Гарчиг

I. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ Дүрмийн зорилго, хамрах хүрээ, шугам хоолойн ангилал Дүрэм зөрчигчдөд  хүлээлгэх хариуцлага Осол, аваарийг шалгаж судлах журам 1.4. Гадаадаас нийлүүлсэн шугам хоолой,хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн II.ЗУРАГ ТӨСӨЛ 2.1.Ерөнхий зүйл 2.2.Муруй хэлбэртэй хийц хэсэг 2.3.Гагнаасан холболт, түүний байршил 2.4.Шугам хоолой угсарч тавих 2.5.Дулааны тэлэлтийг нөхөх 2.6.Тулгуур, дүүжин бэхэлгээ 2.7.Юүлэгч шугам 2.8.Хаалт арматур, бууруулах төхөөрөмж III.МАТЕРИАЛ, ХАГАС БОЛОВСРУУЛСАН БҮТЭЭГДЭХҮҮН 3.1.Ерөнхий зүйл 3.2.Гангаар хийсэн хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн.Ерөнхий шаардлага 3.3.Ган хуудас 3.4.Ган хоолой 3.5.Давтмал, хэвлэмэл, цувимал ган 3.6.Цутгамал ган 3.7.Ган бэхэлгээ 3.8.Цутгамал ширэм 3.9.Өнгөт төмөрлөг, түүний хайлш 3.10.Шинэ маркийн ган материалд тавих шаардлага IY. ҮЙЛДВЭРЛЭЛТ, УГСРАЛТ, ЗАСВАР 4.1. Ерөнхий зүйл 4.2.Гагнуур 4.3.Дулаан боловсруулалт 4.4.Гагнаасны шалгалт 4.5.Гадаад үзлэг, хэмжих шалгалт, зөвшөөрөгдөх хүлцэл 4.6.Радиографийн болон хэт авианы шалгалт 4.7.Нэвчилтийн болон соронзон нунтагийн шалгалт 4.8.Дурандах шалгалт 4.9.Хатуулгийн хэмжилт 4.10.Механик туршилт, металлын бүтцийн шинжилгээ, талст хоорондын зэврэлтийн туршилт 4.11.Гагнаасын чанарыг үнэлэх норм хэмжээ 4.12.Усан сорилт 4.13.Гагнаасан холболтын гэмтэл согогийг засварлах Y.БҮРТГЭЛ, ТЕХНИКИЙН МАГАДЛАЛ, АШИГЛАХ ЗӨВШӨӨРӨЛ 5.1.Бүртгэл 5.2.Техникийн магадлал 5.3.Ашиглах зөвшөөрөл YI.АШИГЛАЛТЫН АЮУЛГҮЙ АЖИЛЛАГАА, ЗАСВАРЫН АЖЛЫН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ 6.1.Ашиглалтын аюулгүй ажиллагааг зохион байгуулах 6.2.Ашиглалт үйлчилгээ 6.3.Засварын ажлын зохион байгуулалт YII. ШУГАМ ХООЛОЙГ БУДАХ, БИЧЭЭС ТЭМДЭГЛЭГЭЭ ХИЙХ YIII.ДҮРМИЙН МӨРДӨЛТӨД ХЯНАЛТ ТАВИХ Хавсралтууд

2 2 3 4 4 4 4 5 6 7 8 8 9 9 11 11 12 14 14 15 15 15 16 16 16 18 18 19 23 26 28 30 32 33 33 33   36 36 37 38 38 39 40 41 41 44 45 46 46 47 48

УУРЫН БА ХАЛУУН УСНЫ ШУГАМ ХООЛОЙГ ТӨХӨӨРӨМЖЛӨХ,

АЮУЛГҮЙ АШИГЛАХ ДҮРЭМ

 

I. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ

 

1. Дүрмийн зорилго, хамрах хүрээ, шугам хоолойн ангилал

 

1.1.1. Уурын ба халуун усны шугам хоолойг төхөөрөмжлөх, аюулгүй ашиглах дүрэм (цаашид “дүрэм” гэж нэрлэнэ) нь  0.07 МПа (0.7 кгх/см²)-аас дээш ажлын даралттай¹ уур, 115⁰С-ээс дээш температуртай халуун ус дамжуулах шугам хоолойн² зураг төсөл, хийц  бүтээц, материалд тавигдах шаардлага, тэдгээрийн үйлдвэрлэл, угсралт засвар, ашиглалтын явцад тавигдах шаардлагыг тогтооно.

Үндсэн нэр томъёо, тодорхойлолтыг нэгдүгээр хавсралтад оруулав.

 

            1.1.2. Дүрмийг дараах шугам хоолойд мөрдөхгүй. Үүнд:

 

            a) зуухтай шууд холбогдсон шугам хоолой.

            б) шугам хоолойн системийг бүрдүүлэгч салшгүй хэсэг болсон даралтат сав (ус ялгах, бохир шүүх сав).

            в) усан онгоц, төмөр зам, автомашин зэрэг тээврийн хэрэгсэлд тавигдсан шугам хоолой.

            г) 51 мм-ээс бага дотоод голчтой I ангиллын болон 76 мм-ээс бага дотоод голчтой II, III, IV ангиллын шугам хоолой.

           д) зуух, шугам хоолой, даралтат сав, бууруулан хөргөх болон бусад төхөөрөмжид тавигдсан гадна агаартай холбогдсон юүлэх, үлээлгэх, гадагш хаях зориулалттай шугам хоолой.

           е) атомын цахилгаан станц, тоног төхөөрөмжийн шугам хоолой.

           ж) цэргийн тусгай зориулалтын тоног төхөөрөмжийн шугам хоолой.

           и) металл бус материалаар хийсэн шугам хоолой.

 

 

            1.1.3. Энэ дүрмээр ашиглагдах шугам хоолой (Хүснэгт 1)-г 4 ангилна.

                                                                                                             

Хүснэгт 1

                               Шугам хоолойн ангилал, бүлэг

 

Шугам хоолойн ангилал	Бүлэг	Ажлын биеийн параметр
		Температур, 0С	Даралт, МПа  (кг/см2)
I	1	560-аас дээш	Хязгаар тогтоохгүй
	2	520-560	Мөн адил
	3	450-520	Мөн адил
	4	450 хүртэл	8,0 (80)-аас дээш
II	1	350-450	8,0 (80)-хүртэл
	2	350 хүртэл	4,0 (40)-8,0 (80)
III	1	250-350	4,0 (40)-хүртэл
	2	250 хүртэл	1,6 (16)-4,0 (40)
IV		115-250	0,07 (0,7)-1,6 (16)

 

Тайлбар. Ажлын биеийн параметрийн утга өөр өөр ангилалд хамаарч байвал тухайн шугам хоолойг параметрийн хамгийн их утгад харгалзах ангилалд хамааруулна (доорх бүдүүвчээс үз).

            1.1.4. Шугам хоолойн ангиллыг тодорхойлохдоо дамжуулж буй ажлын биеийн параметрээр тооцох хэрэгтэй. Үүнд:

 

     а) зуухны уурын шугамд - уурын даралт, температурыг зуухны гарах талд (халаагчийн дараа) байвал зохих нэрлэсэн утгаар.

     б) эсрэг даралттай ажилладаг турбины уурын шугамд - эсрэг даралттай нөхцөлд турбины техникийн нөхцөлд заасан боломжит хамгийн их даралтаар, мөн эсрэг даралттай нөхцөлд турбин хоосон эргэлтээр ажиллах үед үүсэх хамгийн их боломжит температураар тус тус тооцно.

     в) турбины тохируулгатай ба тохируулгагүй отборын уурын шугам (мөн завсрын уур халаагчийн уурын шугам)-д -  отборын уурын даралт, температурын хамгийн их боломжит утгаар (турбин үйлдвэрлэгч байгууллагын тооцсон) тооцно.

