнхлэгт хамааралтай, барьж тогтоох момент,

m - ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр, доорх байдлаар авна.

а. Тус тусдаа тулгуур дээр тулж  байгаа бүтээцүүдийг шалгахад:

барилгын угсралтын ажлын үед- 0,95 ,

барилга байнгын ашиглалтад байх үед- 1,0,

б. Бетон бүтээц ба суурийн хөндлөн огтлолуудыг шалгахад:

хадан хөрс- 0,90,

хадан бус хөрсөнд- 0,80,

gn - зориулалтаар нь сонгож авах найдвартай ажиллагааны илтгэлцүүр:

барилга угсралтын ажлын үеийн тооцоонд- 1,0,

барилгын байнгын ашиглалтын явц дахь тооцоонд- 1.10,

Хөмрөх хүчний найдвартай ажиллагааны илтгэлцүүрийг 1,0 - ээс ихээр авна.

Тогтоон барих хүчний найдвартай ажиллагааны илтгэлцүүрийг ачаалалаас хамааруулан авна:

gf < 1 - байнгын тогтмол ачаалалд,

                        1.37. Шилжилт (гулсалт)- д бүтээц тогтвортой байх байдлыг томьёо 1.2- оор бодно.

 

Q_r  < (m / g_n) Q_z                                     (1-2)

 

Q_r - байж болох хөдөлгөөний чиглэл дэх хөдөлгөн шилжүүлэх хүчнүүдийн проекцын нийлбэртэй тэнцүү хөдөлгөн шилжүүлэх хүч,

Q_z - байж болох хөдөлгөөний чиглэл дэх тогтоон барих хүчнүүдийн проекцын нийлбэртэй тэнцүү тогтоон барих хүч,

m - ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр буюу 0,9- тэй тэнцүүгээр авах,

g_n – энэ нормын заалт 1.36- аар авна.

Хөдөлгөх хүчийг авахдаа ачаалалуудын  найдвартай ажиллагааны илтгэлцүүрийг нь 1,0- ээс их, тогтоон барих хүчний хувьд найдвартай ажиллагааны илтгэлцүүрийг энэ нормын заалт 1.36- аар авна.

Тайлбар: 1. Хөрсний үйлчлэлээр үүссэн хэвтээ чиглэлийн тогтоон барих хүчний оронд хөрсний идэвхтэй даралтаас ихгүй хүчийг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

2. Буурь хөрсний үрэлтийн хүчийг хөрсөн дэх суурийн улны үрэлтийн илтгэлцүүрийн хамгийн бага утгыг авч тодорхойлно.

 

1.38. Гүүрийг төсөллөхдөө тухайн явах анги буюу замын дагуу огтлолд хэлбэр дүрсийн зориулалт ба түр зуурын хөдөлгөөнт босоо ачаалалаас алгаслал байгууламжид үүсэх уян харимхай хотойлтыг хязгаарлах замаар тээврийн хэрэгслэлийн хөдөлгөөний жигд хурдтай зорчих нөхцлийг хангаж өгнө.

1.39. Хөдөлгөөнт түр зуурын эгц босоо ачаалалын (gn=1 болон динамик илтгэлцүүр 1+m) үйлчлэлийг тооцсон алгаслал байгууламжийн уян харимхай хотойлтыг доор зааснаас хэтрүүлэхгүйгээр авна. Үүнд:

                        хотын болон III ба түүнээс дээш зэрэглэлийн авто замын гүүрэнд                   (1/ 800)L - ээр, харин IV ба түүнээс доошхи зэрэглэлийн авто замын гүүрэнд болон  дам нуруут алгасал байгууламжтай явганаар зорчих гүүрэнд (1/400)L- ээр авна.                  L - тооцооны алгасал, м - ээр,

Дам нуруут алгаслал байгууламжтай гүүрүүдэд (явган зорчигчийнхийг оролцуулахгүй) хотойлтын заагдсан утгыг доор зааснаар ихэсгэхийг зөвшөөрнө:

ганц алгасалтай ба салангид бус нэгдмэл ажиллагаатай алгасал байгууламжтай гүүрүүдэд – 20 %,

модон гүүрэнд  - 50 %.

1.40. Төсөллөх явцад гүүрийн алгаслал байгууламж дээрх явах ангийн хучилтын шаардлагатай дүр төрхийг гаргахдаа: алгаслал байгууламжийн барилгын өргөлт, явах ангийн тэгшилгээний үеийн зузааны өөрчлөлт зэргийг тооцож тодорхойлно.

Ган, гантөмөрбетон ба модон алгасал байгууламжтай авто  замын болон хотын гүүрүүдийн барилгын өргөлтийг жигд зугуйхан муруйгаар авч үзэх бөгөөд байнгын ачаалалын улмаас үүсэх хэв гажилтыг тооцсоны дараахь муруйн сум нь хөдөлгөөнт эгц босоо түр зуурын ачаалалаас бий болох (gf = 1 болон 1 + m = 1) aлгасал байгууламжийн уян харимхай хотойлтын 40 % - тай тэнцүү байна.

       Тайлбар: Байнгын болон түр зуурын хөдөлгөөнт эгц босоо ачаалалаас үүсэх уян харимхай хотойлт нь алгаслын хэмжээний 1 / 1600 - ээс хэтрэхгүй, мөн тэрчлэн  прогонтой модон гүүрэнд барилгын өргөлтийг авч үзэхгүй байхыг зөвшөөрнө.

 

1.41. Авто замын болон хотын гүүрүүдийн төмөрбетон алгаслал байгууламжийн хучилтын хэлбэр дүрсийн төлөв байдал, барилгын өргөлтийг төсөллөхдөө бетоны гулсалт, суултын улмаас бий болсон хэв гажилт үүссэнээс хойш (гэхдээ бүрэн хэмжээний байнгын ачаа үйлчилж эхэлснээс хойш хоёр жилээс хэтрүүлэхгүйгээр) алгаслал байгууламжуудын өөр хоорондын болон замын далантай уулзах зорчих зурвасын тэнхлэгээрх дагуу зүсэлтийн өнцгийн хугарал хэтрэхгүй байх нөхцөл нь:

 гүүрэн дээр хөдөлгөөнт түр зуурын эгц босоо ачаалал байхгүй тохиолдолд хэмжигдхүүний  утгыг энэ нормын 4 дүгээр хүснэгтээр авах,

гүүрийг хөдөлгөөнт түр зуурын эгц босоо ачаалалаар зорчих зурвасын тэнхлэгээр ачааллахад: Дугуйт авто ачаалалд 24%, дугуйт хүнд болон гинжит хүнд ачаалалуудад тус тус 13 % байна.

Явах ангийн хучилтыг байгуулах үеийн (тэгшилгээний үеийг өөрчлөх замаар түүний ерөнхий төлөв байдлыг сайжруулах) болон гулсалт, суултын улмаас үүссэн хэв гажилтын дараахь зорчих хэсгийн дагуугийн зүсэлтийг  төслийн баримт бичигт зааж өгнө.

 

Тайлбар: Гүүрэн дээр эгц босоо хөдөлгөөнтэй ачаалал байхгүй үед урт хугацааны хэв гажилт бий болох хүртэл дагуу зүсэлтийн өнцгийн хугарлыг 4 дүгээр хүснэгтэд заасан утгыг 2 дахин буюу түүнээс ихгүйгээр авч болно.

4 дүгээр хүснэгт

Гүүрийн хоёр талын замын хэсэгт ганцаарчилсан байдлаар зорчиж байгаа хөнгөн тэрэгний тооцоот хурд, км / цаг	Өнцгийн хугарал
150 - 100 80 70 60 40	8 9 11 13 17

 

1.42. Гадна талаасаа статик аргаар тодорхойлогдохгүй алгаслал байгууламжийг төсөллөхдөө тооцоондоо болзошгүй суулт ба тулгуурын дээд хэсгийн шилжилтийг тусгаж өгнө.

Тулгуурын оройн хэвтээ болон босоо шилжилтийг тодорхойлохдоо тулах хэсгийн бүтээц ба хэв гажилтын заадас, татангийн дэр хавтгаалжийн хэмжээсүүд   (хөндлөн нуруу, тулгуурын оройнууд) зэргийг хамааруулан авч үзнэ.

1.43. Авто замын болон хотын гүүрүүдийн хувьд зэргэлдээ орших тулгуурууд дээр харилцан адилгүй хэмжээний суулт үүсэхийг хориглох ба дагуу зүсэлтийн чиглэл дэх нэмэлт хугарлын өнцөг 2 ‰ - иас хэтрэхгүй байх ёстой

1.44. Явган зорчигчийн болон хотын доторхи гүүрийн алгаслал байгууламжийн хувийн хэлбэлзлийн тооцооны үе нь (ачаалалгүй байх үед) доор заасан хоёр хэлбэрээр (салангид ажиллагаатай дам нуруут системд заасан хэлбэрийн нэг нь) байж болохгүй. Үүнд:

0,45 - 0,60 с - босоо хавтгайд,

0,9 - 1,2 с хэвтээ хавтгайд.

Дүүжин маягаар угсарч байгаа консолон алгасал байгууламжийн угсралтын шатанд хэвтээ ба босоо хавтгай дахь хувийн хөндлөн хэлбэлзлийн үеүүд 2 с - ээс хэтрэх ёсгүй ба энэ үеийн хувийн мушгих хэлбэлзлийн үе нь 1,5 с - аас ихгүй байна. Дүүжин ба өлгөмөл хийцтэй гүүрүүдийг аэродинамикийн тогтвортой байдал ба орон зайн хөшүүншилд шалгах шаардлагатай. Динамик үзүүлэлтүүдтэй бүтээцийн хувьд динамик үзүүлэлтүүд нь урьд нь баригдсан гүүрийн мөн үзүүлэлтүүдээс ихээр зөрөөтэй байвал дүгнэлт болон тооцооноос гадна, загвар дээр зохих судалгааг хийх шаардлагатай.

1.45. 12 м- ээс  дээш өндөр далантай хоолойны барилгын өргөлтийг далангийн хөрсний жингээс үүсэх суултын тооцоог харгалзан тогтооно. Хоолойны суултын тооцоог хийхдээ суурийн суултын тооцооны аргыг хэрэглэхийг   зөвшөөрнө.

12м  болон түүнээс бага өндөртэй  далан доорхи хоолойг суурьлуулахдаа барилгын өргөлт дараахь байдлаар авна. Үүнд:

элсэн, хайрган ба хайргархаг хөрсөн буурь бүхий сууринд- 1/80h,

шавран, шавранцар ба элсэнцэр хөрсөн буурь бүхий  сууринд- 1/50h,

элс хайрган буюу элс дайрган хольцоор хийсэн дэр бүхий хөрсөнд- 1/40h.

(h- шороон далангийн өндөр).

Хоолойны орох амсарын шалны (оролтын хэсгийн) түвшинг бууринд суулт үүсэх хүртэл болон энэ суулт нь зогссон үед ч хоолойн дундах хэсэглэлийн түвшингээс дээш байхаар зааж өгнө.

Байгууламжийн дагуу тэнхлэгийн чиглэлд ус гаргах хоолойн хэсэглэл ба суурийн хэсэглэлүүдийн төслийн тогтвортой байдал нь асгаасны (далангийн) налуугийн тогтворжилт болон буурь хөрсний бат бэхээр хангагдана.

 

Тайлбар:

                 Хоолой нь хадан хөрсөн дээр суух болон шон суурин дээр байрлах тохиолдолд барилгын өргөлт гаргаж  өгөх  шаардлагагүй.

 

АВТО ЗАМЫН БОЛОН ХОТЫН ГҮҮРИЙН ЗОРЧИХ ХЭСЭГ

 

1.46. Тухайн зам,  гудамжийн хувьд гүүрийн зорчих хэсгийн бүтээцүүд нь БНбД 32-01-00 болон хотын зам төсөллөх БНбД - ээр тогтоогдсон шаардлагыг хангаж, түүнийг механикжсан аргаар гүйцэтгэх боломжтой байхаас гадна байнгын арчлалт (цас, хог болон бусад зүйлсийг  гүүрийн явган зорчигчийн зам болон зорчих хэсгээс механикжсан аргаар зайлуулах) хийх шаардлагыг хангасан байна.

1.47. Троллейбусны цахилгаан шугамын тэжээлийн ба гэрэлтүүлэгчийн шугамыг хайстай нэг эгнээнд (хэрэв явган замын өргөн 2,25 м, түүнээс бага бол) байрлуулна.

1.48. Зорчих хэсгийн төмөрбетон хавтан дээрх явах анги нь тэгшлэгээний  үе, ус тусгаарлалт, хучилтын болон ус тусгаарлалтын хамгаалалтын үеээс бүрдэл болгох журмыг баримталбал зохино. Тэгшилгээний үеийн зузаан нь ЗО мм - ээс, хамгаалалтын үеийн зузаан нь 40 мм - ээс тус тус багагүй байна.

Зорчих хэсгийн хучилтыг 70мм - ээс багагүй зузаантай хоёр үе асфальтобетоноор буюу 80мм - ээс багагүй зузаантай цементобетоноор хийх бөгөөд энэ нь ус тусгаарлагч ба хамгаалалтын үеийн үүргийг нэгэн зэрэг гүйцэтгэнэ гэж тооцохыг хориглоно.

Томоохон үйлдвэр заводын мэдлийн болон аж ахуйн дотоодын авто замын гүүрүүдэд алгаслал байгууламж (буюу зорчих хэсгийн хавтан) нь нийлмэл нэмэлт бүхий бетоноор (бетоны хүйтэн тэсвэрлэлтийг дээшлүүлэх) хийгдсэн байвал, зорчих хэсгийн хучилтыг 100 мм- ээс багагүй зузаантай арматурлагдсан тэгшилгээний үе бетоноор хийхийг зөвшөөрнө. Хөдөлгөөний эрчим багатай (орон нутгийн зориулалттай) замд байгаа гүүрийн зорчих хэсэгт тэгшилгээний үегүй байж болох бөгөөд, зорчих хэсгийн хавтангийн хөдөлгөөн явах хэсэгт 20 мм - ээс багагүй зузаантай  элэгдлийн бетонон үе хийхийг зөвшөөрнө.

1.49. Ган гадаргуу дээгүүр зорчих хэсгийн хучилтыг байгуулахдаа хучилт нь гангийн гадаргуутай найдвартай бэхлэгдэж барьцалдсан байх арга хэмжээг авна.

1.50. Аюулгүйн ба тусгаарлах зурвасын тэмдэглэгээ

Аюулгүйн (хамгаалалтын) болон тусгаарлах зурвасыг хучилтнаас ялгахын тулд өөр төрлийн материал болон тэмдэглэгээг хэрэглэнэ. Энэ нь элэгдэлд тэсвэртэй материалаар тэмдэглэгдсэн MNS 4579-99- д заасны дагуу байна.

1.51. Хайс ба явганаар зорчих хэсэг

Гүүрэн дээгүүрх явган зорчигчийн зам болон үйлчилгээний зурвасын хажуу тус бүрийн гадна талаар хашсан хайс нь 1,1 м өндөртэй байна.

Явган зорчигчийн зурвасын өргөнийг тогтоохдоо, явган зорчигчийн хөдөлгөөний оргил цагийн (хотын төлөвлөгөөгөөр) тооцооны эрчмээр тооцон авах бөгөөд, ингэж авахдаа явган зорчигчийн зурвасны 1м өргөнөөр нэвтрүүлэх дундаж тооцоот чадварыг 1 цагт 2000 хүнээр бодож авна.

Хот суурингууд болон хөдөө аж ахуйн хүн ам олноороо суурьшсан суурингуудад байршилтай гүүрийн явган зорчигчийн замын өргөнийг 1,5 м - ээс багагүйгээр авна.

Нэг зурвастай явган зорчигчийн зам нь дугуй цохигчийн болон хашилгын оройн түвшинтэй ижил түвшинд байршсан нөхцөлд уг замын өргөнийг 1,0 м – ээс багагүйгээр авна.

Явган замын хөдөлгөөнөөс тусгаарлагдсан хотын доторхи гүүрэн гарц болон ачааны зориулалттай замын гүүрүүд, мөн байнгын явган замын хөдөлгөөнгүй авто замын гүүрэнд (хоногт 200 - гаас доош явган хүн зорчдог) зөвхөн 0,75м - ийн өргөнтэй үйлчилгээний зурвас байгуулж өгнө.

Өөр хоорондоо тусгаар орших алгаслал байгууламжтай гүүрүүдэд явган зорчигчийн зам болон үйлчилгээний зурвасыг алгасал байгууламж тус бүрийн зөвхөн гадна хэсэгт нь    (замын тэнхлэгт харьцуулснаар) төсөллөнө.

Явган зорчигчийн зам болон үйлчилгээний зурвасын хучилтыг цементэн бетоноор хийх журамтай бөгөөд (хотын гүүрэнд элсэн асфальтобетон) зузаан нь 40 мм - ээс багагүй байна. Хотын гаднах хөдөө аж ахуйн суурин газруудад байршсан гүүрийн явган зорчигчийн замын гулдмай нь тэгшхэн гадаргуутай, бетоны хамгаалалтын үе нь харьцангуй хангалттай байвал гулдмайг хучилтгүй хийж болно.

Халхавч болон зааглагч хашилтыг дараах тохиолдолд төсөллөнө. Үүнд:  

Хотын доторх болон I зэрэглэлийн авто замын гүүрүүд ба гүүрэн гарц, түүнчлэн бүх ангиллын төмөр зам ба  I, II зэрэглэлийн авто замыг хөндлөн гарч байгаа зөрлөгөн гүүрүүд, зөрлөгөн гүүрийн доогуур гарсан хурдны замд болон хөдөлгөөний зохицуулалтгүй гудамжинд,

Чиглэл тусгаарлах зурвасан дээр байрласан завсарын тулгуурууд ба гүүрийн доорхи оворын хилээс 0.5 м ба түүнээс бага зайд байрлуулсан тэдгээр тулгууруудын дагууд,

1.52. Нэг түвшинд байрласан хоёр чиглэлтэй тээврийн хэрэгслэлийн олон урсгалын хөдөлгөөнтэй гүүрэнд чиглэл тусгаарлах зурвасан дээр хашилтыг доорхи тохиолдлуудад хийж өгнө. Үүнд:

Гүүрээс хоёр тийшээ гарсан замд чиглэл тусгаарлах зурвасыг төсөллөсөн бол,

Чиглэл тусгаарлах зурвас дээр гүүрийн хам бүтээцийн эд анги, цахилгаан тээврийн хэрэгслэлийн тэжээлийн шугамны тулгуур, гэрэлтүүлгийн шон болон бусад бүтээцийг байрлуулсан бол,

Чиглэл тусгаарлах зурвасын бүтээцийг авто тээврийн хэрэгслэлийн зорчих зурвасанд орохгүй байхаар тооцоолно.

Хотын доторх авто замын гүүр, гүүрэн гарц ба I - III зэрэглэлийн авто замд хашилтын өндрийг доор заасан хэмжээнээс багагүйгээр авна. Үүнд:

зааглагч хашилтанд- 0.75 м,

халхавч парапет хашилтанд- 0,60 м, 

Онцгой хүнд даацын авто машины хөдөлгөөнтэй үйлдвэрийн газруудын замд байршилтай гүүрүүдэд хашилтын өндрийг тогтоохдоо тооцоонд хамааралтай автомашины дугуйн голчийн 1/2- ээс багагүйгээр авах ба энэ нь I - III зэрэглэлийн авто замын гүүрүүдэд өгөгдсөнөөс багагүй байна.

Гүүрэн дээр байрласан эмжээр хашлаганы өндөр нь доор заасан хэмжээнээс багагүйгээр авна:

II ба III зэрэглэлийн замд- 0,35 м,

аж ахуйн дотоод замд- 0,30 м,

Модон гүүрийн дугуй цохигч хашлага дүнзний өндөр нь 0,25 м - ээс багагүй байна.

Гүүрэн дээрээс тээврийн хэрэгслэл ойчих тохиолдолд хайс хашлаганы бүтээц нь саад болохоор байхаас гадна, явганаар зорчигчийн аюулгүй зорчих нөхцлийг бүрдүүлж, гүүрийн даацын бүтээцийг эвдрэхээс хамгаалж, хашлаганы эвдэрсэн эд ангийг сольж засвар үйлчилгээ нөхөн сэргэлт явуулах боломжтойгоор хийгдсэн байх ёстой.

Гүүрийн хашлага нь хоёр талын замын аюулгүйн хашлагатай нэг чигт байх журмыг баримтална.

1.53. Хэв гажилтны заадасны бүтээц

Хэв гажилтын заадасны бүтээц нь тээврийн хэрэгслийн жигд хөдөлгөөнд нөлөөлөхгүй байхаас гадна, ус чийг болон хог шороог тулгуурын тулах тавцанд ба гүүрийн доор байрлалтай хэсгүүд рүү нэвтрэхгүй байхаар хийж гүйцэтгэнэ. Хэрэв ус чийг нэвтрүүлдэг заадсыг гүүрэнд хийх шаардлагатай бол дараахь асуудлуудыг шийдвэрлэсэн байна. Үүнд:

         Заадасны бүтээцэд дээд талаас нь үзлэг болон засвар хийх боломжтой байхаас гадна заадсаар дамжин нэвтэрсэн усыг ховилоор (ховилны хэвгий   50 %0 - иос багагүй байна.) дамжуулан зайлуулахаас гадна,  ховилд үзлэг хийж, бий болсон хог шороог цэвэрлэх боломжийг бүрдүүлсэн байх.

Хэв гажилтын заадсан дээгүүр цементобетон хучилт хийж байгаа бүх тохиолдолд хэв гажилтыг хангах зааг гаргаж өгөхөөс гадна зохих журмын завсарыг битүүмжлэнэ.

I - III зэрэглэлийн замуудын гүүрийн хэв гажилтын заадасны шилжилт      5мм - ээс ихгүй, дээр зааснаас доогуур зэрэглэлийн замд мөн шилжилт 10мм хүртэл байвал асфальтобетон хучилтыг заадасгүйгээр хийхийг зөвшөөрнө. Хэв гажилтын заадасны бүтээцүүд нь алгаслал байгууламжтай найдвартай бэхлэгдсэн байх шаардлагыг хангах ёстой. Заадсыг хаасан эд ангиуд болон гулсах ган хуудас, хавтангуудыг доош нь пүршний тусламжтайгаар шахаж бэхэлсэн байвал зохино.

 

ГҮҮР БА ЗАМЫН ДАЛАНГИЙН УУЛЗВАР

                 

1.54. Авто замын болон хотын доторх гүүрийн шороон далан нь захын тулгуурын ар хананы гадна ирмэгээс 10м - ийн зайд жигд өргөнтэйгээр хийгдэнэ.  Энэ өргөний хэмжээ нь гүүрийн хоёр талын хайс хоорондын зайн дээр тал тус бүрд 1,0 м нэмсэнтэй тэнцүү хэмжээнээс багагүй байна. Өргөсгөлийг 15- 20 м-т хоёр талын замын өргөнд  зугуухан шилжүүлж холбоно.

1.55. Авто замын болон хотын доторх гүүрийн замын далантай уулзаж байгаа хэсэгт төмөрбетон дамжих хавтанг журмын дагуу байршуулвал зохино.

Хавтангийн доорх далангийн шорооны суултаас хамааруулан төмөрбетонон хавтангийн уртыг тогтоох бөгөөд энэ нь 8 м - ээс хэтрэхгүй байна.

Захын тулгуур нь замын далангийн шороон дээр шууд сууж байгаа (буйдан хэлбэрийн) бол дамжих хавтангийн уртыг 2 м - ээр авахыг зөвшөөрнө.

Дамжих хавтангийн доорхи дэр нурууны доор хийгдэж байгаа элс хайрган буюу буталсан чулуун дэр нь өөрийнхөө бүх талбайгаар шүүлт сайтай хөрсөн дээр буюу эсвэл асгаасан хөрсний хөлдөлтийн гүнээс доор байна. Асгаасны суурь нь сэвсгэр шаварлаг хөрстэй бол дамжих хавтангийн доорхи дэр нурууг суулгахдаа асгаасны өндрийн 0,5- 0,7%-ийн хэмжээгээр хөрс суух магадлалыг тооцоолж гүйцэтгэнэ.

1.56. Гүүрийн бүтээцүүд нь замын далантай нийлж уулзахдаа дараахь нөхцлийг заавал хангасан байна. Үүнд:

    а)  Асгаас болон асгаастай залгасан конусын суултын дараа захын тулгуурын хэсэг болон далавч нь (авто замын гүүрийн) конуст дараахь хэмжээнд шигдэн орсон байна. (конусын асгаасны зулайгаас хэмжиж далангийн ирмэгийн түвшинд хүртэл асгаастай уулзаж байгаа бүтээцийн ирмэг хүртэл) Үүнд:

     асгаасны өндөр 6м хүртэл бол 0,75м-ээс багагүй,

    асгаасны өндөр 6м-ээс их бол 1м-ээс багагүй, 

    б) конусын хажуу налуу нь татангийн доорхи тавцангаас доогуур (шкафан хананы хавтанд) буюу хажуугийн хананы дээгүүр авто замын гүүрийн хувьд 0,4     м-ээс багагүй зайтай байна.

Шороон манаасгүй гүүрийн захын тулгуурын хувьд конусын гадаргуу захын тулгуурын гадна ирмэгтэй огтлолцож байгаа шугам нь тооцоот үерлэлтийн усны түвшин ба түүний түрэлт болон давалгааны хаялаганаас дээш 0,5м-ээс багагүй түвшинд байх ёстой.  

    в)  Шороон манаастай гүүрийн захын тулгуурын конусын налуу нь асгаасныны ирмэгийн оройгоос эхний 6м хүртэл өндөрт  1:1.5-аас,   дараагийн 6м-т 1:1.75-аас огцомгүй тус тус хэвгийтэй байна. Асгаас шорооны өндөр 12м-ээс их байх тохиолдолд далан болон конусны налуугийн хэвгий нь конусы тогтвортой байдлын тооцоогоор тодорхойлж (буурийг шалгах) хэвгийн хэмжээг 1:2- оос багагүйгээр бүх л конусын хүрээнд буюу түүний их налсан хэсэгт авна.

Газар хөдлөлттэй бүс нутагт налуугийн хэвгийг “Газар хөдөлдөг бүс нутагт барилга байгууламжийг төсөллөх” БНбД 22-01-01- д зааснаар тогтооно.

1.57. Модон гүүрийн захын тулгуурын шон буюу захын эгнээ баганууд нь шороон далангийн ирмэгээс (баганы тэнхлэгээс конусын ирмэг хүртэлх зайгаар тооцсоноор) 0,5-аас багагүй зайд суулгасан байх ёстой. Ингэхдээ гол нурууны хөрстэй хүрэлцэж байгаа төгсгөлүүдийг  хамгаалсан байх шаардлагатай.

1.58. Гүүрийн конусны шороон асгаас болон захын тулгуурын араархи шороог хийхдээ дээгүүр байх уртын хэмжээ нь захын тулгуурын араархи овоолгоны өндөр дээр  2м-ийг нэмсэнтэй тэнцэх хэмжээнээс багагүй байх ба доогуур байх хэмжээ нь (хөрсний өөрийнх нь гадаргуугийн түвшинд) 2м-ээс багагүйгээр, элсэн болон 2м/хон-оос багагүй шүүрэлтийн илтгэлцүүр бүхий (нягтруулсны дараа) бусад шүүрэлт сайтай хөрсөөр  хийнэ.

1.59. Гүүр болон гүүрэн гарамын конусны налууг бүх өндрийн хэмжээнд нь бэхэлж өгсөн байвал зохино.

Конусны хормойн болон налуугийн бэхэлгээний төрөл, гүүр ба хоолойн далантай уулзах уулзвар, ус  залах байгууламжийн налууг тогтоохдоо тэдгээрийн хэвгий, цөнгийн нөхцөл, давалгааны түрэлт, үерлэлтийн үеийн их хэмжээний усны зарцуулалтанд харгалзах хурдтай үеийн усны урсгал зэрэгтэй хамааралтайгаар сонгоно.

Бэхэлгээний дээд ирмэгийн түвшин нь шороон даланд үзүүлэх давалгааны түлхэлт ба усны түрлэгийг тооцсон, дээр дурьдсан үерийн усны түвшингээс дээш дараахь хэмжээнд байна. Үүнд:

    том болон дунд хэмжээний гүүрэнд - 0,5м-ээс багагүй,

    жижиг гүүр ба хоолойд - 0,25м-ээс багагүй.

1.60.  Дагуу болон хөндлөнгийн хэвгий

Зорчих хэсэг болон бүтээцийн бусад гадаргуу (явган замын гулдмайн доорх хэсгийг оролцуулснаар) дээр ус чийг нэвтрэх боломжтой тул хөндлөн хэвгийг 20‰-оос багагүй байхаар төлөвлөж өгнө.

Авто замын болон хотын доторх гүүрэнд зорчих хэсгийн гадаргуугийн дагуугийн хэвгийг 5‰-оос багагүйгээр авахыг аль болох мөрдлөгө болгоно. Хөндлөнгийн ус зайлах нөхцөл болон ус зайлуулах (гүүрийн дагуу чиглэлд байрласан цорго хооронд бий болсон ус дагуу чиглэлд хоёр тийшээ ус урсах нөхцөл хангагдсан) цорго болон бусад төхөөрөмжөөр хангагдсан байх тохиодолд дагуугийн хэвгийг 0⁰/₀₀- оор авахыг зөвшөөрнө. 

Хэрэв дагуугийн хэвгий нь 10‰-оос дээш байх үед хэвгийнүүдийн геометр нийлбэр нь 20‰-оос багагүй байх нөхцөлд хөндлөнгийн хэвгийг багасгаж болно.

1.61. Зорчих хэсгийн усыг зайлуулахдаа, ус зайлуулах хоолой, цорго, суваг гаргах, гүүрийн зорчих хязгаараас хаяавчны дагууд усыг зайлуулах арга хэмжээг авна. Бетон дээгүүр шууд зорчдог бүтээцтэй алгаслал байгууламжын хувьд уулзаж байгаа эд ангиудын хооронд 4см өргөнтэй завсар гаргаж усыг зайлуулахыг зөвшөөрнө.

Урсацын эзлэхүүний хэмжээ ба гүүрийн байршлаас хамааруулан усыг зайлуулах аргыг сонгож авна. Ус зайлуулах хоолойны дээд түвшинг ус зайлуулагдаж байгаа гадаргуугаас 1 см- ээс багагүйгээр доор  суулгана.

Ус  зайлуулах төхөөрөмжөөр зайлуулагдаж байгаа ус нь түүний доор байрласан бүтээцүүдийн дээр болон гүүрэн гарамын доорх төмөр зам ба авто замын зорчих хэсэг дээр буухгүйгээр хийгдсэн байвал зохино.

Бетон болон төмөрбетон хам бүтээцүүдийн (захын нурууны консоль хавтан, явган замын гулдмай, тулгуурын толгой болон бусад) дотор гадаргууг байн байн ус чийгэнд норгохыг зогсоохын тулд хамгаалалтын төвгөр ирмэг ба ус буулгах суваг гаргаж өгнө.

Конусын хашилтын дагууд гүүрийн хязгаарын хүрээнд усыг зайлуулахад хөвөө болон далангийн налуу зэргийг усны буултаас хамгаалах арга хэмжээ авна.

1.62. Ус зайлуулах яндан хоолойн дотоод голч 150 мм- ээс багагүй байна.

Авто замын болон хотын гүүрийн зорчих хэсэг дээрх усыг зайлуулах яндан хоолой хоорондын зай нь алгаслалын дагууд, дагуугийн хэвгий 5‰ хүртэл байхад 6м-ээс, 5-10‰ хэвгийтэй байхад 12м-ээс ихгүй  байвал зохино. Хүчитгээгүй арматуртай салангад ажиллагаатай алгаслалын нэг талд ноогдох яндан хоолойн тоо 3-аас багагүй буюу сондгой тоотой байна.

1.63. Битүү хөндлөн огтлолын дотор талд нам газруудад (зорчих тавцангийн хучилтын эд ангийн доор) тохиолдлоор ус чийг нэвтэрч хуримтлагдах болон цанталт үүсэх нам газруудад 60 мм-ээс багагүй голчтой ус зайлуулах хоолой (буюу нүх) гаргаж өгнө.

1.64. Захын тулгуурын буурь хөрс нь мөнх цэвдэгтэй байвал, хөрсний температурын горимыг хэвээр нь хадгалах үүднээс бууринд ус нэвтрэхгүй байлгах арга хэмжээ авна. Гүүрийн хоёр талын замаас гадаргуугийн ус буух тохиолдолд түүнийг шороон далангийн хязгаараас зайлуулах арга хэмжээг авна.

 

 

 

АШИГЛАЛТЫН ЗОРИУЛАЛТТАЙ ТӨХӨӨРӨГ

 

1.65. Алгаслал байгууламжийн бүх хэсэг, тулгуур болон хоолойн үзэгдэх гадаргууд үзлэг шалгалт, арчлалт хийхэд боломжтой байлгахын тулд нээлхий, нүх, хайсан хамгаалалт (өндөр нь 1,1м-ээс багагүй) хийж өгөхөөс гадна, үзлэгийн тусгай төхөөрөг, тулгуур, дүүжин шат гишгүүр байршуулахад зориулсан холбох хэсэг тавьж  өгнө.

Хөдөлгөөнтэй тулах хэсэгтэй дам нуруут алгасал байгууламжтай гүүрийг төсөллөхдөө тулах хэсгийг тохируулах, солих засвар үйлчилгээ хийх ажиллагааг  явуулах нөхцлийг хангасан байхаар тооцож зураг төсөлд тусгана.

1.66. Гүүр ба хоолойны төгсгөл бүрд 4м-ээс өндөр далантай тохиодолд далангийн хэвгийд журам ёсоор 0,75м  өргөнтэй  байнгын шат хийж өгнө.

1.67. Статикийн гадна хүчний аргаар тодорхойлогдохгүй системийн гүүр болон төслийн баримт бичгүүдэд заасан бусад тохиолдлуудад ашиглалтын явцад байгууламжийн ерөнхий хэв гажилтыг хянах тэмдэглэгээг хийхийг урьдчилан авч үзэх ёстой.

1.68. Гал түймэр эсэргүүцэх төхөөргийг авто замын гүүрэнд байршуулах асуудлыг орон нутгийн зам ашиглалтын болон захиргааны байгууллагатай зөвшөөрөлцсөний үндсэн дээр шийдвэрлэнэ.

1.69. Цахилгаанжсан төмөр зам дээгүүрх гүүрэн гарам болон явган замын гүүрийг төсөллөхдөө цахилгаан контакттай шугам сүлжээний дээгүүр хамгаалалт тусгаарлалтын төхөөрөг 2 м- ийн өндөртэй босоо хавтгайлж (тор) тавих асуудлыг урьдчилан авч үзэх хэрэгтэй. Гүүрийн тал болгонд 1,5м-ээс багагүй урттай хэвтээ самбар хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

1.70. Бүх гүүрээр нефть болон нефтийн бүтээгдэхүүн дамжуулах хоолой (1000вольтоос дээш хүчдэлийн) өндөр вольтын шугам хавсарч байрлуулахыг хориглох журмыг баримтална. Авто замын болон хот доторх явган замын бүх гүүрэнд техник-эдийн засгийн тусгай үндэслэлээр ган хоолой бүхий дулааны шугам сүлжээ болон усан хангамжийн шугам, ариутгал татуургын даралтат (ган хоолой) ба ажлын даралт нь 0,6МПа- аас ихгүй хий дамжуулах шугамыг тус тус байрлуулахыг зөвшөөрнө.

       Дээрх  нөхцлүүд   байх   бүх  тохиолдолд дамжуулах хоолой болон кабель гэмтэх, тасрах зэрэг гэмтэл гарах бүрт гүүрийн хэвийн ажиллагаа, бүрэн бүтэн байдал түүнчлэн хөдөлгөөний жигд болон аюулгүй байдлыг хангах арга хэмжээг төлөвлөсөн байх ёстой. Үүний тулд гүүрийн хоёр талаас эдгээр шугам сүлжээг зохицуулах унтраалга зайлшгүй байх ёстой.

                        1.71. Холбооны шугам сүлжээ болон тухайн замын гүүрэнд хамааралтай шугам сүлжээний байгууламжийг байрлуулан гаргах төхөөрөмж гүүрэнд байх ёстой. Ган хоолой, кабель зэргийг гүүрээр гаргахдаа тусгай зориулалтын даацын бүтээц (зөөврийн хөшөөс, хөндлөвч хавирга, гадна зүүлтүүр г.м) зэргийг гүүрийн засвар үйлчилгээг хийхэд саадгүйгээр байрлуулан хийж өгнө.

                        Байнгын арчлалт болон засварын ажилд саад болохгүйгээр байршуулах асуудлыг авч үзсэн байвал зохино. Явган замын гулдмайн доогуур шугам сүлжээний хавсралт төхөөргийг байрлуулахыг хориглоно.

                  1.72. Нээгддэг нугасан алгаслалтай авто замын гүүр болон хосолсон зорчих хэсэгтэй (рельсээр зорчдог болон авто тээврийн хэрэгсэл зэрэгцсэн хөдөлгөөнтэй) гүүрийн хоёр талд дохиоллын хаалтыг гүүрийн эхлэл ба төгсгөлөөс 50м- ээс багагүй зайд байрлуулна.

                  Хотын доторх гүүрүүдэд дохиоллын хаалт ба гүүрийн төгсгөлүүд хүртэлх зайг Замын цагдаагийн газартай зөвшөөрөлцсөний үндсэн дээр гүйцэтгэнэ.

1.73. Хамгаалалт шаардлагатай гүүрийн харуул хамгаалалтын ажиллагаанд зориулж тусгай байр, зохих төхөөргөөр тоноглож  өгнө.

     Хотын доторх авто замын 200м-ээс дээш урттай гүүрийн үйлчилгээнд зориулж 16-25м²  талбай бүхий байр гаргаж өгөхөөс гадна үндэслэлтэй гэж үзвэл компрессорт зориулсан өрөө тасалгаа гаргаж өгвөл зохино.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. АЧААЛАЛ БА ҮЙЛЧЛЭЛ

 

АЧААЛАЛУУДЫН ХОСЛОЛ

 

2.1. Гүүр ба хоолойн хийц бүтээцийг 5 дугаар хүснэгтэд заасан ачаалал ба үйлчлэл, тэдгээрийн  хослолд тооцно.

5 дугаар хүснэгт

Ачаалал (үйлчлэл)- ын дугаар	Ачаалал ба үйлчлэл	Тухайн ачааны хослолд тооцогдохгүй байх ачаалал (үйлчлэл)- ын дугаар
А. Тогтмол ачаалалууд
1.	Бүтээцийн хувийн жин
2.	Урдчилсан хүчитгэлийн (ялангуяа хүчдэлийг тохируулах) үйлчлэл
3.	Асгааснаас ирэх хөрсний даралт
4.	Гидростатик даралт
5.	Бетоны суулт ба гулсалтын үйлчлэл
6.	Хөрсний суултын үйлчлэл
Б. Түр зуурын ачаалалууд
7.	Босоо ачаалал	16;17
8.	Хөдлөх бүрэлдэхүүнээс үүсэлтэй хөрсний даралт	16;17
9.	Төвөөс зугтах хүчний хэвтээ хөндлөн ачаалал	10;16;17
10.	Хөдлөх бүрэлдэхүүний хэвтээ хөндлөн цохилтууд	9;11;12;16-18
11.	Тормозны болон таталтын хүчний хэвтээ дагуу ачаалал	10;13;14;16;17
Бусад
12.	Салхины ачаалал	10;14;18
13.	Мөсний ачаалал	11;14;16;18
14.	Хөлөг онгоцны усны түрэлтийн ачаалал	11-13;15-18
15.	Цаг уур- температурын үйлчлэл	14;18
16.	Хүйтнээс үүсэлтэй хөрсний овоолтын үйлчлэл	7-11;13;14;18
17.	Барилгын ачаалал	7-11;14;18
18.	Газар хөдлөлтийн ачаалал	10;12-17

 

Тайлбар:

1. Тулах хэсгийн үрэлт болон шилжилтийг тооцоонд авахдаа ачаалалуудын “Бусад” гэсэн зүйлд хамааруулна.

2. Тэсвэрлэлтийн тооцоонд тогтмол ачаалал ба No7-9 түр ачаалалуудыг оролцуулсан үйлчлэлээс бусад хослолуудыг авч үзнэ.

3. Хоёрдугаар бүлгийн төлөв байдлын тооцоог зөвхөн ачаалал ба үйлчлэл No1-9, 15 ба 17 гэсэн хослолоор хийнэ. Энэ үед төмөрбетон бүтээцийн ан цав тэсвэрлэлтийн тооцоонд тулгуурын дээд талын шилжилтийн тооцооны ачаалал No11- ийг оролцуулан авч үзэх ба мөн, тэрчлэн ачаалал No 10;12 ба 13 нэгэн адил хамаарна.

 

2.2. Нэгэн зэрэг бий болох тооцоот ачаалалуудын магадлалын бууралтыг тооцох хослолын илтгэлцүүр h- ийг, бүх тооцоонд доор заасантай тэнцүүгээр авна. Үүнд:

а) зөвхөн хөдөлгөөнт түр ачаалалуудын нэг нь буюу №7-9 ачаалалуудын нэг нь нөгөөгийн араас дагалдах хэсэг бүлэг нь өөр ачаалалгүй бол - 1.0;

б) хоёр болон түүнээс олон түр ачаануудын үйлчлэлийг тооцоход - түр зуурын ачаалалуудын нэгэнд нь 0,8 ба  бусдад нь 0,7 байна.

 

Тайлбар:

1. No12 ачаалалд No7 ачаалал оролцсон хослолын бүх тохиолдолд ачаалалыг үүсгэж байгаа хөдлөх бүрэлдэхүүний төрлөөс хамааруулан итгэлцүүр h- ийг доор зааснаар авна. Үүнд:

а. авто тээврийн бүрэлдэхүүнээр ачааллахад – 1,

б. авто замын ба хотын гүүрүүдэд хэд хэдэн түр ачаалалын үйлчлэлтэй байх тохиолдолд  тэдний дунд байгаа No12 ачаалалтай хамт No7 ачаалал оролцохгүй байгаа бол h- ийг 0.5- аар авна.

2. Ачаалалын бүх хослолд итгэлцүүр h- ийг дараах байдлаар авна. Үүнд:

No7-9 ачаалалуудад нэг ижил,

No11 ачаалалд No7 ачаалалынхаас ихгүйгээр,

3. No18 ачаалалыг No7 ачаалалтай хамтатган тооцох үед тэдгээрийн харгалзах итгэлцүүр h- ийг авахдаа No18 ачаалалд 0.8- аар, гүүрийн бусад түр зуурын ачаалалд доор зааснаар авна.

Авто замын ба хотын гүүрэнд- 0.3 байна.

4. Янз бүрийн хослол дахь итгэлцүүр h- ийг энэ нормын 2 дугаар хавсралтын дагуу авна.

 

2.3. Хязгаарын төлөв байдлын бүх бүлгүүдээр хийц бүтээцийн тооцоонд ачаалалуудын хэмжигдэхүүн ба үйлчлэлийг 6 дугаар хүснэгтэд заасан ачаалалын найдварт ажиллагааны ба динамик 1+m буюу 1+2/3m илтгэлцүүрүүдтэйгээр авна.

Хүснэгт 2-2

Хязгаарын төлөв байдлын бүлэг	Тооцооны хэдбэрүүд	Оруулах илтгэлцүүрүүд
		Босоо хөдөлгөөнт ачаалалаас бусад бүх ачаалал ба үйлчлэлүүдэд	Хөдөлгөөнт босоо ачаалалуудад*
I	а. Доор “б-г”- д зааснаас бусад бүх тооцоонд	g¦	g¦ ; 1+m
	б. Тэсвэрлэлтэнд (на выносливость)	g¦ =1	g¦ =1 ; 1+(2/3)m
	в. Байдлын тогтворжилтоор	g¦	g¦***
	г. Газар хөдлөлтийг оролцуулан тооцсон хослолд	g¦**	g¦
II	Төмөрбетон дахь ан цав үүсэлт ба нээгдэлтийн тооцоог оролцуулсан бүх тооцоонд	g¦=1	g¦=1

 

*-Энд авч үзээгүй бүх тохиолдолд динамик итгэлцүүр 1+m =1 байна.

**-Газар чичирхийллийн ачаалалд найдварт ажиллагааны ачаалалын итгэлцүүрийг   1- тэй тэнцүүгээр авна.

 

 

ТОГТМОЛ АЧААЛАЛУУД БА ҮЙЛЧЛЭЛҮҮД

 

2.4. Бүтээц ба түүний элементүүдийн хувийн жингээс ирэх босоо норматив ачаалалуудыг төслийн эзэлхүүнээр тогтооно. Гэхдээ үзлэг үйлчилгээний тогтмол байх тоноглолууд, тулгуур ба цахилгаан болон холбооны шугамууд, дамжуулах хоолой гэх мэтийг оролцуулан тооцно.

Хэрэв тусгайлан авч үзэх хэсгүүдийн хэмжигдэхүүн нь дундаж хэмжигдэхүүнээс 10%- иар ихгүй бол дам нуруут алгаслал байгууламжийн хувьд хувийн жингээс тооцох ачаалалууд нь алгаслалын уртад жигд тархсан байхаар авна.

Гагнуурын шаваасны жин, тэрчлэн гайктай ба хоёр шайбтай өндөр бат бэхтэй болтны ил байгаа хэсгийг металлын нийт жингийн хувиар 7 дугаар хүснэгтэд зааснаар авахыг зөвшөөрнө.

 

7 дугаар хүснэгт

Ган бүтээц	Гагнаасны ширээс, %	Өндөр бат бэхтэй боолтны цухуйсан хэсгүүд, гайка ба хоёр шайба, %
Гагнамал-болтон	1.0	4.0
Гагнамал	2.0	-

 

2.5. Бүтээц дэх урьдчилан хүчитгэсэн нормативт үйлчлэл нь, авч үзэж байгаа ажлын шатанд харгалзах алдагдлын норматив хэмжигдэхүүнүүдийг тооцсон хяналтын хүчлэлээр тогтоогдоно.

Төмөрбетон ба гантөмөрбетон бүтээцэд хүчдэлээр ба хүчлэлийг тохируулах ажлын технологитой холбоотой алдагдлаас гадна бетоны суулт ба гулсалттай холбоотой алдагдлыг тооцохыг мөрдлөгө болгоно.

 

2.6. Гүүрийн тулгуур ба хоолойн хэсэглэлүүдэд, асгаасны жингээс ирэх хөрсний норматив даралтыг дараах томьёогоор, кРа- аар тодорхойлно.

а) босоо даралт:

гүүрийн тулгууранд

 

P_V=g_n h,                                         (2-1)

 

хоолойн хэсэглэлүүдэд

 

P_V=С_V g_n h ,                                    (2-2)

 

б) хэвтээ (хажуугийн) даралт

 

P_n=g_n h_x n  ,                                   (2-3)

 

h, h_x- асгаасны өндөр, 3 дугаар хавсралтаар гүүрийн захын цутгамал тулгуур орчинд, 4 дүгээр хавсралтаар хоолойн хэсэглэлүүдэд тус тус тодорхойлно.

g_n- хөрсний норматив хувийн жин, кН/м³,

C_V- босоо даралтын итгэлцүүр, хоолойн хэсэглэлүүдийн хувьд  4 дүгээр хавсралтаар тодорхойлно.

t_n- гүүрийн захын тулгуур болон хоолойн асгаасан хөрсний нормативт хажуугийн даралтны илтгэлцүүрийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

t_n =tg²(45°-j_n/2) ,                            (2-4)

 

                  энд:

j_n- хөрсний дотоод үрэлтийн норматив өнцөг, градусаар,

g_n ба j_n- ийн утгыг, дүрэм ёсоор, байгууламжийг чигжиж нягтруулсан хөрсний дээжнүүдийн лабораторын шинжилгээний үр дүнгийн үндсэн дээр авна. Нэг маягийн төсөлд хөрсний норматив даралтыг g_n =17,7кН/м³(1.8тх/м³), норматив дотоод үрэлтийн өнцөг j_n-г доор заасан хэмжээгээр авна. Үүнд:

захын цутгамал тулгуурыг элсэрхэг хөрсөөр (шүүрэлт сайтай) нягтруулж хучихад - 35° ;

далан дор орших хоолойн хэсэглэлүүдэд- 30°;

хоолойн толгойн хэсэгт - 25°;

Хөрсний өөрийн жингээс гүүрийн тулгуурт ирэх нормативт хэвтээ даралтын тэнцүү үйлчлэлийг тодорхойлох аргачлалыг 7 дугаар хавсралтад заасан болно.

 

2.7. Норматив гидростатик (усны хөвүүлэх үйлчлэл) даралтыг 7 дугаар бүлэгийн заалтуудыг үндэслэн тодорхойлно.

 

2.8. Бетоны суулт ба гулсалтын норматив үйлчлэлийг харьцангуй хэв гажилтын байдлаар авахын хамт, бүтээцэд шилжилт ба хүчдэлийг тодорхойлох үед тооцно. Бетоны гулсалт нь зөвхөн тогтмол ачаалалуудын үйлчлэлээр тодорхойлогдоно.

Авч үзэж байгаа ажлын үе шатан дахь суулт ба гулсалтын норматив хэв гажилтын хэмжигдхүүнүүдийг бетоны суултын харьцангуй хэв гажилтын хязгаарын Î_n утгаар  ба 3 ба 5 дугаар бүлэгүүдийн заалтын дагуу, бетоны гулсалтын хувийн хэв гажилтын утга C_n- ээр тодорхойлно.

 

2.9. Гүүрийн тулгуурын суурийн хөрсний суултын норматив үйлчлэл нь гаднын статикийн тодорхой бус системийн алгаслал байгууламжууд хэрэглэх үед тооцогдох ба суурийн суултын тооцооны үр дүнгээр авна.

 

2.10. 2.4-2.9 дүгээр зүйлүүдэд заасан, тогтмол ачаалал ба үйлчлэлд ачаалалуудын найдварт ажиллагааны илтгэлцүүр   g_f- ийг 8 дугаар хүснэгтээр авна. Энэ үед ачаалагдсан бүх хэсгүүдэд g_f- ийн утгыг ачаалал тус бүрд, бүх тохиолдолд нэг адил байна гэж үзнэ.

8 дугаар хүснэгт

Ачаалал ба үйлчлэлүүд	Ачаалалд харгалзах найдварт ажиллагааны итгэлцүүр
Доор дурдсанаас бусад бүх ачаалал ба үйлчлэлүүд	1.1 (0.9)
Авто замын болон хотын гүүрүүдийн тэгшилгээ, хамгаалалт ба ус тусгаарлалтын үеүүдийн жин	1.3 (0.9)
Авто замын гүүрүүдийн явах анги ба явган замын хучилтын жин	1.5 (0.9)
Мөн, хотын гүүрүүдийн	2.0 (0.9)
Гүүрэн дэх модон бүтээцүүдийн жин	1.2 (0.9)
Асгаасны жингээс ирэх хөрсний даралт:
Гүүрийн тулгууруудад	1.4 (0.7)
Хоолойн хэсэглэлүүдэд	1.3 (0.8)
Бетоны суулт ба гулсалтын үйлчлэл	1.1 (0.6)
Хөрсний суултын үйлчлэл	1.5 (0.5)

 

Тайлбар: 8 дугаар хүснэгтийн хаалтан дотор байгаа тоо нь бүтээцийн элементүүдэд ачаалалуудын хамгийн аюултай хослолын үйлчлэлийн нийлбэр өсч байхад хэрэглэнэ.

 

ХӨДЛӨХ БҮРЭЛДЭХҮҮН  БА  ЯВГАН ЗОРЧИГЧДООС

ИРЭХ ТҮР ЗУУРЫН АЧААЛАЛ

 

2.11. Авто зам, хотын гудамж болон зам талбай, суурин газар, сумын төвд хөдлөх бүрэлдэхүүнээс ирэх түр зуурын нормативт босоо ачаалалуудыг доорх байдлаар авна. Үүнд:

а) авто тээврийн хэрэгслэлээс: АК зурвас хэлбэрээр ачаалагдана. Зурвас тус бүр нь P=9,81К кН  байх тэнхлэгийн  ачаалалтай,  хоёр тэнхлэгт  нэг тэргэнцэрийг өөртөө багтаасан, v=0.98K  кН/м (зураг1.а) эрчимтэй жигд тархсан ачаалал байна.

К ангилалын ачаалалыг IV зэргийн замын жижиг ба дунд хэмжээний гүүрүүд ба хоолой, тэрчлэн аж ахуйн дотоодын замд 8- тай, I-III зэрэглэлийн авто зам болон том гүүрүүдэд 11- тэй тэнцүүгээр авна. Үүнээс гадна А8 ачаалал үйлчлэхээр төлөвлөсөн гүүрийн явах ангийн элементүүдийг 108      кН- тай тэнцүү нэг тэнхлэгийн (Зураг 1,б) ачааны даралтанд шалгана.

б) ганцаарчилсан дугуйт хүнд болон гинжит ганцаарчилсан хүнд ачаалал (зураг 1,в) байна.

Гүүр ба хоолойг А11 ачаалалд тооцох үед дөрвөн тэнхлэгт дугуйт хүнд ачаалал  НК-80 (жин нь 785  кН)- ыг зэрэгцүүлэн авч үзэж харьцуулалт хийнэ.

А8 ачаалалд тооцох үед гинжит ачаалал (нэг машин) НГ-60 (588 кН)- ыг мөн зэрэгцүүлэн авч харьцуулалт хийнэ.

АК болон хүнд ачаалалын үйлчлэлийг хамтатган авч үздэггүй болно.

Тогтоосон ачаалалуудаар гүүрийг ачаалахдаа тооцож байгаа бүтээцийн хэсгийн элементүүдэд, заагдсан нормын хэмжээнд хамгийн их хүчдэл ба шилжилт (хэв гажилт) үүсэх нөхцлөөр авна. Энэ үед АК ачаалалын хувьд, бүх тохиолдолд дараах нөхцлийг хангасан байвал зохино.

Гурав ба түүнээс дээш тооны, янз бүрийн тэмдэгтэй нөлөөний шугамтай байхад хэсгийг тэргэнцэрээр ачаалахад, авч үзэж байгаа тэмдэгтийн хувьд хүчдэлийн хамгийн их утга (шилжилт) өгөхөөр, жигд тархсан ачаалалаар, хүчдэлийг (шилжилт) бий болгож байгаа бүх хэсгийг хамааруулан авна.

Авч үзэж байгаа тухайн гүүрэнд ачаалалуудын зурвасын тоо нь хөдөлгөөний тогтоосон зурвасын тооноос хэтэрч болохгүй.

Ачаалалуудын зэрэгцээ зурвасын тэнхлэг хоорондын зайг 3м- ээс багагүйгээр авна.

Гүүрэн дээр хөдөлгөөний олон зурвастай байх үед, чиглэл тус бүрд ба зааглах зурвас байхгүй бол чиглэл тус бүрийн ачаалалуудын зүүн захын тэнхлэгээс хөдөлгөөнийг зааглаж байгаа  шугам хүртэл 1,5 м- ээс багагүй зайтай байна.

Гүүрийн хийц бүтээцийн бат бэх ба тогтворжилтын тооцоонд АК ачаалалын үйлчлэлийн  хоёр тохиолдлыг авч үзэхийг мөрдлөг болгоно.

нэгдүгээрт: явах анги (аюулгүйн зурвасыг оролцуулахгүйгээр) дээр, хамгийн тохиромжгүй үр дүн өгөхөөр байрлуулсан ачаалалын зурвасын тоо нь хөдөлгөөний зурвасын тооноос хэтрэхгүй байна.

xоёрдугаарт: явганаар зорчих хэсэг нь ачаалагдаагүй байхад, хоёр эгнээ ачаалалыг зорчих хэсгийн (зорчих хэсэгт аюулгүйн зурвасыг оруулснаар) бүх өргөнд хамгийн ашиггүйгээр байрлуулах нөхцлийг авч үзнэ.  Нэг зурвастай гүүрэнд нэг эгнээ ачаалал байна.

Энэ үед нэгд, АК ачаалалын захын зурвасны тэнхлэгээс  явах ангийн хөвөө хүртэл 1,5 м- ээс багагүй зайд байрласан байх ёстой ба хоёрт, энэ хэмжээг зорчих хэсгийн хашлагаас авч үзнэ.

Бүтээцийг тэсвэрлэх чадвар ба хязгаарын төлөв байдлын хоёрдугаар бүлэгээр тооцоход АК ачаалалын үйлчлэлийн зөвхөн нэгдүгээр тохиолдолоор авч үзэхийг мөрдлөг болгоно.

Авч үзэж байгаа огтлолд, хэд хэдэн хүчнүүдийн хүчин зүйлийн нэгдмэл үйлчлэлийг тодорхойлох үед АК ачаалалын хүчин зүйл тус бүрийг хамгийн ашиггүй байрлалаар тогтоохыг зөвшөөрнө.

Гүүрийн явах анги дээр хөдөлгөөний чиглэлийн дагууд байрлуулсан НК-80 буюу НГ-60 ганцаарчилсан хүнд ачаалалтай адилтгах эквивалент ачаалалыг 5 дугаар хавсралтаар авна.

 

2.12. Гүүрийн элементүүд буюу тусгайлсан бүтээцийн бүх тооцоо нь хөдөлгөөний  зурвасаас ирэх хөдлөх бүрэлдэхүүний ачаалалыг S= 1,0 гэсэн итгэлцүүртэйгээр авна.

Бусад зурваст ачаалалуудын итгэлцүүр S- ийг доор заасантай тэнцүүгээр  авна.

АК ачаалалд:

тэргэнцэр байхад- 1,0;

жигд тархсан ачаалал байхад - 0,6;

 

2.13. Муруй дээр байрласан гүүрийн нормативт хэвтээ хөндлөн ачаалалыг хөдөлгөөний зурвас бүрд жигд  тархсан  ачаалал байдалтай буюу, эсвэл төвлөрсөн нэг хүч байдлаар авна.

Дээр заасан ачаалалуудын өндрийн байршлыг явах ангийн хучилтын дээд түвшингээс тооцож авна. Үүнд:

АК ачаалалд хамаарагдах авто тээврийн хэрэгслэл -1,5 м байна.

 

2.14. Хөдлөх бүрэлдэхүүнээс ирэх хэвтээ чиглэлтэй цохилтын норматив ачаалалыг хөдөлгөөний зурвасаас үл хамааруулан доорх байдлаар авна.

АК ачаалалд: жигд тархсан ачаалалд 0,39K кН/м буюу төвлөрсөн хүчнүүдэд - 5.9К кН- тэй тус тус тэнцүү байна. Энд К- нь АК ачаалалын ангилал байна.

Явах ангийн хашлаганы элементүүдийн тооцоонд болон, тэрчлэн хэвтээ ачаалалд  тэдгээрийн бэхэлгээг тооцоход ачаалалуудыг авто замын болон хотын гүүрэнд дараах байдлаар авна. Үүнд:

хөшүүн цул байдалтай төмөрбетон парапетан хашлаганд: 1м- ийн уртад тархсан, хашлаганы өндрийн 2/3- т (зорчих хэсгийн гадаргуугаас)  төвлөрсөн байдлаар 11,8К кН- тай тэнцүү хөндлөнгийн ачаалал байдалтайгаар,

эмжээр хашлаганд: 0,5м- ийн уртад тархсан, эмжээр хашлаганы дээд түвшинд байрласан байдлаар хөндлөнгийн ачаалал байдалтайгаар  5,9К кН- тай тэнцүүгээр,

багана ба консол байдалтайгаар бэхэлсэн хагас хөшүүн, металл хашлага (багана хоорондын зай 2,5-3,0 м): төвлөрсөн хүч байдлаар, чиглүүлэгчийн түвшинд байрласан байх ба доор зааснаар авна. Үүнд:

хөндлөн чиглэлд- 4,41К кН,

дагуу чиглэлд- 2,45К кН.

энд К нь АК ачааллын ангилал байна.

НК-80 ба НГ-60 машинуудын цохилтоос ирэх хөндлөнгийн ачаалалуудыг тооцохгүй болно.

 

2.15. Тормозны болон хөдлөх бүрэлдхүүний таталтаас ирэх норматив хэвтээ дагуу ачаалалуудыг доор заасны дагуу авна. Үүнд:

а) гүүрийн алгасал байгууламж ба тулгуурын элементүүдийн тооцоонд, нормативт түр зуурын босоо хөдөлгөөнт ачаалалын жингийн, %-иар:

АК ачаалалын жигд тархсан хэсгийн (ачаалалд тэргэнцэрийн жинг тооцохгүй) -50, гэхдээ 7,8К кН- аас багагүй 24,5К кН- аас ихгүй байна,

б) дараах замууд дахь авто замын гүүрийн хэв гажилтын заадасны элементүүдийн тооцоонд:

I - III зэргийн ба хотын- 6,86К кН,

орон нутгийн, тэрчлэн аж ахуйн дотоодын - 4,9К кН,

АК ачаалалын хувьд, хэв гажилтын заадасны тооцоонд хэвтээ дагуу ачаалалыг зорчих түвшинд, өөр хоорондоо тэнцүү, нэг нь нөгөөгөөсөө 1,9 м- т орших байдлаар авна.

Дагуу ачаалалыг доор зааснаар авна. Үүнд:

гүүрэн дээр дурын тооны хөдөлгөөний зурвастай байхад- нэг чиглэлийн бүх зурвасаас, хэрэв ирээдүйд нэг талын хөдөлгөөнийг шилжүүлэхээр бодолцсон байхад- хөдөлгөөний бүх зурвасаас.

Бүх тохиолдолд заалт 2.12- ын шаардлагын дагуу илтгэлцүүр   s₁- ийг тооцох шаардлагатай болно.

Захын тулгуур нь цутгамал байхад хөрсний нуралтын призм дээр зогсож байгаа тээврийн хэрэгслэлээс үүсэх хэвтээ ачаалалыг тооцохгүй.

Дам нуруут алгаслал байгууламжтай гүүрэнд дагуу ачаалалыг доор заасан түвшинд байрлуулахыг зөвшөөрнө. Үүнд:

          явах анги- захын цутгамал тулгуурыг тооцоход,

         тулах хэсгийн төвүүдэд - завсарын тулгуурыг тооцоход, энд ачаалалыг шилжүүлэхэд бий болох моментийн нөлөөллийг тооцохгүй.

Хөдөлгөөнгүй тулах хэсэгт, тормозны болон татах хүчнээс шилжих дагуу хүчийг алгаслал байгууламжид үйлчилж байгаа дагуу хүч гэж үзэж 100%- иар авна.

 

2.16. Явган зорчигчийн зориулалттай гүүр болон явганаар зорчих хэсгийн нормативт түр зуурын ачаалалыг доор зааснаар авна. Үүнд:

1) Жигд тархсан босоо нормативт ачаалал:

а)  явган зорчигчийн гүүр - 3.92 кРа,

б) гүүрийн явганаар зорчих хэсэгт, дараахь томьёогоор

 

p=3,92-0,0196l кРа ,                   (2-5)

 

(  p=400-2l,     кгх/м^{2   )}

гэхдээ 1.96 кРа- аас багагүй, энд  l- ачаалалын урт, м- ээр,

2) Бусад ачаалал байхгүй үед тооцох жигд тархсан ачаалал:

а) босоо болон хэвтээ- хотын гүүрийн хайсны тооцоонд, 0,98 кН/м,

3) Бусад ачаалал байхгүй үед тооцох төвлөрсөн даралт:

а)  босоо- хотын гүүрийн явганаар зорчих хэсгийн тооцоонд, 19,6 кН,

б) гүүрийн хайсыг тооцох босоо ба хэвтээ төвлөрсөн даралт - 1,27 кН,

Аж ахуйн дотоодын зам дахь гүүрийн явганаар зорчих хэсэг, тэрчлэн бүх зэрэглэлийн авто замын гүүрийн үйлчилгээний зурваст, жигд тархсан ачаалалыг 1,96 кРа- аар авах ба бусад түр зуурын ачаалалтай хослож тооцохгүй болно.

 

2.17. Авто зам болон хотын замд хөдлөх бүрэлдхүүний ачаалалын динамик итгэлцүүр (1+l)- ийг доор зааснаар авна. Үүнд:

1)  АК ачаалалд

а) ган ба гантөмөрбетон алгаслал байгууламжийн элементүүд, тэрчлэн ган тулгуурын элементэд,

         үндсэн дам нуруу, дүүжин ба вантан гүүрүүдийн тулгуур- пилоноос бусад авто замын ба хотын гүүрүүдийн элементүүдэд

 

1+m=1+[15/(37.5+l)] ,                         (2-6)

 

үндсэн татангуудын хэсэг элемент, дүүжин ба вантан гүүрийн тулгуур-пилононд,

 

1+m=1+[50/(70+l)] ,                             (2-7)

 

б)  дам нуруут төмөрбетон алгаслал байгууламж, жаазан хэлбэрийн бүтээц, тэрчлэн төмөрбетон нимгэн ханан хийц ба баганат тулгуур:

авто замын ба хотын гүүрүүдэд

 

1+m=1+[(45-l)/135] ,                            (2-8)

 

в)  төмөрбетон хоолойн хэсэглэл ба газар доогуурх гарц

 

1+m=1,00 ;                                              (2-9)

 

г)  нуман гүүрэнд

 

1+m=1+[(70-l)/250] ;                              (2-10)

 

гэхдээ 1.00- оос багагүй,

д)  авто замын болон хотын гүүрүүдийн явах ангийн түвшинд байрлалтай хэв гажилтын заадасны элементүүд ба тэдгээрийн анкерлалтанд

 

1+m=2,00

е)   модон бүтээцэд

1+m=1,00

2)  авто замын ба хотын гүүрэнд:

НК-80 ачаалалд

1+m=1,30    ;       l£1,0м     байхад,

1+m=1,10    ;       l³3,0м     байхад,

 

l- гийн завсарын утгыг шугаман хамааралын аргаар тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

НГ-60 ачаалалд

 

1+m=1,10 байна.

 

3. босоо хөдөлгөөнт ачаалалаар ачаалагдсан явган замын гүүр ба явганаар зорчих хэсэгт

 

1+m=1,00 байна.

 

l - г алгаслал буюу ачаалалын уртаар авч томьёонд хэрэглэнэ.

 

2.18. Ачаалалын найдварт ажиллагааны илтгэлцүүр  g_f- ийг доор зааснаар авна. Үүнд:

Тээврийн хэрэгслэлээс ирэх АК ачаалалд:

1. Тэргэнцэр

гүүрийн явах ангийн элементүүдийн тооцоонд - 1,50,

а) гүүрийн бусад бүх элементүүдийн тооцоонд l*=0 байхад 1,50;  l³30м  байхад 1,20;

б)  газар чичирхийллийн үйлчлэлийн тооцоонд, жинг тооцож авахад - 1,20;

2) Жигд тархсан ачаалалд

а)  гүүрийн хийц ба хоолойн хэcгийг босоо ба хэвтээ үйлчлэлийн бүх тооцоонд - 1,20;

3. Нэг тэнхлэгийн ачаалалд

а)   А8 ачаалалд тооцож байгаа гүүрийн явах ангийн элементүүд - 1,20;

Энд  * - нэг тэмдэгтэй нөлөөний шугамын хэсгийн урт, завсарын утгыг шугаман хамааралын аргаар тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

Дугуйт (НК-80) ба гинжит (НГ-60)  ачаалалд ба түүний үйлчлэлд - 1,0;

5. Тооцооны үед хуваарилагдах ачаанд:

а)  явган зорчигчийн гүүр ба гүүрийн явганаар зорчих хэсгийн (аж ахуйн дотоодын гүүрийн явганаар зорчих хэсэг ба үйлчилгээний зурвасаас бусад) элементүүд,

тэрчлэн хотын гүүрийн хайс- 1,40;

явганаар зорчих хэсэгт бусад ачаалалын үйлчлэлийг хамтатган   авахад-1,20;

б) аж ахуй дотоодын зам дахь гүүрийн явганаар зорчих хэсэг, бүх зэрэглэлийн замын гүүрийн үйлчилгээний зурвас- 1,10;

в) явах ангийн хашлаганд ирэх тархсан ба төвлөрсөн хэвтээ ачаалал, тэрчлэн явганаар зорчих хэсэг ба хайсанд ирэх төвлөрсөн даралт- 1,00.

