МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДҮРЭМ

АРМОЦЕМЕНТЭН БҮТЭЭЦ ARMOTSEMENT STRUCTURES

 

2012 оны …-р сарын …-ний

өдрөөс эхлэн эхлэн мөрдөнө

 

 ХЭРЭГЛЭХ ХҮРЭЭ                                         

 

Энэхүү норм  ба  дүрмийг нарийн ширхэгтэй дүүргэгч бүхий 30мм хүртэлх  нимгэн ханатай, нягт нимгэн нэхмэл буюу гагнааст эсвэл сүлжмэл нарийн утаст торон дэлгэмэл арматурчлалтай (зарим үед дэлгэмэл торон арматуран шилбэтэй хослуулсан) төмөр бетон бүтээцийг (цаашид армоцементэн гэж нэрлэнэ) төсөллөхөд мөрдөнө.

Тус норм нь хасах 70⁰ С-ээс доошгүй нэмэх 50⁰С-ээс дээшгүй хэмд байнга орших төрөл бүрийн барилга байгууламжийн бетон, төмөр бетон бүтээцийн зураг төсөл боловсруулахад хамаарна.

Армоцементэн бүтээцийн зураг төслийг боловсруулахад  50⁰С-ээс дээш хэмийн байнгын нөлөөнд ажиллах болон хөнөөлтэй орчны бетонон бүтээцэд зориулсан холбогдох норматив баримт бичгийг мөрдөнө.

 

 

1. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ

 

Үндсэн шаардлага

 

1.1. Армоцементэн бүтээц нь арматурчлалаасаа хамааран дараах хэсэгт хуваагдана.

 

Торон арматурчлалтай – энэ нь нимгэн нэхмэл эсвэл гагнааст буюу сүлжмэл утсан тор хэлбэртэй бөгөөд элементийн хөндлөн огтлолын дагуу жигд тархсан байна.  (1а зураг.);

 

Хосолсон арматурчлалтай - Нэхмэл буюу сүлжмэл торыг элементийн хөндлөн огтлолын дагуу жигд тараан ердийн ба утсан арматурын шилбэтэй хослуулан байрлуулна. (1б зураг)

 

 

1-р зураг.  Армоцементэн бүтээцийн арматурчлал

а — торон; б — хосолсон;

1 —нэхмэл нимгэн тор;

2— нимгэн гагнааст тор;

3 — шилбэн эсвэл утсан арматур.

 

1.2 Армоцементэн бүтээцийн материалын сонголт, элементийн хэлбэр хэмжээ, тэдгээрийн хийцлэл ба тооцоо нь бүх төрлийн хязгаарын төлөв болон найдваршилаараа “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагыг хангасан байвал зохино.

 

1.3  Армоцементэн бүтээцийг хөнөөлтэй биш орчинд хэрэглэвэл зохино.

“Барилгын хийц бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалах” БНбД /20-02-11/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагыг хангасан тохиолдолд сулавтар зэрэглэлтэй хөнөөлтэй орчинд армоцементэн бүтээцийг хэрэглэж болно.

 

1.4 Материал, эрчим хүч, хөдөлмөр зарцуулалт, төсөвт өртөгийг дээд зэргээр багасгах техник-эдийн засгийн хувьд үр ашигтай байх тодорхой нөхцөлд армоцементэн бүтээцийг сонгоно.

 

Барилга байгууламжийн бүтээцийн жинг хөнгөвчилөх, ан цав нээгдэлтийг багасгах, бетоны ус нэвчилтийг бууруулах чухал шаардлагатай үед армоцементэн бүтээцийг хэрэглэвэл зохино.

 

1.5. Бүтээцийн шийдлийг сонгоход түүнийг бэлтгэх, угсрах, ашиглалтын нөхцөл зэргийг тооцох шаардлагатай. Армоцементэн бүтээцийг үйлдвэрт механикжсан аргаар бэлтгэх, тээвэрлэх, угсрахад тохиромжтой байдал зэргийг бүрэн тооцсоны үндсэн дээр элементийн хэлбэр хэмжээг тогтоох хэрэгтэй.

 

1.6. Армоцементэн бүтээцийг цутгамал төмөр бетон эдлэхүүний хэв хашмал байдлаар хэрэглэж болно. Армоцементэн хэв хашмал болон цутгамал бетоны хамт ажиллах нөхцлийг хангахын тулд армоцементэн хэв хашмалын гадаргуу дээр 10 мм өргөн, 5 мм гүн, 100 мм алхамтай ховил гарган хэвний гадаргууг ган сойз болон даралттай агаараар үлээлгэн цэвэрлэнэ. Задалж салгадаггүй армоцементэн хэв хашмалыг бүтээцийн үндсэн арматуртай холбохын тулд хэв хашмалд  шилбэ ба торнуудын үзүүрийг илүү гаргах хэрэгтэй.

 

1.7. Армоцементэн бүтээц түүний элементүүдийн бат бэх, хөшүүншил,  ан цав тэсвэрлэлт, тогтворжилт нь бэлтгэх, тээвэрлэх, угсрах, ашиглах үе шатанд орон зайн өөрчлөлтгүй байх шаардлагыг хангасан байвал зохино. 

 

1.8. Угсармал армоцементэн бүтээцийн зураг төслийг боловсруулахдаа түүний бат бэх, эдэлгээний хугацаа, уулзвар зангилааны холбоосуудын  технологит онцгой анхаарах хэрэгтэй. Угсармал хашлага бүтээцийн уулзвар зангилааны холбоосууд нь түүнд тавих тусгай шаардлагыг хангасан байвал зохино (хүчлэлийн даацат бүтээцийн элементүүдээр дамжуулах боломжийг хангах, өгөгдсөн хэв гажилт ба дулаан техникийн шаардлагыг биелүүлэх гэх мэт).

 

1.9. Армоцементэн бүтээцийг  өргөх, бэлтгэх, хадгалах, тээвэрлэх, угсрах үед ан цав, муруйлт, болон бусад төрлийн гэмтэл эвдрэл  үүсэхээс сэргийлэх зорилгоор тусгай тоноглол хэрэглэвэл зохино.

 

Армоцементэн бүтээцэд  дэгээгүй  өргөх хэрэгсэл шаарлагатай.

 

Тооцооны үндсэн шаардлагууд

 

1.10. Армоцементэн бүтээцэд дараах хязгаарын төлөвүүдээр  тооцоо хийнэ. Үүнд:

Даах чадварыг хязгаарын төлөвийн 1-р бүлгээр;

Ашиглалтын хэвийн нөхцлийг хязгаарын төлөвийн 2-р бүлгээр.

“Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрэм болон энэхүү дүрмийн дагуу армоцементэн бүтээцийн доорхи онцлогийг тооцно.

а) тараамал арматурчлал;

б) нимгэн ханатай бүтээц;

в) бетоны үлэмж багасгасан хамгаалалтын үе.

 

1.11. Армоцементэн бүтээцийг өөрийн жингийн ачаалал  болон түүнийг өргөх, тээвэрлэх, угсрах, ашиглах бүх шатанд бүтээцэд үйлчлэх гадны хүчнүүдийн хамгийн аюултай хослолд тооцно.

 

1.12. Бүтээцийн ачаа үйлчлэл, хэт ачааллын ба ачааллын хослолын илтгэлцүүрийн утгууд тогтмол ба тогтмол бус ачааллын төрлүүд (удаан хугацааны, богино хугацааны, онцгой)-ийн тус тусын хэмжээг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрэмд заасны дагуу авна.

Армоцементэн бүтээцийн ан цав үүсэх ба нээгдэлтийн  тооцоонд  ачааллын хэмжээг 1.13 дугаар зүйлийн заалтаар, хэв гажилтыг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн дагуу тооцно.

 

1.13. Армоцементэн бүтээцийг ажиллах нөхцөл, хэрэглэх арматурын төрлөөс нь хамааруулан ан цав тэсвэрлэлтийн дараах зэрэглэлээр ангилна. Үүнд:

а)   1-р зэрэглэлд - Ан цав үүсэхийг зөвшөөрөхгүй;

б) 2-р зэрэглэлд - Богино болон удаан үргэлжлэх ан цавын өргөнийг тодорхой хэмжээгээр хязгаарлана.

 

Армоцементэн бүтээцийн ан цав тэсвэрлэлтийн зэрэглэлийн шаардлага ба арматурын төрөл ажиллах нөхцлөөс хамааруулан ан цавын зөвшөөрөгдөх өргөний дээд хязгаарыг 1-р хүснэгтээр тогтооно.

 

Армоцементэн бүтээцийн ан цав үүсэлт ба нээгдэлтийн тооцоот ачааллыг 2-р хүснэгтээс авна.

 

Армоцементэн бүтээцийн ан цав тэсвэрлэлтийн зэрэглэлийн шаардлага нь бүтээцийн дагуу тэнхлэгт  эгц ба налуу чиглэлд үүсэх ан цавд хамаарна.

 

Бүтээцийн уртын дагуу ан цав үүсэхээс сэргийлэх зорилгоор хийцлэлийн арга хэмжээнүүдийг авахаас гадна (холбогдох арматуран тор тавих гэх мэт),  урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцэд дээрхээс гадна урьдчилан хүчитгэлээс бетонд үүсэх шахалтын хүчдэлийн хэмжээг  давхар хязгаарлана.  (1.23 дугаар зүйлийг үз).

 

Тайлбар:  Тогтмол болон удаан ба богино хугацааны ачааллын хамтарсан үйлчлэлээр үүсэх ан цавыг  түр зуурын  ан цав гэх ба тогтмол удаан  хугацааны ачааллын үйлчлэлийн  ан цавыг  удаан үргэлжлэх нээлттэй ан цав гэнэ.

 

1.14. I, II бүлгийн хязгаарын төлөвийн тооцоонд статикийн тодорхой бус армоцементэн бүтээцэд ачаалал ба зайлшгүй шилжилтээс үүсэх хүчлэлийг тодорхойлоход (температурын өөрчлөлт, бетоны чийглэг, тулгуурын шилжилт г.м) бетон  ба арматурын харимхай бус хэв гажилт ан цавыг харгалзан үзнэ. Түүнчлэн зайлшгүй тохиолдолд хэв гажилтанд орсон бүтээц болон тусдаа элементийг бас авч үзвэл зохино.

 

Харимхайн тооцооны аргачлал боловсруулаад армоцементэн бүтээцийг тооцох түүнчлэн завсарын тооцооны шатанд (итерацийн арга, засварлах илтгэлцүүрийн арга гэх мэт) статикийн тодорхой бус бүтээцийн хүчлэлийг тодорхойлохдоо түүнийг шугаман харимхай гэж авч үзэж болно.

 

1.15. Хүнхэр бүрхэвч ба нугачаат хэлбэрийн армоцементэн бүтээцийн статик тооцоог нимгэн хана орон зайн бүтээцтэй адил гүйцэтгэнэ.

 

1.16. Армоцементэн бүтээцийн бат бэхийн тооцооны үед агшилтын тууш хүч  N  эксцентрситет е_а  -г  “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн дагуу заавал тооцно.

 

1.17. Армоцементэн бүтээцийн хотойлтыг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн холбогдох заалтуудын дагуу тодорхойлно.

 

Зөвшөөрөгдөх хотойлтын хязгаарыг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД

52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн дагуу авна.

 

1 дүгээр хүснэгт

	Армоцементэн бүтээцийн ан цав тэсвэрлэлтийн зэрэглэл ан цавын өргөний зөвшөөрөгдөх хэмжээ acrc1 арматурчилсан үеийн ан цавын нээгдэх өргөн acrc2, /мм / -ээр
	Хослол			Хослол
Бүтээцийн элементийн ажиллах нөхцөл	А-1, А-II, А-III    ангийн шилбэн   Вр-1 ангийн утсан арматуртай хосолсон тор	В-II, Bp-II, К-7     ангийн цайрдсан утсан арматуртай хосолсон цайрдсан тор	Торлол	A-IV, A-V   ангийн шилбэн   В-II болон Вр-II, К-7 ангийн 4 мм ба түүнээс их диаметртэй утсан арматуртай хосолсон тор	A-IV, A-V   ангийн шилбэн   В-II болон Вр-II, К-7 ангийн 4 мм-ээс бага диаметртэй утсан арматуртай хосолсон тор
Элементүүд 1. Хийн болон шингэний даралтыг хүлээж авах  бүтээцийн  хөндлөн огтлол нь бүхэлдээ суналтанд буюу зарим хэсэг нь шахалтанд ажилладаг бол	2-р зэрэглэл   acrc1 = 0,05 acrc2 = 0,03	2-р зэрэглэл*   acrc1 = 0,05 acrc2 = 0,03	1-р зэрэглэл**	1-р зэрэглэл	1-р зэрэглэл
2. Ашиглагдаж байгаа халаалттай барилгын байрны дотор агаарын харьцангуй чийгшил 75%-иас их үед эсвэл хур тундасны чийглэг орчинтой халаалтгүй байранд	2-р зэрэглэл   acrc1 = 0,1 acrc2 = 0,25	2-р зэрэглэл   acrc1 = 0,12 acrc2 = 0,06	1-р зэрэглэл**	1-р зэрэглэл	1-р зэрэглэл
3. Ашиглагдаж байгаа халаалттай барилгын байрны дотор агаарын харьцангуй чийгшил  60- 75% байх  үед	2-р зэрэглэл acrc1 = 0,15 acrc2 = 0,1	2-р зэрэглэл acrc1 = 0,15 acrc2 = 0,1	2-р зэрэглэл acrc1 = 0,07 acrc2 =0,05	2-р зэрэглэл acrc1 = 0,07 acrc2 = 0,05	1-р зэрэглэл
4. Бүтээцийг нь тогтмол чийглэгддэггүй ашиглалтанд байгаа халаалттай барилгын байрны дотор агаарын харьцангуй чийгшил 60%  хүртэл байхад	2-р зэрэглэл acrc1 = 0,2 acrc2 = 0,15	2-р зэрэглэл acrc1 = 0,22 acrc2 = 0,15	2-р зэрэглэл acrc1 = 0,15 acrc2 =0,1	2-р зэрэглэл acrc1 = 0,15 acrc2 = 0,1	2-р зэрэглэл acrc1 = 0,05 acrc2 = 0,03
* 30мкм цайран бүрхүүлэн хамгаалалттай торны ан цав тэсвэрлэлтийн шаардлагын зэрэглэл нь холбогдох стандартын (MNS 4237:1994) шаардлагыг хангасан байна.   ** Торон арматурчлалыг тусгай үндэслэлээр  хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

 

2 дугаар хүснэгт

	Тооцоонд авах ачаалал ба ачааллын найдваршилын илтгэлцүүр g¦,
		Ан цав нээгдэлтээр
Армоцементэн бүтээцийн ан цав тэсвэрлэлтийн шаардлагын зэрэглэл	Ан цав үүсэлтээр	Богино хугацааны	Удаан хугацааны
1-р	g¦>1* үеийн тогтмол, удаан ба богино хугацаанд үйлчлэх ачаа	-	-
2-р	g¦ = 1 үеийн тогтмол, удаан ба богино хугацаанд үйлчлэх ачаа (Ан цав нээгдэх эсэхийг тооцоонд зайлшгүй шалгах)	g¦ = 1 үеийн тогтмол, удаан ба богино хугацаанд үйлчлэх ачаанд	g¦=1 үеийн тогтмол, удаан ба богино хугацаанд үйлчлэх ачаанд
* Ачааллын найдваршилын итгэлцүүр g¦  -г бат бэхийн тооцоонд хэрэглэнэ. Тайлбар: 1. Удаан болон богино хугацаанд үйлчлэх  ачааллыг” Ачаалал ба үйлчлэл”    /БНбД 2.01.07-90/ барилгын норм ба дүрмийн дагуу  авна.   2. Онцгой ачааллыг зөвхөн ан цав үүссэнээс болж сүйрлийн байдалд орж          болзошгүй нөхцөлд (дэлбэрэлт, гал түймэр г. м) авна.