     г) бууруулах ба бууруулан хөргөх төхөөрөмжийн уурын шугамд - бууруулсан даралт, температурын зураг төсөлд заасан хамгийн их боломжит утгаар тооцно.

     д) өндөр даралтын деаэраторын дараах тэжээлийн усны шугамд - шингэний баганын гидростатик даралтыг тооцсон усны нэрлэсэн даралт болон деаэратор доторх усны ханасан температураар тооцно.  

     е) тэжээлийн насос ба өндөр даралтын халаагч (ӨДХ)-ийн дараах тэжээлийн усны шугамд - тэжээлийн цахилгаан насосны хаалт хаалттай, насосны сорох талын шугамын даралт хамгийн их байх үед шахах талын шугам хоолойд үүссэн хамгийн их даралт (тэжээлийн уурын насос болон гидромуфттэй цахилгаан насос хэрэглэсэн үед – насосны нэрлэсэн даралтыг 1,05-аар өсгөж тооцно) болон тэжээлийн усны ӨДХ-ийн дараах тооцооны хамгийн их температураар тооцно.

    ж) дулааны шугам сүлжээний өгөх ба буцах усны шугамд - газрын тэгш бус байрлал болон насос станцын ажиллагааны горимыг харгалзан гаргасан өгөх шугамын усны хамгийн их боломжит даралт, хамгийн их температураар тооцно.

 

          1.1.5. Шугам хоолойд орж буй ажлын биеийн параметрээр тодорхойлогдох (тухайн парамерийг өөрчлөх төхөөрөмжгүй үед) шугам хоолойн ангилал нь түүний уртаас үл хамааран нийт шугам хоолойд хамаарах бөгөөд зураг төсөлд тусгагдсан байх ёстой.

 

          1.1.6. Зуух, даралтад сав, шугам хоолойн улсын хяналт хариуцсан байгууллага /цаашид Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллага гэх/-аас зөвшөөрсөн онцгой тохиолдолд энэ дүрмийн заалт зөрчигдөж болно.

           Ийм зөвшөөрөл авахын тулд үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь зохих техникийн үндэслэл болон зайлшгүй шаардлагатай  мэргэжлийн буюу шинжээч байгууллагын дүгнэлтийг Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагад өгсөн байх ёстой. Дүрмийн заалт зөрчигдсөн тухай зөвшөөрлийн хуулбарыг шугам хоолойн паспорт (үйлдвэрлэсэн гэрчилгээ)-д хавсаргасан байна.

 

                     1.2. Дүрэм зөрчигчдөд  хүлээлгэх хариуцлага

 

            1.2.1. Энэ дүрмийг зураг төсөл, үйлдвэрлэлт, угсралт, засвар, тохируулга, техникийн магадлалт, оношлогоо, ашиглалтын ажил эрхэлдэг удирдах албан тушаалтан, мэргэжилтэн, ажилтнууд мөрдөж ажиллах үүрэгтэй.

 

            1.2.2. Шугам хоолойн зураг схем, хийц хэсгийн оновчтой сонголт, бат бэхийн болон дулааны тэлэлтийн тооцоо, шугам хоолойн ажлын параметр нь сонгосон материал (хоолой, цутгамал, давтмал эдлэхүүн зэрэг)-ын тогтоосон хязгаарт нийцэж байгаа байдал, мөн тулгуурын байрлал, шугам хоолойн угсралтын арга, юүлэх систем зэргийн сонголт, түүнчлэн зураг төсөл бүхэлдээ энэ дүрмийн шаардлагад нийцэж байгаа эсэхийг шугам хоолойн зураг төслийн байгууллага хариуцана.

 

            1.2.3. Шугам хоолойн зураг төсөл, үйлдвэрлэлт, угсралт, тохируулга, техникийн магадлалт, оношлогоо, ашиглалтын ажил эрхэлдэг удирдах албан тушаалтан, мэргэжилтэн, ажилтнууд нь энэ дүрмийг зөрчсөн үед Монгол улсын хууль тогтоомжид заасны дагуу хариуцлага хүлээнэ.

 

                                  1.3. Осол, аваарийг шалгаж судлах журам

 

            1.3.1. Шугам хоолойн ашиглалттай холбоотой гарсан техникийн аваари, ослыг Засгийн газраас баталсан дүрмийн дагуу судалж шалгана.

 

            1.3.2. Шугам хоолойн ашиглалтын үед гарсан техникийн аваари, хүний амь настай холбоотой болон хүнд, бүлэг осол нэг бүрийг ашиглагч үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, байгууллагын захиргаа нь Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагад яаралтай мэдэгдэх үүрэгтэй.

 

            1.3.3. Техникийн аваари, осол гарсан нөхцөл байдал, шалтгааныг шалгаж судлахаар улсын байцаагч хүрч очтол ашиглагч үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, байгууллагын захиргаа нь тухайн аваари, осол нь хүний амь насанд аюулгүй,  цаашид ихсэхээргүй байвал техникийн аваар, осол гарсан бүхий л нөхцөл байдлыг тэр хэвээр нь байлгах үүрэгтэй.

 

 

                           1.4. Гадаадаас нийлүүлсэн шугам хоолой,

                                   хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн

 

            1.4.1. Гадаад орноос нийлүүлж авсан шугам хоолой, түүний бүрэлдхүүн   хэсэг болон тэдгээрийг үйлдвэрлэх зориулалттай хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн нь энэ дүрмийн шаардлагыг бүрэн хангасан байна.

 

            1.4.2. Нийлүүлэгчийн сонгон авсан аргачлалаар хийсэн тооцоо нь тогтоосон нормын шаардлагыг хангаж байгааг мэргэжлийн байгууллага нотолсоноос бусад тохиолдолд шугам хоолойн бат бэхийн тооцоог хяналтын байгууллагын зөвшөөрсөн нормоор хийнэ.

            Гадаадаас нийлүүлсэн материалын марк нь энэ дүрмийн шаардлагад нийцэж буй эсэх талаар буюу эсвэл тухайн материалыг тодорхой тохиолдол бүрд хэрэглэж болох зөвшөөрлийг мэргэжлийн байгууллага нотлож батлагаажуулсан байна. Энэ баримт бичгийн хуулбарыг зуухны паспортад хавсаргасан байвал зохино.

 

            1.4.3. Шугам хоолойн паспортыг 2-р хавсралтад заасан загвараар монгол хэл дээр бүрдүүлсэн байна.

 

 

                                 II. ЗУРАГ ТӨСӨЛ

 

                                             2.1. Ерөнхий зүйл.

 

            2.1.1. Шугам хоолой, түүний бүрдэл хэсгийн зураг төсөл болон тэдгээрийн угсралт, шинэчлэлтийн зураг төслийг мэргэжлийн байгууллага хийж гүйцэтгэнэ.

 

            2.1.2. Шугам хоолойн бат бэхийн тооцоог хийхдээ түүний бүхий л ачаалал (даралт, жин, температурын тэлэлт зэрэг)-ыг оруулан тооцох бөгөөд тогтоосон журмын дагуу батлагдсан нормыг баримталж гүйцэтгэнэ.

         Энэ тооцооны үзүүлэлтийг үндэслэн бүхий л ангилалын шугам хоолойн ашиглалтын тооцоолсон хугацаа болон I, II ангиллын (ашиглалтын тооцоолсон хугацааны туршид тухайн шугамыг хүйтэн байдлаас залгаж ажиллуулах тоо 3000-аас хэтрээгүй нөхцөлд) шугам хоолойн ашиглагдах нөөц хугацааг мэргэжлийн байгууллага тогтоож өгнө. Харин бусад шугам хоолойн хувьд түүнийг хүйтэн байдлаас залгаж ажиллуулахаар тооцоолсон тоог л тогтоож  өгнө. Тогтоож өгсөн тооцооны үзүүлэлтүүдийг шугам хоолойн паспорт (2-р хавсралт)-д зааж өгсөн байна.