 

 

ТҮР ЗУУРЫН АЧААЛАЛУУД БА ҮЙЛЧЛЭЛҮҮД

САЛХИНЫ АЧААЛАЛ БА ҮЙЛЧЛЭЛҮҮД

 

2.20. Хэвтээ чиглэлд үйлчилж байгаа салхины статик бүрэлдэхүүний норматив эрчим w_n- ийг дараах томёогоор тодорхойлно.

 

w_n= q_ok_hc_w

 

энд: q_o- газрын гадаргуугаас дээш 10 м- ийн өндөрт үйлчилж байгаа салхины даралт, БНбД 2.01.01-93 ба БНбД2.01.01-93/200- д зааснаар авна.

k_h- өндрөөс хамаарч салхины даралтны өөрчлөлтийг тооцох итгэлцүүр,

c_w- гүүрийн бүтээцийн нүүрэн талын гадаргуугийн аэродинамик итгэлцүүр, 9 дүгээр хүснэгтийн дагуу авна.

Авто замын ба хотын гүүрүүдийн хийц бүтээцийг тооцоход түүн дээгүүр нэвтэрч байгаа релс ашигладаггүй тээврийн хэрэгслэлд хамаарах салхины үйлчлэлийг тооцоонд авахгүй.

Тусгайлан тооцсон алгаслал байгууламж ба тулгууранд салхины хөндлөн чиглэлд хэвтээгээр үйлчлэх норматив эрчимийг 1.23МРа- аас багагүйгээр авдаг журамтай.

Нэг маягийн бүтээцэд салхины хурдны даралтыг 0.69 кРа- аар авах ба харин итгэлцүүр нь k_h=1.45 байна. Энэ үед салхины хөндлөн чиглэлд хэвтээгээр үйлчлэх норматив эрчмийг 1.77кРа- аас багагүйгээр авна.

Нэг маягийн төсөл хэрэглэж байгаа бүс нутагт q_ok_h > 0.98 kPa байгаа бол харгалзах нөхцлөөр бүтээцийг нэмэгдэл байдлаар салхины ачаалалд шалгах ба шаардлагатай бол хүчитгэнэ.

Гүүрийн элементэд үйлчлэх хөндлөн чиглэлд хэвтээ үйлчлэлтэй салхины норматив ачаалалыг тооцохдоо салхины ачаалалын харгалзах норматив эрчимийн утгыг гүүрийн элементийн салхины ачаалал хүлээн авах ажлын талбайн хэмжээгээр үржүүлэх замаар тодорхойлно.

Салхины ачаалалыг хүлээн авах гүүрийн элементийн ажлын талбайг доор зааснаар тодорхойлно.

Битүү хүрээ бүхий элементүүдийн хоорондуур нэвт орон зайтай алгаслал байгууламжтай үндсэн татанги ба мөн ийм бүтээцтэй           тулгууранд- салхины үйлчлэлд перпендикуляр хавтгайд ирэх проекцийн талбай байх ба хэрэв энэ тохиолдолд гурвалжин ба жишүү торон элементүүдтэй ган татанги авч үзэж байгаа бол талбайг татангийн гаднах хүрээгээр авсан нийт талбайн 20% байхаар тооцно.

  Битүү хүрээ бүхий элементүүдийн хоорондуур нэвт орон зайтай алгаслал байгууламжийн явах ангид- үндсэн татангийн бүсүүдээр хаагдаагүй түүний дам нуруут сараалжны хажуу гадаргуу байна.

Битүү, элемент хоорондоо хий орон зайгүй дам нуруутай алгаслал байгууламж ба модон гүүрийн дагуу дам нуруунд- салхины үйлчлэл ирэх хажуу гадаргуу нь байна.

Цул тулгууранд- тулгуурын их биеийн дэргэдэх хөрс буюу уснаас дээш орших хэсгийн салхины үйлчлэлд перпендикуляр хавтгайд ирэх проекийн талбай байна.

Алгаслал байгууламжийн уртын хэмжээнд салхины үйлчлэлийн тархалтыг жигд хувиарлах зарчмаар авна. Үүнд:

Барилга угсралтын үе шатанд салхины ачаалалын норматив эрчмийг тухайн бүс нутагт тогтоосон салхины даралтны хурдтай уялдуулан авна.

Гүйцэтгэж байгаа ажлын шинж чанар, үе шат, үргэлжлэх хугацаа зэрэг бусад хүчин зүйлүүдээс хамааруулан хүчдэлийг шалгахад даралтны хурдны норматив хэмжээг бууруулж авч үзэж болох ба энэ нь 0.265 МРа- аас багагүй байна.

Хэвтээ байрлалд дагуу чиглэлд үйлчлэх салхины норматив ачаалалын хэмжээг харгалзах бүрэн хэмжээний хөндлөн чиглэлийн салхины норматив ачаалалын доор заасан хэмжээнээс авна. Үүнд:

  битүү хүрээ бүхий элементүүдийн хоорондуур нэвт орон зайтай алгаслал байгууламжид-  60%,

  битүү, элемент хооронд хий орон зайгүй дам нуруутай алгаслал байгууламжид- 20% тус тус байна.

Гүүрэнд дээр байрлаж байгаа тээврийн хэрэгслэлд салхины ачаалалын дагуу чиглэлийн үйлчлэлийг тооцох шаардлагагүй.

Хэвтээ, дагуу чиглэлд гүүрийн алгаслал байгууламжид үйлчилж байгаа салхины ачаалалыг тулгуурт шилжүүлэн тооцно. Ингэж тооцохдоо:

дам нуруут алгаслал байгууламжийн хувьд- тулах хэсгийн төвд байхаар,

жаазан хийцтэй бол жаазны ригелийн тэнхлэг дээр байхаар тус тус тооцно. Энэ ачаалалын тархалтыг тулгууруудад авч үзэхдээ дагуу чиглэлд тормозны хүчийг авч үздэг зарчимтай нэгэн адил байна.

Гүүрийн консоль хэлбэрийн уян хийцийн тооцоонд, хэрэв хувийн хэлбэлзлийн үе нь 0.35 с- ээс их байхад тусгайлсан байдлаар нэмэгдэл тооцоог хийнэ. Үүнд мөн, салхины хурдны даралтны цохилтоор (пульсаци) илэрч байгаа салхины ачаалалын динамик бүрэлдэхүүний нөлөө, тэрчлэн салхины урсгалд перпендикуляр чиглэлтэй хэлбэлзлийн резонансанд орохгүй байх нөхцлөөр тооцно.

Дүүжин ба вантан гүүрүүдийн аэродинамикийн тогтворжилтыг хамгийн аюултайд тооцогдох салхины хурданд хамааруулан тооцно. Хурдны энэ хэмжээг бүс нутгийн хэмжээнд судлагдсан судалгааг үндэслэн магадлах байдлаар салхины хамгийн их хурдыг тооцож гаргах ба энэхүү тооцоот хэмжээг 1.5 дахин өсгөж тооцоонд хэрэглэнэ.

9 дүгээр хүснэгт

Гүүрийн алгаслал байгууламж ба тугуурын элементүүд ба хэсгүүд	CW- д хамаарах аэродинамик итгэлцүүрийн утгууд
1. Дам нуруут ба аркан системийн нэвт орон зайтай алгаслал байгууламжийн үндсэн татангууд	2.80
2.Дам нуруут сараалж ба алгаслал байгууламжийн явах анги	1.60
3. Цул дам нуруутай алгаслал байгууламжууд: Хавтгай үндсэн дам нуруутай Хайрцган нэг дам нуруутай Хайрцаган хоёр дам нуруутай	1.70 1.50 1.75
4. Модон гүүрийн дам нуруу	1.95
5. Гүүрийн чулуу ба бетон, мөн төмөрбетон тулгуурууд: а. Гүүрийн хөндлөн чиглэлд Тэгш өнцөгт огтлолтой Тэгш өнцөгт огтлолтой, гэхдээ дээд талын хэсэг нь зүсэгч болон урсгал залагч, доод талын хэсэг нь дугуй хэлбэрийн Дугуй огтлолтой Дугуй огтлолтой хоёр багана б. Тэгш өнцөгт огтлолтой байхад гүүрийн дагуу чиглэлд	2.10   1.75 1.40 1.80 2.10
6. Гүүрийн нэвт орон зайтай модон тулгуурууд: а. Цамхаг хэлбэрийн: гүүрийн хөндлөн чиглэлд гүүрийн дагуу чиглэлд	3.20 2.40
7. Ган тулгуурууд: а. Нэг эгнээ: гүүрийн хөндлөн чиглэлд гүүрийн дагуу чиглэлд б. Нэвт орон зайтай цамхаг (салхины хөндлөн чиглэлд байх хавтгайлжуудын тоо 2-4 байх)	2.50 1.80   2.10-3.00

 

МӨСНИЙ АЧААЛАЛ БА ҮЙЛЧЛЭЛҮҮД

 

2.21. Гүүрийн тулгууранд мөсний даралтнаас үйлчлэх мөсний норматив ачаалалыг 7 дугаар хавсралтын дагуу тооцно.

 

ТЕМПЕРАТУРЫН АЧААЛАЛ БА ҮЙЛЧЛЭЛҮҮД

 

2.22. Цаг уур-температурын норматив үйлчлэлийг дараах тооцоог хийхэд авч үзнэ. Үүнд:

Гүүрийн бүтээцийг бүх системээр нь шилжилтэнд тооцох,

Статикаар үл тодорхойлогдох системийн хүчдэлийг тооцох, мөн тэрчлэн гантөмөрбетон алгаслал байгууламжийн тооцоо тус тус хамаарна.

Элементүүд буюу түүний хэсгүүдийн огтлолд температурын норматив дундажыг доорх байдлаар авна. Үүнд:

Жилийн хүйтэн үеийн бетон ба төмөрбетон элементүүд, мөн тэрчлэн жилийн аль ч улиралд хамаарах ган бүтээцүүдэд- гаднах агаарын норматив температур байна.

Жилийн дулааны улирал дахь бетон ба төмөрбетон элементүүдэд- гаднах агаарын норматив температураас 0.2а- г хассан хэмжээ байх ба энэ утга нь 10 ⁰С- аас ихгүй байна.

энд: а- элемент ба түүний хэсгийн зузаан, авто замын гүүрэнд зорчих хэсгийн хучилтыг оролцуулснаар, см- ээр авна.

Нийлмэл төвөгтэй огтлолтой элементийн температурыг тухайн огтлолын жигнэмэл дундаж температураар авна.

Халуун t_n,T ба хүйтэн t_n,X агаарын норматив температуруудыг доор заасан байдлаар авна. Үүнд:

а. Улсын хэмжээнд хэрэглэх нэг маягийн болон, мөн тэрчлэн олон дахин давтан хэрэглэх бүтээцэд:

хамгийн бага тооцоот температур нь хасах 40 ⁰С- өөс доош байх бүс нутаг зориулсан бүтээцэд

 

t_n,T = 40 ⁰C ;                t_n,X= -50 ⁰C,

 

бусад бүс нутагт зориулсан бүтээцэд

 

t_n,T = 40 ⁰C ;                t_n,X= -40 ⁰C,

 

б. Бусад тохиолдолд

 

t_n,T = t_VII + T ;

 

энд: t_VII- хамгийн халуун сарын агаарын дундаж температур, БНбД 2.01.01-93- аар авна.

Т- хамгийн халуун өдрийн температурыг тодорхойлоход зориулсан тогтмол хэмжигдэхүүн, БНбД 2.01.01-93- аар авна.

Норматив температур t_n,X- ийг тухайн бүс нутгийн агаарын тооцоот хамгийн бага температураар авна.

Нарны радиацын нөлөөг элементийн температурт авч үзэхдээ тухайн элементийн гадаргууг нэмэгдэл байдлаар 15 см хүртэл гүнд 10 ⁰С халаагдсан гэж тооцно.

Бүтээцийг нэгтгэж байгаа хэсгийн температур нь зураг төсөлд заагдаагүй бол дараах байдлаар авна.

 

                   T_з,T = t_n,T – 15 ⁰C ;          T_з,T = t_n,X + 15 ⁰C ;

 

Бүтээцийг нэгтгэх агшины температур t_з- г дараах томъёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

 

tз = 0.4t₁ + 0.6t₂,

 

энд:

t₁- урдчилан нэгтгэж байгаа үеийн агаарын гаднах температур, Т₀ байхад_,

t₂- урдчилан нэгтгэж байгаа үеийн агаарын гаднах температур, 0.25Т₀ байхад,

Т₀- үе шат, цагаар, бүтээцийн шилжүүлсэн зузаантай тоогоороо тэнцүү байна. Үүнийг  элементийн 2 дахин авсан хөндлөн огтлолын талбайг түүнийн агаартай харьцаж байгаа периметрт хуваах аргаар тодорхойлно.

Гантөмөрбетон элементийн тооцоонд агаарын температур ба нарны радиацын өөрчлөлтөөс үүсэлтэйгээр элементүүдийн огтлол дахь температурын жигд бус тархалтыг оролцуулан авна.

Ган, бетон ба төмөрбетоны шугаман тэлэлтийн итгэлцүүрүүдийг нэг ижил утгаар a= 10^-5 гэж авахыг зөвшөөрнө.

2.23. Хөдөлгөөнтэй тулах хэсгийн үрэлтийн норматив эсэргүүцэлийг хэвтээ дагуу чиглэлтэй реактив хүчдэл S_¦ хэлбэрээр дараах томъёогоор тодорхойлно. 

 

S_¦= m_nF_v,               (2-11)

 

энд:

m_n- хөдөлгөөнт тулах хэсгүүд, тэдгээрийн шилжилтийн үеийн үрэлтийн итгэлцүүрүүдийн норматив утга, дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

m_n= (m_max + m_min)/2,                (2-12)

 

F_v- ачаалалын найдварт ажиллагааны итгэлцүүр g_¦=1 байх үед авч үзэж байгаа ачаалалын үйлчлэлийн үе дэх босоо бүрдүүлэгч,

Үрэлтийн итгэлцүүрүүдийн хамгийн их ба хамгийн бага утгыг доор зааснаар авна. Үүнд:

а. Катоковый, сектор болон валковый тулах хэсгүүдэд- 0.040 ба 0.010;

б. Савалгаатай багана буюу дүүжлүүрэнд- 0.020 ба 0; 

в. Тангенциаль буюу хавтгай металл тулах хэсгүүдэд- 0.40 ба 0.10;

г. Зэвэрдэггүй гангаар хийсэн өнгөлгөөтэй листтэй хамтатгасан фторопласт жийрэгтэй хөдөлгөөнтэй тулах хэсгүүдэд- 10 дугаар хүснэгтэд зааснаар авна.

10 дугаар хүснэгт

Тулах хэсгээс ирэх дундаж даралт, МРа	Хамгийн хүйтэн 5 хоногийн температурийн үеийн үрэлтийн итгэлцүүр, БНбД 2.01.01- 93- ын дагуу авах
	Хасах 10 0С ба түүнээс их		Хасах 50 0С
	mmax	mmin	mmax	mmin
9.81	0.085	0.030	0.120	0.045
19.6	0.050	0.015	0.075	0.030
29.4	0.035	0.010	0.060	0.020

 

Гүүрийн тулгуурууд (суурийг оролцуулаад) нь тогтмол ачаалалын үйлчлэлийн үед температурын хэв гажилтаас үүсэлтэй үрэлтийн тооцоот хүчний үйлчлэлд тооцогдсон байх ёстой.

 Тулах хэсэг, түүний бэхэлгээний эд ангиуд, тэрчлэн тулгуур болон алгаслал байгууламжийн тулах хэсэгтэй харьцаж байгаа хэсэг нь тогтмол ба түр зуурын (динамик итгэлцүүрийг оролцуулаагүй) ачаалалаас үүсэлтэй үрэлтийн тооцоот хүчинд шалгагдсан байх ёстой. 

Тулгуур дээр алгаслал байгууламжуудын хоёр эгнээ хөдөлгөөнт тулах хэсэг оршиж байхад, тэрчлэн завсарын тулгуур дээр нэгдмэл ба температурын нэгдмэл ажиллагаатай алгаслал байгууламжуудын хөдөлгөөнгүй тулах хэсгүүдийг байрлуулахад дагуу хүчдэлийг тулах хэсгүүд дээрх үрэлтийн хүчний итгэлцүүрүүдийн хамгийн их ба хамгийн бага байх үеийн үрэлтийн хүчнүүдийн ялгавараас ихгүйгээр авна.

Нэгдмэл ба температурын нэгдмэл ажиллагаатай алгаслал байгууламжуудын хүлээн авч байгаа нэг тэмдэгтэй дагуу хүчдэлийн үед бүлэг тулгуурууд дээрх хөдөлгөөнт тулах хэсгүүдийн үрэлтийн хамгийн их ба хамгийн бага итгэлцүүрүүдийг доорх томъёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

 

m_max,z = 0.5[(m_max + m_min) ± [1/(z)^0.5](m_max - m_min)],

                                           ^min,z

энд: m_max, m_min- угсарч байгаа тулах хэсгүүдийн хамгийн их ба хамгийн бага үрэлтийн итгэлцүүрийн утга,

z- бүлэг дэх тулгуурын тоо.

Резин тулах хэсэг дэх шилжилтийн эсэргүүцэлийн улмаас үүсэлтэй дагуу реактив хүчдэл S_h- ийн утгыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

S_h= (d/а)AG,               (2-13)

 

Энд: d- тулах хэсгүүд дэх шилжилт, см- ээр,

а- резин үеүүдийн нийлбэр зузаан, см,

А- резин үеүүдийн талбай, м² (см²),

G- шилжилтийн модуль, кРа, хийгдэж байгаа тооцооноос хамааруулан дараах хэмжээнүүдэд тодорхойлогдоно. Хамгийн их- G_max, хамгийн бага- G_min, хэвийн- G_n

НО-68-1 болон түүнтэй адилтгах резинэнд (гаднах агаарын тооцоот температур хасах 40 ⁰С- ээс багагүй байхад авто замын гүүрүүдэд): Хамгийн их- G_max= 1275 kPa, хамгийн бага- G_min= 883 kPa,

ИЖП-1347 болон түүнтэй адилтгах резинэнд (гаднах агаарын тооцоот температур хасах 50 ⁰С- ээс багагүй байхад авто замын гүүрүүдэд): Хамгийн их- G_max= 981 kPa, хамгийн бага- G_min= 686 kPa тус тус байна.

Реактив дагуу хүчдэлийн тооцоот утгыг дараах шалгалтыг хийхэд тогтооно: бат бэхийг шалгахад-  G_max ба G_min модулиудын утгаар,

Төмөрбетон бүтээцийн ан цав тэсвэрлэлтийг шалгахад- модулийн дараах утгаар

 

G_n = (G_max + G_min)/2.               (2-14)

 

Уян тулгуур дээр байрласан хөдөлгөөнт тулах хэсгүүдэд үрэлтийн хамгийн их хүч үйлчлэх тохиолдолд тулгуур нь өөрөө хэв гажилтанд орж байгаа тооцоог харгалзан тулгуур дээрх хөдөлгөөнт тулах хэсгийн оронд хөдөлгөөнгүй тулах хэсэг тавьж нэгдмэл шилжилтийг зохицуулахыг мөрдлөгө болгоно.

2.24. Мөнх цэвдэгт хөрсөн дэх байгууламжийн хувьд улирлын хөлдөлт ба гэсэлтийн хязгаарт хөлдөлтөөс үүсэлтэй хөрсний овоолтын үйлчлэл, мөн тэрчлэн 2 м- ээс их гүнд хөлддөг овоолттой хөрсөнд суурийн периметрийн дагууд босоо шүргэгч хүч үйлчилнэ гэж үзнэ. Хөлдөлтөөс үүсэлтэй хүчний утгыг СНиП II-18-76- гийн дагуу авна.

 

УГСРАЛТ БА ТЭЭВЭРЛЭЛТИЙН АЧААЛАЛ БА ҮЙЛЧЛЭЛҮҮД

 

2.25. Бүтээцийг угсрах ба барих, тэрчлэн элементүүдийг бэлтгэх ба тээвэрлэх явцад бүтээцэд үйлчилж байгаа барилгын ачаалалуудыг үйлдвэрлэлийн ажлын урдчилсан нөхцөл байдлыг харгалзан зураг төсөлд заасан өгөгдлөөр авна.

Төмөрбетон бүтээцүүдийн элементийн тооцоонд тээвэрлэлт ба элементийн өөрийн жингээс үүсэлтэй хүчдэлийн үйлчлэлийг тооцоход динамик итгэлцүүрийг доор зааснаар авна.

Авто тээвэр ашиглахад- 1.6,

Төмөр замын тээвэр ашиглахад- 1.3 байна.

 

ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН АЧААЛАЛ БА ҮЙЛЧЛЭЛҮҮД

 

2.26. Газар хөдлөлтийн ачаалалыг “Газар хөдлөлтийн бүс нутагт барилга төлөвлөх” БНбД 22-01-01- ийн дагуу авч тооцно.

Газар хөдлөлтийн балл нь 9- өөс дээш байх нөхцөлд AASHTO- гийн 16 дугаар эмхтгэлийн бүлэг DIVISION 1A- гийн хамаарагдах заалтуудаар хийцлэлийн арга хэмжээг авна.

 

БУСАД АЧААЛАЛУУД БА ҮЙЛЧЛЭЛҮҮД

 

2.27. Бусад ачаалал ба үйлчлэл гэсэн бүлэгт хамаарагдаж байгаа түр зуурын ачаа ба үйлчлэлд найдварт ажиллагааны итгэлцүүрүүдийг 11 дүгээр хүснэгтэд заасны дагуу авна.

 

 

 

 

11 дүгээр хүснэгт

Бусад түр ачаалал ба үйлчлэл	Найдварт ажиллагааны итгэлцүр, g¦
Салхины ачаалалууд:
Гүүрийн ашиглалтын үед	1.5
Барилга угсралтын үед	1.0
Мөсний ачаалал	1.2
Цаг уур- температурын хэв гажилт ба үйлчлэл	1.2
Хөрсний хөлдөлтийн овойлт	1.3
Хөдөлгөөнт тулах хэсэг дэх үрэлтийн эсэргүүцэлийн үйлчлэл	2.23- аар
Барилгын ачаалалууд:
Туслах байгууламжийн хувийн жин	1.1(0.9)
Хураасан материалуудын жин ба түр байгууламж дахь зохиомол зохицуулалтын үйлчлэлүүд	1.3(0.8)
Ажиллагсад, багаж хэрэгслэл болон бага оворын тоног төхөөрөмжийн жин	1.3(0.7)
Кран, шон зоох төхөөрөмж ба тээврийн хэрэгслэлүүдийн жин	1.1(1.0)
Өргөлт ба шилжүүлэлтийн үеийн гидродомкрат болон лебедокны хүчдэл	1.3(1.0)
Алгаслал байгууламж ба бусад ачаануудыг шилжүүлэх үеийн үрэлтийн хүчдэл:	1.1(0.9)
Чарган дээр ба фторпластаар	1.3(1.0)
өнхөрүүш дээр	1.1(1.0)
Тэргэнцэр дээр	1.2(1.0)

 

Тайлбар: Хаалтан дотор байгаа утга нь ачаалалууд нь хамгийн ашиггүй байдлаар байрлаж бүтээцийн элементэд ирэх нийлбэр ачаалалуудын үйлчлэлийн хэмжээ өсч байгаа тохиолдолд хэрэглэнэ.

Тулгуурын дээр хоёр тийш алгаслал байгууламжийн угсармал гулмайнуудыг тэнцүү дүүжлэн угсрах аргыг хэрэглэж байгаа тохиолдолд  тулгуурын бат бэх болон, мөн тэрчлэн алгаслалыг тулгуурт бэхлэсэн анкерын бат бэхүүдийг шалгах үед угсарч байгаа консолийн хэсэгт хоёр өөр тэмдэгтэй хотойлтын момент үүсч байгаа учраас алгаслал байгууламжийг бүрдүүлэхээр угсарч байгаа консолийн гулмайнуудын хувийн жинд бэлтгэх ба угсрах үеийн тодорхой нөхцлүүдийг оролцуулсан найдварт ажиллагааны итгэлцүүрүүдийг тусгана.

Угсрах гулдмайнуудыг үйлдвэрийн аргаар бэлтгэсэн бол гулдмайн хувийн жинд оролцуулан тооцох найдварт ажиллагааны итгэлцүүрүүдийг тулгуурын их бие ба бэхлэсэн анкерын бат бэхийг шалгах тооцоонд доор заасан томъёогоор авна.

Нэг талын консолийн хувьд            1 + (0.1/z^0.5)  ³ 1.038,     (2-15)

 

Эсрэг талын консолийн хувьд        1 - (0.1/z^0.5)  £ 0.962,      (2-16)

энд: z- тал тус бүрээс угсрагдаж байгаа гулдмайн тоо,

 

Зураг 1. Авто замын болон хотын гүүрийн тооцоо хийхэд хөдлөх

бүрэлдэхүүний зүгээс ирэх ачаалалын схем

а. Авто машины АК ачаалал V эрчим бүхий жигд тархсан зурвас маягаар

болон тэнхлэг дээр Р даралт бүхий ганцаарчилсан тэргэнцэр хэлбэрээр,

             б. А8 ачаалалд төсөллөгдөж байгаа гүүрийн явах ангийн тооцоонд зориулагдсан

дан тэнхлэг

     в. НК80 болон НГ60 хүнд ачаалалууд

 

 

3.  БЕТОН БА ТӨМӨРБЕТОН БҮТЭЭЦ

Тооцооны Үндсэн шаардлага

 

3.1. Бетон, төмөрбетон гүүр ба хоолойн зураг төслийг зохиохдоо Улсын холбогдох стандарт, норм ба дүрмийн шаардлагыг заавал мөрдлөгө болгоно. Үүний тулд холбогдох материалыг зааж өгөх болон бүтээцэд тавигдсан шаардлагуудыг биелүүлэхийн зэрэгцээ нормд заасан тооцоонуудыг заавал гүйцэтгэнэ.

Бүтээцийн иж бүрэн тооцоог хийхдээ түүний тусгай элементүүдийг хамгийн аюултай төлөв байдалд ачааллаж, бий болох үйлчлэлийг ажлын янз бүрийн үе шатанд заавал тооцно. Энэ нормын 1.33- д заасан тооцооны бүдүүвч, ерөнхий шаардлагууд нь сонгон авсан зохион бүтээлт-технологийн шийдэлтэй заавал зохицсон байх ба бэлтгэх, тээвэрлэх, мөн байгууламжийг барих нөхцлийг тооцох, түүнийг ачааллах тогтмол ба түр зуурын ачаалалын онцлог, урьдчилан хүчитгэх журам болон хүчдэлийг тохируулах зэргийг мөн тооцсон байх ёстой.

3.2. Гүүр ба хоолойн бүтээцийн элементүүдийн хязгаарын төлөв байдлын нэгдүгээр бүлэгт заасан горимыг алдагдуулахгүй байхын тулд барилгын бат бэх ба тогтворжилтын,  мөн (хэлбэр ба байрлал) тэсвэрлэлтийн  тооцоог энэ нормд заасан заалтуудын хүрээнд хийнэ. Ингэхдээ тэсвэрлэлт (на выносливость)- ийн тооцоонд байгууламжийн хэвийн ашиглалтын үед байж болох үйлчлэл ба ачаалалаар авч үзнэ.

Элементүүдийн хязгаарын төлөв байдлын хоёр дугаар бүлэгт заасан горимыг алдагдуулахгүй байхын тулд 12 дугаар хүснэгтэд заасан тооцоонуудыг хийнэ.

12 дугаар хүснэгт

Тооцоо	Ажлын арматур	Бүтээцийн ажлын үе шат
	Ердийн (хүчитгээгүй)	Ашиглалт хэвийн
Дагуу ан цав үүсэлтийн	Хүчитгэсэн	Бүх үе шатанд (ашиглалт болон байгууламжийг барих, урдчилан хүчитгэх, тээвэрлэх)
Хэвийн ба дагуу тэнхлэгийн элементийн ан цав үүсэлтийн	Хүчитгэсэн	Бүх үе шатанд
Хэвийн ба налуу байх тэнхлэгийн элементийн ан цав илэрүүлэлтийн	Ердийн ба хүчитгэсэн (хүчитгэсэн арматуртай элементээс гадна, ан цав тэсвэрлэлтийн төсөллөх шаардлагын зэрэг 2а, 31 дүгээр хүснэгтийн дагуу)	Бүх үе шатанд
Хэвийн дагуу тэнхлэгийн элементийн далд (шахалт) ан цавны	Хүчитгэсэн	Ашиглалт хэвийн
Шүргэх хүчдэлийн хязгаарлалт	Ердийн ба хүчитгэсэн	Бүх үе шатанд
Бүх төрлийн алгаслалтай гүүрийн барилгын хэв гажилтын (хотойлтын) ба хотын гүүр, авто замын явах хэсгийн хажуу талын хугаралын өнцөг	Ердийн ба хүчитгэсэн	Ашиглалт хэвийн

 

3.3. Бүтээцийн ан цав тэсвэрлэлтийг зохион бүтээлтийн болон бусад шаардлагуудтай хамтад нь авч үзэж (бүтээцийн ус зайлуулалт ба тусгаарлалтын, бетоны хүйтэн тэсвэрлэлт, ус нэвтрэхгүй чанарын)  тооцоонд төмөрбетон гүүр ба хоолойн зэврэлт өгөршилтийн тэсвэрлэлтийг хангах, мөн гадаад орчны таагүй нөлөөлөл, хүчний үйлчлэлээс үүсч болзошгүй гэмтэл согогийг тэсвэрлэх нөхцлийг хангах ёстой.

Төмөрбетон бүтээцийн элементүүд нь зориулалт, ажлын нөхцөл ба хэрэглэх арматураас хамааруулан ан цав тэсвэрлэлтийн зэрэглэл болон ан цав үүсэлтийн өргөний тооцоот хязгаарын утгыг тооцсон шаардлагыг заавал хангасан ёстой.

3.4. Хязгаарын төлөв байдлын нэг ба хоёрдугаар бүлгийн тооцооны үед статикаар үл тодорхойлогдох бүтээцийн  элементүүдийн огтлолд ачаалал ба үйлчлэлээс ирэх хүчдэлийг ан цав, түүний үүсэлтийн үед бетон ба арматурын уян харимхай бус хэв гажилтыг тооцож тодорхойлох шаардлагатай.

Бүтээцэд бетоны уян харимхай бус шинж чанарыг тооцох тооцооны аргачлал боловсруулагдаагүй, мөн түүнчлэн бетоны уян харимхай бус шинж чанарыг тооцсон завсарын үе шатны тооцооны үед элементийн огтлол дахь хүчдэлийг түүний шугаман уян харимхай чанараар урдчилан тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

3.5. Хэрэв бүтээцийг бэлтгэх явцад буюу угсралтын үед тооцооны бүдүүвч буюу огтлолын геометрийн тодорхойлолт өөрчлөгдөвөл хүчдэл, бүтээцийн хэв гажилтыг ажлын бүх үе шатанд нэмж тодорхойлно. Түр зуурын хүчний өөрчлөлт, суулт (агшилт), бетоны гулсалт ба урьдчилан хүчитгэсэн арматурын хүчдэл буурах чанарыг тооцож тодорхойлох шаардлагатай.

3.6. Ердийн арматуртай бүтээцэд бетон ба арматурын хүчдэлийг тооцохдоо уян материалын тооцооны дүрмийг үндэслэл болгон суналтын бүсэд байгаа бетоныг тооцоонд авахгүй.

3.7. Урьдчилан хүчитгэсэн арматуртай бүтээцийн огтлол дахь бетон ба арматурын хүчдэлийг, огтлол элементийн дагуу тэнхлэгт хэвийн байхад уян харимхай материалын тооцооны дзарчмыг удирдлага болгоно. Урьдчилан хүчитгэсэн арматуртай бүтээцийн элементэд ан цав үүсэлтийн өргөнийг тодорхойлохдоо    (мөн өөр өөр төрлийн арматуртай байх үед) арматурын хүчдэлд бетоны суналтын бүсийн ажлыг тооцохгүйгээр тодорхойлно. Бетоны суналтын бүсийн хүчийг арматурт бүрэн дамжуулахыг зөвшөөрнө.

Бүх тохиолдолд огтлолын тодорхойлолт гаргах, урьдчилан хүчитгэсэн ба ердийн арматуртай огтлолд заавал тооцоо хийж тодорхойлно.

Хэрэв бүтээцийн элементүүд янз бүрийн ангилалын бетоноор хийгдсэн бол, огтлолын ажлын талбайн уян харимхайн модулийг харгалзан тооцож  тодорхойлно.

Урьдчилан хүчитгэсэн бетон бүтээцэд бетоны шахалтын үе шатанд ил ба далд сувгийн талбайг ажлын талбайд оруулан тооцохгүй. Харин ашиглалтын үе шатны тооцоог хийхдээ битүү сувгийн огтлолын талбайг ажлын талбайд оролцуулан тооцохыг зөвшөөрнө. Ил сувгийн бетон дүүргэлтийг энэ нормын заалт 3.169- д  заасан тусгай технологи арга хэмжээг биелүүлэх боломжтой болон нэгтгэж байгаа бетон дотор ердийн арматур суулгасан нөхцлийг хангаснаар ил сувгийн бетоныг тооцоонд оролцуулж болно. Энэ үед нэгтгэж байгаа бетон дахь ан цав үүсэлтийн өргөн нь ан цав тэсвэрлэлтийн 3в зэрэглэлийн хүлцэх хэмжээнээс хэтэрч болохгүй.

3.8. Урт ба өндрийн чиглэлд нийлмэл бүтээцэд залгаасны бүсийг дайрч байгаа буюу залгаастай давхцаж байгаа огтлолуудад бат бэх ба ан цав тэсвэрлэлтийг заавал  шалгах шаардлагатай. Холбоос нь тооцоот хүчдэл дамжих үед нэгтгэж байгаа бетон болон элементүүдийн төгсгөлийн булангийн хэсэгт ямар нэг гэмтэл согог үүсэхгүй байх нөхцлийг хангасан байна.

3.9. Арматурын урьдчилсан хүчдэл хүчний анхны утгаар (хяналтын) тодорхойлогдох ба хүчитгэх арматурын төгсгөлийг гаргаж сунгах төхөөрөмжөөр дамжуулна. Тогтоосон хүч нь авч үзэж байгаа тухайн цаг мөчид хяналтын хүчнээс алдагдлыг хассантай тэнцүү байна. Энэ үед арматурын хүчдэл нь хяналтын хүчтэй тохирч байх ёстой ба 25 дугаар хүснэгтэд заасан тооцоот эсэргүүцлээс хэтэрч болохгүй. Энэ нормын заалт 3.42 нь ажлын нөхцлийг авч тусгасан нэгдүгээр бүлгийн тооцоонд хамаарна.

3.10. Төслийн баримт бичигт хүчитгэх арматурын элементүүдийн хяналтын хүчдэл болон арматурын түүнд хамаарагдах суналт тусгагдсан байна.

Ерөнхий тохиолдолд арматурын суналтыг дараах томьёогоор тодорхойлно. Үүнд:

                                                _L

D_P=d_p/E_P?dL/e^wx+dq ,                                                (3-1)

                                               ⁰

d_p – энэ нормын 3.14 зүйлийн шаардлагуудыг тооцож тогтоосон ба хяналтын хүчийг орлох хүчдэл,

E_P - хүчитгэх арматурын уян харимхайн модуль,

L - арматурын элементийн тооцооны урт  (сунгах бэхэлгээнээс арматурын элементийн тэг шилжилтийн цэг хүртэлх зай).

3.11. Урьдчилан хүчитгэсэн элементийн арматурыг хүчитгэх төвлөрсөн хүчийг бетонд дамжуулах байрлалын тооцоо хийх үед бүтээцэд дараах байдлаар хандана. Үүнд:

гадаад (төгсгөлийн) ба дотоод анкертай байхад- тулах байрлалд буюу анкерийг бэхлэх,

анкергүй арматуртай (арматурын гадаргуу нь шууд бетонтой харьцаж анкер үүсгэх) байхад - зайг хүчдэлийг дамжуулах бүсийн уртын 2/3-той тэнцүү байхаар авах,

     Хүчдэлийг дамжуулах үед иржгэр гадаргуутай хүчитгэсэн арматурын бетонд хүчдэл дамжуулах бүсийн уртыг дараах байдлаар авна. Үүнд:

алгуур - 20d  (d-шилбэний голч) ,

                  шилбийг огцом хэрчихэд   (шилбэний голч 18 мм- ээс ихгүй        байхад)  -25d

Хамгийн хүйтэн 5 хоногийн гаднах агаарын дундаж хэм хасах           40°С- аас доош байгаа бүсэд ашиглахаар зориулагдсан бүтээцийн элементэд бетонд хүч дамжуулах бүсийн уртыг 5d- ээр нэмэгдүүлж авна.

К-7 ангилалын мушгиа арматурыг хүчитгэх хүчийг бетонд дамжуулах бүсийн уртыг анкер байхгүй үед 13 дугаар хүснэгтэд заасан утгаар авна. Хэрэв хамгийн хүйтэн 5 хоногийн  гаднах агаарын хэм хасах  40°С-аас доош байгаа бүсэд ашиглахаар зориулагдсан бүтээцийн элементэд бетонд хүчдэл дамжуулах бүсийн уртыг 13 дугаар хүснэгтэд заасан утгаас ихээр авна. Үүнд:

                        9мм голчтой мушгиа хэрэглэх үед -   27см,

12мм голчтой мушгиа хэрэглэх үед - 30см,

15мм голчтой мушгиа хэрэглэх үед - 38см байна.

 

13 дугаар хүснэгт

К-7 ангийн мушгиа	Бетоны дамжуулалтын бат бэхийн үеийн
арматурын голч,	бетонд хүчдэл дамжуулах бүсийн урт Lrp, см- ээр
мм- ээр	В25	В30	В35	В40	В45	>=В50
9	85	80	75	70	65	60
12	95	90	87	85	75	70
15	110	100	95	90	85	80

 

Тайлбар: Бетонд шахалтын хүчийг огцом дамжуулах үед (төмөр татлагын тусламжтай огтлоход) хүчийг дамжуулах бүсийн эхний зайг элементийн булангаас 0.25L_rp- тэй тэнцүүгээр авна.

 

3.12. Төвлөрсөн хүчийг бетонд дамжуулах бүсийг арматурлах болон тэрчлэн хүчитгэсэн арматурын элементийг оролцуулахдаа орчны хүчдэлийн тооцооны үр дүнгээр тооцно.

3.13. Бетоны суулт (агшилт)- ын ба гулсалтын нөлөөг тодорхойлох үед дараах үзүүлэлтүүдийг тооцно. Үүнд:

aрматурын урьдчилсан хүчдэлийн алдагдал,

yрьдчилсан хүчитгэсэн бүтээцэд бетоны шахалтын бууралт,

xүчдэлийн зохиомол тохируулгатай бүтээц дэх хүчний өөрчлөлт,

тогтмол ачаалал ба үйлчлэлийн нөлөөнөөс үүсэх бүтээцийн шилжилт,

статикийн тодорхой бус бүтээц дэх хүчдэл,

угсармал ба цутгамал бүтээцүүд дахь хүчдэл зэрэг болно.

Түр зуурын ачаалалын үйлчлэлээс бүтээцийн шилжилтийг тооцохдоо бетоны гулсалт, суултыг тооцохгүй байхыг зөвшөөрнө.

Хоёр ба гурван тэнхлэгийн  чиглэлд элементийг тооцохдоо хүчитгэсэн арматурын хүчдэлийн алдагдал ба суулт гулсалтын улмаас бетоны шахалтын бууралтыг хүчдэлийн чиглэл тус бүрд тодорхойлно.

3.14. Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн элементэд хүчдэлийг олохдоо хяналтын хүчдэлийг хасч тодорхойлно. Үүнд:

бетоны шахалтын үе шатанд - анхны алдагдал,

ашиглалтын үе шатанд - хоёр дахь алдагдал,

Анхны алдагдалд дараах зүйлийг хамааруулна. Үүнд:

а) тулгуур тулц ашиглан арматурыг хүчитгэх (сунгах) бүтээцүүдэд ороох хэрэгслэлийн арматурын үрэлт, арматур дахь хүчдэлийн бууралт (бүрэн 50% хэмжээтэй), температурын уналт (бууралт), хурдан нэвтрэх (гоожих) гулсалт, хэв хашмалын хэв гажилтаас (хэвэн дотор арматурыг сунгахад), мөн бэхэлгээний хэв гажилтаас гарах алдагдлууд,

б) бетонд арматурыг хүчитгэх бүтээцүүдэд бэхэлгээний хэв гажилтаас, ил ба далд сувгийн хананы үрэлтээс, арматурын хүчдэлийн багасалтаас                    (бүрэн 50% хэмжээтэй) гарах алдагдлууд.

Хоёр дахь алдагдалд доор заасныг хамааруулна. Үүнд:

а) тулгуур тулц ашиглан арматурыг хүчитгэх бүтээцүүдэд бетоны суулт ба гулсалтаас, арматур дахь хүчдэлийн бууралтаас (бүрэн 50% хэмжээтэй) гарах алдагдлууд 

б) бетонд арматурыг хүчитгэх бүтээцүүдэд бетоны суулт ба гулсалтаас, арматур дахь хүчдэлийн бууралтаас (бүрэн 50% хэмжээтэй), ороомог доорх шантралт буюу цагираг арматурыг орооход, бүтээцийн уртад болон гулдмайнуудын хоорондын залгаас уулзварын хэв гажилтаас гарах  алдагдлууд орно.

Тусгайлан дурдсан алдагдалуудын утгыг энэ нормын 3.15 дугаар зүйлд заасны дагуу тооцно.

Арматур дахь хүчдэлийн алдагдал (бүрэн 50% хэмжээтэй) шахалтын дараа нэг сарын туршид жигд бүрэн явагдаж дуусахаар зөвшөөрнө.

Төсөллөх үед анхны ба хоёрдогч алдагдлын нийлбэр утгыг 98МРа-аас багагүйгээр авна.

3.15. Арматурыг урьдчилан хүчитгэхэд бетоны суулт ба гулсалтаас гарах алдагдлыг тодорхойлохдоо дараах зааврыг мөрдлөгө болгоно. Үүнд:

а) бетоны суулт ба гулсалтаас түр зуурын хугацаанд гарах алдагдлыг доорх томъёогоор тодорхойлно.

                                               _     

Dd_p(t)=(1-e^-0.1v t )             d_p(t®¥);                                      (3-2)

                                     

энд: Dd_p(t®¥)- бетоны суулт ба гулсалтаас арматурт гарах эцсийн             (хязгаарын) алдагдал.

t- бетон цутгаж  дуусах болон шахалт эхлэх өдрөөс  гулсалтын алдагдлыг тодорхойлох үеийг тооцох хугацаа,

e=2,718- натураль логарифмийн суурь,

б) хүрээлэн байгаа орчны агаарын чийглэг 40%-иас доош байх үеийн ашиглалтад зориулагдсан бүтээцэд бетоны суулт ба гулсалтаас гарах алдагдлыг 25%-иар нэмэгдүүлнэ,

в) алдагдлыг  нилээд оновчтой зөв тодорхойлох аргыг ашиглахыг мөрдлөгө болгох ба бетоны суулт болон гулсалтын хүчийг дахин хуваарилах, арматурын нөлөөлөл, бетоны суулт ба гулсалтын хэв гажилтын хязгаарын хувийн утгыг тооцож, бетоны шилжилтын бат бэх ба хугацаа, ачаалалыг үе шатаар байрлуулах, үе шат бүрт үйлчлэлийн үргэлжлэх хугацаа, хугацаанаас хамаарч явагдах хэв гажилтын явцын хурд, хөндлөн огтлолын шилжүүлсэн хэмжээ, орчны харьцангуй чийглэг ба бусад хүчин зүйлүүдийг заавал тооцох шаардлагатай. Энэ арга нь тогтоосон журам дүрэмд тулгуурласан байх ёстой. Иймд нормативт хэв гажилтын гулсалт С_n ба бетоны суулт Î_n болон бетоны ангилалыг харгалзан, түүнд тохирох дамжуулгын бат бэхийг  авна.

3.16. Сараалжин хийцтэй төмөр бетон татангийн шахалтанд байгаа элементийн урт L_O-ийг ган торон татангийн шахалтанд байгаа элементын уртыг тодорхойлдог зааврын  дагуу гүйцэтгэнэ.

Тусдаа байгаа жаазны баганын тооцоот уртыг багана ригельтэй хөшүүн холбоотой байх үед 14 дүгээр хүснэгтээс авна. Гэхдээ баганын хөшүүн чанар B₁=E_bJ₁, ригелийн хөшүүн чанар B₂=E_bJ₂ байна.

14 дүгээр хүснэгт

Ригелийн алгаслал L- ыг тулгуурын өндөр (Н)- т	Хөшүүншилүүдийн харьцаа (В1/В2)- нд харгалзах тулгуурын тооцоот урт Lo
харьцуулсан харьцаа	0.5	1	5
0.2	1.1Н	1.1Н	1.1Н
1	1.1Н	1.1Н	1.1Н
3	1.1Н	1.1Н	1.1Н

 

Тайлбар: L/H ба B₁/B₂ харьцааны завсрын утгын үед тооцооны урт L_o-ыг шугаман хамааралын аргаар тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

Шонгийн тооцоот уртыг, ялангуяа эстакад хэлбэрийн тулгуурын элементүүдийг оролцуулаад хөрсний хэв гажилтын шинж чанар болон суурь ба тулгуурын дээд талын шилжилтийн эсрэг байх төлөв байдлаас хамааруулж авна.

Сууриас дээш байрлалд байгаа тулгуурын тооцоот уртыг тулгуурын дээрх холбоос, бусад тулгуурууд болон суурийн болзошгүй шилжилтийг тооцож тогтооно.

Хөдөлгөөнт тойрог болон хагас тойрог хэлбэрийн, мөн фторопласт тулах хэсэг дээр алгаслал байгууламжийг байгуулах үед тулгуурын дээд талын харилцан үйлчлэлийг тооцохгүй. Шахалтанд байгаа төмөрбетон элементийн дагуу арматурын хөндлөн огтлолын хамгийн бага талбайг, бетоны огтлолын бүрэн талбайн хувиар бодож, тооцоот огтлолын эсрэг тэсрэг тал бүрд (гулзайлтын босоо гадаргууд) дараах утгаас багагүй байна. Үүнд:

Элементийн  уяншил L_O/i£17 байхад-     0,05;

элементын уяншил L_O/i>104 байхад-      0,25; 

L_O- элементийн тооцоот урт,

i- элементийн огтлолын энерцийн радиус.

Шахалтанд байгаа төмөр бетон элементийн уян чанар нь байгууламжийн ашиглалтын үед дурын чиглэлд 120- иос ихгүй байна.

3.17. Дөрвөлжин төмөр бетон хоолойг битүү хүрээ бүхий жаазтай адилтгаж тооцох ба түүний ханыг хөдөлгөөнгүй бэхэлсэн баганын бүдүүвчийн зарчмаар нэмэгдэл байдлаар шалгана.

Дугуй төмөр бетон хоолойг зөвхөн гулзайлтын моментод тооцох ба             (дагуу буюу хөндлөн хүчийг тооцохгүй) тооцоог 4 дүгээр хавсралтын гүйцэтгэнэ.

 

Бетон ба тӨмӨрбетон бҮтээцэд хэрэглэх  материалууд

БЕТОН 

ЕРӨНХИЙ ТОДОРХОЙЛОЛТ

 

3.18. Гүүр ба хоолойн бүтээцэд 2200-2500 кг/см³ хүртэл дундаж нягттай, буталсан чулуун дүүргэгчтэй хүнд бетоныг хэрэглэнэ.

Шинж чанарын үзүүлэлтээрээ адилтгах өөр (AASHTO- гийн 16 дугаар эмхтгэл Section- 4, Division II- ын дагуу туршигдах) бусад төрлийн бетоныг туршилтын журмаар хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

3.19. Гүүр ба хоолойн бүтээцийн бетон нь В12.5; B15; В20; В25; В30; В35; В40; В45; В50; В55 ба В60 шахалтын  бат бэхийн ангитай байна.

Бүтээцийн төрөл, түүний арматурлалт ба ажлын нөхцлөөс хамааруулан хэрэглэж байгаа бетон нь 15 дугаар хүснэгтэд заасан шаардлагыг хангаж байх ёстой. Ил сувганд байрлуулан хүчитгэсэн арматурыг нэгтгэх бетон нь шахалтын бат бэхээрээ В30- аас доошгүй байвал зохино.

Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн арматурын сувагт шахсан бетон зуурмаг нь 28 хоногийн бэхжилттэй, шахалтын бат бэхээрээ 29,4 МРа- аас багагүй байх шаардлагатай.

Угсармал бүтээцийн уулзвар, залгаасыг нэгтгэх бетоны шахалтын бат бэх нь нэгтгэж байгаа элементийн бат бэхээс багагүй байхаар сонгож авна.

15 дугаар хүснэгт

Бүтээцийн төрөл, арматурлалт ба ажлын нөхцөл	Бетоны шахалтын бат бэхийн анги, доор зааснаас багагүй
1. Бетон	В20
2. Урчилан хүчитгээгүй арматуртай төмөрбетоны байршил нь:  а. газар дээрхи байгууламжийн хэсэгт	В25*
б. Газар доорхи байгууламжийн хэсэгт, мөн угсармал-цутгамал тулгуурын дотор зурваст	В25
3. Урдчилан хүчитгэсэн төмөрбетон:
а. анкергүй:
шилбэ арматурын анги:
A-IV, AT-IV	В25
A-V, AT-V	В30
AT-VI	В30
Утсан арматуртай үед:
Вр-II ангийн утсан нэг (дан) арматуртай	В40
К-7 ангийн мушгиа нэг (дан) арматуртай	В40
б. анкертай:
Утсан арматуртай үед:
В-II анги (гадна буюу дотор анкертай үед)	В40
К-7 ангийн мушгиа (дан) арматуртай	В40
К-7 ангийн багц арматуртай	В40
Ган мушгиа арматуртай (цувимал багц, давхар буюу битүү)	В40
4. Хамгийн хүйтэн таван өдрийн гаднах агаарын дундаж температуртай бүс нутагт гүүрийг байрлуулсан үед гол дээрх тулгуурын өнгөлгөөний гулдмай, 0 С:
хасах 40 ба дээш	В40
Хасах 40 ба доош	В45

*- алгаслал байгууламжийн бүтээцүүд, мөн багант болон жаазан тулгуурууд, насадок, ригель буюу толгойн хэсэг бол В30- аас багагүйгээр авна.

3.20. Бетоны хүйтэн тэсвэрлэлтийн марк (ХТ)- ийг барилгад хэрэглэдэг цаг уурын бүсийн нөхцөл, бүтээцийн төрлөөс хамааруулан 16 дугаар хүснэгтээс сонгон авна.

16 дугаар хүснэгт

Цаг уурын нөхцөл БНбД 2.01.01-93- ийн дагуу хамгийн хүйтэн сарын дундаж температураар тодорхойлогдоно	Бүтээц ба түүний хэсгийн байршилт
	Усан дээрх, газар доорхи ба газар дээрх үеэрлэлтгүй бүсэд		Усны хувьсах түвшинтэй бүсэд
	Бүтээцийн төрөл
	Төмөрбетон ба нимгэн ханатай бетон, 0.5 м- ээс бага	Цул бетон	Төмөрбетон ба нимгэн ханатай бетон	Цул бетон		Гулдмайгаар өнгөлөх
				Тулгуур биеийн өрөг гадна бүс бетон	Гулдмайн өнгөлгөөтэй үеийн өргийн дүүргэлт дотор бүс бетон
Хатуу: Хасах 10- аас доош хасах 20 хүртэл	200	100	300	200	100	300
Онцгой хатуу: Хасах 20- иос доош	300	200	300*	300	200	400*

3.21. Усан сан ба усан цахилгаан станцын ойролцоо байрласан гүүрийн өнгөлгөө ба тулгуурын их биеийн бетоны хүйтэн тэсвэрлэлтийн маркийг гол мөрний гидротехникийн байгууламжийн бетонд тавигдах шаардлага, ашиглалтын тодорхой нөхцөл, судалгааг үндэслэн тогтооно.

3.22. Гүүр ба хоолойн төмөрбетон бүтээцийн элементүүд нь ус үл нэвтрүүлэх чанараараа доор заасан маркаас багагүй байна. Үүнд:

                  W4 - усан доторхи ба газар доорхи бүтээц,

                        W6 - хамгийн хүйтэн тав хоногийн гаднах агаарын хэм хасах 40°С ба түүнээс доош байх бүсэд барих гүүрийн конусны хэсэг, голдрилын болон эргийн бэхэлгээ, ус залах байгууламж, явах ангийн хучилт ба дамжих хавтан, тулгуурын өнгөлгөөний бетон, мөн ус нэвтрүүлэх хоолойн бүтээцүүд,

W8- хамгийн хүйтэн тав хоногийн гаднах агаарын хэм хасах 40°С ба түүнээс доош байх бүсэд барьж  ашиглах гүүрийн тулгуурын өнгөлгөөний гулдмай.

Тэмдэглэгээ:

1. W- ус шингэлт

                  2. 4; 6; 8- 5МРа даралттай усны орчинд бетон нь ус үл шингээх хэмжээ,%- иар байна.

 

3.23. Хортой орчинд ашиглагдах бүтээцийн элементүүдэд хэрэглэх бетон ба хамгаалалтын үеийг сонгохдоо тодорхой судалгаа явуулж, тооцсоны үндсэн дээр хийнэ. Энэ нь тухайн орчны сөрөг нөлөөг тэсвэрлэх шаардлагуудыг хангасан байвал зохино.

 

 

ТООЦООНЫ ЭСЭРГҮҮЦЭЛ

 

3.24. Янз бүрийн ангилалын бетоны тооцооны эсэргүүцлийг гүүр ба хоолойн бүтээцийн тооцооны үед хязгаарын төлөв байдлын нэг ба хоёрдугаар бүлгээс хамааруулан 17 дугаар хүснэгтээс сонголт хийнэ.

17 дугаар хүснэгт

Эсэргүүцлийн	Жишмэл	Тооцоот эсэргүүцэл, МПа, бетоны шахалтын бат бэхийн ангиар
төрөл	тэмдэглэгээ	В20	В25	В30	В35	В40	В45	В50	В55	В60
Тэнхлэгийн шахалт	Хязгаарын төлөв байдлын нэгдүгээр бүлгийн тооцоонд
(призм бат бэх)	Rb	10.5	13	15.5	17.5	20	22	25	27.5	30
Тэнхлэгийн суналт	Rbt	0.85	0.95	1.1	1.15	1.25	1.3	1.4	1.45	1.5
Тэнхлэгийн шахалт	Хязгаарын төлөв байдлын хоёрдугаар бүлгийн тооцоонд
(призм бат бэх)	Rb,ser	15	18.5	22	25.5	29	32	36	39.5	43
Тэнхлэгийн суналт	Rbt,ser	1.4	1.6	1.8	1.95	2.1	2.2	2.3	2.4	2.5
Гулзайлтын үеийн цууралт	Rb,sh	1.95	2.5	2.9	3.25	3.6	3.8	4.15	4.45	4.75
Бүтээцийн дагуу цууралт үүсэх тооцоонд хэрэглэх тэнхлэгийн шахалт (призмын бат бэх): Урдчилсан хүчдэлийн үед Угсралт, ашиглалтын үе шатны үед	Rb,mc1	-	13.7	16.7	19.6	23	26	29.9	32.8	36.2
	Rb,mc2	8.8	11.8	14.6	16.7	19.6	22	25	27.5	30

 

Огцом зүсэгдэх үеийн бетоны тооцооны эсэргүүцэл R_b,cut- г бүтээцийн тооцоонд хязгаарын төлөв байдлын нэгдүгээр бүлгээр доор зааснаар авна. Үүнд:

R _b,cut =0,1R_b- цутгамал бетонд байрласан огтлолоор,

R _b,cut = 0,05R_b- угсармал бетон элементүүдийг цутгамал бетонтой нэгтгэхэд энэ нормын 3.169 дүгээр зүйлийн шаардлагыг баримтална.

Бүтээцийн даацын чадвар нь зөвхөн бетоны тэнхлэгийн шахалтын бат бэхээр хангагдана. Цутгамал бетоны шахалтын тооцооны эсэргүүцэл  R_b ба R_b,mc2- ын утгыг   10%-иар, арматурлагдсан бетоны огцом зүсэлтэд R _b,cut- ыг  50% тус тус доогуур авна.

3.25. Бетоны тооцооны эсэргүүцлийг   энэ нормын 3.24 дүгээр зүйлийн 17 дугаар хүснэгтэд үзүүлэв. Тухайн тохиолдолд  ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг 18 дугаар хүснэгтээс авна.

18 дугаар хүснэгт

Ажлын нөхцлийн итгэлцүүрүүдийг авах хүчин зүйлүүд	Ажлын нөхцлийн итгэлцүүр	Бетоны тооцооны нөхцөлд оруулсан итгэлцүүр	Ажлын нөхцлийн итгэлцүүрийн утга
1. Олон удаа давтагдах ачаа	mb1	Rb	Заалт 3.26- гаар
2. Босоо байдалд бетондогдох шахалтын элементийн хөндлөн огтлолын талбай 0.3 м2 ба түүнээс бага	mb4	Rb	0.85
3. Бетоны хөндлөн шахалтын үеийн хоёр тэнхлэгт хүчдэлийн байдлын нөлөө	mb6	Rb, Rb,sh	Заалт 3.27- гоор
4. Бүтээцийн ажиллах орчинд бетоны усан ханалт байхгүй үед, гаднах агаарын хамгийн хүйтэн 5 хоногийн дундаж температур хасах 400- өөс доош	mb7	Rb	0.9
5. Бетон хөлдөх ба гэсэн хувьсаж, усаар ханасан байдалд байгаа бүтээцийг, ашиглах гаднах агаарын температур, хамгийн хүйтэн 5 хоног, 0 С: хасах 40 0 С ба түүнээс дээш хасах 40 0 С- ээс доош	mb8 mb8	Rb Rb	0.9 0.8
6. Нарны цацрагаас хамгаалаагүй ажиллах бүтээц, цаг уурын дэд бүсэнд БНбД 2.01.01-93- ын дагуу	mb9	Rb	0.85
7. Бэлэн бүтээцийг бүрдүүлэхэд орох: уулзваруудыг бетондох уулзваруудыг цавуудах арматурлагдаагүй өргийн залгаасыг зуурмагаар хийх	mb10 mb10 mb10	Rb, Rbt Rb Rb	Заалт 3.28 21 дүгээр хүснэгт Заалт 3.29- өөр Заалт 3.30- аар
8. Ашиглалтын үе шатан дахь хоёрдугаар бүлгийн хязгаарын төлөв байдлын элементүүдийн тооцоо: а. ташуу гулзайлт ба ташуу төвийн бус шахалтанд б. Мушгиралтанд в. Бетон бүтээцийн залгаасыг бетондох үеийн хавтгайн цууралтанд	mb13 mb14   mb15	Rb,mc2 Rb, sh   Rb, Rb,sh	1.1 1.15   0.5

 

3.26. Олон дахин давтагдах ачаалалын үед бетоны шахалтын тооцооны эсэргүүцэл R_bt- г тэсвэрлэлтийн тооцоонд дараах томьёогоор тодорхойлно.

R_bf=m_b1R_b=0.6b_bÎ_bR_b  ,                        (3-3)

 

m_b1 - aжлын нөхцлийн илтгэлцүүр,

R_b- хязгаарын  төлөв байдлын нэгдүгээр бүлгийн тооцоонд хэрэглэх тэнхлэгийн шахалтын үеийн бетоны тооцооны эсэргүүцэл  (17 дугаар хүснэгтэд заасны дагуу авна),

b_b - бетоны бат бэхийн өсөлтийг цаг хугацаагаар тооцох итгэлцүүр                (19 дүгээр хүснэгтэд заасны дагуу авна),

Î_b- давтагдах хүчдэлийн давтамжийн тэгш бус хэмээс хамаарах илтгэлцүүр (20 дугаар хүснэгтэд заасны дагуу авна).

 

19 дүгээр хүснэгт

Бетоны шахалтын бат бэхийн анги	В25 ба доош	В30	В35	В40	В45	В50	В55	В60
bb	1.34	1.31	1.28	1.26	1.24	1.22	1.21	1.20

 

20 дугаар хүснэгт

Давтагдах давтамжийн хүчдэлийн rb	ба бага	0.2	0.3	0.4	0.5	0.6 ба их
Îb	1.0	1.05	1.1	1.15	1.20	1.24

 

3.27. Хөндлөн чиглэл дэх шахалтын хүчдэл s_by- ийн үед урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн тооцоонд ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг бетоны тэнхлэгийн шахалтын тооцоот эсэргүүцэл R_b, гулзайлтын цууралт  R_b.sh ба огцом зүсэгдэлтийн эсэргүүцэл R_b.cut- ээс тус тус хамааруулан авна. Үүнд:

а.   R_b-д

m_b6 =1,1 -   хэрэв   0,1R_bby <0,2R_b бол

 

m_b6=1,2 хүчдэл s_by=0,6R_b, тооцоонд хамгийн их хэмжигдэхүүнээр тооцно,

б.   R_b,sh  ба R_b,cut- д:

m_b6=1+(1,5s_by/R_b,sh)      s _by< 0,98 МРа,

 

m_b6=1+(s_by/R_b,sh)           s_by=2,94МРа  байх үед.

s_by-ын завсарын утгын үед ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг шугаман хамааралын аргаар авна.

3.28. Тусдаа бэлтгэгдсэн хэсэглэлээс бүрдэх нэгдсэн нэг тооцоот уртыг бүрдүүлдэг хийцийн хувьд бетоноор нэгтгэх ажлын илтгэлцүүр  m_b10- ыг бетон гулдмай ба залгаасанд орох бетоны бат бэхийн ялгаа, тулган холболт хийх үе шат бүрд орж байгаа материалын дүүргэлтийн байдал, залгаасны зузаанаас хамааруулан 21 дүгээр хүснэгтээс сонголт хийж авна.

R_bj - залгаасны бетоны  зуурмагийн бат бэх,

R_b,con - нэгтгэж байгаа бетон гулдмайн бат бэх,

Гулдмайн хэсгийн зузаан 120 мм- ээс бага буюу гулдмайн их биед хүчитгэсэн арматур сүвлэх сувагтай байх үед тулган холболтын зузаан 20-40 мм хүртэл байхад m_{10 –} ыг залгаасны зузаан 70 мм, мөн тулган холболтын зузаан 70мм байхад залгаасны зузаан 200 мм байх үеийнхтэй тус тус адилтгаж авна.

21 дүгээр хүснэгт

Залгаасны зузаан, мм	Rbj/Rb,com байх үеийн ажлын нөхцлийн итгэлцүүр, mb10
	0.2 ба бага	0.3	0.4	0.5	0.6	0.7	0.8	0.9	1.0
20-40	0.7	0.76	0.82	0.88	0.94	1.0	1.0	1.0	1.0
70	0.5	0.58	0.65	0.72	0.8	0.85	0.9	0.95	1.0
200 ба их	0.2	0.3	0.40	0.5	0.6	0.7	0.8	0.9	1.0

 

3.29. Тусдаа бэлтгэгдсэн хэсэглэлүүдийг цавуугаар нааж бэлтгэсэн бүтээцийн уртын хэмжээнд цавуу нь бэхжээгүй үед угсралтын ачаалалыг даахаар бодож төсөллөнө.

Уртын хэмжээнд наамал залгаас орсон бүтээцийн тооцоонд ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр m_b10- ыг гулдмайн бетоны тооцоот эсэргүүцэл ба цавууг бэхжиж дуусах хүртэлх хугацаанд бүтээцэд гарах бат бэхийн алдагдлыг тооцож гулдмайн өөр хоорондоо нийлж нэгтгэгдэх гадаргуугийн байдлаас хамааруулж дараах байдлаар авна. Үүнд:

                  барзгар гадаргууд - 0,9;

гөлгөр гадаргууд - 0,85 байна.

Цавуугаар нааж бэлтгэгдсэн залгаасуудын хоорондын зай нь огтлолын хамгийн их хэмжээнээс бага байх ба тэрчлэн наамал диафрагмын хувьд ажлын нөхцлийн заагдсан илтгэлцүүр  m_b10- ыг 0,05- аар бууруулан авна.

Цавуу бэхэжсэн үед  ажлын нөхцлийн итгэлцүүр m_b10=1 байна.

3.30. Энэ нормын 3.24 дүгээр зүйлд заасны дагуу бетон бүтээцийн хувьд арматурлаагүй гулдмайг бетон зуурмагаар нэгтгэх тооцоонд ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр      m_b10- ыг дараах байдлаар авна. Үүнд:

В20 ангийн бетон гулдмайд -0,85;

В25-В35 ангийн бетон гулдмайд  -  0,75;

В40 ба түүнээс дээш ангийн бетон гулдмайд 0.70 тус тус байна.                                         

Өрлөг хоорондын заадасны өргөн 1,5 см- ээс ихгүй байх ба заадас хоорондын зуурмагийн нас нь 28 хоногоос багагүй байхад бат бэх нь 19,6МРа байна.

3.31. Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн бетоныг шахалтанд оруулахдаа түүний шахалтыг төсөлд зааснаас багаар хийж эхлэхийг зөвшөөрнө.

Бетоны дамжуулгын бат бэх гэдэг нь бетонд шахалтын хүчдэл  дамжуулах тэр агшины бетоны бат бэх бөгөөд  энэ нь бүтээцийн урьдчилан хүчитгэх үеийн тооцоотой уялдаж хийгдсэн байх ёстой.

Бетоны тооцоот  эсэргүүцэлд зориулсан дамжууллагын бат бэхийг 17 дугаар хүснэгтэд заасны дагуу тогтооно. Завсарын утгыг шугаман хамааралын аргаар авна.

Арматурт бүрэн хүчдэл дамжуулах агшинд бетоны бат бэхийг зохих зааврын дагуу өгөх ба энэ нь В25 ангийн бетоны бат бэхээс багагүйгээр авна.

 

Хэв гажилтын шинж

 Чанарын ҮзҮҮлэлтҮҮд

 

3.32. Ердийн аргаар хатаалтыг явуулж байгаа нөхцөлд хийцийн бетоны шахалт ба суналтын уян хатны модулийг, хэрэв туршилтын өгөгдөл байхгүй бол 22 дугаар хүснэгтээс авна.

22 дугаах хүснэгтэд заасан бетоны уян хатны модулийг дараах нөхцлөөр бууруулна. Үүнд:

бетоныг чийглэг дулаан орчинд бэлтгэх буюу, мөн тэрчлэн хөлдөж ба гэсч байх хувьсах нөхцөлд ажилладаг бетон хийцийн хувьд 10%-иар,

нарны радиацаас хамгаалагдаагүй буюу манай орны говийн бүсэд хэрэглэх бетон хийцийн хувьд - 15%,

өргийн бетон гулдмайн хэв гажилтын модулийг бетоны ангиас хамааруулан дараах байдлаар авна. Үүнд:

В20-В35 ангийн бетонд 0,5 Е_b,

В40 ба түүнээс дээш ангийн бетонд 0,6Е_b,

Бетоны шилжилтийн модуль  G_b- г  0,4Е_b- тэй тэнцүү, хөндлөн чиглэлийн хэв гажилтын илтгэлцүүр (Пуассоны илтгэлцүүр)- ийг  n= 0,2-оор авна.

22 дугаар хүснэгт

Бетоны шахалтын бат бэхийн анги	В20	В25	В30	В35	В40	В45	В50	В55	В60
Eb103,MPa	27.0	30.0	32.5	34.5	36.0	37.5	39.0	39.5	40.0

 

Арматур

 

3.33. Барилга барих бүсийн хамгийн хүйтэн 5 хоногийн гаднах агаарын дундаж температурын ба бүтээцийн элементийн ажиллах нөхцлөөс хамааруулан төмөрбетон гүүр ба хоолойн арматурын гангийн маркийг тогтоож, 23 дугаар хүснэгтээс авна. Нэмэх (+) тэмдгээр тухайн нөхцөлд гангийн маркийг хэрэглэж болохыг тэмдэглэв.