 

1.18. Армоцементэн бүтээцийн тооцоонд жижиг дүүргэгчтэй бетоны дундаж нягтыг 2300 кг/м³ байхаар авна. Хоёр давхар тор хэрэглэсэн үед армоцементын дундаж нягтыг 2400 кг/м³, харин олон тор хэрэглэсэн тохиолдолд дундаж нягтыг нэмэгдсэн тор тутамд 50 кг/м³-ээр нэмж авна. Армоцементын дундаж нягтын тухай өгөгдсөн хэмжигдэхүүн байгаа тохиолдолд түүнийг үндэслэн  зохих   журмын дагуу   өөр утгыг хэрэглэж болно.

  1.19. “Армоцементэн бүтээц”-ийн температур-суултын заадасуудын хоорондын зай нь холбогдох норматив баримт бичгийн шаардлагыг хангасан байвал зохино.

 

Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийг төсөллөхөд тавих

нэмэлт шаардлагууд

 

1.20. Урьдчилан хүчитгэсэн армоцементэн бүтээцийг төсөллөхөд “Бетон ба

төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлага болон энэ нормын 1.21-1.25 дугаар заалтуудыг давхар  баримтална. Урьдчилан хүчитгэсэн армоцементэн бүтээцийн торны хүчлэлийг хүчитгээгүй арматурынхтай ижил байхаар  тооцно.

 

1.21. Хэрэв ашиглалтын ачаалалд урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн шахалтын бүс нь дагуу тэнхлэгт эгц чиглэлд ан цав үүсэлтийн тооцоогоор түүнийг бэлтгэх, тээвэрлэх, угсрах үед хангалтгүй байвал ашиглалтын үеийн суналтад ажиллах бүсний ан цав тэсвэрлэлтийг бууруулах, муруйлтыг ихэсгэх зэрэг арга хэмжээг заавал бодолцох хэрэгтэй. Олон дахин давтан үйлчлэх ачаалалд ажиллах бүтээцэд ийм ан цав үүсэхийг зөвшөөрөхгүй.

 

1.22. Армоцементэн бүтээцийн урьдчилан хүчитгэсэн арматурын алдагдал

нь “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн жижиг ширхэглэлтэй бетоны шаардлагыг хангасан байвал зохино.

 

1.23. Урьдчилан шахалтанд ажиллаж байгаа бетоны шахалтын хүчдэл s_bp нь “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба  дүрэмд заасан хэмжээнээс хэтэрч болохгүй (Бетоны бат бэхийн оногдох хувь R_bp).

s_bp утгыг арматурын таталтын нарийвчлалын илтгэлцүүр g_sp, нэгтэй тэнцүү байх үед “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба  дүрмийн  дагуу, арматурын урьдчилсан хүчитгэлийн алдагдалыг бодолцон, бетоны захын ширхэгийн шахалтын түвшинд тодорхойлно.

 

1.24. Армоцементэн элементийн хөндлөн огтлолын урьдчилан шахагдсан  бүсэд торон эсвэл хосолсон хүчитгээгүй арматурын хөндлөн огтлолын талбай хамгийн бага хэмжээтэй байвал зохино.  Тор нь хүчитгэсэн арматуртай  тэгш хэмтэй байрлана.

2. АРМОЦЕМЕНТЭН БҮТЭЭЦИЙН МАТЕРИАЛУУД

 

Жижиг ширхэгт дүүргэгчтэй бетон

 

  2.1. Энэ нормын дагуу армоцементэн бүтээцийг төсөллөхөд MNS

3996:1987-ын шаардлага хангасан 2200 кг/м³-ээс багагүй дундаж нягттай,   5 мм хүртэлх жижиг ширхэглэл бүхий дүүргэгчтэй бетон бүтээцийг авбал зохино.

 

 Бетоны ус шингээлт нь 8%-иас ихгүй байна.

 

2.2. Армоцементэн бүтээцийн жижиг ширхэглэлтэй бетоныг ажиллах нөхцөл

ба төрлөөс нь хамааруулан дараах анги маркад хуваана. Үүнд:

 

а) Шахалтын бат бэхийн анги:

 

А бүлгийн бетон (2-оос доош модультай элс хэрэглэсэн ердийн буюу

агаарын даралтанд дулааны үйлчлэлээр бэхжсэн) - В20, В25, В30, В35 и В40;

 

Б бүлгийн бетон (2 ба түүнээс бага модультай элс хэрэглэсэн ердийн буюу агаарын даралтанд дулааны үйлчлэлээр бэхжсэн) - В20, В25, ба В30;

 

В бүлгийн бетон (Автоклавт халуун уураар бэхжсэн) –В20, В25, В30, В35  В40, В45, В50, В55, В60.

 

В25 ба  В30 ангийн бетонтой харьцуулахад цементийн зарцуулалтыг багасгаж, бүтээцийн бусад техник-эдийн засгийн үзүүлэлтийг бууруулаагүй нөхцөлд В22,5 , В27,5 гэсэн завсарын ангийн бетон хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

 

б) Тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэхийн анги - В_t1,6; В_t2; В_t2,4; В_t2,8; В_t3,2;

 

в) Хүйтэн тэсвэрлэлтийн марк- F100, F150, F200, F300, F400 ба  F500;

 

г) Ус үл нэвчилтийн марк- W6, W8, W10 ба  W12.

 

2.3. Тухайн ангийн бетоны шахалт ба тэнхлэгийн дагуух суналтын бат бэхэд хүрэх бэхжилтийн хугацааг бүтээцийг төслийн ачаалалаар ачаалах боломжит бодит хугацаа, бетоны бэхжих нөхцөл, бусад нөлөөлөл зэргийг харгалзан зураг төслөөр тогтооно. Бетоны ангийн эдгээр өгөгдөлүүд байхгүй тохиолдолд бэхжилтийг 28 хоногийн үр дүнгээр тодорхойлно.

 

Угсармал бүтээцийн бетоны нийлүүлэлтийн (тээвэрлэх) бат бэхийг MNS 2370:2003 стандартын заалттай тохирсон   байх шаардлагатай.

 

          2.4. Урьдчилан хүчитгэсэн армоцементэн бүтээцийн хүчитгэсэн арматуртай бетоны шахалтын бат бэхийн анги нь, хүчитгэсэн арматурын төрөл ба анги, түүний диаметр, анкертай эсэхээс хамааран  “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрэмд заасан үзүүлэлтээс багагүй байх ёстой.

 

Бетоны дамжуулсан бат бэх “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагыг хангасан байвал зохино.

 

2.5. Зэврэлтээс хамгаалах ба хүчитгэсэн арматурын барьцалдалтыг хангах шаардлагаар жижиг ширхэглэлтэй  бетоны анги В20-оос багагүй байвал зохино.

 

2.6. Угсармал армоцементэн бүтээцийн уулзварын заадасыг цулжуулах бетоны анги нь холбож байгаа элементүүдийн ажиллах нөхцлөөс хамааран тэдгээр элементийнхээс багагүй байна.

 

2.7. Армоцементэн бүтээцийн жижиг ширхэглэлтэй бетоны хүйтэн тэсвэрлэлт, ус үл нэвчүүлэх чанарын хамгийн бага марк нь ажиллах нөхцлөөсөө хамааран “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагыг хангасан байна.

 

2.8. Угсармал бүтээцийн элементүүдийн уулзварыг цулжуулах бетон нь ашиглалтын болон угсралтын явцад гадна агаарын хасах температурын нөлөөлөлд байх бол бетоны хүйтэн тэсвэрлэлт, ус үл нэвчилтийн марк нь үндсэн элементийн маркаас багагүй байна.

 

Жижиг ширхэглэлтэй  бетоны

норматив ба  тооцоот үзүүлэлтүүд

 

2.9  Жижиг ширхэглэлтэй бетоны норматив ба тооцоот эсэргүүцэл болон ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрэмд заасны дагуу авна.

 

2.10 Хэрвээ армоцементэн бүтээцийн шалгаж байгаа хэсэг хоёр тэнхлэгийн чиглэлд (өөр өөр утгатай) байвал 1-р бүлгийн хязгаарын төлөвийн тооцоонд жижиг дүүргэгчтэй бетоны суналтын тооцоот эсэргүүцлийг s_x/s_y буюу s_y/s_x хүчдэлүүдийн харьцаанаас хамааруулж 3 дугаар хүснэгтийн ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр g_b-аар бас үржүүлж авна.

Үүнд: s_x ба s_y- х ,у тэнхлэгийн харгалзах нормаль хүчдэл

3 дугаар хүснэгт

 

Хүчдэлийн харьцаа  буюу	Бетоны ажиллах нөхцлийн илтгэлцүүр gb
± 0	1
- 0,5	0,9
- 1	0,8
Тайлбар: Хүчдэлийн харьцааны илтгэлцүүрийн  gb-ийн завсрын утгыг шугаман интерполяцлалаар авна.

 

2.11 Суналт шахалтын үед жижиг ширхэгт дүүргэгчтэй бетоны анхны харимхайн модулийг (E_b ) В20 — В60 ангийн бетонд “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн дагуу авна.

 

Цементийн марк, бетоны найрлага, үйлдвэрлэх нөхцөл зэрэг өгөгдөл байгаа тохиолдолд, зохих журмын дагуу E_b,-ийн өөр утга хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

 

2.12 Жижиг ширхэгт дүүргэгчтэй бетоны хасах 40⁰ С-ээс нэмэх 50⁰ С-ийн  температурын өөрчлөлтөд, шугаман хэв гажилтын илтгэлцүүр a_bt –ийн утга 1×10^-5 град^-1 –тай тэнцүү байна.

 

Дүүргэгчийн эрдсийн найрлага, цементийн орц, бетоны ус шингээлт, хүйтэн тэсвэрлэлт зэрэг өгөгдөл байгаа тохиолдолд, зохих журмыг үндэслэн a_bt,-ийг өөр утгатай авахыг зөвшөөрнө. Тооцооны температур хасах 40⁰ С-ээс доош нэмэх 50⁰ С-ээс дээш үед  a_bt,-ийн утгыг туршилтаар тогтооно.

 

2.13 Бетоны  хөндлөн хэв гажилтын анхны илтгэлцүүр (Пуассоны итгэлцүүр)-ийг бүх төрлийн бетонд 0,2-той тэнцүүгээр, харин жижиг ширхэгт дүүргэгчтэй бетоны шилжилсхийлтийн модуль G –ийг  “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрэмд заасан  E_b,- ийн холбогдох утгын 0,4-тэй тэнцүү байхаар авна.

 

Арматур

 

2.14. Армоцементэн бүтээцэд дараах төрлийн арматур хэрэглэнэ.

Үүнд:

а) нэхмэл  тор  ГОСТ 3826-82;

б) сүлжмэл тор  ГОСТ 2715-80;

в) гагнамал тор  ТУ 14-4-713-76;

г) “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлага хангасан шилбэн ба утсан арматур.

 

2.15 Нэхмэл ба гагнамал торны төрлийг 2-р хавсралтын лавлагааны дагуу сонгоно.

 

Тайлбар:  ГОСТ 2715-80-ын сүлжмэл торыг дагуу бүтээцэд хийцлэлийн зориулалтаар хэрэглэнэ.

 

2.16  Шилбэн ба утсан арматурыг  бүтээцийн төрөл, урьдчилан хүчитгэсэн эсэх, бүтээцийг барих ашиглах үеийн нөхцөл, анкерийн гангийн марк зэргээс хамааруулан  “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн дагуу сонгоно.

 

Арматурын норматив ба тооцоот

үзүүлэлтүүд

 

2.17. Шилбэн ба утсан арматурын норматив эсэргүүцэл R_sn,, арматуруудын ажиллах нөхцлийн илтгэлцүүрүүдийг  “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн дагуу авна.

 

1 ба 2 дугаар бүлгийн хязгаарын төлвийн тооцоонд арматурын суналтын тооцоот эсэргүүцэл (R_s )-ийг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн дагуу авна.