 

           2.1.3. Дүрэмд заасан бүхий л төрлийн хяналт шалгалтыг хийж гүйцэтгэх  боломжтой байхаар тооцож шугам хоолойн зураг төслийг боловсруулна.

         

           2.1.4. Шугам хоолойг үйлдвэрлэх, угсрах, засварлах, ашиглах явцад зураг төсөлд зайлшгүй гарч болох бүхий л өөрчлөлтийг зураг төсөл зохиогч мэргэжлийн байгууллага зөвшөөрсөн байх ёстой.

        

           2.1.5. Шугам хоолойн эд анги, хэсгүүдийн холболтыг гагнуураар гүйцэтгэнэ.

         Тоноглолын эд анги, арматур нь фланцтай үед шугам хоолойг холбохдоо фланцан холболт хэрэглэнэ.

     Ширмэн арматурыг IV ангилалын 100 мм-ээс бага жишмэл голчтой шугам хоолойтой холбоход эргээсэн холболт хэрэглэхийг зөвшөөрнө.

 

          2.1.6. Тууш оёдолтой хоолойгоор хийсэн гурвалсан холболтыг III, IV ангилалын шугам хоолойд хэрэглэж болно. Ийм тохиолдолд бүхий л гагнаасны чанарыг радиографийн аргаар буюу хэт богино авианы аргаар шалгасан байна.

 

          2.1.7. Шугам хоолой болон даацын металл хийцийг зэврэлтээс найдвартай хамгаалсан байвал зохино.

 

          2.1.8. Ашиглалтын хүмүүс хүрч болохоор байрласан шугам хоолойн 55⁰С-ээс дээш температуртай нийт хэсэгт дулаалга хийсэн байх бөгөөд түүний гадна гадаргууд температур 55⁰С-ээс дээш байж болохгүй.

I ангилалын шугам хоолойн гагнаасан холболт болон металлын уярал хэмжих цэг байрласан хэсэгт дулаалгыг авч байхаар хийсэн байна.

 

           2.1.9. Гагнаасны оёдол дээр болон I, II ангилалын шугамын булан хоолой дээр штуцер, юүлэх шугам, бобышек, бусад эд ангийг гагнаж холбохыг хориглоно.

           

                                         2.2. Муруй хэлбэртэй хийц хэсэг

           

            2.2.1. Муруй хэлбэртэй хийц хэсэг нь тогтоосон журмын дагуу батлагдсан норматив баримт бичиг (цаашид НББ гэнэ)-т нийцсэн байх ёстой.

        

           2.2.2. Голлосон байрлал бүхий нэг буюу хоёр тууш гагнаастай хэвлэж гагнасан булан хоолойг түүний гагнаасны нийт уртын дагуу радиографийн аргаар буюу хэт богино авианы аргаар шалгалт хийсэн нөхцөлд хэрэглэж болно.

         

           2.2.3. Сектор хэсгүүдийг нийлүүлэн гагнаж хийсэн булан хоолойг III, IV ангилалын шугам хоолойд хэрэглэж болно. Секторын үүсгэх өнцөг 30⁰-аас их байж болохгүй. Булан хоолойн секторын өвөр талын зэргэлдээ гагнаасны хоорондох зай нь эдгээр гагнаасыг гадаргуугийн хоёр талаас шалгах боломжтой байвал зохино. Дулааны шугам сүлжээнд тавих секторон булан хоолойг хийхдээ эргүүлгэн гагнаастай хоолой хэрэглэж болохгүй.

 

           2.2.4. Булан хоолойн ханын зузаан нь түүний аль ч хэсэгт түүнийг үйлдвэрлэх техникийн нөхцөл, бат бэхийн тооцоогоор тогтоосон хэмжээнээс бага байж болохгүй. Ханын зузааны хэмжилтийг эдлэхүүний НББ-т заасан аргачлалаар хийх хэрэгтэй.

 

           2.2.5. Булан хоолойн өвөр талын муруйлт хунирсан бол тийм булан хоолойг хэрэглэж болохгүй.

 

           2.2.6. Булан хоолойн хөндлөн огтлолын хамгийн их зууванжилтыг  дараах томъёогоор тодорхойлох бөгөөд тэр нь эдлэхүүний НББ-т заасан хэмжээнээс их байж болохгүй.

 

                                          2 (Dmax - Dmin)

                           а  =   ------------------------------- x 200%

                                            Dmax – Dmin

 

Энд  Dmax, Dmin – булан хоолойн хэмжилт хийсэн огтлолын гадна талын хамгийн их ба хамгийн бага голч.

 

   Булан хоолойн хөндлөн огтлолын зууванжилт нь тогтоосон журмын дагуу зөвшөөрөгдсөн НББ-т заасан хэмжээнээс их байж болохгүй.

 

 

                               2.3. Гагнаасан холболт, түүний байршил

 

           2.3.1. Шугам хоолойн бүхий л гагнаасан холболт (гагнаастай эд ангийн гагнаасыг оруулаад) нь энэ дүрэм болон эдлэхүүний НББ-т заасан аргаар хяналт шалгалтыг бүрэн хийж болохуйц байрлалтай байвал зохино.

 

           2.3.2. Хоолой болон өвөрмөц хэлбэртэй эд ангиудыг холбохдоо тулгаж холбох гагнаасаар бүрэн хайлуулж гагнана.

           Штуцер, хоолой, хавтгай фланцыг шугам хоолойд булан хэлбэртэй гагнаасаар холбоно. Булан хэлбэртэй гагнаасыг бүрэн хайлуулж хийх хэрэгтэй.

           100 мм ба түүнээс бага дотоод голчтой хоолой, штуцер болон 2,5 МПа (кг/см²) –аас бага жишмэл даралт, 350⁰С-ээс бага температурт ажиллах хавтгай фланцыг хийцийн зай завсар бүхий булан хэлбэртэй гагнаасаар холбож болно.

          

Ийм гагнаасан холболтын чанарыг тогтоосон журмаар зөвшөөрөгдсөн НББ-ийн дагуу шалгасан байна. III, IV ангилалын шугам хоолойн нүхний бэхэлгээ төдүүл, болон тулгуур, дүүжин бэхэлгээ, дулаалга бэхлэх төмөр зэргийг зөрүүлэн гагнаж холбоно.

 

           2.3.3.  Хоёр өөр зузаантай эд анги хэсгүүдийг тулгаж гагнахдаа зузаан хэсгийн ирмэгт нэг буюу хоёр талаас нь механик боловсруулалт хийх замаар зузаанаас нь нимгэн рүү нь алгуур шилжүүлж өгсөн байх шаардлагатай. Гадаргуугийн налалтын өнцөг нь 15⁰-аас их байж болохгүй.

          Ханын зузааны ялгаа нь нимгэн хэсгийн зузааны 30%-иас бага бөгөөд 5 мм-ээс ихгүй үед  илүү гарсан ирмэг талаас нь оёдлын гадаргууг налуулах замаар алгуур шилжилт хийж болно.

           Энэ заалт нь цутгамал, давтмал, хэвлэмэл эд ангийн болон эгц матсан булан хоолойн гагнаасан холболтод хамаарахгүй. Ийм эд ангиудын ирмэгийн шилжилтийн өнцөг болон оёдлын налалтын өнцөг нь стандарт, техникийн нөхцөл, заавраар тогтоосон хэмжээнээс их байж болохгүй.

 

            2.3.4. Тууш ба эргүүлгэн гагнаастай хоолой болон бусад эд анги хэсгийг хооронд нь холбож гагнахдаа тэдгээр гагнаасыг нэг нэгнээс нь тодорхой хэмжээгээр зөрүүлж гагнасан байна.

          Энэ зөрөө нь гагнаж буй хоолой (эд анги, хэсэг)-н ханын зузааныг 3 дахин авснаас ихгүй байх ба 100 мм-ээс дээш гадаад голчтой хоолойн хувьд 100 мм-ээс багагүй байна.