 

23 дугаар хүснэгт

Арматурын ган	Арматурын гангийн анги, стандарт	Гангийн марк	Голч, мм	Тэсвэрлэлтийг тооцоогүй арматуртай элемент			Тэсвэрлэлтийг тооцсон арматурын элемент
				Хамгийн хүйтэн 5 хоногийн гаднах агаарын Дундаж температуртай бүс нутагт бүтээцийг хэрэглэх үед, 0С
				>-30	-30...-40	<-40	>-30	-30...-40	<-40
Халуунаар цувисан гөлгөр гадаргуутай шилбэ	A-I ГОСТ 5781-82 ГОСТ 380-71	ВСт3сп2	6-10	+1	+	+	+	+	+
		ВСт3сп2	12-40	+	+	+	+	+	-
		ВСт3сп2	6-10	+	+	+1,2	+	+1	-
		ВСт3сп2	12-16	+	+1	-	+	+1	-
		ВСт3сп2	18-40	+	+1	-	+1	-	-
		ВСт3Гсп2	6-10	+	+	+1	+	+1	-
		ВСт3Гсп2	6-10	+	+1	-	+	+1	-
		ВСт3Гсп2	18	+	+1	-	-	-	-
		Ст3сп3	6-10	+	+	-	-	-	-
		Ст3сп3	6-10	+	+	-	-	-	-
		Ст3кп2	6-10	+	-	-	-	-	-
		ВСт3кп2	6-10	+	-	-	-	-	-
Халуунаар цувисан иржгэр гадаргуутай шилбэ	ГОСТ 5781-82 A-II       Ас-II A-III   A-IV A-V At-VI6     At-V6 At-VI6	Ст5сп2	10-40	+	+	+1,2,3	+	+	-
		Ст5сп2	10-16	+	+1	-	+	+1	-
		Ст5сп2	18-40	+	-	-	+1	-	-
		SD295	6-40	+	+1	-	+	+1	-
		18Г2С	40-80	+	+	+	+1	+1	+1
		10ГТ	10-32	+	+	+	+	+	+
		25Г2С	6-40	+	+1	+1	+	+1	+1
		35ГС	6-40	+	+4	-	-	-	-
		20ХГ2Ц	10-22	+	+	+5	+	+	+5
		23Х2Г2Т	10-32	+	+	+5	+	+	+5
		25Г2С	10-28	+5	+5	+5,7	-	-	-
		10ГС2	10-18	+5	+5	+5,7	-	-	-
		20ХГС2	10-18	+5	+5	+5,7	-	-	-
		20ХГС2	10-28	+5	+5	+5,7	-	-	-
		20ХГС2	10-16	+5	+5	+5,7	-	-	-
	MNS JIS 3112-2002	SD345-490	6-40	+	+	+11	+	+	+11
Өндөр бат бэхтэй гөлгөр гадаргуутай утас	ГОСТ 7348-81
	B-II		3-8	+	+	+8	+	+	+8
Өндөр бат бэхтэй иржгэр гадаргуутай утас
	Bp-II		3-8	+	+	+9	+	+	+9
Арматурын мушгиа	K-7		9-15	+	+	+	+	+	+
	ГОСТ 13840-68
Мушгиа	Спираль:		>=3мм	+	+	-	+10	+10	-
	2 давхар			+	+	-	+10	+10	-
	ГОСТ 3067-74
	хаалттай			+	+	-	+10	+10	-
	ГОСТ 3090-73

 

¹- боосон тор ба сараалжийг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

²- алгаслал байгууламжид хомут байдлаар хэрэглэхийг зөвшөөрөхгүй.

³- хэрэв динамик итгэлцүүр 1.1- ээс дээш байвал хэрэглэхийг зөвшөөрөхгүй.

⁴- хэрэв динамик итгэлцүүр 1.1- ээс дээш байвал зөвхөн боосон тор ба сараалжийг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

⁵- зөвхөн урт хэмжээтэй бүтэн шилбэний төрөлд

⁶- зөвхөн С маркийн (гагнах) халуунаар хүчитгэх арматурын ган хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

⁷- жигд уртсалтын хугацаат хэмжигдэхүүн 2%- иас бага байхад хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

⁸- 5-8 мм голчтой утсан арматур хэрэглэх үед зөвшөөрнө.

⁹- 5 мм голчтой утсан арматур хэрэглэх үед зөвшөөрнө.

¹⁰- зөвхөн хавсарсан гүүрийн алгаслалд хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

¹¹- хасах 40⁰ С- аас бага байх нөхцөлд гангийн хими найрлагыг 25Г2С гангааар хийсэн арматуртай адилтган авч үзэх ба үйлдвэрлэгч нь энэ шаардлагыг хангасан арматур нийлүүлэх ёстой.

 

3.34. А-II ангийн ВСт5Псп2 маркийн арматурын ганг алгаслал байгууламжын хомутыг оролцуулахгүйгээр, гүүрийн тулгуурт тухайн нөхцлөөс хамааруулан шилбэний голчийг доор зааснаас ихгүйгээр авна. Үүнд:

арматурыг тэсвэрлэлтэнд тооцдоггүй хийцэнд 20 мм,

арматурыг тэсвэрлэлтэд тооцдог хийцэд 16 мм тус тус байна.

Тулгуур болон хөрсний хөлдөлтийн гүний хагасаас доош байрласан тулгуурын их биеийн хэсэгт 22 ба түүнээс дээш голчтой арматурын ганг хэрэглэнэ.

Халуунаар цувьж бэлтгэсэн урьдчилан хүчитгэх зориулалт бүхий гангаар хийсэн арматурын ган, өндөр бат бэхтэй арматурын утас, К-7 ангийн арматурын татлага, мөн мушгиж хийсэн ган таталагыг гагнаж холбохыг хориглоно.

        Хийцийн бетоны бие ангийн хязгаарт байгаа хүчитгэсэн арматурт ямар нэг арматур болон бэхэлгээний хийц гагнаж холбохыг хориглоно.

         Шинэ загварын болон гадаадаас импортоор авсан арматурын ганг дагалдах паспорт, ашиглалтын заавар болон зориулалтыг үндэслэн туршилтаар баталгаажуулсаны дараа хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

3.35. Угсралтын (өргөх) гогцооны зориулалтаар А-I ангийн Вст3сп2 маркийн ба А-II ангийн 10ГТ маркийн арматурын ганг хэрэглэнэ.

Хэрэв төсөлд 1 хоногийн гаднах агаарын дундаж температур нь хасах       40°С хүртэл байвал А-I ангийн ВСт3Гпс2 ба ВСт3пс2 маркийн гангаар хийсэн арматурыг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

3.36. Бүх нөхцөлд тооцоот бус нэмэгдэл арматурын зориулалтаар А-I ба А-II ангийн арматурын ганг 23 дугаар хүснэгтэд заасны дагуу хэрэглэхийг зөвшөөрөхөөс гадна В-I ангийн гөлгөр гадаргуутай, Вр-I ангийн иржгэр гадаргуутай арматурын ганг авч болно.

 

Бэхэлгээний хийцэд хэрэглэх ган

 

3.37. Барилга барих бүсийн нөхцөлийн ба хамгийн хүйтэн 5 хоногийн гаднах агаарын дундаж температураас хамааруулан гүүр ба хоолойн угсармал эдэлхүүний бэхэлгээний хийцэнд 24 дүгээр хүснэгтэд заасан гангийн маркийг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

Түр зуурын босоо ачаалалаас ирэх чичирхийллийн илтгэлцүүр нь      1.1- ээс ихгүй байх нөхцөл болон, мөн хамгийн хүйтэн 5 хоногийн гаднах агаарын температур хасах 30°С хүртэл байвал  4-24 мм- ийн зузаантай ВСт3пс2 маркийн ердийн нүүрс хүчлийн ганг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

Хүчний үйлчлэлд тооцдоггүй бэхэлгээний деталийн зориулалтаар 4-30 мм зузаантай ВСт3кп2 ба 4-10 мм- ийн зузаантай, мөн маркийн ганг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

 

24 дүгээр хүснэгт

Хамгийн хүйтэн 5 хоногийн гаднах агаарын дундаж температур, 0С	Бэхэлгээний эдлэхүүнд хэрэглэх ган
	Марк	Цувималын зузаан, мм
Хасах 40 0С (хасах 400С орно)	16ГС-12	4-60
	17ГС-12	4-20
	16Д	4-60
	16ГС-6*	4-60
	17ГС-6*	4-20
	ВСт3сп5	12-30
	ВСт3сп5	12-30
	ВСт3пс6**	4-10
Хасах 40 0С- өөс доош	10ХСНД-2	8-40
	15ХСНД-2	8-50
	09Г2СД-8*	4-60
	09Г2С-14	4-60
	10Г2С1-14	4-60
	16ГС-14	4-60
	09Г2СД-8*	4-60
	09Г2С-8*	4-60
	10Г2С1-8*	4-60
	16ГС-8*	4-60

 

*- Зөвхөн гагнуургүй эдлэхүүнд хэрэглэнэ.

**- 1.1- ээс ихгүй динамик итгэлцүүрт тооцогдсон, түр зуурын босоо ачаалал үйлчилдэг нөхцөлд зөвхөн хэрэглэнэ.

 

 

Арматурын тооцооны ҮзҮҮлэлтҮҮд

 

3.38. Гүүр ба хоолойн төмөрбетон хийцэд хэрэглэхэд зөвшөөрөх суналтад ажиллах арматурын гангийн хэвийн болон тооцоот эсэргүүцлийг 25 дугаар хүснэгтээс авна.

А- I, А- II, А_с- II ба А- III ангийн арматурын гангийн шахалтанд байгаа тооцоот эсэргүүцэл  (R_SC)- ийг өөрийн нь суналтанд байгаа эсэргүүцэл                   (R_S)- ээр авна.

                  Элементийн огтлол дахь шахалтын бүсэд бетонтой нэгдэн ажиллах хүчитгэсэн арматурын хамгийн их шахах хүчдэлийг   (R_PC) нэгдүгээр бүлгийн хязгаарын төлөв байдлын тооцоонд 500 МРа- аас ихгүйгээр авч болно.

 

25 дугаар хүснэгт

Арматурын гангийн анги	Голч, мм	Суналтын нормативт эсэргүүцэл Rsn ба Rpn  хязгаарын төлөв байдлын хоёрдугаар бүлгийн суналтын тооцооны эсэргүүцэл Rs,ser ба Rp,ser,МРа	Гүүр хоолойг төсөллөх үед хязгаарын төлөв байдлын нэгдүгээр бүлгийн дагуу чиглэлд тооцох суналтын үеийн болон гулзайлтын момент үйлчлэх жишүү огтлолыг шалгах үеийн хөндлөн арматурын (хомут болон нугалсан шилбэ) тооцооны эсэргүүцэл Rs Rp, МРа
Хүчитгэдэггүй арматур
1. Шилбэ
а. гөлгөр гадаргуутай: A-I	6-40	235	210
б. иржгэр гадаргуутай:
A-II, Ac-II	10-40	295	265
SD295	6-40	MNS JIS G 3112-2002- оор зохицуулагдана.
A-III	6 ба 8	390	340
	10-40	390	350
SD 345-490	6-40	MNS JIS G 3112-2002- оор зохицуулагдана.
Хүчитгэдэг арматур
2. Шилбэ:
а. халуунаар цувисан
A-IV*	10-32	590	465
A-V	10-32	785	600
б.халуунаар хүчитгэсэн
Ат- IV	10-28	590	465
Ат- V	10-14	785	645
	16-28	785	600
АT- VI	10-14	980	775
	16	980	745
3. Өндөр бат бэхтэй утас:
а. гөлгөр гадаргуутай
B-II	3	1490	1180
	4	1410	1120
	5	1335	1055
	6	1255	995
	7	1175	930
	8	1100	865
Иржгэр гадаргуутай:	3	1460	1155
Bр-II	4	1375	1090
	5	1255	995
	6	1175	930
	7	1100	870
	8	1020	810
4. Арматуран татлага	9	1375	1090
	12	1335	1055
	15	1295	1025
5. Ган татлага:
Эргүүлэгтэй буюу	Стан-	Rrpn бүтэн татлагыг
давхар ба битүү	дартын	тасдах нормативт	0.57 Rrpn
эргүүлэгтэй	дагуу	эсэргүүцэл

 

Арматурын ажлын нӨхцлийн илтгэлцҮҮрҮҮд

 

3.39. Босоо хүчний үйлчлэлийн үед жишүү огтлол дахь суналтанд байгаа хөндлөн арматурын  (хомут, ташуу шилбэ) тооцоонд суналтанд байгаа (25 дугаар хүснэгтэд заасны дагуу) арматурын гангийн тооцоот эсэргүүцлийн ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг дараах байдлаар авна:

                  шилбэ хэлбэрийн арматур          - 0,8;

өндөр бат бэхтэй арматур, К-7 ангийн цул ган татлага ба мушгимал ган татлага - 0,7;

Хэрэв гагнамал сараалжин дахь хомут нь А-III ангийн арматурын гангаар хийгдсэн бөгөөд хомутын голч нь дагуу шилбэний голчийн 1/3-ээс бага бол хөндлөн хүчний тооцоонд тусгаж байгаа хомутын хүчдэл нь доор дурьдсанаас их байж болохгүй.

хомын голч 6-8 мм бол  - 245МРа,

хомын голч нь 10мм ба түүнээс их бол 255МРа,

3.40. Хос холимог холбоос бүхий залгаасанд А-IV ба А-V ангийн арматурын ганг хэрэглэх тохиолдолд 25 дугаар хүснэгтэд заасан суналтын тооцоот  эсэргүүцэлд    m_a=0,9 ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг тусгана.

                  3.41. Гулзайлтад байгаа бүтээцийн суналтад байгаа арматурын тооцооны үед гулзайлтын элементийн суналтын талаас огтлолын өндрийн 1/5- ээс их зайд суналтын бүсэд байрлуулсан арматурын гангийн суналтын тооцооны эсэргүүцлийг 25 дугаар хүснэгтэд зааснаар, ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг доор зааснаар авна.

 

m_a6 =1,1-0,5[a/(h-x)] £1 ,

 

h-x - суналтын бүсийн огтлолын өндөр,

a³1/5(h-x) - огтлолын суналтад байгаа арматурын элементийн тэнхлэг хүртэлх зай.

3.42. Бүтээцийг урьдчилан хүчитгэх үе шатанд хүчитгэж сунгасан арматурын тооцоонд, мөн тэрчлэн угсралтын ажлын явцад арматурын гангийн тооцоот эсэргүүцлийг доор зааснаар ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг тусгаж авна.

шилбэн арматурын ган, мөн өндөр бат бэхтэй утсан арматурын  элементэд -1,10;

 К-7 ангийн арматуран татлага, давхар (ороодостой) ган татлага -1,05.

3.43. Ороодостой ган татлагыг нугалах үед анкерийн хагас дугуй гулдмайн голч  D нь 24d- гээс  (d- татлаганы голч)  бага байх ба бат бэхийн тооцоонд татлаганы суналтын тооцоот эсэргүүцэлд дараах байдлаар ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг тусгах ба ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг D/d гэсэн харьцаа нь 8- аас 24- ийн хооронд байхад дараах томьёогоор олно.

 

m_a10=0.7+0.0125D/d £1,       (3-4)

 

Гулдмайн голч D нь 8d-гээс бага байх нөхцөлд татлаганы ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг туршилтын үр дүнгээр авна.

 

3.44. 5мм голчтой В- II ангийн гөлгөр гадаргуутай, өндөр бат бэхтэй цайрдсан утсан арматурын бат бэхийн тооцоо хийхэд, хэрэглэх утсан арматурын суналтын тооцооны эсэргүүцлийг 25 дугаар хүснэгтэд заасны дагуу, арматурын ажлын илтгэлцүүр   m- ийг дараах байдлаар авна. Үүнд:

“С” бүлгээр цайрдсан ба дунд зэргийн хортой нөхцлийг хангах  -0,94;

мөн “Ж” бүлгээр цайрдсан ба маш их хортой нөхцлийг хангах   - 0,88.

 

Ган бҮтээцийн тооцооны ҮзҮҮлэлт

 

3.45. Төмөрбетон гүүр ба хоолойн ган эдэлхүүнүүд, тэрчлэн түүний тусгай бүтээцийн хэрэгслэл (тулах хэсэг, нугасны элементүүд, хэв гажилтын заадас ба тулах хэсгийн төхөөрөмжүүд гэх мэт) ба хуудсан болон цувимал  гангаар хийсэн бэхэлгээний эдэлхүүнүүдийн тооцоот эсэргүүцлийг гүүрийн ган хийцийн элементүүдтэй нэгэн адилаар авна.

Бэхэлгээний детальд хэрэглэдэг арматурын шилбэнүүдийн тооцоот эсэргүүцлийг арматурт хамаарах нөхцлийн нэгэн адил авна.

 

Арматурын хэв гажилтын шинж Чанарын ҮзҮҮлэлтҮҮд

ба уЯн харимхайн модулийн харьцаа

 

3.46. Арматурын уян харимхайн модулийн утгыг 26 дугаар хүснэгтээс авна.

26 дугаар хүснэгт

Арматурын гангийн анги ба төрөл	Арматурын уян харимхайн модуль, МРа
	Хүчитгэдэггүй Es	Хүчитгэдэг Ep
A-I, A-II, AC-II	2.06*105	-
A-III буюу SD	1.96*105	-
A-IV, AT-IV, A-V	-	1.86*105
AT-V, AT-VI	-	1.86*105
B-II, BP-II	-	1.96*105
B-II ба BP-II ангийн багц, утсан арматур	-	1.77*105
K-7	-	1.77*105
K-7 ангийн багц мушгиа арматур	-	1.67*105
Ган мушгиа:
Эргүүлэг	-	1.67*105
Давхар, битүү арматурласан	-	1.57*105

 

3.47. Ердийн (хүчитгэдэггүй арматуртай) арматуртай гүүрийн тэсвэрлэх чадварын тооцооноос бусад тохиолдолд уян харимхай биеийн томьёогоор бодож байгаа бүх тооцоонд уян харимхайн модулийн харьцаа n    (E_S/E_b буюу   E_P/E_b)- г 26 дугаар хүснэгт ба энэ нормын 3-11- д заасан холбогдох утгуудын харьцаагаар тодорхойлно.

Ердийн арматуртай гүүрийн  элементүүдийн тэсвэрлэлтийн тооцоонд бетоны доргиулалтын үеийн гулсалтыг тусгасан уян харимхайн модулийн жишмэл харьцаа n- ийг ашиглана. Бетоны ангиас хамааруулан   n- ийн утгыг дараах байдлаар авна.

В20 байхад                                           22,5;

В22,5 ба В25 байхад                           20,0;

В27,5 байхад                                        17,0;

В30 ба В35 байхад                              15,0;

В40 ба түүнээс дээш байхад             10,0  тус тус байна.

 

 

ХЯзгаарын ТӨЛӨВ байдлын нэгдҮгээр бҮлгийн тооцоо

Бат бэх ба тогтворжилтын тооцоо

ЕрӨнхий заавар

 

3.48. Гаднаас үйлчлэх хүчнээс үүсэх тооцоот хүчдэлийг хязгаарынхтай харьцуулан элементүүдийн тооцоог гүйцэтгэх ёстой.

Гулзайлттай, төвийн ба төвийн бус суналттай элементүүдийг бүтээцэд хэрэглэхийг хориглоно.

3.49. Статикаар үл тодорхойлогдох бүтээцийн тооцоот хүчдэлийг тодорхойлохдоо бетоны суулт ба гулсалтын дахин хувиарлалт, тогтоосон тохируулга, ан цав үүсэлт болон ачаалалын 1.1 буюу 0.9- тэй тэнцэх найдварт ажиллагааны илтгэлцүүртэйгээр оруулдаг урьдчилсан хүчитгэл зэргийг харгалзан үзнэ.

3.50. Бүтээцийн элементүүдэд хязгаарын хүчийг элементийн дагуу тэнхлэгт хэвийн буюу ташуу огтлолд заавал тодорхойлно.

3.51. Бетон ба төмөрбетон элементийн тооцоонд дагуу шахагч хүч           N- ийн үйлчлэл дэх хүчдэлийн тооцоот утгыг бат бэх ба тогтворжилтийн тооцоонд авсанаас багаар авах шаардлагатай. Бат бэхийн тооцоо хийх үед тохиолдлын эксцентриситет   е_с,сл= (1/400)L_О  (L_О- элементийн тооцооны бүрэн буюу элементийг бэхэлсэн цэг хоорондын урт, энэ нормын 3.16- р зүйлийн шаардлагын дагуу тооцож авна)- ийг тооцохыг мөрдлөгө болгоно.

Хэв гажилт ба ан цав тэсвэрлэлтийн тооцоонд тохиолдлын эксцентриситетийг заавал тусгах шаардлагагүй.

Статикаар тодорхойлогдох бүтээцийн элементэд эксцентриситет   е_c нь бүтээцийн статик тооцоо ба тохиолдлын эксцентриситетээр тодорхойлогдох ба тэдгээрийн нийлбэр байдлаар оршино.

Статикаар үл тодорхойлогдох бүтээцийн элементийн хувьд дагуу хүчний эксцентриситетийн хэмжигдхүүн нь шилжүүлсэн огтлолын хүндийн төвтэй харьцангуйгаар статик тооцоогоор авсан эксцентриситеттэй тэнцүүгээр авах ба тохиолдлын эксцентриситетээс бага байж болохгүй.

3.52. Шахалтын болон шахалтын бус бетон ба төмөрбетон элементийн бат бэх, тогтворжилтийн тооцоог эксцентриситетийн хэмжигдхүүнээс хамааруулан 27 дугаар хүснэгтийн дагуу хийнэ.

27 дугаар хүснэгт

Тооцооны төрөл	Бүтээц
	Бетон		Төмөрбетон
	Эксцентриситетийн үед хийх тооцооны харгалзах бүлгийн дугаар
	ec £r	ec ³(1/400)Lo	ec £r	ec ³(1/400)Lo
Бат бэхээр	3.68	3.68	3.69б	3.70;3.71
	3.54	3.54	-	3.54
Тогтворжилтоор	3.66	-	3.69а	-
	3.56	-	3.55	-

 

e_с>(1/400)L_О тооцоот эхний эксцентриситеттэй шахалтанд байгаа элемент нь төвийн бус шахалтын тооцоонд хамрагдана.

Элементийн уяншил L_О/I>14 байхад бат бэхэд хотойлтын нөлөөллийн эксцентриситетиийг илтгэлцүүр h- ээр үржүүлэх замаар тусгаж, хэв гажилтын бус бүдүүвчээр тооцоо хийхийг  зөвшөөрнө.  h илтгэлцүүрийг энэ нормын 3.53- р зүйлд заасны дагуу авна.

Тогтворжилтын тооцоонд дагуу гулзайлтын илтгэлцүүрийг энэ нормын 3.54- р зүйлд заасны дагуу авна.

3.53. Бат бэхэд хотойлтын нөлөөллийг тусгах илтгэлцүүр  h- ийг дараах томьёогоор олно.

 

h=1/(1-N/N_cr),                                                                   (3-5)

 

N_cr - жишмэл шалгуур хүч, үүнийг дараах томьёогоор олно. Үүнд:

 

бетон элементэд

 

N_cr=(6.4E_bI_b/j_L L²₀ [0,11/(0,1+d))+0,1] ;                              (3-6)

 

төмөрбетон элементэд

                 

N_cr=(6,4Eb/L²₀)*{I_b/jL[(0,11/(0,1+d/j_p))+0,1]+n₁I_s}              (3-7)

(3-6) ба (3-7) томьёонуудад тусгагдсан j_L ба j_p илтгэлцүүрүүд нь хотойлтод ачаалалын удаан хугацааны үйлчлэл, арматурын урьдчилсан хүчдэл ба эксцентриситетийн харьцангуй хэмжигдэхүүн тус тус оролцож байгааг харуулж байгаа юм.

илтгэлцүүрийн утгыг дараах байдлаар олно.

          

j_L=1+M_L/M ,                                                          (3-8)

 

M_L - тогтмол ачааллаас ирэх момент,

M - тогтмол ба түр зуурын ачаалалаас ирэх момент,

Моментийг холбогдох ачаалалын улмаас бий болсон хэвийн  (дагуу чиглэлд үйлчлэх) хүч  N- ийг элементийн огтлолын хүндийн төвөөс хамгийн их суналтанд байгаа буюу хамгийн бага шахалтад (хэрэв огтлол бүрэн хэмжээгээр шахалтад байгаа нөхцөлд) орших шилбэний тэнхлэг хүртэлх зайгаар үржүүлж олох ба харин бетоны хувьд огтлолын суналтад буюу хамгийн бага шахалтанд байгаа ирмэгт харьцангуй байна.

Илтгэлцүүр d- гийн утгыг  е_с/h- тай тэнцүү байхаар авах ба дараах томьёогоор тодорхойлсноос бага байж болохгүй.

 

d_min = 0,5-(0,01L_О/h)-0,01R_b ,                                         (3-9)

 

энд:  R_b - бетоны тооцоот эсэргүүцэл, МРа.

Хэрэв бетон элементийн хувьд  M_L  ба M  нь хоёр  өөр тэмдэгтэй бол     d- г дараах байдлаар олно.

е_с>0,1h   байхад      j_L=1,

е_с <0,1h   байхад     j_L=j_L1 +10(1-j_L1) е_с /h,

Энэ үед    j_L1-ийг (3-8) томьёогоор олно.

Элементийн хөшүүн чанарт арматурын урьдчилсан хүчдэлийн нөлөөг тооцож байгаа илтгэлцүүр j_p- ийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

j_p=1+12(s_bp/R_b)(е_с /h),                                                      (3-10)

 

(3-10) томьёонд тооцоот эсэргүүцэл R_b-г  бетоны ажлын нөхцлийн илтгэлцүүргүй  тусгах ба харин е_с /h -гийн утга нь 1,5-аас их байж болохгүй.

Шахалтанд байгаа төмөрбетон элементүүд нь өөрийн үзүүлэлтүүдтэй байх ба энэ нь N/N_cr< 0,7 байх нөхцлөөр хангагдана.

Төвийн бус шахалтанд байгаа элементүүдийн тооцоонд төвийн бус ачаалалын улмаас бий болсон гулзайлтын хавтгайгаас тохиолдлын эксцентриситетийн утгыг (энэ нормын заалт 3.52- ын дагуу авна) тусгана.

Холимог буюу дангаар байх тулгууруудтай төмөрбетон элементийн хувьд зайлшгүй хэв гажилтын (жишээ нь температурын тэлэлтийн үед) үед нэг ижил шилжилттэй байхад илтгэлцүүр h- ийн утгыг дараах байдлаар авна.

элементийн уртыг 1/3 хуваасны завсарын хэсгийн огтлолд  томьёо            (3-5)-аар,

мөн 1/3 хуваасны захын хэсгийн огтлолд завсарын хэсгийн утга ба тулгуурын огтлолын хувьд авдаг 1 гэсэн утгын хооронд шугаман хамаарлын аргаар авна.

 

3.54. е_с/r£1 эксцентриситеттэй шахалтанд  е_с=0  болон төвийн бус шахалтанд байгаа элементүүдийн тооцооны үед дагуу гулзайлтын илтгэлцүүр    j- г дараах томьёогоор олно.

 

j =j_m/(N_e/N*j_m/j_e+N_m/N),                             (3-11)

 

энд: j_m - хөдөлгөөнт түр зуурын үйлчлэлийг тооцсон дагуу гулзайлтын илтгэлцүүр,

j_e- мөн тогтмол  ачааллаас,

N_e - бетонтой харилцан үйлчлэлгүй хүчитгэсэн арматурын хүчийг оролцуулсан тогтмол ачаалалаас ирэх тооцооны дагуу хүч,

N_m - хөдөлгөөнт түр ачаалалаас ирэх тооцооны дагуу хүч,

N=N_L+N_m -  тооцооны нийлмэл дагуу хүч,

Энэ нормын 3.52-р зүйлийн дагуу тохиолдлын эксцентриситетийг тусгасан тооцооны үед илтгэлцүүр j_m ба j_e-ийн утгуудыг: төмөрбетон элементийн хувьд 28 дугаар хүснэгтээс, бетон элементийн хувьд 29 дүгээр хүснэгтээс тус тус авна.

28 дугаар хүснэгт

Элементийн уяншилийн тодорхойлолт			Дагуу гулзайлтын итгэлцүүр
			Харьцангуй эксцентриситетийн ec/r үеийн jm				jL
Lo/b	Lo/d	Lo/i	0	0.25	0.5	1
4	3.5	14	1/1	0.90/0.90	0.81/0.81	0.69/0.69	1
10	3.6	35	1/1	0.86/0.86	0.77/0.77	0.65/0.65	0.84
12	10.4	40	0.95/0.95	0.83/0.83	0.74/0.74	0.62/0.62	0.79
14	12.1	48.5	0.90/0.85	0.79/0.74	0.70/0.65	0.58/0.53	0.70
16	13.8	55	0.86/0.78	0.75/0.67	0.66/0.58	0.55/0.47	0.65
18	15.6	62.5	0.82/0.75	0.71/0.64	0.62/0.55	0.51/0.44	0.56
20	17.3	70	0.78/0.70	0.67/0.59	0.57/0.48	0.48/0.40	0.47
22	19.1	75	0.72/0.64	0.60/0.52	0.52/0.44	0.43/0.35	0.41
24	20.8	83	0.67/0.59	0.55/0.47	0.47/0.39	0.38/0.30	0.32
26	22.5	90	0.62/0.53	0.51/0.42	0.44/0.35	0.35/0.26	0.25
28	24.3	97	0.58/0.50	0.49/0.41	0.43/0.35	0.34/0.26	0.20
30	26	105	0.53/0.46	0.45/0.38	0.39/0.32	0.32/0.25	0.16
32	27.7	110	0.48/0.42	0.41/0.35	0.39/0.30	0.31/0.25	0.14
34	29	120	0.43/0.39	0.36/0.32	0.31/0.27	0.25/0.21	0.10
38	33	130	0.38/0.33	0.32/0.28	0.28/0.24	0.24/0.20	0.08
40	34.6	140	0.35/0.32	0.29/0.26	0.25/0.22	0.21/0.18	0.07
43	37.5	150	0.33/0.30	0.28/0.25	0.24/0.21	0.21/0.18	0.06

 

Тайлбар: Зураасны дээрх тоо нь ердийн арматуртай төмөрбетон элементийн шилжүүлсэн утга ба урдчилан хүчитгэсэн элементийн үед тухайн ажлын үе шатанд хүчитгэсэн арматур бетонтой барьцалдалт байхгүй үеийн утга. Зураасны доорх тоо нь урдчилан хүчитгэсэн элементийн хүчитгэсэн арматур бетонтой барьцалдсан үеийн утга.

 

29 дүгээр хүснэгт

Элементийн уяншилийн тодорхойлолт		Дагуу гулзайлтын итгэлцүүр
		Харьцангуй эксцентриситетийн ec/r үеийн jm				jL
Lo/b	Lo/i	0	0.25	0.50	1.0
4	14	1.00	0.86	0.77	0.65	1.00
6	21	0.98	0.84	0.75	0.63	0.94
8	28	0.95	0.81	0.72	0.60	0.88
10	35	0.92	0.78	0.69	0.57	0.80
12	42	0.88	0.76	0.67	0.55	0.72
14	49	0.85	0.74	0.65	0.52	0.62
16	56	0.79	0.68	0.59	0.48	0.58
18	63	0.74	0.63	0.54	0.43	0.43
20	70	0.67	0.56	0.46	0.37	0.32
22	77	0.63	0.51	0.43	0.34	0.26
24	84	0.58	0.46	0.38	0.29	0.20
26	91	0.49	0.38	0.31	0.22	0.16

 

Элементийн дагуу тэнхлэгт хэвийн

огтлолын бат бэхийн тооцоо

 

3.55. Энэ нормын 3.61-3.70 ба 3.74 зүйлүүдийг үндэслэн дараах нөхцөл байдлаас хамааруулан огтлол дахь хязгаарын хүчийг тодорхойлно. Үүнд:

бетоны суналтын эсэргүүцлийг тэгтэй тэнцүүгээр авах,

бетоны шахалтын эсэргүүцлийг хүчдэлээр хязгаарлаж, R_b-тэй тэнцүүгээр авах ба бетоны шахалтын тогтоосон бүсийн хязгаарт  жигд хуваарилагдсан байхаар тооцох,

арматурын суналтын эсэргүүцлийг ердийн (хүчитгэдэггүй) арматурт суналтын эсэргүүцэл R_s, хүчитгэсэн арматурт  R_p- ээр тус тус авах,

ердийн арматурт шахалтын хүчдэлийг шахалтын тооцооны эсэргүүцэл   R_sc,  харин хүчитгэсэн бол хамгийн их хүчдэл s_ps- г энэ нормын 3.59-р зүйлд заасны дагуу тус тус  авна.

Ерөнхий тохиолдолд арматурын хэв гажилтаар огтлолын тооцоог хийхдээ урьдчилан хүчдэлээс бий болох хэв гажилтыг тусгаж, бетоны шахалтын бүсийн өндрөөс хамааруулан авна.

3.56. Хэрэв тооцоот огтлолын шахалтын бүсэд өөр өөр ангийн бетон байвал, түүний талбайг аль нэг бетоны тооцоот эсэргүүцэлд пропорцианоль байдлаар шилжүүлж авна.

Хэрэв авто замын гүүрийн элементэд янз бүрийн ангийн арматур хэрэглэх тохиолдолд арматурын талбайг анги тус бүрээр авч өөр өөрийн нь тооцоот эсэргүүцлийг тусган тооцно. Энэ үед хүчитгэсэн болон,  энгийн арматур нь нэг ангийн байх ба тохирох гангаар хийгдсэн байвал  зохино.

3.57. Хавтан бүхий дам нурууны тооцооны үед шахалтын бүсэд хавтангийн тооцоонд авах далавчны урт нь хавтангийн зузааныг 6 дахин авснаас хэтэрч болохгүй. Далавчыг хавирганы захаас эхэлж тооцох ба энэ нь дам нуруу хоорондын цэвэр зайны хагасаас ихгүй байна.

Зарим тохиолдолд далавчийг өргөсгөлийн захаас  авах ба энэ үед өргөсгөл нь 1:3 ба түүнээс дээш хэвгийтэй байна.

Хэрэв хавтангийн зузаан өөр өөр байх буюу, өргөсгөлийн хэвгий 1:3-аас бага байх тохиолдолд хавтан ба өргөсгөлийн талбайг хамтатган авч үзэж тодорхойлсон хавтангийн шилжүүлэн тооцсон зузаанаас хамааруулан далавчны уртыг авна.

Двутавр огтлолын тавцангийн суналтанд байгаа хэсгийн талбайг тооцоонд тусгахгүй.

3.58. Хэрэв бүтээцэд хийцлэлтийн шаардлагаар буюу ан цав тэсвэрлэлтийн тооцоогоор тавьсан суналтад ажиллах арматур нь бат бэхийн тооцоогоор гарсан хэмжээнээс хэтэрвэл, тооцоонд бүх арматурыг авч үзэх шаардлагагүй ба харин зөвхөн тооцоогоор шаардагдах хэмжээнд авч үзэж болохыг зөвшөөрнө.

3.59. Шахалтын бүсэд ба бетонтой нэгдмэл ажиллагаатай хүчитгэсэн арматурын хүчдэлийг тооцоонд дараах байдлаар оруулна.

 

s_pc=R_pc - s_pc1,                                   (3-12)

 

энд R_pc- энэ нормын 3.38-р зүйлийн дагуу зөвшөөрснөөр, хүчитгэсэн арматур дахь тооцоонд тусгасан хамгийн их шахах хүчдэл,

_pc1- ачаалалын найдварт ажиллагааны илтгэлцүүр g_g=1.1 байхад хүчитгэсэн арматур дахь (бүх алдагдлыг оролцуулаагүйгээр) тооцоот хүчдэл,       s_pc1 pc1=0 байна.

Шахалтанд байгаа арматурын талбай  A_s^I-ийг шахалтын бүсийн тооцоот өндөр “х” ба арматурын төвөөс хамгийн их шахалтанд байгаа огтлолын ирмэг хүртэлх зай a_s^I-ийн харьцаанаас хамааруулан тооцоонд тусгана.

Хэрвээ x₁³a ^I_s байхад талбай A^I_s- ийг тооцоонд бүрэн хэмжээгээр  тусгана.

энд: х- шахалтанд байгаа арматурын талбай  A^I_s- ийг тооцоогүйгээр  тодорхойлсон шахалтын бүсийн өндөр;

Харин х₂³2a’_s байхад шахалтын бүсийн өндрийг  A’_s-ийг оролцуулахгүйгээр тооцно.

Хэрэв  x₁³a’_s , харин  x₂³2a’₂  байхад талбай A’_s- ийг К=1-(2a’_s-x₂)/a’_s гэсэн илтгэлцүүртэйгээр авна. Илтгэлцүүр К- гийн утга нь 0

M£ (R_sA_s+R_pA_p)(h₀₁-a’_s)   ,                               (3-13)

 

x₁s байхад  A’_s-ийг тооцохгүй.

3.60. Гадаад хүчний үйлчлэл нь төвлөрсөн байдлаар, элементийн ирмэгт тэгш өнцгөөр орших, огтлол ба арматурын тэгш хэмийн хавтгайд үйлчилж байхад элементийн дагуу тэнхлэгт хэвийн огтлолын тооцоог шахалтын бүсийн өндрийн харьцангуй утгаас хамааруулан хийнэ. Энэ утга x=x/h₀ нь хамаарагдах тэнцвэрийн нөхцлөөр тодорхойлогдоно.

x нь хийцийн тооцоонд  бетоны шахалтын бүсийн харьцангуй өндөр x_y- ээс хэтэрч болохгүй. Энэ үед бетоны шахалтын бүсийн хязгаарын төлөв байдал нь суналтад байгаа арматурын хүчдэлээс эрт эхэлж болохгүй.  R_s  ба R_p -ийг арматурын ажлын нөхцлийн хамаарагдах илтгэлцүүртэй авна.

энд x_y нь дараах томьёогоор тодорхойлогдоно

 

x_y=w/[1+(s₁ /s₂) (1-w/1,1)],                (3-14)

 

энд  w=0,85-0,008R_b- ердийн арматуртай элементэд,

w=0,85-0,008R_b +d£0,9  -    хөндлөнгийн арматуртай элементэд,

энэ үед бетоны тооцоот эсэргүүцэл R_b-г МРа-аар авах ба харин d нь     10m- тэй тэнцүү байх ба 0,15-аас хэтэрч болохгүй (энд m- арматурлалтын илтгэлцүүр,  энэ нормын 3.71-р зүйлийн дагуу авна).

Арматурын хүчдэлийг МРа-аар авна. Үүнд:

                  R_s -  ердийн арматурт,

R_p+500-s_p  - хүчитгэсэн арматурт,

хүчитгэсэн арматурын суналтын тооцоот эсэргүүцэл R_p-ийг арматурын ажлын нөхцлийн хамаарагдах илтгэлцүүртэйгээр авах ба харин арматурын урьдчилсан хүчдэл  s_p-ийн утгыг авахдаа нэг ба хоёрдугаар алдагдлыг тооцож тусгана.

s₂ - шахалтын бүсийн арматурын хязгаарын хүчдэл, 500МРа байна.

Хэрэв бат бэхийн тооцооны үед энэ нормын 3.60 дүгээр зүйлийн дагуу x_y- ийн хамгийн их хязгаарын утгаар тооцож гаргасан  x= x/h₀- ийн утгыг хадгалах үндэслэлтэй ба шаардлагатай гэж үзвэл тусгай зааврыг мөрдлөг болгоно.

 

ТӨмӨрбетон элементҮҮдийн гулзайлтын тооцоо

 

3.61. x=x/h₀£ x_y байхад дөрвөлжин огтлолын (зураг.2) тооцоог дараах нөхцлөөр хийнэ.

 

M£R_bbx(h₀-0,5x)+R_scA’_s(h₀₁-a’_s) + s_pc*A’p(h₀- a’_p),              (3-15)

 

энд: шахалтын бүсийн өндөр  х-ийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

R_pA_p+R_sA_s-R_scA’_s-s_pcA’_p=R_bbx,                                                                             (3-16)

 

3.62. x=x/h₀£x_y байхад тавр, двутавр ба хайрцаган огтлолын тооцоог шахалтын бүсийн хязгаараас хамааруулан хийнэ. Үүнд:

а) хэрэв шахалтын бүс нь хавтангийн хязгаарт  (зураг 3,а)  байвал дараахь нөхцлийг мөрдлөг болгоно.

 

R_pA_p+R_sA_s£R_bb’_f x+R_scA’_s+s_pcA’_p,                                                   (3-17)

 

Зураг 2. Хүчдэлийн бүдүүвч ба огтлол дахь хүчдэлийн эпюр

 

Тооцоог хийхдээ энэ нормын 3.61-д заасны дагуу bⁱ_f өргөнтэй  дөрвөлжин  огтлолтой адилтгаж авна,

б)  хэрэв шахалтын бүс нь хавирганы хязгаарт байх нөхцөлд  (зураг 3,б) өөрөөр хэлбэл нөхцөл (3-17) хангагдахгүй тохиолдолд тооцоог дараах нөхцлөөр хийнэ.

 

M£R_bbx(h₀-0,5x)+R_b(b’_f -b)h’_f(h₀-0,5h’_f) + R_scA’_s(h₀₁-a’_s)+s_pcA’p(h₀-a’_p),       (3-18)

 

энэ үед бетоны шахалтын бүсийн өндрийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

R_pA_p+R_sA_s-R_scA’_s-s_pcA’_p = R_bbx+R_b(b’_f-b)h’_f,                                  (3-19)

 

Зураг 3. Төмөрбетон элементийн огтлол дахь шахалтын бүсийн байдал

                                                      а- шахалтын бүс хавтангийн хязгаарт байхад

                                                      б- шахалтын бүс хавирганы хязгаарт байхад

 

3.63. Дотор ба гаднах радиусуудын харьцаа нь   r₁/r₂³0.5 бөгөөд, арматур нь дугуйн уртад жигд (дагуу шилбэний тоо нь зургаагаас багагүй байхад) хуваарилагдсан дугуй огтлолтой элементийн гулзайлтын тооцоог энэ нормын 3.70-р зүйлд заасны дагуу төвийн бус шахалтын элементийн нэгэн адил тооцно.

3-32-р томьёонд  Ne_ch- гийн  оронд хотойлтын момент М- ийг, 3-33 ба         3-34-р томьёонуудад   N=0 гэж авч үзнэ.

3.64. Хэрэв авто замын гүүрэнд гулзайлтад ажиллах төмөрбетон элементийн хүчитгэсэн ажлын арматур нь бетонтой барьцалдалгаагүй байх нөхцөлд огтлолын бат бэхийн тооцоог энэ нормын 3.59; 3.60-р зүйлийн дагуу хийнэ. Энэ үед хүчитгэсэн арматурын суналтын тооцооны эсэргүүцэл  R_p- гийн оронд хүчитгэсэн арматурын хүчдэлийн утга s_p1- г жишмэл (бүх алдагдлыг хасаж)-ээр авч хэрэглэнэ.

Үүнээс гадна тусгайлсан хэсгүүдээс бүрдэж нэгдмэл уртыг бүрэлдүүлэх элементийн хувьд урьдчилcан хүчдэлийн хүчийг оролцуулсан  тооцоот (найдварт ажиллагааны илтгэлцүүрийг оролцуулан авсанаар) ачаалалд уян харимхай материалын томьёогоор жишмэл тооцоог хийнэ.

 

Бетон элементҮҮдийн тӨвийн бус шахалтын тооцоо

 

3.65. Төвийн бус шахалтанд  байгаа бетон элементүүдийн эхний эксцентриситет нь е_с£r   (энэ нормын 3.54-р зүйлийн дагуу)  байхад дараах  нөхцлийг хангахаар бодож, тогтворжилтын тооцоог хийнэ.

 

N£jR_bA_b  ,

 

энд: j - 3.54-р зүйлийн дагуу авах илтгэлцүүр,

А_b- элементийн огтлолын шахалтанд байгаа талбай,

3.66. е_с > 1/400L_o байхад төвийн бус шахалтын бетон элементүүдийн бат бэхийн тооцоог үл оролцох тэнхлэгийн байршил ба а-гийн  а=а_с-е_сh утгаас хамааруулан хийнэ.

энд: а- дагуу хүч N-ийн байршлын цэгээс энэ нормын 3.53-р зүйлийн дагуу тодорхойлогдсон (h) илтгэлцүүрийг тусгасан огтлолын хамгийн их шахалтанд байгаа ирмэг хүртэлх зай,

а_с- элементийн огтлолын хүндийн төвийг дайрч  байгаа тэнхлэгээс хамгийн их шахалтанд байгаа ирмэг хүртэлх зай,

е_с- нийт огтлолын хүндийн төвтэй харьцангуйгаар авсан дагуу (N) хүчний эхний эксцентриситет.

Энэ үед гадаад хүчнүүдийн тэнцүү үйлчлэл нь элементийн хөндлөн огтлолын хязгаарт дараах нөхцлийг хангах үед оршино.

 

е_с h£ 0,8а_с  ,                                                         (3-20)

 

3.67. Хавтан бүхий тавр хэлбэрийн, двутавр ба хайрцаган огтлолтой төвийн бус шахалтанд (зураг.4) байгаа бетон элементүүдийн тооцоонд шахалтын бүсэд огтлолын бат бэх нь дараах нөхцлийг мөрдлөг болгосноор хангагдана.

N£R_b bx+R_b (b’_f -b) h’_f  ,                    (3-21)

 

энэ үед шахалтын бүсийн өндөр дараахь байдлаар тодорхойлогдоно.

а>0,5h’_f (үл оролцох тэнхлэг хавирганы хязгаарт оршино) байхад

 

                                        x = a+[a²+(b’_f -b)(2a-h’_f) h’_f / b]^0.5   ;          (3-22)

 

а£0.5 h’_f (үл оролцох тэнхлэг хавтангийн хязгаарт  оршино) байхад тооцоонд (3-21) ба (3-22)  томьёонуудыг ашиглах ба  b- гийн оронд b’_f -ийг орлуулж хэрэглэнэ.

 

Зураг 4. Хүчний бүдүүвч ба төвийн бус шахалтын бетон элементийн

дагуу тэнхлэгт хэвийн байх огтлолын хүчдэлийн эпюр

 

Дөрвөлжин огтлолтой төвийн бус шахалтын элементүүдийн тооцоонд бат бэх нь дараах нөхцлийг мөрдлөг болгосноор хангагдана.

 

N£R_bbx  ;                        (3-23)

 

энд шахалтын бүсийн өндрийг дараах томьёогоор тодорхойлно

 

х=h-2e_ch  ;                       (3-24)

 

Гулзайлтийн моментийн үйлчлэлийн хавтгайд бат бэхийн тооцооноос гадна, элемент нь моментийн үйлчлэлийн хавтгайгаас гулзайлтыг оролцуулсан тогтворжилтын тооцоонд шалгагдсан байна. (3.54-р зүйлийг дагуу)

 

 

 

 

 

ТӨвийн бус шахалтЫН тӨмӨрбетон элементҮҮдийн тооцоо

 

3.68. e_c£r (3.54-р зүйлийн дагуу) байх тооцоот эксцентриситеттэй төвийн бус шахалтын төмөрбетон элементүүдэд дараах нөхцлүүдээс хамааруулан тогтворжилтын ба бат бэхийн тооцоог хийнэ.

а)  тогтворжилтын тооцоо:

 

                  арматур бетонтой барьцалдалгаатай байх үед

 

N£ j (R_bA_b+R_scA’_s+R_pcA’_p)  ;                                                                (3-25)

 

хүчитгэсэн арматур бетонтой барьцалдалгаагүй байх үед

 

N£ j (R_bA_b+R_scA’_s)-s_pc1A’_p+ s_bn₁A’_p/(1+n₁m_sc) ;          (3-26)

 

б) бат бэхийн тооцоо:

 

                  арматур бетонтой барьцалдалгаатай байх үед

 

N£R_bA_b+R_scA’_s- s_pc1A’_p    ;                                                 (3-27)

 

хүчитгэсэн арматур бетонтой барьцалдалгаагүй байх үед

 

N£R_bA_b+R_scA’_s-s_pc1A’_p+s_bn₁A’_p/(1+n₁m_sc);                     (3-28)

 

(3-25)- (3-28)  томьёонуудад:

 

N -  тооцоот ачаалалаас ирэх дагуу шахах хүч (урьдчилсан хүчдэлийн хүчийг тооцохгүйгээр),

j - дагуу гулзайлтын илтгэлцүүр, 3.54-р зүйлийн дагуу авна,

R_b- бетоны шахалтын тооцоот эсэргүүцэл, бат бэхийн тооцоонд 17 дугаар хүснэгт ээс авна,

A_b - огтлолын нийт талбай, хэрэв арматуруудын хөндлөн огтлолын талбай нь 3 хувиас хэтэрч байвал  A_b- гээс   A_s+A_p -ыг хасч тооцно,

R_sc, R_pc- шахалтын арматурын тооцоот эсэргүүцэл, 3.38-р зүйлийн дагуу авна,

s_pc - 3.59-р зүйлийн дагуу тооцоонд тусгах, шахалтын бүсэд байрласан хүчитгэсэн арматурын хүчдэл,

s_pc1- хүчитгэсэн арматур   дахь тогтворжсон урьдчилсан хүчдэл, бүх алдагдал явагдсаны дараа 3.59-р зүйлийн дагуу авна,

 

m_sc=A’_s/A_b,    s_b=N/A_b  ;

 

A’_s,  A’_p- хүчитгэсэн ба хүчитгэдэггүй бүх арматурын хөндлөн огтлолын талбай,

n₁ - уян харимхайн модулийн харьцаа, 3.47-р зүйлийн дагуу авна.

3.69. x>h’_f  ба xy  байхад эксцентриситет нь е_с>1/400L_o   байх, хавтан нь шахалтын бүсэд  хамаарагдах тавр хэлбэрийн, двутавр ба хайрцаган огтлолтой төвийн бус шахалтын төмөрбетон элементүүдийн бат бэхийн тооцоог дараах нөхцлийг ашиглан хийнэ.

 

Ne_obbx(h₀-0.5x)+R_b(b’_f-b)h’ _f (h₀ -0.5h’_f) + RscA’s(h₀₁-a’_s)+s_psA’p(h₀-a’_p); (3-29а)

 

ба e_o-ийн утгыг дараах томьёогоор  тодорхойлно.

 

e_o=e+e_c(h-1)  ;                                                      (3-29б)

 

энд  N- дагуу хүч,

h - зүйл 3.54-өөр тодорхойлогдох илтгэлцүүр,

e - N хүчний байрлалын цэгээс суналтад байгаа арматурын тэнцүү үйлчлэлийн хүч хүртэлх зай,

e_o- мөн, e_c-гийн утгад h илтгэлцүүрийг тусгаснаар   (5-р зургийн дагуу авах),

e_c - бүх огтлолын хүндийн төвтэй харьцангуйгаар авсан N хүчний эхний эксцентриситет,

s_ps - 3.59-р зүйлийн дагуу, гаднах ачаалалын улмаас шахалтын бүсэд байгаа хүчитгэсэн арматурт ирэх шахах хүчдэл.

Зураг 5. Төвийн бус шахалтын төмөрбетон элементийн дагуу тэнхлэгт

хэвийн байх огтлолын бат бэхийн тооцооны хүчний бүдүүвч ба хүчдэлийн эпюр

 

Бетоны шахалтын бүсийн өндөр х-ийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

N+R_pA_p+R_sA_s-R_scA’_s-s_pcA’_p = R_bbx+R_b(b’_f –b)h’_f           (3-30)

 

3-30-р томьёонд заагдсан хүчнүүдийн тэмдгүүд нь  N хүч огтлолын гадна байгаа болохыг гэрчилнэ.

Хавтан бүхий двутавр огтлолын тооцоонд суналтын бүсэд байгаа хавтангийн далавчийг тооцохгүй.

Шахалтанд байгаа хүчитгэдэггүй арматурын ажлын оролцоог 3.59- р зүйлд заасны дагуу авна. Хэрэв нэг талаас x>2a’_s байхад арматурыг тооцохгүй, харин нөгөө талаас x<2a’_s байхад арматурыг тооцох ба бат бэхийн тооцоог дараахь нөхцлийг ашиглан хийхийг зөвшөөрнө.

Ne₀£(R_pA_p+R_sA_s+N)(h₀-a’_s)  ;                                                                                (3-31)

 

Бүх дагуу арматур ба элементийн нийт огтлолыг оролцуулан тодорхойлсон арматурлалтын хувь хэмжээ нь  Lo/I£35  байхад 0,1-ээс багагүй, Lo/I>35  байхад 0,2 байх ба тулгуурыг төмөрбетоны нэгэн адил тооцож,  хийхийг зөвшөөрнө (тэмдэглэгээг 3.54-р зүйлээс үзэх).

3.70. Гадна ба дотор талын радиусуудын харьцаа нь  r₁/r₂>0.5  нийт тойргийн уртад арматур (шилбэний тоо 6-гаас багагүй байна)  нь жигд байрласан дугуй огтлолтой элементүүдийн төвийн бус шахалтын тооцоог дараах нөхцлөөр хийнэ.

 

Ne_ch£(R_bA_br_m+R_scA_s,tot rs)Sinx_cir/p + R_sA_s,tot j_s Z_s    ;                      (3-32)

 

энэ үед бетоны шахалтын бүсийн харьцангуй талбайн хэмжигдхүүнийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

x_cir=(N+w₁R_sA_s,tot)/[R_bA_b + (R_sc+w₂R_s)A_s,tot] ;                                                     (3-33)

 

хэрэв 3-33- р томьёогоор олсон хэмжигдхүүн     x_cir< 0,15 бол 3-32-р томьёоны нөхцөлд   x_cir тавьж, дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

x_cir=(N+j_sR_sA_s,tot)/ (R_bA_b+R_sA_s,tot)  ,                                                                    (3-34)

 

энэ үед j_s ба Z_s-ийн утгыг  (3-35)  ба (3-36)   томьёогоор тодорхойлохдоо  x_cir=0,15  гэж авна.

 

(3-32)-(3-34) томьёонд r_m=(r₁+r₂)/2 байна.

 

R_s- арматурын шилбэнүүдийн хүндийн төвийг дайрч байгаа тойргийн радиус,

A_s.tot- дугуйн нийт уртад тархсан, дагуу байрлалтай бүх арматурын хөндлөн огтлолын талбай,

j_s- дараах томьёогоор тодорхойлох илтгэлцүүр

 

j_s=w₁-w₂x_cir  ,                                       (3-35)

 

Z_s- суналтын бүс дэх арматурын тэнцүү үйлчлэлийн цэгээс огтлолын хүндийн төв хүртэлх зай,

 

Z_s=(0,2+1,3x_cir)r_s ,                                   (3-36)

 

гэхдээ r_s- ээс ихээр авч болохгүй.

 

w₁=1 ;                                                                (3-37)

w₂=w₁d   ;                                                                      (3-38)

 

3-38- р томьёонд:

 

d=1,5+6R_s10^-4       (R_s- МРа-аар),                          (3-39)

 

хэрэв 3-35-р томьёогоор бодоход  j_s£ 0  бол j_s=0 гэж авахаас гадна,  мөн w₁=w₂=0 байх нөхцлөөр 3-34-р томьёогоор  x_cir- ийн утгыг бодож 3-33-р томьёонд орлуулна.

3.71. Жишүү арматурлагдсан ба хүчитгээгүй арматуртай цул огтлолтой элементийн тооцоог зүйл 3.68-ын б,  3.69-ийн шаардлагын дагуу хийнэ. Тооцоонд хөндлөн арматурын тор буюу ороодосоор (захын шилбэний тэнхлэгээс тооцох) хязгаарлагдсан бетон огтлолын хэсгийг авах ба тооцооны томьёонд R_b-гийн оронд шилжүүлэн тооцсон бат бэх R_b,red-ийг авна. Жишүү арматурлагдсан элементүүдийн уян чанар  L_o/I_ef нь арматурлалтын үед доор зааснаас хэтэрч болохгүй. Үүнд: тортой – 55, ороодостой – 35 (I_ef тооцоонд орж байгаа огтлолын хэсгийн инерцийн радиус).

         R_b,red-ийн утгыг доорх байдлаар тодорхойлно

 

R_b,red=R_b+jm_s,xyR_s  ,                                            (3-40)

 

энд: R_s- торны арматурын суналтын тооцоот эсэргүүцэл,

 

m_s,xy=(n_xA_sxL_x+n_yA_syL_y)/A_efs ,                             (3-41)

 

1. ба (3-41)  томьёонд:

 

n_xA_sxL_x- шилбэний тоо, хөндлөн огтлолын талбай, торны нэг чиглэлд байгаа шилбэний урт,

n_yA_syL_y- мөн эсрэг чиглэлд,

A_ef – тороор хязгаарлагдсан (захын шилбэний тэнхлэгээр тооцох) бетон огтлолын талбай,

s – тор хоорондын зай (шилбэнүүдийн тэнхлэгээс эхэлж тооцох),

j- жишүү арматурлалтын үр ашгийн илтгэлцүүр, дараах томьёогоор тодорхойлно.

j=1/(0,23+y),                                          (3-42)

 

энд:                              y=mRs/(Rb+10),                       (3-43)

 

(3-43) томьёонд  R_s ба  R_b- г МРа-аар авна,

 

m=m_s,xy

 

Торны нэгж уртад байгаа эсрэг чиглэлтэй шилбэнүүдийн хөндлөн огтлолын талбай нь өөр хоорондоо 1,5 дахинаас хэтэрч болохгүй.

Б) ороодос буюу тойрог байдлаар арматурлах үед

 

R_b,red=R_b+2mR_s(1-7,5e_c/d_ef) ,         (3-44)

 

энд:  R_s- ороодос арматурын тооцоот эсэргүүцэл,

e_c- дагуу хүчний эксцентриситет (хотойлтын нөлөөллийг   тооцохгүйгээр),

m - арматурлалтын илтгэлцүүр, дараахь томьёогоор авна.

 

m=4A_s,cir/d_ef s ,                                           (3-45)

 

                  A_s,cir – ороодос арматурын хөндлөн огтлолын талбай,

                  d_ef- ороодосны дотор талын огтлолын хэсгийн голч,

s- ороодосны алхам,

Жишүү арматурлалттай элементийн даацын чадварт хотойлтын нөлөөллийг тооцохдоо торны захын шилбээр хязгаардлагдсан буюу ороодос доторхи огтлолын хэсгийн инерцийн моментийг тодорхойлоод 3.53-р зүйлийг мөрдлөг болгоно. (3-7) томьёогоор олсон  N_cr- ийг j₁= 0,25+0,05L_o/C_ef £ 1  илтгэлцүүрээр үржүүлэх ба, харин  d- г  тодорхойлохдоо (3-9) томьёоны эхний хэсгийн хоёрдугаар гишүүнийг 0,01 (L_o/C_ef)j₂ – ээр солино.

Энд  j₂= 0,1L_o/C_ef-1 £ 1 байна.

A_ef ба R_b,red- ийн оролцоотойгоор элементийн даацын чадварыг тодорхойлох нөхцөлд жишүү арматурлалтыг тооцоонд авч үзэх ба энэ үед бүрэн хэмжээний огтлол  A_b- д  R_b- г оролцуулан (жишүү арматурлалтыг оролцуулахгүй) тооцсоноор элементийн даацын чадвар өснө. Үүнээс гадна жишүү арматурлалт нь зүйл 3.152-д заасан бүтээццийн шаардлагыг хангах ёстой.

3.72. Ташуу арматурлалттай элементийн тооцоонд бат бэхийн тооцооны зэрэгцээ бетоны хамгаалалтын үеийн ан цав тэсвэрлэлтийн тооцоог хийхийг мөрдлөг болгоно. Энэ тооцоог 3.68б, 3.69-д заасны дагуу, ашиглалтын үеийн ачаалалд (g_f =1) тооцох ба хязгаарын төлөв байдлын хоёрдугаар бүлгийн тооцоонд бетоны бүх талбайг тооцохын зэрэгцээ  R_b,R_s-ийн оронд  R_b,ser-ийг тус тус орлуулан авна. Харин шахалтын үеийн арматурын тооцоот эсэргүүцэл   R_sc,ser- г 400 МРа-гаас ихгүйгээр авна.

Уян  чанарын нөлөөллийг тооцоонд тусгахдаа, R_b-гийн оронд тооцоот эсэргүүцэл    R_b,ser-г авч,  (3-9) томьёогоор   d_min-ийн утгыг тодорхойлж, 3.53-р зүйлийн заавруудыг ашиглахыг мөрдлөг болгоно.

 

ТӨвийн суналтын

элементҮҮдийн тооцоо

 

3.73. Төмөрбетон элементийн төвийн суналтын огтлолын тооцоонд бүх тооцоот хүчийг арматур бүрэн хэмжээгээр хүлээж авахаар тооцох ба энэ үед дараах нөхцлийг хангах ёстой.

 

N£R_sA_s+R_pA_p  ,                           (3-46)

 

энд N-төвд байрласан сунгах дагуу хүч.

 

ТӨвийн бус суналтын элементийн тооцоо

 

3.74. Дагуу хүч  N-ийн байрлалаас хамааруулан төвийн бус суналтын төмөрбетон элементүүдийн огтлолын тооцоог доорх байдлаар хийнэ.

А) хэрэв дагуу хүч N нь холбогдох арматуруудтай тэнцүү үйлчлэлийн хүчний хооронд байрлаж, бүх огтлол суналтад байхад, бүх тооцоот хүчийг арматур хүлээн авах ба тооцоог дараах нөхцлийг ашиглан хийнэ.

 

Ne£R_sA’_s(h₀₁-a’_s)+R_pA’_p(h_o-a’_p)   ;               (3-47)

 

Ne’£R_sA_s(h₀₁-a_s-a’_s)+R_pA_p(h_o-a_p-a’_p) ;       (3-48)

 

б) хэрэв үл хамаарах тэнхлэг хавирганы хязгаарт байрлаж, дагуу хүч N нь холбогдох арматуруудтай тэнцүү үйлчлэлийн хүчнүүдийн хоорондын зайн гадна оршиж байвал огтлолын бат бэхийг дараах нөхцлөөр тогтооно.

 

Ne£ R_bbx (h₀-0.5x)+ R_b(b’_f-b_p) h’_f(h₀-0.5 h’_f) + R_scA’_s(h₀₁-a’_s)+s_pcA’_p(h_o-a’_p) ;    (3-49)

 

Шахалтын бүсийн өндөр х- ийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

R_pA_p+R_sA_s-R_scA’_s-s_pcA’_p-N = R_bbx+R_b(b’_f-b)h’_f      ;            (3-50)

 

Хэрэв (3-50) томьёогоор бодоход x> x_yh₀    бол нөхцөл (3-49)- д  x=x_yh₀  гэж үзэх ба, энд x_y-ийг 3.60-р зүйлд заасны дагуу тодорхойлно.

Шахалтанд байгаа арматурын оролцоог 3.59-р зүйлд зааснаар тооцно. Гэхдээ арматурын оролцоог тооцохгүй  бол   x>2a’_s, харин тооцох үед x<2a’_s байх ба энэ үед бат бэхийн тооцоог дараах нөхцлөөр хийнэ.

 

Ne£(R_pA_p+R_sA_s-N)(h₀-a’_s)   ;                                                                                (3-51)

 

Элементийн дагуу тэнхлэгт таШУУ

огтлолын бат бэхийн тооцоо

 

3.75. Ташуу огтлолын бат бэхийн тооцоог доор зааснаар хийнэ. Үүнд:

ташуу ан цавуудын хооронд (3.76-р зүйлийн дагуу авах) ба ташуу ан цавд (3.77-р зүйлийн дагуу авах)  үйлчилж байгаа хөндлөн хүчний үйлчлэлд,

хөндлөн арматуртай (3.82-р зүйлийн дагуу авах) ба хөндлөн арматургүй (3.79-р зүйлийн дагуу авах)  элементүүдийн ташуу ан цавд үйлчилж байгаа гулзайлтын моментийн үйлчлэлд.

 

Зураг 6. Хүчний бүдүүвч ба бат бэхийн тооцоонд зориулсан, төвийн бус суналтын

төмөрбетон элементийн дагуу тэнхлэгт хэвийн орших огтлол дахь хүчдэлийн эпюр

                  а. арматурын тэнцүү үйлчлэлийн хүчний хооронд дагуу хүч N байхад

                  б. арматурын тэнцүү үйлчлэлийн хүчний гадна дагуу N хүч оршиж байхад

 

ХӨндлӨн хҮЧний ҮйлЧлэлд элементийн дагуу

ТЭНХЛЭГТ ТАШУУ ОГТЛОЛЫН ТООЦОО

                                     

3.76. Хөндлөн арматуртай төмөрбетон элементүүд нь ташуу ан цав хоорондын шахалтын бетоны бат бэхийг хангах нөхцлийг мөрдлөг болгоно.

 

Q £ 0.3j_w1 j_b1R_bbh₀        ;                                      (3-52)

 

(3-52) томьёонд:

Q - тулгуурын тэнхлэгээс h₀- оос багагүй зайд байгаа хөндлөн хүч,

 

j _w1=1+hn₁m_w

 

энд h=5  элементийн дагуу тэнхлэгт хэвийн байх хомуттай байхад,

h=10 - мөн, 45°  жишүү байхад,

n₁- арматур ба бетоны уян харимхайн модулийн харьцаа (зүйл 3.47-гийн дагуу тодорхойлно),

m_w=A_sw/bS_w  ;

A_sw- нэг хавтгайд байрлаж байгаа хомутуудын огтлолын талбай,

S_w  - хомут хоорондын алхам, дагуу тэнхлэгт хэвийн байх нөхцлөөр авна.

b -  ханын (хавирганы) зузаан,

h₀- огтлолын ажлын өндөр,

Илтгэлцүүр j_b1-ийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

   

j_b1=1-0,01Rb,

 

энд тооцоот эсэргүүцэл R_b- г МРа- аар авна.

3.77. Хөндлөн хүчний үйлчлэлд  (3ураг.7), хөндлөн арматуртай элементийн, ташуу огтлолын тооцоог дараах нөхцлийг мөрдлөг болгон хийнэ.

 хүчитгэдэггүй арматуртай элементэд

 

Q£SR_swA_sisina+SR_swA_sw+Q_b  ;                                                             (3-53)

 

хүчитгээгүй хомуттай, хүчитгэсэн арматуртай элементэд

 

Q£SR_pwA_pisina+SR_swA_sw+SR_pwA_pw +Q_b ;                    (3-54)

 

(3-53)  ба (3-54)  томьёонд:

Q- авч үзэж байгаа ташуу огтлолын нэг талд орших, гадаад хүчний үйлчлэлээс тооцоолсон хөндлөн хүчний хамгийн их утга,

SR_swA_sisina, SR_swA_sw- ташуу огтлолын проекц С (хөндлөн арматурын хүлээж авч байгаа хүч нь бетоны хүлээж авах хөндлөн хүчтэй тэнцүү байхад харгалзах нөхцөлд  С нь 2h₀ ба  C_o-ийн утгаас ихгүй байх) байхад огтлолоор       (элементийн дагуу тэнхлэгт хэвийн буюу ташуу) гарч байгаа хүчитгээгүй бүх арматурын хүчний проекцийн нийлбэр,

SR_pwA_pisina, SR_pwA_pw- мөн, бетонтой барьцалдалгаа бүхий хүчитгэсэн арматуртай байхад (хэрэв хүчитгэсэн арматур нь бетонтой барьцалдалгаагүй бол, тооцоот эсэргүүцэл R_pw-ийн утгыг хүчитгэсэн арматур дахь тогтоосон урьдчилсан хүчдэл  s_pw1-тэй тэнцүүгээр авна),

R_sw, R_pw- 3.39-р зүйлээр тодорхойлогдох илтгэлцүүр  m_a4-ийг тусгасан хүчитгээгүй ба хүчитгэсэн арматурын тооцоот эсэргүүцэл,

a-  ташуу огтлолоор гарч байгаа шилбэ (мушгиа)-ний элементийн дагуу тэнхлэгтэй үүсгэх өнцөг,

Q_b- ташуу огтлолын төгсгөл дахь бетоны шахалтын бүсийн тооцоонд  шилжүүлэн авах хөндлөн хүч,

 

Q_b=2R_btbh²₀/c  ,                                 (3-55)

 

энд: b,h₀-ханын  (хавирга) буюу үргэлжилсэн хавтангийн зузаан ба ташуу огтлолын шахалтын бүсийн төвийг дайрч байгаа огтлолын тооцоот өндөр,

с- элементийн дагуу тэнхлэгт, хамгийн тааламжгүй байх ташуу огтлолын проекцын урт, 3.78-р зүйлийн шаардлагыг харгалзан, харьцуулсан тооцоогоор тодорхойлно.