 

Армоцементэн бүтээцийн шилбэн ба утсан арматурын шахалтын тооцоот эсэргүүцэл R_sс, -г 1-р бүлгийн хязгаарын төлөвийн тооцоонд арматурын суналтын тооцоот эсэргүүцэлтэй тэнцүү гэхдээ 390МПа-аас ихгүй байхаар авна.

 

2.18. Торон утасны норматив эсэргүүцэлд харьцангуй уртсалтын хязгаар 0,2%-д харгалзах бөгөөд торон утасны тасралтын түр эсэргүүцэлийн 0,8-тай тэнцүү үеийн болзолт урсалтын хязгаарын хамгийн бага утгыг авна.

 

2.19. 1 ба 2 дугаар бүлгийн хязгаарын төлөвийн тооцоонд торны суналтын тооцоот эсэргүүцэлийг норматив эсэргүүцлийг торны материалын аюулгүй ажиллагааны илтгэлцүүрт хувааж гаргана. Хязгаарийн төлөвийн 1 дүгээр бүлэгт торны энэ илтгэлцүүр 1,1-тэй тэнцүү байна.

 

2.20. 1 бүлгийн хязгаарын төлөвийн тооцоонд торны суналтын тооцоот эсэргүүцлийн утга R_m ба R_mw, болон шахалтын утга  R_mс –ыг ажлын нөхцлийн илтгэлцүүрийн утга 1,1 -ыг оруулан 4-р хүснэгтийн дагуу авна.

4 дүгээр хүснэгт.

 

		1-р бүлгийн хязгаарын төлөвийн торны суналтын тооцоот эсэргүүцэл
		Суналтанд
Торны төрөл	Төмөр утасны диаметр   мм	Гулзайлтын моментийн үйлчлэл дэх ташуу огтлолын тооцооны дагуу ба хөндлөн төмөр утасны Rm	Хөндлөн хүч үйлчлэх ташуу огтлолын тооцооны  хөндлөн төмөр утасны Rmw	Шахалтанд   Rmс
1.ГОСТ 3826-82 стандартын Нэхмэл тор	0,7 1 1,1 1,2	245 2500	206 2100	245 2600
2.ТУ 14-4-713-76 техникийн нөхцлийн Гагнамал тор	0,5
Тайлбар:       Зураасны дээр Мпа-ийн утгыг зураасны дор кгс/см2-аар илэрхийлэв.

 

1-р бүлгийн хязгаарын төлөвийн тооцоонд ашиглах торны шахалтын тооцоот эсэргүүцэл R_mc –ийг 1-р бүлгийн хязгаарын төлөвийн суналтын тооцоот эсэргүүцэл R_m-тэй тэнцүүгээр авна. 4-р хүснэгтэд дурдсан торны шахалтын тооцоот эсэргүүцэл R_mc–ийг шахалтанд ажиллах элементийн торон арматурчлалын илтгэлцүүрээс хамаарах 5-р хүснэгтэд үзүүлсэн торны ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр g_mc-ээр давхар үржүүлэх хэрэгтэй.

 

                                                               5 дугаар хүснэгт

Хөндлөн огтлолын шахалтын бүсийн торон арматурын илтгэлцүүр	Илтгэлцүүр gm2
0,015-аас бага 0,015 - 0,025	1 0,75

 

2.21 Олон дахин давтагддаг ачаалалтай бүтээцийн торны тооцоот эсэргүүцэлийг A-II ангийн арматурынхтай адил авч “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрэмд  дурдсан ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр хэрэглэнэ.

2.22. Торны харимхайн модуль Е_m -ийг  150000 МПа (1 500 000 кгс/см²)-тай тэнцүү гэж авах ба харин шилбэн болон утсан арматурын харимхайн модуль E_s-ийг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн  дагуу тодорхойлно.

 

2.23. Анкергүй хүчитгэсэн арматурын хүчдэл дамжуулах зурвасын урт l_p –ийг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн  дагуу тодорхойлно.

 

3. АРМОЦЕМЕНТЭН БҮТЭЭЦИЙН I БҮЛГИЙН ХЯЗГААРЫН ТӨЛӨВИЙН

ТООЦОО

 

3.1. Армоцементэн бүтээцийн элементүүдийн бат бэхийн тооцоог түүний дагуу тэнхлэгт эгц босоо ба ташуу хөндлөн огтлолын хамгийн осолтой чиглэлд хийнэ. Түүнээс гадна элементийн ачааны орчны үйлчлэлийн (бяцралт, цөмрөлт) тооцоог зайлшгүй хийх шаардлагатай.

 

Армоцементэн бүтээцийн элементүүдийн ачааны орчны үйлчлэлийн тооцоог “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” БНбД /52-01-10/-ийн дагуу гүйцэтгэнэ.

 

3.2. Хэрвээ шилбэн арматурын хоорондын зай 10t –ээс ихгүй үед (үүнд   t – тухайн хөндлөн огтлолын зузаан), торон болон хүчитгэсэн ба хүчитгээгүй шилбэн эсвэл утсан арматурыг армоцементэн бүтээцийн бат бэхийн тооцоонд элементын хөндлөн огтлолоор жигд байрласан гэж үзэж арматурчлалын шилжүүлсэн итгэлцүүрийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 Суналтын бүсэд

;

 

Шахалтын бүсэд

                                                                          (1)

,

 

Үүнд: ,ґ ‑ торон арматурчлалын илтгэлцүүрүүдийг дараах томъёогоор тодорхойлно.                                                                              

;     ,

                                 

,  - шилбэн ба утсан арматурчлалын илтгэлцүүрүүдийг дараах томъёогоор тодорхойлно

;    ,

,  -урьдчилан хүчитгэсэн арматурчлалын илтгэлцүүрүүдийг дараах томъёогоор тодорхойлно

;    ,

 

 - суналтын ба шахалтын бүсийн нэгж уртад хамаарах торны хөндлөн огтлолын талбай

 

- суналтын ба шахалтын бүсийн харгалзах элементийн хөндлөн огтлолын тухайн хэсгийн хүчитгээгүй шилбэн арматурын талбай

 

 - ердийн ба урьдчилсан хүчитгэсэн арматурын суналтын тооцоот эсэргүүцэл

 

 - суналтын болон шахалтын бүсийн хүчитгэсэн арматурын талбай

 

 - ердийн ба урьдчилсан хүчитгэсэн арматурын шахалтын  тооцоот эсэргүүцэл

 

А –тухайн хэсгийн хөндлөн огтлолын талбай

 

t – авч үзэж буй огтлол дахь элементийн зузаан

 

Тухайн хэсэгт арматурын шилбэнүүдийн хоорондын зай  10t –ээс их байвал шилбэн болон утсан арматурын хүчлэлийг тэдгээрийн тус бүрд салангид тодорхойлно.

 

Бүтээцийн дагуу тэнхлэгт эгц  босоо огтлолын

бат бэхийн тооцоо

 

3.3. Бүтээцийн дагуу тэнхлэгт эгц босоо огтлолд үүсэх хамгийн их хүчдэлүүдийг дараах урьдчилсан үндэслэлээр тодорхойлно. (2-р зураг):

 

Бетоны суналтын эсэргүүцэл нь тэгтэй тэнцүү байна.

 

Бетоны шахалтын эсэргүүцэл нь бетоны шахалтын бүсэнд жигд тархсан байдалтай R_b –тэй тэнцүү гэж авна.

 

Бетоны шахалтын бүс дэх арматурын хүчдэл нь тогтмол бөгөөд R_mc, R_sc, R_pc-аас ихгүй байна гэж авна.

 

Арматурын суналтын хүчдэл нь хөндлөн огтлолын суналтын бүсийн өндрийн дагуу тогтмол байх ба  R_m, R_s, R_sp-ээс ихгүй гэж авна.

                       

2-р зураг.

Бүтээцийн дагуу тэнхлэгт эгц босоо огтлолд бат бэхийг тооцох үеийн дотоод хүчлэл ба хүчдэлийн эпюрийн бүдүүвч

 

1 — тор; 2 — бүтээцийн хөндлөн огтлолын дагуу жигд байрласан шилбэн ба утсан арматур; 3 —шилбэн  болон утсан арматурын бөөгнөрөл

                                                                                                                      

          3.4. Гаднын хүч огтлолын тэгш хэмийн тэнхлэгийн хавтгайд үйлчилж  байхад хязгаарын төлөвөөр бүтээцийн суналттай тор ба шилбэн буюу утсан арматурын хүчдэл түүний тооцоот эсэргүүцэлтэй тэнцэнэ гэж авч бетоны шахалтын бүсний өндөр x_R-ийн захын харьцангуй утга бетоны шахалтын бүсний харьцангуй өндөр

x = x/h-ээс хамаарах нөхцлөөр элементийн дагуу тэнхлэгийн босоо огтлолын тооцоог гүйцэтгэх хэрэгтэй.

 

3.5. x_R –ний утгыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

                  (2)

 

Үүнд:  - жижиг ширхэгтэй бетоноор хийсэн армоцементэн бүтээцийн бетоны шахалтын бүсийн үзүүлэлт.  Үүнийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

,                          (3)

 

R_b – г “Мпа” нэгжээр авна;

‑ арматур дахь хүчдэл, “Мпа” нэгжээр авна.

Үүнд:

Торны - R_m  шилбэн болон утсан арматурын

    A-I, А-II, А-III, А-IIIв, Bp-I -ангид (R_s, - ); А-IV, A-V, A-VI, B-II, Bp-II, К-7 и К-19 -ангид (R_s + 400 -  - D); В-II, Вр-II, К-7, К-19 -ангид (R_s + 400 - ) тус бүр тэнцүү байна.

R_s – шилбэн болон утсан арматурын суналтын тооцоот эсэргүүцэлийг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмээр  тодорхойлсон арматурын ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр g_si – ийг оруулан тогтооно.

 

 ‑ үүнийг илтгэлцүүр g_p < 1  байх тохиолдолд “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн холбогдох заалтын дагуу тодорхойлно.

 

 ба  ‑ ийг  “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын

норм ба дүрмийн дагуу тодорхойлно.

 

3.6. Гадны хүчний үйлчлэлд байгаа шахалтын бүсэд байрласан бетонтой барьцалдсан хүчитгэсэн арматурын шахалтын тооцоот эсэргүүцэл R_sc -ийг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн дагуу хүчдэл -ээр солих хэрэгтэй.

 

Гулзайлтад ажиллах тэгш өнцөгт, тавр, двутавр ба цагираг огтлолтой бүтээцүүд

 

3.7. Гаднын хүч огтлолын тэгш хэмийн тэнхлэгийн хавтгайд үйлчилж (3-р зураг)  байх үеийн бүтээцийн огтлолд жигд байрласан шилжүүлсэн (тор ба шилбийг шилжүүлсэн) арматуртай (3.2-р зүйлд заасан), тэгш өнцөгт огтлолын тооцоог x = x/h £ x_R   байх  нөхцөлийг хангах дараах томёогоор тооцоно.

 

                                         (4)

Үүнд: шахалтын бүсний өндөр х-ийг  дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

,                            (5)

 

Үүнд:           ,

 

         ,                           (6)

 

‑ийг 3.2-р зүйлд заасан дагуу авна.

 

                   

     

3-р зураг. Гулзайлтад ажиллах тэгш өнцөгт бүтээцийн хүчлэлийн бүдүүвч ба хүчдэлийн эпюр

а ) b > h  үед; б ) b < h үед,

1 - торнууд; 2 — бүтээцийн хөндлөн огтлолд жигд байрласан шилбэн болон утсан арматур

 

3.8. Тэгш өнцөгт огтлолын тооцоог шилжмэл байдлаар жигд тархсан байрлал бүхий (3.2-р зүйлд заасан) шилбэн болон утсан арматур нь хөндлөн огтлолын шахалт суналтын ирмэгийн дагуу төвлөрсөн (4 –р зураг), x = x/h £ x_R   байх нөхцлийг хангасан үед дараах томъёогоор тооцоно.

 

,              (7)

 

                              Үүнд:                  ,

 

Бетоны шахалтын бүсийн өндрийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

,                    (8)

 

                              Үүнд:    ,

                         

                                    ,

 

‑ ийг 3.2-р зүйлд заасан дагуу авна.

 

 

4-р зураг.

Гулзайлтанд ажиллах тэгш өнцөгт бүтээцийн огтлолд шилбэн ба утсан арматур нь төвлөрсөн үеийн хүчлэлийн  бүдүүвч ба хүчдэлийн эпюр

 

1 — тор; 2 — бүтээцийн хөндлөн огтлолд шилжүүлсэн байдлаар жигд байрласан шилбэн болон утсан арматур; 3 – төвлөрсөн байрлалтай шилбэн ба утсан арматур

 

3.9. Шилжмэл арматурууд нь жигд байрласан (3.2-р зүйлд дурьдсан) бөгөөд шахалтын бүсийн тавцан x = x/h £ x_R  байхад двутавр (2Т) огтлолын тооцоог бетоны шахалтын бүсний хязгаарын байрлалаас хамааруулан дараах байдлаар тодорхойлно.

а) Хэрвээ шахалтын бүсийн хязгаар нь тавцангийн хэсэгт байх үед (5-р зураг) доорхи нөхцлийг хангасан байна.

 

    ,                              (9)

 

Хөндлөн огтололын тооцоог дараах томъёогоор тооцоолно.

 

;         (10)

 

б) Хэрвээ шахалтын бүсний хязгаар нь босоо хамрын хэсэгт байх үед (6-р зураг), өөрөөр хэлбэл (9)–д заасан нөхцөл хангагдаагүй тохиолдолд дараах томъёогоор тооцоолно.

      (11)

                                                           

Шахалтын бүсний өндөр “х “дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 .            (12)

(9) - (12)-р томъёонуудад:

 

;

 

;

 

;

 

;

 

;

 

;

 

.

Двутаврын ханын шилжүүлсэн арматурчлалын илтгэлцүүр , шахалттай тавцангийн илтгэлцүүр , суналттай тавцангийн итгэлцүүр -ийг 3.2-р зүйлд заасан дагуу авна.