 

            2.3.5. Хэт богино авианы шалгалт буюу дулааны боловсруулалт хийгдэхгүй хөндлөн гагнаастай шугам хоолой (эд анги, хэсэг)-н шулуун хэсэг дэх зэрэгцээ 2 гагнаасны тэнхлэг хоорондын зай нь гагнаж буй хоолойн ханын зузааныг 3 дахин авснаас багагүй гэхдээ 100 мм–ээс багагүй байна. Булан хоолойн гагнаасны тэнхлэгээс түүний тохойрч эргэх эхлэл хүртэлх зай 100 мм-ээс багагүй байх ёстой.

 

            2.3.6. Хэт богино авианы шалгалт хийгдэх хөндлөн гагнаастай шугам хоолой (эд анги, хэсэг)-н гагнаасны тэнхлэгээс 2 тийшээ байгаа шулуун хэсгийн урт (хамгийн ойр гагнагдсан эд анги, хэсэг хүртэл, зэргэлдээ байгаа хөндлөн гагнаас хүртэл, булан хоолойн тохойрч эргэх эхлэл хүртэл  гэх мэт) нь дор заасан хэмжээнээс багагүй байна.

                                                                                                     2-р хүснэгт

 

Гагнаж буй хоолой (эд анги, хэсэг)-н ханын хэвийн зузаан S, мм	Шугам хоолой (эд анги, хэсэг)-н гагнаасны тэнхлэгээс 2 тийшээ байгаа шулуун хэсгийн хамгийн бага урт, мм
15 хүртэл	100
15-30	2S+25
30-36	175
36-аас дээш	4S+30

 

 

            2.3.7. Хэсэгчилсэн дулааны боловсруулалт хийгдэх хөндлөн гагнаастай шугам хоолой (эд анги, хэсэг)-н гагнаасны тэнхлэгээс 2 тийшээ байгаа шулуун хэсгийн урт (хамгийн ойр гагнагдсан эд анги, хэсэг хүртэл, зэргэлдээ байгаа хөндлөн гагнаас хүртэл, булан хоолойн тохойрч эргэх эхлэл хүртэл гэх мэт) нь дараах томъёогоор тодорхойлж гаргасан L хэмжээнээс багагүй, гэхдээ 100 мм –ээс багагүй байна.

                                            ______

                                    L = √2DmS

 

Энд Dm - хоолой (эд анги, хэсэг)-н дуидач голч, мм. Dm = Da-S.

Da – хэвийн гадаад голч, мм.

S- хоолой (эд анги, хэсэг)-н ханын хэвийн зузаан, мм.

 

            2.3..8. Эгц матсан, хэвлэмэл, хэвлэж гагнасан булан хоолойг угсарч тавихдаа тохойрч эргэх эхлэл хэсэгт нь хөндлөн гагнаас хийж болно. Эгц матсан булан хоолойг өөр хооронд нь шулуун хэсэггүйгээр шууд холбон гагнаж болно.

 

            2.3.9. Хоолой, штуцерыг шугам хоолой, түүний эд анги, хэсэгтэй булангийн гагнаасаар холбох үед тэдгээрийн гадаргуугаас булан хоолойн тохойрч эргэх эхлэл хүртэл буюу тулгаж холбосон хөндлөн гагнаасны тэнхлэг хүртэл байвал зохих зай хь дараах хэмжээтэй байна. Үүнд:

 

1. 100 мм хүртэл гадаад голчтой хоолой (штуцер)-д түүний гадаад голчоос багагүй, гэхдээ 50 мм-ээс багагүй.

б) 100 мм ба түүнээс дээш гадаад голчтой хоолой (штуцер)-д 100 мм-ээс багагүй.

 

             2.3.10. Шугам хоолойн хөндлөн гагнаасны тэнхлэгээс тулгуур буюу дүүжин бэхэлгээ хүртлэх зайг дүрэм (НББ)-д заасан үзлэг шалгалт, дулааны боловсруулалт хийх боломжийг харгалзан үзэж, сонгож авна.

     

                                2.4. Шугам хоолой угсарч тавих

 

             2.4.1. Зураг төслийн байгууллага нь шугам хоолой угсарч тавих зураг, төслийг энэ дүрэм болон барилгын норм дүрэмд нийцүүлж боловсруулна.

             Газрын доор I ангилалын шугам хоолойг технологийн бусад шугам хоолойтой хамт нэг сувагт тавьж угсрахыг хориглоно.

 

            2.4.2. Хүн хагас чөлөөтэй зорчих явуултай сувагт шугам хоолой тавьж угсрах үед хонгил нь 1,5 м-ээс өндөр, дулаалгатай шугам хоолойн хоорондох зай нь 0,6 м-ээс өргөн байна.

 

            2.4.3. Хүн чөлөөтэй зорчих явуултай хонгил (туннель) сувагт шугам хоолой тавьж угсрах үед хонгил нь 2 м-ээс өндөр, дулаалгатай шугам хоолойн хоорондох зайн нь 0,7 м-ээс өргөн байна.

            Хаалт арматур (тоноглол) байрлуулах хэсэг дэх хонгилын өргөн нь түүнд үйлчилгээ хийх нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна. Хонгил дотор хэд хэдэн шугам хоолой тавьж угсарсан үед тэдгээрт засвар үйлчилгээ хийх, эд анги, хэсгийг солих боломж хангагдсан байвал зохино.

         

           2.4.4. Шугам хоолойг газрын дээр ил тавьж угсрах үед аюулгүй ажиллагааны өөр дүрэмтэй зөрчилдөхгүй бол бүхий л ангилалын шугам хоолойг өөр зориулалт бүхий технологийн шугам хоолойтой хамт байрлуулан тавьж болно.

 

           2.4.5.  Газар доорхи шугам хоолойг үйлчлэхэд зориулсан худаг нь шат буюу дөрөөвч бүхий 2-оос доошгүй ам нээлхийтэй байна.

 

           2.4.6. Хүн зорчих явуултай хонгил, сувагт шат буюу дөрөөвч бүхий ам нээлхий хийж өгнө.

          Ам нээлхийг хооронд нь 300м-ээс холгүй зайтай, бусад шугам хоолойтой хамт байрлуулж тавьсан тохиолдолд 50м-ээс холгүй зайтай тавина. Түүнчлэн ам нээлхийг шугам хоолойн чиглэл өөрчлөгдөж буй хэсэг болон мухар төгсгөл цэг, арматур тавигдсан худаг зангилаа зэрэгт тавихаар тусгаж өгнө.

 

          2.4.7. Шугам хоолойн хэвтээ хэсэг нь 0,004-өөс багагүй налуутай байх бөгөөд дулааны шугам сүлжээний хувьд 0,002-оос багагүй налуутай байхыг зөвшөөрнө.

         Шугам хоолойн нийт уртын дагуу ус тогтох боломжгүй байх ёстой.

 

          2.4.8. Хаалт арматурыг засварлах, үйлчлэхэд тохиромжтой газар байрлуулна. Шаардлагатай тохиолдолд шат, тавцан хийж өгнө.

 

          2.4.9.  Угсарч тавьсан ширмэн арматурт гулзайлтын хүчдэл үүсэхээс хамгаалсан байна.

 

2.5.  Дулааны тэлэлтийг нөхөх

 

           2.5.1. Хөдөлгөөнгүй тулгуурын хооронд тавигдсан шугам хоолойн хэсэг нэг бүрт өөрийн тэлэлтийг нөхөх буюу компенсатор тавих замаар түүнд үүссэн дулааны тэлэлтийг нөхөх тооцоо хийгдсэн байна. Ширмээр хийсэн жийрэг (сальник)-н компенсатор хэрэглэхийг зөвшөөрөхгүй.

 

          2.5.2.  150 мм ба түүнээс дээш дотоод голчтой болон 300⁰С ба түүнээс дээш температуртай уурын шугамд тэлэлт хянах ба тулгуур, дүүжин бэхэлгээнд ажиглалт хийх шилжилт заагч хэмжүүр тавина. Заагч хэмжүүрийн байрлал болон тооцоолсон шилжилтийн хэмжээг уурын шугамын зураг төсөлд зааж өгсөн байна.