Бетонд шилжүүлж байгаа хүчний утгыг доорх байдлаар хязгаарлана.

хана буюу хавиргатай гулзайлтын элементүүд

 

Q_b £ 0.5Q    ;                              (3-56)

 

хавирганы өргөн 1м ба түүнээс их байх тулгуурын ригель хэлбэрийн гулзайлтын элементүүд

 

Q_b £ 0.7Q      ;                             (3-57)

Зураг 7. Хөндлөн хүчний үйлчлэлээр бат бэхийн тооцоо хийх үеийн,

төмөрбетон элементийн дагуу тэнхлэгт ташуу огтлол дахь хүчний бүдүүвч

а. хүчитгээгүй арматуртай байхад

б. хүчитгэсэн арматуртай байхад

 

Дээр заасан  Q_b-ийн утгын хязгаарлалт нь хавтан ба гадаад хүчнээс төвийн бус ачаалагдсан элементүүдэд үл хамаарна.

 

3.78. Хамгийн аюултай байх байх ташуу огтлол ба түүнд хамаарагдах элементийн дагуу тэнхлэг дээрх проекцийг бетон ба арматурын хүлээн авах хөндлөн хүчний утга хамгийн бага байх нөхцлөөр, харьцуулсан тооцоо хийж тодорхойлно. Бетонд шилжиж байгаа хүчний утга нь 3.77-р зүйлийн заавартай уялдаж хязгаарлалт хийгдэнэ. Энэ үед тулгуурын огтлолоос 2h₀ зайд жишүү огтлолд шалгалт хийх ба, хүчитгээгүй арматуртай байхад 45°         (босоо шугамаас), харин хүчитгэсэн арматуртай байхад 60° байна.

Хүчитгэсэн хомуттай байхад жишүү огтлолд нэмэгдэл шалгалт хийх ба өнцгийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

a=arctg (s_mt/i_b) ,                                   (3-58)

 

энд  s_mt - ерөнхий сунгах хүчдэлийн утга,

i_b- шүргэгч хүчдэлийн утга,

3.79. Хөндлөн арматургүй төмөрбетон элементэд ташуу ан цавын явцыг хязгаарлах  Q £ Q_b  нөхцлийг мөрдлөг болгох ба, энэ үед (3-55) нөхцлөөр Q_b-гийн утга нь 2,5R_btbh₀-оос хэтрэхгүй байх ба 0,6R_btbh₀-оос ихгүйгээр авна.

3.80. Хөндлөн арматургүй хавтангийн тооцоог доорх нөхцлөөр хийнэ.

 

Q£1,5 R_btbh²₀/c,                        (3-59)

 

энэ үед  h₀/c-гийн харьцааг 0,5-аас багагүй, 1,65-аас ихгүйгээр авна. Проекцийн урт С_о-ийг 2h₀-оос ихгүйгээр сонгоно. Нүхтэй хавтангийн хувьд  b-г хавирганы өргөний нийлбэрээр авна.

3.81. Суналтын ба төвийн бус суналтын элементүүдэд шахалтын бүс байхгүй бол бүх хөндлөн хүч  Q-г хөндлөн арматур хүлээж авна гэж үзнэ.

Төвийн бус суналтын элементүүдийн тооцоонд, шахалтын бүс байх нөхцөлд (3-55) томьёогоор тодорхойлогдсон  Q_b-гийн утгыг илтгэлцүүр   k_t-ээр үржүүлнэ.

 

k_t=1-(0,2N/R _btbh₀),                                                                                (3-60)

 

гэхдээ 0,2-оос ихгүй  (N-дагуу сунгах хүч).

 

Гулзайлтын моментийн ҮйлЧлэлд, элементийн

дагуу тэнхлэгт ТАШУУ огтлолын тооцоо

 

3.82. Гулзайлтын моментын  (зураг.8) үйлчлэлд, жишүү огтлолын тооцоог доорх нөхцлийг баримтлан хийнэ.

 

 

Зураг 8. Гулзайлтын моментийн үйлчлэлээр төмөрбетон элементийн бат бэхийг

Тооцох тооцоонд авах, дагуу тэнхлэгт ташуу байх огтлол дахь хүчний бүдүүвч

а. хүчитгээгүй арматуртай байхад

б. хүчитгэсэн арматуртай байхад

 

хүчитгээгүй арматуртай элементэд

 

M£R_sA_sZ_s+SR_sA_swZ_sw+SR_sA_siZ_si,                                                             (3-61)

 

хүчитгээгүй хомут оролцсон, хүчитгэсэн арматуртай элементэд

 

M£R_pA_pZ_p+SR_pA_pwZ_pw + SR_sA_swZ_sw+SR_pA_piZ_pi  ,        (3-62)

 

энд: М- огтлолын шахалтанд байгаа төгсгөлөөс нэг чиглэлд байрласан тооцоот ачаалалаас, ташуу огтлолын шахалтын бүсийн хүндийн төвийг дайрч гарах тэнхлэгтэй харьцангуйгаар ирэх момент,

Z_sw, Z_s, Z_si, Z_pw, Z_p, Z_pi- хүчитгэсэн ба хүчитгээгүй арматурын хүчнээс, огтлол дахь бетоны шахалтын бүсэд байрласан тэнцүү үйлчлэлийн хүчний цэг хүртэлх зай,

Энэ зайгаар момент тодорхойлогдоно.

Бусад тэмдэглэгээ нь зүйл 3.77-гийн дагуу байна.

Хамгийн аюултай байх ташуу огтлолын байрлалыг харьцуулсан тооцоо хийх замаар тодорхойлно.

3.83. Элементийн суналтын ирмэгийг дайрч  байгаа огтлолд, хэвийн ан цав үүсэлт хангагдаж байвал, моментийн үйлчлэлийн тооцоог хийхгүй байхыг зөвшөөрнө.

Моментийн үйлчлэлд бат бэхийг тооцоход, бетонтой барьцалдалгаагүй хүчитгэсэн хөндлөн арматурыг 3.77-д заасан, хөндлөн хүчний тооцооны нэгэн адил авч үзнэ.

3.84. Хөндлөн хүчний үйлчлэлийн тооцоонд огтлолын өөрчлөлтийг тусгана.

 

Шилжилтэд залгаасыг тооцох

 

3.85. Бүрэлдэхүүний уртыг үүсгэх, гулзайлтын үйлчлэлд байгаа бүтээцийн наамал буюу бетондсон  (хавтгай буюу шаталсан) залгаасны шилжилтийг дараах томьёогоор тооцно.

 

Q £ m_shm_fN_d  ,                                                   (3-63)

 

энд:  Q - залгаасны хавтгай дахь хамгийн их шилжилт үүсгэх хүч,

m_sh- шилжих үеийн залгалтын залгаасны ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр, 3.86-р зүйлийн дагуу тодорхойлно,

m_f- залгаасны үрэлтийн ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр, 3.87-р зүйлийн дагуу тодорхойлно,

N_d- ачаалалын найдварт ажиллагааны хамгийн бага илтгэлцүүрийн оролцоотойгоор тодорхойлогдсон, залгаасны хавтгайг шахах тооцоот хүч             (2.17-р зүйлийн дагуу авах).

Гулзайлтын бүтээцэд  N_d-гийн утгыг тодорхойлохдоо зөвхөн элементийн огтлолын хавиргаар дамжиж байгаа хэвийн хүчний хувь хэмжээг авч тооцно. Консолийн дээд ба доод бүсийн консолийн хавирганд тулж байгаа хэсгийг тооцоонд авахыг зөвшөөрнө. Энэ хэмжээ нь хавирганд тулж байгаа өргөнтэй тэнцүү байна.

Тавцан бүхий залгаастай байхад (3-63) томьёоны баруун талын хэсгийг Q хэмжээгээр ихэсгэх ба энэ нь тавцангийн хүлээн авч байгаа хүч бөгөөд богино консолийн томьёогоор тооцоологдоно. Тооцож байгаа  Q-гийн утга нь 0,5Q-гээс хэтэрч болохгүй.

3.86. Авто замын гүүрийн дам нурууны бетонон залгаасны шилжилтийн тооцоонд   m=0,65 гэсэн ажлын илтгэлцүүрийг авна. Энэ тохиолдолд залгаасны тооцооны зэрэгцээ, бүсийн консолийн ажлын оролцоотойгоор зөвхөн хавирганы хэмжээнд, шилжилтийн нэмэгдэл тооцоо хийх шаардлагатай (энд ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр 0,8 байна). Цавуу нь хатаж бэхжсэн залгаасанд m_sh=1 байх ба бүсийн консолийг тооцоонд авахгүй.

3.87. Угсралтын үе шатанд залгаасны шилжилтийн тооцоонд (3-63) томьёонд үрэлтийн илтгэлцүүр m_f-г доорх байдлаар авна. Үүнд:

а) цавуу нь бэхжээгүй залгаасанд

залгаж байгаа гулдмайнуудын залгагдах гадаргуунууд нь гөлгөр        байвал- 0,15;

залгагдах гулдмайнуудын залгагдах гадаргуунуудын аль нэгийг нь барзайлгасан байвал- 0,20;

мөн, хоёуланги нь барзайлгасан байвал- 0,30;

б)  бетондсон ба цавуу нь хатаж бэхжсэн залгаасанд- 0,55.

 

ОрЧны шахалт (бЯцралт)- ын тооцоо

 

3.88. Туслах ороодос арматурлалтгүй элементийн хэсгийн шахалтын тооцоо нь доорх нөхцлийг хангасан байна.

 

N £ j_loc R_b,loc A_loc ,                                                                            (3-64)

 

энд:  N- орчны  ачаалалаас ирэх дагуу шахах хүч,

j _loc-  дараах байдлаар авах илтгэлцүүр. Үүнд:

хэсгийн ачаалалыг жигд хэмжээгээр хүлээн авах шахалтын талбайд-1,00;

жигд бус хүлээн авах шахалтын талбайд- 0,75;

A_loc-  шахалтын талбай,

R_b,loc- бетоны орчны шахалтын үеийн тооцоот эсэргүүцэл, дараах томьёогоор тодорхойлогдоно.

 

R_b,loc=13,5j_loc1 R_bt     ;                                                                          (3-65)

 

j_loc1= (Ad/A_loc)^1/3 £1,5    ;                                                    (3-66)

(3-65) ба (3-66) томьёонд:

R_bt- бетон хийцийн бетоны суналтын тооцоот эсэргүүцэл,

A_d- орчны шахалтын талбайд харьцаагаараа тэгш хэмтэй байх, тооцоонд авах (зураг.9-д зааснаар авна) талбай,

Зураг 9. А_LOC хэсгийн талбайн байршилаас хамаарах А_d тооцоот

талбайнуудын байршилын бүдүүвч

 

3.89. Гагнаасан холбоос бүхий хөндлөн тор хэлбэрийн туслах ороодсон арматурлалттай элементийн хэсгийн шахалтын тооцоонд, дараах нөхцөл хангагдсан байх ёстой:

 

N£ R_b,red A_loc ;                                                                                                           (3-67)

                 

энд:  A_loc- орчны шахалтын талбай,

R_b,red- дараах томьёогоор тодорхойлогдох, бетоны тэнхлэгийн шахалтын шилжүүлсэн бат бэх,

 

R_b,red=R_bj_loc,_b+jmRsj_loc,s  ;                                                                  (3-68)

 

Томьёо (3-68)-д: R_b,  R_s-  МРа- аар,

                                                             

j_loc,b= (A_d/A_loc)^1/3 £3;                                                                                                  (3-69)

 

    j,m - хөндлөн арматурлалтын үр ашигтай байх илтгэлцүүр ба огтлолыг тор болон ороодосоор арматурлах  илтгэлцүүр  (3.71-р зүйлийн томьёо 3-41, 3-42,       3-45),

 

j_loc,s=4.5-3.5(A_loc/A_ef)   ;

 

A_ef-  хөндлөн арматурын тороор хязгаарлагдсан бетоны талбай, зай хэмжээг торны захын шилбэний тэнхлэгээр авах ба энэ үед  A_loc<_£_  байх нөхцлийг хангах ёстой.

A_d-  орчны шахалтын талбайд харьцаагаараа тэгш хэмтэй байх, тооцоонд авах талбай, (зураг.9-д зааснаас ихгүй байна)

Бусад тэмдэглэгээг 3.88-д заасан шаардлагын дагуу авна.

Хийцийн бетоныг төвлөрсөн хүч дамжих бүсийн хэсэгт бий болох орчны шахалтанд, мөн тэрчлэн орчны сунгах хүчдэлд ан цав (3.110-ийн зааврын    дагуу)  тэсвэрлэлтийг тус тус тооцно.

 

Тэсвэрлэлтийн тооцоо

 

3.90. Тэсвэрлэлтийн тооцоо нь хосломол гүүрүүдийн элементүүд, мөн ригель, тэрчлэн (ханын уулзварыг оролцуулан авснаар) асгаасны зузаан 1 м-ээс бага байх дөрвөлжин хоолойн хучилтанд хамаарна.

Тэсвэрлэлтэнд дараах бүтээцийг тооцохгүй. Үүнд:

бетон тулгуур,

бүх төрлийн суурь,

дугуй хоолойн хэсэглэл,

дөрвөлжин хоолой болон 1 м ба түүнээс их асгаастай байх дөрвөлжин хоолойн хучилт,

алгаслал байгууламжийн дам нурууны хана,

суналтын бүсийн бетон,

шахалтанд ажиллах арматур,

хүчдэлийн давтамжийн асимметрийн илтгэлцүүр нь бетонд 0,6; арматурт 0,7- гоос давж гарах төмөрбетон тулгуурууд.

Хэрэв тэсвэрлэлтийн тооцоонд төмөрбетон тулгуур ба хоолойн хучилтын арматурын хүчдэл нь тогтоосон тооцоот эсэргүүцлийн 75 %- иас хэтрэхгүй бол (3.26 ба 3.39-р зүйлийн дагуу ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг тусгах), хамгийн хүйтэн 5 хоногийн гаднах агаарын дундаж температур хасах 40°C-аас бага байх нөхцөлд тэсвэрлэлтэд тооцдог арматурын хувьд 3.33-р зүйлд заасан арматурын ангилал, гангийн маркийн хязгаарлалт нь биелэгдэхгүй байхыг зөвшөөрнө.

3.91. Ан цав тэсвэрлэлтийн шаардлагын зэрэглэлээр 2а буюу 2б болон огтлолоороо дагуу тэнхлэгт хэвийн байх нөхцөлд хамаарагдаж байвал урьдчилан хүчитгэсэн төмөрбетон бүтээцийн элементийн тэсвэрлэлтийн тооцоог доорх томьёогоор хийж, томьёонд хүчдэлийн абсолют утгыг орлуулах ба элементийн огтлолыг ан цавгүйгээр авч үзнэ.

а)  суналтын бүсийн арматурын тооцоонд:

 

s_p,max=(s_p1-s_el,c)+s_pg+s_pg£m_ap1R_p  ;                               (3-70)

 

s_p,min=(s_p1-s_el,c)+s_pg     ;                                                                    (3-71)

 

б) гулзайлтын төвийн бус шахалтын ба төвийн бус суналтын элементүүдэд:

шахалтын бүсийн бетоны тооцоонд

 

s_bc,max=s_pc1+s_bcg+s_bcv£ m_b1R_b ;                                                        (3-72)

 

s_bc,min=s_pc1+s_bcg,                                                               (3-73)

 

(статикийн тодорхой бус бүтээцийн тооцоонд, хүчдэлийн тэмдэг нь эсрэгээр өөрчлөгдөж болно).

(3-70)-(3-73) томьёонд:

s_p,max s_p,min- хүчитгэсэн арматур дахь хамгийн их ба хамгийн бага хүчдэл,

s_p1- суналтын бүсийн хүчитгэсэн арматур дахь тогтоосон (бүх алдагдлыг хассанаар) урьдчилсан хүчдэл,

s_el,c- шахалтын үед бетоны уяншилаас (3.92-р зүйлийн дагуу авна) суналтын бүсийн хүчитгэсэн арматур дахь хүчдэлийн бууралт,

s_pg =n₁s_ptg- тогтмол  ачаалалаас  арматурт ирэх хүчдэл,

s_pv= n₁s_ptv- түр ачаалалаас арматурт ирэх хүчдэл,

n₁- 3.47-р зүйлийн дагуу авах, уян харимхайн модулийн харьцаа,

m_ap1- 3.39-д заасны дагуу, олон дахин давтагдах ачаалалын нөлөөллийг тусгах, арматурын ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр,

R_p- 3.38-д заасны дагуу, хүчитгэсэн арматурын тооцоот эсэргүүцэл,

s_bc,max,s_bc,min- бетоны хамгийн их ба хамгийн бага шахах хүчдэл,

s_bc1- шахалтын бүсийн бетоны тогтворжсон  (бүх алдагдлыг хассанаар) урьдчилсан хүчдэл,

s_btv,s_bcv- түр ачаалалын үйлчлэлээс суналтын ба шахалтын бүсийн бетонд ирэх хүчдэл,

s_btg,s_bcg- тогтмол ачаалалын үйлчлэлээс суналтын ба шахалтын бүсийн бетонд ирэх хүчдэл,

m_b1- олон дахин давтагдах ачаалалын (зүйл 3.26-гийн дагуу) нөлөөллийг тооцох, бетоны ажлын нөхцлийн тооцох илтгэлцүүр,

R_b -  бетоны шахалтын тооцоот эсэргүүцэл (3.24-д зааснаар),

3.92. Хүчитгэсэн арматурын хүчдэлийг тооцохдоо, шахалтын бетоны уяншилийг тусгана. Бетоныг, цоожлогчийн тусламжтайгаар бүх хүчитгэсэн арматураар, нэг зэрэг шахахад суналтын бүсийн хүчитгэсэн арматурын хүчдэлийн бууралтыг (s_el,c) дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

s_el,c=n₁ s_bp,                                                                           (3-74)

                  

Бетонд арматурыг сунгахад арматурын урьдчилсан хүчдэл нь нилээд хэдэн үе шатаар буурах ба эхэлж сунгахад гарах алдагдлыг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

s_el,c=n₁ Ds_b m₁,                                                         (3-75)

                      

(3-74) ба (3-75) томьёонд:

n₁- уян харимхайн модулийн харьцаа, 3.47-р зүйлийн дагуу авна.

s_bp-  огтлолыг бүх арматураар шахахад, хүчитгэсэн арматурын хүндийн төвийн түвшинд харгалзах, бетоны урьдчилсан хүчдэл,

Ds_b- нэг мушгиа буюу шилбийг сунгахад, ажлын үе шат бүрд гарах алдагдлыг тооцсон, арматурын хүндийн төвийн түвшинд харгалзах бетоны хүчдэл,

m₁-  хүчдэлийн алдагдлыг тодорхойлж байгаа мушгиа (шилбэ)-ны дараа нь сунгасан нэг ижил мушгиа (шилбэ)-ны тоо.

3.93. Хүчитгээгүй арматуртай хийцийн төмөрбетон элементүүдийг тэсвэрлэлтэд,  бетоны суналтын бүсийн ажлын оролцоогүйгээр, материалын эсэргүүцлийн томьёогоор тооцно. Энэ тооцоог 30 дугаар хүснэгтэд заасан томьёоны дагуу гүйцэтгэнэ.

Гулзайлтын үед, x’-ийн утгыг элементийн огтлолын  (бетоны суналтын бүсийн талбайг оролцуулаагүйгээр) шилжүүлсэн талбайн статик момент нь үл оролцох тэнхлэгийн хувьд харьцангуй тэгтэй тэнцүү байх нөхцлөөр, харин төвийн бус шахалтын үед дагуу хүч N- ийн байрлалтай харгалзах тэнхлэгтэй харьцангуй авах моментийн тэгшитгэлээр тус тус тодорхойлно. 

Төвийн бус суналтын элементүүдийн тооцоог  дээрхтэй адилтгах байдлаар гүйцэтгэнэ. Төвийн суналтын элементүүдийн тооцоонд сунгах бүх  хүч нь арматурт шилжинэ.

Огтлол нь тэсвэрлэлтийн тооцооноос гадна бат бэхэд тооцогдсон байх ёстой.

30 дугаар хүснэгт

Элементийн ажлын байдал	Тооцооны томъёонууд
Бетоны хяналт Арматурын хяналт	(M/Ired)xI <=mb1Rb    (3-76) nI(M/Ired)(h-xI-au)<=mas1Rs   (3-77)
Бетоны тэнхлэгийн шахалт	N/Ared<=mb1Rb    (3-78)
Төвийн бус шахалт:
Бетоны шахалт	N/Ared+M/Jredx<=mb1Rb   (3-79)
Арматурын хяналт	NIN/Ared+nIM/Ired(h-xI-au)<=mas1Rs     (3-80)

 

30 дугаар хүснэгт дахь  (3-76)-(3-80) томьёонд:

M; N -  момент ба хэвийн хүч,

I_red- үл хамаарах тэнхлэгт харьцангуй шилжүүлсэн огтлолын инерцийн момент  (бетоны суналтын бүсийг оролцуулахгүй ба харин арматурын бүх талбайд n-ийн харьцааг 3.47-д зааж тусгаснаар),

x’-  бетоны суналтын бүсийг оролцуулахгүйгээр, уян биеийн томьёогоор тодорхойлогдох бетоны шахалтын бүсийн өндөр,

m_b1, m_as1- бетон ба хүчитгээгүй арматурын (гагнаасан холболтыг тооцсоноор) хүчдэлийн давтамжийн асимметрийг тооцох илтгэлцүүр. Тооцоонд R_b, R_s-ийг тооцоот эсэргүүцлээр авна,

a_u,  a’_u- суналтын ба шахалтын талын гаднах ирмэгээс  хамгийн ойр байгаа арматурын эгнээний тэнхлэг хүртэлх зай,

A_red- элементийн шилжүүлсэн хөндлөн огтлолын талбай  (n-ийн харьцаа ба бүх арматурын хөндлөн огтлолын талбайг зүйл 3.47-д  заасны дагуу оролцуулан тооцсоноор).

 

ХЯЗГААРЫН ТӨЛӨВ БАЙДЛЫН ХОЁРДУГААР БҮЛГИЙН ТООЦОО

АН ЦАВ ТЭСВЭРЛЭЛТИЙН ТООЦОО

ЕРӨНХИЙ ЖУРАМ

 

3.94. Гүүр ба хоолойн бүтээц нь, тэдгээрийн төрөл ба зориулалт, хэрэглэж байгаа арматур ба ажлын нөхцлөөс хамааран, 31 дүгээр хүснэгтэд заасан ан цав тэсвэрлэлтийн шаардлагын зэрэглэлийг хангах ёстой. Ан цав тэсвэрлэлт нь бетон дахь сунгах ба шахах хүчдэлийн утга ба ан цав үүсэлтийн тооцоот өргөнөөр  тодорхойлогдоно.

 

 

31 дүгээр хүснэгт

Бүтээцийн төрөл ба зориулалт, арматурлалтын онцлог	Ан цав тэсвэр-лэлтийн шаардлагын зэрэг	Хязгаарын утга
		Бетоны сунгах хүчдэл	Ан цав илрүүлэлтийн тооцооны өргөн, Dcr	Түр зуурын ачаа байхгүй үеийн хамгийн бага шахалтын хүчдэл
Хүчитгэсэн өндөр бат бэхтэй 3 мм голчтой утсаар 9 мм голчтой К-7 ангилалын мушгиа арматураар, мөн хүчитгэдэг ган мушгиагаар (эргүүлэг ба давхар, битүү) арматурлагдсан авто замын ба хотын гүүрийн элементүүд (барилгын хананы дам нуруунаас бусад)	2а	0.4Rbt,ser	-	-
Хүчитгэсэн 4 мм ба түүнээс дээш голчтой өндөр бат бэхтэй утсаар, 12 ба 15 мм голчтой К-7 ангилалын хүчитгэсэн арматурын мушгиагаар арматурлагдсан авто замын ба хотын гүүрийн элементүүд, Хүчитгэсэн шилбэн арматур ба хүчитгэсэн 4 мм ба түүнээс дээш голчтой өндөр бат бэхтэй утсаар, мөн К-7 ангилалын хүчитгэн арматурчлагдсан бүх зориулалтын гүүрийн гадас (свай)	2б	1.4R*bt,ser	0.015**
Үндсэн хүчдэлийн тооцооны үед гүүрийн барилгын урдчилан хүчитгэсэн дам нурууны хавирга	3а	32 дугаар хүснэгт	0.015
Хүчитгэсэн шилбэн арматураар арматурлагдсан авто замын ба хотын гүүрийн элементүүд, Хүчитгэсэн утсан арматурыг байрлуулсан бүсийн хүчдэлийг тооцоолох хэсгийн элементүүд (бүх зориулалтын гүүрэнд)	3б		0.015
Ердийн арматуртай бүх зориулалтын гүүр ба хоолойн элементүүд, Элементийн их биед байрлалтай, хүчитгэсэн арматуртай бүх зориулалтын гүүрийн төмөрбетон элементүүд, Хүчитгэсэн шилбэн арматурыг байрлуулсан бүсийн хүчдэлийг тооцоолох, хэсгийн элементүүд (бүх зориулалтын гүүрэнд)	3в		0.020***

 

*- Холимог арматурлалтын үед 3.95-р зүйлийн зааварын дагуу бетон дахь суналтын хүчдэлийн хязгаарыг нэмэгдүүлэхийг зөвшөөрнө. Явах ангийн хавтангийн хэсэгт хүчитгэсэн утсан арматурыг байрлуулсан үеийн авто замын ба хотын гүүрийн бүтээцэд түүний шахалтын чиглэлд бетон дахь суналтын хүчдэлийн хязгаарын утга 0.8Rst,ser-ээс заавал их байх ёсгүй.

**-Цинкдсэн утсан арматуртай үед Dcr =0.02 см-ээр авахыг зөвшөөрнө.

***-Ан цав илрэлтийн өргөн доорх нөхцөлд хэтрэхийг үл зөвшөөрнө, см ээр:

0.015- Хотын ба авто замын гүүрийн явах анги, мөн босоо тулгуур ба гадсанд (усан дээрхи мөсний түвшингээс дээш 0.5 м-ээр хэтрэх буюу хуурай газрын гадаргуу, мөсний доод гадаргуу буюу хөлдөлтийн гүний хагас хүртэл).

 

Бетон дахь хүчдэл, ан цав үүсэлт ба тэдгээрийн өргөнийг тодорхойлох тооцоог   арматур дахь урдьчилсан хүчдэлийн алдагдлыг оролцуулан хийнэ.

Бүх төрлийн зориулалт бүхий гүүрийн, урьдчилан хүчитгэсэн нэгдмэл бүтээцийн шахалтанд ажиллах залгаасанд сунгах хүчдэл үүсэхийг хориглоно.

3.95. Авто замын ба хотын гүүрэнд холимог арматурлалттай байхад бетоны, хязгаарын сунгах хүчдэлийг  2R_bt,ser  хүртэл ихэсгэж авахыг зөвшөөрөхийн хамт, сунгах хүчдэл нь  1,4R_bt,ser-ээс их  байх огтлолын бүх хэсгүүдэд сунгах хүчдэлийн эпюрийн бүх хүчийг хүчитгээгүй арматур хүлээж авах нөхцөл хангагдах ёстой. Үүнээс гадна хөндлөн ан цавын өргөний тооцоонд 3.107 ба 3.108-р зүйлүүдийн холбогдох зааврыг мөрдлөг болгоно.

3.96. Бүтээцийн шахалтын бетонд ан цав тэсвэрлэлтийг 2а шаардлагын зэрэглэлээр төсөллөхөд, гүүрийн угсарч байгаа хэсгээр, угсралтын ачаатай кран явах боломжийг шалгахдаа зарим үзүүлэлтүүдийг доорхи байдлаар авахыг зөвшөөрнө.

бетоны хэвийн сунгах хүчдэлийн хязгаарын утга- 1,15R_bt,ser,

ан цав үүсэлтийн тооцоот өргөний хязгаарын утга- 0.01 cм,

Тооцоонд, хүчитгэсэн арматурын хүчдэлийн гарах алдагдлуудыг нэг жилийн хугацаанд явагдахаар авч үзнэ.

3.97. Бүтээцийн дам нуруут элементийг ан цав тэсвэрлэлтийн  шаардлагын 2а; 2б ба 3б зэрэглэлээр төсөллөхөд, бүтээцийн ашиглалтын явцад бетоны шахалтын бүсэд, бусад үе шатны ажлын үед сунгах хүчдэлийг       0,8R_bt,ser- ээс хэтрүүлэхгүйгээр авна.

 

 

АН ЦАВ ҮҮСЭЛТИЙН  ТООЦОО

 

3.98. Гүүр ба хоолойн бетон ба төмөрбетон бүтээцийн ан цав тэсвэрлэлт нь элементэд  үүссэн сунгах ба шахах хүчдэлийн хязгаарлалтаар хангагдана.

Хүчдэлийн заагдсан хязгаарын утгыг заавал биелүүлэх  нөхцлөөс хамааруулан авна.

а)  хийц бүтээцийн элементэд ан цав үүсэлтийг хориглох,

б)  ан цав үүсэлтийн өргөнийг хүлцэх хязгаараар зөвшөөрөх,

3.99. Хэвийн шахах хүчдэлийн үйлчлэлийн чиглэлтэй давхцаж байгаа дагуу ан цав үүсэлтийг бүх төрлийн бүтээц  ба тэдгээрийн ажлын бүх  үе шатанд хориглоно.

Элементийн огтлолд ачаалалын үйлчлэл ба хэвийн шахах хүчдэлийн s_bx  үйлчлэл нь доор зааснаас хэтэрч болохгүй.

хүчитгээгүй арматуртай бетон ба төмөрбетон хийцүүдэд- тооцоот эсэргүүцэл R_b,mc1 ;

урьдчилан хүчитгэсэн хийцийн бетоны шахалтын бүсэд- тооцоот эсэргүүцэл R _b,mc1 (бэлтгэх ба угсралтын  үе шатанд)  ба R _b,mc2 (тогтмол ашиглалтын үе шатанд).

Урьдчилан хүчитгэсэн дам нурууны ханын бетонд үүсэх үндсэн шахах хүчдэл нь бүх тохиолдолд бетоны тооцоот эсэргүүцэл R_b,mc2-оос хэтэрч болохгүй.

3.100. Элементийн дагуу тэнхлэгт хэвийн (хэвийн сунгах хүчдэлийн үйлчлэлийн чиглэлд перпендикуляр) ан цав үүсэлтийг, ан цав тэсвэрлэлтийн шаардлагын 2а зэрэглэлээр төсөллөх гүүрийн хийцэд хориглох ба энд гүүрээр угсралтын кран гаргаж шалгах тохиолдол хамаарахгүй. Энэ үед тохиолдлын хөндлөн ан цав үүсэх магадлалыг үгүйсгэхгүй.

Энэ нөхцлийг биелүүлэхэд шахалтанд байгаа бетон дахь хэвийн шахах хүчдэл нь 31 дүгээр хүснэгт ба 3.95-р зүйлд заасан утгаас хэтэрч болохгүй.

3.101. Ан цав тэсвэрлэлтийн 2б, 3а, 3б ба 3в шаардлагын зэрэглэлээр төсөллөж байгаа бүтээцэд хөндлөн ан цав үүсэлтийг зөвшөөрнө. Энэ үед ан цав тэсвэрлэлтийн шаардлагын зэрэглэл 2б ба 3а-гаар төсөллөхөд, хийцэд хөндлөн ан цав үүсэх боломжийг 31 дүгээр хүснэгтэд заасан хоёр (сунгах хүчдэлийн хүлцэх хязгаар ба үүсэх хөндлөн ан цавын болзошгүй өргөн) үзүүлэлтээр хязгаарлана.

Үүнээс гадна ан цав тэсвэрлэлтийн шаардлагын зэрэглэл 2б-гээр төсөллөж байгаа урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцэд шахсан хөндлөн ан цавнаас хамгаалах журмыг мөрдлөг болгоно. Гүүрэн дээр түр ачаа байхгүй үед шахалтын бетон дахь хамгийн бага шахах хүчдэлийн хязгаарын утга нь 31 дүгээр хүснэгтэд заасан утгаас бага байж болохгүй.

3.102. Урьдчилан хүчитгэсэн дам нурууны ханын бетоны үндсэн сунгах хүчдэл нь үндсэн шахах хүчдэл s_mc-г бетоны шахалтын тооцоот эсэргүүцэл R_b,mc2-д харьцуулсан харьцааны оролцоотойгоор хязгаарлагдана.

        Үндсэн сунгах хүчдэлийн хязгаарыг заасан утгын харьцаанаас хамааруулан, 32 дугаар хүснэгтэд зааснаас ихээр авч болохгүй.

Хүснэгт 3-21

smt/Rb,mc2	Гүүрэнд авах, суналтын үндсэн хүчдэлийн хязгаарын утга, хамгийн их stm
	Авто замын ба хотын
£ 052	0.85Rbt,ser, гэвч 2.15 МРа-аас ихгүй
³ 0.80	0.53Rbt,ser

 

Тайлбар: s_mt/R_b,mc2-гийн харьцааны хязгаарын утгыг (хамгийн их s_tm) шугаман хамааралын аргаар тодорхойлно.

 

3.103. Зүйл 3.99 ба 3.102-д заасан ерөнхий шахах ба ерөнхий сунгах хүчдэлүүдийг дараахь томьёогоор тодорхойлно.

                       s_mt                                                                

         = 0,5(s_bx+s_by)±(1/2)[(s _bx -s _by)²+4i²_b]^0.5  ; (3-81)

                                    s_mc

энд:

s_bx- гадаад ачаалал  ба хүчитгэсэн арматураас (алдагдлыг тооцсоноор) хэвтээ тэнхлэгийн дагууд, бетонд ирэх хэвийн хүчдэл,

s_by- хүчитгэсэн хомут, ташуу арматур, орчны ачаалал ба тулгуурын реакцаас  элементийн хэвтээ тэнхлэгт хэвийн байдлаар чиглэсэн, бетон дахь хэвийн хүчдэл. Энэ үед тулгуурын реакцаас ирэх шахах хүчний тархацыг         45°-аар авна.

i _b- ханын бетон дахь шүргэгч хүчдэл, дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

i _b =i _q +i _t  £ m _b6R _b,sh,                                      (3-82)

 

томьёо (3-82)-д:

          i_q- гадаад ачаалал ба урдчилсан хүчдэлээр тодорхойлогдох хөндлөн хүчнээс үүсэх шүргэгч хүчдэл,

          i _t -    мөн, мушгиралтаас,

          m_b6- бетоны хөндлөн шахалтын үйлчлэлийг тооцсон илтгэлцүүр, зүйл 3.27-гийн дагуу авах ба хэрэв шахалтгүй бол  m_b14 байна.

R_b,sh- гулзайлтын үеийн хагаралын бетоны тооцоот эсэргүүцэл, 17 дугаар хүснэгтээс авна.

Алгаслалын уртын хязгаарт, хувьсах өндөртэй элемент дахь хэвийн ба шүргэгч хүчдэлийг тодорхойлохдоо огтлолын хувьсалтыг заавал  тооцож тусгана.

 

АН ЦАВ ҮҮСЭЛТИЙН ТООЦОО

 

3.104. Төмөрбетон элементийн хэвтээ тэнхлэгт хэвийн ба ташуу ан цав     (a_cr) болон ан цав тэсвэрлэлтийг зэрэглэл 2б, 3а, 3б ба 3в-гийн шаардлагаар төсөллөхдөө дараах томьёог хэрэглэнэ.

 

a_cr =(s/E)y £  D _cr,                                                                  (3-83)

 

энд: 

s- сунгах хүчдэл, хүчитгээгүй арматурын хувьд хамгийн их суналтад байгаа (хамгийн захын) шилбэний s_s  хүчдэл, хүчитгэсэн арматурын хувьд бетоны шахалт явагдаж дууссаны дараах s_p  хүчдэл,

E- хүчитгээгүй ба хүчитгэсэн арматурын уян харимхайн модуль, 26 дугаар хүснэгтээс авна,

y- ан цав үүсэлтийн илтгэлцүүр, арматурлагдсан  суналтын бүсийн бетоны нөлөөлөл, арматурын хэв гажилт, арматурын хэлбэр дүрс ба элементийн ажлын нөхцөл болон арматурлалтын радиусаас хамааруулан тодорхойлох ба 3.108-р зүйлийн дагуу авна,

D_cr- үүсэх ан цавын тооцоот өргөний хязгаарын утга, (см-ээр авах) 31 дүгээр хүснэгтийн дагуу авна.

3.105. Төвийн бус шахалтын ба төвийн бус суналтын гулзайлтын элементэд дагуу арматураас хамгийн их суналтад байгаа (хамгийн захын), хүчитгээгүй арматурын хүчдэлийг, хэвийн ан цав үүсэлтийн өргөнийг тодорхойлох тооцоонд авахдаа дараах томьёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

 

s_s=(M/A_sZ)*((h-x-a_u)/(h-x-a)),                             (3-84)

 

Энэ үед төвийн бус шахалтын ба төвийн бус суналтын элементийн момент М-ын утгыг доор зааснаар авна.

N хүчний байрлал нь суналтын ба шахалтын арматуруудын хүндийн төвийн гадна талд байвал

 

M=N(e ± z),                                                      (3-85)

 

(3-85-р томъёонд  нэмэх тэмдэг нь төвийн бус суналтын, хасах тэмдэг нь төвийн бус шахалтын тохиолдлуудад хамаарна),

хүчний байрлал нь төвийн бус суналтын элементийн огтлолын эсрэг орших ирмэгүүдийн арматурын хүндийн төвүүдийн дотор талд оршиж байвал

 

M=N(z-e)  ,                                                                              (3-86)

 

томьёо (3-84)-(3-86)-д:

A_s- суналтын арматурын хөндлөн огтлолын талбай,

e- суналтад байгаа арматурын хөндлөн огтлолын хүндийн төвөөс N хүчний байршлын тэнхлэг хүртэлх зай,

x,z- шахалтын бүсийн өндөр ба суналтад байгаа арматурын хөндлөн огтлолын хүндийн төвөөс огтлолын шахалтын бүсэд байгаа тэнцүү үйлчлэлийн цэг хүртэлх зай, (энэ зайг бат бэхийн тооцооны үр дүнгээр авахыг зөвшөөрнө),

a, a_u-  суналтад байгаа бүх арматурын хөндлөн огтлолын хүндийн төв ба хамгийн их суналтад байгаа эгнээ арматурын хүндийн төвөөс  (гадна ирмэгт хамгийн ойр орших) бетоны хамгийн их суналтад байгаа ирмэг хүртэлх зай,

3.106. Дам нурууны хана (хавирга)-ны хөндлөн ба дагуу арматурын сунгах хүчдэл (s_s)-ийг дараах томьёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

 

s_s=d(s_bt/m),                                                                          (3-87)

 

энд:

s_bt- хүчитгэсэн хомутгүй, урдчилан хүчитгэсэн дам нуруун дахь хүчдэл, огтлолын хүндийн төвийн түвшин дэх үндсэн сунгах s_mt хүчдэлтэй тэнцүүгээр авна (хүчитгээгүй арматуртай дам нуруунд мөн нэгэн адил түвшинд шүргэгч хүчдэлтэй  тэнцүүгээр байна).

m- үндсэн сунгагч хүчдэлийн чиглэлд, ташуу ан цавтай хэсгийн хананы арматурлалтын илтгэлцүүр, үүнийг бетонтой нэгдмэл ажиллах бүх шилбэний талбайн проекцийг энэ хэсэгт байгаа хананы бетоны ташуу огтлолын талбайд харьцуулсан харьцаагаар  (зураг.10) авахыг зөвшөөрнө.

d- ташуу ан цав үүсэх бусад хүчдэлийн дахин хуваарилалтыг тооцох илтгэлцүүр, үүнийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

d= 1/(1+0,5/L_im) ³ 0,75,                                                          (3-88)

 

энд:

L_i- бүсүүдийн өргөсгөл (тавровый дам нуруунд ташуу огтлолын эхлэлийг үл хамаарах тэнхлэг талын хамгийн захын суналтанд байгаа арматурын эгнээнээс тооцож авна) хоорондох хэсгийн үндсэн сунгагч хүчдэлд тэгш хэмтэй  перпендикуляр байх  жишүү ан цавын урт, см-ээр  авах ба ан цавын ташууг зүйл 3.78-д заасны дагуу тооцно.

 

Зураг 10. Ташуу огтлолд хөндлөн байх хөндлөн арматурын хүчний проекц

1- хэвийн байх	4- дагуу арматур
2- хомут	5- шүргэгч
3- ташуу огтлол	6- өргөсгөл

 

3.107. Урьдчилан хүчитгэсэн элементийн суналтын бүсэд хэвийн ан цавын өргөнийг тодорхойлохдоо, суналтын бүсэд байгаа суналтын бүх арматурыг тооцох ба бүсийн бетоны хүчдэл нь s_bt ³0,2R_bt,ser   нөхцлийг хангана.

Урьдчилсан хүчитгэсэн шонгийн ан цав үүсэлтийн өргөнийг тодорхойлохдоо бүх арматурыг тооцоонд авна.

Түр ачаалалын  бууралтын дараа бетоны урьдчилан шахах хүчдэл   ,,0,, хүрэх явцад, зүйл 3.104-ийн дагуу хүчитгэсэн арматурын сунгах хүчдэлийн өөрчлөлт   (s_p)-ийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

s_p=s_bt/s_p,                                                            (3-89)

энд:

s_bt- бетоны суналтын бүсийн талбайн хүндийн төвийн түвшин дахь бетоны суналтын хүчдэл,

s_p- арматурлалтийн илтгэлцүүр, тооцоонд авч байгаа дагуу арматурын хөндлөн огтлолын талбайд харьцуулсан харьцаагаар тодорхойлно (арматур нь бетонтой барьцалдалгаагүй байх үед тооцоонд m_p тооцогдохгүй).

Холимог арматурлалттай байх үед бетоны хүчдэл, бетоны суналтын бүсийн хүндийн төвийн түвшинд хамаарагдах талбайн хэсэгт тодорхойлогдох ба энэ хязгаарт сунгагч хүчдэл 1,4R_bt,ser-ээс хэтрэхгүй байна.

Холимог арматурлалттай байх үед хүчитгээгүй арматурын хүчдэлийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

s_s =s_bts/m_s,

энд:

s_bts- бетоны суналтын бүсийн хүндийн төвийн түвшинд хамаарагдах талбайн хэсгийн A_bts бетоны хүчдэл, гэхдээ энэ хязгаар сунгагч хүчдэл     1,4R_bt,ser-ээс их байхад,

m_s=A_s/A_bts    ,

 

3.108. Ан цав нээгдэх илтгэлцүүр  y-ийг арматурлалтын радиус R_r-ээс хамааруулан авна.  Үүнд:

0,35R_r- гөлгөр гадаргуутай шилбэн арматур, гөлгөр гадаргуутай утасан арматурын багц ба хаалттай ган татлага,

1,5(R_r)^0.5- иржгэр гадаргуутай шилбэн арматур, иржгэр гадаргуутай утас, мөн утаснаас бүрдсэн багц, К-7 ангилалын татлагууд  ба мөн энэ татлаганаас  бүрдсэн ороодос болон томж хийгдсэн багц, тэрчлэн ханан дахь дурын арматурын хэлбэрүүд хамаарна.

Хүчитгэсэн ба хүчитгээгүй арматураар нэг зэрэг арматурлах үед тооцоонд ан цав үүсэлтийн илтгэлцүүрийн шилжүүлсэн утгыг ашиглах ба энэ нь дараах томьёогоор тодорхойлогдоно.

 

y=Sy_iA_i / SA_i,                                                            (3-90)

 

энд:   

y_I- төрөл бүрийн арматурын ан цав үүсэлтийн илтгэлцүүр,

A_i- арматурын төрөл тус бүрийн хөндлөн огтлолын талбай,

3.109. Хэвийн ан цавын өргөний тооцоонд, арматурлалтын радиусыг дараах томьёогоор тодорхойлно

 

R_r=A_r / Sbnd,                                                        (3-91)

энд:

A_r- хэвийн огтлолын харилцан үйлчлэлийн  бүсийн талбай, огтлолын гаднах хүрээний хязгаар ба харилцан үйлчлэлийн радиус r= 6d байхаар авна,

b- арматурын элементийн бетонтой барьцалдах хэмжээг тооцох итгэлцүүр, 33 дугаар хүснэгтийн дагуу авна,

n- нэг ижил голчтой арматурын элементийн тоо,

d- нэг шилбэний голч (шилбэнүүдийн бүлэглэсэн байх тохиолдлыг хамааруулж үзэх).

Тэгш өнцөгт бус огтлол дахь арматур нь хүрээний дагууд жигд хуваарилагдсан байвал харилцан үйлчлэлийн радиус  r= 3d байна.

Баглаа ба татлагуудын хувьд d-г  арматурын элементийн гадна хүрээгээр авах ба харин  r= 5d  байна.

 

 

 

 

33 дугаар хүснэгт

Бүтээцийн арматурлалтын төрөл	Илтгэлцүүр, b
1. Нэг шилбэ (гөлгөр ба иржгэр гадаргуутай) иржгэр гадаргуутай нэг утсан арматур буюу К-7 ангилалын арматурын мушгиа	1
2. Хоёр шилбэнээс бүрдсэн босоо эгнээ арматур (бүлэг шилбэнүүдийн хооронд зайтай)	0.85
3. Хоймсон томолттой ба эргүүлсэн ган мушгиа,  К-7 ангилалын арматурын мушгианы багц	0.75
4. Багц утасны тоо 24 хүртэл ба түүнээс бага	0.65
5. Багцын утасны тоо 24- өөс дээш буюу битүү ган мушгиа	0.50

 

Тайлбар: 1. Гурван шилбэнээс бүрдсэн босоо эгнээг хэрэглэхийг хориглоно.

 

Харилцан үйлчлэлийн радиус  r-ийг хамгийн захын, үл хамаарах тэнхлэгт ойр байх шилбэний эгнээнээс хэмжиж авна. Хэрэв үлдсэн эгнээ тус бүрийн арматурын талбайн харьцаагаар, захын эгнээнд шилбэний хөндлөн огтлолын талбайн хагасаас багаар тогтоогдсон байвал  r-ийг дараагийн, шилбэний  тоо нь бүрэн байх эгнээнээс хэмжиж авна. Харин дугуй огтлолд      r-ийг хамгийн их хүчдэлд байгаа шилбэний тэнхлэгээс үл хамаарах тэнхлэг тал руу хэмжих ба, харин шилбэнүүдийн багц байх үед хамгийн их хүчдэлд байгаа багцын дотор талын шилбэний тэнхлэгээс авна.

Харилцан үйлчлэлийн бүс нь үл хамаарах тэнхлэгийн цаад талд орших ёсгүй бөгөөд, өндөр нь огтлолын өндрөөс хэтрэхгүй байна.  Харин төвийн суналтын элементэд огтлолын бүх талбайтай тэнцүүгээр авна. Дугуй огтлолд харилцан үйлчлэлийн талбай ба арматурлалтын радиусыг хамгийн их хүчдэлд байгаа шилбэ ба багцын хувьд тодорхойлно.

Ташуу ан цавын өргөний тооцооны үед арматурлалтын радиусыг дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

R_r=A_r/(Sb_in_id_icosa_I + Sb_wn_wd_wcosa_w+Sb₁n₁d₁cosa₁),                    (3-92)

энд: 

A_r- ташуу огтлолын харилцан үйлчлэлийн бүсийн талбай, дараах томьёогоор тодорхойлогдоно.

 

A_r=L_ib  ;

 

L_i- ханын ташуу огтлолын урт  зүйл 3.106- гаар тодорхойлно,

b -   ханын зузаан,

n_i, n_w, n₁ -  ташуу шилбэ, хомутын салаа ба ташуу огтлолын хүрээнд байгаа дагуу шилбэний тоо хэмжээ,

d_i, d_w, d₁- ханын хязгаарт ташуу огтлолыг дайран гарч байгаа ташуу шилбэ  (буюу багц), хомут ба дагуу шилбэнүүдийн голч,

a_i, a_w, a₁-  ташуу огтлол дахь хэвийн ба ташуу шилбэ, хомут болон дагуу шилбэний хоорондын өнцөг, зураг 10-ын дагуу авна.

3.110. Бетоны анкерийн орчны шахалтын тооцоонд, хамгийн сүүлд дамжиж байгаа хүчийг доорх байдлаар авна. Үүнд: 

арматурыг бетонд нь сунгахад -100%,

дотоод анкертай багцыг тулаас ашиглаж сунгахад- арматурын хүчдэлийн 30% байна.

Эдгээр хүчний улмаас өдөөгдсөн орчны хүчдэлд элементийн ан цав тэсвэрлэлтийг нэмэгдэл арматур тавьж хангахыг зөвшөөрөх ба эдгээр арматур нь орчны нөлөөллөөс бий болсон бүх сунгах хүчдэлийг бетоноор дамжуулан хүлээн авна. Энэ үед тооцсон ан цавын өргөн нь ан цав тэсвэрлэлтийн шаардлагын зэрэглэл 3б буюу 3в-д зааснаас  (31 дүгээр хүснэгт) хэтэрч бологүй.  Заагдсан хүчдэл 0,4R_bt,ser-ээс хэтрэхгүй байх хэсгүүдэд арматурлалтыг тооцохгүйгээр хийхийг зөвшөөрнө.

 

Хотойлт ба эргэлтийн Өнцгийг тодорхойлох

 

3.111. Хотойлт, эргэлтийн өнцөг ба дагуу шилжилтийг элементийн мушгиралтын 1/r, мөн тэрчлэн харьцангуй дагуу шилжилтээс хамааруулан барилгын механикийн томьёогоор тодорхойлох ба харьцангуй дагуу шилжилт нь бүрэн хэмжээний (уян ба уян бус) хэв гажилтын хувьд хавтгай огтлолын гипотезээс үндэслэлтэйгээр тодорхойлогдоно.

Элементийн гулзайлтын хэв гажилтаар илрэх хотойлт ¦ буюу   эргэлтийн өнцөг a-ийг дараах томьёогоор тодорхойлно.

                                               _L _

¦(a) = S?M(x)1/r(x)dx ,                     (3-93)

                                              ⁰

энд:

`М(х)- хотойлт  ¦-ийг тодорхойлоход, хайж байгаа хотойлтын чиглэлд байрлалтай нэгж хүчний гулзайлтын моментийн функц,

эргэлтийн өнцгийг тодорхойлоход, хайж байгаа эргэлтийн өнцгийн чиглэлд байрлуулсан нэгж моментийн хотойлтын моментийн функц,

1/r(x)- хотойлт буюу эргэлтийн өнцөг тодорхойлох ачаалалын үед тухайн огтлолын элементийн муруйлт  (тэмдгийг заасан огтлолын хотойлтын моментийн тэмдэгтэй нэг ижил авна).

Томьёо (3-93)-д нийлбэрийг бүх хэсгүүдэд алгаслалын уртад  М(х) ба 1/r(x) хэмжигдхүүнүүдийн хувьсалтын хуулиар ялгагдах байдлаар авна.

Хотойлт (эргэлтийн өнцөг)-ын бодолтыг дараах илэрхийллийг ашиглан тоон аргаар хийхийг зөвшөөрнө.

            

¦(a)=SM(x)1/r(x)Dx,                     (3-94)

 

энд:`М(х) ба 1/r(х)-заасан хэмжигдхүүнүүд нь алгуур байх чанартай,  Dх урттай тусгайлсан хэсгүүдийн момент ба муруйлтын дундаж хэмжигдхүүн.

3.112. Элементийн бүс нь ан цав тэсвэрлэлтийн шаардлагын зэрэглэлийн 2а, 2б ба 3б-д хамаарагдаж байвал урдчилан хүчитгэсэн элементийн муруйлтыг дараах томьёогоор тодорхойлно.                                

1/r=M_p/B*_p+M_g/B*_g+M_g/B,                  (3-95)

энд: 

M_p, M_g, M_g- хүчитгэсэн арматур, тогтмол ба түр ачаалалуудаас авч үзэж байгаа огтлолд бий болох моментууд,

В*_p, В*_g- хүчитгэсэн арматур ба тогтмол ачаалалын үйлчлэлийн үеийн огтлолын хөшүүн байдал,

В- түр агшины ачаалалын үйлчлэлийн үеийн цул огтлолын хөшүүн байдал,

(3-95) томьёоны баруун талыг тогтоосон журмын дагуу үндэслэгдсэн өөр аргаар тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

Бетоны шахалт зогсох үеийн арматурын хүчдэлийг үндэслэн урьдчилсан хүчдэлээс үүсэх моментийг тооцох ба энд анхны алдагдлыг хассанаар авна.

Гулзайлтын момент  M_g-ийн утгыг дүүжин угсралтын үед угсарч байгаа гулдмайн жин ба барилгын бусад болзошгүй ачаалалыг оролцуулан тооцно.

Хөшүүн байдал B*_p ба B*_g-г тодорхойлохдоо урьдчилсан хүчдэлийн хүчний үйлчлэл ба ачаалалын удаан хугацааны үйлчлэлийн нөлөөг оролцуулан тооцно.

3.113. Элементийн бүс нь ан цав тэсвэрлэлтийн шаардлагын зэрэглэлийн   3в-д хамаарагдаж байвал хүчитгээгүй арматуртай элементийн муруйлтыг дараах томьёогоор тодорхойлно.

                 

1/r=M_g /`B*<sub>g</sub> + M<sub>g</sub> /`B  ,                      (3-96)

            

энд`B*_g- ан цав үүсэлтийг тооцсон тогтмол ачаалал  ба бетоны гулсалтын үйлчлэлийн үеийн огтлолын хөшүүн байдал,

`B -  ан цав үүсэлтийг тооцсон түр ачаалалын агшины үйлчлэлийн үеийн цул огтлолын хөшүүн байдал,

Элементийн муруйлтыг тодорхойлоход бүх тогтмол ачаалал, нэг ижил хугацааны бэхжилттэй бетонд үйлчилж байна гэж үзэх бөгөөд энэ ачаалалын хамгийн их хэсэг нь ирэхээр авч үзнэ.

Тайлбар: Налархай хотойлтыг тооцоонд дараах байдлаар авна. Үүнд: D_t= D_I [3–1.2(A^I_S/A_s)], гэхдээ налархай хотойлтын итгэлцүүр нь [3 – 1.2(A^I_S/A_s)] ³ 1.6 байх нөхцлийг хангах ёстой.

энд: D_I- тогтмол ачаанаас үүсэлтэй уян хотойлт ба A^I_S ; A_s-ийг хязгаарын төлөв байдлын 1 дүгээр бүлэгт зааснаас үзнэ үү.

 

Алгаслал байгууламж ба ригелийн хотойлтын тооцоонд хөшүүншилийг тодорхойлохдоо огтлолын идэвхитэй хэсгийг тооцоонд авна.

3.114. Тогтмол ба түр ачаалалаас бетон ба төмөрбетон цул бүтээцийн шилжилтийн тооцоог, харгалзах түр ачаалалын үйлчлэлд, хөшүүн байдлаар авсан ачаалалын төрлөөс үл хамааруулан бетоны гулсалт ба суултыг тооцоогүй элементийн бүрэн огтлолоор хийхийг зөвшөөрнө.

 

ХийцЛЭЛТийн шаардлага

 

3.115. Бетон ба төмөрбетон бүтээцийг төсөллөхөд тэдгээрийг бэлтгэх нөхцөл, урт удаан хугацаанд бат бэх байх шаардлага болон бетон арматурын нэгдмэл ажиллагааг хангахын тулд энэ хэсэгт заагдсан хийцлэлтийн шаардлагыг  биелүүлэх ёстой.

 

ЭЛЕМЕНТИЙН ОГТЛОЛЫН ХАМГИЙН БАГА ХЭМЖЭЭ

 

3.116. Төмөрбетон элементийн хана, хавтан, диафрагм ба хавирганы зузааныг 34 дүгээр хүснэгтэд зааснаас багагүйгээр авна.

 

34 дүгээр хүснэгт

Элементүүд ба түүний хэсэг	Гүүр ба хоолойн бүтээцийн хамгийн бага зузаан, см
1. Дам нурууны босоо буюу налуу хана:
а. хавиргат:
Багц арматур байхгүй хананд	10*
Багц арматуртай хананд	12*
б. хайрцаг хэлбэрт:
Багц арматур байхгүй хананд	12*
Багц арматуртай хананд	15*
2. Хавтан:
а. тогтворжуулагч ул суурийн:
Хана хоорондын (хавирга)
б. явах ангийн
Багц арматур байхгүй хананд	12
Багц арматуртай хананд	15
тулгуурын консолийн төгсгөлд	8
в. Хайрцаган дам нурууны доод хэсэг
Багц арматур байхгүй хананд	12
Багц арматуртай хананд	15
г. Явган замын гулдмайд
Цутгамал	8
Угсармал	6
3. Алгаслалын нүхтэй хавтан гулдмай**
а. К-7 ангилалын дан мушгиа, шилбэн арматуртай ба паралель өндөр бат бэхтэй багц утсан арматуртай
Хана ба дээд хавтан	8
Доод хавтан	10
б. струнобетон:
Хана ба дээд хавтан	6
Доод хавтан	7
4. Алгаслалын хөшүүн хавирга ба диафрагм	10
5. Асгаасан доорх хоолойн хэсэглэл, хана	10**
6. Нүхтэй дугуй огтлолтой, хайрцаган гулдмайн хана ба угсармал-цутгамал тулгуур:
Хувьсах түвшинтэй усны бүсэд	25
Хувьсах түвшинтэй усны бүснээс гаднах	15
7. Хөндий гадсан төмөрбетон хана ба гадсан-бүрхүүлийн гадна талын голч, м:
0.4	8
0.6- аас 0.8 хүртэл	10
1.0- оос 3.0 хүртэл	12

 

ХҮЧИТГЭЭГҮЙ АРМАТУРЫН ХАМГИЙН БАГА ГОЛЧ

 

3.117. Хүчитгээгүй арматурын хамгийн бага голчийг 35 дугаар хүснэгтээс авна.

Хавтангийн хуваарилагч арматурын голч ба шонгийн дагуу арматурын голч 28 мм болон түүнээс их байхад хомутын голч нь дагуу арматурын голчын дөрөвний нэгээс багагүй байна.

 

35 дугаар хүснэгт

Арматурын төрөл	Арматурын хамгийн бага голч, мм
1. Дөрвөлжин хоолой ба гүүрийн элементийн тооцоот дагуу элемент (доор заасан элементээс бусад)	12
2. Авто замын гүүрүүдийн явах ангийн тооцоот (явганаар зорчих хэсгийг оролцуулаад)	10
3. Дугуй хоолойн тооцоот ба хийцлэлтийн; гүүрийн элементүүдэд дахь дагуу ба хөндлөн хийцлэлтийн; дам нурууны төгсгөлийн хэсгээс бусад, дам нурууны хавирганы хомут ба нийт уртын хэмжээн дэх бүсийн өргөсөлт	8
4. Дам нурууны төгсгөлийн хэсгийн урт дахь хомутууд	10
5. Хавтангийн хувиарлалтын хийцлэлт; гадас ба бүрхүүлт гадасны хомут; нүхт хавтангийн хомут	6

 

БЕТОНЫ ХАМГААЛАЛТЫН ҮЕ

 

3.118. Хамгаалалтын үе нь бетоны гадаргуугаас арматурын элементийн гадаргуу болон суваг хүртэл зай бөгөөд 36 дугаар хүснэгтэд зааснаас багагүйгээр авна.

36 дугаар хүснэгт

Арматурын төрөл ба түүний байршилт	Бетоны хамгаалалтын үеийн хамгийн бага зузаан, см
1. Ердийн ажлын арматуртай хавиргат ба хавтан алгаслал байгууламжтай, мөн тэрчлэн 30 см ба түүнээс их өндөртэй хавтангуудад	4
30 см- аас бага өндөртэй хавтангуудад	3
Хоолойн хэсэглэл ба нүхтэй гадсан бүрхэвчид	2*
Тулгуурын гадна талын угсармал гулдмай	4
Цутгамал тулгуурын гадна талын гадаргуу:
а. тулгуурын мөс зүсэгч хэсэгт	8
б. тулгуурын бусад хэсэгт	5
Шон, худаг ба угсармал суурийн гулдмайнуудад	4
Цутгамал төмөрбетон суурийн тулах хавтангуудад:
а. бетон бэлтгэл үетэй үед	5
б. бетон бэлтгэл үегүй үед	8
2. Хүчитгэдэггүй хомут:
Дам нурууны хананд	4
Тулгуурын багананд:
а. усны хувьсах түвшингээс гаднах бүсэд	4
б. усны хувьсах түвшингийн бүсэд	5
3. дам нуруу ба хавтангийн хананд дагуу хийцлэлтээр	3
4. Хүчитгэсэн хэсгийг нэгтгэж бетондоход тавигдах хүчитгэдэггүй	4
5. Огтлолын суналтын бүс дэх хүчитгэсэн:
а.өндөр бат бэхтэй утсан арматуран багц ба К-7 ангилалын багц	4**
б. доорхи ангилалын арматурын ган хэрэглэсэн:
A-IV; AT-IV	4
A-V; AT-V; AT-VI	5
в. d>40 мм голчтой ба төгсгөлдөө d>40 мм анкертай ган мушгиа	4
6. Ус тусгаарлагчаар хамгаалагдсан явах ангийн хавтан дахь бүх төрлийн хүчитгэсэн	3
7. Хана (хавирга)- н дахь хүчитгэсэн хомутууд	4
8. Струнобетон бүтээцийн хүчитгэсэн:
Суналтын ирмэг талаас	4***
Хажуу ирмэг талаас	3

 

* 3 м ба түүнээс их голчтой хоолойн хувьд дотор талын хамгаалалтын үеийг 3 см-ээр авна.

** Хаалттай сувагт байрлах хүчитгэсэн арматурын хувьд бетоны хамгаалалтын үеийг сувгийн гадаргуугаас хамааруулан авна. 11 см голчтой сувгийн хувьд хамгаалалтын үеийг 5 см-тэй тэнцүүгээр авна. 11 см-ээс их голчтой сувгийн хамгаалалтын үеийн зузааныг хүчний үйлчлэлийн болон зуурмагийн шахалтын тооцоог шалгах байдлаар авна.

*** 20 см-ээс бага зузаантай элементүүдийн хувьд хамгаалалтын үеийн зузааныг 2 см хүртэл багасгаж авахыг зөвшөөрнө.

3.119. Урьдчилан хүчитгэсэн элементүүдийн төгсгөлүүдэд хүчдэл дамжих бүсийн уртад бетоны хамгаалалтын үеийн зузаан нь арматурын 2 голчоос багагүйгээр байна.

А-V,  Ат-V, Ат-VI ангийн хүчитгэсэн арматурын шилбэн ганг хэрэглэх үед хүчдэл дамжуулах (3.11-р зүйлийн дагуу)  бүсийн уртад, шилбэний голчоос 4 см-ээр их голчтой ороодос ба тор, эсвэл 5 см-ээс ихгүй алхамтай битүү хомут тавина.

АРМАТУРЫН ЭЛЕМЕНТ ХООРОНДЫН ХАМГИЙН БАГА  ЗАЙ

 

3.120. Тусдаа тавигдсан арматурын элементүүд, мөн сувгуудын хана хоорондын цэвэр зай нь хийцийн бүх эзэлхүүнийг бетон зуурмагаар шаардлагын хэмжээнд дүүргэх нөхцлийг хангах ёстой. Урьдчилсан хүчитгэсэн элементэд энэ зайг хүчитгэсэн арматурын хүчдэл бетонд дамжих онцлог, анкерийн байрлал, хэрэглэж байгаа сунгах төхөөрөмжийн овор хэмжээнээс хамааруулан тогтооно.

3.121. Дагуу чиглэлд тавигдсан хүчитгээгүй ба тулц ашиглаж хүчитгэсэн ажлын шилбэ хоорондын зайг (хөндлөн чиглэлд) дараах байдлаар авна.

а) хэрэв шилбэ нь бетон цутгах үед хэвтээ буюу ташуу байрлалтай  байвал доор дурдсанаас багагүйгээр авна.

нэг эгнээ- 4 см,

хоёр эгнээ- 5 см,

гурав ба түүнээс олон эгнээ- 6см,

б)  хэрэв шилбэ нь бетон цутгах үед босоо байрлалтай байвал 5 см байна.

Хавчигдмал нөхцөлд, хүчитгээгүй арматурын хоёр шилбийг (шилбэ хоорондын зайгүйгээр) багцлан байрлуулахыг зөвшөөрнө. Өргөний чиглэлд, багц хоорондын зайг доор дурдсанаас багагүйгээр авна.

багцалсан хоёр шилбэ байхад- 5 см,

3.122. Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн элементийн арматурын элемент хоорондын цэвэр зайг сонгохдоо 37 дугаар хүснэгтэд заасан шаардлагыг мөрдлөгө болгоно.

Холимог арматурлалтын үед хүчитгээгүй арматурын шилбэ ба арматурын багц буюу далд сувгийн хана хоорондын хамгийн бага зайг шилбэнд хамаарах заавар 3.121-ийн дагуу авна.

37 дугаар хүснэгт

Цэвэр зайг тогтоох нь	Зайн хамгийн бага хэмжээ,
	Үнэмлэхүй хэмжээ, см	Голч d- ээс хамаарах арматурын элемент буюу сувгийн голч dc
Тулгуур тулц ашиглан хүчитгэсэн арматуртай бүтээцэд
1. Өндөр бат бэхтэй паралель байрлалтай багцалсан утсан арматуруудын хооронд	6	d
2. Арматурын багц ба тэдгээрийн дотоод анкеруудын гаднах гадаргуу хооронд	5	-
3. Арматурын багцуудын дотоод анкерын гаднах гадаргуу хооронд	4	-
4. Тусдаа тавигдсан К-7 ангилалын мушгианы доор заасан байрлалын хувьд:
Нэг эгнээ	4	-
Хоёр ба түүнээс олон эгнээ	5	-
Бетонд нь хүчитгэсэн арматуртай бүтээцэд
5.Хаалттай дугуй сувагийн хана хоорондын зай, сувгийн голч см- ээр доор зааснаар байхад:
9 ба түүнээс бага	6	dc-1
9-11	8	-
11 ба түүнээс дээш	Тооцоогоор	-
6. Өндөр бат бэхтэй паралель багц утсанууд, арматурын мушгиа к-7, мөн тэрчлэн ган мушгианууд нь ил сувагт доорх байдлаар байрласан байхад:
Нэг эгнээ	3	-
Хоёр эгнээ	4	-
7. Цахилгаан халаалтын аргаар хүчитгэх, сувгуудад ганцаарчлан тавьсан шилбэтэй байхад сувагны хана хооронд:
Битүү	10	-
ил	13	-

 

ХҮЧИТГЭЭГҮЙ АРМАТУРЫГ АНКЕРЛАХ

 

3.123. Суналтанд ажиллаж байгаа иржгэр гадаргуутай ажлын арматурын шилбэ, мөн тэрчлэн боож холбосон тор ба сараалжны иржгэр гадаргуутай ажлын шилбэний төгсгөлд хагас дугуй гогцоо гаргах ба гогцооны дотоод  голч нь 2,5d ба нугалаасны дараах шулуун хэсгийн урт нь 3d  байна.