 

5-р зураг.

 х £ t¢_f  үеийн гулзайлтанд ажиллах двутавр огтлолын хүчлэлийн бүдүүвч ба хүчдэлийн эпюр

 

1 — тор; 2 — бүтээцийн хөндлөн огтлолд жигд байрласан гэж шилжүүлсэн шилбэн болон утсан арматур

 

 

6-р зураг.

 х > t¢_f  үеийн гулзайлтанд ажиллах двутавр огтлолын хүчлэлийн бүдүүвч ба хүчдэлийн эпюр

 

1 — тор; 2 — бүтээцийн хөндлөн огтлолд жигд байрласан гэж шилжүүлсэн шилбэн болон утсан арматур

3.10. Тавцандаа  шахалтын бүстэй буюу Т хэлбэрийн огтлолд шилжүүлсэн бөгөөд тэдгээрийн арматурчлал нь шилжүүлсэн байдлаар суналтын бүсэндээ жигд байрласан (3,2-р зүйл) шилбэн буюу утсан арматуртай Т хэлбэрт огтлолын тооцоог x = x/h £ x_R  байхад бетоны шахалтын бүсний өндрөөс хамааруулан дараах байдлаар гүйцэтгэнэ.

а) Шахалтын бүс тавцангийн хязгаар дотор байхад (7-р зураг), өөрөөр хэлбэл доорхи нөхцлийг хангасан байвал

 

 ,                         (13)

 

огтлолын бат бэх доорхи нөхцлийг хангасан байна.

 

;                      (14)

7-р Зураг.

Гулзайлтанд ажиллах “Т” хэлбэрийн огтлолтой бүтээцийн тавцангийн шахалтын бүс нь х £ t¢_f  үеийн хүчлэлийн  бүдүүвч ба хүчдэлийн  эпюр

1 — нарийн тор; 2 — бүтээцийн хөндлөн огтлолд шилжмэл байдлаар жигд байрласан шилбэн болон утсан арматур; 3 — төвлөрсөн байрлалтай шилбэн болон утсан арматур;

б) Хэрвээ шахалтын бүсний хязгаар нь тавцангаас гадагш гарсан, (8-р зураг), өөрөөр хэлбэл (13) –д заасан  нөхцөл  биелэгдээгүй тохиолдолд дараах нөхцлийг хангаж байхаар бат бэхийг тооцно.

 

                   

Шахалтын бүсний өндөр “х”-ийг доорхи  томъёогоор тодорхойлно.

 

                         (16)

(13) - (16)-р томъёонуудад:                                                                    

 

;

          ; ; ;

.

 

Шилжмэл арматурчлалын ,, илтгэлцүүрүүдийг 3.2-р зүйлд зааснаар авна.

 

8-р зураг.

Гулзайлтанд ажиллах “Т” хэлбэрийн огтлолтой бүтээцийн шахалтын бүсэнд  х > t¢_f    үеийн хүчлэлийн бүдүүвч  ба хүчдэлийн эпюр

 

1 —нарийн тор; 2 — бүтээцийн хөндлөн огтлолд шилжмэл байдлаар жигд байрласан шилбэн болон утсан арматур; 3 — төвлөрсөн байрлалтай шилбэн болон утсан арматур;

 

3.11. Энэ бүлгийн 3.9 , 3.10-р зүйлийн заалтын дагуу тооцход двутавр ба тавр хэлбэрийн огтлолтой бүтээцийн шахалтын тавцангийн өргөн  b'_f –ийн утганд  босоо хавирганаас хоёр тийш илүү гарах өнгийлтийн өргөн нь тухайн бүтээцийн алслалын 1/6-ээс ихгүй бөгөөд дор дурьдсанаас хэтэрч болохгүй. Үүнд:

 

а) Хөндлөн хавиргатай байхад дагуу хавиргуудын хоорондын цэвэр зайг 1/2 – тэй тэнцүүгээр авна;

б) t'_f  - Хөндлөн хавиргагүй болон хавиргатай боловч хоорондын зай нь дагуу хавиргынхаа хоорондын зайнаас их үед  t'_f £ 0,1h байна;

 

в)  t'_f ³ 0,1h  үед   6t'_f

 

    0,05t_f f < 0,1 h.  үед 3t'_f  байна.

 

3.12. Цагираг огтлолтой бүтээцийн тооцоог (9-р зураг) дараах байдлаар гүйцэтгэнэ: 

 

  а)   байх үеийн нөхцлөөр

 

 ; (17)

 

 

                 ,                (18)

 

Үүнд:                  

                                            ,                            (19)

 

‑ Цагирган бүтээцийн ханын гадаргуугийн дундах радиус

                               ,                                       (20)

‑ Цагираг огтлолын дотор ба гадна талын радиусууд

 

‑ 3.2-р зүйлийн дагуу тодорхойлох цагираг огтлолын шилжүүлсэн арматурчлалын илтгэлцүүр

 

б)   байх үеийн нөхцлөөр

; (21)

; (22)

 

. (23)

 

 

9-р зураг.

Армоцементэн бүтээцийн бат бэхийн тооцоонд авах цагираган огтлолын бүдүүвч

 

3.13. Гулзайлтанд ажиллах армоцементэн бүтээцийн бат бэхийн тооцоонд х£x_R h гэсэн нөхцөл хангагдаж байгаа эсэхийг хянаж үзвэл зохино. Хийцлэлтийн шаардлагаар буюу хязгаарын төлөвийн 2-р бүлгээр сонгосон суналтанд ажиллах арматурын талбай нь х £ x_R h байх нөхцлөөр тодорхойлсон утгаас их байх тохиолдолд  х = x_R h гэж авч тооцоог  (4), (7), (10), (11), (14), (15) томъёогоор тодорхойлно.

 

Төвийн бус шахалтанд ажиллах тэгш өнцөгт ба двутавр буюу тавр хэлбэрт болон цагираг огтлолтой бүтээцүүд

 

       3.14. Төвийн бус шахалтанд ажиллах бүтээцийг тооцохдоо 1.16-р зүйлд

зааснаар анхны эксцентрситет болон “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагын дагуу даах чадварт нөлөөлөх хотойлтыг заавал бодолцоно.

 

3.15. Төвийн бус шахалтанд ажиллах тэгш өнцөгт огтлолтой шилжүүлсэн жигд тархсан байрлал бүхий  арматуртай бүтээцийн ( 3.2-р зүйл,  4- р зураг) тооцоог дараах  нөхцлүүдээр хийнэ.

 

 

а)  байх нөхцлөөр

 

;                    (24)

 

Үүнд: Шахалтын бүсний өндөр “х”-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 .                  (25)

 

(24) - (25)-р томъёонуудад:

 

e_t – Дагуугийн хүч үйлчилсэн цэгээс хөндлөн огтлолын суналтын ирмэг хүртэлх зай

 

А_с, А_t –Хөндлөн огтлолын  шахалтын ба суналтын харгалзах талбай

 

S¢_b – Дагуу хүч N –ийн үйлчлэх цэгт харьцуулсан бетоны шахалтын бүсний талбайн статик момент

 

S'_m1–Дээр дурьдсан цэгт харьцуулсан шахалтын шилжмэл арматурын (3.2-р зүйл) талбайн статик момент

 

S_m1 – Дээр дурьдсан цэгт харьцуулсан суналтын шилжмэл арматурын талбайн статик момент

 

б)  x = x/h > x_R  байх нөхцлөөр

 

 ,                              (26)

 

Төвийн шахалттай бүтээцийн  даах чадвар N_c–ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

            ,                               (27)

                   Үүнд:          ;   ,

 

N_in‑ Бетоны шахалтын бүсний өндөр х = x_R h  үеийн хөндлөн огтлолын даах чадварыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

,               (28)

 

e_c – шилжүүлсэн огтлолын хүндийн төвтэй харьцуулсан дагуу  хүчний эксценриситет e_c = M/N;

 

e_in ‑ Тооцоот дагуу хүч N_in,-ийн эксценриситетыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

                     ;                 (29)

 

  ;

 

                                                 

3.16. Двутавр ба тавр хэлбэрийн хөндлөн огтлолтой шилжүүлсэн жигд тархсан арматуртай төвийн бус шахалтанд ажиллах  бүтээцийн (3.2-р зүйлд заасан) тооцоог дараах байдлаар гүйцэтгэнэ.

 

а)  x = x/h £ x_R  байхад

Хэрэв  х £ t'_f  байх үед (10-р зураг) доорхи нөхцлийг хангана.

 

          ,                   (30)

 

бетоны шахалтын бүсийн өндөрийг (25)-р  томъёогоор тодорхойлно.

 

10-р зураг.

Төвийн бус шахалтанд ажиллах двутавр  огтлолтой бүтээцийн х£t¢_f  үеийн хүчлэлийн бүдүүвч ба хүчдэлийн эпюр

 

1-нарийн тор;  2- Бүтээцийн хөндлөн огтлолоор жигд байрлахаар шилжүүлсэн  шилбэн эсвэл утсан арматур

 

11-р зураг.

 Төвийн бус шахалтанд ажиллах двутавр огтлолтой бүтээцийн х > t¢_f  үеийн хүчлэлийн бүдүүвч ба хүчдэлийн эпюр

 

1-нарийн тор;  2- Бүтээцийн хөндлөн огтлолоор жигд байрлахаар чиглэгдсэн  шилбэн эсвэл утсан арматур

 

Хэрэв х > t¢_f  нөхцлөөр (11-р зураг)

 

 ,          (31)

 

Үүнд шахалтын бүсийн өндөр х-ийг (25)-р томъёогоор тодорхойлно.

 

б)  x = x/h > x_R  үед  (26)-р томъёогоор тодорхойлно.

 

,          (32)

Үүнд:

 

;

 

;

 

     х < t¢_f  үед

 

               ,                (33)

 

х > t¢_f  үед

 

          ,         (34)

 

                   ,                (35)

 

Үүнд:                                                   ;

 ;

  ;

- Шилжмэл хөндлөн огтлолын хүндийн төвөөс суналтын буюу шахалтын бага ирмэг хүртэлх зай.

 

х > t¢_f  үед

 ,

 

Үүнд:           

                      

 

         .           (36)

 

Бүтээцийн  хотойлтын нөлөөллийг е_с –ийн утгыг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн  h коэффициентоор үржүүлэх замаар  тодорхойлно. 

 

30-34-р томъёоны тэмдэглэгээг 3.9 дүгээр зүйлд заасантай адил авна.

 

3.17. Арматур нь тойргийн уртын дагуу жигд байрласан төвийн бус шахалтанд ажиллах цагираган бүтээцийн тооцоог дараах нөхцлөөр гүйцэтгэнэ.

 

       ,             (37)

 

Ингэхдээ бетоны шахалтын бүсний талбайн харьцангуй хэмжигдэхүүнийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 .                (38)

 

Хэрвээ 38-р томъёогоор  тооцоход   < 0,15, байвал 37-р томъёоны -ийн оронд  доорхи  томъёогоор тодорхойлсон хэмжээг тавина.

 

 .               (39)

 

37-р томъёонд:        

                                                             .              гэж авна.

 

 -ийн утгыг 3.2 дугаар зүйлд заасан зөвлөмжийн дагуу тодорхойлно.

 

Төвийн суналтанд ажиллах элементүүд

 

3.18. Тэгш өнцөгт огтлолтой, шилжүүлсэн арматур нь жигд байрласан (3.2-р зүйлийг үз), төвийн суналтанд ажиллах бүтээцийн тооцоог дараах нөхцлийг үндэслэн хийнэ.

 .               (40)

 

 

Төвийн бус суналтанд ажиллах элементүүд

 

3.19. Тэгш өнцөгт огтлолтой, арматур нь шилжмэл байдлаар жигд байрласан (3.2-р зүйлийг үз), төвийн бус суналтанд ажиллах бүтээцийн тооцоог дараах байдлаар гүйцэтгэнэ.

а) Хэрвээ дагуу хүч N нь хөндлөн огтлолын гол цөмийн хүрээн дотор байх үеийн тооцоог дараах нөхцлөөр хийнэ  (12-р зураг)

 

,                      (41)

 

Үүнд:  —төвийн бус суналтын даах чадварын бууралтын илтгэлцүүр 0,8-тай тэнцүү

                

12-р зураг.

 

 Тэгш өнцөгт огтлол бүхий төвийн бус суналтанд ажиллах бүтээцийн хөндлөн огтлолын хязгаар дотор үйлчилсэн дагуу хүч N –ийн  хүчдэлийн эпюр

 

1 - тор; 2 – шилбэн буюу утсан арматур

 

б) Хэрвээ дагуу хүч N нь огтлолын гол цөм ба гадна ирмэгийн хооронд байрлаж байвал (41) нөхцлөөр ,  -г 0,6-тай тэнцүү гэж авна. 

 

в) Хэрвээ дагуу хүч N нь огтлолоос гадна байрлаж байвал (13-р зураг) дараах нөхцлөөр тооцно.

 

 ;                (42)

 

Энэ үед шахалтын бүсийн өндөр х -ийг  дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 ,        (43)

 

 — тэмдэглэгээ нь (25)-р томъёонд заасантай ижил байна.

 

Хэрвээ (43) томъёогоор тооцож авсан утга нь  х > x_R h, байвал  (42) томъёонд  х = x_R h  гэж тавина.

 

                      

 

13-р зураг.

 

Тэгш өнцөгт огтлол бүхий төвийн бус суналтанд ажиллах бүтээцийн хөндлөн огтлолын хязгаарын гадна үйлчлэх дагуу хүч N–ийн  хүчдэлийн эпюр

 

1 - тор; 2 – шилбэн буюу утсан арматур

 

 

 

Бүтээцийн дагуу тэнхлэгийн налуу огтлолын

бат бэхийн тооцоо

 

3.20. Налуу огтлолын бат бэхийн тооцоог дараах байдалд гүйцэтгэнэ.