 

         Шилжилт заагч нь чөлөөтөй хүрч үйлчлэх боломжтой байвал зохино. Шаардлагатай үед шат, тавцан хийж өгнө.

 

2.6. Тулгуур, дүүжин бэхэлгээ

 

           2.6.1. Шугам хоолойн даацын хийц, түүний тулгуур, дүүжин бэхэлгээ (пүршнээс бусад) нь усаар дүүргэж, дулаалга хийсэн шугам хоолойн жингээс үүсэх босоо чиглэлийн ачаалал болон шугам хоолойн дулааны тэлэлтээс үүсэх дотоод хүчдэлээр тооцоологдсон байна.

 

          Уурын шугамын тулгуур, дүүжин бэхэлгээний тооцоог усан сорилт хийх усны жинг тооцохгүйгээр зөвхөн уурын жинг оролцуулан хийнэ. Энэ тохиолдолд усан сорилтын үед тулгуур, пүрш, дүүжин бэхэлгээнд үйлчлэх ачааллыг өөр дээрээ авах тусгай хэрэгсэл хэрэглэхээр зураг төсөлд зааж өгсөн байна.

 

           2.6.2. Хөдөлгөөнгүй тулгуурыг хамгийн зохимжтой бус ачааллын үед түүнд үйлчлэх хүчдэлээр тооцоолсон байх ёстой.

 

 

2.7. Юүлэгч шугам

 

          2.7.1. Хаалтаар таслагдаж буй шугам хоолойн хэсэг нэг бүрийн доод цэгт түүнийг хоослох зориулалттай хаах арматур бүхий ус буулгах штуцер тавихаар тусгасан байх ёстой.

         Шугам хоолойн дээд цэгт агаар гаргах зориулалттай агаар гаргагч тавина.

 

         2.7.2. Хаалтаар таслагдах уурын шугамын бүх хэсгийн төгсгөлийн цэгт халаах, үлээлгэх зориулалтаар эргүүлгэн хаалт бүхий штуцер тавьж өгнө. Тэгэхдээ 2,2 МПа (22 кгх/см²) – аас дээш даралттай уурын шугамд хаах, тохируулах зориулалттай, цувраа байрлалтай 2 эргүүлгэн хаалт бүхий штуцер тавина. Харин 20 МПа (200 кгх/ см²) ба түүнээс дээш даралттай уурын шугамд хаах, тохируулах зориулалттай, цувраа байрлалтай 2 эргүүлгэн хаалт болон бууруулах шайб бүхий штуцер тавих ёстой. Уурын шугамын хэсгийг 2 чиглэлээр нь халаах тохиолдолд үлээлгийг хоёр төгсгөлөөс нь хийхээр тусгасан байна.

        Шугам хоолойг үлээлгэж халаах явцад хяналт тавьж байхын тулд юүлэх төхөөрөмж тавьсан байх ёстой.

 

         2.7.3. Уурын шугамын төгсгөлийн доод цэг болон хотойсон хэсгийн доод цэг үлээлгэх төхөөрөмжтөй байна.

 

        2.7.4.  Шугам хоолойн юүлэх төхөөрөмжийн хийц болон түүний байрлах цэгийг зураг төслийн байгууллага тогтоож өгнө.

 

        2.7.5. Ханасан уурын шугам болон хэт халсан уурын шугамын төгсгөл хэсэгт хувирсан ус байнга зайлуулах төхөөрөмж тавих шаардлагатай.

 

       Дулааны шугам сүлжээнд хувирсан ус байнга зайлуулах төхөөрөмжийг уурын төлөв байдлаас хамаарахгүйгээр шугамын доод цэгт тавина.

 

2.8.  Хаалт арматур, бууруулах төхөөрөмж

 

         2.8.1. Ашиглалтын аюулгүй ажиллагааны шаардлагыг хангах зориулалтаар шугам хоолой нэг бүрд ажлын биеийн даралт, температур хэмжих хэмжүүр тавих бөгөөд зайлшгүй шаардлагатай тохиолдолд хаах, тохируулах арматур, параметр бууруулах ба параметрийн хэтрэлтээс хамгаалах төхөөрөмж, автомат, хамгаалалтын тоног хэрэгсэл тавих ёстой.

         Хаалт арматур, хэмжүүр, автомат, хамгаалалтын тоног хэрэгслийн тавигдах байрлал, тоо ширхэгийг зураг төслийн байгууллага тогтоож өгөх бөгөөд тэдгээрт засвар үйлчилгээ хийх болон тэдгээрийн аюулгүй ажиллагааг хангах арга хэмжээг харгалзан үзсэн байвал зохино..

 

        2.8.2. Хамгаалах төхөөрөмжийг тухайн хамгаалагдаж буй хэсгийн даралт нь тооцоолсон даралтын 10 хувиас хэтэрч дээшлэхгүй байхаар, харин 0,5 МПа (5 кгх/ см²) хүртэл даралттай үед тооцоолсон даралтаас 0,05 МПа (0,5 кгх/ см²)-аас дээшлэхгүй байхаар тус тус тооцож тохируулна.

        Шугам хоолойн бат бэхийн тооцоогоор зөвшөөрсөн тохиолдолд хамгаалах хавхлаг бүрэн онгорхой үед шугам хоолойн даралт тооцоолсон даралтын 10 хувиас хэтэрч дээшлэж болно.

        Шугам хоолойн даралтыг бууруулан ашиглахыг зөвшөөрсөн тохиолдолд хамгаалах төхөөрөмжийг энэ даралтаар тохируулах бөгөөд түүний нэвтрүүлэх чадварыг тооцоогоор шалгасан байвал зохино.

 

           2.8.3. Хамгаалах төхөөрөмж тавигдсан хоолойноос ажлын биеийг гадагш гаргах зориулалттай холболт хийхийг зөвшөөрөхгүй.

 

         Хамгаалах хавхлаг ажиллах үед хүн түлэгдэж осолдохоос сэргийлж түүнд ажлын биеийг зайлуулах шугам хоолой хийж өгсөн байна. Энэ шугам хоолой нь хүйтнээс хамгаалсан дулаалгатай, хуримтлагдсан хувирсан усыг зайлуулах юүлэх төхөөрөмжтөй байх хэрэгтэй. Юүлэх төхөөрөмж нь хаалтгүй байвал зохино.

 

          2.8.4. Шугам хоолойн ашиглалтын үед хавхлагийн ажиллагааг албадан онгойлгож шалгах төхөөрөмжийг ачаатай  буюу пүрштэй хавхлагт хийж өгсөн байх ёстой. Шугам хоолойд цахилгаан соронзон импульст хамгаалах төхөөрөмж тавьсан тохиолдолд тэр нь хавхлагийг удирдах самбараас алсаас албадан онгойлгох төхөөрөмжөөр тоноглогдсон байна.

 

         2.8.5. Манометрийн нарийвчлал нь доор заасан хэмжээнээс багагүй байвал зохино. Үүнд:

 

• 2,5 МПа (25 кгх/ см²) хүртэл ажлын даралттай үед   -  2,5-аас.
• 2,5 МПа (25 кгх/ см²) – 14 МПа (140 кгх/см²) ажлын даралттай үед – 1,5-аас.
•  14 МПа (140 кгх/ см²)-аас их ажлын даралттай үед – 1,0-аас.

 

         2.8.6. Ажлын даралт зааж буй манометрийн зүү хуваарийг гурав хуваасны дунд хэсэгт байрлаж байхаар тооцож манометрийн хуваарийг сонгож авна.

 

         2.8.7. Зөвшөөрөгдсөн даралтыг манометрийн хуваарь дээр улаан зураасаар тэмдэглэсэн байна..

        Улаан зураасны оронд төмөр ялтсыг улаан өнгөөр будаж, нүүрний шилэнд нягт тулган манометрийн их биед бэхлэж өгсөн байж болно.