3.124. Гулзайлтын дам нуруу ба, тэрчлэн дүрэм ёсоор хавтангийн моментийн эпюрийн дагуу суналтын арматурын тасралт явагдах хэсгийн арматурыг шахалтын бүсэд нугалах байдлаар бэхэлнэ. Нугалсан шилбэний төгсгөл нь шахалтын бүсэд дагуу арматуртай параллель шулуун хэсэг үүсгэх ба урт нь 10d  байна. Өндөр дам нуруунд шахалтын бүсэд хамаарах нугалсан шилбэний ташуу хэсгийн урт нь заасан хэмжигдхүүнээс багагүй байх ба дагуу арматуртай параллель шулуун хэсгийн төгсгөлд  ямар нэг өөрчлөлт хийх шаардлагагүй. Нугалах байдлаар шахалтын бүсэд байрлуулах иржгэр гадаргуутай шилбэ нь шулуун бүхий гогцоогоор төгсөх ба шулуун хэсгийн урт нь нугалаасны дараа арматурын 3 голчоос багагүй байна.

3.125. Гулзайлтын элементийн дагуу чиглэлд тавигдсан иржгэр гадаргуутай суналтын арматурын нугалаасны эхлэл буюу төвийн бус шахалтын элементэд дахь арматурын тасралтаас цааших талбайд тодорхой уртад шилбэ нь бүрэн хэмжээний тооцоот эсэргүүцэлтэйгээр тооцогдоно. Энэ уртыг А- II ангийн арматуруудад доорх байдлаар авна.

бетоны анги В30 ба түүнээс их байхад- 22d,

бетоны анги В20-В27.5 байхад (d-шилбэний голч)- 25d.

А-III болон SD ангилалын арматурын гангийн хувьд энэ уртыг 5d-гээр нэмэгдүүлж авна. Шилбэнээс бүрдэж байгаа багцын хувьд бүх шилбэний талбайн нийлбэрийг авч харьцуулах шилбэний голчийг тодорхойлно.

3.126. Нэгдмэл бус ажиллах дам нурууны тулах хэсгийн тэнхлэгээс       10d-гээс багагүй уртад, суналтын дагуу арматурын шилбийг илүү гаргаж тавина. Үүнээс гадна дам нурууны хавирганы хоёр талын гадаргуугийн арматурыг дээш нь 90°-аар эргүүлж матах ба энэ нь дам нурууны өндрийн хагаст хүртэл үргэлжилнэ.

3.127. Суналтын дагуу арматурын шилбийг матахад, өнцөг үүсгэж байгаа хэсэгт эвдрэл (хугарал) гарахыг хориглоно. Маталтын өнцөг үүсгэж байгаа хавтгайн дагууд байрласан дагуу арматурын шилбийг тэдгээрийн огтлолцолын цэгээс цааш арматурын 20d-гээс багагүй уртад тавина.

Гүүрийн бүх бүтээцэд А-I ангилалын арматурыг тооцооны бус байдлаар нэмэгдэл болгож хэрэглэхийг зөвшөөрнө. Энэ тохиолдолд маталтын радиус болон маталтаас цааш үргэлжлэх хэмжээ нь зүйл 3.123-3.127-д заасантай адил байна.

 

ХҮЧИТГЭСЭН АРМАТУРЫГ АНКЕРЛАХ

 

3.128. Тулц ашиглаж хүчитгэсэн, 36мм хүртэл голчтой, иржгэр гадаргуутай арматурын шилбийг хийцэд хэрэглэх тохиолдолд шилбэнд анкерийн төхөөрөмж шаардлагагүй.

Тэсвэрлэлтэд тооцогдож байгаа арматуртай элементэд бүх арматур нь      (дээр дурьдсанаас бусад) дотор ба гадна талын анкертай байна.

Тулц ашиглаж хүчитгэсэн, тэсвэрлэлтэд тооцогддоггүй арматуртай элементэд К-7 ангийн арматурын татлага ба иржгэр гадаргуутай өндөр бат бэхтэй утасыг анкерийн төхөөрөмжгүйгээр (дотор ба гадна) тусгайлан авч хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

Бетоныг нь ашиглаж арматурыг нь хүчитгэсэн бүтээцэд хэрэглэж байгаа анкерийн бат бэх нь анкерт бэхлэгдэж байгаа арматурын элементийн бат бэхээс бага байж  болохгүй.

3.129. Гулзайлтын элементэд үндсэн сунгагч ба шахагч хүчдэл, (энэ хүчдэлийн хувьд) тогтоогдсон хязгаарын утгын 90%-иас хэтэрч байвал бетоны энэ бүсэд арматурын анкер байрлуулахыг аль болох хориглоно.

3.130. Дам нурууны булангийн (захын) гадаргууд байгаа анкеруудыг аль болох жигд байрлуулахыг мөрдлөг болгоно. Энэ үед анкеруудын байрлалын бүсийг бетоноос зааглах зорилгоор цул ган хуудас байрлуулах арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Ган хуудасыг захын хэсгийн бетонд анкерлана.

Булангийн ган хуудасны зузааныг арматурын элементийг хүчитгэж байгаа таталтын хүчлэлээс хамааруулан доор зааснаас багагүйгээр авна. Үүнд:

таталтын хүчдэл 590 кН- 12 мм,

таталтын хүчдэл 1180 кН- 20 мм,

таталтын хүчдэл 2750 кН- 40 мм,

Завсарын утгыг шугаман хамаарлын аргаар авна.

3.131. Бетоныг нь ашиглаж арматурыг хүчитгэсэн элементийн гадна талын анкерийг бетондох бүсийг 10мм-ээс багагүй голчтой иржгэр гадаргуутай шилбэнээс бүрдсэн хөндлөн тороор арматурлах ба торны нүдний хэмжээ 10х10 см-ээс ихгүй байна. Тор хоорондын зай 10 см-ээс ихгүй байна.

 

ЭЛЕМЕНТИЙН ДАГУУ АРМАТУРЛАЛТ

 

3.132. Тэсвэрлэлтэд тооцогдох хүчитгэсэн арматуртай элементэд янз бүрийн төрөл ба ангийн арматур хэрэглэхийг хориглоно.

Гураваас ихгүй эгнээгээр давхарласан дагуу арматурын хооронд хөндлөн жийрэг хийнэ. Дагуу арматурын хэрчмийг жийрэг болгон ашиглана.  Алгасал байгууламжийн дам нуруунд иржгэр гадаргуутай шилбэнүүдээс бүрдсэн олон эгнээ гагнамал (зөвхөн AII болон SD295 ангилалын арматурт хамаарна) арматурын сараалжийг хэрэглэхийг зөвшөөрнө. Давхарласан арматурын багцуудын хооронд хий зай гаргаж дагуу жийрэг  (жийрэгний шилбэний урт 6d  байна) хийж өгнө. Жийрэгний голч нь сараалжны шилбэний голчтой адил байх ба арматурын нугалаасны эхлэл болон сараалжны уртын 1м тутамд тавигдана.

3.133. Салангид ажилладаг дам нуруу ба хавтангийн төгсгөлийн бүсэд, алгаслалын дунд тавьсан ажлын арматурын 1/3-ээс багагүй хэсгийг тавина. Энэ нь дам нуруунд хоёроос багагүй, хавтангийн 1м  өргөнд  гурваас багагүй шилбэ байх нөхцлийг хангах ёстой.

Хавтангийн хуваарилагч арматурын алхамыг 25см-ээс ихгүйгээр тавина.

3.134. Салангид бус дам нуруу ба олон алгасалтай жаазан бүтээцийн ригельд дээд ба доод ажлын арматурын хэсэг нь уртын хэмжээнд тасралтгүй буюу арматурлалтын тасалдалтыг хаасан залгаастай байх ёстой.

Тасралтгүй арматурын элементийн тоо нь доорх байдлаар бүрдэнэ. Үүнд:

а) хүчитгээгүй арматуртай хийцийн доод талд ажлын арматурын 20%-иас, дээд талд ажлын арматурын 15%-иас багагүй байна.

б) хүчитгэсэн арматуртай хийцийн доод талд ажлын арматурын            10%-иас, дээд талд 5%-иас багагүй байх ба гэхдээ доод ба дээд талд тус бүр хоёроос багагүй элемент байна.

3.135. Алгаслал байгууламжийн дунд ба тулгуур дээрх явах ангийн хавтангийн ажлын арматурын алхам нь 20 см-ээс хэтэрч болохгүй.

 

ЭЛЕМЕНТИЙН ХӨНДЛӨН АРМАТУРЛАЛТ

 

3.136. Хүчитгээгүй дам нурууны ханыг хөндлөн хүчний үйлчлэлд ташуу болон босоо (хомут) шилбээр арматурлах ба хамгийн сүүлчийн шилбийг ханын сараалж ба торны дагуу арматуртай нэгтгэнэ.

3.137. Хүчитгээгүй дам нуруунд тооцоогоор тавигдаж байгаа ташуу арматурыг гулзайлтын элементийн дагуу тэнхлэгтэй харьцангуйгаар тэгш хэмтэйгээр байрлуулна. Ташуу шилбэ нь дүрэм ёсоор элементийн дагуу тэнхлэгтэй харьцуулахад жишилтийн өнцөг нь 45° (60-аас ихгүй, 30-аас багагүй байна) орчим байна. Энэ үед тооцоогоор ташуу шилбэ тавих шаардлагатай (дам нурууны) хэсэгт  дам нурууны дагуу тэнхлэгт тэгш өнцөгтэй байх дурын огтлолоор нэгээс багагүй ташуу шилбэ дайрч гарахаар тооцно.

3.138. Дам нурууны тооцоогоор шаардагдах ташуу нэмэгдэл шилбэ нь ажлын үндсэн дагуу арматурт бэхлэгдсэн байх ёстой. Хэрэв арматурын шилбэнүүд нь А-II болон SD295 ангилалын гангаар бэлтгэгдсэн байвал, ташуу нэмэгдэл шилбэний бэхэлгээг гагнаасан ширээсээр гүйцэтгэж болно. Дагуу арматурын нэг шилбэнд дам нурууны хоёр талын төгсгөлийн хэсэгт хоёроос ихгүй ташуу шилбэ гагнахыг зөвшөөрнө. AIII  болон SD 345-490 ангилалын арматурыг гагнаж холбохыг хориглоно.

3.139. Дам нурууны арматурын жишүү шилбэний матах радиусыг 10d- гээс багагүйгээр  авна.

    Дам нурууны төгсгөлийн  (тулах хэсгийн тэнхлэгээс гадагш орших) хэсгийн дагуу арматурын маталтын радиусыг 3d-гээс багагүйгээр авна.

3.140. Хүчитгээгүй дам нурууны ханын дагуу арматурыг доорх байдлаар тавина. Үүнд:

Суналтын бүсийн ирмэгээс дам нурууны ханын өндрийн 1/3-тэй тэнцүү зайд тухайн арматурын 12d-гээс ихгүй алхамтайгаар   (d= 8¸10 мм байна),

дам нурууны ханын өндрийн бусад хэсэгт тухайн арматурын 20d-гээс ихгүй алхамтай (d= 8¸10 мм байна) байна.

3.141. Хүчитгэсэн арматурын тодорхой хэсгийн чиглэл нь дам нурууны дагуу тэнхлэгийн чиглэлтэй давхцахгүй нөхцөлд, дүрэм ёсоор, дам нурууны дагуу тэнхлэгтэй харьцангуйгаар тэгш хэмтэйгээр байрлуулна.

3.142. Тасралттай дам нурууны хомутын алхамыг доор зааснаас ихгүйгээр авна.

дам нурууны төгсгөлийн хэсэгт: 10 см,

төгсгөлийн хэсгээс алгаслын уртын (1/4)L-д: 15 см,

дам нурууны дунд талын хэсэг (0,5L)-т: 20 см.

3.143. Салангид ажилладаг хавтан алгасал байгууламжийн хомутын алхамыг доор зааснаас ихгүйгээр авна.

тулгуур орчмын хэсэгт (алгаслын уртын 1/4)- 15 см,

алгаслын дунд хэсэгт (алгаслын уртын  1/2)- 25 см.

Явах ангийн болон 30 см буюу түүнээс бага өндөртэй цул хавтанд шахалтын бүсийн арматурыг тооцоонд авахгүй үед хомутыг тавихгүй байхыг зөвшөөрнө.

Тайлбар: Хэрэв бетоны шүргэгч хүчдэл 0,25R_b,sh-ээс ихгүй байхад 40 см хүртэл өндөртэй хавтанд  (хавтант алгаслал байгууламжид  хөндлөн арматур тавихгүй байхыг зөвшөөрнө.

 

3.144. Хүчитгээгүй дам нурууны суналтын бүсийн хомут нь өргөний 50 см-ээс ихгүй хэсгийг хамрах ба захад байрлалтай хэвтээ эгнээнээс дагуу арматурын суналтад ажиллах шилбэнээс 5-аас ихгүйг, шахалтад ажиллах шилбэнээс 3-аас ихгүйг өөртөө нэгтгэнэ.

3.145. Дам нурууны бүсийн өргөтгөл нь иржгэр гадаргуутай арматурын шилбэнээс бүрдсэн битүү хомутаар арматурлагдана. Хомут нь бүсийн гаднах бүх хүрээг хамарна.

3.146. Хүчитгэсэн дам нурууны шахалтын бүсийн битүү хомут буюу торны хөндлөн шилбэний хамгийн их алхамыг 20 см-ээс ихгүйгээр авна. Шахалтын бүсийн хомутын алхам нь дам нурууны ханын хомутын алхамаас их байж болохгүй.

3.147. Мушгилт, мөн тэрчлэн гулзайлт, шахалт буюу суналт нь мушгилттай нэгдмэл ажиллагаанд тооцогдох элементийн хомут нь битүү байхын зэрэгцээ зөрүүлэгтэй байна. Зөрүүлэгийн хэмжээ нь 30d-гээс багагүй байна.

3.148. Тулгуур хавтангийн (зүйл 3.130-ын дагуу) доорх хүчитгэсэн арматурын элементүүдийн анкерийн байрлаж байгаа бүсэд орчны хүчдэлийн тооцоогоор хөндлөн (хажуугийн) арматурыг нэмэгдэл байдлаар тавина.

Нэмэгдэл арматур нь иржгэр гадаргуутай байхаас гадна, хоорондын алхам нь доор зааснаас ихгүй байна.

торонд- 10 см,

ороодос- 6 см,

3.149. Шахалтанд ажиллах бүтээцийн элементийн дагуу ажлын арматур ба хомут нь сараалжаар өөр хоорондоо холбогдоно. Хомутын алхамыг дагуу арматурын шилбэний голчоос хамааруулан доор зааснаас багагүйгээр авна.

гагнамал сараалжинд- 15d,

боомол сараалжинд- 12d,

Бүх нөхцөлд хомутын алхамыг доор зааснаас ихгүйгээр авна.

дагуу арматур нь огтлолд 3%-  иас бага байхад- 40 см,

мөн,  3% ба түүнээс их байхад- 30 см.

3.150. Дөрвөлжин хэлбэрийн хөндлөн огтлолтой шахалтын элементийн хомутын бүтээцийг дагуу шилбэнүүд хомутын нугалаасанд байрлахаар бодож хийхээс гадна элементийн ирмэгийн дагуу тавигдсан хомутын хэсэг нь өөртөө дөрвөөс илүүгүй дагуу арматурын шилбийг багтаах ба 40 см-ээс ихгүй хэмжээтэй байна.

3.151. Шахалтын элементийн төгсгөлийн, ачаалалыг дамжуулж байгаа дагуу арматурын шилбэний цухуйвчгүй хэсэгт дөрвөөс багагүй тооны гагнамал хөндлөн тор байрлуулна (шонгийн хийцэнд тав). Торон арматурлалттай төгсгөлийн хэсгийн уртыг дагуу арматурын шилбэний  20       d-гээс багагүйгээр авахаас гадна тор хоорондын зайг 10 см-ээс ихгүйгээр авна.

3.152. Хүчитгээгүй арматураар шахалтын элементэд хөндлөн арматурлалт хийхэд гагнамал хөндлөн тор буюу спираль нь А-II ангилалийн гангийн арматураар хийгдэнэ (голч нь 14 мм-ээс ихгүй байна). Хэрэв AIII ангилалын арматур хэрэглэх бол зөвхөн боомол байх нөхцлийг хангана.

Хөндлөн торны шилбэ ба ороодос нь элементийн ажлын дагуу бүх арматурыг хамарсан байх ёстой.

Хөндлөн торны нүдний хэмжээ нь 5,5 см-ээс багагүй ба элементийн огтлолын бага талын 1/4 буюу 10 см-ээс ихгүй байна.  Элементийн уртад хөндлөн торны алхамыг 6 см-ээс багагүй ба элементийн огтлолын бага талын 1/3 буюу 10 см-ээс ихгүйгээр авна.

Ороодосны ороолтын голч 20 см-ээс багагүй байна. Ороодосны алхмыг 4 см-ээс багагүй ба элементийн огтлолын голчийн 1/5 буюу 10 см-ээс ихгүйгээр авна.

3.153. Дугуй хоолой ба цилиндр бүрхүүлийн хэсэглэлүүдийг хоёр давхар тороор арматурлах үед ажлын арматурын шилбэнүүд  нь сараалж үүсгэх байдлаар хоорондоо холбогдсон байх ёстой.

 

АРМАТУРЫН ГАГНАМАЛ ХОЛБООС

 

3.154. Хэрэглэж байгаа гагнамал холбоос нь улсын стандартын зохих шаардлагыг хангасан байвал зохино.

3.155. Халуунаар цувьж хийсэн, 23 дугаар хүснэгтэд заасан A-II ангилалын арматурын гангийн төрөл ангийн холболтыг дүрэм ёсоор тулган нийлүүлж ванны төхөөрөмж хэрэглэн битүүлж гагнах байдлаар гүйцэтгэнэ. Холболтыг алгаслалын захаас L/4-ээс их зайд байрлуулахыг хориглоно. Энэ шаардлага нь зүйл 3.157-д заасныг хангах ёстой.

                  Цэгэн гагнуураар A-II ангилалын арматурын торыг холбохдоо холбож байгаа арматуруудын талбайн харьцаа 1,15-аас хэтрэхгүй байх нөхцлийг мөрдлөг болгоно.

3.156. Гагнамал тор ба сараалжны шилбэнүүдийн огтлолцолд цэгэн гагнуур хэрэглэхээр төсөллөхийг мөрдлөг болгоно.

3.157. 23 дугаар хүснэгтийн заалтуудад хамаарагдах А-II, А-III ангийн арматурын гангаар гулзайлтад ажиллах элементийн тор ба сараалжийг бэлтгэхэд боох хувилбараар гүйцэтгэхийг мөрдлөгө болгоно. Гагнамал холболтыг, зөвхөн арматурын шилбэний тогтоосон тооцоот эсэргүүцэл 50%-иас (зөвхөн AII ангилалын арматур хамаарна) хэтрэхгүй байх тэр хэсэгт хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

3.158. Залгаасны тоог элементийн нэг тооцоот огтлолд тухайн огтлолын ажлын арматурын нийт тооны доор зааснаас хэтрүүлж болохгүй. Үүнд:

арматур нь тэсвэрлэлтэд тооцогддог элементэд- 25%,

арматур нь тэсвэрлэлтэд тооцогддоггүй элементэд- 40% тус тус байна.

Угсармал элементийн угсралтын залгаас, мөн тэрчлэн элементийн арматур нь 50%-иас ихгүйгээр ашиглагдаж байгаа хэсэгт арматурын гагнамал залгаасуудыг тулгахгүйгээр зөрүүлж хийхийг зөвшөөрнө.

3.159. Ваннан гагналтанд нэг тал буюу хоёр талаас нь гагнасан ширээсний урт нь залгаж байгаа шилбэний 10d-гээс багагүй байх холимог хос жийрэг байдлаар хийгдэнэ.

3.160. Залгаасан дахь угсралтын арматурын цухуйвч нь угсралтын үед ваннан гагнуураар  ба дагуу гагнаасны ширээсийг залгаж байгаа шилбэнүүдэд жигд алгуур гадаргуутай байхаар чанартай гүйцэтгэх нөхцлийг хангасан байна.

Нэг талыг холбогч гагнуурын ширээсний урт нь залгаж байгаа шилбэний 6d-гээс багагүй байх ба харин ташуу шилбийг бэхлэхэд ширээсний хамгийн бага зузаан 4мм-т харгалзах урт нь 12d байна. Хэрэв хоёр талын ширээстэй байх нөхцөлд уртыг хоёр дахин багаар авч болно.

 

ХҮЧИТГЭЭГҮЙ АРМАТУРЫГ ЗӨРҮҮЛЖ АНКЕРЛАЖ ЗАЛГАХ

 

3.161. Төвийн бус шахалтын ба төвийн бус суналтын элементэд 36мм хүртэл голчтой иржгэр гадаргуутай арматурын гангийн шилбэнүүдийг зөрүүлж анкерлах байдлаар холболт хийхийг зөвшөөрнө.

Гулзайлтын ба төвийн суналтын элементэд, суналтад ажиллах арматурын шилбийг тооцоологдсон анкерлалтгүйгээр зөрүүлж залгахыг хориглоно.

3.162. Залгаж байгаа А-II, A-III ангилалын арматурын шилбэний зөрүүлгийн уртыг L_s доор зааснаас багагүйгээр авна.

бетоны анги В20-В27,5 байхад- (30d+L_анкер),

бетоны анги В30 ба түүнээс дээш- (25d+L_анкер),

Тэмдэглэгээ: Гулзайлтын элементэд суналтын бүсэд босоо ан цав үүссэн гэж үзэж L_анкер- ийн хэмжээг тогтоох ба энэ хэмжээ нь зөрүүлэгийн хэмжээнээс бага байж болохгүй.

 

А-III ангийн арматурын шилбэний зөрүүлгийн уртыг дээр зааснаас 4d-гээр ихэсгэж авна.

Шахалтын бүсэд оршиж  байгаа залгаасанд зөрүүлгийн уртыг дээр зааснаас 5d-гээр багасгаж авна.

Тусдаа тавигдах торнуудыг залгахдаа зөрүүлгийн уртыг, торны дагуу арматурын 30d  буюу 25 см-ээс багагүйгээр авна.

3.163. Гадаргуугаар нь зөрүүлж  залгах арматурт, дүрэм ёсоор, наалдуулж тулган байрлуулж өгнө. Энэ үед зөрүүлэг хийж байгаа шаардагдах уртын хязгаарт ажлын шилбэний огтлолын талбай нь суналтын арматурын нийт талбайн огтлолын 50%-иас ихгүй байна.

 

УГСАРМАЛ БҮТЭЭЦИЙН ЭЛЕМЕНТИЙН ЗАЛГААС

 

3.164. Угсармал бүтээцэд, дүрэм ёсоор, доорх залгаасыг хэрэглэнэ. Үүнд:

залгах элементүүдийн хоорондын зай 10 см, түүнээс их байхын хамт цухуйвч (выпуск) ба бэхэлгээний эд ангитай,

залгах элементүүдийн хоорондын зай 3 см-ээс бага ба арматурын элементийн цухуйвчгүй, залгах завсар нь цементэн буюу полимерцементэн зуурмаган дүүргэлттэй,

эпоксид цавуу буюу полимер (туршилтаар нотлогдсон)  дээр үндэслэгдсэн 0,5см-ээс ихгүй зузаантай цавуудсан гадаргууг нягт шахсан.

3.165. Нэгдмэл урттай алгаслал байгууламжийн гулдмайг арматурын цухуйвчгүйгээр залгахад 6 мм-ээс багагүй голчтой шилбэ бүхий хөндлөн торыг нэмэгдэл болгож тавина. Гулдмайнуудын залгагдах гадаргуу нь шүдтэй буюу шаталсан байхад арматурын цухуйвчийг, 10 мм-ээс багагүй голчтойгоор авна.

3.166. Нэгдмэл урттай (өндөртэй) хийцийг цавуудаж нягт байдлаар залгахдаа, залгаж байгаа гадаргууг өндөр нарийвчлалтайгаар тааруулж бэлтгэх шаардлагыг хангахын тулд, зохих дүрмийн дагуу фиксатор хэрэглэнэ.

1.167. Гүүрийн дам нурууны дээд хавтангуудыг хооронд нь залгаж бетон цутгахдаа хоёр талаас гарсан иржгэр гадаргуутай арматурын цухуйвчийг зөрүүлж залгахыг зөвшөөрөх ба, мөн тэрчлэн шулуун тавилтай гогцоот залгалт байж болно. Энэ үед арматурын цухуйвчны урт нь 15d-гээс  багагүй байх ба шулуун гогцоогоор төгсгөвөр болох ёстой. Гогцооны голчийг 10d-гээс багагүйгээр, шулуун хэсгийн (тавил) уртыг гогцооны голчоос багагүйгээр тус тус авна. Гогцооны дотоод периметрийн дагууд иржгэр гадаргуутай арматурын шилбээр жигд байрлалтайгаар,  хөндлөн чиглэлд арматурлана. Хөндлөн шилбэний тоо гогцоо тус бүрд гурваас багагүй байна.

Залгаасны бетоны анги нь, нэгтгэж байгаа хавтангуудын бетоны ангиас багагүй байна.

 

УРЬДЧИЛАН ХҮЧИТГЭСЭН ТӨМӨРБЕТОН

ЭЛЕМЕНТҮҮДЭД ТАВИХ НЭМЭЛТ ШААРДЛАГУУД

 

3.168. Бетонд суналт явагдсан хүчитгэсэн арматуртай хийцэд, дүрэм ёсоор, хүчитгэсэн арматурыг далд сувагт байрлуулах ба сувгийг полимер материалаар хийсэн суваг үүсгэгчээр гаргана.

Суваг гаргахад цайрдаагүй уян ган ханцуй ба долгиот гадаргуутай нимгэн хоолой хэрэглэхийг зөвлөмж болгоно. Энэ үед сувгийг дүүргэх материал нь хөлдөх үедээ өөрийн эзэлхүүнээ тэлдэггүй байх шаардлагыг хангах ёстой. Харин бетоны хамгаалалтын үе нь 36 дугаар хүснэгтэд зааснаас 1см-ээр их байна. Буцааж авах зориулалтгүй суваг үүсгэгчийг зөвхөн нэгдмэл урттай хийцийн угсармал гулдмай хоорондын залгаасны богинохон хэсэг, хүчитгэсэн арматурын ташилт ба анкерлахад хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

3.169. Задгай сувгийн дүүргэлтийн бетоныг урьдчилан хүчитгэсэн элементийн бетонтой нэгтгэхийн тулд дараах арга хэмжээг авахыг зөвлөмж болгоно. Үүнд:

урьдчилан хүчитгэсэн элементийн бетоны бие ангиас гарсан арматурын шилбэнүүд буюу 10см-ээс ихгүй алхамтай хомутын төгсгөлүүд,

дүүргэлтийн бетон хийхийн өмнө бетон гадаргууг цэвэрлэх ба хүчитгэсэн арматурыг цементийн коллоид буюу полимер цементийн цавуугаар түрхлэг хийх,

дүүргэлтэнд ус цементийн харьцаа нь 0,4-өөс ихгүй байх бетоныг хэрэглэх,

дүүргэлтийн бетоны гаднах гадаргууд уурнаас тусгаарлагдах, суултын эсрэг хучилт хийх,

БЭХЭЛГЭЭНИЙ ЭД АНГИ

 

3.170. Бэхэлгээний эд анги нь тусгайлсан ган хуудас буюу хэлбэржүүлсэн ган хийцэд шилбэн анкерийн зориулалтаар гагнагдсан А-I, А-II, А-III ангийн арматурын гангаас бүрдэх ба зохих журмын дагуу гагнаж гүйцэтгэнэ.

3.171. Бэхэлгээний эд ангийн суналтанд ажиллах шилбэн анкерийн урт нь А-II ангийн арматурын гангаар хийхэд 25d,   А-III ангийн арматурын гангаар хийхэд 30d байна. Анкерийн шилбэ нь хөндлөн шилжүүлэгч хүч буюу шахалтанд ажиллаж байвал тус тусын хэмжээ 20d  ба 25d  байна.

Шилбэн анкерийн төгсгөлд ган хуудас буюу арматурын тайрдасыг               (тайрдасны урт А-I, А-II байхад 2d, А-III байхад  3d  байна)  халуун аргаар суулган гагнаж холбох нөхцөлд анкерийн шилбэний уртыг багасгаж  болно. Энэ үед анкерийн шилбэний уртыг тооцоогоор тогтоох ба 10d-гээс багагүйгээр авна.

3.172. Бэхэлгээний эд ангийн ган хуудасны зузааныг анкерийн шилбэний голчтой харьцуулсан харьцааг доор зааснаар авна. Үүнд:

гар ажиллагаатай төхөөрөмж дээр нэмэх үеийн дор гагнах буюу нуман гагнуурын ширээс хийхэд 0,75- аас багагүй,

зөрүүлгийг нуман гагнуураар гагнахад 0,3- аас багагүй.

 

ТУЛГУУР БА СУУРИЙН БҮТЭЭЦ

 

3.173. Усны тогтмол ба хувьсах түвшинд тулгуурын элементүүд нь цул огтлолтой байх шаардлагатай.

3.174. Тулгуурын их биеийн цөн түрдэг түвшингийн хязгаарт, цөнгийн үйлчлэлийн чиглэлээс хамааруулан зүсэгч хошуу хийж өгнө.

Тулгуурын ирмэгийн уулзварыг 0,75 м-ийн радиустай цилиндр гадаргуутайгаар хийхийг мөрдлөг болгоно. Тодорхой үндэслэл, тооцоог харгалзан энэ радиусыг 0,3м хүртэл багасгаж болно.

3.175. Гол мөрний хамаарагдах бүсийн хамгийн хүйтэн сарын, гаднах агаарын дундаж хэм нь хасах 20°С ба түүнээс дээш байхад гүүрийн завсрын тулгуурын бетоны гадаргууг тусгай хамгаалалтгүйгээр хийхийг зөвшөөрнө.

Голдиролын хэсэгт гүүрийн тулгууруудыг төсөллөхдөө, хатуу хурдас эрчимтэй тээдэг голуудад (хатуу хурдасын хэмжээ 1м³ өнгөрөлтөд 1кг-аас их ба урсгалын хурд 2,5м/с их байх) баганат тулгуурууд нь хатуу хурдасын үйлчлэлийг тэсвэрлэх чадвартай бетоноор хийх үндэслэлтэй бол тусгай хамгаалалтгүйгээр байж  болно.

Гол мөрний хамаарагдах бүсийн хамгийн хүйтэн сарын, гаднах агаарын дундаж хэм нь хасах 20°С- аас доош бол, тэрчлэн гаднах агаарын хоногийн дундаж хэм нь хасах байх голуудад  цөнгийн хувьсах түвшинд өнгөлгөө хийж өгнө. Энэ үед өнгөлгөөний гулдмайн зузаан  ба өндөр нь 40см-ээс багагүй  байна. Өнгөлгөөний гулдмайг арматурлахдаа тэдгээрийг тээвэрлэх, анкерлаж бэхлэх  ба мөсний  үйлчлэлд тооцно.

Зуурмагаар дүүргэх, гулдмай хоорондын завсарын өргөнийг 1,5 см-ээс ихгүйгээр авна.

3.176. Чанарын шаардлага хангах өнгөлгөөний гулдмай байхгүй тохиолдолд техник-эдийн засгийн үндэслэлээр тулгуурт хүйтэн тэсвэрлэлт сайтай 59 МРа-гаас багагүй бат бэхтэй чулуун өнгөлгөө хэрэглэж болно.

3.177. Тулгуурын баганыг тулгуурын цул хэсэг ба суурьтай нэгтгэж холбох залгаас нь хоёр талын арматурын цухуйвчтай байна.

3.178. Захын ба завсрын цул хийцтэй тулгуурыг төсөллөхдөө толгойн хэсгийг 0,4м-ээс багагүй зузаантай төмөрбетоноор хийнэ.

Алгаслал байгууламжаас ирэх даралтыг дамжуулах элементийн хэсэгт               (ригель, насадка г,м.) орчны шахалтын тооцооны шаардлагын дагуу хөндлөнгийн нэмэгдэл арматурлалт хийнэ.  Энэ хэсэгт буюу тулгуурын толгойн хэсэгт ус тогтох нөхцөл бүрдэхийг хориглоно.

Хэв гажилтын заадас байрлах хэсгийн доор тулгуурын дээд үе бетоныг ашиглаж, ус зайлуулах зорилгоор хэвгий (1:10- аас багагүй) гаргаж өгнө.

3.179. Тулгуурын дээд гадаргууд алгаслал байгууламжийн тулах хэсгийн ачаалалыг төмөрбетон дэрээр дамжуулах журамыг мөрдлөгө болгоно. Тулах хэсгийн дэрний өндөр нь 15 см-ээс багагүй байна.

Тулах хэсгийн доод хавтангаас, тулах хэсгийн дэр буюу төмөрбетон элементийн ригель насадка гэх мэт хажуу ирмэгүүд хүртэлх зай нь 20 см-ээс багагүй байна.

Тулах дэрний ирмэгээс толгойн хэсгийн ирмэг хүртэлх зайг доор зааснаас багагүйгээр авна.

а)  гүүрйн дагуу чиглэлд:

алгаслалын урт 15-30м байхад  20 см,

алгаслалын урт 30-100м байхад  25 см,

алгаслалын урт 100м-ээс дээш  байхад  35 см,

б)  гүүрийн хөндлөн чиглэлд:

толгойн хэсэг нь дугуйрсан хэлбэртэй байхад тулах дэрний өнцөгөөс толгойн хэсгийн хамгийн ойр орших ирмэг хүртэл зайг энэ хэсгийн ,,а,,-д зааснаас багагүйгээр, харин толгойн хэсэг нь тэгш өнцөгт хэлбэртэй байхад доор зааснаас багагүйгээр авна. Үүнд:

хавтан бүхий алгасал байгууламжид- 20 см,

бусад бүх алгаслал байгууламжид, тулах хэсгээс  хамаарч:

гангаар арматурласан резин- 20 см,

хавтгай ба тангенциаль хэлбэрийн- 30 см,

бул ба сектор хэлбэрийн- 50 см.

3.180. Хуурай сайр ба гол горхин дээр байрласан гүүр, гүүрэн гарц, виадук болон гүүрийн хуурай газар дээр байгаа хэсгийн тулгууруудад шилбэн арматураар арматурлагдсан, гадаргуу нь болзошгүй механик гэмтлээс хамгаалагдсан нөхцөлд төмөрбетон хийц хэрэглэхийг зөвшөөрнө. Гол горхин дээрх гүүрийн тулгуурт хүчитгэсэн утсан арматур  хэрэглэхийг хориглоно.

 

БҮТЭЭЦИЙН УС ТУСГААРЛАЛТ

 

3.181. Алгаслал байгууламжийн өргөн ба дамжих хавтан, тэрчлэн захын тулгуур ба хоолойн хөрсөөр хучигдаж байгаа гадаргуу нь ус нэвчихээс хамгаалсан хамгаалалтын үетэй байна. Алгасал байгууламжийн өргөний ус  (явганаар зорчих хэсгийг  оролцуулан) тусгаарлалтыг дагуугийн болон хөндлөнгийн ус зайлуулалтыг шаардлагын хэмжээнд хийх нөхцлийг хангасан гэх нөхцлөөр хийхгүй байхыг хориглоно.

3.182. Ус тусгаарлагч үе нь бүх гадаргууд ус үл нэвчүүлэх, ус, био, дулаан, хүйтэн, химийн тэсвэртэй, гадаргуу нь цул жигд, гадаргууд нормоор зөвшөөрөгдөх болзошгүй ан цав үүсэхэд гэмтэл үүсэхгүй байх нөхцөл бүрдсэн, тогтмол ба түр зуурын ачаалал тэрчлэн хоолойн дээрх шорооны даралт, усны гидростатик даралтын үйлчлэл ба бетоны хэв гажилтын удаан хугацааны үйлчлэлийг тэсвэрлэх нөхцлүүдийг хангасан байх шаардлагатай.

3.183. Ус тусгаарлах үеийн хийц, түүнд ашиглах материалуудыг барилга байгууламжийг барих бүсийн гаднах агаарын температурын хамгийн  их абсолют утгаас хамгийн хүйтэн хоногуудын дундаж температурын утгын хязгаарт гидро хамгаалалтын ашиглалтын найдвартай ажиллагааг хангах шаардлагуудыг үндэслэл болгон сонгож авна. Алгаслал байгууламжийн явах анги, захын тулгуурын устай ба ус нэвтрүүлэх хоолойн ус тусгаарлагчийг сонгохдоо тухайн бүсийн цаг уурын бусад онцлогийг тооцно.

3.184. Тэгшилгээний ба хамгаалалтын үеүүдийг жижиг дүүргэгчтэй бетоноор хийнэ. Бетоны анги нь шахалтын бат бэхээрээ гүүрэнд В25, хоолойд В20-иос тус тус багагүй байна. Хамгаалалтын үеийг арматурлана.

 

 

4.ГАН БҮТЭЭЦҮҮД

ЕрӨнхий дҮрэм

 

4.1. Тооцоот хамгийн бага (энэ нормын 1.35 заалтын дагуу) температурын утгаас хамааруулан ган хоолой ба тулгуур, алгасал байгууламжуудыг хийж гүйцэтгэх хэлбэрийг 38 дугаар хүснэгтэд заасныг үндэслэн сонгоно.

38 дугаар хүснэгт

Тооцоот хамгийн бага температур, С0	Гүйцэтгэх хэлбэр
Хасах 40 хүртэл (хасах 40-ыг оролцуулаад)	Энгийн
Хасах 40-өөс доош хасах 50 хүртэл, (хасах 50- ыг оролцуулаад)	Туйлын А
Хасах 50- иас доош	Туйлын Б

                     

4.2. Гүүрийн ган бүтээцийг төсөллөхөд дараахь шаардлагуудыг мөрдлөгө болгоно. Үүнд:

”барилгын үндсэн материалуудыг үр ашигтай зарцуулах техникийн дүрэм”-ийг мөрдөх,

техник-эдийн засгийн хувьд алгаслал байгууламжийн оновчтой бүтээц, систем ба бүдүүвчүүд, элементүүдийн огтлол, гангийн үр өгөөжтэй, марк болон ашигтай хэлбэрүүдийг сонгож авах,

баримталдаг ердийн журмын дагуу ижилтгэсэн нэг маягийн бүтээцүүд, стандартын элемент ба эд ангиудыг  (хэв гажилтын төхөөрөг, ашиглалтын хэрэгслэлүүд зэрэг) хэрэглэх,

том гулдмайт угсралт буюу хэсэг хэсгээр илгээх болон цуваа бэлтгэх боломж, барилга угсралтын талбай ба үйлдвэр заводуудад хөдөлмөр зарцуулалтыг тооцсоны үндсэн дээр бүтээцийн иж бүрэн технологижилтыг хангах, гүүрийн зориулалт ба тооцоот хамгийн бага хэмжээнээс үл хамааран өндөр бат бэхтэй болтуудаар нэгтгэсэн заводын гагнамал элементүүдийг хэрэглэхийг урьдаас бодолцсон байвал зохино. Угсралтын ерөнхий технологи ба бусад нөхцлүүдийг харгалзсан тодорхой үндэслэлтэй бол, мөн төмөр замын болон хавсарсан гүүрүүдэд захиалагч байгууллагатай зөвшөөрөлцсөний үндсэн дээр гагнамал ба хосолсон болт-гагнамал угсралтын холболтыг хэрэглэх,

бүтээцийн засвар, будалт, цэвэрлэгээ, үзлэг хийх бололцоог хангах. Үүнд: тэдгээрийн бүрэлдхүүнд салхижуулалт хангалтгүй ба ус хуралдах боломж бүхий хэсэг байлгахаас сэргийлэх, битүү элемент, хэлбэрүүдийн битүүмжлэлийг урьдчилан тооцсон байх,

ган бүтээц бүхий гүүрүүдийн ажлын зурагт гангуудын марк ба холболтын материалууд, мөн түүнчлэн стандарт ба техникийн нөхцлүүдэд заагдсан тэдэнтэй холбогдол бүхий зайлшгүй нэмэлт шаардлагуудыг заах,

“гүүрийн металл бүтээцүүд, лакан будган хучилтууд” гэсэн удирдамжийн дагуу материалын техникийн шаардлагууд ба зохих нормыг баримтлах.

4.3. Ган гүүрийн бүтээцийн элементүүд нь мөрдөгдөж буй цувималын нэр төрөлд зохицсон, одоогийн нормуудын шаардлагыг хангаж байгаа авсаархан огтлолуудтай байна. Бат бэх ба тогтворжилтод тооцсон сараалжин татангийн элементүүдийн хам огтлолууд дахь дутуу хүчдэл 5%-иас хэтрэхгүй байвал зохино.

 

Материалууд ба хагас

 боловсруулсан бҮтээгдэхҮҮнҮҮд

 

4.4. Ердийн хийцтэй гүүр ба хоолойнуудын ган бүтээцүүдэд доор дурдсан материал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг хэрэглэхийг зөвшөөрнө. Үүнд:

а) цувимал металлуудаас бүрдэх элементүүдэд СНиП 2.05.03-84-ийн хүснэгт №47-д заагдсан гангууд,

б) дүүжин, вантан ба  урьдчилан хүчитгэсэн алгасал байгууламжуудад:

    бүхэлдээ татлагын тасрах хүчний хагастай тэнцүү хүчлэлээр урьдчилан сунгасан, металл зүрхэвч бүхий ган мушгимал татлагууд, 30-70 мм голчтой даацын битүү, дангаар томж бэлтгэсэн 5 мм-ийн голчтой зэрэгцээгээр хэвтүүлэн байрлуулсан цайрдмал ган утсаар хийсэн татлага ба багцууд,

в) долгиот гадаргуутай хоолойнуудад:

15СП маркийн гангаар хийсэн долгиот хэлбэрийн хуудас гангууд,

г) цутгамал хэсгүүдэд:

20ФЛ, 20ГЛ, 35Л, 25Л маркийн гангаар хийсэн III бүлгийн цутгамалууд,

д) нугаснууд, каток, катокны доорхи ивээс хуудас болон болт-нугаснуудад:

40ХН2МА ба 30Г; 35Г маркийн ган; 35-б-2 маркийн ган; ВСТ5сп2 маркийн гангаар хийсэн Гр.IY-КП28 тавласан хадааснууд;

е) өндөр бат бэхтэй эрэг ба болтууд, ерөнхий техникийн шаардлагуудад нийцсэн өндөр даацын болтуудад тохирох даравчууд,

ж) бүтээцүүдийг гагнахад:

“Гүүрийн ган бүтээцүүдийг заводын нөхцөлд бэлтгэх үед гар болон механикжсан гагнуурыг гүйцэтгэх технологийн заавар”-аар зөвшөөрөгдсөн гагнуурын материалууд;

з) гүүрийн хучилт бүрээс, хайс ба үзлэгийн хэрэгслэлүүдийн элементүүдийн холболтонд:

4.6-р зүйлд заасан бат бэхийн ангилалд нийцэх ган болтууд ба ГОСТ 1759-70-ын заалт 1.4-ийн нэмэлт шаардлагад тохирох болт ба эрэгнүүдэд нийцэх бат бэхийн 4 ба 5 ангилалын эрэгнүүд, мөн түүнчлэн техникийн тусгай нөхцлөөр бэлтгэгдсэн ВСТЗ сп4 маркийн ган болт ба эрэгнүүд;

и) алгаслал байгууламж ба ган тулгууруудад тулах хэсгүүдийг бэхлэхэд:

техникийн тусгай нөхцлүүдээр 40Х, 09Г2-6 ба 09Г2С-6, 09Г2 маркийн гангуудаар хийсэн эрэгнүүд ба ган болтууд;

к) бетон тулгуур ба сууринд тулах хэсгүүдийг бэхлэхэд техникийн тусгай нөхцлүүдийг хангасан 40Х маркийн гангаар хийсэн, мөн түүнчлэн 09Г2С-6 маркийн гангаар хийсэн (анкерийн) болтууд;

болтнуудын голч 48 мм-ээс их буюу бага үед эрэг болон ган болтуудын хувьд нэмэлт тусгай шаардлагуудыг хангасан бат бэхийн 4 ба 5 ангиллаар, 09Г2С-6 маркийн ган болтуудын хувьд  бат бэхийн 6 ангиллаар, 40Х маркийн ган болтуудын хувьд бат бэхийн 10-12 ангиллаар бэлтгэгдсэн,

л) анкерууд дахь ган татлагуудын үзүүрүүдийг дүүргэх зориулалттай ЦАМ9-1.5л маркийн хайлшууд,

м) ган татлагуудын анкеруудын эд ангид зориулан: 09Г2С-6 маркийн ган, мөн түүнчлэн ердийн нөхцөлд 45-Т-6-2 ба 20-Т-6-2 маркийн гангууд;

н) ган татлагануудын хоорондох ивээсүүд, мөн түүнчлэн татлагууд ба анкерын эд ангиудын хооронд, хазайлгах төхөөргүүд, хавчуур, дүүжин шатны хомутууд ба бусад элементүүдэд: ГОСТ 4784-74-ийн шаардлагыг ган хуудсууд буюу АД ба АДI маркуудын хөнгөн цагаанаар хийсэн 1 мм-ээс багагүй зузаантай туузнуудыг тус тус хэрэглэнэ.

                Тайлбар: 1. Үзлэгийн хэрэгслүүд ба явган замын даацын гагнамал элементүүдэд    (өргөх дүүжин шат, үзлэгийн тэргэнцэр, шилжилтийн талбай, шатны дам нуруу, хайсны шон ба бариул, явган замын дам нуруу ба ригельтэй тулгууруудад), мөн гүүрийн бүрээсний элементүүдэд ВСТЗ сп5 маркийн ганг, харин гагнаасан холболтгүй нэр заасан элементүүдэд ВСТЗ сп 4 маркийн ганг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

Цувималын зузаан 10 мм буюу түүнээс бага үед тэдгээр ангилалын хагас тайван ганг хэрэглэж болно.

2. 70мм ба түүнээс бага талтай булан төмрийг үзлэгийн багаж хэрэгслэл болон хайсанд хэрэглэх бол ВСТЗ сп 2 маркийн ганг хэрэглэж болно.

3.Тулах хэсгүүдийн дэрэнд бол СТО-2 маркийн ганг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

4. Хайсны дүүргэлтийн элементүүд ба ажлын бус ивээснүүдэд СтЗкп2 маркийн гангууд, харин үзлэгийн зам ба багаж хэрэгслийн шаланд (хучилт) СтЗсп2 маркийн ган хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

Гангийн ангилалын тэмдэглэгээнд орсон үсгэн болон тоог доор заасны дагуу ойлгоно.

а. эхний хоёр оронтой тоо нь нүүрс хүчил, үсгэн тэмдэгтийн дараа бичигдсэн тоо нь тухайн химийн элементийг заана. Тоон тэмдэглэгээг зууны долиор авна.

 

Үсгэн тэмдэглэгээ	Химийн элементийн нэр		Үсгэн тэмдэглэгээ	Химийн лементийн нэр
П	Фосфор		Х	Хром
К	Кобальт		Н	Никель
Д	Медь		М	Молибден
Б	Ниобий		В	Вольфрам
Ц	Цирконий		Р	Бор
Ф	Ванадий		Т	Титан
С	Кремний		Ю	Алюминий
Г	Марганец		А	Азот

 

4.5. Туйлын нөхцөлд ажиллах (хүйтэн нөхцлийн) гүүр хоолойнуудын ган бүтээцүүдэд дараах материалуудыг хэрэглэнэ. Үүнд:

а) зүйл 4.4-ийн а,б,г-ж,л-н зэрэгт заасан материалууд ба хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнүүд;

б) долгиот гадаргуутай металл хоолойнуудад 09Г2Д маркийн гангаар хийсэн хэлбэрт долгиот хуудаснуудыг;

в) үзлэгийн багаж хэрэгслэлүүд ба хайснууд, гүүрийн бүрээсийн (тавцангийн) элементүүдийн холбоосонд зориулан 22мм ба түүнээс их голчтой үед техникийн тусгай нөхцлүүдэд тохирох, 09Г2 маркийн ган болтуудыг, харин 22мм-ээс бага голчтой үед 4.6- д заасан бат бэхийн ангилалд хамаарах ган болтууд, бат бэхийн 4 ба 5 ангилал бүхий эрэгнүүдийг,

г) ган тулгуурууд ба алгаслал байгууламжуудад тулах хэсгүүдийг бэхлэхэд техникийн тусгай нөхцлүүдийг хангасан 40Х,  09Г2-8 ба 09Г2С-8, 09Г2 маркийн гангуудаар хийсэн эрэг болон болтуудыг,

д) бетон тулгуурууд ба сууриудад тулах хэсгүүдийг  бэхлэхэд техникийн тусгай нөхцлүүдийг хангасан 40Х ба 09Г2 маркийн, мөн 09Г2С-8 ба 09Г2-8 маркийн гангаар хийсэн суурийн (анкерын) болтуудыг, голч нь 48 мм- ээс их үед 40Х маркийн ган болтны хувьд бат бэхийн 10 ба 12 ангиллуудын, 09Г2-8, 09Г2С-8, 09Г2 маркийн ган болтны хувьд бат бэхийн 6 ангилалыг хангасан эрэгнүүдийг, мөн болтуудын голч 48мм-ээс бага үед ГОСТ 5915-70-ын шаардлагыг хангах эрэгнүүдийг тус тус хэрэглэнэ.

Тайлбар: 1. Зүйл 4.4-ийн тайлбар 3 ба 4 нь туйлын А;Б нөхцөлд ажиллах гүүрүүдийн бүтээцэдүүдэд хамаарна.

2. Гүүрийн хучилтын элементүүд, үзлэгийн багаж хэрэгсэл  ба явган замын даацын элементүүдэд ГОСТ 19281-73 болон ГОСТ 19282-73ын шаардлагуудыг хангах 10Г2СIД-6, 10Г2СI-6, 09Г2С-6, 09Г2Д-6, 09Г2-6 ба 14Г2-6 маркуудын  ганг хэрэглэж болно.

3. Үзлэгийн багаж хэрэгслэлүүд ба явган замын хашилтын элементүүдэд ВСтЗпс2 маркийн гангаар хийсэн 70мм ба түүнээс бага хэмжээний зузаантай тавиурыг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

 

 Материалууд ба холболтуудын

 тооцооны ҮзҮҮлэлтҮҮд

 

                  4.6. Янз бүрийн хүчдэлийн байдлуудад хамаарах цувималын тооцооны эсэргүүцлийг 39 дүгээр хүснэгтэд заасан томьёонуудаар тодорхойлно.

39 дүгээр хүснэгт

Хүчдэлд орсон байдал	Цувималын тооцоот эсэргүүцэл
Суналт, шахалт ба гулзайлт:	Ry = Ryn / gm
Урсалтын хязгаараар	Ru = Run / gm
Түр зуурын эсэргүүцлээр	Rs = 0.58Ryn / gm
Шилжилт	Rp = Run / gm
Дардсан гадаргуугийн нугаралт (тохируулга хийсэн үед)	Rlp = 0.5Run / gm
Цилиндр нугаснууд дахь голчийн шахалт (хязгаарлагдмал хөдөлгөөнтэй бүтээц дахь чөлөөт шүргэлтийн үеийн)	Rcd = 0.025Run / gm
Цувималын зузаан t чиглэл дахь суналт, t нь 60 мм хүртэл байх үед	Rth = 0.5Run / gm

 

Тайлбар: g_m- найдварт ажиллагааны итгэлцүүр, 4.7- гоор тодорхойлогдоно.

 

                  4.7. Цувимал материалуудын найдвартай ажиллагааны илтгэлцүүрийн утгуудыг 40 дүгээр хүснэгтээс авна. 14Г2 АФД ба 15Г2АФД пс маркийн гангууд ба цувималын норматив болон тооцоот эсэргүүцлүүдийг 41 дүгээр хүснэгтээс авна. Цувималын тооцоот эсэргүүцлийг авахдаа 10Г2С1Д, 09Г2СД, 09Г2Д маркийн зэсийн агуулгатай гангуудын хувьд тооцоот эсэргүүцлийг мөн зэс агуулаагүй маркийнхтай адилаар авна.

40 дүгээр хүснэгт

Гангийн марк буюу урсалтын хязгаар	Материалын найдварт ажиллагааны итгэлцүүр, gm
380 МРа хүртэл	1.05
380 МРа- аас дээш	1.1
16Д	1.09
15ХСНД	1.165
10ХСНД ба 15ХСНД- 40	1.125

 

41 дүгээр хүснэгт

Гангийн марк	Цувимал	Цувималын зузаан1, мм	Нормативт эсэргүүцэл2, МРа		Тооцоот эсэргүүцэл3, МРа
			Урсалтын хязгаар	Түр зуурын эсэргүүцэл	Урсалтын хязгаар	Түр зуурын эсэргүүцэл
16Д	Дурын	20 хүртэл	235	370	215	340
16Д	‘’	21-40	225	370	205	340
16Д	‘’	41-60	215	370	195	340
15ХСНД	‘’	8-32	340	490	295	415
15ХСНД	Хуудсан	33-50	330	470	285	400
10ХСНД	Дурын	8-15	390	530	350	470
10ХСНД	Хуудсан	16-32	390	530	350	470
10ХСНД	‘’	33-40	390	510	350	450
15ХСНД-40	‘’	10-40	390	530	350	470
15Г2АФДпс	‘’	4-32	390	540	355	490
14Г2АФД	‘’	4-50	390	540	355	490

¹- тавиурын зузааныг хэлбэржүүлсэн цувималын зузаан болгон ашиглана.

²- МРа-аар илэрхийлсэн нормативт эсэргүүцлийг тодорхойлохдоо 5МРа-гийн нарийвчлалтайгаар тооцно.

³- Энд суналт, шахалт болон гулзайлтын тооцоот эсэргүүцэл R_y R_u-г заасан болно. Бусад тооцоот эсэргүүцлийг 39 дүгээр хүснэгтэд заасан томъёогоор тодорхойлно.

Тооцоот эсэргүүцлийн утгыг олохдоо нормативт эсэргүүцлийг 40 дүгээр хүснэгтэд тодорхойлсон материалын найдварт ажиллагааны итгэлцүүрт хувааж тодорхойлох ба 5 МРа хүртэл нарийвчлалтай байна.

                  4.8. Нүүрстөрөгчит ба нэмэлт хольцтой гангуудаар хийсэн цумгамалын тооцоот эсэргүүцлийг 42 дугаар хүснэгтээс авна.

 

42 дугаар хүснэгт

Хүчдэлд орсон байдал	Цутгамалын тооцоот эсэргүүцэл, МРа
	Тэмдэглэгээ	Гангийн марк
		25Л	30Л	35Л	20Л	20ФЛ	35ХН2МЛ
Суналт, шахалт ба гулзайлт	Ry	175	190	205	205	220	400
Шилжилт	Rs	105	115	125	125	130	240
Дардсан гадаргуугийн нугаралт (тохируулга хийсэн үед)	Rp	265	300	315	345	315	440
Цилиндр нугаснууд дахь голчийн шахалт (хязгаарлагдмал хөдөлгөөнтэй бүтээц дахь чөлөөт шүргэлтийн үеийн)	Rlp	125	145	155	170	155	220
Булнуудын голч дагуух шахалт (хязгаарлагдмал хөдөлгөөнтэй бүтээцэд)	Rcd	7	7.5	8	9	8	11

 

                  4.9. Нүүрстөрөгчит ба нэмэлт хольцтой гангуудаар хийсэн барилгын төмөрлөг хэсгийн тооцоот эсэргүүцлийг 43 дугаар хүснэгтээс авна.

43 дугаар хүснэгт

Хүчдэлд орсон байдал	Төмөрлөгийн тооцоот эсэргүүцэл, МРа
	Тэмдэг лэгээ	Гангийн марк
		ВСт5сп2	20	35	45	30Г	35Г
Суналт, шахалт ба гулзайлт	Ry	215	205	260	290	260	280
Шилжилт	Rs	120	115	145	165	145	160
Дардсан гадаргуугийн нугаралт (тохируулга хийсэн үд)	Rp	325	310	395	435	395	420
Цилиндр нугаснууд дахь голчийн шахалт (хязгаарлагдмал хөдөлгөөнтэй бүтээц дахь чөлөөт шүргэлтийн үеийн)	Rlp	160	150	195	215	195	205
Булнуудын голч дагуух шахалт (хязгаарлагдмал хөдөлгөөнтэй бүтээцэд)	Rcd	8	7.5	10	11	10	10

 

                  4.10. Янз бүрийн хүчдэлийн байдал ба холболтын төрлүүдэд тохирсон гагнаасны тооцоот эсэргүүцлийг 44 дүгээр хүснэгтэд заасан томьёонуудаар тодорхойлно.

44 дүгээр хүснэгт

Гагнамал холболтууд	Хүчдэлд орсон байдал	Гагнамал холболтын тооцоот эсэргүүцэл
Уулзварын	Шахалт.
	Автомат, хагас автомат буюу гар гагнуур хийх нөхцөл дэх гулзайлт ба суналт:
	Урсалтын хязгаараар	Rwy = Ry
	Түр зуурын эсэргүүцлээр	Rwu = Ru
	Шилжилт	Rws = Rs
Өнцгөн ширээстэй	Огтлоос (тогтоосон):
	Ширээсний металланд	Rwf = 0.55(Rwun / gwn)
	Хайлалтын хязгаарын металланд	Rwz = 0.45Run

 

Харилцан адилгүй тооцоот эсэргүүцэл бүхий гангуудаас бүрдсэн уулзварын холбоосны тооцоот эсэргүүцлийг хамгийн бага тооцоот эсэргүүцэлтэй гангийнхаар авна.

Өнцгөн ширээстэй гагнамал холболтын заадлуудын металлын тооцоот эсэргүүцлийг СНиП II-23-81-ийн 2 дугаар хавсралтын дагуу тодорхойлно.

4.11. Нэг болт бүхий холбоосны тооцоот эсэргүүцлийг 45 дугаар хүснэгтэд заасан томьёонуудыг ашиглан тодорхойлно. Болтнуудын суналт ба огтлоосны тооцоот эсэргүүцлийг 46 дугаар хүснэгтээс авна. Болтуудаар холбогдох элементүүдийн шахалтын (үрчийлтийн) тооцоот эсэргүүцлийг СНиП II-23-81-ийн 2 дугаар хавсралтын дагуу тодорхойлно.

 

45 дугаар хүснэгт

Хүчдэлд орсон байдал	Нэг болт бүхий холбоосны тооцоот эсэргүүцэл
	Болтны зүсэгдэлт ба суналт (бат бэх буюу гангийн маркийн ангилалаар)		440 МРа хүртэл урсалтын норматив хязгаар бүхий гангуудаас бүрдсэн холбогч элементүүдийн шахалт
	4.6; ВСт3сп4; 09Г2-6; 09Г2-8; 09Г2С-6; 09Г2С-8	40 X
Огтлоос	Rbs = 0.38Rbun	Rbs = 0.4Rbun
Суналт	Rbt = 0.42Rbun	Rbt = 0.5Rbun
Үрчийлт: а. Өндөр нарийвчлалтай болтууд			Rbp = [0.6+410(Run/E)]Run
б. Хэвийн нарийвчлалтай			Rbp = [0.6+340(Run/E)]Run

 

46 дугаар хүснэгт

Хүчдэлд орсон байдал	Гангийн марк буюу бат бэхийн ангилалын үе дэх болтны тооцоот эсэргүүцэл, МРа
	Тэмдэглэгээ	4.6;	ВСт3сп4	09Г2; 09Г2-6; 09Г2-8	09Г2-6; 09Г2-8	40X
Зүсэгдэлт	Rbs	145	140	165	175	395
Суналт	Rbt	160	155	185	195	495

 

4.12. Суурийн (анкерын) болтуудын суналтын тооцоот эсэргүүцэл R_ba-г дараах томьёогоор тодорхойлно.

 

R_ba=0.4R_un                                                                      (4-1a)

 

     Суурийн (анкерын) болтуудын сунгалтын тооцоот эсэргүүцлийг 47 дугаар хүснэгтэд зааснаар авна.

47 дугаар хүснэгт

Болтны голч, мм	Суурийн (анкерын) болтны тооцоот эсэргүүцэл (гангийн маркаар), МРа
	20	09Г2; 09Г2-8	09Г2-8	40Х
12-20	160	175	185	-
16-27	-	-	-	430
21-32	160	175	180	-
30	-	-	-	370
36	-	-	-	295
33-60	160	-	180	-
42	-	-	-	255
48	-	-	-	235
61-80	160	-	175	-
81-100	160	-	170	-
101-160	160	-	170	-
161-250	160	-	-	-

 

4.13. ЦАМ9-1.5Л хайлшийн тооцоот эсэргүүцлийг 50 МРа-тай тэнцүүгээр авна.

4.14. Өндөр бат бэхтэй болтуудын суналтын тооцоот эсэргүүцэл R_bh-г  дараах томьёогоор тодорхойлно.

   

R_bh=0.7R_bun                                                   (4-1б)

 

энд  R_bun нь өндөр бат бэхтэй болтуудын тасралтын хамгийн бага түр зуурын эсэргүүцэл.

4.15. Үрэлтийн холболтууд дахь эд ангиудын шүргэлцэж байгаа гадаргуугийн үрэлтийн итгэлцүүрийн утга   m-г 48 дугаар хүснэгтээс авна. Харьцаж байгаа гадаргуунуудыг боловсруулах аргуудыг гүүрийн бүтээцийн зураг төсөлд заасан байна.

48 дугаар хүснэгт

Үрэлтийн холбоосуудын харьцах гадаргуунуудыг боловсруулах арга	Үрэлтийн итгэлцүүр, m
1. Элсээр шүрших ба үрэл шидэх, эсвэл дараа дараагийн зогсолтгүйгээр кварцын элс буюу үрэлээр хоёр гадаргууг шүрших	0.58
2. Түр зогсолтгүйгээр нэг гадаргууг ган сойзоор	0.5
3. Түр зогсолтгүйгээр хоёр гадаргууг дөлөөр	0.42
4. Түр зогсолтгүйгээр хоёр гадаргууг ган сойзоор	0.35

 

4.16. Зэрэгцээгээр хэвтээ байрлалтай ган утсаар бэлтгэгдсэн татлага ба багцуудад хэрэглэгддэг өндөр даацын ган утасны суналтын тооцоот эсэргүүцэл R_dh-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

                        

R_dh =0.63 R_un                              (4-2)

 

энд: R_un- бэлтгэн нийлүүлэгч улсын стандарт буюу техникийн нөхцлүүдэд байгаа ган утасны тасралтын түр зуурын хамгийн бага эсэргүүцэл.

4.17. Металл зүрхэвчтэй ган мушгимал татлагын тооцоот эсэргүүцлийг тодорхойлохдоо бэлтгэн нийлүүлэгч улсын стандарт буюу техникийн нөхцлүүдээр тогтоогдсон, татлаганд бүхэлд нь ногдох тасралтын хүчний утга байх ба найдвартай ажиллагааны илтгэлцүүр g_m=1.6-г оролцуулан авна.

4.18. Зэрэгцээ хэвтээ байрлалтай ган утсаар бэлтгэгдсэн татлагууд, багцууд, ган цутгамал, цувимал гангийн уян харимхайн модулыг 49 дүгээр хүснэгтээс авна.

 

49 дүгээр хүснэгт

Хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнүүд	Уян харимхайн модуль Е буюу шилжилтийн модуль G, МРа- аар
1. Цувимал ба цутгамал гангууд	E = 2.06*105
2. Мөн адил	G = 0.78*105
3. Зэрэгцээ хэвтээ байрлалтай цайрдмал багцууд ба татлагууд	E = 2.01*105

 

        Татлага нь нийтдээ тасрах хүчний хагастай тэнцэх хүчээр урьдчилан суналтанд орсон металл зүрхэвч бүхий цайрдсан мушгимал ган татлагын уян харимхайн модулийг 50 дугаар хүснэгтээс авна.

50 дугаар хүснэгт

Татлагууд	Томолтын давтагдал	Уян харимхайн модуль Е, МРа
Дан томолттой ба даацын битүү	6	1.18*105
	8	1.45*105
	10	1.61*105
	11	1.65*105
	12	1.70*105
	14	1.75*105
	16	1.77*105

 

 

 

 

АЖЛЫН НӨХЦЛИЙГ ТООЦОХ БА БҮтээцИЙГ СОНГОХ

 

 

4.19. Гүүрэнд ган холбоос ба бүтээцүүдийн тооцоонд доор заасныг оролцуулан тооцно. Үүнд: 

найдвартай ажиллагааны илтгэлцүүрийг зориулалтаар нь g_n=1.0-тэй тэнцүүгээр авна;

тооцоот эсэргүүцэл R_u-г ашиглан бат бэхээр тооцогдох бүтээцийн элементүүдийн хувьд найдвартай ажиллагааны илтгэлцүүр g_u=1.3 байна.

Ажлын нөхцлийн итгэлцүүр m-ийг 51 дүгээр хүснэгтээс авах ба, харин анкер, хавчуур, татаас, хомутууд, хазайлгах төхөөргүүдийн тахийлтын бүсэнд байгаа татлагуудын хувьд 12 дугаар хавсралтын дагуу авна.

51 дүгээр хүснэгт

Хэрэглэх хүрээ	Ажлын нөхцлийн итгэлцүүр, m
1. Ашиглалтын ачаалалд тооцох үеийн явган хүний гүүрийн тулгуурууд ба алгаслал байгууламжууд дахь элементүүд ба тэдгээрийн холбоосууд	0.9
2. Мөн адил, угсралт, тээвэрлэлт ба бэлтгэх үед үүсэх ачаалалд тооцох үед	1
3. Ашиглалтын ба бэлтгэл үеийн ачаалалд тооцох үеийн авто зам ба хотын гүүрүүдийн тулгуур болон алгаслал байгууламж дахь элементүүд, тэдгээрийн холбоосууд	1
4. Вантан ба дүүжин гүүрүүдийн даацын уян элементийн татлага	0.8
5. Урдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн хүчитгэсэн элементийн татлага	0.9
6. Нэг тавцан буюу хананд бэхлэгдсэн дан хэлбэрүүдээс бүрдсэн сунасан ба шахагдсан элементүүд:
Бага талаараа бэхлэгдсэн адил биш талт булан төмөр	0.7
Их талаараа бэхлэгдсэн адил биш талт булан төмөр	0.8
Адил талт булан төмөр	0.75
Тавцангаараа бэхлэгдсэн тавор, эсвэл ханаараа бэхлэгдсэн цувимал буюу хам бүтээцтэй швеллер	0.9
7. Туйлын Б нөхцлөөр бэлтгэгдсэн алгаслал байгууламж ба тулгуур дахь элементүүд ба тэдгээрийн холбоосууд	0.85

 

Тайлбар: 1. 51 дүгээр хүснэгтийн 1 болон 44 дүгээр хүснэгтэд заасан ажлийн нөхцлийн итгэлцүүрүүдийг нэгэн зэрэг хэрэглэнэ.

2. Энэхүү бүлэгт тусгагдаагүй тохиолдлуудад m-ийг 1-тэй тэнцүүгээр авна.

 

 

 

 

ТООЦОО

ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ

 

4.20. Бүтээцийн тооцооны бүдүүвчийг түүний төслийн геометр бүдүүвчтэй уялдуулан авна. Энэ үед барилгын өргөлт ба ачаалал дахь хэв гажилтыг дүрэм ёсоор тооцохгүй.

Элемент дахь хүчлэл ба ган гүүрийн бүтээцийн шилжилтийг тэдгээрийн бохир огтлолын ажлын нөхцлөөр тодорхойлно.

Бүтээцийн элементийн шилжилтээс үүсэлтэй геометрийн шугаман бус хамаарлыг системд оролцуулан тооцохдоо энэхүү оролцоо нь хүчлэл ба шилжилтэнд 5%-иас их өөрчлөлтийг өгч байвал тооцоонд авч үзнэ.

Геометрийн шугаман бус байдлын тооцоог хийх үед нийт системийн хэв гажилттай холбоотойгоор үйлчилж байгаа хүчний чиглэл дахь өөрчлөлтийг тодорхойлно.