 

Налуу ан цавны хоорондох бетоны шахалтын  бат бэхээр

 

Налуу ан цавыг дайруулан хөндлөн хүчний үйлчлэлээр

 

Налуу ан цавыг дайруулан гулзайлтын моментын үйлчлэлээр

 

3.21. Тэгш өнцөгт огтлолтой армоцементэн бүтээцийн налуу ан цавын хоорондох  бетоны шахалтын бат бэх дараах нөхцлийг хангасан байна.

 

.               (44)

 

, нь хөндлөн утсан торны нөлөөллийг тооцсон илтгэлцүүр дараах томъёогоор тодорхойлно. 

 ,                  (45)

  илтгэлцүүрийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

,                (46)

 

-ийн утгыг Мпа-аар авна.

 

3.22. Армоцементэн бүтээцийн дагуу тэнхлэгт налуу, огтлолын хөндлөн хүчний  бат бэх дараах нөхцлийг  хангах ёстой. (14-р зураг.)

 

 ,                   (47)

 

Үүнд: Q –тухайн налуу огтлолын нэг талд байрлах гаднын ачааллаар тодорхойлох хөндлөн хүч

 

Q_m –налуу ан цавыг огтлон гарсан торны хөндлөн утасны хүлээн авах хөндлөн   хүч

Q_b – Налуу огтлол дахь бетоны шахалтын бүсний хүлээн авах хөндлөн хүч

Q_m, -ийн утгыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

,                 (48)

                                                                                                            

Үүнд: a_q – налуу ан цавын проекц; Ан цавын налуугийн  өнцөг  45°-тай тэнцүү гэж авна

 

q_mw –Налуу ан цавын хязгаар доторх элементийн торны хөндлөн утасны арматурчлалын эрчимшил (интенсивность)

 

 ;                  (49)      

 

Үүнд: ‑ хөндлөн хүчний тооцоонд нимгэн хананы шилжүүлсэн арматурчлалын илтгэлцүүр. Үүнийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

;                    (50)

 

‑ Налуу ан цавын хязгаар дотор байрлах торны хөндлөн утасны талбай

‑ Налуу ан цавын хязгаар дотор байрлах хөндлөн шилбэний талбай

‑ Хөндлөн хүчийг хүлээн авах нимгэн хананы зузаан

- Бүтээцийн хөндлөн огтлолын босоо тэнхлэгт харьцуулсан нугачаат элементийн ханын налуугийн  өнцөг 

 

Төвийн бус шахалт болон гулзайлтанд ажиллах бүтээцийн хөндлөн хүч   

 Q_b -ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

,                       (51)

 

Үүнд: t_w ба  h – Тооцож байгаа хөндлөн огтлол дахь бүтээцийн өргөн ба өндөр

 

Шахалтын бүсийн зааг тавцангийн хязгаар дотор байрлах тохиолдолд  гэж авч болно.

 

                           

14-р зураг.

 

 Хөндлөн хүчний үйлчлэлд бат бэхийг тооцоход дагуугийн тэнхлэгт налуу огтлол дахь хүчлэлийн бүдүүвч

 

3.23. Гулзайлтын моменттой бүтээцийн дагуу тэнхлэгт налуу огтлолын тооцоог дараах нөхцлөөр шалгана.

 

     ,              (52)

Үүнд: M –моментийн үйлчлэх хавтгайд перпендикуляр бөгөөд шахалтын бүсэнд тэнцүү үйлчлэх хүчлэлийн цэгийг дайрч гарсан, налуу огтлолын нэг талд байрлах бүх гаднын хүчний момент.

 

Бүтээцийн  дагуу тэнхлэгт нормаль байрлалтай налуу огтлол дахь шахалтын бүсний өндөрийг бетон ба арматурын дагуу тэнхлэгийн налуу огтлолын хүчлэлийн тэнцвэрийн проекцийн нөхцлөөр тодорхойлно. 

 

Нормаль ан цав үүсэхгүй, өөрөөр хэлбэл “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” /БНбД 52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн R_bt,ser-ийн утгыг  R_bt.-ээр сольж тодорхойлсон, бат бэхийн тооцооны гаднын хүчний момент, ан цав үүсгэх момент M_crc,-тэй тэнцүү буюу бага байвал элементийн суналтын заагтай огтлолцож байгаа хэсэг дэх налуу огтлолын гулзайлтын моментийг шалгах шаардлагагүй.

 

 

4. АРМОЦЕМЕНТЭН БҮТЭЭЦИЙН ХЯЗГААРЫН ТӨЛӨВИЙН ХОЁРДУГААР БҮЛГИЙН ТООЦОО

 

Ан цав үүсэлт ба нээгдэлтийн тооцоо

 

4.1. Армоцементэн бүтээцийн дагуу тэнхлэгт нормаль ба налуу ан цав үүсэлтийн тооцоог төмөр бетон бүтээц ба жижиг ширхэгт дүүргэгчтэй зохих ангийн төмөр бетон бүтээцийнхтэй адилаар “Бетон ба төмөр бетон бүтээц”  БНбД /52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагын дагуу гүйцэтгэнэ. Тэгэхдээ ан цавыг бодолцон эсэргүүцлийн момент W_pl –ын утгыг 4.13-р зүйлийн заалтын дагуу харин R_bt,ser–ыг бетоны ажлын нөхцлийн илтгэлцүүр  g_b-г  тооцохгүйгээр тус тус тодорхойлно.

 

 4.2. Армоцементэн бүтээцийн элементийн ан цав нээгдэлтийн тооцоог доорхи  огтлолуудад хийнэ. Үүнд:

Элементийн дагуу тэнхлэгийн нормаль огтлолд

Элементийн дагуу тэнхлэгийн налуу огтлолд

 

Элементийн дагуу тэнхлэгийн нормаль огтлол дахь

ан цав нээгдэлтийн тооцоо

 

4.3. Торон арматурчлалтай элементийн дагуу тэнхлэгт нормаль огтлол дахь  ан цав нээгдэлтийн өргөн a_crc,-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

,             (53)

Үүнд: -торны төрлөөс хамаарсан илтгэлцүүр:

гагнааст  торонд -3;  нэхээст торонд -3,5

          -тооцоонд доорхи үзүүлэлтээр авах илтгэлцүүр:

тогтмол ба удаан хугацааны ачааллын агшин зуурын ба богино хугацааны үйлчлэлд -1

Тогтмол ба удаан үргэлжлэх ачааллын олон дахин давтагдах ба үргэлжлэлтэй үйлчлэлд бетоны А бүлэгт -1,5; Б бүлэгт -1,7; В бүлэгт -1,65.

‑ Ачааны үйлчлэлээс хөндлөн огтлолын суналтын ирмэг дэх торонд үүсэх хүчдэлийг 4.5-р зүйлийн дагуу тодорхойлно.

‑ торны харимхайн модулийг  2.22-р зүйлд зааснаар тодорхойлно;

‑ торны үүрний хэмжээ, мм.

4.4. Хосолсон арматурчлалтай элементын дагуу тэнхлэгт нормаль ан цавны нээгдэлтийн өргөн a_crc, мм,-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно. 

,                  (54)

 

Үүнд: ‑ гулзайлт болон төвийн бус шахалтанд ажиллах бүтээцэд— 1, суналтанд — 1,2-той тэнцүү авах илтгэлцүүр

‑ 4.3-р зүйлд заасантай ижил

‑ Бүтээцийн суналтын бүсийн шилжүүлсэн торон арматурчлалын илтгэлцүүрийн хэмжээнээс хамаарах  энэ  илтгэлцүүрийг дараах нөхцлөөр авна:

 

0,4% <  < 1 % - 4,5,

 

1%   < 2 % - 3,0,

 

• > 2% - 1,5;
•  

‑ торны төрлөөс хамааруулах итгэлцүүр:      

гагнааст-0,8

сүлжмэл-1

 ‑ 4.5-р зүйлд заасны дагуу авна

‑ суналтын бүсийн (3.2-р зүйлийг үз) шилжүүлсэн арматурчлалын илтгэлцүүр 0,02-оос ихгүй байна

d_s – Шилбэн буюу утсан арматурын диаметр, мм

–Арматурын харимхайн шилжмэл модулийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 .                   (55)

 

4.5. Хүчдэл -г дараах байдлаар тодорхойлно:

a) Төвийн суналтанд ажиллах бүтээцэд

 

 ,                                 (56)

 

Үүнд: Р – Бүх алдагдлыг тооцсон урьдчилсан хүчдэлийн хүчлэл

A_b – бетоны хөндлөн огтлолын талбай.

 

б) Гулзайлт, төвийн бус шахалтанд ажиллах эсвэл төвийн бус суналттай бүтээцийн хүчдэлийг харимхайн биетийн барилгын механикийн дүрмээр тодорхойлно.

 

Хүчдэл -г тодорхойлоход суналтын бүсний зөвхөн арматурыг гангийн эквивалент талбайд, шахалтын бүсний арматур ба бетоныг (бетоны харимхайн модулийн харьцааг бодолцон) эквивалент талбайд тус тус шилжүүлж нэгдмэл харимхайн шинж чанартай гангийн огтлолын (15-р зураг) эквивалент талбай гэж авч үзвэл зохино.

           

 

15-р зураг.

 

 Армоцементэн бүтээцийн хөндлөн огтлолыг ганд шилжүүлсэн бүдүүвч

а ‑ армоцементэн бүтээцийн хөндлөн огтлол; б – ганд шилжүүлсэн хөндлөн огтлол

 

-ний утгыг тодорхойлохдоо:

Гулзайлтанд ажиллах бүтээцэд дараах томъёогоор

 ;                     (57)

 

төвийн бус шахалт болон төвийн бус суналтанд ажиллах бүтээцэд дараах томъёогоор

 .                          (58)

 (57) - (58)-р томъёонуудад:

W_s1 –ган хөндлөн огтлолд шилжүүлсэн эсэргүүцлийн моментыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 ;                                     (59)

 

Үүнд:   –Ганд шилжүүлсэн эквивалент огтлолыг хүндийн төвтэй нь харьцуулсан  хөндлөн огтлолын инерцийн момент

N_tot – дагуу хүч N ба урьдчилан шахах хүчлэл Р-тэй тэнцүү хүч

e_cp – бүтээцийн хөндлөн огтлолын хүндийн төвтэй харьцуулсан Р хүчний эксцентриситет

e_c,tot ‑ бүтээцийн хөндлөн огтлолын хүндийн төвтэй харьцуулсан N_tot  хүчлэлийн эксцентриситет

r – цөм цэгээс огтлолын ойролцоох шахалтын ирмэг хүртэлх зай

(58) –р томъёонд „хасах" тэмдэгийг төвийн бус, шахалтанд „нэмэх" тэмдэгийг — төвийн бус суналтанд хэрэглэнэ.

4.6. Ан цав тэсвэрлэлтийн 2-р зэрэглэлтэй элементийн үргэлжилсэн бус ан цавын өргөн нь тогтмол удаан ачааны үйлчлэлээр үүссэн болон богино хугацааны ачааны үйлчлэлээр үүссэн ан цавуудын өргөний нийлбэр байна. Үргэлжилсэн ан цавын өргөн нь тогтмол удаан хугацааны ачааны үргэлжлэх хугацаанаас хамаарна.

 

Бүтээцийн дагуу тэнхлэгт налуу

 ан цав нээгдэлтийн  тооцоо

 

4.7. Торон болон хосолмол арматурчлалтай гулзайлтанд ажиллах бүтээцийн дагуу тэнхлэгт налуу ан цав нээгдэлтийн өргөнийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 ,                      (60)

 

Үүнд:  ‑ илтгэлцүүрийг  4.3-р зүйлд зааснаар тодорхойлно

k₁ – торны төрлөөс хамаарах илтгэлцүүр:

нэхээст  - 10³ (30 - 1500 );

гагнааст  - 10³ (20 - 1200)

 ‑ ‑ илтгэлцүүрийг 4.4-р зүйлд зааснаар тодорхойлно

 ‑ 3.2-р зүйлд заасны дагуу авна

d_m – бүтээцийн дагуу тэнхлэгт нормаль байрлах утсан торны диаметр

 ,                     (61)

 

Үүнд:   –Бүтээцийн авч үзэж буй хэсэг дэх хамгийн их хөндлөн хүч

 

Армоцементэн бүтээцийн

хэв гажилтийн тооцоо

 

4.8. Армоцементэн бүтээцийн хэв гажилтын (хотойлт, эргэлтийн өнцөг)  тооцоог 4.9.—4.15 зүйлд заасан хөшүүншил ба муруйлтын утгыг оролцуулсан барилгын механикийн томъёоны дагуу гүйцэтгэх хэрэгтэй.

Армоцементэн бүтээцийн муруйлт ба хэв гажилтын утгыг тэдгээрийн анхны төлөв байдлаас эхлэн тогтооно. Тухайлбал урьдчилан хүчитгэсэн арматуртай төлвөөс бүтээцийн шахагдах хүртэлх төлвийг тодорхойлох хэрэгтэй.

Хэрэв тогтмол удаан, богино хугацааны ачааны үйлчлэлд бүтээц буюу түүний хэсгийн суналтын бүсэд ан цав үүсээгүй бол ачааллын  найдваршилтын илтгэлцүүрийг =1 гэж авна.