 

         Манометрийн зүүний заалт нь үйлчлэгч ажилчдад тодорхой харагдаж байхаар тооцож түүнийг байрлуулах бөгөөд хуваарийг нь сайн харагдуулахын тулд манометрийг босоо буюу 30⁰-аар урагш тонгойлгож угсарсан байна.

 

        Манометрийг харж хяналт тавих байрнаас 2 м хүртэл өндөрт байрлуулсан үед түүний голч нь 100 мм –ээс багагүй, 2-3 м өндөрт 150 мм-ээс багагүй, 3-5 м өндөрт 250 мм-ээс багагүй байх ёстой. Харин 5-м ээс дээш өндөрт манометр байрлуулах болбол түүнийг орлуулан доошлуулсан манометр тавих ёстой..

 

        2.8.8. Манометр бүрийн өмнө түүнийг үлээлгэх, шалгах, таслах зориулалт бүхий гурван гарцтай крант буюу түүнтэй төстэй бусад хэрэгсэл тавина.

       Уурын даралт хэмжих зориулалттай манометрийн өмнө 10 мм-ээс багагүй голчтой сифон хоолой байрлуулна.

 

       2.8.9. Хаалт арматурын их биед доорх үзүүлэлтийг тодорхой бичиж тэмдэглэсэн байна.

a) үйлдвэрлэсэн байгууллагын нэр буюу бүтээгдэхүүний тэмдэг.

б) жишмэл голч.

в) ажлын биеийн жишмэл буюу ажлын даралт, температур.

г) ажлын биеийн урсгалын чиглэл.

д) гангийн марк.

 

         2.8.10. Техникийн нөхцөлд заасан тохиолдолд 50 мм ба түүнээс дээш голчтой хаалт арматурт хэрэглэсэн материал, дулааны боловсруулалтын горим, үл эвдлэх шалгалтын дүн зэргийг бичиж тэмдэглэсэн нэг маягийн паспорт дагалдуулж нийлүүлнэ.

       Дээрх үзүүлэлт нь хаалт арматурын үндсэн эд анги болох их бие, таг, гол хавхаг, бэхлэгээ зэрэгт хамаарна.

 

        2.8.11. Хаалт арматурын бариул дээр түүний хаах, онгойх үеийн эргэлтийн чиглэлийг тэмдэглэсэн байна.

 

        2.8.12. Шугам хоолойн хаалт арматурын хийц нь дараах нөхцөлийг мөрдөх хэрэгтэй.

 

а) хаалт арматур нь түүний гол төмрийн цагийн зүүний эсрэг хөдөлгөөнөөр онгойж, цагийн зүүний дагуу хөдөлгөөнөөр хаагдаж байхаар хийгдэх бөгөөд хаалтыг гинж хэрэглэн цоожлох боломжтой байх ёстой.

б) хаалт арматурын онгойх чиглэл заагч заагуурын хөдлөх ховил нь түүний хөдөлгөөнийг захын байрлалд хязгаарлах ёсгүй бөгөөд харин заагуурын хуваарь дээр хаалт арматурын онгойх захын байрлалыг зааж тэмдэглэсэн  байна.

 

        2.8.13. Тэжээж буй үүсгүүрийн даралтаас бага даралтанд ажиллахаар  тооцоолсон шугам хоолой нь манометр болон хамгаалах хавхлаг бүхий параметр бууруулах төхөөрөмжтэй байна.

       Энэхүү манометр болон хамгаалах хавхлагийг (бууруулан хөргөх төхөөрөмж буюу бусад бууруулах төхөөрөмжийн) бага даралттай талд нь тавина.

 

        2.8.14. Бууруулах төхөөрөмж нь уурын даралтын автомат тохируулгатай байх бөгөөд бууруулан хөргөх төхөөрөмж нь түүнээс гадна температурын автомат тохируулгатай байна.

 

        2.8.15.  Эргэлтийн момент ихээхэн шаардлагатай тэлүүр ба эргүүлгэн хаалтыг онгойлгох ажиллагааг хөнгөвчлөх болон уурын шугамыг халаах (техникийн үндэслэлтэй тохиолдолд) зорилгоор тэдгээрт тойруу шугам (байпас) хийж өгөх бөгөөд шугамын голчийг нь зураг төслийн байгууллага  тодорхойлсон байна.

 

 

3. МАТЕРИАЛ, ХАГАС БОЛОВСРУУЛСАН БҮТЭЭГДХҮҮН

 

                                    3.1. Ерөнхий зүйл

 

  3.1.1. Даралтанд   ажилладаг  шугам  хоолой, түүний  эд   ангиудыг

үйлдвэрлэх, угсрах, засварлах үед стандарт, техникийн нөхцөлийн шаардлага хангасан материал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн хэрэглэнэ.

 

        3.1.2. Шинэ материал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн хэрэглэх зөвшөөрлийг мэргэжлийн байгууллагын гаргасан дүгнэлтийг үндэслэн хяналтын байгууллага өгнө.

 

         3.1.3. Хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн нийлүүлэх ажил (хүлээлгэн өгөх үзүүлэлт, хяналт явуулах хэмжээ, норм)-ыг тогтоосон журмаар зөвшөөрсөн норматив баримт бичгийн шаардлагын дагуу гүйцэтгэнэ.

 

         3.1.4. Материал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний шинж чанарын үзүүлэлтийг үйлдвэрлэсэн байгууллагын баримт бичиг болон зохих тэмдэглэгээгээр баталгаажуулсан байна.

 

         Үйлдвэрлэсэн байгууллага буюу шугам хоолойн угсралт, засварын мэргэжлийн байгууллагын баримт бичиг, тэмдэглэгээ байхгүй буюу дутуу байх тохиолдолд шаардлагатай сорилт туршилт явуулан үр дүнг нь баталгаажуулсан байвал зохино.

 

        3.1.5.  Хүйтэн уур амьсгалтай нутагт баригдах шугам хоолойн материалыг сонгохдоо ашиглалтын параметрээс гадна түүнийг ашиглах, угсрах, ачиж буулгах, хадгалах ажил үйлчилгээний явцад хүйтний нөлөөллийг техник зохион байгуулалтын арга хэмжээнд урьдчилан тусгаагүй тохиолдолд тооцож үзэх ёстой.

 

       

3.2. Гангаар хийсэн хагас боловсруулсан

бүтээгдэхүүн. Ерөнхий шаардлага

 

           3.2.1. Хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч байгууллага нь тухайн материалын химийн найрлагад хяналт тавьж байх ёстой. Хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнээс шууд авсан химийн шинжилгээний үр дүн буюу эсвэл түүнийг үйлдвэрлэхэд хэрэглэсэн бэлдэц (цутгамал эзлэхүүнээс бусад)-ийн гэрчилгээн дээрх үзүүлэлтийг гэрчилгээ бичигт бичсэн байна.

 

          3.2.2. Дулааны боловсруулалт хийсэн хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг нийлүүлнэ. Хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч байгууллагын баримт бичигт түүнд хийсэн дулааны боловсруулалтын горимыг зааж өгсөн байна.

         Хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг дараах тохиолдолд дулааны боловсруулалтгүй нийлүүлж болно.

 

• Норматив баримт бичгээр тогтоосон металлын механик болон технологи шинж чанарын үзүүлэлтийг хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх технологи (жишээ нь цувих аргаар) хангаж чадаж байвал.

 

• Үйлдвэрлэгч байгууллага нь хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний хэлбэр дүрсийг халуун аргаар өөрчлөхдөө дулааны боловсруулалтыг зэрэгцүүлэн хийсэн буюу эсвэл дараа нь хийсэн бол. 

 

       Эдгээр тохиолдолд хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн нийлүүлэгч нь дулааны боловсруулалт хийгдсэн сорьцон дээр чанарын шалгалт хийнэ

      Дулааны боловсруулалт хийгдээгүй хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн хэрэглэх зөвшөөрлийг материал, технологийн асуудал эрхэлсэн мэргэжлийн байгууллага батлагаажуулсан байна.