Бүтээцийн элемент дэх хүчлэлийг тодорхойлох үед гагнамал болон өндөр бат бэхтэй болтон холбоосыг хөшүүн байна гэж үзнэ.

Ган зүрхэвчтэй томсон татлага бүхий вантан болон дүүжин гүүрүүдийн даацын уян элементийн тооцоонд зүйл 4.4-ийн заалтын дагуу урдчилан таталттай ганцаарчилан томсон ба даацын хаалттай татлагатай байхад зүйл 4.34 ба 4.35-д зааснаар дагуугийн болон хөндлөнгийн гулсалтыг тооцох шаардлагатай.

4.21. Сараалжин татангийн уулзварууд дахь элементүүдийн хөшүүн холбоосыг тооцоонд авахдаа бүтээц нь өөрийн үл өөрчлөгдөх байдлыг хадгалж байна гэсэн хүлцэлд үндэслэгдвэл нугасан холбоос гэж үзэж болно. Энэ үед үндсэн татангийн хувьд элементийн өндрийг уртад нь харьцуулсан харьцаа 1:1.5- аас хэтэрч болохгүй.

Татангийн бүсэд босоо татуурганы хэв гажилтаас үүсэлтэй нэмэгдэл хүчдэлийг элементийн огтлолын өндрийг бүсийн элементийн уртад харьцуулсантай хамааралгүйгээр тооцно.

Сараалжин татанги дахь уулзваруудын хөшүүншилийг тооцохдоо ойролцоо аргыг хэрэглэх ба энэ үед тэнхлэгийн хүчлэлийг нугасан тооцоот бүдүүвчээр тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

4.22. Алгаслал байгууламжийн элементийн тэнхлэгээр түүний огтлолын хүндийн төвүүдийг холбосон шугамыг авч болно. Холбоосуудын төвийг холбож байгаа шугамтай харьцангуйгаар, сараалжин татангийн элементийн тэнхлэгийн шилжилтийн үед эксцентриситетийг доор зааснаас хэтэрч байвал дүрэм ёсоор, тооцоонд оруулан авна. Үүнд:

П хэлбэрийн, хоёр швеллерт ба двутавр элементүүдэд- огтлолын өндрийн 1.5%,

тавр ба Н хэлбэрийн элементүүдэд- огтлолын өндрийн 0.7%,

Элементүүдийн тэнхлэгийн шилжилтээс гулзайлтын моментүүд нь уулзвар дахь элементүүдийн нийлж байгаа хэсгүүд хооронд хувиарлагдах ба хөшүүншилтэй шууд, урттай урвуу хамааралтай байна. Энэ үед гулзайлтын момент бүрийг олохдоо эксцентриситетийг тооцооны үндсэн бүдүүвчийн тухайн элемент дахь хүчлэлийн хамгийн их утгаар үржүүлсэнтэй тэнцүүгээр авна.

4.23. Алгаслалын уртыг өргөнд нь харьцуулсан харьцаа 4-өөс их байхад хөндлөн хөшүүн холбоостой цул үндсэн нуруу бүхий олон дам нуруут алгаслал байгууламжийн элементэд түр ачаалалыг хувиарлахдаа нимгэн ханатай шилбэний онолоор тодорхойлохыг зөвшөөрөх ба энэ үед хөндлөн огтлолын хүрээг хэв гажилтгүй байх гипотезээр авна.

4.24. Төсөллөх үед хангах нь: огторгуйн үл өөрчлөлт, бат бэх, алгаслал байгууламж ба тулгуур (бүхэлд нь оролцуулсан), гулдмайнууд, тусгайлсан элементүүд ба тэдгээрийн хэсгийн орчны ерөнхий тогтворжилт, бэлтгэх, тээвэрлэх ба угсрах үед үүссэн ачаалалын үйлчлэл дахь холболт ба ашиглалтын ачаалалын үйлчлэл дахь тэсвэрлэлт.

Элементүүдийн ердийн болтны нүхний сулралыг тооцонд авахдаа бат бэх ба тэсвэрлэлтийн тооцооны үед цэвэр огтлолоор, харин тогтворжилт болон хөшүүншилийн тооцооны үед бохир огтлолоор авна.

Элементүүд дахь өндөр бат бэхтэй болтны тэсвэрлэлт, тогтворжилт ба хөшүүншилийг бохир огтлолоор, бат бэхийн тооцоонд цэвэр огтлолоор авна. Энэ үед болтонд ирж байгаа хүчлэлийн хагас нь авч үзэж байгаа огтлолд үрэлтийн хүчээр дамжигдсан байхаар тооцно.

Бүтээцийн элементүүдийн цэвэр огтлолын геометр үзүүлэлтүүдийг хамгийн аюултай сулралыг тодорхойлсны дараагаар олохыг мөрдлөгө болгоно.

 

БАТ БЭХИЙН ТООЦОО

ТӨВИЙН СУНАЛТЫН БА ШАХАЛТЫН ЭЛЕМЕНТҮҮД

 

4.25. N хүчний шахалтанд буюу төвийн суналтанд ажиллах элементийн бат бэхийн тооцоог дараах томъёогоор тодорхойлно.

N / A_n £ R_ym                                                  (4-3)

 

энд: энэ нормын заалт 4.26-4.31-ийн дагуу ажлын нөхцлийн итгэлцүүр m-ийг 51 дүгээр хүснэгтээс авна.

 

ГУЛЗАЙЛТЫН ЭЛЕМЕНТҮҮД

 

4.26. Үндсэн хавтгайнуудын нэгэнд гулзайлтанд орж байгаа элементүүдийн бат бэхийн тооцоог доорх томъёогоор тодорхойлно.

 

M / ÀW_n £ R_ym                                                                (4-4)

 

энд: À- огтлол дахь пластик хэв гажилтын хязгаарлагдмал явцыг тооцох итгэлцүүр, зүйл 4.32-ын шаардлага хангагдаж байх нөхцөлд томъёо   4-5 ба 4-6- гаар тодорхойлогдоно,

W_n- энд ба цаашдаа бат бэхийн тооцоонд бүсийн идэвхитэй өргөн     b_ef- ийн оролцоотойгоор тодорхойлогдох цэвэр огтлолын хамгийн бага эсэргүүцлийн момент.

Огтлолд момент М ба хөндлөн хүч Q нэгэн зэрэг үйлчилж байхад À-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно

 

i_m £ 0.25R_s байхад

 

À = À₁                                                                              (4-5)

 

0.25Rs < i_m £ R_s байхад

 

À = 1.155 À₁ [1 – (Q / Q_u)]^0.5                       (4-6)

 

энэ үед 0 £ À £ À₁ байна.

 

энд: À₁- двутавр, хайрцаган ба тавр огтлолын хувьд тооцогдох итгэлцүүр, 52 дугаар хүснэгтээс авна. Цагриган огтлолд 1.15, цулгай тэгш өнцөгт  ба Н хэлбэртэй бол 1.25 байна.

i_m = Q/h_wt_w- дам нурууны ханан дахь дундаж шүргэгч хүчдэл,

энд: Q_u- дараах томъёогоор тодорхойлогдох хязгаарын хөндлөн хүч

 

Q_u = R_s m À₂ It / S,

 

À₂- ыг томъёо 4-22-оор тодорхойлно.

W_n- ийг тодорхойлох үед бүсийн идэвхитэй өргөн b_ef-г дараах томъёогоор тодорхойлно

 

b_ef = S n b_i,                                                                       (4-7)

 

n- бүсийн хэсгийн b_i өргөнд жигд бус хувиарлагдсан хүчдэлийг бүсийн бүх идэвхитэй өргөн b_ef-д жигд хувиарлалтыг хийх нөхцөлд шилжүүлэх итгэлцүүр, 53 дугаар хүснэгтээс авна.

b_i- авч үзэж байгаа огтлол дахь хамгийн их хүчдэлтэй хоёр цэгийн хоорондын хамааралын бүсийн хэсгийн өргөн,

l- янз бүрийн дам нурууны алгаслалын урт буюу салгамал бус дам нуруун дахь “тэг” моменттэй цэг хоорондын зай.

52 дугаар хүснэгт

Af,min/ /Aw	Талбайн харьцаа (Af,min+Aw)/A байхад À1-ийн утгууд
	0.01	0.1	0.2	0.3	0.4	0.5	0.6	0.7	0.8	0.9	1.0
0	1.243	1.248	1.253	1.258	1.264	1.269	1.274	1.279	1.283	1.267	1.243
0.1	1.187	1.191	1.195	1.199	1.202	1.206	1.209	1.212	1.214	1.160
0.2	1.152	1.155	1.158	1.162	1.165	1.168	1.170	1.172	1.150
0.3	1.128	1.131	1.133	1.136	1.139	1.142	1.144	1.145	1.097
0.4	1.110	1.113	1.115	1.118	1.120	1.123	1.125	1.126	1.069
0.5	1.097	1.099	1.102	1.104	1.106	1.109	1.110	1.106	1.061
0.6	1.087	1.089	1.091	1.093	1.095	1.097	1.099	1.079
0.7	1.078	1.080	1.082	1.084	1.086	1.088	1.090	1.055
0.8	1.071	1.073	1.075	1.077	1.079	1.081	1.082	1.044
0.9	1.065	1.067	1.069	1.071	1.073	1.074	1.076	1.036
1.0	1.060	1.062	1.064	1.066	1.067	1.069	1.071	1.031
2.0	1.035	1.036	1.037	1.038	1.039	1.040	1.019
3.0	1.024	1.025	1.026	1.027	1.028	1.029	1.017
4.0	1.019	1.019	1.020	1.021	1.021	1.022	1.015
5.0	1.015	1.015	1.016	1.017	1.018	1.018

 

53 дугаар хүснэгт

smin / smax	Итгэлцүүр n	smin / smax	Итгэлцүүр n
1.0	1	0.25	0.65
0.7	1	0.20	0.60
0.5	0.85	0.10	0.52
0.33	0.72	0	0.43

 

4.27. Үндсэн хоёр хавтгайд гулзайлттай элементүүдийн бат бэхийн тооцоог дараах байдлаар гүйцэтгэнэ. Үүнд:

тэгш хэмийн хоёр тэнхлэгтэй двутавр ба хайрцаган огтлолуудад

 

[çM_xç/(À_xW_xn)]y_x + [çM_yç/(À_yW_yn)]y_y £ R_ym,                     (4-8)

 

бусад төрлийн огтлолуудад

 

M_xy/À_xI_xn ± M_yx/À_yI_yn £ R_ym,                                      (4-9

 

энд: À_x, À_y- томъёо 4-5 ба 4-6-аар тодорхойлох илтгэлцүүр,

y_x, y_y- доорх нөхцөлд тооцох илтгэлцүүр:

хоёр тэгш хэмийн тэнхлэгтэй двутавр огтлол бол

 

y_x = çM_xç/À_xW_xnR_ym ; y_y = 1                                                            (4-10)

 

тэгш хэмийн хоёр тэнхлэгтэй хайрцаган огтлолд

 

y_x = (w_x + 0.7)²/3.38w_x ;    y_y = (w_y + 0.7)²/3.38w_y            (4-11)

 

энд:

w_x = çM_xç/(À_xW_xnR_ym) ;             w_y = çM_yç/(À_yW_ynR_ym)      (4-12)

 

ГУЛЗАЙЛТТАЙ ҮЕИЙН ТЭНХЛЭГИЙН ХҮЧНИЙ

ҮЙЛЧЛЭЛД ӨРТСӨН ЭЛЕМЕНТҮҮД

 

4.28. Үндсэн хавтгайнуудын нэгэнд төвийн бус шахалттай, шахалт-гулзайлттай, төвийн бус суналтын ба гулзайлт дахь суналт-гулзайлтын элементүүдийн бат бэхийн тооцоог дараах томъёогоор хийнэ.

 

(N/A_n)y + |M|/ÀW_n £ R_ym                                                                                                                     (4-13)

 

энд: М- шилжүүлсэн гулзайлтын момент,

y- илтгэлцүүр,

À- томъёо 4-5 ба 4-6-аар тодорхойлох илтгэлцүүр.

Энэ огтлолын хувьд элементийн уян байдал l>60 байх үеийн шилжүүлсэн гулзайлтын момент М-ийг 4-14 томъёогоор тодорхойлно. Огтлол нь төгсгөлийг нь хөдөлгөөнгүй бэхэлсэн нугасан тулааст шилбэний уртын дөрөв хуваасны дундах хоёрын хязгаарт оршино.

 

M = M₁ / (1 + N/N_e),                                                                                        (4-14)

 

энд: М₁- шалгаж байгаа огтлолд үйлчилж байгаа момент,

N- өөрийн тэмдэгтэйгээр, шалгаж байгаа огтлолд үйлчилж байгаа дагуу хүч (“нэмэх”- суналт),

N_e- моментийн үйлчлэлийн хавтгай дахь хамгийн аюултай байж болох хүч. l £ 60 байхад M = M₁ байна.

Итгэлцүүр y- ийг тодорхойлох нь:

Тэгш хэмийн нэг дагуу тэнхлэгтэй двутавр, хайрцаган ба тавр огтлолтой элементийн хувьд- нэг ижил тэмдэгтэй момент ба дагуу хүчний үйлчлэлээс бага талбайтай бүсэд үүссэн хүчдэл байх тохиолдолд 54 дүгээр хүснэгт, хэрвээ момент ба дагуу хүч нь өөр өөр тэмдэгтэй бол 55 дугаар хүснэгтэд тус тус хамаарна.

Тэгш өнцөгт ба Н хэлбэрийн цулгуй огтлолтой элементэд дараах томъёогоор

y = çNç/ (A_nR_ym),                                                                                     (4-15)

 

Цагриган огтлолтой элементэд дараах томъёогоор

 

y = 1/w (1 - cosw(p/2),                                                                            (4-16)

 

энд: w = çNç/ (A_nR_ym),  

 

Бусад огтлол, тэрчлэн төгсгөлийг нь бэхэлсэн бусад элементүүдийн бат бэхийн тооцоог дараах томъёогоор хийнэ.    

 

N/A_n ± My/ÀI_xn £ R_ym,                                (4-17)

 

Томъёо (4-15)-(4-17)-ын тэмдэглэгээ нь томъёо (4-13)-той адил байна.

 

54 дүгээр хүснэгт

Af,min/ /Af,max	w- гийн доорх утгад харгалзах y
	0.05			0.2			0.8			0.95
	Af,max / Aw
	0.5	1	2	0.5	1	2	0.5	1	2	0.5	1	2
0	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1
0.5	0.53	0.55	0.57	0.63	0.68	0.78	0.96	0.98	0.99	0.99	0.99	0.997
1	0.067	0.09	0.14	0.26	0.36	0.56	0.92	0.95	0.97	0.98	0.99	0.994

 

54 дүгээр хүснэгтэд тэмдэглэсэн нь: w= N/A_nR_ym

Тайлбар: 1. y- ийн завсарын утгыг шугаман хамаарлын аргаар авна.

2. Хүч N- ийг “нэмэх” тэмдэгтэйгээр авна.

55 дугаар хүснэгт

Af,min/ /Af,max	w- гийн доорх утгад харгалзах y
	- 0.05			- 0.2			- 0.8			- 0.95
	Af,max / Aw
	0.5	1	2	0.5	1	2	0.5	1	2	0.5	1	2
0	0.9	0.9	0.9	0.6	0.6	0.6	-0.6	-0.6	-0.6	-0.9	-0.9	-0.9
0.5	0.42	0.40	0.38	0.17	0.12	0.02	-0.76	-0.78	-0.79	-0.94	-0.94	-0.95
1	-0.07	-0.09	-0.14	-0.17	0.36	-0.56	-0.92	-0.95	-0.97	-0.98	-0.99	-0.99

 

4.29. Үндсэн хоёр хавтгайд төвийн бус шахалттай, шахалт-гулзайлттай, төвийн бус суналтын ба гулзайлт дахь суналт-гулзайлтын элементүүдийн бат бэхийн тооцоонд дараах байдлаар авна. Үүнд:

Тэгш хэмийн нэг тэнхлэгтэй двутавр, хайрцаган ба тавр огтлолтой элементүүд, мөн тэрчлэн цулгуй дөрвөлжин ба цагриган огтлолтой элементүүдийг дараах томъёогоор

 

1/d[(N/A_n)y + |M_x|/(À_xW_xn)] £ R_ym,                                                      (4-18)

 

энд: d = 1 - |M_y|/(À_yW_ynR_ym),                                                                (4-19)

 

M_x, M_y- зүйл 4.28-аар тодорхойлогдох шилжүүлсэн гулзайлтын момент,

y, À_x, À_y- зүйл 4.28 ба 4.26-гийн дагуу авах итгэлцүүр, гэхдээ                             w = N/(dA_nR_ym) байна.

Бусад огтлол ба элементийн бэхлэгдсэн төгсгөлийн бат бэхийн тооцоог дараах томъёогоор гүйцэтгэнэ.

 

N/A_n ± M_xy/(À_xI_xn) ± M_yx/(À_yI_yn £ R_ym,                                  (4-20)

 

4.30. Гулзайлтын элементийн хананы огтлол дахь шүргэгч хүчдэл i- гийн утга нь M = M_x = M_y= 0 байхад дараах нөхцлийг хангасан байна.

 

i = QS/(À₂It) £ R_sm,                                                                                                                  (4-21)

 

энд: À₂ = 1.25 – 0.25(i_min,ef / i_max,el)                                                                                       (4-22)

 

i_min,ef, i_max,el- уян ажиллахаар тооцсон хананы огтлол дахь хамгийн бага ба хамгийн их шүргэгч хүчдэлийн утгууд.

4.31. Зүйл 4.26-4.29-ийн дагуу тооцогдож байгаа дам нурууны хананы хувьд дараах нөхцлийг хангасан байна.

 

(s_x² - s_xs_y  + s_y² + 3i²_xy)^0.5  £ g’ R_ym;   i_m £ R_sm,                             (4-23)

 

энд: s_x- дам нурууны тэнхлэгтэй паралель байрлалтай хананы дундажлагдсан хавтгай дахь шалгаж байгаа цэг (x,y)-ийн хэвийн (шахалтанд байх нөхцөлд) хүчдэл,

s_y- хүчдэл, дам нурууны тэнхлэгтэй перпендикуляр байрлалтай байна. 

g’- 1.15- тай тэнцүүгээр авах итгэлцүүр, энэ үед s_y = 0  байна.

1.1 байхад s_y ¹ 0 байна.

  i_xy »   i_m- дам нурууны ханан дахь дундаж шүргэгч хүчдэл.

 

4.32. Хязгаарлагдмал пластик хэв гажилтын явцыг тодорхой хэмжээгээр оролцуулан тооцсон бат бэхийг шалгасны дараа элементүүд дахь хүчлэл нь өөр өөр тэмдэгтэй байвал дараах томъёогоор заавал шалгана.

 

[(s_max - s_min)² + 3(i₁ -  i₂)²]^0.5  £ 1.8 R_ym                                                                                   (4-24)  

 

s_max, s_min- материалын уян ажиллах чанар дээр үндэслэн, шалгаж байгаа цэгийн хамгийн их ба хамгийн бага тооцоот хүчдэл,

i_1,  i₂- s_max, s_min- ийг тодорхойлсон ачаалалаар тодорхойлогдох шалгаж байгаа цэг (тэдгээрийн тэмдэгийг оролцуулан тооцно) дахь шүргэгч хүчдэл.

Дээр заасан нөхцлүүдийг гүйцэтгээгүй бол уян ажиллах үеийн хамгийн их хүчлэлд бат бэхийн тооцоог гүйцэтгэхийг мөрдлөгө болгоно.

 

ГАН ТАТЛАГАНЫ БАТ БЭХ БА ГУЛСАЛТЫН ТООЦОО

 

4.33. Вантан ба дүүжин гүүрүүдийн даацын уян элементийн ган татлага, тэрчлэн урдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн хүчитгэсэн элементүүдийн бат бэхийн тооцоог дараах томъёогоор хийнэ.

 

N / A = R_dhmm₁,                                                                (4-25)

 

энд: R_dh- татлагануудын тооцоот эсэргүүцэл, 

m- 51 дүгээр хүснэгтийн дагуу авах ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр,

m₁- ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр.

Татлага болон паралелиар зэрэгцээ байрласан өндөр бат бэхтэй утсан багцын тооцоот эсэргүүцэл R_dh нь томъёо 4-2-оор, хэрэв ганцаарчилан томсон ба хаалттай даацынх бол дараах томъёогоор тус тус тодорхойлогдоно.

 

R_dh = [SP_un] / Ag_m  буюу  R_dh = kSP_un / Ag_m,                                     (4-26)

 

энд: [SP_un]- татлага бүхэлдээ тасрах хүчлэлийн утга, бэлтгэн нийлүүлэгч улсын стандарт болон техникийн нөхцөлд зааснаар авна.

g_m= 1.6 (4.17-д зааснаар),

P_un- татлаганы бүх утасны тасрах хүчлэлийн нийлбэр,

k- мушгимал татлаганы цогцолборын бат бэхийн итгэлцүүр, 56 дугаар хүснэгтээс авна.

56 дугаар хүснэгт

Татлага	Томолтын тоонд харгалзах итгэлцүүр, k
	6	8	10	12	14	16
Ганцаарчилан томсон	0.89	0.93	0.96	0.97	0.98	0.99
Хаалттай, даацын	0.87	0.91	0.94	0.95	0.96	0.97

 

4.34. Ган зүрхэвчтэй цайрдсан мушгимал (ганцаарчилан томсон ба урдчилан таталтанд орсон, даацын хаалттай) ган татлаганы дагуу гулсалт Î_pl,x-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

Î_pl,x= [SP_un] / A- татлаганы хэвийн эсэргүүцэл,

 

4.35. Татлаганы (зүйл 4.34-д заасан) хөндлөнгийн шилжилт Î_pl,y-г дараах томъёогоор тодохойлно.

 

Î_pl,y= 0.003 (s/R_un)e^2.19(s/Run)                                                                 (4-27)

 

ТОГТВОРЖИЛТЫН ТООЦОО

 

4.36. Хавтгай хэлбэржилтэй үед битүү ба нээлттэй огтлолтой (төвийн шахалт, гулзайлттай шахалт ба хамгийн их уяншилтай хавтгайд гулзайлтын үеийн төвийн бус шахалтанд өртсөн), цулгуй хана бүхий элементүүдийн тогтворжилтын алдагдалыг дараах томъёогоор шалгана.

 

N / A £ jR_ym,                                                                                            (4-28)

 

энд: j- элементийн уяншил l ба шилжүүлсэн харьцангуй эксцентриситет e_ef-ээс хамааралтайгаар 11 дүгээр хавсралтийн хүснэгт 3-ын дагуу тодорхойлогдох дагуу гулзайлтын итгэлцүүр,

m- 51 дүгээр хүснэгтээс авах, ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр,

Элементийн уяншил l-г дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

l = L_ef / i,                                                                                                       (4-29)

 

L_ef- тооцоот урт,

i-  гулзайлтын хавтгайд перпендикуляр тэнхлэгтэй харьцангуй огтлолын инерцийн радиус,

Шилжүүлсэн харьцангуй эксцентриситет e_ef-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

e_ef = he_rel,                                                                                                                             (4-30)

 

энд: h- 11 дүгээр хавсралтаар тодорхойлох огтлолын хэлбэрийн нөлөөллийн илтгэлцүүр,

e_rel= e/r- төвлөрсөн шахалтын үед “0” байх үеийн гулзайлтын хавтгай дахь харьцангуй эксцентриситет,

Гулзайлттай шахалтын үеийн гулзайлтын хавтгай дахь тооцоот эксцентриситетийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

e = M / N,                                                                                                                             (4-31)

 

энд: N, M- дагуу хүч ба гулзайлтын моментийн тооцоот утга.

Эксцентриситетийн чиглэлд байх цөмийн зай хэмжээ r-г дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

r = W_c / A,                                                                                                                           (4-32)

 

энд: W_c- хамгийн их шахагдсан ирмэгийн хувьд тодорхойлсон бохир огтлолын эсэргүүцлийн момент,

Элемент дахь дагуу хүч N ба момент М-ийн тооцоот утгуудыг гангийн уян байх таамаглалд тулгуурласан хэв гажилтын бус бүдүүвч дэх системийн тооцооноос ачаалалын нэг л хослолын хувьд авна.

Энэ үед М-ийн утгыг доор зааснаар авна. Үүнд:

жаазан системийн тогтмол огтлолтой элементэд- элементийн уртын хязгаар дахь хамгийн их моментээр,

нэг тал нь бэхлэгдсэн, харин нөгөө тал нь чөлөөт төгсгөлтэй элементэд- хөшүүн бэхлээсний моментээр авна, гэхдээ элементийн уртын гурав хуваасны нэгд хамаарах огтлол дахь моментээс багагүй байна,

зангилааны бус ачаалал хүлээн авч байгаа татангийн шахалтанд байгаа бүсэнд- бүсний панелийн уртын дунд талын гуравын хязгаар дахь хамгийн их моментээр авах ба энэ нь салгамал бус уян байдалтай гэж үзэх бүсний тооцоогоор хийгдэнэ.

Огтлол нь гулзайлтын хавтгайтай давхцаж байгаа тэгш хэмийн нэг тэнхлэгтэй, нугасан холбоосоор тулсан шахалтанд байгаа шилбэнд- 57 дугаар хүснэгтэд заасан томъёогоор тодорхойлогдох момент байна.

57 дугаар хүснэгт

Mmax- д харгалзах харьцангуй эксцентриситет	Шилбэний тогтоогдсон уяншил дахь момент М- ийн тооцоот утга
	`l < 4	`l ³ 4
erel £  3	M=M2=Mmax – (`l/4)(Mmax – M1)	M=M1
3 < erel £  20	M=M2 + [(erel  - 3)/17](Mmax – M2)	M=M1 + [(erel  - 3)/17](Mmax – M1)

 

57 дугаар үснэгтэд тэмдэглэсэн нь:

M_max- шилбэний уртын хязгаар дахь хамгийн их гулзайлтын момент,

M₁- шилбэний дундах гуравтын хязгаар дахь гулзайлтын хамгийн их момент, гэхдээ энэ утга нь 0.5M_max- аас багагүй байна.

E_rel- доорх томъёогоор тодорхойлох харьцангуй эксцентриситет

 

E_rel = M_maxA/(NW_c) ;

`l- дараах томъёогоор тодорхойлогдох тогтоогдсон уяншил

`l = l a_R

a_R- доор зааснаар авах илтгэлцүүр

 

Гангийн марк	Цувималын зузаан, мм	aR итгэлцүүр	Гангийн марк	Цувималын зузаан, мм	aR итгэлцүүр
	20 хүртэл	0.0324	10ХСНД	8-40	0.0412
16Д	21-40	0.0316	15ХСНД-40	10-40	0.0412
	41-60	0.0309	14Г2АФД	4-50	0.0415
15ХСНД	8-32	0.0378	15Г2АФДпс	4-32	0.0415
	33-50	0.0372

Тайлбар: бүх тохиолдолд M ³ 0.5M_max байна.

 

Огтлолдоо тэгш хэмийн хоёр тэнхлэгтэй, нугасан холбоосоор тулсан шахалтанд байгаа шилбэнд- СНиП II-23-81-ийн хавсралт 6-аар тодорхойлогдох момент байна. Энэ үед m_ef=e_ef ба m_ef1=e_ef1 байна. e_ef1 нь дараах томъёогоор тодорхойлогдоно.

 

e_ef1 = h(M₁ / N)(A / W_c),                                                                                                   (4-33)

 

энд: M₁- нугасан тулаастай шахалтын шилбэний төгсгөлд байрласан гулзайлтын хамгийн их момент.

4.37. Хавтгай хэлбэртэй байхад битүү огтлолтой нэвт элементүүдийн тогтворжилтын алдагдалын тооцоог доор зааснаар хийнэ. Үүнд:

элемент бүхэлдээ гулзайлтын (гулзайлт нь хавтас буюу цонхтой хуудсан хавтгайд перпендикуляр байхад) моментийн хавтгайд байхад- томъёо 4-28-аар,

элемент бүхэлдээ гулзайлтын (гулзайлт нь хавтас буюу цонхтой хуудсан хавтгайтай паралель байхад) моментийн хавтгайд байхад- томъёо   4-28-аар тодорхойлох ба энэ үед дагуу гулзайлтын итгэлцүүр j-ийг l_ef-ээс хамааруулан 11 дүгээр хавсралтийн хүснэгт 3-аар авна.

Холбогч хавтас ба цонхтой хуудсан хавтгай дахь нэвт элементийн шилжүүлсэн уяншил l_ef-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

l_ef = (l² + l_a)^0.5,                                                                                                                  (4-34)

 

энд: l- холбогч хавтас ба цонхтой хуудсан хавтгай дахь элементийн уяншил, томъёо 4-29-өөр тодорхойлогдоно.

l_a- салаалсан хэсгийн уяншил,

Огтлолын талбайг тооцох үед элементийн инерцийн момент ба инерцийн радиусанд эквивалент зузаан t_ef-ийг авах ба дараах байдлаар тодорхойлно.

“b” өргөн, L урт ба  t өргөнтэй цонхтой хуудсанд дараах томъёогоор

 

t_ef = t(A-SA₁)/A,                                                                                                                                           (4-35)

энд: A = bL- цонх үүсгэхээс өмнөх листний талбай,

SA₁- хуудасны талбай дахь бүх цонхнуудын талбайн нийлбэр,

“t” зузаантай холбогч хавтсанд дараах томъёогоор

 

t_ef = tSL₁/L,                                                                                                                           (4-36)

 

энд: SL₁- элементийн бүх хавтасны уртын нийлбэр (элементийн дагуу дахь),

L- элементийн урт.

4.38. Гулзайлт- эргэлттэй үед цулгуй ханатай элементийн тогтворжилтийн алдагдалын (төвийн шахалтын хүч N- д өртсөн  I_x>I_y инерцийн моменттэй нээлттэй огтлолтой) тооцоог дараах томъёогоор тодорхойлно.

N / A £ j_cR_ym                                                                                                                    (4-37)

 

энд: j_c- 11 дүгээр хавсралтийн хүснэгт 3-ын дагуу (e_ef=0 ба l_y= p(EA/N_cr)^0.5 байх үеийн) тодорхойлогдох дагуу гулзайлтын илтгэлцүүр.

 

4.39. Гулзайлт-эргэлттэй үед цулгуй ханатай элементийн тогтворжилтийн алдагдалын (тэгш хэмийн хавтгай ба тэнхлэг “у”-тэй давхцсан хамгийн бага уяншилийн хавтгайд гулзайлттай шахалт ба төвийн бус шахалтанд өртсөн I_x>I_y инерцийн моменттэй нээлттэй огтлолтой) тооцоог дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

½N/A½ +  ½Ne/W_c½ £ j_cR_ym,                                                                                      (4-38)

 

энд: е- төвийн бус шахалтан дахь N хүчний эксцентриситет                       (гулзайлттай шахалтын үед тооцоот эксцентриситет е= M/N байна).

W_c- хамгийн их шахалтанд орсон ирмэгийн хувьд тодорхойлогдох бохир огтлолын эсэргүүцлийн момент,

j_c- 11 дүгээр хавсралтийн хүснэгт 3-ын дагуу  e_ef = 0 ба                                  l_y=p{EA/[N_cr(1+½eA/W_c½)]}^0.5 байх үеийн тодорхойлогдох дагуу гулзайлтын итгэлцүүр.

4.40. Гулзайлт-мушгиралттай үеийн гулзайлттай шахалт ба хоёр хавтгайд төвийн бус шахалтанд өртсөн битүү ба нээлттэй огтлолтой, цулгуй ханан элементийн тогтворжилтын алдагдалын тооцоог дараах томъёогоор хийнэ.

 

½N/A½ +  ½(Ne_y/I_x)y_c½ + ½(Ne_x/I_y)x_c½ £ j_cR_ym,                                                      (4-39)

 

энд: e_y, e_x- төвийн бус шахалтын үеийн у ба х тэнхлэгийн бодит эксцентриситет ба гулзайлт болон шахалттай үеийн тооцоот эксцентриситетүүд,

y_c, x_c- M_x, M_y ба N-ийн нэгдмэл үйлчлэлээс огтлол дахь хамгийн их шахагдсан цэгийн координатууд,

j_c- дагуу гулзайлтын итгэлцүүр, 11 дүгээр хавсралтын хүснэгт 3-аар e_ef=0 ба l= p{(EA/[N_cr(1+½(e_yA /I_x)y_c½+½(e_xA /I_y)x_c½]}^0.5 байхад тодорхойлогдоно.

 

4.41. Гулзайлт болон мушгиралтын үед нэг хавтгайд гулзайлттай  цулгуй хана бүхий дам нурууны тогтворжилтын алдагдалын тооцоог дараах томъёогоор хийнэ.

 

M / W_c £ Îj_bR_ym,                                                                                    (4-40)

 

M- дам нурууны шахалтанд байгаа бүсийн тооцоот уртын хязгаар дахь хамгийн их тооцоот момент,

W_c- шахалтанд байгаа бүсийн хамгийн захад хамааруулан тооцсон огтлолын эсэргүүцлийн момент,

Î- дараах томъёогоор тодорхойлогдох илтгэлцүүр:

l_y < 85 байхад

 

Î= 1 + (À - 1)(1 - l_y/85),                                                                                                                         (4-41)

 

l_y ³ 85 байхад

Î= 1 байна. энд: À- томъёо 4-5 ба 4-6-гаар тодорхойлогдох итгэлцүүр,

j_b- дагуу гулзайлтын итгэлцүүр, 11 дүгээр хавсралтийн хүснэгт 3-аар (e_ef=0 ба l_y= p(EW_c/M_cr)^0.5  байхад) тодорхойлогдоно.

4.42. Хоёр хавтгайд гулзайлттай, цулгуй хана бүхий дам нурууны гулзайлт ба мушгиралтын үе дахь тогтворжилтын алдагдалтын тооцоог томъёо 4-40- өөр тодорхойлно. Энэ үед j_b-г (e_ef=he_rel байхад) хавсралт 11- ийн хүснэгт 1-3- аар авна.

энд: h- хавсралт 11-ээс авах итгэлцүүр,

e_rel- дараах томъёогоор тодорхойлох харьцангуй эксцентриситет

 

e_rel= s_fh / s_fv                                                                                                                                                  (4-42)

 

энд: s_fh- огтлолын хэвтээ хавтгай дахь гулзайлтын моментын үйлчлэлээс үүсэх (дам нурууны шахагдсан бүсийн бэхлэгдээгүй хэсгийн уртын дундах гуравтын хязгаарт) шахалтанд байгаа бүсийн захын хажуу ирмэгийн цэгийн хамгийн их хүчдэл,

s_fv-  босоо ачаалалаас илрэх, дам нурууны шахалтын бүсийн хүчдэл.

4.43. Тасралттай ба тасралтгүй дам нурууны бүсийн шахалтын хэсэг дахь ерөнхий тогтворжилтыг шалгахгүй байж болох ба энэ нь шахалтын бүс төмөрбетон ба ган хавтантай нэгтгэдсэн байхад хангагдана.

 

ХӨШҮҮН ХАВИРГААР БЭХЛЭГДЭЭГҮЙ ЭЛЕМЕНТҮҮДИЙН

ТАВЦАН БА ХАНАНЫ ТОГТВОРЖИЛТЫН ТООЦОО

 

4.44. Хөшүүн хавирган бэхэлгээгүй, тогтмол огтлолтой (цувимал хана,  тавцан болон төвийн ба төвийн бус шахалтын нэгдмэл гагнамал, мөн тэрчлэн шахалтай гулзайлтын) элементийн тогтворжилтын тооцоог атираат бүрхүүлэн (зураг 11) призмын онолоор гүйцэтгэнэ.

4.45. Хөшүүн хавиргаар бэхлэгдээгүй элементийн тавцан ба хананы тогтворжилт нь 0.2s_х-ээс ихгүй дундаж шүргэгч хүчдэлтэй байхад ханын өндөр буюу тавцангийн өргөнийг 0.951a/(s_x,cr,ef/E)^0.5-ээс багагүй зузаанд харьцуулсанаар хангагдаж болохыг зөвшөөрнө.

Итгэлцүүр a-ийг доор зааснаар тодорхойлоно. Үүнд:

Нэг талаараа тулсан (зураг 11-ийн б-е) хавтас бол дараах томъёогоор тодорхойлно

 

a = [1 + 3.10/(3J + 4)](0.405 + 0.035x)^0.5,                                       (4-43)

 

Хоёр талаараа тулсан (зураг 11-ийн а,б,г) хавтас бол дараах томъёогоор тодорхойлно

 

a = [1 + 0.96/(10J + 3)](4 + 3.8x^2.33)^0.5,                                             (4-44)

 

Томъёо 4-43 ба 4-44-д тэмдэглэсэн нь:

J- 58 дугаар хүснэгтэд өгөгдсөн томъёогоор тодорхойлогдох хавтасны бэхлэгдсэн байдлын итгэлцүүр,

x- дараах томъёогоор тодорхойлох итгэлцүүр

 

x = 1 - `s_x/s_x,

 

`s_x- хавтасны дагуу ирмэгийн шахалтын үед эерэг байх хамгийн их ба хамгийн бага дагуу хэвийн хүчдэл, (4-3)-(4-21) томъёонуудаар тодорхойлогдох ба хавтасны тогтворжилтын тооцоонд хамгийн аюултайгаар ачааллахад дараах итгэлцүүр À, À_x, À_y, y, y_x, y_y-ийг нэгтэй тэнцүүгээр авна.

58 дугаар хүснэгт

Элементийн огтлолын төрөл	Хавтасны хөшүүн бэхлэлтийн итгэлцүүр J
	Хана	Тавцан- bh/h-гийн утгад харгалзах өнцгийн огтлолын хувьд
		1	0.667	0.5
Хайрцаган (зураг 11.а)	J2=b13 0.38/(1-b13a12)	J2=(1/b13)0.38/[1-(1/(b12a12))]
Двутавр (зураг 11.б)	J3=b23 [0.16+0.0056(1/a22) ] /(1- - 9.4b22a22)	J4=(1/b23 a2)(2/[1-0.106(1/(b22a22))]
Тавр (зураг 11.в)	J5=b33 /(1-b32a32)	J6=(1/b33 a2)[2/(1-(1/(b12a12))]
Швеллер (зураг 11.г)	J7=2J3	J8=0.5J4
Булан- h өндөртэй тавцангийн хувьд (зураг 11.д)	-	J9=¥                 J9=10                     J9=5.2
Загалмай (зураг 11.е)	J10=¥	J10=¥

 

58 дугаар хүснэгтэд тэмдэглэсэн нь:

b₁ = t_w/t_f ; a₁ = b_f/h_w; b₂ = t_w/t_h; a₂ = b_h/h_w; b₃ = /t_h; a₃ = b_h/h.

Тайлбар: 1. 58 дугаар үснэгтийн томъёоны хуваарын утга нь хасах болон эсвэл тэгтэй тэнцүү бол J =¥ гэж авна.                

2. Булан хэлбэрийн огтлолын хувьд b_h/h харьцаа нь 58 дугаар хүснэгтэд өгөгдөөгүй бол J₉-ийн утгыг интерполяциар авахыг зөвшөөрөх ба энэ үед b_h/h=1 байвал J₉-ийн утгыг 100 гэж авна.

 

ХӨШҮҮН ХАВИРГААР БЭХЛЭГДСЭН ЭЛЕМЕНТҮҮДИЙН

ТАВЦАН БА ХАНАНЫ ТОГТВОРЖИЛТЫН ТООЦОО

 

4.46. Хөшүүн хавиргаар бэхлэгдсэн элементүүдийн тавцан ба хананы тогтворжилтын тооцоог хөндлөн диафрагмаар бэхлэгдсэн атираат бүрхүүлэн призмын онолоор гүйцэтгэнэ.

Заасан элементүүдийн хавтас, тавцан ба хананы тогтворжилтын тооцоо нь доор заасан нөхцлүүдийг хангана. Үүнд:

а. гулзайлтын цулгуй ханатай, хөндлөн хөшүүн хавиргатай элемент:

 

[((s_x/w₁s_x,_cr) + (s_y /s_y,cr))² + (0.9i_xy/w₂i_xy,_cr)² ] ^0.5 £ 1

 

энд:  s_x,_cr, s_y,cr- дагуу ба хөндлөн чиглэлийн хэвийн хүчдэлийн огцом өөрчлөлтийн утга; i_xy,_cr- шүргэгч хүчдэлийн огцом өөрчлөлтийн утга; w₁-доор зааснаар авах илтгэлцүүр,

 

x	0	0.5	1.0	1.5	2.0	3.0	4.0
w1	1.00	1.05	1.10	1.15	1.20	1.30	1.40

 

w₂= 1+0.5((h_w/200t)–0.5)- авто замын ба хотын гүүрийн тооцоонд h_w/t>1 байхад хэрэглэх итгэлцүүр.

б. шахалтын бүсэд орших, хөндлөн хөшүүн хавиргатай, мөн нэг дагуу хөшүүн хавирга бүхий гулзайлтын цулгуй элементийн хананы хавтас. Үүнд:

эхний хавтас- шахалтын бүс ба дагуу хавирга хооронд:

 

(s_x/w₁s_x,_cr) + (s_y /s_y,cr) + (0.9i_xy/i_xy,_cr)²  £ 1,

w₁, s_x,_cr, s_y,cr, i_xy,_cr - дээр “а”-д заасны дагуу авна.

s_x, s_y, i_xy- ийг материалын уян ажлын төсөөлөл дээр тулгуурлан, дагуу гулзайлтын итгэлцүүргүйгээр тодорхойлно.

Хоёр дахь хавтас- суналтын бүс ба дагуу хавирга хооронд:

дээр “а”-д заасан томъёогоор тодорхойлно.

в. Хананы суналтын хавтас:

[(s_y/s_y,_cr) + (0.9i_xy/i_xy,_cr)² ] ^0.5 £ 1,

 

s_y,_cr, i_xy,_cr- хөндлөн чиглэлийн ба шүргэгч хэвийн хүчдэлийн огцом өөрчлөлтийн утга, дээр “а”-д зааснаар тодорхойлно.

 

4.47. Орон зайн тэгш хэмтэй хавтангийн хавтасны тогтворжилтыг зүйл 4.45-д заасантай уялдуулан зузааныг өргөнд нь харьцуулсан харьцааг зохистой тогтоох байдлаар тооцохыг зөвшөөрнө. Энэ үед:

дагуу туузан хавирганы хувьд итгэлцүүр a-ийг хөдөлгөөнгүй бэхлэлтийн итгэлцүүр J₅-ийг авах (зураг 12.а) үед томъёо 4-43-аар,

зэргэлдээ дагуу туузан хавирганы хооронд орон зайн тэгш хэмтэй хавтангийн листны хэсгийн хувьд итгэлцүүр a-ийг бэхлэлтийн итгэлцүүр J₇-г авах (зураг 12.б) үед томъёо 4-44-өөр тодорхойлно.

4.48. Үндсэн татангийн элементийн тооцоот урт L_ef-ийг 59 дүгээр хүснэгтээс авна.

59 дүгээр хүснэгт

Дагуу гулзайлтын илтгэлцүүр	Тооцоот урт lef
	Бүснүүд	Тулгуурын ташуу тулаас ба тулгуурын багана	Сараалжны бусад элементүүд
1. Татангийн хавтгайд	L	L	0.8L
2. Татангийн хавтгайд перпендикуляр байх чиглэлд	L1	L1	L1

 

L- татангийн хавтгай дахь элементийн геометр урт,

L₁- татангийн хавтгайн шилжилтийг хязгаарласан зангилаа хоорондын зай.

4.49. Уртын дагууд татангийн хавтгайгаас янз бүрийн шахагч хүч N₁ ба N₂ (N₁>N₂) үйлчилж байхад элементийн тооцоот урт L_ef-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

L_ef = L₁ (0.75 + 0.25N₂ / N₁),                                                                                         (4-45)

 

энд: L₁- татангийн хавтгайн шилжилтийн эсрэг бэхэлгээнүүдийн зангилаа хоорондын зай,

Энэ тохиолдолд тогтворжилтын тооцоо нь N₁ хүчлэлийн үйлчлэлд хийгдэнэ.

Сунгагч хүч N₂-ийн үед томъёо 4-45-ыг хэрэглэхийг зөвшөөрөх ба энэ үед N₂ хүчийг хасах тэмдэгтэй авах ба, харин L_ef ³ 0.5L₁ байна.

4.50. Үндсэн татангийн бие биеэ дайрч гарсан уулзваруудтай элементийн тооцоот урт L_ef-ийг доор зааснаар авна. Үүнд:

татангийн хавтгайд- 0.8L-тэй тэнцүү байна. L- татангийн уулзварын төв цэгээс огтлолцолын цэг хүртлэх зай,

Татангийн хавтгайгаас:

шахалтанд байгаа элементэнд- 60 дугаар хүснэгтээс авна.

Суналтанд байгаа элементэд- элементийн бүрэн геометр урттай тэнцүү байна. (L_ef=L₁, энд L₁- 59 дүгээр хүснэгтээс авна).

60 дугаар хүснэгт

Сараалжны элементүүдийн огтлолцолын уулзварын бүтээц	Тооцоот урт Lef
	Суналтын	Ажиллагаанд ороогүй	Шахалтанд
Хоёр элемент хоёулаа тасалдалгүй	L	0.7L1	L1
Тогтоон баригч элемэнт нь тасалдалтай ба холбогч листээр хучигдсан:
Авч үзэж байгаа элемент нь тасалдалгүй	0.7L1	L1	1.4L1
Авч үзэж байгаа элемент нь тасалдалтай ба холбогч листээр хучигдсан	0.7L1

 

4.51. Дам нурууны ерөнхий тогтворжилтыг шалгах үед шахалтанд байгаа бүсийн тооцоот уртыг доор зааснаар авна. Үүнд:

дээд ба доод бүсийн орчин болон тулах хэсгийн огтлолд хөндлөн холбоостой байхад дагуу холбоос хэрэглэгдсэн бол- татангийн холбоос уулзвар ба дагуу холбоос хоорондын зай,

суналтын бүсийн орчинд зөвхөн дагуу холбоостой байхад- татангуудын хөндлөн холбоос хоорондын зай,

алгаслалд хөндлөнгийн дагуу холбоос байхгүй байхад- дам нурууны алгаслалын хэмжээ,

алгаслал байгууламжийг дүүжин байдлаар болон шилжүүлэн угсарч байхад- консолийн төгсгөлөөс хөндлөн холбоосны хамгийн ойр хавтгай хүртлэх зай.

4.52. Дагуу холбоосгүй, үндсэн дам нуруу ба татангийн шахалтанд байгаа бүсийн тооцоот урт L_ef-ыг уртын дагууд хувьсах дагуу хүчээр шахагдсан уян тулгуур дээрх шилбэний тогтворжилтийн тооцоогоор сонгоно.

Тооцоот уртыг дараах томъёогоор тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

 

L_ef= mL,                                                                                                                                 (4-46)

 

энд: L- дам нуруу ба татангийн тооцоот урттай тэнцүү бүсийн урт,

m- тооцоот уртын итгэлцүүр, паралель бүстэй дам нуруу ба татангийн хувьд 61 дүгээр хүснэгтээс авна.

61 дүгээр хүснэгт

z	Илтгэлцүүр m		z	Илтгэлцүүр m
0	0.696		150	0.268
5	0.524		200	0.246
10	0.443		300	0.225
15	0.396		500	0.204
30	0.353		1000	0.174
60	0.321		1000- аас их	0.174(1000/z)0.25
100	0.290

 

61 дүээр хүснэгтэд тэмдэглэсэн нь: z=L⁴/(16ddEI_m),

энд: d- жааз ба хэвтээ хөндлөн шилжилтнээс хамгаалагдсан бүс хоорондын зай,

d- F=1 хүчний үйлчлэлийн улмаас жаазны зангилаанд үүссэн хамгийн их хэвтээ шилжилт,

I_m- босоо тэнхлэгтэй харьцангуй дам нурууны (алгаслалын уртын дагууд) шахалтын бүсийн инерцийн моментийн дундаж утга.

Тайлбар: 1. Хэрэв 61 дүгээр хүснэгтээр тодорхойлсон тооцоот урт L_ef <1.3d бол уян суурин дээрх шилбэний тогтворжилтын тооцоогоор авна.

2. z- ийн завсарын утгад харгалзах m-г шугаман хамааралаар авахыг зөвшөөрнө.

4.53. Загалмай хэлбэрээс бусад дурын сараалжин дагуу ба хөндлөнгийн холбоостой элементийн тооцоот урт L_ef-ийг доор зааснаар авна. Үүнд:

холбоосны хавтгайд- холболтын элементүүдийн бэхэлгээний төв ба үндсэн дам нуруу (явах ангийн дам нуруу мөн нэгэн адил хамаарна) буюу татанги хоорондын зай L₂ байхаар,

холбоосны хавтгайгаас- холболтын элементийн тэнхлэгийн огтлолын цэгүүд ба дам нуруу болон үндсэн татангины холбогч листний холбоос бэхэлгээний болтны захын эгнээ хоорондын зай L₃  байна.

 

4.54. Цулгуй хана бүхий дам нуруунд нэг буюу хэд хэдэн  тулгуур хөшүүн хавирганаас бүрдсэн тулгуур баганын тооцоот урт L_ef-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

L_ef = mL_c                                                                                                                                (4-47)

 

энд: m- тооцоот уртын илтгэлцүүр,

L_c- дам нурууны тулгуур баганын (тулгуур дам нуруунаас бүсийн дээд тал буюу хамгийн ойр орших хөндлөн холбоосны зангилаа хүртлэх зайтай тэнцүүгээр авна) урт,

Тулгуур баганын тооцоот уртын итгэлцүүр m-г дараах томъёогоор тодорхойлно.

m = [(n + 0.56)/(n + 0.14)]^0.5,                                                                                          (4-48)

 

n = (L_c / I_c)(I_r / L_r) байна.

энд: I_c- ханын хавтгайтай давхцаж байгаа тэнхлэгтэй харьцангуйгаар авсан огтлолын инерцийн момент,

I_r, L_r- огтлолын инерцийн момент ба холбоос хөндлөвчний урт.

 

ШИЛБЭН ЭЛЕМЕНТҮҮДИЙН ТУЯН ЧАНАРЫН ХЯЗГААР

 

4.55. Шилбэн элементүүдийн туяншил нь 62 дугаар хүснэгтэд заасан утгаас хэтэрч болохгүй.

62 дугаар хүснэгт

Бүтээцийн элементүүд	Гүүрийн элементүүдийн шилбэний туян чанарын хязгаар
Үндсэн татангийн шахалтын ба шахалт-суналтанд ажиллах элементүүд; тулгуурын босоо тулаас; үндсэн татангийн бүсүүдийн шахалтанд ажиллах элементүүд	120
Бүснээс бусад үндсэн татангийн суналтанд ажиллах элементүүд; тооцоот уртыг багасгах зориулалтай элементүүд	150
Үндсэн татанги ба дагуу дам нурууны дагуу холбоосны шахалтанд ажиллах элементүүд, мөн тэрчлэн тормозны үйлчлэлийн эсрэг холбоосууд	150
Мөн суналтын	180
Хөндлөн холбоосны хөндлөвч;	100
Хөндлөн холбоосны бусад элементүүд
Тулгуур дээр	150
Алгаслал дахь	150
Шахалт ба шахалт-суналтанд ажиллах элементийн бүрэлдэхүүний салаанууд	40
Мөн, суналтанд ажиллах	50

 

 

 

ГАН БҮТЭЭЦҮҮДИЙН ЭЛЕМЕНТҮҮД БА ТЭДГЭЭРИЙН

ХОЛБООСНЫ ТЭСВЭРЛЭЛТИЙН ТООЦОО

 

4.56. Ган бүтээцүүдийн элементүүд ба тэдгээрийн холбоосны тэсвэрлэлтийн тооцоог дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

s_max,ef £ g_w R_y m,                                                                                                                 (4-49)

 

i_max,ef £ 0.75g_w R_y m,                                                                                                         (4-50)

 

энд: s_max,ef- хамгийн их абсолют хэвийн хүчдэл (суналтын-эерэг),

i_max,ef- зүсэлтийн үйлчлэл дахь булангийн заадасны тооцоонд хамаарах хамгийн их абсолют хагалах хүчдэл,

g_w- итгэлцүүр,

m- ажлын нөхцлийн итгэлцүүр, 51 дүгээр хүснэгтээс авна.

Хүчдэл s_max,ef  ба i_max,ef-ийг 63 дугаар хүснэгтэд заасан томъёоны дагуу тодорхойлно.

63 дугаар хүснэгт

Хүчдэлд орсон байдал	smax,ef-г тодорхойлох томъёонууд
Суналт ба шахалт	N/An
Үндсэн хавтгайн аль нэгэн дахь гулзайлт	M/À3Wn
Үндсэн хавтгайн аль нэгэн дахь суналт буюу гулзайлттай шахалт	(N/An) + (M/À3Wn)
Үндсэн хоёр хавтгай дахь гулзайлт	(Mxy/À3Ix,n) ± (Myx/À3Iy,n)
Үндсэн хоёр хавтгай дахь суналт буюу гулзайлттай шахалт	N/An+ (Mxy/À3Ix,n) ± (Myx/À3Iy,n)

 

63 дугаар хүснэгтэд тэмдэглэсэн нь:

M, M_x, M_y- зүйл 4.28-ын дагуу тодорхойлогдох, авч үзэж байгаа огтлол дахь гулзайлтын шилжүүлсэн момент,

À₃- 1.05-тай тэнцүүгээр авах илтгэлцүүр,

илтгэлцүүр g_w-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

g_w = 1/{VJ[ab ± d) – (ab ± d)r]} £ 1,                                                                             (4-51)

 

энд: V- илтгэлцүүр, явган хүний гүүрэнд 1.0, автозамын болон хотын гүүрэнд 0.7 байна,

J- s_max- ийг тодорхойлох үеийн ачаалагдсан нөлөөний шугамын уртаас хамаарах илтгэлцүүр,

a, b- гангийн марк ба ачаалалын байнгын бус байдлыг тооцсон илтгэлцүүр,

b- хүчдэлийн нягтралыг зохистойгоор авах илтгэлцүүр,

 r- хувьсагч хүчдэлийн мөчлөгийн асимметрийн илтгэлцүүр.

Илтгэлцүүр r-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

r = s_min / s_max,                                                                                                                                             (4-52)

 

r = i_min / i_max,                                                                                                                                                                        (4-53)

s_min, s_max, i_min, i_max- абсольют утгаараа хамгийн их ба хамгийн бага           (өөрийн харгалцах тэмдэгийг авах) хүчдэлийн хэмжээ, энэ үед À₃ =0 байна.

Хэрэв s_max>0 байвал томъёо 4-51-ийн хаалтан дотор байгаа дээд талын тэмдэг нь томъёо 4-49-өөр тооцож байхад хэрэглэгдэнэ.

a ба d итгэлцүүрүүдийг 64 дүгээр хүснэгтээс авна.

64 дүгээр хүснэгт

Гангийн марк	Илтгэлцүүрүүдийн утгууд
	a	d
16Д	0.64	0.20
15ХСНД	0.72	0.24
10ХСНД, 15ХСНД-40 14Г2АФД, 15Г2АФДпс	0.81	0.20

 

Гагнамал залгаасаны илтгэлцүүр g_w-г тодорхойлж байх үед  a ба d-гийн мөн утгыг авна.

Илтгэлцүүр J-г доор зааснаар авна.

l ³ 22 м байхад J = 1,                                                   (4-54)

l < 22 м байхад J = n - xl                                                                  (4-54)

n ба x-ны утгуудыг 65 дугаар хүснэгтээс авна.

65 дугаар хүснэгт

b илтгэлцүүрийн утгууд	n ба x итгэлцүүрүүдийн утгууд
	16Д байхад		15ХСНД, 10ХСНД, 15ХСНД-40, 14Г2АФД, 15Г2Фдпс байхад
	n	x	n	x
1.0	1.45	0.0205	1.65	0.0295
1.2	1.51	0.0232	1.74	0.0335
1.4	1.57	0.0258	1.83	0.0375
1.6	1.63	0.0285	1.91	0.0415
1.8	1.69	0.0311	2.00	0.0455
2.0	1.74	0.0338	2.09	0.0495
2.2	1.80	0.0364	2.18	0.0536
2.4	1.86	0.0390	2.27	0.0576
2.6	1.92	0.0417	2.36	0.0616
2.7	1.95	0.0430	2.40	0.0636
3.1	2.07	0.0483	2.57	0.0716
3.2	2.10	0.0496	2.62	0.0737
3.4	2.15	0.0523	2.71	0.0777
3.5	-	-	2.75	0.0797
3.7	-	-	2.84	0.0837
4.4	-	-	3.15	0.0977

 

4.57. Татлаганы тэсвэрлэлтийн тооцоог доорх томъёогоор хийнэ.

 

s_max £ m₁g_ws R_dh m,                                                                                                                                  (4-55)

 

энд: m₁- татлаганы ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр, уян элементэнд- 0.83 ба урдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн хүчитгэсэн элементэнд- 1.0- тэй тэнцүү байна.

R_dh- зүйл 4.33-д заасны дагуу тодорхойлогдох татлаганы тооцоот эсэргүүцэл,

g_ws- хүчдэлийн хувьсалтыг тооцох илтгэлцүүр, үүнийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

g_ws = 0.15 / {zJ[(0.884b_s – 0.387) – (0.884b_s – 0.455)r]} £ 1,                           (4-56)

 

энд: z, J, r- зүйл 4.56-д заасны дагуу авах илтгэлцүүр,

b_s- бэхэлгээний төрлөөс хамааруулан илтгэлцүүр 1.1-1.3 байна.

m- ажиллах нөхцлийн илтгэлцүүр, 51 дүгээр хүснэгтээс авна.

 

ТУЛАХ ХЭСГИЙН ТООЦОО

 

4.58. Тулах хэсэг (бул, тэнцүүлэгч, хавтангууд)-ийн элементүүдийг уян суурин дээр байрласан бүтээц байдлаар тооцохыг зөвшөөрнө.

Бүх тулах хэсгүүдийн дээд тэнцүүлэгч, хөдөлгөөнгүй тулах хэсгийн доод тэнцүүлэгч болон хөдөлгөөнтэй тулах  хэсгийн доод хавтанд тулж байгаа талбайд ачаалал жигд хуваарьлагдаж байна гэж хүчлэлийг тооцно

4.59. Зүйл 2.15 ба 2.23-д заасныг тулах хэсгийн тооцоонд оролцуулна. Харин хөдөлгөөнтэй тулах хэсэгт (бул, сектор ба тэнцүүлэгчийн дагуу шилжилт хамаарна) даралт шилжилтийн эксцентриситетийг оролцуулан тооцно.

Хөдөлгөөнтэй тулах хэсгийн дагуу шилжилтийг тооцохдоо тогтмол ачаалал, динамик итгэлцүүртэй босоо хөдөлгөөнт ачаалал, тулгуур ба суурийн хэв гажилт, мөн тэрчлэн зүйл 2.22-д заасан температурын үйлчлэлийг оролцуулна. Татанги хоорондын зайг алгаслалд нь харьцуулсан харьцаа нь 1.15-аас их байх алгаслал байгууламжид үндсэн татангийн бүсийн температур 15 ⁰С-ын хэмжээгээр буурснаас үүсэх ачаалалыг хөдөлгөөнгүй тулах хэсгийн тооцоонд оролцуулан авна.

4.60. Анкерын болтны суултыг СНиП II-21-75- ын 5.14-д заассаны дагуу тооцно. Энэ үед ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр m = 0.7 байна.

4.61. Тэнцүүлэгчтэй тулах хэсгийн цилиндр нугасны хонхойлголтын тооцоог дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

F / (1.25rL) £ R_Lpm,                                                                                                          (4-57)

 

Булны голчийн шахалтын тооцоог дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

F / (2nrL) £ R_cd m                                                                                                                                      (4-57)

 

F- тулах хэсэг дахь даралт,

r- бул ба нугасны гадаргуугийн муруйлтын радиус,

L- бул ба нугасны урт,

m- 51 дүгээр хүснэгтэд заасны дагуу тодорхойлогдох ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр,

R_Lp, R_cd - булны нягт шахаж байгаа үеийн орчны хонхойлт ба голчийн шахалт, 4.7-д заасан шаардлагын дагуу авна.

n- булны тоо.

ХИЙЦЛЭЛТ

ҮНДСЭН ШААРДЛАГА

 

4.62. Ган бүтээцийг төсөллөхөд дараах шаардлагуудыг хангасан байна. Үүнд:

ган бүтээц үйлдвэрлэгчийн технологи ба өргөх төхөөрөмж, мөн тэрчлэн барилгын байгууллагын өргөн тээвэрлэх ба угсралтын төхөөрөмжийг боломжийг тооцох,

тээврийн хэрэгслэлийн даац, овор хэмжээг судалж үйлдвэр завод дээр бэлтгэн нийлүүлэх овор хэмжээ, жинг тогтоох,

тээвэрлэх, угсрах ба ашиглалтын үеийн тогтворжилт болон бүтээцийн огторгуйн орон зайн үл өөрчлөгдөх байдалыг хангасан холбоос төсөллөх,

угсралтын гулдмай болон элементүүдийг жигдлэх, мөн тэрчлэн зангилаа болон болтны нүхний байршлыг норм дүрэмийн дагуу хийх,

угсралтын болтон холбоосны нүхийг бэлтгэх,

угсрахад хялбаршуулах болон угсралтын үеийн холбоосуудыг гүйцэтгэх нөхцлийг хангах,

хэрэглэхээр тооцсон хэлбэржүүлсэн цувималуудын хорогдол багатай байх нөхцлийг хангах, огтлол ба уртыг жигдлэх,

үйлдвэрлэгчийн зөвшөөрөгдөх хүлцлийг тооцох,

автоматаар гагнах болон өндөр бат бэхтэй болтоор холбох нөхцлийг хангах арга хэмжээг зураг төсөлд аль болохоор тусгах.

 

ЭЛЕМЕНТИЙН ОГТЛОЛ

 

4.63. Бат бэх, тогтворжилт ба тэсвэрлэлт, хөшүүншил болон хэлбэлзэлд тооцож байгаа алгаслал байгууламж ба тулгуурын элементүүдийн хамгийн бага зузааныг 66 дугаар хүснэгтэд зааснаас багагүйгээр авна.

66 дугаар хүснэгт

Бүтээцийн хийц хэсгүүд	Хамгийн бага зузаан ба хэсгийн огтлол, мм
1. Ердийн аргаар бэлтгэсэн ган хоолойн долгиот хуудас	1.5
2. Мөн, хамгийн хүйтэн бүсийн хоолойнд хэрэглэх	2
3. Хуудсан хийцүүд	10
4. Үндсэн татангийн холбоосны хөндлөвч ба гулзайлтанд ажиллах гагнамал үндсэн дам нурууны босоо хана	10
5. Холбоосны хөндлөвч ба холбоосууд	8
6. Хавирганы залгаасны хэсэг	8
7. Жийрэг	4
8. Хэвтээ тулгуур хуудас	20
9. Шал ба орон зайн тэгш хэмт хавтангийн хавирга	12
10. Үндсэн татанги ба явах ангийн үндсэн элементүүдийн булан төмөр	100х100х10
11. Дагуу ба хөндлөн дам нурууны бэхэлгээний булан төмөр	100х100х10
12. Холбоосны элемент дахь булан төмөр	80х80х7

 

Цувимал гангийн зөвшөөрөгдөх хамгийн их зузааныг доор зааснаар авна. Үүнд:

ердийн болтоор татаж чангалсан хийц хэсгийн багц- 20 мм,

нүүрстөрөгчийн гангаар хийсэн гагнамал элементүүд- 60 мм,

өндөр бат бэхтэй болтон холбоостой залгаасны жийрэг ба уулзварын холбоос лист- 16 мм.

ГУЛЗАЙЛТАНД АЖИЛЛАХ ЦУЛГУЙ ОГТЛОЛТОЙ

ДАМ НУРУУНЫ ХӨШҮҮН ХАВИРГА

 

4.64. Тулж байгаа хэсгийн огтлолд хамаарах төвлөрсөн хүчийг дамжуулж байгаа хэсэгт гулзайлтын цулгуй огтлолтой дам нурууны хөндлөн холбоос байрлахаар бол хөндлөн хөшүүн хавирга (туузан, угольник ба тавр хэлбэрийн) заавал тавина.

Хоорондын хөндлөн, мөн тэрчлэн дагуу хөшүүн хавирга нь тээвэрлэх, угсрах болон ашиглалтын үе шатанд хамаарах ханын орчны тогтворжилтын тооцоон дээр үндэслэгдэн тавигдана.

Орчны даралт байхгүй үед дагуу хөшүүн хавиргыг шахалтын бүсэд доор заасан зайтайгаар тавина. Үүнд:

нэг хавиргатай байхад- (0.20 – 0.25)h_ef,

хоёр буюу гурван хавиргатай байхад: нэгдүгээр хавирга- (0.15-0.20) h_ef, хоёрдугаар хавирга- (0.40-0.5)h_ef байх ба хананы суналтын хэсэгт байрлана.

h_ef- хананы тооцоот өндөр,

Ханыг хөндлөн ба дагуу хөшүүн хавиргаар бэхлэж байгаа үед түүний огтлолын инерцийн моментийг доор хүснэгт (хөндлөн хавирга бол 67 дугаар хүснэгт, дагуу хавирга бол 68 дугаар хүснэгтээр)-үүдэд зааснаар авна.

67 дугаар хүснэгт

m	Is/(heft3w хөндлөн хавирганд
0.75	0.80
0.62	1.44
0.50	2.8
0.40	4.6
0.33	6.6

 

I_s- хөндлөн хавирганы инерцийн момент; h_ef- хананы тооцоот өндөр ;t_w- дам нурууны хананы зузаан; m=a/h_ef ; a- хөндлөн хөшүүн хавирганы тэнхлэг хоорондын зай.

68 дугаар хүснэгт

h1/hef	Дагуу хавирганы огтлолын шаардагдах инерцийн момент IsL	Хязгаарын утга IsL
		Хамгийн бага	Тооцоонд авч үзэж байгаа хамгийн их
0.20	(2.5-0.5a/hef)a2t3w/hef	1.5 hef t3w	7 hef t3w
0.25	(1.5-0.4a/hef)a2t3w/hef	1.5 hef t3w	3.5 hef t3w
0.30	1.5 hef t3w	-	-

 

68 дугаар хүснэгтэд тэмдэглэсэн нь:

h₁- дагуу хөшүүн хавирганы тэнхлэгээс гагнамал дам нурууны хамгийн ойр бүс хүртлэх зай; a, h_ef- 67 дугаар хүснэгтийн тэмдэглэсний дагуу, I_sL- дагуу хавирганы огтлолын инерцийн момент; t³_w- дам нурууны хананы зузаан.

 

БОЛТОН ХОЛБООС

 

4.65. Болтон холбоостой бүтээцэд өндөр бат бэхтэй болтыг чөлөөтэй байрлуулах, элементүүдийг болтоор нягт татах болон гайкыг эргүүлэх боломж хангагдсан байх ёстой.

4.66. Холбож байгаа гадаргуунууд нь паралель бус бол шаантаг хэлбэрийн жийрэг хэрэглэж болно.

4.67. Өндөр бат бэхтэй болтны доорхи нүхний хэвийн голчийг 69 дүгээр хүснэгтэд заасны дагуу авна.

69 дүгээр хүснэгт

Холболтын бүлэг	Болтны хэвийн голчид хамаарах нүхний хэмжээ, мм
	18	22	24	27
Бүтээцийн төсөллөлтийн байдлыг тодорхойлж байгаа даацын үндсэн элементүүдийн залгаасууд ба бэхэлгээ	21	25	28	30
Бэхэлгээнүүд: Бүтээцийн төсөллөлтийн байдлыг тодорхойлдоггүй холбоосууд, дагуу нурууны бүсийн залгаасны жийрэг, тормозны эсрэг холбоос ба явах ангийн хэвтээ диафрагм	23	28	30	33

 

4.68. Холболтыг төсөллөхдөө 70 дугаар хүснэгтэд заасны дагуу хамгийн үр ашигтай зөв байдлаар өндөр бат бэхтэй болтыг байршуулна.