4.9. Богино хугацааны ачааны үйлчлэлд бүтээцийн хөшүүншилийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

,                (62)

 

Үүнд: ‑ бетоны харимхайн модуль, “Бетон ба төмөр бетон бүтээц”  БНбД /52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагад зааснаар авна

 

 ‑Модулийн E_s/Е_т- харьцаанд харгалзах торон арматурчлалын илтгэлцүүрийг бодолцсон бетонд шилжүүлсэн арматурын огтлолын талбайн  инерцийн момент

 

Хэв гажилтын тооцоонд арматурчлалын шилжүүлсэн илтгэлцүүрийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

Шахалттай тавцанд          ;   Босоо хананд                         ;   Суналттай тавцанд        .                                                              (63)

 

Суналтын бүсэндээ

 ан цавгүй хэсэгт муруйлтыг тодорхойлох

 

4.10. Гулзайлт, төвийн бус шахалт, төвийн бус суналтанд ажиллах бүтээцүүдийн дагуу тэнхлэгт нормаль эсвэл налуу ан цав үүсээгүй хэсэгт муруйлтын бүрэн хэмжээг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 ,                     (64)

 

Үүнд  r₁, r₂ – богино   хугацааны  (“Бетон ба төмөр бетон бүтээц”  БНбД /52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагын дагуу) ба тогтмол болон удаан хугацааны ачааллаас (хүчлэл Р-г оролцуулахгүй) үүсэх муруйлтыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

     

 ,                           (65)

 

 ,                      (66)

Үүнд: М – шилжүүлсэн огтлолын хүндийн төвийг дайран гарсан моментын үйлчлэлийн хавтгайд нормалийг босоо тэнхлэгтэй харьцуулсан гаднын ачааллаас үүсэх момент

 

‑ (62)-р томъёогоор тодорхойлно;

‑ бетоны гулсалтын нөлөөг тооцсон илтгэлцүүр доорхи байдлаар авна:

гадаад орчны агаарын чийгшил 40% ба түүнээс дээш үед —2,6; уураар бэхжүүлсэн бетонд—3; гадаад орчны агаарын чийгшил 40% -оос бага үед—3,9; уураар шарж бэхжүүлсэн бетонд — 4,5.

‑ удаан хугацааны ачааллын үйлчлэлтэй армоцементэн бүтээцийн хөшүүншил

 

 ;                      (67)

 

r₃ – урьдчилан шахах хүчлэлийн богино хугацааны үйлчилэлээр үүссэн бүтээцэд тахийлт үүсгэх муруйлтыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 ;                      (68)

 

r₄ ‑ урьдчилан шахах хүчлэлээр бетонд агшилт ба гулсалт үүсэн улмаар бүтээцийг тахийлгах муруйлтыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 ;             (69)

 

Үүнд: ‑ урьдчилан шахах хүчдэлийн үйлчлэлээр  бетонд суулт ба гулсалт үүсгэх харьцангуй хэв гажилтыг огтлолын суналтын ба шахалтын харгалзах ирмэгийн түвшинд доорхи томъёогоор тодорхойлогдоно.

 ;                    (70)

 

.                      (71)

 

-ийн тоон утгыг суналтын бүсийн арматурт- “Бетон ба төмөр бетон бүтээц”  БНбД /52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагын дагуу бетоны агшилт ба гулсалтаас үүсэх арматурын урьдчилсан хүчитгэлийн алдагдалын нийлбэртэй тэнцүүгээр авна. Харин хүчитгэсэн арматур нь шахалтын бүсийн бетоны ирмэгийн түвшинд байвал  ‑ ийг дээрхтэй ижлээр авна.

Урьдчилан хүчитгээгүй бүтээцэд r₃ ба r₄ муруйлтын утгыг тэгтэй тэнцүү авч болно.

4.11. Бетоны шахалтын бүсийн анхны ан цавтай хэсгийн муруйлтыг тодорхойлохдоо (1.21-р зүйлийг үз) r₁, r₂, r₃-ийн утгыг  15%,-иар, харин  r₄ –ийн утгыг  25 %-иар тус тус ихэсгэх хэрэгтэй.

 

Суналтын бүсийн ан цавтай хэсэгт

муруйлтыг тодорхойлох

 

4.12. Тэгш өнцөгт, тавр, двутавр хэлбэрийн огтлолтой гулзайлт, төвийн бус шахалт ба төвийн бус суналтанд ажиллах бүтээцүүдийн дагуу тэнхлэгт налуу ан цав үүссэн хэсгийн муруйлтын бүрэн хэмжээг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 ;                 (72)

 

Үүнд:  r₅ – бүх ачааны богино хугацаатай үйлчлэлээс үүсэх  муруйлтыг 1.16-р зүйлд заасан хэв гажилтаар  тооцно. 

r₆ – тогтмол ба удаан хугацааны ачааны богино хугацаатай үйлчлэлээс үүсэх муруйлт

       – тогтмол ба удаан хугацааны ачааны урт хугацаатай үйлчлэлээс үүсэх муруйлт

r₄ – урьдчилан шахалтын хүчдэлээс бетоны агшилт ба гулсалтын нөлөөгөөр бүтээцэд тахийлт үүсгэх муруйлтыг (69)-р томъёогоор тодорхойлно.

 

4.13 r₅-ийн утгыг доорхи томъёогоор тодорхойлно

 

 ,                   (73)

 

М –шилжүүлсэн хөндлөн огтлолын хүндийн төвийг дайрсан бөгөөд моментын үйлчлэлийн хавтгайд нормаль тэнхлэгтэй харьцуулсан гадаад ачаанаас үүсэх момент

M_crc – ан цав үүсэх үеийн бүтээцийн дагуу тэнхлэгт нормаль огтлолын хүлээн авах момент

 ‑ (62)-р томъёогоор тодорхойлно

 ‑ дараах  томъёогоор тодорхойлно

 

 ,                    (74)

 

Үүнд:  k – бүтээцийн хөшүүншилийн бууралтыг тооцох илтгэлцүүрийг 6-р хүснэгтийн дагуу авна.

6 дугаар хүснэгт

 

 

Огтлолын суналтын бүсийн армаурчлал	Арматурчлалын илтгэлцүүр	Бүтээцийн итгэлцүүр  k
	, %	гулзайлт ба суналтын	Төвийн бус шахалтын
Тор:
Нэхээст	1,5 хүртэл 1,5 – 3	0,08 0,16	0,16 0,32
Гагнааст	1,5 хүртэл 1,5 – 3	0,1 0,2	0,2 0,4
Тортой хосолмол:
Нэхээст	1,5 хүртэл	0,08	0,16
Гагнааст	1,5 хүртэл	0,1	0,2
Нэхээст	1,5 – 3	0,1	0,22
Гагнааст	1,5 – 3	0,12	0,25

 

 M_crc-ийн утгыг дараах томъёогоор тодорхойлно:

 

 Урьдчилан хүчитгээгүй арматуртай бүтээцэд

 

 ;                         (75)

 Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцэд

 

 ,                  (76)

 

Үүнд:  ‑ суналттай бетоны харимхай бус хэв гажилтыг тооцсон огтлолын суналтын ширхэгт ирмэгийн эсэргүүцлийн моментыг дараах томъёогоор тодорхойлно. 

 

 ,                   (77)

 

Үүнд: ‑ тор байрлах бүсүүдийн торны огтлолын талбайн тэг шугамтай харьцуулан тодорхойлох шахалт, суналтын бүсийн инерцийн моментууд

S_t – Бетоны суналтын бүсийн тэг шугамтай харьцуулсан статик момент

h-x – тэг шугамаас огтлолын суналтын ширхэгийн захын ирмэг хүртэлх зай

Огтлолын тэг шугамын байдлыг дараах нөхцлөөр тодорхойлно.

 

 ,                       (78)

Үүнд  ‑ бетоны огтлолын шахалтын бүс, энэ бүсэд байрлах торны талбай, огтлолын суналтын бүсэд байрлах торны талбайг тэг шугамтай харьцуулсан статик моментууд,

h – огтлолын өндөр

(76)-аас хамаарсан М_р –ийн утгыг доорхи томъёогоор тодорхойлно.

 

 .             (79)

 

(76)-р томъёонд М ба М_р моментууд эсрэг чиглэсэн бол „нэмэх" тэмдэгтэй, чиглэл нь давхацсан бол „хасах" тэмдэгтэй авна.

(79)-р томъёоны М_р –ийг N_р хүчлэлийн моментыг суналтын хэсгээс хамгийн хол ан цав тэсвэрийг бүхий гол цөм цэгийг дайран өнгөрсөн бөгөөд тэг шугамтай параллель тэнхлэгтэй харьцуулан тодорхойлно.

 

 М_р –ийн утгыг  “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” БНбД /52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагын дагуу тодорхойлох ба  -ийг  4.13-р заалтын дагуу авна.

4.14. -ийн утгыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

 

 ,                     (80)

Үүнд: - момент нь тогтмол ба удаан ачааны үйлчлэлийг шилжүүлсэн огтлолын хүндийн төвийг дайрсан моментийн үйлчлэлийн хавтгайд нормаль тэнхлэгтэй харьцуулан тодорхойлно.

 

‑ (74)-р томъёогоор тодорхойлно.

 

4.15. -ийн утгыг доорхи  томъёогоор тодорхойлно

,                          (81)

 

Үүнд: ‑ 4.14-р зүйлээс авна

 

‑ доорхи  томъёогоор тодорхойлно

 

 ,                   (82)

 

Үүнд: ‑ (74)-р томъёогоор тодорхойлно.

 

Хотойлтыг тодорхойлох

 

4.16. Гулзайлтын хэв гажилтаас үүсэх хотойлтыг дараах томъёогоор тодорхойлно.

,                       (83)

 

Үүнд: ‑ бүтээцийн хотойлтыг нь тодорхойлж буй алслалын Х огтлол дээр олох гэж буй шилжилтийн чиглэлд үүсэх, нэгж хүчний үйлчлэлийн гулзайлтын момент

 

‑ хотойлтыг тодорхойлж байгаа ачааллаас, бүтээцийн Х огтлолд үүсэх бүрэн муруйлт, -ийн утгыг (64) ба (72)–р томъёогоор тодорхойлох бөгөөд; -ийн  тэмдгийг муруйлтийн эпюртэй тохируулан авна.

Гулзайлтын моментийн тэмдэг нь үл хувьсах хязгаар доторхи хэсэг бүрдээ ан цавтай, тогтмол огтлолтой элементийн хамгийн их хүчдэлтэй огтлолоор мурийлтыг бодохыг зөвшөөрнө. Гулзайлтын моментийн утга нь пропорционалиар өөрчлөгддөг хэсгийн бүсэд огтлолын мурийлтыг тусад нь бодох хэрэгтэй.

Зарим нэг өргөн тархсан тохиолдолд тогтмол огтлолтой гулзайлттай элементийн хотойлтыг доорхи томъёогоор тодорхойлно.

 

 ,                         (84)

 

Үүнд: m – тулгуурын нөхцөл ба ачааллах бүдүүвчээс хамаарсан илтгэлцүүр

 ‑ хотойлтыг тодорхойлох ачаалалын хамгийн их гулзайлтын моменттой огтлол дээрх муруйлт

‑ бүтээцийн тооцоот алслал.

 

5. ХИЙЦЛЭЛИЙН ШААРДЛАГА

 

5.1. Энэ бүлэгт армоцементэн бүтээцийн зураг төсөл боловсруулах явцад, түүний үйлдвэрлэх нөхцөл, шаардлагатай эдэлгээний хугацаа, арматур ба бетоны  барьцлыг хангах зэрэг хийцлэлийн шаардлагууд тусгагдана .

 

Бүтээцийн огтлолын хамгийн бага хэмжээс

 

5.2. Армоцементэн бүтээцийг хүчлэлийн үйлчлэлд хязгаарын төлөвийн нэг ба хоёрдугаар бүлгээр тооцож огтлолын хамгийн бага хэмжээг тодорхойлоход бетоны хамгаалалтын үеийн зузаан, арматурын байрлал болон анкерлалт, арматурчлал ба огтлолын хэмжээсийг ижилтгэх бүтээцийг үйлдвэрлэх технологийн  боломж зэрэг нөхцлийг  хангах   зарчим  баримтлах  хэрэгтэй.

5.3. Даацат армоцементэн бүтээцийн тавцан босоо хавиргын зузаан 15мм–ээс багагүй 30мм-ээс ихгүй байна. Тооцоогоор шаардлагатай бол хүрээ хавирга, хөшүүншилийн хавирга,  диафрагм зэргийн зузаан 30 мм-ээс дээш байвал зохино. 

Бүтээцийн 40 мм-ээс дээш зузаантай хүрээ хавирга, хөшүүншилийн хавирга,  диафрагм гэх мэт элементийг төмөр бетон бүтээцийн “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” БНбД /52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагын дагуу тор тавихгүй ердийн арматуртай гүйцэтгэнэ.

 

Тайлбар: Тороор арматурчлаагүй хэсэгт бетоны хамгаалалтын үе, ан цав нээгдэлтийн өргөн зэргийг төмөрбетон бүтээцийнхээр авна.

 

Бетоны хамгаалалтын үе

 

5.4. Бетоны хамгаалалтын үе өөрөөр хэлбэл бүтээцийн гадаргуугаас арматурын гадаргуу хүртэлх бетоны давхарга нь түүнийг бэлтгэх, угсрах, ашиглах бүх үе шатанд арматурыг зэврэхээс хамгаалах,  арматур ба бетоны хамтран ажиллах нөхцлийг хангах  үүрэгтэй.

Армоцементэн бүтээцийн бетоны хамгаалалтын үеийн төслийн зузаан нь доор заасан хэмжээнээс багагүй байна.

торонд  — 4 мм;

Бетоны хамгаалалтын үеийн орчимд тортой бөгөөд шилбэн болон утсан арматуртай бол – 8 мм

Түүнчлэн бетоны хамгаалалтын үеийн зузаан, бүтээцийг үйлдвэрлэх технологийн шаардлагыг хангах ёстой.

 

5.5. Ус тусгаарлагч бүрхүүлгүй армоцементэн бүтээцийн бетоны хамгаалалтын үеийн зузаан нь хүчитгэсэн арматурын хүчдэл дамжуулах I_p хязгаар доторхи хэсэгт (“Бетон ба төмөр бетон бүтээц” БНбД 52-01-10-ийг үз) 2d-ээс (d – арматурын диаметр) багагүй, 15 мм-ээс ихгүй байна.

 

5.6. Гулзайлттай бүх төрлийн угсармал элементийн урьдчилан хүчитгээгүй  дагуу арматурын төгсгөл нь элементийн булангаас 5 мм-ээс ихгүй богино байна.

Хүчитгэсэн арматурын төгсгөл ба анкерыг 5 мм-ээс багагүй зузаантай жижиг ширхэгтэй бетонон үеэр хамгаална.