 

           3.2.3. Хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч байгууллага нь 20⁰С-ийн температурт сунгах туршилт хийх замаар түүний түр эсэргүүцэл болон үлдэгдэл хэв гажилт 0.2 буюу 1% байх үеийн урсалтын жишмэл хязгаар, эсвэл урсалтын физик хязгаар, харьцангуй уртсалт, нарийсалт (цилиндр хэлбэртэй сорьцонд туршилт хийсэн бол) зэргийг тодорхойлж металлын механик шинж чанарт хяналт тавина.

 

           Харьцангуй нарийсалтын хэмжээг лавлагааны үзүүлэлтээр гаргаж болно.

          Харьцангуй нарийсалтын хэмжээг нормчилсон үед харьцангуй уртсалтад хяналт тавих шаардлагагүй.

 

           3.2.4. Ган хуудас, цул буюу хөндий давтмал (цутгамал) эдлэхүүн болон хоолойн ханын зузаан 12 мм ба түүнээс их байх үед, мөн дугуй огтлолтой цувимал (давтмал) эдлэхүүний голч 16 мм ба түүнээс их байх үед дээр дурьдсан хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнд 6 дугаар хавсралтын 1-6 дугаар хүснэгтэд заасан шаардлагын дагуу цохилтын зууралтын туршилт хийнэ.

 

          Мөн 6-11 мм зузаантай ган хуудас, хоолой, давтмал эдлэхүүнд зохион бүтээх байгууллагын шаардлагын дагуу цохилтын зууралтын туршилт хийнэ.

         Ийм шаардлагыг эдлэхүүний норматив баримт бичиг буюу зохион бүтээх баримт бичигт зааж өгсөн байна.

 

           3.2.5. Металл нь 0⁰С-ээс бага температуртай нөхцөлд ажиллах боломжтой халаалтгүй байр буюу сувагт, мөн гадаа ил агаарт болон хөрсөн дор тавигдах шугам хоолойн фланцан холболтын эд анги хийх металл болон зохион бүтээх байгууллагын шаардлагаар эдлэхүүний НББ буюу зохион бүтээх баримт бичигт заасан бусад эд ангийн металлд цохилтын зууралтын туршилтыг 0⁰С-ээс доош температурт хийсэн байх ёстой.

 

           3.2.6. U (KCU) төрлийн концентратортай сорьцонд 20⁰С-ийн температурт, 3.2.5 дугаар заалтад заасан тохиолдолд доор заасан температурын аль нэгээр тус тус цохилтын зууралтын туршилт хийнэ.

 

                                                                                                     3-р хүснэгт

 

Металлын температур 0С	Туршилтын температур 0С
0-оос   -20 хүртэл	-20
-20-оос  -40 хүртэл	-40
-40-өөс   -60 хүртэл	-60

 

          V (KCV) төрлийн концентратортой сорьцонд хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний НББ – т заасны дагуу 20⁰С ба  -20⁰С-ийн температурт цохилтын зууралтын туршилт хийнэ.

 

          Туршилтын температурын үе дэх цохилтын зууралтын хэмжээ нь KCU=30 Дж/см² (3.0 кгх м/ см²)-аас доошгүй, харин KCV=25  Дж/см² (2.5 кгх м/ см²)-аас доошгүй байх ёстой.

 

          Цохилтын зууралтыг үнэлэхдээ гурван туршилтын үр дүнгийн дундаж утгыг тогтоосон нормоос тухайн сорьцын хувьд доод тал нь 10 дж/см² (1.0 кгх/ см²)-аас ихгүй хэлбэлзэлтэй байхаар тодорхойлох бөгөөд харин дээр заасан хэмжээнээс доошгүй байвал зохино.

         KCU ба KCV төрлийн цохилтын зууралтын шалгуур үзүүлэлтийг зохион бүтээх байгууллага сонгож, НББ буюу зохион бүтээх баримт бичигт зааж өгсөн байна.

 

          3.2.7. Эд ангийн хэлбэр дүрсийн өөрчлөлтийг хүйтэн аргаар тайвшруулалтгүй хийх нөхцөлд 200-350⁰С-ийн температурт ажиллах зориулалт бүхий нүүрстөрөгчтэй, бага чанаржуулсан мангантай, цахиурт мангантай гангаар хийсэн ган хуудас, бэхэлгээний цувимал материалд механик элэгдлийн дараах цохилтын зууралтын туршилт хийнэ.

 

         Механик элэгдлийн дараах цохилтын зууралтын норм хэмжээ нь 3.2.6-р заалтын шаардлагад нийцэж байх ёстой.

 

         3.2.8. Өндөр температуртай байх үеийн урсалтын хязгаарын норм хэмжээг 150⁰С – ээс дээш температурт ажиллах эд анги хийх зориулалттай хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний НББ-т зааж өгсөн байх бөгөөд энэ хорм хэмжээ нь нүүрстөрөгчтэй болон бага чанаржуулсан мангантай, цахиурт мангантай ган материалд 400⁰С хүртэл, хроммолибдентой ба хроммолибден ванадтай ган материалд 450⁰С хүртэл, хром ихтэй аустенит ганд 525⁰С хүртэл  температурын хязгаар дотор байна.

 

          Үйлдвэрлэлийн технологийг мөрдөж, бүтээгдэхүүнд байнгын хяналт тавих замаар урсалтын хязгаарын норм хэмжээг норматив баримт бичгийн шаардлагын түвшинд байлгах ёстой.

 

           Эдлэхүүний норматив баримт бичигт заасан болон шинэ материал гаргаж авах үед хийгдсэн өндөр температурын хяналтын сунгах туршилтыг дээр заасан температурын аль нэг хязгаарын хүрээнд 10⁰С буюу 25⁰С – ээр үечлэн дээшлүүлсэн температурт хийнэ.

 

           Үүнд 0.2 буюу 1% - ийн үлдэгдэл хэв гажилттай урсалтын жишмэл хязгаарыг өгөгдөл үзүүлэлт болгон нормчлох ба түр эсэргүүцэл, харьцангуй нарийсалт буюу уртсалтыг лавлагаа үзүүлэлт болгон тодорхойлно.

 

         3.2.9. Дүрмийн 3.2.8-д зааснаас өндөр (тооцооны) температурт ажиллах зориулалттай хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний материал нь түүний норматив баримт бичигт заасан хэмжээнээс багагүй батжилтай байвал зохино.

 

        10⁴, 10⁵, 2 х 10⁵  цаг ажиллах нөөцтөй баталгаат батжилийн хязгаар нь туршилтын үзүүлэлтийн дүн шинжилгээ, бүтээгдэхүүний байнгын хяналт шалгалтын үр дүнд үндэслэсэн байх ба мэргэжлийн эрдэм шинжилгээний  байгууллагын дүгнэлтээр нотлогдсон байна.

 

          3.2.10. Үйлдвэрлэгч байгууллагын тогтоосон хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний үзүүлэлтийн норм хэмжээ нь баталгаатай үед механик үзүүлэлтэд хийх шалгалтын төрлийг 5 дугаар хавсралтын 1-6 – р хүснэгтэд заасан хэмжээнээс багасгаж болно.

 

         Үйлдвэрлэгч байгууллагын гэрчилгээ бичигт заасан үзүүлэлтийн дүн шинжилгээ, сунгах болон бусад туршилтын үр дүн, бүтээгдэхүүний норматив баримт бичигт заасан байнгын хяналт шалгалт зэрэг нь дээрх баталгааг хангаж өгөх болно.

     Энэхүү батлагааны талаар мэргэжлийн эрдэм шинжилгээний байгууллага нотолгоо гаргасан байна.