70 дугаар хүснэгт

Зай хэмжээний үзүүлэлт	Норм
1. Болтны төв хоорондын зай: а. дурын чиглэлд хамгийн бага б. суналт ба шахалтан дэх захын эгнээнд дурын чиглэлд хамгийн их: хуудсанд буланд в. дунд эгнээн дахь хамгийн их: суналт ба шахалтын үеийн хүчлэлийн хөндлөнд суналтын үеийн хүчлэлийн дагууд мөн, шахалтанд	2.5d*   7d буюу 16t 160 мм   24t 24t 16t
2. Болтны төвөөс элементийн зах хүртэл: а. хүчлэлийн дагууд ба диогналын дагууд хамгийн бага б. мөн, хүчлэлийн хөндлөнд: механик боловсруулалтын дараах хөвөөнд цувималын захад в. Хамгийн их	1.5d   1.5d 1.3d 8t буюу 120 мм

70 дугаар хүснэгтэд тэмдэглэсэн нь:

d- болтны хэвийн голч,

t- багцын гадна талаар байрласан хамгийн нимгэн деталийн зузаан.

*- ердийн болтонд 3d- гээр авна.

 

4.69. Өндөр бат бэхтэй болтны тоо хоёроос багагүй байна. Үүнд:

үндсэн татангийн холбоос ба явах ангийн бэхэлгээнүүдэд,

залгаас жийрэг буюу бэхэлгээний дагуу эгнээ бүрд,

хүчлэлийн дагууд болтны эгнээний хамгийн бага байх тоо.

                        Үндсэн элементийн булан (угольниканд) төмөрөнд тавигдах болтны голчны хэмжээ булан төмрийн тавцангийн өргөний 1/4-ээс их байна.

                        Холбоосны элементүүд, хөшүүн хавирганууд, диафрагманд булангийн өргөн 80 мм бол 22 мм-ийн, мөн өргөн 90 бол 24 мм-ийн голчтой болт хэрэглэнэ.

 

ТУЛАХ ХЭСГИЙН БҮТЭЭЦ

 

4.70. 25 м-ээс дээш урттай дам нуруут алгаслал байгууламж нь булт нугасан буюу сектор хэлбэрийн хөдөлгөөнт тулах хэсэгтэй байна.

Полимер материал ашигласан тулах хэсэг (газар хөдлөлтийн бүсэд хэрэглэхийг зөвлөмж болгоно) хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

4.71. Нэг тулгуур дээр байрласан тулах хэсгийн тэнхлэг хоорондын зай 15 м-ээс их бол аль нэгэн тулах хэсгийг хөндлөн чиглэлийн шилжилтийг зохицуулахаар хийнэ.

Зүйл 1.36-д заасан шаардлага хангагдаагүй тохиолдолд алгаслал байгууламжийн төгсгөлийн хэсэг нь тулгуурт анкерийн болтны тусламжтайгаар бэхлэгдсэн байна.

4.72. Тулах хэсгийн бүтээц нь алгаслал байгууламжийн тулж байгаа хэсэг болон тулгуурын дээд талбайд ачаалалыг жигд хуваарьлахаар тооцогдсон байна.

4.73. Булт нугасан, сектор хэлбэрийн тулах хэсгийг чөлөөт шүргэлттэй цутгамал нугас байдлаар хэрэглэхийг мөрдлөгө болгоно. Өндөр бат бэхтэй гангаар хийгдсэн нэг нугастай, мөн нугас болон хавтангийн гадаргууг өндөр хатуулагтай гангаар хайлуулж хийсэн тулах хэсгүүдийг хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

Хөдөлгөөнт тулах хэсэг нь дөрвөөс олонгүй бултай байна.

Булнууд нь нэг байр байдалд байж, шилжилтийг хамтдаа гүйцэтгэж байхын тулд хоёр талдаа татуурган бэхлэгээтэй байхаас гадна ус чийг болон бохирдлоос хамгаалагдсан, цэвэрлэх боломжийг хангасан металл арьсан дотор байрлана. Цилиндр хэлбэрийн, хоёр талдаа хавтгай гадаргуутай бул хэрэглэх тохиолдолд бул нь хөмрөх болон түгжигдмэл байдалд орохоос хамгаалагдсан байна.

 

Зураг 11. Хөшүүн тулаасуудад бэхлэгдээгүй элементүүдийн тооцоот огтлолуудын бүдүүвчүүд

Зураг 12. Ортотропон хавтангийн ялтасуудын тооцоот огтлолуудын бүдүүвчүүд

                                                                                                                                            

 

5. ГАНТӨМӨРБЕТОН БҮТЭЭЦ

ЕРӨНХИЙ ЗААЛТ

5.1. Нэгдмэл ажиллагааг хангахын тулд төмөрбетон хавтанг ган үндсэн нуруутай, татангийн эсвэл зорчих хэсгийн дам нуруутай нэгтгэсэн алгаслал байгууламжийг төсөллөхдөө нормын энэ бүлгийг баримтална.

5.2. Гантөмөрбетон бүтээцийн материалын тооцоот эсэргүүцлүүд ба чанарт тавих шаардлагууд, мөн түүнчлэн энэ бүлэгт тусгагдаагүй зохион бүтээлт ба тооцооны заалтууд нь бүлэг 1-4-ийн дагуу байна.

 

ТООЦООНУУД

ҮНДСЭН ЗҮЙЛ

 

5.3. Ган ба төмөрбетон хэсгүүдийг нэгтгэх залгааснуудын харимхай чанарыг харгалзахгүйгээр хавтгай огтлолын таамагдалд үндэслэн тооцоог гүйцэтгэнэ. Залгааснуудыг нэгтгэх уян харимхай чанарыг 8 м-ээс бага алгаслалтай дам нуруу ба панелийн урт нь 8 м-ээс бага байх сараажин татангид тооцох шаардлагатай.

5.4. Гантөмөрбетон бүтээцийн тооцоонд шилжүүлэх илтгэлцүүрийг хэрэглэх журамыг мөрдөнө. Үүнд:

n_b= E_st / E_b, энд E_st = 2.06*10⁵ MPa-ган хэсгийн хийцлэлтийн металлийн уян харимхайн модуль, E_b- бетоны шахалт ба суналтанд ажиллах үеийн уян харимхайн модуль (энэ нормын 3 дугаар бүлгийн дагуу авна).

5.5. Тооцооны бүрэлдэхүүн ба түүнд оролцуулан тооцох уян харимхай бус хэв гажилтын төрлүүдийг 71 дүгээр хүснэгтээс авна. Уян харимхай бус хэв гажилтыг статикаар үл тодорхойлогдох системийн элементүүдэд хүчдэлийг тодорхойлох үед оролцуулан тооцсон байх шаардлагатай. 13 ба 14-р хавсралтуудад заасан уян харимхайн тогтоосон модулийг ашиглаж бетоны уян харимхай бус хэв гажилтыг ойролцоогоор тооцохыг зөвшөөрнө.

71 дүгээр хүснэгт

Ачаалалууд ба үйлчлэлүүд	Тооцоонд оролцуулж байгаа уян харимхай бус хэв гажилт
	Бат бэх ба тогтворжилтоор	Тэсвэрлэлт	Ан цав тэсвэрлэлт		Босоо ба хэвтээ хөшүүншил	Барилгын өргөлтийн ординат
		Авто замын ба хотын гүүрүүдийн алгаслал байгууламж	Ан цав үүсэлт	Ан цав нээгдэлт
Тогтмол	kr, us	kr, us	kr, us	kr, us		kr, us
Түр зуурын босоо	cr, pl	cr	wud	cr	wud	wud
Температур ба суултын	cr, pl		wud	cr
Түр зуурын хэвтээ хөндлөнгийн	pl				wud
Тээвэрлэлт, угсралт ба урдчилан хүчитгэсэн ба зохицуулалтын	wud		wud	cr		wud

 

kr- бетоны гулсалт,

us- угсармал төмөрбетон хавтангийн хөндлөн залгаасны шахалт,

vkr- бетоны доргиулалтын гулсалт

cr- төмөрбетон дахь хөндлөн ан цав (үйлчилж байгаа ачаалалын бүх хослолоос),

pl- ган ба бетоны хязгаарлагдмал пластик хэв гажилт (үйлчилж байгаа ачаалалын бүх хослолоос ба зөвхөн огтлолыг шалгахад),

wud- уян бус хэв гажилтыг оролцуулаагүйгээр.

5.6. Хэрэв бетон дахь хамгийн их хүчдэл нь 0.2R_b-гээс хэтэрч байвал бетоны гулсалтыг тогтмол ачаалал ба үйлчлэлийн хүчдэл ба моментийг тодорхойлох үед оролцуулан авч үзнэ.

Гантөмөрбетон бүтээцэд бетоны гулсалтын нөлөөг тодорхойлж байхад, бүтээцийн төмөрбетон хэсгийн гулзайлтын хөшүүншилыг оролцуулан тооцно.

Хэрэв E_bI_b £ 0.2 E_stI_s байгаа бол бетоны гулсалтыг 13 дугаар хавсралтын дагуу оролцуулан тооцохыг зөвшөөрнө.

Бетоны гулсалтаас хүчитгэсэн арматур дахь таталтын алдагдал, мөн тэрчлэн төмөрбетон угсармал хавтангийн хөндлөн заадасны шахалтаас үүсэлтэй нэмэгдэл хэв гажилтыг 13 дугаар хавсралтын дагуу тодорхойлно.

5.7. Температурын үйлчлэлийн тооцооны үед бетоны суултыг оролцуулан тооцно. Гэхдээ бетоны суулт буурах нөлөөллийг тооцох шаардлагагүй.

Бетоны суултын хязгаарын харьцангуй хэв гажилт Î_shr -ыг цул хавтанд  2х10^-4, угсармал хавтанд 1х10^-4-тэй тэнцүүгэр авна.

Хөндлөн огтлолын хязгаар дахь бетоны суултын хүчдэлийн тэнцвэржилтийг 14 дугаар хавсралтаар тодорхойлно.

Суултын хүчдэлээс үүсэлтэй бетоны гулсалтыг бетоны тогтоосон модуль E_e¦,shr = 0.5E_b-г оролцууулах байдлаар тооцож болно.

5.8. Температурын үйлчлэлийн тооцоонд огтлол дахь төмөрбетон ба ган хэсгүүдийн температурын зөрөөг харгалзан үзнэ. Температурын зөрүүг физик-дулааны үндэслэлд тулгуурлан тодорхойлно.

                  Температурын үйлчлэлийн тооцоог гантөмөрбетон алгаслал байгууламжийн уртын дагуу, температурын хуваарьлалт өөрчлөгдөхгүй гэж авахын зэрэгцээ ган бүтээц ба төмөрбетон хавтангийн температурын зөрүүгийн норматив хамгийн их утгууд t_n,max-д үндэслэн гүйцэтгэхийг зөвшөөрнө. Үүнд:

а. Дээгүүрээ замтай, битүү хана бүхий ган дам нуруут алгаслал байгууламжийн хувьд зураг 5.1-ийн “а”-гийн дагуу,

гангийн температур төмөрбетоныхоос их байх тохиолдолд нарны цацраг хэвтээ хавтгайд 30⁰ ба түүнээс их налуутайгаар үйлчилсэнээс болж дам нуруу халсан бол- 30⁰С,

гангийн температур бетоныхоос их байх тохиолдолд, гэхдээ дам нуруу нарны цацрагийн нөлөөгөөр халаагүй бол- 15 ⁰С,

гангийн температур нь бетоныхоос бага байхад- хасах 15 ⁰С;

б. Дээгүүрээ замтай сараалжин үндсэн татанги бүхий алгаслал байгууламжийн хувьд: 

нарны гэрэлтүүлэгийн нөлөөллөөс үл хамааран татангийн ган элементүүдийн температур бетоныхоос их бол- 15⁰С,

татангийн ган элементүүдийн температур бетоныхоос бага бол- хасах 10⁰С,

в. Битүү хана бүхий үндсэн дам нуруут буюу доогуураа болон дундуураа замтай, сараалжин үндсэн татангит  ба тэдгээрийн хооронд байрласан төмөрбетон хавтант алгаслал байгууламжийн хувьд:

гангийн температур бетоныхоос их үед- 20⁰С,

гангийн температур бетоныхоос бага үед- 15⁰С,

г. Дээгүүрээ замтай авто замын ба хотын гүүрийн алгаслал байгууламжийн явах ангийн төмөрбетон хавтан дээр хучилт хийгдээгүй байх тохиолдолд төмөрбетоны температур гангийнхаас их бол- 20 ⁰С.

Температурын үйлчлэлээс үүсэлтэй хүчлэл ба хүчдэлүүдийг тодорхойлоход доор заасныг мөрдлөгө болгоно.Үүнд:

Дээр “а”-д заасан ган хэсгийн огтлолын өндрийн хэмжээнд харгалзах i цэгүүдэд ординаттай температурын ялгаварын муруй эпюр нь

 

t_ni = t_n,max v_ti= t_n,max[3.91(Z_b1,i/h_w)-3.82(Z_b1,i/h_w)²]^0.5,     (5-1)

 

энд: Z_b1,I, h_w- зураг 13-ийн “а”-д зааснаар, см- ээр,

Заалт 5.8-ын “б” ба “в”- ган хэсгийн огтлолын нийт өндрийн хэмжээнд хамаарах температурын ялгаварын тэгш өнцөгт эпюр байна.

Заалт 5.8-ын “г”- i цэггүүдэд ординаттай ба зураг 5-1-ийн “в”-д заасан температурын ялгаварын муруй эпюр нь доор заасан томъёоны дагуу байна.

 

t_ni = t_n,maxv^I_ti = t_n,max [(Z_bf,i/50)-1]^0.5,          (5-2)

 

энд: Z_bf,I- зураг 5-1-ийн “в”-д зааснаар, см-ээр,

Дээгүүрээ замтай алгаслал байгууламжийн хайрцаган огтлолын ган хэсгийг двутавр дам нуруу байдлаар тооцож авч үзэх ба энэ үед температурын ялгаварыг зураг 5-1- ийн “б”-гийн дагуу авна.

Температурын өөрчлөлтөөс үүсэлтэй хөндлөн огтлолын хязгаарт тэнцвэржсэн хүчдэлийг 14 дүгээрг хавсралтын дагуу тодорхойлохыг зөвшөөрнө.

 

Зураг 13. Гантөмөрбетон бүтээцийн хөндлөн огтлол болон

температурын ялгаварын тооцооны эпюр

а. хөндлөн огтлолын бүдүүвч

б. ган хэсгийн огтлолын өндрийн дагуух температурын муруй эпюр

в. нурууны хөндлөн огтлолын дээд хэсгийн температурын ялгаварын муруй эпюр

 

5.9. Шахалтанд байгаа төмөрбетон хавтанг бат бэх, ан цав тэсвэрлэлтэнд заавал тооцно.

Бетоны налархай хэв гажилтын хязгаарлалтын нөлөө ба статикаар үл тодорхойлогдох бүтээц дэх хүчлэлийн хувиарлалтын ганг тооцохгүй байхыг зөвшөөрнө.

5.10. Суналтанд байгаа төмөрбетон хавтанг бат бэх ба ан цав тэсвэрлэлтэнд заавал тооцно. Ан цав тэсвэрлэлтийн зэрэглэлийг 3 дугаар бүлэгт заасны дагуу авна.

Үүсч байгаа ан цавны оролцоотойгоор суналтанд байгаа төмөрбетон хавтангийн хөшүүншил нь E_rA_r / y_cr гэсэн илэрхийллээр тодорхойлогдоно.

энд: E_r ба A_r нь хавтангийн дагуу арматурын уян харимхайн модуль ба огтлолын талбай,

y_cr- суналтанд ажиллахад ан цав хоорондын бетоны хэсэгчилсэн оролцоог тооцох илтгэлцүүр, 72 дугаар хүснэгтээс авна.

 

72 дугаар хүснэгт

Арматур	Авто замын ба хотын гүүрүүдийн бат бэх ба ан цав тэсвэрлэлтийн тооцоон дахь ycr илтгэлцүүрийн утга
Гөлгөр, өндөр бат бэхтэй утсан баглаа, ган мушгиа	0.70
Иржгэр гадаргуутай	0.50

 

 

 

Статикаар үл тодорхойлогдох системд хүчлэлийг төмөрбетон хавтангийн хөндлөн ан цавын нөлөөллийг оролцуулан тодорхойлно.

Угсармал, шахалтанд ажиллаагүй төмөрбетон хавтангийн хувьд түүний дэргэд дагуу арматур залгагдаагүй бол суналтын үеийн хөшүүншилийг “0” байна гэж үзнэ.

5.11. Явах ангийн хавтангийн орчны гулзайлтын ба үндсэн дам нуруутай нэгдмэл ажиллах тооцоог өөр хоорондоо хамааралгүй байхаар хийхийг зөвшөөрнө. Энэ үед хүчлэл ба хэв гажилтыг хамтатгаж авах нь зөвхөн хавтанг дагуу чиглэлд орчны гулзайлтанд ажиллаж байхад хамаарна.

5.12. Хөндлөн огтлолын тооцоог үе шаттайгаар хийж гүйцэтгэх ба үе шатны тоо нь гүйцэтгэж байгаа дараалалын дагуу тооцоонд авч үзэж байгаа огтлолын хэсгүүдийн тооноос хамаарна.

Огтлолын хэсэг бүрд үйлчилж байгаа хүчдэл нь ажлын үе шатны дагуу тооцогдсон нийлбэр байдлаар тодорхойлно.

5.13. Огтлолын бүрэлдэхүүнд оролцож байгаа байдлаар нь төмөрбетон хавтангийн тооцоот өргөн b_sI-ийг ган бүтээцийн тэнхлэгээс хоёр талд байгаа далавчны тооцоот утгын нийлбэр байдлаар (зураг 5-2) авна. Хавтангийн далавчны тооцоот өргөнийг, орон зайн тооцооны зарчмаар тодорхойлох ба хэмжээг 73 дугаар хүснэгтэд заасны дагуу авахыг зөвшөөрнө.

 

Зураг 14. Огтлолын бүрэлдэхүүнд тооцогдох төмөрбетон хавтангийн

тооцоот өргөнийг тодорхойлоход зориулсан бүдүүвч

 

73 дугаар хүснэгт

Ган хэсэгтэй харьцуулж авсан хавтангийн далавчны байрлал ба тэмдэглэгээ	Хавтангийн үзүүлэлт L	Хавтангийн далавчны тооцоот утга
Зэргэлдээ ган элемент тал, b	4В- гээс их 4В- гээс бага	В/2 а+ 6tsl, гэхдээ В/2- оос ихгүй, ба L/8- аас багагүй
Консоль тал	12С- гээс их 12С- гээс бага	С а+ 6tsl,c, гэхдээ С- гээс ихгүй, L/12- оос багагүй

 

73 дугаар хүснэгтэд тэмдэглэсэн нь:

а- төмөрбетон хавирга ба өргөсгөлийн өргөний хагас, хэрэв энэ нь байхгүй бол төмөрбетон хавтан нь ган нурууны тавцантай нийлж байгаа хэсгийн өргөний хагас байна.

t_sL, t_sL,c- дам нуруун дахь төмөрбетон хавтан ба консолийн дундаж зузаан,

L- хавтангийн үзүүлэлт, доор заасантай тэнцүү байна:

үндсэн нуруу ба татанги бол- алгаслалын уртаар,

явах ангийн дагуу нуруу бол- панелийн уртаар,

үндсэн татанги буюу төмөрбетон хавтангийн гүүрийн хөндлөн чиглэлд авсан өргөнөөр, хэрэв тэр нь энэ өргөнөөс бага бол – явах ангийн хөндлөн дам нуруу,

В- хөшүүншилээрээ ижил тэнцүү байх ган бүтээцүүдийн тэнхлэг (зураг 5-2) хоорондын зай,

С- ган бүтээцийн тэнхлэгээс далавчны зах хүртлэх (зураг 14) зай.

5.14. Мушгиралтын тооцоонд төмөрбетон хавтангийн талбай A_b, мөн тэрчлэн хавирга ба өргөсгөлийн хэсгийн зузаан болон өргөнийг тодорхойлохдоо зүйл 5.4-д заасан шилжүүлэх итгэлцүүр n_b-д хуваах байдлаар тодорхойлно.

Бетонтой нэгдмэл ажиллагаатай дагуу арматурын талбайг шилжүүлэх илтгэлцүүрт хуваах байдлаар авах ба n_r = E_st / E_r байна.

Энд: E_r, E_rs-хүчитгэдэггүй ба хүчитгэдэг арматурын уян харимхайн модуль.

5.15. Ган ба шилжүүлсэн огтлолын хүндийн төвийг бохир огтлолоор тодорхойлохыг мөрдлөгө болгоно.

Болтон холбоосны нүхнээс үүсэлтэй огтлолын хорогдлыг 4 дүгээр бүлэгт заасны дагуу тооцно.

5.16. Ган дам нурууны бат бэх ба тогтворжилтыг заалт 4.41, 4.42 ба 4.51-ийн дагуу шалгана.

Бүтээцүүд ба түүний элементүүдийн урдчилан хүчитгэх, тээвэрлэх ба угсрах үеийн бат бэх, ан цав тэсвэрлэлт нь ган ба бетон элементүүдийн уян чанар дээр үндэслэгдэн тооцогдоно. Шалгалтыг бетоны гулсалт ба суулт, хөндлөн залгаасны шахалтыг оролцуулахгүйгээр гүйцэтгэнэ. Гэхдээ 3 дугаар бүлэгт заасан урдчилсан хүчдэлийн алдагдалийн нөлөөг оролцуулан авна.

 

БҮТЭЭЦИЙН ТООЦОО

БАТ БЭХИЙН ТООЦОО

 

5.17. Эерэг моментонд гантөмөрбетон дам нурууны тооцоог хийхдээ 74 дүгээр хүснэгтэд заасан томъёонуудын дагуу тооцогдож байгаа төмөрбетон хавтангийн хүндийн төв дэх бетоны хүчдэл s_b-гийн утга ба бетоны хэв гажилтын үед хүчдэл s_b нь ямар байхыг тогтоож байгаа дагуу арматур дахь хүчдэл s_r-ээс хамааруулан А, Б болон В хувилбаруудын аль нэгээр хийнэ.

 

 

74 дүгээр хүснэгт

Шалгалт ба шалгуурууд	Тооцоот нөхцлүүд дахь бат бэхийн шалгалт ба шалгууруудын томъёонууд
	А		Б		В
Шалгуур: Хөшүүншилийн харьцаа	Eb Ib £ 0.2Est Is
Бетон дахь хүчдэл (шахалт+, суналт-)	sb = M2 / (nbWb,stb) + sbi < mb Rb		sb = M2 / (nbWb,stb) - sbi ³ mb Rb
Тооцоот дагуу арматур дахь хүчдэл (шахалт+, суналт-)	sr = M2 / (nrWb,stb) + sri < mr Rr				sr = M2 / (nrWb,stb) +  + sri  ³ mr Rr
Шалгалт: Төмөрбетон (шахалт+, суналт-)					K / Est [((M2-Zbs Nbr,R) / Wbs)-(Nbr,R / As) £ Îb,Lim
Дээд ган бүс (шахалт+, суналт-)	((M-Zbs Nbr)/ À4Ws2,s) – - (Nbr / As) £ m1mRy	((M-Zbs Nbr,R)/ À3Ws2,s) – (Nbr,R / As) £ mRy
Доод ган бүс (шахалт+, суналт-)	((M-Zbs Nbr)/ À3Ws1,s) + + (Nbr / As) £ mRy	((M-Zbs NbR,r)/ À3Ws1,s) + (NbR,r / As) £ mRy		((M-Zbs Nbr,R)/ À3Ws1,s) + (Nbr,R / As) £ mRy

 

Тайлбар:

M = M₁ + M₂- гулзайлтын нийт момент,

M₁- нэг дэх үе шатны ажлын гулзайлтын момент,

M₂-  хоёрдахь үе шатны гулзайлтын момент,

s_bi, s_ri- гантөмөрбетон огтлол дахь бетоны хүндийн төвд байрлалтай,  бетоны гулсалтаас үүсэлтэй тэнцвэржсэн хүчдэл ба, мөн угсармал хавтангийн шахалтан дахь бетоны суулт болон температурын өөрчлөлтөөс үүсэлтэй хүчдэл,

A_s = A_s1 + A_w + A_s2- ган дам нурууны хөндлөн огтлолын цэвэр талбай,

A_s1, A_s2, A_w, A_b, A_r = A_rs- хөндлөн огтлолын (ган хэсгийн доод ба дээд бүсүүд, ган босоо хана, хавтангийн бетон, хавтангийн хүчитгээгүй дагуу арматур) талбай,

W_b,stb = I_srb / Z_b,stb ; W_s1,s = I_s / _Zs1,s ; W_s2,s = I_s / Z_s2,s -  эсэргүүцлийн моментүүд,

W_bs = I_s / Z_bs- бетон огтлолын хүндийн төв дэхь эсэргүүцлийн тогтоогдсон момент,

I_stb, I_s- цэвэр огтлолын инерцийн (дам нурууны гантөмөрбетон хөндлөн огтлол, ганд шилжүүлснээр авах ба, мөн ган дам нурууы хөндлөн огтлол) момент,

Z_b,stb, Z_bs, Z_s1,s, Z_s2,s- зураг 15-ын дагуу авах зай,

n_r = E_st / E_rs- зүйл 5.15-ын дагуу авах, шилжүүлэх илтгэлцүүр,

n_b- зүйл 5.5-ын дагуу авах шилжүүлэх итгэлцүүр,

Î_{b, Lim} = 0.0016- бетон, түүний хөндлөн огтлолын төв дахь хэв гажилтын харьцангуй хязгаарын утга,

R_y, R_b, R_r = R_rs- материал (ган бүтээц, бетон ба хүчитгээгүй дагуу арматур)-ын эсэргүүцэл,

À₃ = 1 + h (À - 1)- гулзайлтын момент ба тэнхлэгийн хүчний нэгдмэл үйлчлэлд тооцож байх үед ган дам нурууны бат бэхийн тооцоот эсэргүүцлийн мометонд оролцуулан авах залруулах итгэлцүүр,

                  À₄ = À₃/m₁- дээд ган бүсийг шалгаж байх үеийн эсэргүүцлийн моментод оруулах залруулах итгэлцүүр, 1-ээс багагүйгээр авна.

À- зүйл 4.26-ын дагуу авах итгэлцүүр,

h- хүснэгт 5-5-ын дагуу авах итгэлцүүр,

m- ган бүтээцийн ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр, зүйл 4.19-ийн дагуу авна.

m_b- бетоны ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр, зүйл 3.25-ын дагуу авна.

m_r- арматурын ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр, зүйл 3.39-3.45-ын дагуу авна.

m₁ = 1+((m_bR_b - s_b) / m R_y) (A_b / A_s2)- дээд ган бүсний ажлын нөхцлийн итгэлцүүр, 1.2- оос ихгүйгээр авна.

k- налархай хэв гажилтын явц дахь бетоны харьцангуй хэв гажилтын өсөлтийг тооцох илтгэлцүүр,

 

5.18. Төмөрбетон хавтангийн өндрийн хязгаарт огтлолын үл хамаарах тэнхлэгт орших ба хавтангийн суналтын  хэсгийн хүчдэл m_bR_bt-гээс хэтэрч байхад огтлолын бүрэлдэхүүнд зөвхөн бетоны шахалтанд байгаа хэсгийг оролцуулан авна. Огтлолын бат бэхийг шалгахдаа төмөрбетон хавтангийн өндрийн хязгаарт хүчдэлийн жигд бус хувиарлалтын оролцоотойгоор гүйцэтгэнэ.

 

Зураг 15. Эерэг хотойлтын момент илрэх гантөмөрбетон хийцийн

хөндлөн огтлолдахь үйлчлэлүүд болон хэв гажилтууд

 

75 дугаар хүснэгт

As2/As1	N/AsmRy- ын харьцаанаас хамаарах илтгэлцүүр h- ийн утга
	0	0.10	0.20	0.30	0.40	0.50	0.60	0.70
0	1.0/1.0	1.0/0.94	1.0/0.87	0.99/0.75	0.96/0.58	0.92/0.58	0.83/0.68	0.63/0.82
0.2	1.0/1.0	1.0/0.92	1.03/0.80	1.05/0.57	1.07/0.49	1.05/0.72	0.99/0.91	0.75/1.05
0.4	1.0/1.0	1.08/0.8	1.14/0.52	1.19/0.53	1.21/0.84	1.18/1.12	1.13/1.30	1.04/1.42
0.6	1.0/1.0	1.19/0.64	1.35/0.56	1.44/0.95	1.47/1.30	1.45/1.58	1.39/1.76	1.30/1.90
0.8	1.0/1.0	1.39/0.51	1.70/1.12	1.93/1.60	2.00/2.08	2.01/2.47	1.97/2.50	1.84/2.38
1.0	1.0/1.0	1.63/1.63	2.47/2.47	3.20/3.20	3.49/3.49	3.57/3.57	3.43/3.43	3.05/3.05

 

Тайлбар: Зураасны дээр байгаа утга нь ган дам нурууны бага талбайтай бүсэд хамаарах момент ба тэнхлэгийн хүчний хүчдэлийн нийлбэрийг авахад, зураасны доор байгаа утга нь ган дам нурууны их талбайтай бүсэд хамаарах момент байх тэнхлэгийн хүчний хүчдэлийн нийлбэрийг авахад тус тус хамаарна.

Хүснэгт (5-4) – (5-6):

N = N_br = A_bs_b + A_rs_r- А ба Г тохиолдолд,

N = N_bR,r = A_bR_b + A_rs_r- Б тохиолдол, доод бүсийг шалгах үед,

N = N_br,R = A_bR_b + A_rR_r- Б тохиолдол, дээд бүсийг шалгах үед, мөн тэрчлэн В тохиолдол,

N = N_rR = A_rR_r- Д тохиолдол, дээд бүсийг шалгах үед,

N = N_r=A_rs_r ба, гэхдээ A_rR_r-ээс ихгүй, Д тохиолдол, доод бүсийг шалгах үед.

A_s2- ган дам нурууны бага талбайтай бүс,

 

5.19. Гантөмөрбетон нурууны сөрөг моментийн үйлчлэлийн тооцоог төмөрбетон хавтангийн хүндийн төв дээрх бетоны s_b хүчдэлээс хамааруулан 76 дугаар хүснэгтэд заасан Г болон Д тооцоот нөхцлүүдийн дагуу мөн хүснэгтэд заасан томъёонуудаар тодорхойлно.

 

76 дугаар хүснэгт

Шалгалт ба шалгуурууд	Тооцоот нөхцлүүд дахь бат бэхийн шалгалт ба шалгууруудын томъёонууд
	Г	Д
Шалгуур: Хөшүүншилийн харьцаа	Eb Ib £ 0.2Est Is
Бетон дахь хүчдэл (шахалт+, суналт-)	sb = M2 / (nbWb,stb) - sbi > 0.1mb Rb	sb = M2 / (nbWb,stb) - sbi < 0.1mb Rb
Шалгалт: Төмөрбетоны дагуу тооцоот арматур дахь хүчдэл (шахалт,суналт-)		sr = (-M2+Zb,syAbsbi) / (ycrnrWr,sy) + Absbi/ycrnrAsy - sri  £mr Rr
Дээд ган бүс (шахалт+, суналт-)	((-M+Zbs Nbr)/ À5Ws2,s) + + (Nbr / As) £ m2mRy	((-M-Zrs NrR)/ À3Ws2,s) – - (NrR / As) £ mRy
Доод ган бүс (шахалт+, суналт-)	((-M+Zbs Nbr)/ À3Ws1,s) – - (Nbr / As) £ `mRy	((-M-Zrs Nr)/ À3Ws1,s) + + (Nr / As) £ mRy

 

M; M₁; M₂; s_bi, s_ri ; A_s1; A_s2; A_w; A_b; A_r; A_s; W_b,stb; W_s2,s; W_s1,s; n_r; n_b; R_y; R_b; R_r; À₃; h; m; m_r; m_b- 74 дүгээр хүснэгтэд тэмдэглэснээр,

A_sy = A_s + A_r / n_r y_cr ; W_r,_sy = I_sy / Z_r,sy ; I_sy-  A_r/y_cr талбайтай дагуу арматуртай хамт ажиллаж байгаа ган бүтээцийн хөндлөн огтлолын цэвэр талбай ба эсэргүүцлийн момент болон инерцийн момент,

Z_bs; Z_b,sy; Z_rs; Z_r,sy- зураг 5-4-д заасан зай хэмжээ,

À₅ = À₃ / m₂- залруулах итгэлцүүр, 1-ээс багагүй байна.

m₂ = 1 + (s_b / mR_y)(A_b / A_s2)- ган дээд бүсний ажлын нөхцлийн итгэлцүүр, 1.2-оос багагүйгээр авна.

 

Зураг 16. Сөрөг хотойлтын момент илрэх гантөмөрбетон хийцийн

хөндлөн огтлол дахь үйлчлэлүүд болон хүчдэлүүд

 

5.20. Нийлмэл бүтэц бүхий нилээд төвөгтэй огтлолын бат бэхийн тооцоог хүчдэлийн төлөв байдал ба бүтээцийн онцлогийг харгалзан зүйл 5.17-5.19-д заасны дагуу хийж гүйцэтгэнэ.

Хүчитгэсэн арматуртай огтлол дахь урдчилсан хүчдэлийг авч үзэхдээ арматур нь шууд гаднын ачаалалаар татан чангалагдаж байгаа үе шатанд байгаа байдлаар авч үзнэ. Дараагийн ажлын үе шатуудад өндөр бат бэхтэй арматурыг ачааллах хүчлэл N-ийг тодорхойлохдоо бетон болон хүчитгээгүй дагуу арматуртай нь хамтатган авч үзэх ба энэ үед өндөр бат бэхтэй арматурын бат бэхийг нэмэгдэл байдлаар шалгах шаардлагатай. “Д” тохиолдолд өндөр бат бэхтэй арматурыг ган бүтээц дэх налархай хэв гажилтын хязгаарлагдмал явцын нөлөөллийн оролцоотойгоор шалгана.

Огтлолд гулзайлтын момент М-ээс гадна тэнхлэгийн гаднах хүчлэл N_e үйлчилж байхад авч үзэж байгаа огтлолын хүндийн төв өөрчлөгдөж байгаатай уялдан үүсч байгаа гулзайлтын нэмэгдэл моментыг оролцуулан тооцно.

5.21. Дагуу чиглэлд орчны гулзайлтанд ажиллаж байгаа төмөрбетон хавтантай огтлолын бат бэхийн тооцоог А,Б,В,Г ба Д тооцоот нөхцлийн дагуу гүйцэтгэнэ. Энэ үед хавтанг Б,В ба Д тохиолдолд төвийн бус шахалтын болон төвийн бус суналтанд ажиллах төмөрбетон шилбэ адил 3 дугаар бүлгийн дагуу хязгаарын тэнцвэржилтэнд тооцох шаардлагатай. Харин бүх огтлолын тооцоонд ган хэсгээс хавтангийн хүлээн авч байгаа шахалтын болон суналтын тэнцүү үйлчлэлийн дагуу хүч чөлөөлөгдөж байгааг тусгана.

 

ТЭСВЭРЛЭЛТИЙН ТООЦОО

5.22. Тэсвэрлэлтийн тооцоог доор заасны дагуу болгон хийнэ.Үүнд:

Бүтээцийн ган ба төмөрбетон хэсгүүд, зөвхөн авто замын болон хотын гүүрүүдийн бүтээцийн бэхэлгээ ба бүтээцийн ган хэсгүүд байна. Энэ үед бетонтой нэгдмэл байх өндөр бат бэхтэй арматур нь төмөрбетоны хэсэгт хамаарах ба харин бетонтой нэгдмэл бус бол ган хэсэгт хамаарна.

Зүйл 5.5-5.7 ба 13 дугаар хавсталтад зөвшөөрснөөр тэсвэрлэлтийн тооцоонд бетоны уян бус хэв гажилтыг оролцуулан тооцохыг мөрдлөгө болгоно.

Тэсвэрлэлтийн тооцоонд температурын үйлчлэл, бетоны суулт ба хэвтээ ачаалалыг оролцуулан тооцохгүй байхыг зөвшөөрнө.

Огтлолын бүрэлдэхүүнд r = s_min / s_max-ийг тодорхойлох үед авч үзэж байгаа ачаалалд, зөвхөн суналтгүй байгаа бетоны хэсгийг оролцуулна.

 

АН ЦАВ ТЭСВЭРЛЭЛТИЙН ТООЦОО

 

5.23. Ган бүтээцтэй нэгдмэл ажиллаж байгаа төмөрбетон хавтангийн ан цав тэсвэрлэлтийн тооцоог зүйл 3.95-3.111 ба зүйл 5.10-ийн шаардлагын дагуу хийнэ. Энэ үед бетон дахь шахалт болон суналтын хязгаарын утгуудыг  ан цав үүсэлтийн тооцоонд уян ажиллаж байгаа төмөрбетон огтлолын бетоны захын ирмэгийн хүчдэлүүд s_b¦-тэй зэрэгцүүлэн авч үзнэ. Энэ нь зүйл 5.6-ын дагуу ашиглалтын үеийн уян бус хэв гажилтыг оролцуулсан ашиглалтын ачаалалаас тооцогдсон хүчдэл байна.

Захын эгнээнд байгаа дагуу арматурын хүчдэлээс үүсэлтэй ан цав үүсэлтийн тооцоог зүйл 5.10-д заасан, түүний талбайн нөлөөллийг оролцуулсан болон уян бус хэв гажилтаас үүсэлтэй хүчдэлийн алдагдалыг тусган хийнэ. Хүчитгээгүй дагуу арматуртай ба хоёр үе шаттайгаар оролцож байгаа огтлол дахь сунгагч хүчдэлийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

s_r = [(-M₂ + Z_b,sy A_b s_bi)/ y_crn_rW_r,sy] + (A_b s_bi / y_crnA_sy) - s_ri,  (5-3)

 

энд: М₂- ашиглалтын үеийн ачаалалааар тодорхойлогдох хоёр дахь үе шатны гулзайлтын момент, статикаар үл тодорхойлогдох системийн хувьд энэ нь бетоны гулсалт, хөндлөн залгаасны шахалт, төмөрбетон хавтангийн суналтын бүсэд үүссэн хөндлөн ан цавын оролцоотойгоор тодорхойлогдоно. Мөн тэрчлэн бетоны суулт болон температурын өөрчлөлт үүнд нэгэн адил хамаарна. Бусад тэмдэглэгээ нь зүйл 5.10, 5.17 ба 5.19 болон зураг 16-гийн дагуу байна.

5.24. Хавтангийн дэргэдэх хөндлөн залгаасанд хүчитгээгүй арматур залгагдаагүй байхад суналтанд байгаа угсармал төмөрбетон хавтангийн ан цав үүсэлтийг доорх томъёогоор тодорхойлно.

 

a_cr,d = (Z_bf,s / Z_s2,s)(s_2,s2 / E_st)L_a £ D_cr,d,           (5-4)

 

энд: s_2,s2- хоёр дахь үе шатан дахь ачаалал ба үйлчлэлээс үүсэлтэйгээр бий болсон ган хэсгийн бүс дэх сунгагч хүчдэл, энэ үед суналтын бүсэд байгаа төмөрбетон хавтанг  тооцохгүй.

L_a- хөндлөн залгаасны дэргэд холбогдож байгаа бүтээцүүдийн хоорондын зай, хэрвээ бүтээцийн холболт байхгүй бол хавтангийн гулдмайн урт байна.

Z_bf,s, Z_s2,s- зураг 16-гийн дагуу авах зай,

D_cr,d= 0.02см- хөндлөн залгаасанд хөндлөн хүчийг дамжуулах арматуртай байх үеийн хөндлөн залгаасан дахь ан цав үүсэлтийн хязгаарын утга; залгаасанд арматур байхгүй тохиолдолд D_cr,d-ийг тодорхойлохдоо хөндлөн хүч залгаасаар дамжихгүй гэж үзнэ.

Авто замын болон хотын гүүрүүдийн төмөрбетон хавтангийн наамал залгаасны ан цав тэсвэрлэлтийн тооцоонд сунгагч хүчдэлийн утга нь R_bt,ser-ээс хэтэрч болохгүй.

 

ГАН БҮТЭЭЦИЙГ ТӨМӨРБЕТОН ХАВТАНТАЙ

НЭГТГЭЖ ХОЛБОХ ТООЦОО

 

5.25. Бүтээцүүдийн холболтыг залгаасан дахь хөндлөнгийн хүчнээс үүсэлтэй хөдөлгөгч хүчний үйлчлэл болон температурын үйлчлэл, бетоны суулт, өндөр бат бэхтэй арматурын анкерлалтаас үүсэлтэй дагуу хөдөлгөгч хүчлэлд заавал тооцно.

Төмөрбетон хавтангийн төгсгөлийн хэсэгт байрлалтай холболтын бүтээцэд хамаарагдах тооцоонуудыг хийхээс гадна, температурын үйлчлэл ба бетоны суултаас үүсэлтэй таслагч хүчлэлд тооцно.

5.26. Төмөрбетон элемент ба ган бүтээцийн залгалтын холбоосны дагуу дахь хөдөлгөгч хүчлэлийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

S_i = (s_b1A_b + s_r1A_r) – (s_b2A_b + s_r2A_r),        (5-5)

 

энд: s_b1, s_b2- хавтангийн баруун ба зүүн талын тооцоот огтлол дахь a_i урттай хэсгийн бетоны хөндлөн огтлолын хүндийн төв дахь хүчдэл,

s_r1,s_r2- мөн огтлолуудад харгалзах дагуу арматур дахь хүчдэл,

A_b, A_r- зүйл 5.17 ба 5.10-ын дагуу авна.

Хэрвээ төмөрбетон хавтан дахь сунгагч хүчдэл нь 0.4R_bt,ser-ээс хэтрэх тохиолдолд хөдөлгөгч хүчлэлийг тодорхойлохдоо хавтанд ан цав үүссэн гэж үзэх ба арматур дахь хүчдэл s_r-ийг хавтангийн дагуу хөшүүншилийн оролцоотойгоор 5.10-ийн дагуу тооцно.

Төгсгөлийн хэсэгт бүрэн хөдөлгөгч хүчлэл S_e-г тодорхойлохдоо энэ хэсэгт s=0 ба тооцоот хэсгийн уртыг доор заасантай тэнцүү байхаар авна.

 

a_c = 0.36(H+b_sl),            (5-6)

 

энд: Н- гантөмөрбетон элементийн хөндлөн огтлолын тооцоот өргөн,

b_sl- зүйл 5.15-ын дагуу авна.

Төмөрбетон хавтан ба ган бүтээц хоорондын хөдөлгөгч хүчний хувиарлалтыг энгийн бус тохиолдолд 15 дугаар хавсралтын дагуу авна.

5.27. Төгсгөлийн хэсэгт төмөрбетон хавтангийн ган бүтээцээс тасрах үеийн хүчлэл S_ab-г дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

S_ab = 5.6 [Z_b,s2 / (H + b_sl)]S_e,                (5-7)

 

энд: Z_b,s2- бетоны хөндлөн огтлолын төвөөс ган бүтээцийн дээд ирмэг хүртлэх зай,

S_e, H, b_sl- зүйл 5.26-гийн дагуу байна.

Таслагч хүчлэл S_ab-ийг хавтангийн төгсгөлөөс 0.024(H + b_sl) зайд байхаар авна (15 дугаар хавсралтад заасан зургийн дагуу).

5.28. Ган хэсгийг төмөрбетонтой нэгтгэж байгаа бүтээцийн тооцоог доор заасан хэсгүүдэд хийнэ. Үүнд:

а. Хөшүүр тулцанд- шахагч хүчдэлийн тэгш өнцөгт эпюрээр,

б. Босоо уян тулцанд- 16 дугаар хавсралтын дагуу,

в. Жишүү анкерт- 16 дугаар хавсралтын дагуу,

г. Өндөр бат бэхтэй болтоор бооход зориулагдсан төмөрбетон хавтан дахь бэхэлгээний эд ангид- доор заасныг мөрдлөгө болгоно. Үүнд:

Тооцоот хүчлэл Q_bh-ийг өндөр бат бэхтэй нэг болтоор холбогдож байгаа элементүүдийн үрэлтийн гадаргуугаар хүлээж авах ба дараах томъёогоор тодорхойлогдоно.

Q_bh = Pm/g_bh,

 

                  энд: Р- өндөр бат бэхтэй болтны сунгах хүчдэл,

m- үрэлтийн илтгэлцүүр, 48 дугаар хүснэгтээс авна,

g_bh- найдварт ажиллагааны илтгэлцүүр.

Өндөр бат бэхтэй болтны сунагагч хүчлэл Р-г дараах томъёогоор тодорхойлно.

P = R_bhA_bnm_bh,

 

энд: R_bh- өндөр бат бэхтэй болтны суналтын тооцоот эсэргүүцэл,

m_bh- эргэлтийн моментийн үйлчлэлд хамаарах өндөр бат бэхтэй болтны суналтын ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр, 0.95-аар авна.

Холбоосны хүндийн төвийг дайран өнгөрч байгаа дагуу N хүчний үйлчлэл дахь холбоосонд орох өндөр бат бэхтэй болтны (n) тоог дараах томъёогоор тодорхойлно.

n ³ N/(mQ_bhn_s),

 

энд: m- ажлын нөхцлийн итгэлцүүр, 51 дүгээр хүснэгтийн дагуу авна,

Q_bh- нэг болтон холбоосны холболтны тооцоот хүчдэл Pm/g_bh- тэй тэнцүү байна.

n_s- холбоосны тоо

 д. Төмөрбетоныг шахаж байгаа нэгтгэсэн холбоосны өндөр бат бэхтэй болтонд- 17 дугаар хавсралтын дагуу авна,

е. Болт болон наамал залгаасны холболтонд- “г” буюу “д”-д заасны дагуу, гэхдээ наалтаас үүсэх барьцалдалтын хүчийг оролцуулан авч үзнэ.

                  5.29. Хөшүүн тулц ашиглаж холбох бүтээцийн бат бэхийн тооцоог дараах томъёоны дагуу тодорхойлно. Үүнд:

Авто зам ба хотын гүүрэнд:

 

S_h £ 1.6 R_b A_b,dr,                    (5-8)

 

энд: S_h- бат бэх ба тэсвэрлэлтийн тооцоонд нэг тулцанд ирэх хөдөлгөгч хүчлэл,

A_{d, dr}- тулцны бетон гадаргуу дахь хуниралтын талбай,

m_b1- зүйл 3.26- гийн дагуу авна.

Угсармал төмөрбетон хавтан ба түүний цонхнуудад тулц байршиж байх үед тооцоот эсэргүүцэл R_b-г гулдмайн бетоны ангилалаар авна. Хавтангийн дагуу залгаасанд тулц байрлаж байхад хуниралтын талбайг бүтнээр нь авах ба, харин тооцоот эсэргүүцлийг залгаасыг нэгтгэж байгаа бетоны ангилалаас хамааруулж авна.

Хэрэв хөшүүн тулцууд төмөрбетон хавирга буюу өргөсгөл дээр байрлаж байхад S_h-гийн хязгаарын утгуудыг багасгаж болно. Үүнд: 1.5 b_dr ³ b_rib >1.3 b_dr  байхад томъёоны баруун талыг 0.9-өөр,  b_rid £ 1.3 b_dr байхад мөн хэсгийг 0.7-оор тус тус үржүүлэх багасгана.

энд: b_dr- тулцны үйлчлэлээр илрэх бетон дахь хуниралтын талбайн өргөн, b_rib- тулцны үйлчлэлээр илрэх бетон дахь хуниралтын тооцоот талбайн хүндийн төв дахь хавирга болон өргөсгөл хэсгийн өргөн.

5.30. Бүтээцийн ган хэсэгт хөшүүн тулцыг бэхлэх тооцоог шилжисхийлтийн хүчний моментийн оруулж тооцно.

5.31. Хөшүүн тулц болон жишүү анкерийг нэгэн зэрэг бүтээцэд ашиглаж байгаа нөхцөлд тэдгээрийн нэгдмэл ажиллагааг оролцуулан тооцохыг зөвшөөрөх ба энэ нь холбогч залгаасны нийт эсэргүүцэл нь тулц болон анкерийн эсэргүүцлийн нийлбэр байхаар авна.

 

ХӨШҮҮНШИЛИЙГ ШАЛГАХ, БАРИЛГЫН ӨРГӨЛТ

БА ХЭВТЭЭ АЧААЛАЛЫН ТООЦООГ ТОДОРХОЙЛОХ НЬ

 

5.32. Үйлчилж байгаа ачаалалуудаас үүсэлтэй босоо гулзайлт, мөн тэрчлэн хэлбэлзлийн үе шатыг тодорхойлж байх үеийн шилжилтийг бетоны уян чанар дээр үндэслэн, түүнд үүсч байгаа хүчдэлийн тэмдэгийг үл харгалзан тодорхойлно.

Хэвтээ хавтгай дахь төмөрбетон хавтангийн гулзайлтын чөлөөт хэвтээ хэлбэлзлийн үе шатыг тодорхойлох үед огтлолын бүрэлдэхүүнд хамгаалалт болон ус тусгаарлагчийн доорх тэгшилгээний үе, явганаар зорчих хэсгийн төмөрбетон гулдмайг оролцуулан тооцно.

Угсармал хавтантай алгаслал байгууламжийн барилгын өргөлтийн тооцоонд бетоны суултыг оролцуулан тооцохыг заавал шаардахгүй.

 

ХИЙЦЛЭЛТ

 

5.33. Төмөрбетон хавтанг үндсэн ган нуруу ба татангигийн нийт уртын хэмжээнд нэгтгэж холбоно. Ан цав тэсвэрлэлтийн шаардагдах зэрэглэл нь дагуу арматурлалт буюу урдчилсан хүчдэлээр хангагдана.

5.34. Явах ангийн төмөрбетон хавтангийн зузаан нь зүйл 3.116-д зааснаас бага байж болохгүй. Явганаар зорчих хэсгийн гулдмайн консолийн төмөрбетон хавтангийн зузааныг ажлын огтлолын бүрэлдэхүүнд оролцуулах ба зузаан нь 8 см-ээс багагүй байна.

5.35. Угсармал төмөрбетон хавтанг ган бүтээцтэй нэгтгэж холбохдоо болтон буюу гагнамал, наамал-болтон холболтыг хэрэглэнэ.

Угсармал төмөрбетон хавтанг тулц ба анкер ашиглаж холбох, залгаас ба цонхонд нэгтгэж цутгах замаар холбохыг зөвшөөрнө. Тулц ба хавтангийн гулдмайн бүтээц хоорондын завсар зай нь 5 ба 3 см-ээс багагүй байх ба энэ нь алгаслал байгууламжийн дагуу ба хөндлөн чиглэлд тус тус хамаарна.

Тулц ба анкерийг дээрээсээ хаалттай, нэгтгэж цутгахад хүндрэлтэй газар байгуулахыг хориглоно.

5.36. Холболтын бүтээцийн байрлуулалт нь доор заасан шаардлагыг хангана. Үүнд:

Хөшүүн тулц болон анкер хоорондын цэвэр зайг хавтангийн дундаж зузааныг 8 дахин авсанаас ихгүй байна. Энэ зузаан нь ажиллаж байгаа хавтангийн талбайг түүний тооцоот өргөнд хуваах замаар тодорхойлогдоно. Хавтангийн талбайг тодорхойлохдоо хавирга болон өргөсгөлийн талбайг оролцуулан авна.

Хөшүүн тулц хоорондын цэвэр зай нь тулцны үйлчлэлээс үүсэлтэй бетоны хуниралтын талбайн өндрийг 3.5 дахин авсанаас багагүй байна.

Анкер хоорондын цэвэр зай хэмжээ нь 3d_an-ээс багагүй байна, d_an- анкерын шилбэний голч.

Төмөрбетон хавтанг шахаж байгаа өндөр бат бэхтэй болтны байрлуулах хамгийн бага зай нь 77 дугаар хүснэгтэд заасны дагуу байна.

 

77 дугаар хүснэгт

Зай хэмжээ	Болтны голчоос хамааруулан авах, хамгийн багаар зөвшөөрч болох зай, мм
	22	24
Нүхний төвөөс төмөрбетон элементийн зах хүртэл Бүх чиглэл дахь нүхнүүдийн төв хооронд	100   140	120   160

 

5.37. Хөшүүн тулцны бүтээц нь хуниралтын талбайгаараа бетоны хүчдэлийг жигд хүлээн авах нөхцлөөр хангагдсан байна.

Гүдгэр гадаргуутай байхад тулцнаас бетонд шилжиж байгаа даралтнаас үүсэлтэй бетоны орчны шахалт үүсч байгаа бүсийг арматурлах шаардлагатай.

5.38. Анкерыг шилжисхийлтийн хүчлэлийн чиглэлд 45⁰-ын  өнцөгөөр байрлуулсан гогцоо байдлаар тавина.

Ганцаарчилсан арматуран анкер хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

Арматуран гогцоо анкерийн бэхэлгээний детальтай хамтатган хөшүүн тулцтай хослолыг хэрэглэнэ.

5.39. Угсармал төмөрбетон хавтанг өндөр бат бэхтэй болтоор ган бүстэй холбоход мөрдлөгө болгох нь:

бэлтгэх ба угсралтын үед хамаарах тогтоосон нормыг оролцуулан өндөр бат бэхтэй болтны доорх нүхний хэмжээг ихэсгэж өгнө.

таталтын үед ган листэнд хэв гажилтаас үүсэлтэй жигд бус байдал үүсэхгүй байх арга хэмжээ авах.

5.40. Төмөрбетон хавтан нь ган хэсгээс салж тусгаарлагдахгүй байх нөхцлийг хангахын тулд анкерлагдсан байх ёстой. Хөшүүн тулц нь төмөрбетон хавтангийн анкерлалтыг хангахгүй бол нэмэлт арга хэмжээг авна.

Хэрвээ ташуу анкераар холбох үед хөдөлгөгч хүч нь чиглэлээ өөрчилж болох ба энэ үед ташуу анкерийн чиглэлийг  бие биерүү нь харуулж тавих, эсвэл тажуу болон босоо анкерийг хослуулж тавина.

5.41. Угсармал төмөрбетон хавтан гулдмайн хөндлөнгийн залгаас нь доор заасны дагуу хийгдэнэ. Үүнд:

залгах гадаргууг цавуудаж, залгаасыг 0.5 МРа-аас багагүй даралтаар шахах,

арматурын цухуйвчийг гагнах ба үүний дараа залгаасыг бетоноор нэгтгэж цутгах.

5.42. Угсармал төмөрбетон хавтанг гулдмайн уртын дагууд ган бүслүүр дээр байрлуулахдаа хавтан болон ган бүслүүрийн хэсгийн хооронд гангийн зэврэлтээс хамгаалах зорилгоор бетон болон зуурмаг үе хийнэ. Хэрвээ бетон болон зуурмаган үеийн зузаан 5 см-ээс их бол арматурлах шаардлагатай.

 

6. МОДОН БҮТЭЭЦ

ЕРӨНХИЙ ШААРДЛАГУУД

 

6.1. Модон гүүрүүдийн эд ангиудыг үйлдвэрлэлийн аргаар бэлтгэх журмыг голчлохын хамт, гүүрийн наамал холбоостой эд ангиудыг зөвхөн заводын аргаар гүйцэтгэнэ.

6.2. Модон гүүрийг төсөллөхдөө бүтээцийг үжирч илжрэхээс хамгаалсан тусгай арга хэмжээ авахаас гадна, зарим шаардлагатай тохиолдолд галд өртөхөөс хамгаалах шаардлагатай.

6.3. Модон гүүрийн бүх бүтээц нь үзлэг, цэвэрлэгээ хийх боломжтой, холбооснуудад гарсан завсар зайг боолтыг нь чангалах замаар арилгах, эд анги тус  бүрд нь хялбар засвар хийх боломжоор хангагдсан байвал зохино. Бүтээцэд хэрэглэсэн зангилгаанууд нь байгууламжийн эд анги тус бүрд хүчдэл жигд тархах боломжийг бүрдүүлсэн байна. Төсөллөхдөө бүтээцийн эд анги тус бүрийг агаарын урсгал чөлөөтэй нэвтэрч байх нөхцлийг хангахад онцгой анхаарч хандах шаардлагатай.

6.4. Нэг эгнээт тулгууруудтай дам нуруут эстакад маягийн гүүрэнд тормозны хүчийг хүлээн авах зориулалттайгаар 20-25 м дутамд хоёр эгнээт болон огторгуйн хийцтэй тулгуур заавал төсөллөнө.

6.5. Модон тулгуурыг мөс цөнгийн түрэлт, хөвж байгаа унанги мод болон бусад зүйлүүдээс хамгаалахын тулд, шаардлагатай бүтээцүүдийг бүрээслэж хамгаалахаас гадна, тухайн нөхцөл байдалд тохирсон мөс зүсэгч хийж  өгнө.

 

МАТЕРИАЛ

6.6. Модон гүүрүүдийн бүтээцэнд нарс, хуш, хар мод, гацуур зэрэг стандартын шаардлага хангасан модыг хэрэглэнэ. Суналт, гулзайлтанд ажиллаж байгаа алгаслал байгууламжийн эд ангиудыг заавал 1 дүгээр зэргийн модон материалаар гүйцэтгэнэ. Бусад эд ангиудад 2 дугаар зэргийн модон материал хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

     Тэгш өнцөгт огтлолтой наамал нурууны захын хэсэгт (дам нурууны ирмэгээс өндрийн 1/6 хүртэлх зайд, хоёр банзнаас багагүй)  1 дүгээр зэргийн зүсмэл хэрэглэх бөгөөд бусад хэсэгт 2 дугаар зэргийн зүсмэл материал хэрэглэхийг зөвшөөрнө. Холболтын жижиг бүтээцүүдийг  (дэр, жийрэг г.м)  бэлтгэхдээ сонголт хийсэн агч, эвэрлэг хайл, царс зэрэг стандартын шаардлага хангасан навчит болон шилмүүст мод хэрэглэнэ.

6.7. Модон гүүрийн эд ангиудыг бэлтгэхэд  хэрэглэж  байгаа модон материал нь бэх батын үзүүлэлт  (нормативт болон түр зуурын эсэргүүцэл) болон материалын зэрэглэлийг тогтоосон зохих шаардлагыг хангасан байна.

Татангитай модон гүүр болон бусад бүх бүтээцийн модон гүүрүүдийн материалын бэх бат нь буурсан шинж тэмдэг илэрвэл, модон материалаас сорьц авч, лаборатороор бэх батын туршилт хийлгүүлнэ.  Хийсэн туршилтын үр дүнгээр бэх батын үзүүлэлт нормативт эсэргүүцлээс багагүй байвал шаардлага хангасан гэж үзнэ.

6.8. Хэрэглэгдэж  байгаа модны чийглэгийн хэмжээ дор заасан хэмжээнээс ихгүй байна. Үүнд:

   Гуалин- 25%, зүсмэл материал- 20%, наамал бүтээц болон холболтын жижиг эд ангиудад зориулагдсан зүсмэл- 12%, хот доторх гүүрийн өнгөн шал, хөндлөвч хар шал, дугуй цохигч  дүнз зэрэгт 40% байна. Голын бага усны түвшингээс доош байршсан тулгуурын шон болон бусад эд ангиудыг хийх модны чийглэгийн хэмжээнд хязгаарлалт тогтоохгүй.

6.9. Модон  гүүрийн ган хийцүүдэд орж  байгаа зурвас болон хавтгай холбоос хуудас төмрүүд, арматурын төмөр нь 3 болон 4 бүлгийн холбогдох заалтуудын шаардлагуудыг хангасан байна.

БНбД-ийн дагуу стандартын шаардлага хангасан хадаас хэрэглэнэ.

6.10. Бүтээцийн эд ангиудыг наах цавуу нь стандартын зохих шаардлагуудыг хангасан, ус чийг болон биологийн үйлчлэлд тэсвэртэй, удаан хугацааны эдэлгээг хангахуйц байна. Мод ба төмрийг хооронд нь нийлүүлж  наахдаа  эпоксид цавуу хэрэглэнэ.

 

МАТЕРИАЛУУД БОЛОН ХОЛБОЛТУУДЫН ТООЦООТ ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД

 

6.11. 1 дүгээр зэргийн нарс модны тооцоот эсэргүүцлийг чийглэгийн хэмжээнээс нь хамааруулан 78 дугаар хүснэгтээс авна.

  2 дугаар зэргийн нарс модны тооцоот эсэргүүцлийг 1 дүгээр зэргийн нарсны үзүүлэлтээс доор заасан хэмжээгээр бууруулж авна.  Үүнд:

     ширхэглэл дагуугийн суналтанд-          30%,

     хүчдэл үүсэх бусад бүх тохиолдолд -  10%.

78 дугаар хүснэгт

Элементүүдийн хүчдэлд орж   байгаа төлөв байдлын үзүүлэлт	Чийглэгийн %-иас хамаарах тооцоот эсэргүүцэл, МРа
	Тэмдэглэгээ	25 ба түүнээс бага	25- аас их
Гулзайлт: а. Үзүүр нь анхны төрхөөрөө байгаа гуалингаар хийгдсэн б. Хоёр талд нь боловсруулалт хийсэн в. Банзан бамбай болон бусад	Rdb	17.7   15.7   13.7	15.2   13.7   11.8
2. Ширхэглэл дагуугийн суналт	Rdt	11.8	9.8
3. Ширхэглэл дагуугийн шахалт хонхойлт	Rdc,  Rdqc	14.7	11.8
4. Хөндлөнгөөр бүх гадаргуугаар шахах буюу шамрахад	Rdq	1.77	1.47
5. Хөндлөн гадаргуугийн тухайн орчны шамралт: а. шамралтын талбайн урт нь 15 см хүртэл хэмжээтэй байх тагнаат ухлаадас б. Жийрэгэн доорх шамралтын өнцөг 90°-аас 60° байхад	Rdp	3.1   3.9	2.5   3.3
6. Гулзайлтаас үүсэх дагуугийн хамгийн их цууралт	Rdab	2.35	2.15
7. Талбайн тойрогын хязгаарлалтаас хамааруулан авч үзсэн, тагнайт холбоосны цууралт нь ухлаадасны гүнийг 10 дахин авсанаас буюу эд ангийн бохир зузааныг 2 дахин авсанаас тус тус ихгүй нөхцөлд: а. Ширхэглэлийн дагуу б. Ширхэглэлд хөндлөнгөөр	Rdam Rdsm	1.57 0.78	1.47 0.69

 

Тайлбар. 1. a өнцгөөр ширхэглэлийн дагуу чиглэсэн шахалт болон цууралтанд орж байгаа модны тооцоот эсэргүүцлийг доорх томъёогоор бодно.

 

R_da=R_d1/[1+((R_d1/R_d2)-1)*sin³a],                                                                                                           (6-1)

 

R_d1 ; R_d2        a₁ =0° ба a₂ =90°-ийн утганд тохирох шамралт болон цууралтын тооцооны эсэргүүцэл.

2. Ширхэглэлд хөндлөн байршилтай хонхойлтын тооцооны эсэргүүцэл (78 дугаар хүснэгтийн 5 дугаар заалтаас бусад тохиолдолд) эд ангийн уртын дагуугийн ачаалагдаагүй хэсэг дэх шамралтын талбайн эдлэхүүний зузаанаас багагүй байхад доорх томъёог хэрэглэнэ.

 

R_dqa= R_dq(1+8/(L_s+1.2))                                                                                                                                                                                                                                                                         (6-2)

энд:

                                                                        L_s- модны ширхэглэл дагуугийн шамралтын талбайн урт, см-ээр

3. Хэрэв эдлэхүүний тооцоот огтлогдсон тагнай, ухлаадсаар хорогдсон байвал, тооцоот эсэргүүцлийг ажиллах нөхцөлд тохирох илтгэлцүүрээр үржүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээ нь доор зааснаар байна.

                                                                                         

Суналтанд	0.8
Гулзайлтанд орсон дүнзэнд	0.85
Гулзайлтанд орсон гуалинд	0.9

6.12. Эдэлхүүний өндөр нь 50см, наагдаж байгаа банзны зузаан нь 33 мм, түүнээс бага байх тохиолдолд наасан нарс модны тооцоот эсэргүүцлийг 79 дүгээр хүснэгтийн дагуу авна.

79 дүгээр хүснэгт

Хүчдэлд байгаа байдал	Тооцоот эсэргүүцэл
	Тэмдэглэгээ	МПа
1. Дүнзний гулзайлт	Rdb	17.7
2. Ширхэглэлийн дагуу суналт	Rdt	12.7
3. Ширхэглэлийн дагуу шахалт	Rdc	15.7
4. Ширхэглэлийн дагуу шамралт	Rdqs	14.7
5. Хөндлөн ширхэглэлтэй бүх гадаргууд үйлчлэх шахалт ба шамралт	Rdcq, Rdqq	1.96
6. Хөндлөн ширхэглэлтэй байршилтай шамралтууд: а. бүтээцийн тулцын талбайд б. Жийрэгний доор 900-600-ын өнцөг үүсгэсэн шамралт	Rdqp Rdqp	2.5 4.31
7. Ширхэглэлийн хөндлөн чиглэлд нугарах үед наалтны заадсанд үүсэх хамгийн их цууралт	Rdaf	1.47
8. Ширхэглэлийн хөндлөн наалтны заадасны цууралт	Rdsf	0.78

 

      Банзны зузаан нь 33мм-ээс өөр байх тохиолдолд эдэлхүүний ширхэглэлийн дагуугийн гулзайлт, шахалт болон шамралтын тооцоот эсэргүүцлийг ажиллах нөхцлийн  холбогдох илтгэлцүүрээр үржүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээ нь доор зааснаар байна.

  зузаан нь: 19мм, түүнээс бага байхад-1,10;

                                                                        мөн 26мм байхад -              1,05;

                                                                        мөн 43мм байхад -              0,95 байна.

      Наамал эдэлхүүний өндөр нь 50 см-ээс их байх тохиолдлын тооцоот эсэргүүцэл гулзайлт, шахалт, ширхэглэлийн дагууд ажиллах нөхцлийн илтгэлцүүрийг 80 дугаар хүснэгтэд заагдсанаар авна.

 

 

80 дугаар хүснэгт

Огтлолын  өндөр, см- ээр	Ажиллах    нөхцлийн итгэлцүүр	Огтлолын өндөр, см- ээр	Ажиллах нөхцлийн итгэлцүүр
50 ба түүнээс  бага	1	80	0.9
60	0.96	100	0.85
70	0.93	120 ба түүнээс их	0.8

 

Тайлбар: Цууралтанд орох тооцоот эсэргүүцлийг дараах томъёогоор бодож олно.

 

R_daf= 1.3R_daf/(1+0.3*cos³a)                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          (6-3)

6.13. Чөмөг төмөр бүхий наалтан холбоостой ширхэглэлийн дагуу цууралтанд орж байгаа нарс модны тооцоот эсэргүүцэл Radf нь сугралт болон түлхэлтэнд ажиллах наалтан холбоостой байхад арматурын гангаар хийсэн чөмөг төмрийн суултын гүн L-ээс хамааруулан авах хэмжээг 83 дугаар хүснэгтэд үзүүлэв.

81 дүгээр хүснэгт

Холбоос бэхэлгээний гүн L, см- ээр	Цууралтын тооцооны эсэргүүцэл Rdaf, МП
15	2.94
20	2.75
25	2.55
30	2.45
35	2.26
40	2.16
45	2.01
50	1.91
55	1.77

6.14. Өөр төрлийн модны тооцоот эсэргүүцлүүд нь 78; 79 болон 81 дүгээр хүснэгтүүдэд заагдсан бөгөөд тэдгээрийн уртыг тооцоонд авахдаа 82 дугаар хүснэгтэнийн дагуу шилжүүлэх илтгэлцүүрээр үржүүлнэ.

82 дугаар хүснэгт

Модны төрөл	Шилжүүлэх илтгэлцүүр
	Ширхэглэлийн дагуу дахь суналт, гулзайлт болон шамралт	Ширхэглэлийн хөндлөн чиглэлийн шахалт ба шамралт	Цууралт
Гацуур	1	1	1
Хар мод	1.2	1.2	1.0*
Жодоо	0.8	0.8	0.8
Царс	1.3	2	1.3
Агч	1.3	2	1.6
Эвэрлэг хайл	1.1	1.6	1.3

*- наамал бүтээцэнд 0.9 байна.