 

5.7. Зураг төсөл боловсруулах явцад  элементийн огтлол дахь (жийргэвч ба доторлогооны суурилуулалт, бетонон шайб гэх мэт) тор, шилбэн болон утсан арматурын төслийн байрлалыг хангах (бетон ба арматураар тулгуур дорхи гэх мэт) арга хэмжээ хэрэгтэй. Ийм боломжгүй тохиолдолд цайрдсан арматур болон тор хэрэглэвэл зохино. 

 

БҮТЭЭЦИЙН АРМАТУРЧЛАЛ

 

5.8 Армоцементэн бүтээцийн элемент дэх тор нь температур агшилтын хүчдэл хүлээж авах тул элементийн  гадаргуугаас хамгийн бага зайнд  байрласан байвал зохино (5.4-р зүйлийн дагуу). Шилбэн болон утсан арматурын өөрөө анкерлагдах бүсийн суналтыг хүлээн авах зорилгоор торны зарим хэсгийг арматурын гадаргуугаас хамгийн бага зайд байрлуулбал зохино.

 

5.9. Армоцементэн бүтээцийн элементийн хана полконы хязгаар орчимд гадаргуугийн гол дунд тэгш хэмтэй 2-оос цөөнгүй тор байрлуулна.

Тэгш өнцөгт огтлол бүхий гулзайлттай элементийн суналтын бүсэд нэг буюу хэдэн тор тавьж болно.

Армоцементэн элементийн огтлолын дунд хэсэгт нэг тороор хийцлэлийн зориулалттай арматурчлахыг зөвшөөрнө.

Тайлбар: 1 см зузаан армоцементэн элементэд 4-өөс илүү тор хэрэглэхийг хориглоно.

 

5.10. Армоцементэн бүтээцийн элементийн хана ба тавцанд хүчитгэсэн ба хүчитгээгүй салангид арматуруудыг хоорондоо хамгийн ойрдоо 10мм-ээс багагүй зайтай байхаар аль болох бага диаметртэй олон арматурыг огтлолд жигд тараан байрлуулах хэрэгтэй.

Ингэхдээ арматурын анги, тэдгээрийн диаметрийн төрөл аль болох цөөн бөгөөд металл зарцуулалт багатай байхаар арматурчилбал зохино.

Дараах технологийн дагуу авсан хэвэнд арматур угсрахыг  зөвшөөрнө.                                                                                                                                                                                                                

Бетон цутгахын өмнө бэлтгэсэн арматуруудыг баглаа боодолтой нийлүүлэх;

Салангид тороор цутгах үед угсрах.

 

5.11. Армоцементэн бүтээцэд гарах нүхийг нэмэлт арматураар хүрээлэх бөгөөд эдгээр арматуруудын огтлол нь цул хавтангийн тооцооны шаардлагаар нүхний орчим дахь ажлын арматурын огтлолоос багагүй байна. Хийцлэлийн шаардлагаар арматурчилсан хавтангийн зах орчимд том биш хэмжээний нүх гарвал түүнийг хийцлэлийн шаардлагыг баримтлан арматурчилна. Хавтангийн захаар төвлөрсөн ачаалалтай үед арматурчлал ба хавтангийн зузааныг тооцоогоор авна.

 

5.12. Армоцементэн бүтээц  дэх арматуран торнуудыг хавирга ба тавцангийн хавтгайн огтолцох шугамыг давж зөрүүлнэ. Үүний урт нь торны нүдний өргөнийг 3 дахин авснаас багагүй бөгөөд 30мм-ээс багагүй байвал зохино.

Төвийн бус шахалттай бүтээцийг

 арматурчлах онцлог

 

5.13. Төвийн бус шахалтанд ажиллах элементийн торон арматурчлалын илтгэлцүүр нь шахалтын хүчлэлийн үйлчлэлийн чиглэлд 1,5 %-иас ихгүй байна

5.14. Төвийн бус шахалтанд ажиллах элементийн шилбэн ба утсан арматурын диаметр тавцан эсвэл хананы зузааны 1/2 –ээс ихгүй бөгөөд 8 мм-ээс ихгүй байна.

 

Торны нугаралтанд нэмэгдэл арматур тавих нь зүйтэй.

 

5.15. Бүтээцийн хөшүүншилийг нэмэгдүүлэх зорилгоор шахалттай элементийн хүндийн төвтэй харьцангуй огтлолын аль болох захаар торнуудыг байрлуулбал зохино.

Гулзайлттай элементийг

 арматурчлах онцлог

 

5.16. Двутавр ба тавр огтлолтой (эсвэл ийм огтлолд шилжүүлсэн) гулзайлттай элементийн суналтын бүс нь тавцандаа  байвал дагуу чиглэлийн шилбэн болон утсан арматурыг элементийн огтлолын босоо тэнхлэгт тэгш хэмтэйгээр суналтын бүсэнд байрлуулна.

 

5.17. Элементийн хөндлөн арматурчлалд дөрвөлжин үүртэй тор хэрэглэнэ.

 

5.18. Гулзайлттай элементийн тавцангийн хөндлөн арматурын анкерчлал нь 5.12-р зүйлд заасан шаардлагыг хангах ёстой.

 

5.19. Цилиндр, нугачаат болон хайрцган огтлолтой элементийг үргэлжилсэн тороор арматурчилна. Торны нугалаасыг талуудын уулзвар булан дээр гаргана.

 

5.20. Гулзайлтанд ажиллах элементийн шилбэн  болон утсан арматурын диаметрийг огтлол дахь нимгэн болон зузаарсан хэсэгт тохируулан сонговол зохино. Шилбэн ба утсан арматурын диаметр 8 мм ба түүнээс том түүнчлэн утаст гөрмөл татлага арматурын диаметр 6мм-ээс илүү байвал тэдгээрийг элементийн зөвхөн хамарт байрлуулахыг зөвшөөрнө.

 

Арматуруудын хоорондох хамгийн бага зай

 

5.21. Хүчитгэсэн арматурын хоорондын зай нь 3d_s, -ээс багагүй байна. Үүнд:

d_s — шилбэний диаметр (гөрмөл татлага).

 

5.22. Торон арматурчлалын төслийн байрлалыг хангах тогтоогч ба салангад арматуруудын хоорондын зай 15 см-ээс ихгүй байвал зохино.

 

Хүчитгээгүй арматурын анкер

 

5.23. Армоцементэн бүтээцийн зураг төслийг элементийн бүх уртын дагуу бетонтой барьцалдах арматуртай байхаар төлөвлөнө. Шаардлагатай тохиолдолд жишээ нь анкерлалтын зурвасыг багасгах бол анкерийн төхөөрөмж хийж болно.

 

5.24. Тулгуур дээр чөлөөтэй байрлах гулзайлтанд ажиллах хавтгай бүтээцийн тулгуур хүртэлх торны анкерлалт дараах шаардлагыг хангасан байна.

 

                   

 

16-р зураг.

 Гулзайлттай хавтгай элементийн чөлөөт тулгуурын бүдүүвч

 

Хавтгангийн тулах хэсгийн урт  нь 3t-ээс багагүй бөгөөд 40 мм-ээс багагүй байна  (үүнд: t — хавтангийн зузаан).

 Тулгуурын ирмэг хүртэлх арматурын дэрлэх урт    нь гагнааст торонд - 20 d_m;  нэхээст торонд— 30 d_m; хосолмол арматурчлалд — 15 d_s –ээс багагүй байвал зохино.

Тайлбар. Чөлөөт тулгуурын ирмэг хүрэх торны дэрлэх хэсэг нь анкер болох 2-оос цөөнгүй хөндлөн арматуртай байна.

 

5.25. Суналт, шахалтанд ажиллах арматурын тооцоот эсэргүүцлийг бүрэн ашиглах зорилгоор түүнийг элементийн огтлолын тэнхлэгт нормаль байрлалаас давж гартал суулгах шаардлагатай. Анкерлалтын урт  l_p  нь “Бетон ба төмөр бетон бүтээц”  БНбД 52-01-10-ийг  барилгын норм ба дүрэмд зааснаас багагүй байна.

 

5.26. Хэрэв 5.25-ийн нөхцөл хангагдахгүй байвал тухайн огтлол дахь  шилбэнүүдийн тооцоот эсэргүүцлийг бүрэн ашиглах дагуу шилбэний анкерлалтыг нэмэгдүүлэх зорилгоор дараах арга хэмжээг урьдчилан авах шаардлагатай. Үүнд: 

а) Шилбэний үзүүрт анкерлах ган хуудас буюу бэхэлгээ төмрийг гагнах  (17-р зураг);

б) Анкерлах шилбийг 10d диаметртэй тойргоор матаж тахийлгана. Тэгэхдээ анкерлах зурвас дахь шулуун хэсгийн урт 5d  байхаас гадна шилбэний тахийлгасан хэсэгт нэмэгдэл тор тавих хэрэгтэй.

 

                                

 

17-р зураг.

 

Шилбэний үзүүрт анкерлах ган хуудас буюу суулгах нарийвч  гагнана

 

1 — ган хуудас (гагнуурын орчимдоо иржгэртэй); 2 — хүчитгээгүй ажлын арматур; 3 –цахилгаан цэгэн гагнуурын байрлал; 4 — тор

 

5.27. Дагуу суналттай торыг тооцоогоор элементийн огтлолын нормаль тэнхлэгээс цааш давтал явуулна. Тэгэхдээ гагнасан торонд 20 d_m-ээс багагүй, нэхээсэн торонд  30 d_m-ээс багагүй байна.

 

Торон ба шилбэн арматурын залгаас

 

5.28. Гулзайлттай ба төвийн бус шахалтанд ажиллах бүтээцийн суналттай арматурын даац бүрэн ашиглагдахгүй хэсэгт торыг зөрүүлж залгахыг  зөвшөөрнө.

 

5.29. Суналттай торны ажлын чиглэл дэх залгаасны зөрүүлгийн урт нэхээст торонд - 100 мм-ээс багагүй, гагнааст торонд — 60 мм-ээс багагүй, шахалттай торны уулзваруудад—тус бүр 50 ба 30 мм байна (18-р зураг). Элементийн суналттай торны уулзваруудыг сөөлжүүлж байрлуулна. Нэг цэг дээр зөрүүлж буй торны огтлол буюу зөрүүлгийн урт доторх торны уулзварын огтлолын талбай суналттай торны нийт огтлолын талбайн 50%-иас хэтэрч болохгүй.

 

18-р зураг.

 

Торны зөрүүлэгтэй уулзвар

 

а —Суналттай нэхээст торны ажлын чиглэл дэх уулзвар; б — мөн адил хийцлэлийн уулзвар; в —Суналттай гагнааст торны ажлын чиглэл дэх уулзвар; г — мөн адил хийцлэлийн уулзвар

 

Ажлын чиглэлийн дагуух торнуудын уулзварын зөрүүлгийн уртад:

гагнааст торонд –торны дагуу шилбэнүүдэд 4-өөс цөөнгүй хөндлөн утсан арматурыг гагнасан; нэхээст торонд 6-аас цөөнгүй хөндлөн утсан арматур гагнасан байвал зохино. 

 

5.30. Нимгэн армоцементэн элементэнд тооцоот эсэргүүцлийг гүйцэд ашигладаг. Шилбэн ба утсан арматурын залгаасыг зөрүүлж хийхийг зөвшөөрөхгүй

 

5.31. Төвийн бус шахалтанд ажиллах элементийн торыг хөндлөн чиглэлд өөр хооронд нь уях, хавчаардах эсвэл өөр аргаар холбохыг зөвшөөрнө. 

 

Суулгах нарийвч

 

5.32. Суулгах нарийвчийг  5 мм-ээс багагүй зузаантай иржгэр  хэвлэмэл ган ялтсаар бэлтгэх бөгөөд  3-6 мм –ийн диаметртэй анкерын шилбэ буюу ажлын арматуртай нуман гагнуураар  гагнана (17-р зураг).

5.33. Ган суулгах нарийвчийг “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” БНбД /52-01-10/ барилгын норм ба дүрмийн шаардлагын дагуу  зэврэлтээс хамгаалах хэрэгтэй. 

 

Угсармал элементийн уулзвар

 

5.34. Гулзайлт, төвийн  бус шахалт, суналтанд ажиллах угсармал бүтээцийн уулзварын хийцлэл нь тооцоот ба угсралтын үед үүсэж болох эксцентрситетийн хүчлэлийг хүлээн авах нөхцлийг хангасан байвал зохино.

 

Элементийн уулзвар дахь хүчлэл, суулгах нарийвчаар дамжих тохиолдолд түүний анкер шилбэний бат бэх, элементүүдийн уулзварыг холбож буй тор, утсан ба шилбэн арматуруудыг таслах хүчнийхтэй тэнцүү байх ёстой.

 

Угсармал элементүүдийн уулзварыг дорх аргуудын аль нэгээр гүйцэтгэхийг зөвлөж байна.

 

а) Элементийн булангийн орчим диафрагм хийж ган суулгах нарийвчийг диафрагмыг нүхэлж гаргасан ялтсанд гагнаад дараа нь уулзварыг бетоноор чигжиж цулжуулна;

 

б) Хүрээт хавирга хийж шилбэ ба утсан арматуртай түүнийг холбож гагнана. Элементийн суулгах нарийвчийг хүрээт хавиргатай гагнаж дараа нь уулзварыг бетоноор чигжиж цулжуулна (19а зураг).

                      

19-р зураг.

 Төвийн бус шахалт ба хөндлөн хүчний үйлчлэлд ажиллах угсармал нугалмал армоцементэн бүтээцийн уулзвар

 

а — хүрээт диафрагмыг ган нарийвч ба арматурын гаргалгаатай гагнаж цулжуулсан уулзвар; б — татлага арматураар холбох уулзвар; 1 — нугалааст элемент; 2 — диафрагм; 3 — нэмэлт ган хуудаснууд; 4 — суулгах нарийвч; 5 —хүрээт диафрагм; 6 —арматурын гаргалгаанууд ; 7 — чигжээс бетон;

8 — уулзварын хүчитгэсэн арматур; 9 — дагуу хүчитгэсэн арматур; 10 —шилбэний уулзвар дахь анкер; 11 — анкер суух нүх

 

в) урьдчилан хүчитгэсэн шилбэний тусламжтай урьдчилан хүчитгэсэн элементийг холбож цулжуулах  (19б зураг). Түүнчлэн ийм элементийн хуурай буюу эпоксидон түрхлэгтэй булангийн уулзварыг мөн ингэж холбоно.