6.15. Ширхэглэлийн дагууд шахалт, суналт болон гулзайлтанд орж  байгаа бүх төрлийн модны уян харимхайн модулийг МPа-аар авна.

                                    Ердийн модыг хэв гажилтанд орж байгааг тодорхойлохдоо:

                                                                        байнгын ачаалалд-       8340

 түр зуурын ачаалалд-   9810

Дурын ачаалалд хэв гажилтанд орж байгаа наамал модыг тодорхойлохдоо 9810 МРа хөндлөн ширхэглэлд шахалтанд орж  байгаа модны уян харимхайн модулийг тодорхойлохдоо 392 МPа- тай тэнцүүгээр авна.

6.16. Модон гүүрийн ган бүтээцийн тооцоот эсэргүүцэл болон уян харимхайн модулийг  ган бүтээцэд хамаарах бүлгүүдэд зааснаар авна.

6.17. Нарсан эд ангиудыг ширхэглэлийн дагууд холбох бөөрөнхий гадаргуутай гангаар хийгдсэн шулуун чөмөг  төмөр болон хадаасны тооцооны даах чадварын хүчдэл үйлчлэх чиглэл нь чөмөг төмөр хадаасаар дамжигдаж, харин хадаас нь дурын өнцгөөр байрласан байх тохиолдлын өгөгдхүүнийг 83 дугаар хүснэгтээс авна.

 Өөр төрлийн модоор хийсэн эд ангийг холбох  ган чөмөгний  тооцоот даах чадварыг  83 дугаар хүснэгтээс сонголт хийж, 82 дугаар хүснэгтэд заасан тохирох илтгэлцүүрээр үржүүлж, чөмөг төмөр үүрлэх шамралтын тооцоог энэ итгэлцүүрээс квадрат язгуур гаргах замаар тодорхойлж чөмөгний гулзайлтыг тооцно.

Чөмөг  төмөрт дамжуулагдаж байгаа хүчдэл, модны ширхэглэлд өнцөг үүсгэх тохиолдолд түүний тооцоот даах чадварыг илтгэлцүүр  К2-ийн хамааралтайгаар авна.

83 дугаар хүснэгт

Холболт	Хүчдэлийн байдал	Ган чөмөг төмөр, эсвэл хадаасны нэг огтлоос дэх тооцоот даах чадвар, кН
Тэгш хэмээр:	Дунд талын эд ангийн шамралт	0.44 df1
	Захын эд ангийн шамралт	0.685dt2
Тэгш бус хэмээр:	Бүх эд ангийн зузаантай тэнцүү болон зузаавтар нэг хэрчлээст холболтуудын шамралтанд	0.294dt1
	Захын нимгэвтэр хийцийн шамралтанд	0.685dt2
Тэгш хэмийн болон тэгш хэмийн бус	Чөмөг төмрийн гулзайлт	1.618d2+0.019 t22 ; 2.256d2-аас ихгүй
	Хадаасны гулзайлт	2.256d2+0.010t2 2 ; 3.628d2- аас ихгүй

Тэмдэглэгээ:

d- чөмөг төмөр болон хадаасны голч, см-ээр

t₁- дундах эд ангийн зузаан буюу нэг хэрчлээсэнд зузаавтар эд ангитай тэнцэх холболт, см- ээр

t₂- захын эд ангийн зузаан буюу нэг хэрчлээсэнд нимгэвтэр хийцтэй тэнцэх холболт, см- ээр

6.18. Сугралт болон түлхэлтэнд N_dd, kH ажиллахаар наагдсан суналт, шахалтанд ажиллаж байгаа эд ангиудын наалттай чөмгөн холбоосны тооцоот даах чадварыг дараахь томьёогоор тодорхойлно.

Ndd=m*p*de*Le*Rdaf  ;                                                                                                                                                                                                                                                               (6-4)

 

m - нүхний голчтой тэнцүүгээр авах ажиллах нөхцлийн илтгэлцүүр:

        2,4 см болон, түүнээс бага бол-       1,0 

        2,6 см болон 2,8 см бол-                     0,95

        3,0 см болон түүнээс дээш бол-       0,90

 de  -    чөмөг төмөр суух нүхний голч  м (см)

 Le  -    чөмөг төмрийн суух хэмжээ,  м (см)

 Rdaf  -  наамал чөмгөөр холбогдох модны тооцоот эсэргүүцэл, МРа-аар 81 дүгээр хүснэгтийн дагуу авна.

6.19. Дагуу байрлалтай призм хэлбэрийн жийргэ (хавчуулга)-ний тооцоот даах чадвар, шамралт болон цууралтыг тооцохдоо ажиллах нөхцлийн илтгэлцүүрийг  ma=0,8-аар авна.

 

ТООЦОО

ХҮЧДЭЛ БА МОМЕНТИЙГ ТОДОРХОЙЛОХ

 

6.20. Гүүрийн хам  бүтээцийг  тооцож, тодорхойлохдоо доор зааснаар авахыг зөвшөөрнө. Үүнд:     

         эд анги хоорондын холболтуудын хүчдэлийг тодорхойлохдоо материалуудыг уян харимхай  байдалтайгаар баримжаалах;

         орон зайн байршилтай бүтээцийг хэсэгчилсэн хавтгай систем  болгон хувааж, тэдгээрийн бэх батыг тооцохдоо эд ангийн боловсруулахад хялбархан байх байдлыг тооцохгүйгээр авах;

         бүтээцийн эд ангиудын шулуун нэвт холбоосны зангилаануудыг тооцоонд нугастай холболтонд тооцож авах;

         нэг эгнээт болон цамхаг маягийн тулгуур дээр, хөндлөн нуруугаар дамжин ирэх налуу тулаас болон диагналь холбоосны хүчдэлийг эгц босоо хүчдэлд хамааруулахгүйгээр авах;

6.21. Авто замын болон хотын дам нуруут гүүрүүдийн үндсэн нуруу, доод шалны эд анги (хар шал),  шалны хөндлөвч, хөндлөн болон дагуу нуруу  зэргийг тооцоолохдоо салангид байгаагаар авч үзэх ба хөндлөн нуруун дээр тулж байгаа модон хавтгайлжийг  b   өргөнтэйгээр, хоёр тулгуур дээр суусан дам нуруугаар орлуулж, доорхи байдалд тэнцүүлэн авна.

а) наамал модон хавтгаалж

b =a+2t+L/4:                                                                                                                                                                                                                                                                                         (6-5)

б) хадмал модон хавтгаалжны хадааснуудын хоорондын зай 25 см, түүнээс бага байхад:

b=a+2t+4d                                                                                                                                                                                                                                                                                                              (6-6)

       хадааснуудын хоорондын зай 25см-ээс их байхад:

b=a+2t+2d                                                                                                                                                                                                                                                                                                   (6-7)

(6-5)-(6-7)- томьёонуудын тэмдэглэгээ:

a - банзанд хөндлөн чиглэлд үйлчлэх дугуйны шүргэлтийн буюу гинжний өргөн,

t -  хучаасны зузаан,

d - нэг ширхэг банзны зузаан,

b - хавтгаaлжийн тооцоот алгасал.

      Үндсэн нуруунд үйлчлэх даралтын хэмжээг тодорхойлохдоо хөндлөн нуруун дээр уян харимхай байдалтай хуваарилагдах ачаалалыг, бодит нөхцөл байдалд салангид байршсанаар тооцож авна.

     Хөндлөн нурууны ачааг хуваарилж даралтыг тодорхойлохдоо шалны банзны зөрүүлэг зай алгасан салаавчилж  (бүх залгаасны  30% нь нэг огтлолд ноогдохоор)  байршсан зөрүүлэгийн байдлыг харгалзан үзнэ.

6.22. Доод ул нуруун дээр байршсан гол нурууны хүчдэлийг тодорхойлохдоо алгаслалын зайг багасгаж  авах бөгөөд, ингэж авсан хэмжээ нь  10%-иас ихгүй  байна.

6.23. Татангийн ган татуурганы  хүчдэлийг тодорхойлохдоо, татангийн хувийн жинг дээд, доод зангилаанд  жигд хуваарилагдсан байдлаар тооцно.

6.24. Зорчих хэсгийн түвшинд байршилтай алгаслал байгууламжийн салхины үйлчлэлд зориулсан холбоосыг  тооцолохдоо,  хэвтээ болон хөндлөн чиглэлтэй  түр зуурын салхины ачаалал татангийн бүслүүр, зорчих хэсэг, хайсанд үйлчилж байгаагаар авна.

ШАХАЛТАНД АЖИЛЛАЖ БАЙГАА ЭД АНГИЙН ТООЦООТ УРТ БОЛОН УЯН ХАРИМХАЙН БАЙДАЛ

6.25. Дагуу чиглэлийн хүчээр ачаалагдсан шулуун эд ангийн тогтвортой байдлыг тооцоолохдоо, төгсгөлийг нь бэхэлсэн байдлаас хамааруулж тооцооны уртыг сонгож  авна.

6.26. Алгасал байгууламжийн эд анги ба тулгуурын тогтвортой байдлыг тооцоолохдоо, эд ангийн тооцооны уртыг дараахь байдлаар авна. Үүнд:

а) татангийн шахалттай  бүсэнд:

    татангийн хавтгайд- зангилаануудын хоорондын зайгаар,

    татангийн хавтгайгаас- хэвтээ холбоосны зангилаануудын хоорондын зайгаар,

б) Гау-Журавский маягийн татангийн ташуу холбоосууд:

     татангийн хавтгайд - бүтэн ташуу холбоосны хагасаар,

     татангийн хавтгайгаас - ташуу холбоосны бүтэн уртаар,

в) үргэлжилсэн ханатай, хадмал банзан татангийн шахагдсан банзанд - банзны өргөнийг 6 дахин авсантай тэнцүүгээр,

г) цамхагт хэлбэрийн тулгуурын багананд- холбоосны зангилаануудын хоорондын зайгаар,

д) нэмэлт хөндлөн холбоосгүй шонд:

   шонгийн дээд хөндлөн (насадок)  нурууны бэхлэгээнд- хэвтээ хавтгайд жишүү байрлалтай шонг  хөрсөнд 0,7L хэмжээгээр бүрэн суулгахаар;

   шонгийн дээд хөндлөн  (насадок) нурууны бэхлэгээнд- хэвтээ хавтгайд жишүү байрлалтай шонг  хөрсөнд  L-бүрэн биш (залгагдах тохиолдолд) хэмжээгээр суулгахаар;

   шонгийн дээд хөндлөн  (насадок) нурууг бэхлэгдээгүй үед- хэвтээ хавтгайд жишүү байрлалтай шонг хөрсөнд бүрэн  хэмжээгээр,  хангалттай байршуулах хэмжээ нь 2L  байхаар;

L- шонгийн оройгоос (хөндлөн нуруу буюу насадокны улнаас) суух буурь хөрсний угаагдалтыг  тооцсон дээд түвшингээр буюу (залгаас, нугасаар) шонгийн залгаас хүртэл онолоор өгөгдсөн  шонгийн урт;

6.27. Тооцоот уян байдлыг доор зааснаар авна.

   а) Бүтнээрээ огтлогдсон эд ангид (хос талбайд) нэгдмэл болон нэгдмэл уртыг бүрдүүлэгч шилбэнд холбогдох холбоос шилбэнүүдийн хоорондох хавтгайд  нормалиар байрласан хавтгайд, чөлөөт уртын хэмжээгээр бохир хөндлөн огтлолд, харгалзах инерцийн харьцаагаар,

  б)  Нэгтгэсэн эд ангиудад (хавтгайд холбогдох холбоос шилбэнүүдийн хооронд)

шилжүүлсэн уян байдал:

                                         []^0.5                                                                        (6-8)

 a - бүхэл эд ангиудын болон хэсэгчилсэн салаанд хамааралтай уян байдал,

z – шилжүүлсэн уян байдлын илтгэлцүүрийг бодож олох томьёо:

z = [1+ db *a L2c* nf/nq]^0.5                        (6-9)

L c  -  эд ангийн тооцоот урт, м

a - гулзайлтын хавтгай дахь эд ангийн хөндлөн огтлолын хэмжээ, см,

nf - эд ангийн салаа хоорондын оёдлын тоо,

nq - 1у.м.  эд ангийн нэг ширхэг холбоосны оёдлын хэрээсний тоо,

dхолбоосны хялбаршуулалтын илтгэлцүүрийг 84 дүгээр хүснэгтийн дагуу авна,

b - oгтлогдсон эд ангийн нийт өргөн, см-ээр,

Тайлбар: 1. Бүхэл эд ангийн холбооснууд хоорондын зай   La, ба элементийн тооцоот урт  Lc-ээр уян байдал  ба a  тодорхойлогдоно.

2. Салааны тооцоот урт  La, зузааны хэмжээг  7 дахин авснаас хэтрэхгүй байвал а=0 гэж авч үзнэ.

     хялбаршуулалт - эд ангид орох материалын хялбархан боловсрогдох байдал,

     хэрчлээс - хүчдэлийн нөлөөнд бүтээцийн эд анги хэрчигдэх байдлаар эвдрэлд орох байдал

84 дүгээр хүснэгт

Холбоосны төрөл	Шахалтанд орсон холболтын хялбаршуулалтын итгэлцүүрийн утга
	Төвийн	Гулзайлттай
Ган чөмөг: d <=1.7t d >1.7t хадаас	1/(5d2) 1.5/dt 1/(10d2)	1/(2.5d2) 3/dt 1/(5d2)

 

Тэмдэглэгээ:

t- холбогдож байгаа хамгийн нимгэн эд ангийн зузаан, см-ээр

d- төмөр чөмөг болон хадаасны голч, см-ээр

6.28. Нийлмэл эд ангийн уян байдлын илтгэлцүүрийг тодорхойлохдоо доор заасныг мөрдөнө. Үүнд:

   а) хадаасны төгсгөлийн суулт  4d-гээс бага байгаа нөхцлийг харгалзахгүй,

   б) салааны холболтыг углуурга хавчуурганы тусламжтайгаар холбож  өгөхөд          z =1,2-оор авна,

   в)  хэрэв оёосонд хоёр ган чөмөг хэрэглэж байгаа бол  (d₁, d₂) холбоосны тооцоот хэрчигдэлтийн оёдлын тоо n-ийг дараахь томьёогоор тодорхойлно.

 

n = n₁+n₂  __                                                                                                                                                                                                                 (6-10)

 

 n₁_ - голч d₁-ийн хамааралтай чөмөг төмрийн хэрчлээсний тоо болон хялбаршуулалтын илтгэлцүүр.

n₂_ - голч d₂-ийн хамааралтай чөмөг төмрийн хэрчлээсний тоо болон хялбаршуулалтын илтгэлцүүр.

6.29. Төвийн шахалттай эд ангийн даах чадварын бууралтын илтгэлцүүр -ийг тооцоот уян байдлын -тай хамааралтайгаар дараахь томьёогоор тодорхойлно:

£           (6-11)

                      (6-12)

 

БҮТЭЭЦИЙН ЭД АНГИУДЫН ТООЦОО

 

6.30. Гүүрийн модон бүтээцийн бэх батын болон тогтвортой байдлын тооцоог 85 дугаар хүснэгтэд заасан томъёогоор хийнэ.

85 дугаар хүснэгт

Эд ангийн ажиллах байдал	Тооцоолох томъёо нь:
Нормаль хүчдэлээр бат бэхийг тооцох
Ширхэглэлийн дагуу суналт	Nd/Ant<=Rdt       (i)
Ширхэглэлийн дагуу шахалт	Nd/Ant<=Rds       (ii)
Үндсэн хавтгайн аль нэгэнд үүсэх гулзайлт	Md/Wnt<=Rds     (iii)
Ташуу гулзайлт	(Mdx/Ix)*y+(Mdy/Iy)*x <=Rdb    (iv)
Үндсэн хавтгайн аль нэгэнд үүсэх гулзайлттай суналт	Nd/Ant+(Md/Wnt)*(Rdt/Rdb)<=Rdt  (v)
Гол хавтгайн аль нэгэнд үүсэх нугалттай шахалт	Nd/Ant+(Md/xWnt)*(Rdc/Rdb)<=Rdc  (vi)
Хөндлөн ширхэглэл дахь шахалт (хонхойлт)	Nd/Aq<=Rdq         (vii)
Шүргэх хүчдэлээр бат бэхийг тооцох
Нугаралт	Qd*Sbr/Ibr*b<=Rdab      (viii)
Тогтвортой байдлын
Төвийн шахалт	Nd/Ad<=YRds       (ix)

     Тэмдэглэгээ:

N_d, M_d, Q_d - mэнхлэг дагуугийн хүчдэл, гулзайлтын момент, хөндлөнгийн хүчний тооцооны өгөгдхүүн

R_dt, R_ds - тооцооны эсэргүүцэл (хүчдэлийн байдалд тохирсон заалт),

A_nt, A_br - цэвэр болон бохир хөндлөн огтлолын талбай,

S_br - хүчдэлгүй тэнхлэгт хамааралтай бохир хөндлөн огтлолын хэсгийн статик момент,

W_nt – ажиллах нөхцлийн итгэлцүүрийг тусгасан нийлмэл шилбэний хүлээн авах хорогдуулсан, огтлолын (зүйл 6.33)  эсэргүүцлийн момент,

I_x, I_y - х ба у тэнхлэгт хамааралтай цэвэр хөндлөн огтлолын инерцийн момент,

I_br - бохир хөндлөн огтлолын инерцийн момент,

х, у – үндсэн тэнхлэгээс хөндлөн огтлолын хамгийн алслагдсан цэг хүртэлх зай,

b - хөндлөн огтлолын өргөн,

 төвийн шахалттай эд ангийн тогтвортой байдлыг шалгах  даах чадварын  бууралтын

илтгэлцүүр  (зүйл 6.29.),

A_q - хонхойлтын талбай,

A_d - тогтвортой байдлыг шалгахад авах хөндлөн огтлолын тооцоот талбай:

A_br - 25% болон түүнээс багаар тооцогдох хорогдолтой хөндлөн огтлол,

 (4/3) A_nt - мөн ижил, 25% болон түүнээс дээш,

 N_d эд ангийн хэв гажилтын үед нормал хүчнээс бий болох нэмэгдэл моментийн нөлөөллийг тооцсон илтгэлцүүрийг доорхи томьёогоор бодож олно.

 

^_d/R_dc A_br),                                                                                                                                                                                                                                     (6-13)

 

эд ангийн гулзайлтын талбай дахь тооцооны уян байдал.

Тайлбар: 1. Ирмэг дээрээ байгаа тэгш хэмийн бус хорогдолтой төвд шахалттай эд ангиудыг төвийн гадна шахалттай эд ангиудад хамааруулж тооцно.

2. Тогтвортой байдлын тооцоонд төвийн гадна шахалттай талбайд гулзайлтын талбай нь перпендикуляраар байрласан болон гулзайлтын талбайн хүчдэл  M_d / W_br болон N_d/A_br хүчдэл 10%-иас хэтрэхгүй  байвал, гулзайлтын моментийг  тусгай томьёогоор бодохыг зөвшөөрнө.

3. Наалттай чөмгөн залгаасны чөмөгний нүхээр хорогдсон хөндлөн огтлол бүхий шахалттай эд ангийг тооцоолохдоо, огтлол нь бүхэлдээ шахалттай  бол тооцохгүйгээр бодно.

4. Суналтанд байгаа эд ангийн огтлол наалтат чөмгөн залгаасны орчимд байвал, огтлолд хүчдэл төвлөрсөн байдлыг тооцож, A_nt огтлолын талбайн ажиллах нөхцлийн илтгэлцүүрийг 0,9-өөр авч үржүүлж  авна.

6.31. Төвийн гадна шахалттай жийргэвчийн дээрх нийлмэл эд ангийн тогтвортой байдлын тооцоог хийхдээ хамгийн их хүчдэлтэй салааны тооцооны уртын үед, зузааныг 7 дахин авснаас хэтрэх нөхцлийг үндэс болгоно.

 

N_d /A_br + (M_d / W_br) (R_ds/R_ab) ≤  R_ds,                                                                                                                                                                                                              (6-14)

 

энд   салаа тус бүрийн даах чадварын бууралтын илтгэлцүүр,

A_br,W_br- салааны хөндлөн огтлолын бохир талбай болон эсэргүүцлийн момент,

зүйл 6.30-ыг үндэслэн тодорхойлох илтгэлцүүр

6.32. Гуалингаар хийгдсэн эд ангийг тооцоолохдоо гүйлт шилжилтийг гуалингийн 1у.м. -т 1см байхаар бодож авна.

      Огтлолын талбай  Ant-г олохдоо хийсвэрлэн хамтатган авч үзэж   байгаа 20 см урттай хэсэгт байрласан огтлолын бүх хорогдлоор тооцно. Энэ тохиолдолд бохир огтлолын талбайн харьцангуй хорогдол нь 0,4-өөс хэтрэхгүй, тэгш хэмийн бус байх бөгөөд, тэгш хэмтэй хорогдолд 0,5 байна.

       Шахалттай эд ангид чөмөг төмрийн бий болгосон хорогдлыг ойролцоо байрлалтай хорогдолтой хамтатгахгүйгээр авахыг зөвшөөрнө.

        Шахалттай эд ангид урьдчилан нүхлэхгүйгээр хадагдсан хадааснаас бий болсон хорогдлыг тооцохгүй байхыг зөвшөөрнө.

     A_nt - талбай болон ажлын талбайг тодорхойлохдоо: шаталсан тасралттай байхаар урьдчилсан байдлаар төсөөлж (хөрш байрлалын хоорондын цуурах талбайг тооцсоноор), тэр нь ихээхэн үр дүн өгөхөөр тооцож авна.

6.33. Призм хэлбэрийн хавчуургаар нэгтгэгдсэн гулзайлтанд орж байгаа дагуу байрлалтай нийлмэл дам нурууны бат бэхийн тооцоог бодохдоо тууш байдлын итгэлцүүрийг тооцож дам нуруунуудад дараах байдлаар авна:

    хоёр давхарласан нуруунд-           -0,85;

    гурав давхарласан дам нуруунд-   0,80;

Заагдсан нийлмэл дам нурууны хотойлтыг бодож олохдоо холболтын хялбаршуулалтыг тооцохгүйгээр 30%-иар ихэсгэж  авна.

6.34. Олон үетэй наамал бүтээцийн эд ангийн бэх бат, тогтвортой байдлын тооцоог хийхдээ оёдлын хялбаршуулалтыг тооцохгүйгээр авна.

      Наамал дам нурууны хотойлтын тооцоог бодохдоо хялбаршуулсан оёдлын нөлөөллийг тооцож, хотойлтыг 20%-иар ихэсгэж авна.

6.35. Орчны гулзайлтгүй, залгаасны ирмэгийг тааруулан зүйж хийсэн бүстэй нэвт шулуун татангийн хавчуурга, хавчаар бүхий залгаа нь татангийн зангилаанд байрласан бол, тооцооны бүх хүчдэлийг ирмэгийн захаар нь дамжуулахаар тооцоолохыг зөвшөөрөх бөгөөд хэрэв залгаа нь татангийн зангилааны гадна байршилтай байвал хүчдэлийн хагасаар тооцно.

6.36. Гулзайлтын моментыг бүсүүд нь, харин хөндлөнгийн хүчийг дүүргэлтийн битүү хана нь  огтлогдож байгаа бүх дүүргэлтийн хэмжээнд тэнцүүгээр хуваарилан авах хадмал банзан татангийг тууш дам нуруугаар авч тооцоолохыг зөвшөөрнө. Бүсний огтлолын цэвэр талбайд дараах илтгэлцүүр хэрэглэнэ. Үүнд:

    хананд ойрхон байршилтай банзанд-   1,0;

    дараагийн банзанд-                                    0,8;

    гурав дахь банзанд -                                   0,6;

      Бүс нь зэрэгцсэн байрлалтай хадмал банзан татангийн хотойлтыг бодохдоо холболтуудын хялбаршуулалтыг тооцохгүйгээр 30%-иар өсгөж өгөхийг зөвшөөрнө. Татангийн тулцны хэсгийн шонг тооцоолохдоо дүүргэлт эд ангийн уулзвараас тулцанд дамжуулагдаж  байгаа бүх даралтаар авна.

6.37. Заамал тулгуурыг тооцоолохдоо, өөрийнхөө талбайн 2/3-оор тулж байгаагаар авна. Хөрсний үрэлтийн илтгэлцүүрийг зүйл 7.14-ийг үндэслэн сонгож авна.

6.38. Тулгуурын байршил нь хөмрөлтийн эсрэг тогтворжсон байх тооцоог дараахь байдлаар гүйцэтгэнэ. Үүнд:

     гаднах үндсэн шонгийн ихсэлтийн хамаарлаар,

     хажуугийн налсан түшүүргэ болон ташуу шонгүй тулгуур,

     тулгуурын улны цэг, хажуугийн налсан түшүүргэ болон ташуу шонг  (ул нь хэвтээгээр байршсан хөндлөн холбоосны түвшинд) налсан түшүүргэ болон ташуу шонтой тулгуур.

ХОЛБОЛТУУДЫН ТООЦОО

 

6.39. Эд ангийн холболтуудын шамралт болон цууралтын тооцоог бодохдоо тэнхлэгээр байршсан хүчнүүдийн үйлчлэлд ажиллахаар тооцож, ган бэхэлгээг үл харгалзан дараах томьёогоор бодно.

шамралтын

 

N_d/A_qqR_dqp                                                                                                  (6-15)

цууралт

 

N_d/A_aa R_dam                                                                                               (6-16)

 

    A_q, A_a - шамралт болон цууралт үүсэх талбай,

     m_q - хөндлөн ширхэглэлийн шамралт нь шон буюу баганатай холбогдсон ул болон, хөндлөн нуруу модны ажиллах нөхцлийн илтгэлцүүрийг 1,2, бусад тохиолдолд 1,0 байхаар авна.

m_a - цууралтын ажиллах нөхцлийн илтгэлцүүр, доор зааснаар авна.

тагнаат ухлаадас:

нэг шүд гаргасан ухлаадас- 1,0,

тайрдаснаас анхдагч болон хоёр шүдтэй ухлаадасны хоёр дахь шүдэнд- 0,8 ба 1,15 ;

дагуу хавчуургаар холбогдсон эд ангид- 0,7,

Холболтын үрэлтийн хүчнээс бий болох шамралт болон цууралтын тооцоог,  нэмэлт  хүчдэл  шаардлагагүй нөхцөлд тооцохгүй.

6.40. Хоёр шүдтэй тагнаат ухлаадасны цууралтын тооцоог дараахь байдлаар хийнэ. Үүнд:

  нэгдүгээр шүдний цууралт үүсэх талбайд- оногдох хүчдэлээр,

  хоёрдугаар шүдний тайрдасны цууралт үүсэх хавтгайд- бүх хүчээр.

6.41. Жишүү хавчуургаар холбогдсон эд ангийн цууралт үүсэх тооцооны уртыг доорх байдлаар авна.

 

L_d=a+0,5 L_a                                                                                                                  (6-17)

 

   Нэг хавчуурганы хөндлөвчийг s-ээр тэмдэглэвэл татуурга болтны хүчдэлийг доорх томъёогоор тодорхойлно.

 

S=3/2 Q (z / L_a)                                                                                                                     (6-18)

 

Q - холболтын хялбаршуулалтыг тооцохгүйгээр авсан, нэг хавчуурганд үйлчлэх, тооцоот шилжүүлэх хүч,

a- хавчуурга хоорондын цэвэр зай,

z- хавчуургыг цуулах хүчний мөр,

L_a- хавчуургын урт,

6.42. Тууш хэрээстэн ханатай хадмал банзан хос ховилт нурууны бүсэнд бэхлэгдсэн холбоосыг, тооцохдоо хана болон бүсийн хооронд үүсэх шилжүүлэх хүчдэлээр тооцно. Ингэж тооцоолохдоо бэхэлгээний хадаасны даах чадварын ажиллах нөхцлийн илтгэлцүүрийг 0,8-аар, ханын тооцооны зузааныг түүнд орсон банзны зузааны нийлбэртэй тэнцүүгээр тус тус авна.

   Хадаасны төгсгөлийн суултын уртын хэмжээг тодорхойлохдоо БНбД-ийн холбогдох заалтыг мөрдлөгө болгоно.

6.43. Гулзайлтанд ажиллаж  байгаа шахалттай эд  ангийн шахалтын орчинд байрласан наалтат чөмөгөн холболтыг тооцохдоо залгагдаж  байгаа эд ангийн хүчдэлийн 70% нь  дамжуулагдаж, хүчдэлийн үлдсэн хэсэг чөмөгөнд ноогдохоор баримжаалан тооцно. Гулзайлтанд ажиллаж байгаа суналттай эд ангийн суналттай орчинд байрласан наалтат чөмөгөн холболтыг тооцохдоо холбогдож байгаа эд ангийн хөндлөн огтлолын талбайн хэсэг тус бүрд ирж байгаа хүчдэлийг чөмөг бүхэлд нь хүлээн авахаар баримжаална.

         Залгагдаж  байгаа эд ангийн тайрдас хоорондын наалтны оёдлын суналтанд ажиллах ажиллагааг тооцохгүй. Нугаралтанд ажиллаж  байгаа эд  ангийн наалтат чөмөгөн залгаасны орчмын хөндлөнгийн хүчний үйлчилгээг тооцохдоо залгаасгүй хөндлөн огтлол байдлаар авна.

 

БҮТЭЭЦЭД ТАВИГДАХ ҮНДСЭН ШААРДЛАГУУД

 

6.44. Холболтуудыг сонгохдоо аль болохоор цөөн тооны ухлаадастай, энгийн бүтээцтэй байх шаардлага тавьж, хур тундасны ус тогтохгүй байх нөхцлийг хангана.

6.45. Зүсмэл материалыг уртын дагууд холбохдоо БНбД-ийн холбогдох заалтыг баримтлан тагнайлдах холболтын тусламжтайгаар гүйцэтгэнэ.

6.46. Эд ангиудад үжил эсэргүүцэгчээр боловсруулалт хийсний дараа, түүнд зүүгдэх бүтээцэнд зориулан болтны нүх гаргахаас бусад тохиолдолд ямар нэгэн боловсруулалт хийхийг хориглоно. Үжил эсэргүүцэгчээр боловсруулалт хийсэн модон бүтээцэнд гаргасан нүхэнд зүүх бүтээц төхөөргийг боловсруулахын өмнө, БНбД-ийн заалтанд тохируулан чулуун нүүрсний тосоор сайтар тослож өгнө.

6.47. Наамал хадмал банзан алгаслалын дам нурууны хөндлөнгийн хөшүүн байдлыг хангахын тулд, тулцын огтлол алгаслалын хэсэгт 4-6м-ийн зайтайгаар хөндлөн холбоос тавих, хадмал банзан нурууны дээд бүсний хавтгайн түвшинд дагуугийн холболт заавал хийж өгнө.

6.48. Алгаслал байгууламжийн үндсэн нурууны урт нь 15м болон түүнээс их байвал резин тулах хэсэг тавих журамыг аль болох мөрдвөл зохино.

    Хар цаасан дэвсгэр дээр суурьлуулж үжил эсэргүүцэгчээр боловсруулагдсан тулцны дэр модоор резин тулцыг орлуулахыг зөвшөөрнө.

6.49. Зорчих хэсгийн мод, төмөр, бетон хавтанг үндсэн нуруунд хэвтээ чиглэлтэй хүчдэлийг дамжуулах нөхцлийг бүрэн хангахаар холбож бэхлэнэ.

6.50. Наамал алгаслал байгууламжтай авто замын болон хотын доторхи гүүрийн зорчих хэсгийг төсөллөхдөө зорчих хэсгээс хур тундасны усыг хурдан зайлуулах зориулалтаар дагуу, хөндлөнгийн хэвгийг гаргаж өгнө.

      50м хүртэл урттай гүүр нь нэг талын хэвгийтэй байхад 10⁰/₀₀-иос багагүй болон гүүрийн урт нь 100м байхад хоёр талын хэвгий нь 10⁰/₀₀-иас багагүй байхаар төсөллөсөн бол ус зайлуулалтыг дагуугийн хэвгийгээр хязгаарлахыг зөвшөөрнө.

6.51. Наамал алгаслал байгууламжтай гүүрийн зорчих хэсгийн доорх бүтээцийг нарны гэрлийн шууд тусгал, ус чийг нэвтрэхээс хамгаалсан байхаар хийнэ.

     Зорчих хэсгийн хавтан нь тасралтгүй үргэлжилсэн нэгдмэл бүтээцтэй байх бөгөөд төмөрбетон хавтангийн дор байрласан дам нурууны дээд бүс болон хавтангийн хооронд ус үл нэвтрэх жийрэг тавьж  өгнө.

6.52. Авто замын болон хотын гүүрийн үндсэн нурууны төгсгөлүүдийн хооронд салхилалт үүсэх нөхцлийг сайжруулахын тулд 10 см-ээс багагүй зай гаргаж, тулгуурын тулцын өндрийг 5 см-ээс багагүйгээр хийж гүйцэтгэнэ. Зорчих хэсгийн хавтан ба үндсэн нурууны хооронд 5-6 см өндөртэй нүх гаргаж өгнө.

6.53. Банзан хавтгаалжаар хийгдсэн зорчих хэсэгтэй наамал гүүрийн хучилтыг хийхдээ 3 удаа өнгө боловсруулалт хийх буюу асфальтобетон үе хийхээр бодож төсөллөнө.

6.54. Дээгүүрээ хөдлөх бүрэлдэхүүн зорчихоор төсөллөсөн, өөр хоорондоо хөшүүн бэхлэгдсэн татанган алгасал байгууламжийн зорчих хэсгийн бүтээцийг, дээд талын холболтын оронд орлуулан хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

6.55. Нугаралтанд орж байгаа эд ангийн хөндлөн огтлолын хамгийн их моменттой хэсгийн захад суналтад байгаа модны ширхэглэл нь тайралтаас хамаарч хорогдохоос зайлсхийх шаардлагатай. Эд ангийн тулах цэгийн хөндлөн огтлолд мод нь хөндлөн ширхэглэлдээ гулзайхгүй бат бэх байх нөхцлийг бүрдүүлэхийн тулд эд ангийн өндрийн 1/3-ээс хэтрүүлэхгүйгээр сэрвээс хийж өгнө.

 

 

 

 

 

ЭД АНГИУДЫН ХАМГИЙН БАГА ХЭМЖЭЭ БОЛОН

ТЭДГЭЭРИЙН ЗӨВШӨӨРӨГДӨХ УЯН ХАРИМХАЙ

 

6.56. Модон хэлхээсний хөндлөн огтлол болон ган бүтээц нь 86 дугаар хүснэгтэд өгөгдсөн хэмжээнээс багагүй байна.

86 дугаар хүснэгт

No	Модон хэлхээс болон ган бүтээц	Нормчлогдох хөндлөн огтлолын хэмжээ	Авто замын болон хотын гүүрийн нормчлогдсон хэмжээний хамгийн бага утга
1	Банз, дүнз: Үндсэн эд анги болон холбоос залгаасны Хавчаар хайс зэрэг нэмэлт эд анги	Их тал, см Мөн ижил	16 8
2	Банз	Зузаан нь, см	4*
3	Нарийн үзүүртэй гуалин: үндсэн элемент Шон Гулсуулах замд	Голч нь, см	18** 22 14
4	Тал гуалин	Тойргийн радиус, см	9
5	Боолт: Ажлын болон татуургын Тооцоогоор шаардлагагүй боловч зайлшгүй шаардлагатай		19 16
6	Наамал чөмөгөн залгаасны ган чөмөг	Ижил	12
7	Ган татуурга	Ижил	22
8	Ган сүлбээр чөмөг төмөр	>>	12
9	Хадаас	>>	4
10	Ган хавчаар	Зузаан нь, мм	8
11	Жийрэг	Мөн ижил	6
12	Шүдэт углуурга	Урт нь, см	3.2

* Наамал бүтээцэнд хэрэглэгдэж байгаа банзны хамгийн их зузааны хэмжээ: Гол нуруунд- 3.3 см, бусад эд ангиудад- 4.3 см.

** Нарийн үзүүр нь 18 см-ээс бага голчтой гуалинг зөвхөн явах ангийн хар шал, туслах холбоос, хавчаар зэрэг болон туслах чанарын эд ангид хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

6.57. Бүтээцийн модон эд ангийн уян байдал, доор зааснаас хэтэрч болохгүй:

а) бүс, ташуу тулаас, тулгуурын багана, шонд:

шахалтанд - 100,

суналтанд  - 150,

б) холбоосонд:

шахалтанд - 150,

суналтанд  - 200,

 

ХОЛБОЛТ БА ЗАЛГААС

 

6.58. Татангийн шахалт болон суналтанд ажиллаж байгаа эд ангийн залгаасыг зангилааны гадна талд (хавтгаaлжинд) байрлуулах шаардлагатай  бөгөөд ингэхдээ шахалттай эд ангийн залгаасыг зангилаанд ойрхон байрлуулж, татангийн хавтгайгаас гаргахгүйгээр бэхэлж өгнө.

  Наамал бүтээцтэй салангид бус дам нурууны залгаасыг хамгийн бага моменттой хэсэгт байрлуулна.

6.59. Холбогдож байгаа эд ангиудыг болтоор чангалж өгөх бөгөөд шаардлагатай гэж үзвэл бүслүүрдэж (хомут хийж) өгнө. Болтны үзүүр ба төгсгөлд жийрэг заавал тавьж  өгнө.

6.60. Татангийн суналт болон суналт-мушгиралтанд орж байгаа бүсийн залгаасыг цилиндр хэлбэрийн ган чөмөг төмөр холбоосоор буюу наамал ган чөмөг төмөр бүхий холбоосоор холбож, хавчаараар хавчиж  өгнө.

  Харин ийм бүтээц хэрэглэхдээ шүдтэй хавчаар хэрэглэхээс зайлсхийх шаардлагатай.

  Бүсний шахалттай эд ангийн холболтын тайрагдсан хэсгийг хавчаараар хааж, шаардлагатай бол наамал ган чөмөг төмрөөр (наамал ган чөмөг бүхий залгаа) хүчитгэж  өгнө.

  Хадмал банзан татангийн бүсийн залгаасыг ган сүлбээр (чөмөг төмрөөр) бүхий хавчаараар хааж  өгнө.

6.60. Болт, сүлбээр, хадаас болон чөмөг хоорондын хамгийн бага зайг тэдгээрийн эгнээний байршлаас хамааруулан, 87 дугаар хүснэгтээс авна.

87 дугаар хүснэгт

Нормчлогдох зай:	Голчоор илэрхийлэгдсэн нормчлогдох хэмжээний хамгийн бага утга
	Боолт	Шулуун сүлбээр	Чөмөг төмөр	Хадаас
1.Болт, сүлбээр, хадаас, чөмөг төмрийн тэнхлэг хооронд: Ширхэглэлийн дагууд хөндлөн ширхэглэлд	6* 3	6 3	- 3	15* буюу 25** 4
2. Захын болт	6	6	-	15* буюу 25**
3. Захын болт, сүлбээр, хадаасны тэнхлэгээс эд ангийн захын хөндлөн ширхэглэл хүртэл	2.5	2.5	2	4

6.62. Навчит болон бусад төрлийн хатуу модоор хийгдсэн эд ангиудыг хадаасаар холбох болон бусад бүх тохиолдолд хэрэглэгдэж байгаа хадаасны голч d нь 6мм-ээс дээш бол 0,8-0,9d-ийн хэмжээгээр урьдчилан нүхлэх арга хэмжээг  авна.

6.63. Сүлбээр болон хадаасыг банз дүнзний тэнхлэгээр байршуулахыг хориглоно. Сүлбээрэн холбоос хийхэд зориулж сүлбээр байрлуулах нүхийг бэлтгэхдээ шатарчилсан байдлаар байршуулахаас зайлсхийх шаардлагатай. Татангийн бүсэнд хадаасыг хадахдаа босоо эгнээгээр байршуулна.

6.64. Хадааснуудыг нэвтлэхгүйгээр уулзуулах байдлаар  хадахдаа тэдгээрийн төгсгөлийг, банзны дундаж зузааны 1/3-тэй тэнцүүгээр, өөр хооронд нь зөрүүлж хадаасны хоорондын зайг ихэсгэхгүйгээр авна.

6.65. Сүлбээрэн холбоостой залгаасны татуурга болт, сүлбээрт ижил голчтой төмөр хэрэглэнэ. Хэрэглэгдэж байгаа болтны тоо нь сүлбээрийн тооны 20%-иас багагүй байх бөгөөд хавчигдаж байгаа залгаасны хоёр тал тус бүрд дөрвөөс доошгүй тоотой байна.

6.66. Наамал чөмөг төмөртэй залгаасны чөмөг төмрийг халуунаар цувиж хийсэн иржгэр гадаргуутай А-II болон SD ангиллын 12-26мм-ийн голчтой шилбэ төмөр хэрэглэвэл зохино.

    Сүлбээрт зориулж гаргасан нүхний голч, сүлбээрийн голчоос доор зааснаас их байна. Үүнд:

сүлбээрийн голч 12 мм бол-        2мм

                                                                        14-18 мм бол-  3мм

                                                                        20-22 мм бол-  4мм

Сүлбээрийн модонд суулгах гүний хэмжээг 15-20d-тэй тэнцүүгээр авна.

6.67. Шахалттай болон суналттай эд ангид сүлбээрийг байрлуулахдаа хөндлөн огтлолд жигд тархалттай байрлуулна.

                                                                                          Ингэхдээ сүлбээрийн тоо нь 4-өөс багагүй байна.

                                                                                                                        Гулзайлтанд  орж  байгаа  эд  ангийн шахалт, суналттай бүсэд сүлбээрийг байрлуулахдаа, сүлбээр болон түүнийг өөртөө татаж байгаа модны хэсэгт хүчдэлийг дамжуулж байх зайлшгүй шаардлагыг харгалзан үзнэ.   

Ингэхдээ бүс тус бүрд байх шилбэний тоо 4-өөс багагүй байх шаардлагатай.

Тав болон түүнээс дээш сүлбээр байршуулах тохиолдолд хүчдэлийн бөөгнөрөлөөс зайлсхийхийн тулд тэдгээрийг янз бүрийн урттайгаар сонгож  авна.

6.68. Холбоосны ухлаадас хэрчлээсний гүний хэмжээ доор зааснаас багагүй байна. Үүнд:

  дүнз болон (хоёр талыг дүнзэлж чавчсан) гуалинд- 2см,

гуалинд- 3см байна.

  Ухлаадас хэрчлээсний гүний хэмжээ доор зааснаас ихгүй байна.

а) ивээс, хавчуурга бүхий холбоосонд:

дүнзэнд- дүнзний зузааны 1/ 5,

гуалинд- гуалингийн голчны 1 / 4,

б) ухлаадас бүхий холбоосонд:

тулж  байгаа зангилаанд- эд ангийн 1/3,

шулуун татангийн тулц хоорондын зангилаанд, эд ангийн 1/4-тэй тэнцүүгээр,

холбоосны цууралт үүсэх хавтгайн уртыг дөрвөн ухлаадасны хэмжээ буюу 20 см-ээс тус тус багагүйгээр түүнд зориулж гаргана.

6.69. Эд ангиудад ухлаадас гарган холболт хийх ажиллагааг гүйцэтгэхдээ духаар нь мөргүүлж тогтоох нэг шүдтэй ухлаадас гаргах журамтай, эсвэл шахалттай эд ангийг духаараа тулж уулзах тулц хэрэглэнэ. Хоёр шүдтэй духан ухлаадас бүхий холболт хийхэд шүдний ухлаадасны гүн нь нэгдүгээр шүдний ухлаадасны гүнээс их буюу 2 см-ээс багагүй байхаар авна. Гурван шүдтэй духан ухлаадас бүхий холбоос хэрэглэхийг хориглоно.

  Хацарласан ухлаадас гаргаж холболт хийхээс аль болох зайлсхийх шаардлагатай. Шамралтын ажлын талбайг уулзаж байгаа шахалттай эд ангийн тэнхлэгт перпендикуляраар байрлуулах журмыг баримтална.

6.70. Призм хэлбэртэй модон жийрэг (хавчуурга)-ийг хэрэглэх тохиолдол нь хэвтээ болон налуу байршилтай модны ширхэглэл нь шилжүүлэх хүчний чиглэлтэй зэрэгцээ болон ойролцоо байхад хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

      Бүх тохиолдолд жийрэг (хавчуурга)-ний хоорондын цэвэр зай нь жийрэг               (хавчуурга)-ний уртаас багагүй байна. Хавчуурганы урт  L-ийг ухлаадасны гүн а-д харьцуулсан харьцаа 5-аас багагүй байх шаардлагатай.

  Эд ангиудын хооронд гарах завсарын нягт шахсан байдал нь дараах нөхцлийг хангасан байна.

 

L / (d + a) >5                                                                                                                                                                     (6-19)

 

   d голчтой  гуалинг налуу жийрэг хавчуурга хэрэглэж нягтруулан шахахад үүсэх завсар нь  d нь доор зааснаас ихгүй байна. Үүнд:

   хоёроор давхарласан нуруунд-      0,4-0,5d,

   гурваар давхарласан нуруунд-       0,25d.

 

АЛГАСЛАЛ БАЙГУУЛАМЖ БА ТУЛГУУРЫН ЭД АНГИУД

 

6.71. Авто замын болон хотын гүүрийн зорчих хэсэгт наамал хадмал банзан хавтгаaлж  буюу давхар банзан шал хийж өгнө.

  Авто замын болон хотын гүүрийн зорчих хэсгийн доод банзан шалыг хийхдээ 2-3см зай гаргаж өгнө.

  Авто замын болон хотын гүүрийн зорчих хэсгийн өнгө шалны банзыг гүүрийн уртын дагууд туушаар нь байрлуулна.

  Зорчих  хэсгийн шалны банзны зузаан 5см-ээс багагүй байна.

6.72. Үндсэн нурууг хийсэн гуалин болон дүнзийг дагуу болон хөндлөн чиглэлд тулгуур дээр шилжилтгүй байлгахын тулд өөр хооронд нь холбож бэхлэнэ. Тараан байрлуулсан үндсэн нурууны төгсгөлийг хөндлөн нурууны тэнхлэгээс (тулц дүнзний) 30см-ээс багагүйгээр гаргаж өгнө.

6.73. Татангийн бүсэнд хөндлөн нуруунаас ирэх хүчдэлийг бүсний бүх салааг халхалж  байгаа дэр модоор дамжуулан төвлөрүүлж өгнө.

6.74. Налуу болон босоо баганын духан тулцаар нийлж байгаа хэсэгт гадна холбоос хийгээгүй бол, нууцлагдсан чөмөг төмөр  суулгаж налуу баганыг зөрүүлж байгаа хэсэгт жийрэг болт хэрэглэнэ.

6.75. Сараалжин хийцтэй татангийн ган татуурганы салааны тоо нь хоёроос ихгүй байна. Татуурганы төгсгөлд давхар эрэг тавьж өгөх бөгөөд түүний хэрчлээсний урт нь барилгын ажлын явцад болон ашиглалтын үед, татуургыг шаардлагатай хэмжээнд хүртэл чангалах боломжийг бүрдүүлэх шаардлагыг хангах ёстой. Нэг зангилааны бүх татуурганы  шурагны дэр мод, бүх татуургыг хамаарах бөгөөд нэгдмэл байна.

6.76. Хадмал банзан татангины бүсийн эгнээ тус бүрийн хананы нэг тал нь залгаасны хавчаарыг оролцуулан гурван банзнаас ихгүй байна.

   Бүсний эгнээ тус бүрийн нэг хөндлөн огтлолд хоёроос ихгүй банзыг залгахыг зөвшөөрнө.

   Банз тус бүрийг онолоор тогтоосон тасралт үүсэх байршил хүртэл хавчаарын уртын хагасаас багагүй урттайгаар үргэлжлүүлэн тавина. Нэг эгнээнд хамаарах залгагдаж байгаа банзыг нөгөө эгнээнд ажиллахаар тооцохыг хориглоно.

6.77. Хадмал банзан татангийн ханын тогтвортой байдлыг хангахдаа дүнзийг босоогоор 3м-ээс ихгүй алхамтайгаар байрлуулах бөгөөд тэр нь татангийн өндрөөс хэтэрч болохгүй.

6.78. Дагуу ханатай огтлолцож байгаа банз тус бүрийг 4,5мм-ээс багагүй голчтой хадаасаар хадна. Хадаасний урт нь хананы зузаанаас 3 см-ээс багагүй хэмжээтэй илүү гарч байх ёстой. Хадаасны үзүүрийг нугалж бэхлэнэ.

6.79. Шонт болон жааз маягийн тулгуурын хөндлөн болон дагуугийн чиглэлийн хөшүүн тогтвортой байдлыг хангахын тулд ташуу шон, хэвтээ болон жишүү холбоос, жишүү тулаас (хэрээст), налуу түшлэг татуурга гэх мэтийг хэрэглэнэ.

Тулгуурын өндөр нь (хөрсний түвшингээс хөндлөн нурууны орой) захын шон буюу баганын тэнхлэг хоорондын зайнаас их байвал налуу шон болон түшлэг шон хийж өгнө.

6.80. Шонгийн залгаа нь угаагдаж болзошгүй түвшингээс 2м-ийн дор, хөрсөнд байрлуулах нөхцлийг хангасан байна. Залгаасыг угаагдах түвшингээс дээр байрлуулах шаардлага гарвал залгагдах хэсэгт хавчаар холбоос заавал хийж өгнө.

    Шахалтанд ажиллаж байгаа тулгуурын эд ангийн (багана, шон) тайрагдсан хэсгийг (ганцаарчилсан шонгийн залгаанд чөмөг төмөр байрлуулах) болттой ган хавчаараар бэхлэж өгнө. Хэрэв шонгийн залгаас газрын хөрснөөс дээш байрлалтай бол чөмөг төмөртэй модон хавчаар хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

     Багцалсан нийлмэл шонгийн залгаасанд орж байгаа гуалин, дүнз тус бүрийн залгаасыг нэг түвшинд хийхийг хориглоно.

6.81. Шон зоох боломжгүй тохиолдолд заамал амбааран тулгуур хэрэглэж болно.

6.82. Амбаарын өргөнийг (гүүрийн дагууд) сонгож авахдаа түүний өндрийн 1/3-ээс буюу 2м-ээс тус тус багагүйгээр авна. Амбаарын өндрийг сонгож авахдаа хотойлт, суултыг тооцож, байвал зохих өндрийг 5%-ийн нөөцтэйгээр сонгож авна.

Амбаарын дээд тал нь мөс хөвөлтийн дээд түвшингээс 0,5 м-ээс, усны хамгийн их түвшингээс 0,25 м-ээс тус тус багагүйгээр цухуйж байна.

6.83. Амбаарыг голын татмын хуурай хэсэгт болон намуун зөөлөн урсгалтай хэсэгт, дээрээс харсан байдалд тэгш өнцөгт хэлбэртэйгээр байрлуулна.

     Голын урсгалын хурд 1,5 м/с болон түүнээс их байвал амбаарт урсгал зүсэгч хошуу хийж өгнө. Тулгуурын амбаар нь мөс цөнгийн түрэлтэнд өртөгдөхөөр байвал мөс зүсэгчийг хамтатган хийх шаардлагатай. Ийм тохиолдолд амбаарын урсгал сөрөх талд босоо байрлалтай хагалах  хяр хийж өгнө.

     Мөс хөвөлт хүчтэй байвал хагалах хярыг зүйл 6.86-г үндэслэн налуу хийж өгөх шаардлагатай.

6.84. Амбаарын гадна ханануудын хооронд хөндлөнгийн болон дагуугийн хамар хана (дотор хана) заавал байна. Дотор талын ханаар тусгаарлагдсан өрөөний талуудын хэмжээ  2 м-ээс ихгүй байна.

     Гадна талын ханануудын булангууд болон хамар ханануудын уулзваруудад дүнз буюу цавчиж тэгшилсэн гуалинг босоогоор байрлуулж, хэвтээ эгнээний 4 дэх мод тус бүрд болт хийхэд зориулж, өндөрийн дагууд гүдгэр гадаргуу бүхий нүх гаргаж  өгнө.

      Амбаарын хөндлөн талд, гадна хананы чиглэлд шахагчийг холбосон ган татуурган холбоос байна.

6.85. Мөс цөнгийн бөөгнөрөл түрэлтээс хамгаалахын тулд голдиролын доторх тулгуур бүрт, тулгуураас урсгалын хурднаас хамааруулан 2-8 м-ийн зайтайгаар мөс зүсэгч заавал хийж өгнө. Мөс цөн их хүчтэй түрдэг голуудад (мөсний зузаан 50 см-ээс дээш, хурд нь 1,5 м/с-ээс дээш) үндсэн мөс зүсэгчээс 30-50 м-ийн зайд хүчитгэсэн, харуулдан тосох мөс зүсэгчийг тулгуур болон үндсэн мөс зүсэгчтэй нэг шугаманд байрлуулах бөгөөд түүний тоо нь 2 дахин цөөн байна. Мөс зүсэгчийг чулуугаар ачааллаж, хүндрүүлж өгнө.

6.86. Мөс зүсэгчийн ажиллах өргөн мөс хөвөх  хамгийн дээд түвшинд, хамгаалж байгаа тулгуурын өргөнөөс багагүй, ижил түвшинд байна.

Мөс зүсэгчийн мөс бутлах хярны хэвгий нь 1:1.5-аас огцомгүй байх ёстой. Мөс зүсэх хутганы (хяр) ирмэг, мөс хөвөх хамгийн их түвшингээс 1м-ээс багагүйгээр дээш цухуйлгаж хутганы доод ирмэгийг мөс хөвөх хамгийн бага түвшингээс 0,75м-ийн дор байрлуулна.

6.87. Тулгуур, мөс зүсэгчийн эргэн тойронд хөрс угаагдалтанд орохоор байвал голын голдрилын ёроолд багцалсан мөчир, чулуугаар хамгаалах дэвсгэр хийж өгнө. 

 

 

7. БУУРЬ БА СУУРЬ

 

ЕРӨНХИЙ ХЭСЭГ

 

7.1. Гүүр ба хоолойн буурь ба суурийг энэ бүлгийн шаардлагуудыг үндэслэн СНиП 2.02.01-83, СНиП II17-77, СНиП II-18-76, СНиП II-7-81-ийн  холбогдох заалтуудыг мөрдлөгө болгон төсөллөнө.

ГОСТ 25100-82-д заасны дагуу буурь хөрсний ангиллыг авч үзнэ.

Бага гүнд суух болон суулгамал худагны ёроолын тооцоот (18 дугаар хавсралтын дагуу) эсэргүүцлийг тооцоход шаардагдах хөрсний физик шинж чанарын үзүүлэлтүүдийн утгыг СНиП 2.02.01-83- ын холбогдох заалтуудын дагуу тодорхойлохыг мөрдлөг болгоно.

Сууринд ашиглах материалуудын физик-механик шинж чанарын үзүүлэлтүүдийн нормативт ба тооцоот утгууд нь энэ нормын 3, 4 ба 6 дугаар бүлгийн шаардлагыг хангасан байна.

 

ТООЦОО

 

7.2. Гүүр ба хоолойн буурь суурийг хязгаарын төлөв байдлын хоёр бүлгээр тооцно. Үүнд:

Нэгдүгээр бүлэгт- буурийн даах чадвар, суурийн хөмрөлт ба шилжилтийн эсрэг тогтвортой байдал, хөрсний хөлдөлт, гэсэлтийн үеийн овойлт ба хотойлтын хүчний үйлчлэлийн үе дэх суурийн тогтвортой байдал,

Хоёрдугаар бүлэгт- буурь ба суурийн хэв гажилтаар үүсэх суулт, (хэвтээ шилжилт), суурийн төмөрбетон хийцийн ан цав тэсвэрлэлт (3 дугаар бүлэгт  зааснаар авна).

7.3. Хэрэв суурь нь элс, элсэнцэр хөрсөнд байршиж байгаа бол буурийн даах чадварын ба суурийн тогтворт байдлын тооцоонд гадаргын буюу газар доорх усны түвшингээс доош байрлалтай бүтээцийн хэсэг ба хөрсөнд усны хөвүүлэх үйлчлэлийг тооцно.

Суурь нь шавар ба шавранцар хөрсөнд байрших нөхцөлд усны хөвүүлэх үйлчлэлийг зөвхөн аюултай тооцоот нөхцлийг бүрдүүлж байгаа тохиолдолд тооцно. Усны түвшинг хамгийн аюултайд тооцогдох нөхцлөөр (хамгийн дээд буюу хамгийн доод түвшингээр) авна.

7.4. Хөрсөнд заделкийг тооцохгүйгээр тогтоогдсон бага гүнд суух суурийн доорх хөрсний буурийн хувьд ачаалалын тэнцүү үйлчлэлийн байрлал нь харьцангуй эксцентриситетээр тодорхойлогдож зохих журмын дагуу хязгаарлагдсан байна.

12м-ээс дээш өндөртэй далантай захын цул ханан тулгуурын суурийн ёроолын түвшин дэх тэнцүү үйлчлэлийн ачаалалын байрлалын шалгалтыг уулзаж байгаа далангийн хэсгийн жингийн босоо даралтын оролцоотойгоор тооцно.

Хэрэв харьцангуй эксцентриситет  нь 1-ээс их бол суурийн ёроолын хамгийн их даралтыг буурийн шахалтанд байгаа хэсгийн хязгаарт байгуулагдсан гурвалжин эпюрийн тусламжтайгаар тодорхойлно.

7.5. Бага гүнд суулттай буюу суулгамал худаг нь суурийн улны буурийн даах чадвараар дараахь нөхцлөөр хангагдана.

 

                                     P £ R/g_n   ба   P_max< g_cR/g_n,

 

   энд   P, P_max- буурин дээрх суурийн улны дундаж ба хамгийн их даралт, кРа  (тс/м²),

R- хөрсөн буурь болон хадан буурь хөрсний тэнхлэгийн шахалтын тооцоот эсэргүүцэл кРа  (тс/м²), 18 дугаар хавсралтаар тодорхойлогдоно.

g_n - байгууламжийг тодорхойлох найдварт ажиллагааны илтгэлцүүрийг 1,4-тэй тэнцүүгээр авна.

ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрүүд g_c-г дараахь байдлаар авна. Үүнд:

түр зуурын ачаалал үйлчилж байх үеийн хөрсний даах чадварыг тодорхойлоход- 1.0,

хадан болон бусад хөрсний даах чадварыг тодорхойлоход- 1.2,

7.6. Бага гүнд ба суулгамал худган суурийн буурийн даах чадварын тооцоонд ачаалалаас тэдгээрийн ёроолын хөрсөнд үүсэх хүчдэлийг гүүрийн дагуу ба хөндлөн чиглэлд тус тусдаа тодорхойлогдоно. Харин тогтмол ба түр зуурын босоо ачааллаас үүсэх хүчдэлийн хамгийн ашиггүй хувилбаруудыг өөр хооронд нь нэмж тооцно.

7.7. Гадсан сууринд, гадсан дээр заасан ачаалалаас үүсэх хүчдэлийн нийлбэрийг авна.

Гадсан суурь ба суулгамал худган суурийн хийцийн тооцоонд хөрсний тооцоот гадаргууг дараахь байдлаар авна.Үүнд:

    захын цул ханан тулгууранд- хөрсний байгалийн гадаргуугаар,

    завсрын тулгуурын сууринд- тулгуурын дэргэдэх тэгшилгээ хийсэн гадаргуу буюу орчны угаагдалтын түвшингээс.

7.8. Гадасны үзүүрийн түвшин дэх буурийн даах чадварыг 19 дүгээр хавсралтад заасны дагуу жишмэл суурь байдлаар авч шалгах шаардлагатай. Заагдсан шалгалтыг нь доорх тохиолдолд хийхгүй байхыг зөвшөөрнө. Үүнд:

 дурын хөрстэй нөхцөл дэх нэг эгнээ суурь,

 олон эгнээ байдалтайгаар ажиллах гадсан суурь.

7.9. Хэрэв буурь хөрсний даацын үе хөрсний дараагийн үе хөрс нь хангалтгүй бат бэхтэй буюу гэсдч байгаа цэвдэг бол 20 дугаар хавсралтаар энэ үеийн даах чадварыг шалгах шаардлагатай.

Цэвдэггүй буюу гэсч байгаа цэвдэг хөрсөнд бага гүнд суусан суурийн хөмрөлтийн эсрэг буюу хэвтээ шилжилт (гулсалт)-ийн тогтворжилтын тооцоог  1 дүгээр бүлэгтэй уялдуулан хийнэ.

         Шилжилтийн тооцоонд гадаргуун үрэлтийн илтгэлцүүрийн утгыг доор зааснаар тусгана. Үүнд:

 Зөөлөн гадаргуутай хадан хөрс (занар, билүүн чулуу гэх мэт) ба шавар бол

а) чийгтэй байдалтай                                                                     0,25

б) хуурай байдалтай                                                                      0,30

шавранцар ба элсэнцэр                                              0,30

элс                                                                                0,40

хайрган хөрс                                                                                0,50

             хатуу гадаргуутай хадан хөрс                                         0,60

 

7.10. Цэвдэг бус хөрс ба гэсдэг цэвдэг хөрсөнд гүний шилжилтийн эсрэг суурийн тогтворжилтийн тооцоог уулын хажууд байрласан завсарын тулгуурт ба 12 м-ээс дээш өндөр далантай захын тулгуурын цул ханан сууринд, мөн 6-12м өндөр далантай байхад бүх тохиолдолд хийнэ.

12м-ээс дээш өндөр далантай захын тулгуурын цул ханан суурийн суултын тооцоонд далангийн нийлэх хэсгээс ирэх нэмэгдэл босоо даралтыг тооцох шаардлагатай.

7.11. Гадсан суурь буюу суулгамал худагны суултыг зүйл 7.10- ын дагуу тодорхойлно. Ийм  суурийг тэгш өнцөгт параллелепипед хэлбэрийн суурийн адил жишмэлээр авна. Хэмжээсүүдийг 19 дүгээр хавсралтын дагуу тогтооно.

  Гадасан суурийн суултыг доор заасан нөхцлүүдийн аль нэгийг хангах тохиолдолд тухайн хөрсөнд явуулсан шалгалтын статистик өгөгдлөөр ганцаарчилсан гадасны суулттай тэнцүүгээр авна. Үүнд:

а) багана байдлаар ажиллах гадас,

б) дагуу эгнээний гадасны тоо гурваас ихгүй байхад,

7.12. Зүйл 7.10 ба 7.11-ээр суурийн суултыг тодорхойлох үед хөрсний тооцоот гадаргууг байгаа нөхцлөөр нь өөрчлөлтгүйгээр (тэгшилгээ, зүсэлт ба угаагдалт тооцоогүйгээр) авна.

      Цэвдэг бус хөрсөнд суурийн суултыг тооцохгүй байх нөхцлүүд. Үүнд:

       суурь нь хадан, элсэн чигжээстэй том хэмхдэст ба хатуу төлөв байдалтай шавран хөрсөнд суух бүх гүүрүүд.

7.13. Гадасны оройн хэсгийн орчим ростверкны бетонд үүсэх хүчдэл нь бат бэхийн тооцоон дахь ростверкны бетоны тэнхлэгийн шахалтын тооцоот бат бэхээс хэтэрч болохгүй.

    Эсрэг тохиолдолд ростверкны бетоны ангилалыг өндөрсгөх буюу гадасны оройд 12мм-ийн голчтой шилбэтэй арматуран тор тавьж бат бэх байх нөхцлийг хангасан байх шаардлагатай.

 

ХИЙЦЛЭЛТ

 

7.14. Гүүр ба хоолойн суурийг зүйл 7.2-7.13 заалтуудыг үндэслэн буурь ба суурийн даах чадварын тооцоо хийж, шаардагдах гүнд байршуулах ба суулгах гүний хэмжээ болон тавигдах шаардлагууд нь СНиП 2.02.01-83, СНиП II-18-76, СНиП II-17-77 болон СНиП II-18-76-д заасны дагуу байна. Шон хоорондын хамгийн бага зайг СНиП II-17-77 болон СНиП II-18-76-д заасны дагуу авна.

        Гүүрийн суурь нь зүйл 1.23-1.31-д заасны дагуу тухайн орчны угаагдалтын түвшингээс нормын зохих заалтыг үндэслэн тооцсон гүнд суулгана. Ерөнхий угаагдалт ба орчны ухагдалтын түвшинг тооцоот ба хамгийн их усны өнгөрөлтийн түвшингээр тооцож тогтооно.

7.15. Гадсан суурийн ростверкны план дээрх хэмжээг хөрсөнд зоосон гадасны зоолтын нарийвчлалыг оролцуулан тооцсон гадаснуудын тэнхлэг хоорондын зай, тэрчлэн ростверкны босоо ирмэг  ба шон хоорондын цэвэр зайг хангах шаардлагын үүднээс шонгийн ирмэгээс ростверкны босоо ирмэг хүртэлх зайг 25см-ээс багагүй, 2м-ээс дээш голчтой бүрхүүлт гадсанд  10см-ээс багагүйгээр тус тус авна.

Ростверканы даацын хэсгийн бетоныг усны бетоноор хийхийг хориглоно.

7.16. Гадасыг (шон) ростверка ба насадканд суулгах хэмжээг дараахь байдлаар авна. Үүнд:

     гадасны дөрвөлжин огтлолын периметрийн хагасаас багагүйгээр ба 0,6 м ба түүнээс дээш голчтой гадас (шон)-нд 1,2м-ээс багагүйгээр тус тус авна.

           Гадас (шон)-наас гарсан цухуйвч арматурын шилбэний тусламжтайгаар гадас ба ростверкийг хооронд нь нэгтгэхийг зөвшөөрөх ба цухуйвч арматурын шилбэ нь гадасны дагуу чиглэлд тавигдсан ажлын арматурын шилбэ байх ба цухуйвч шилбэний хэмжээг тооцоогоор тодорхойлох ба иржгэр гадаргуутай арматурын шилбэн цухуйвчанд 30d-гээс багагүй, гөлгөр гадаргуутай арматурын шилбэн цухуйвчанд 40d-гээс багагүйгээр тус тус авна. Ингэж авахдаа гадас нь ростверканы бетонд 10см-ээс багагүйгээр суусан байхаар авна.

7.17. Төмөрбетон ростверкыг 3 дугаар бүлгийн заалтуудыг үндэслэн тооцож арматурлах шаардлагатай.

Бетон ростверканы доод хэсгийг хийлэлтийн шаардлагыг харгалзан тооцоо хийхгүйгээр арматурлана.

Гүүрийн дагуу ба хөндлөн тэнхлэгийн чиглэлд тавигдаж байгаа арматурын шилбэний хөндлөн огтлолын талбайг ростверканы 1у.м-т 10 см²-аас багагүйгээр авна.

7.18. Хадан хөрсөнд өрөмдөж гаргасан цооногт гадас ба бүрхүүлт гадасыг нэгтгэхэд хэрэглэж байгаа зуурмагийн бат бэх нь 9,8 МРа бусад хөрсөнд 4,9  МРа-аас багагүй байна.

7.19. Суурийн их биеийн дээд ирмэгийн хэсэгт усны хувьсах түвшин ба мөс явах түвшин харгалзаж байгаа бол 0,3х0,3м-ээс багагүй хэмжээтэй фаска гаргаж өгөх ба суурийн хэлбэрийг урсгал тойрч гарах нөхцөл хангагдахаар төсөллөнө.

7.20. Суурийг шатлаж хийхдээ шатлалын хэмжээсүүдийг тооцож гаргах ба бетон суурийн шатлалын хана нь босоо чиглэлээс 30⁰-аас ихгүй хэлбэлзэлтэй байж  болно.

Суулгамал худагны хажуу гадаргуугийн налуу нь 1:20-иос ихгүй байна. Хэрэв хажуу гадаргуу нь хэвгийгүй бол суулгамал худгийг  өгөгдсөн нарийвчлалын хэмжээнд суулгах арга хэмжээ заавал авсан байна.