 

г) Угсармал элементийн уулзварын завсарт туушид нь утсан ба шилбэн арматур хэрэглэх мөн угсармал - цутгамал бүтээцэд түүнийг хүчитгэж хэрэглэх. 

 

6.35. Угсармал элементүүдийн хоорондох заадсын өргөн 1,5 t-оос ихгүй 0,5 см-аас багагүй байвал жижиг ширхэгтэй бетононоор дүүргэнэ. Уулзварын заадасны өргөн 1см-ээс багагүй байхад полимербетоноор цулжуулахыг  зөвшөөрнө.

 

Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээц дэх нэмэлт заавар

 

5.36. Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн шахалтын бүсний хязгаар доторхи торон арматурчлалын талбай хамгийн багадаа 2-оос цөөнгүй тортой байвал зохино. Эдгээр тор нь хүчитгэсэн арматуртай тэгш хэмтэй байрлана.

 

20-р зураг.

 Хүчитгэсэн арматурын анкерлалтын бүдүүвч

 

а — Хэвний тулгуурт анкерласан хүчитгэсэн арматур; б — урьдчилан хүчитгэсэн  арматурын  хүчдэлийг сулруулсны дараах бүтээц; 1 — утасны төгсгөлд суулгасан толгой; 2 — нэвт нүхтэй анкерын  жийргэвч; 3 —  анкерын хөдөлгөөнгүй тулгуур; 4 — завсрын суулгасан толгой; 5 — утсан арматур ; 6 — урьдчилан хүчитгэсэн бүтээц; 7 — үндсэн тор; 8 — нэмэлт тор

 

5.37. Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийн төгсгөлд, хүчитгэсэн арматурын анкерын хязгаар дотор 50 d_s-ээс багагүй урттай хэсэгт (d_s — хүчитгэсэн арматурын хамгийн том диаметр) анкерлалтын аргаас хамаарахгүйгээр хоёроос цөөнгүй нэмэлт торыг тухайн арматуртай тэгш хэмтэй байрлуулна  (5.8-р зүйлийг үз).

 

5.38.Хүчитгэсэн арматурын анкерлалтыг шилбэн ба утсан арматурын толгойд суулгасан 10Г2С1маркийн гангаар хийсэн тусгай анкерийн жийргэвчийн тусламжтай гүйцэтгэнэ (20-р зураг). Хэрэв төслийн марк ба бетоны дамжуулах бат бэх “Бетон ба төмөр бетон бүтээц” БНбД /52-01-10/ барилгын норм ба дүрэмд заасан утгаас илүү, хүчитгэсэн арматурын бетоны хамгаалалтын үеийн зузаан нь 5.4 — 5.5-р зүйлийн заалтын шаардлагыг хангаж байгаа тохиолдолд шилбэн ба утсан эрчлээст арматурын төгсгөлд анкерлах тоноглол хэрэглэхгүй байж болно.

 

1 ДҮГЭЭР ХАВСРАЛТ

Лавалгааны

 

ҮНДСЭН ҮСГЭН ТЭМДЭГЛЭГЭЭ

 

Гаднын ачааллын үйлчлэлээс бүтээцийн хөндлөн огтлолд үүсэх хүчлэл

 

М ‑ Гулзайлтын момент

N ‑ Дагуу хүч

Q ‑ Хөндлөн хүч

Р – Урьдчилсан шахалтын хүчлэл

 

Материалын үзүүлэлт

 

- Хязгаарын төлөвийн нэг ба хоёрдугаар  бүлгийн тооцоонд ашиглах жижиг ширхэгтэй бетоны  шахалтын тооцоот эсэргүүцэл

- Хязгаарын төлөвийн нэг ба хоёрдугаар бүлгийн тооцоонд ашиглах жижиг ширхэгтэй бетоны суналтын тооцоот эсэргүүцэл

- Хүчитгэсэн ба хүчитгээгүй утсан болон шилбэн арматурын тооцоот эсэргүүцэл

- Бетоны шахалтын бүсийн шилжүүлсэн тооцоот эсэргүүцэл

‑ Хязгаарын төлвийн нэгдүгээр бүлгийн торны суналтын тооцоот эсэргүүцэл

‑ налуу огтлол дахь хөндлөн хүчний тооцоонд ашиглах  торны суналтын тооцоот эсэргүүцэл

- Торны шахалтын тооцооны эсэргүүцэл

Е_b – Жижиг ширхэгтэй бетоны шахалт ба суналтын анхны харимхайн модуль

Е_m -Торны харимхайн модуль

a ‑ Торон арматурын Е_m ба бетоны Е_b харимхайн модулиудын харьцаа

Е_s – Утсан болон шилбэн арматурын харимхайн модуль

 

Геометрийн үзүүлэлтүүд

 

 A_b –бетоны хөндлөн огтлолын талбай

- шахалтын болон суналтын бүсний торны утасны огтлолын талбай

‑ Шахалтын болон суналтын бүсний бетоны харгалзах огтлолын талбай

- Шахалтын ба суналтын бүсийн нэгж өргөнд, харгалзах хүчитгээгүй шилбэн арматурын огтлолын талбай

- Шахалтын ба суналтын бүсийн нэгж өргөнд харгалзах урьдчилан хүчитгэсэн шилбэн арматурын огтлолын талбай

‑ Арматурын огтлолын талбай А_m-г бетоны огтлолын талбай A_b-д харьцуулсан торон арматурын илтгэлцүүр

‑ Суналт ба шахалтанд ажиллах хүчитгэсэн болон хүчитгээгүй шилбэн ба утсан арматурын,  арматурчлалын илтгэлцүүр

 ‑ суналт шахалтын бүсэнд харгалзах торонд шилжүүлсэн арматурчлалын илтгэлцүүр

‑ двутавр огтлол бүхий шахалт суналтанд ажиллах тавцангийн харгалзах зузаан b ‑  огтлолын өргөн

– суналт ба шахалтын бүсэнд харгалзах двутавр огтлолын полконы (тавцангийн) өргөн

 ‑  тэгш өнцөгт, тавр ба двутавр огтлолын өндөр

– арматурын төвлөрсөн тэнцүү үйлчлэгч шахалтын хүчлэл A¢_s, A¢_sp ба  мөн тэнцүү үйлчлэгч суналтын хүчлэл A_s, A_sp -аас огтлолын ойрх ирмэг хүртэлх зай

x – бетоны шахалтын бүсийн өндөр

x ‑ бетоны шахалтын бүсийн харьцангуй өндөр; x = x/h –тэй тэнцүү

e_c–шилжүүлсэн огтлолын хүндийн төвтэй харьцуулсан дагуу N хүчний эксцентриситет

l₁‑ шахах дагуу хүчний үйлчлэл дэх армоцементэн бүтээцийн тооцоот урт

 – гагнааст, нэхээст, сүлжмэл торны утасны диаметр

l – элементийн алслал

r–огтлолын хүндийн төвтэй харьцуулсан элементийн хөндлөн огтлолын инерцийн радиус

d_s – шилбэн арматурын нэрлэсэн диаметр

I₁ –хүндийн төвтэй харьцуулсан бетонд шилжүүлсэн огтлолын инерцийн момент

I_s1 ‑ хүндийн төвтэй харьцуулсан ганд шилжүүлсэн огтлолын инерцийн момент

W_s1 – ганд шилжүүлсэн суналтын ширхэгийн эсэргүүцэлийн момент

B_f1 –богино хугацааны ачааны үйлчлэл дэх армоцементэн элементийн огтлолын хөшүүншил

B_f2 ‑ ачааны үйлчлэлээр ан цав үүсэх үеийн армоцементэн элементийн огтлолын хөшүүншил

B¢_f2 –ашиглалтын ачааны үйлчлэлийн үеийн армоцементэн элементийн огтлолын хөшүүншил

y_c –хүндийн төв хүртэлх зай

2 ДУГААР ХАВСРАЛТ

Лавлагааны

 

АРМОЦЕМЕНТЭН БҮТЭЭЦЭД ХЭРЭГЛЭДЭГ НЭХЭЭСТ ГАГНААСТ

УТСАН ТОРНЫ НЭР ТӨРӨЛ

 

Торны төрөл	Торны дугаар	Утасны нэрлэсэн диаметр мм	Торны үүрний хэмжээ,мм	Нэг утасны огтлолын талбай см2	1м өргөн торонд байх  утасны тоо,  ш	1 м2 торны жин, кг	Огтлолын 1см зузаанд оногдох нэг үе торны арматурчлалын илтгэлцүүр
Нэхээст тор (ГОСТ 3826-82-ын дагуу)	6	0,7	6х6	0,00385	149	0,905	0,0058
	7	0,7	7х7	0,00385	130	0,790	0,0050
	8	0,7 1,2	8х8	0,00385 0,01131	115 l09	0,699 2,032	0,0044    0,0123
	9	1,0	9х9	0,00785	100	1,259	0,0078
	10	1,0	10х10	0,00785	91	1,145	0,0071
	12	1,2	12х12	0,01131	76	1,376	0,0086
Гагнааст тор   (ТУ 14-4-713-76-ын дагуу)	12,5	0,5	12,5х12,5	0,00196	58	‑	0,0014
Тайлбар: 1. Торны дугаарын тоо нь торны үүрийн хэмжээг илэрхийлнэ. 2. Армоцементэн бүтээцийн ажлын зурагт дахь торны тэмдэглэгээ:    Жишээлбэл, №6-07 гэдгийн №6-ийн 6-ийн тоо торны үүрний хэмжээ, мм;  07- торны утасны нэрэлсэн диаметр, мм; Гагнааст тор №12,5-0,5 –ийг ТУ 14-4-713-76-ийн дагуу авна. Манайд армоцементэн бүтээцийн торны стандарт гараагүй тул гагнааст ба нэхээст торонд ОХУ-ын стандартыг авав.

 

 

 

 

 

 

 

ГАРЧИГ

 

ХЭРЭГЛЭХ ХҮРЭЭ ..... ...……………………………………………………………    3

 

1. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ 

 

Үндсэн шаардлага……………………………………………………….   3

Тооцооны үндсэн шаардлага......……………………………………...   5

Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээцийг төсөллөхөд тавих

                                                                                нэмэлт шаардлагууд.....…. 10

 

2. АРМОЦЕМЕНТЭН БҮТЭЭЦИЙН МАТЕРИАЛУУД

Жижиг ширхэгт дүүргэгчтэй бетон.....…........................................... 11

Жижиг ширхэглэлтэй  бетоны

норматив ба  тооцоот үзүүлэлтүүд ....................................... 12

Арматур............................................................................................... 13

Арматурын норматив ба тооцоот үзүүлэлтүүд.....................…........ 14

 

3. АРМОЦЕМЕНТЭН БҮТЭЭЦИЙН I БҮЛГИЙН ХЯЗГААРЫН ТӨЛӨВИЙН

ТООЦОО

Бүтээцийн дагуу тэнхлэгт эгц  босоо огтлолын

бат бэхийн тооцоо....................... 17

Гулзайлтад ажиллах тэгш өнцөгт, тавр, двутавр ба

                                    цагираг огтлолтой  бүтээцүүд...................... 19

Төвийн бус шахалтанд ажиллах тэгш өнцөгт ба двутавр

     буюу тавр хэлбэрт болон цагираг огтлолтой бүтээцүүд........... 27

Төвийн суналтанд ажиллах элементүүд............................….......... 32

Төвийн бус суналтанд ажиллах элементүүд.....................….......... 32

Бүтээцийн дагуу тэнхлэгийн налуу огтлолын

бат бэхийн тооцоо....................….......... 34

 

 

4. АРМОЦЕМЕНТЭН БҮТЭЭЦИЙН ХЯЗГААРЫН ТӨЛӨВИЙН II БҮЛГИЙН ТООЦОО

Ан цав үүсэлт ба нээгдэлтийн тооцоо............................................ 37

Элементийн дагуу тэнхлэгийн нормаль огтлол дахь

ан цав нээгдэлтийн тооцоо....... 37

Бүтээцийн дагуу тэнхлэгт налуу

                                                                      ан цав нээгдэлтийн  тооцоо.......40

Армоцементэн бүтээцийн

хэв гажилтийн тооцоо............….......... 40

Суналтын бүсэндээ

                                  ан цавгүй хэсэгт муруйлтыг тодорхойлох..….......... 42

Хотойлтыг тодорхойлох....................….......................................... 47

 

           

5. ХИЙЦЛЭЛИЙН ШААРДЛАГА

 Бүтээцийн огтлолын хамгийн бага хэмжээс.……………………  47

Бетоны хамгаалалтын үе.............................................................. 48

Бүтээцийн арматурчлал................................................................ 49

Төвийн бус шахалттай бүтээцийг

                                                            арматурчлах онцлог...........................  50

                    Гулзайлттай элементийг

                                                            арматурчлах онцлог...........................  50

Арматуруудын хоорондох хамгийн бага зай...............................  50

Хүчитгээгүй арматурын анкер......................................................  51

Торон ба шилбэн арматурын залгаас.........................................  52

Суулгах нарийвч...........................................................................  54

Угсармал элементийн уулзвар....................................................  54

Урьдчилан хүчитгэсэн бүтээц дэх нэмэлт заавар .....................  56

 

      Хавсралт 1

 Үсгэн тэмдэглэгээ....................... ..................……………………..…57

 Геометрийн үзүүлэлтүүд............ ..................……………………..…57

 

      Хавсралт 2

Армоцементэн бүтээцэд хэрэглэдэг нэхээст гагнааст

утсан торны нэр төрөл.…………..……...59