3.3. Ган хуудас

 

          3.3.1. Төрөл бүрийн маркийн ган хуудсыг хэрэглэх хязгаар, тэдгээрт заавал хийх сорилт туршилт, хяналт шалгалтын төрөл, ган хуудасны норматив баримт бичиг зэрэг нь 5 дугаар хавсралтын 1-р хүснэгтэд заасантай тохирч байх ёстой.

 

         3.3.2. Ган бүслүүрт тавигдах шаардлага нь ган хуудасны норматив баримт бичигт тогтоосон хэмжээнээс багагүй байх нөхцөлд ган хуудсанд заасантай ижил маркийн ган бүслүүрийг (5-р хавсралтын 1-р хүснэгтээс үз) хэрэглэж болно.

 

3.4 Ган хоолой

 

        3.4.1. Төрөл бүрийн маркийн ган хоолой хэрэглэх хязгаар, тэдгээрт заавал хийх сорилт туршилт, хяналт шалгалтын төрөл, ган хоолойн норматив баримт бичиг зэрэг нь 5-р хавсралтын 2, 3-р хүснэгтэд заасантай тохирч байх ёстой.

 

        3.4.2. Оёдолгүй хоолойг цувимал, давтмал бэлдэц буюу төвөөс зугатаах аргаар хийсэн цутгамал бэлдэцээр хийнэ.

 

        3.4.3. Тууш буюу ороомгон гагнаастай хоолойг түүний оёдлын нийт уртын дагуу радиографийн буюу хэт богино авианы шалгалт хийсэн нөхцөлд хэрэглэхийн зөвшөөрнө.

 

       3.4.4. Оёдолгүй буюу гагнаасан оёдолтой хоолой нэг бүрд түүний норматив баримт бичигт  заасан сорилтын даралтаар усан сорилт хийсэн байна.

 

       Оёдолгүй хоолойд дараах тохиолдолд усан сорилт хийхгүй байж болно. Үүнд:

 

• хоолойн нийт гадаргууд физик аргаар (радиографийн болон хэт богино авианы аргаар, мөн тэдгээртэй адилтгах бусад аргаар) шалгалт хийсэн бол.
• 5 МПа (50 кгх/см²) ба түүнээс бага ажлын даралттай хоолойд үйлдвэрлэгч байгууллага усан сорилт хийж баталгаа гаргасан бол.

     3.4.5. Механик хөгшрөлтөд орсон ба цохилтын зууралтын шалгалт хийгдээгүй материалаар хийсэн, 150⁰С-ээс дээш температурт дагалдах дулааны боловсруулалт хийгдээгүй тэлэгдэлттэй хоолойг тэлэгдэлтийн уян харимхай хэв гажилт 3%-иас хэтрээгүй үед шулуун хэсэгт хэрэглэнэ.

 

               3.5. Давтмал, хэвлэмэл, цувимал ган

 

          3.5.1. Төрөл бүрийн маркийн давтмал (цувимал) ганг хэрэглэх хязгаар, тэдгээрт заавал хийх сорилт туршилт, хяналт шалгалтын төрөл, давтмал гангийн норматив баримт бичиг нь 5-р хавсралтын 4-р хүснэгтэд заасантай тохирч байх ёстой.

 

          3.5.2. 80 мм хүртэл гадаад голчтой дугуй огтлол бүхий цувимал ганг механик хүйтэн боловсруулалтын аргаар эд анги хийхэд хэрэглэнэ. 200 мм хүртэл урттай, 40 мм – ээс нимгэи ханатай дугуй огтлолтой хөндий эд анги хийхэд 160 мм – ээс ихгүй гадаад голчтой дугуй огтлол бүхий цувимал ган хэрэглэнэ.

 

         Цувимал (шугам хоолой, түүний бүрэлдхүүн хэсгийг) үйлдвэрлэгч байгууллага нь цувимал ганд радиографийн болон хэт богино авианы шалгалтыг бүрэн хэмжээгээр хийсэн байна. Радиографийн буюу хэт богино авианы шалгалтыг бэлэн эд анги дээр буюу урьдчилсан боловсруулалт хийсэн эдлэхүүнд хийж болно.

 

           3.5.3. Ган хуудсаар хийсэн хэвлэмэл эдлэхүүнийг хэрэглэх хязгаар, түүнд заавал хийх сорилт туршилт, хяналт шалгалтын төрөл нь ган хуудсанд тавигдах (5-р хавсралтын 1-р хүснэгт) шаардлагыг хангасан байх бөгөөд цувималаар хийсэн хэвлэмэл эдлэхүүний хувьд тогтоосон журмын дагуу  зөвшөөрөгдсөн норматив баримт бичгийн шаардлагыг хангасан байна.

 

                                               3.6.  Цутгамал ган

 

         3.6.1. Төрөл бүрийн маркийн цутгамал ганг хэрэглэх хязгаар, тэдгээрт заавал хийх сорилт туршилт, хяналт шалгалтын төрөл, цутгамал гангийн норматив баримт бичиг нь 5-р хавсралтын 5-р хүснэгтэд заасантай тохирч байх ёстой.

 

         3.6.2. Цутгамал гангийн ханын хамгийн бага зузаан нь механик боловсруулалт хийсний дараа түүний тооцоолсон зузаанаас багагүй байх ёстой бөгөөд гэхдээ 6 мм-ээс багагүй байна.

 

        3.6.3. Цутгамал хөндий ган нэг бүрд норматив баримт бичигт заасан сорилтын даралтаар усан сорилт хийсэн байвал зохино.

        Үйлдвэрлэгч байгууллага нь радиографийн болон хэт богино авианы шалгалтыг бүрэн хийсэн тохиолдолд цутгамал гангийн усан сорилтыг түүний тавигдах объект, зангилаа хэсгүүдтэй хамт тэдгээрийн техникийн нөхцөлд заасан сорилтын даралтаар хийж болно.

 

                                                3.7.  Ган бэхэлгээ

 

       3.7.1. Төрөл бүрийн маркийн ган бэхэлгээг хэрэглэх хязгаар, тэдгээрт заавал хийх сорилт туршилт, хяналт шалгалтын төрөл, бэхэлгээний норматив баримт бичиг нь 5-р хавсралтын 6-р хүснэгтэд заасантай тохирч байх ёстой.

 

       3.7.2. Бэхэлгээний эд ангийн материалыг фланцын материалын шугаман тэлэлтийн коэффициенттэй ойролцоо шугаман тэлэлтийн коэффициенттой байхаар сонгож авах бөгөөд эдгээр коэффициентийн зөрөө нь 10%- иас хэтрэх ёсгүй.

 

      Бат бэхийн тооцоо буюу туршилт шинжилгээний үр дүнг үндэслэсэн тохиолдолд, мөн бэхэлгээний тооцоолсон температур 50⁰С – ээс ихгүй тохиолдолд шугаман тэлэлтийн өөр өөр коэффициент (10%-иас дээш зөрөөтөй) – той гангуудыг хэрэглэж болно.

 

       3.7.3.  Хүйтэн аргаар хийсэн бэхэлгээний эд ангид (200⁰С хүртэл температурт ажилладаг нүүрстөрөгчит гангаар хийсэн эд ангиас бусад) дулааны боловсруулалтыг амраах аргаар хийнэ.

 

      Эргээс (резьба) гаргахад дулааны боловсруулалт хийх шаардлагагүй.

 

                                            3.8.  Цутгамал ширэм

 

      3.8.1. Төрөл бүрийн маркийн цутгамал ширмийг хэрэглэх хязгаар, тэдгээрт заавал хийх сорилт туршилт, хяналт шалгалтын төрөл, цутгамал ширмийн норматив баримт бичиг нь 5-р хавсралтын 7-р хүснэгтэд заасантай тохирч байх ёстой.

 

      3.8.2.  Ширмээр хийсэн цутгамал эд ангийн ханын зузаан нь механик боловсруулалтын дараа 4 мм-ээс багагүй, 50 мм-ээс ихгүй байна.

 

      3.8.3. Давтагдах чанартай буюу чанар сайтай цутгамал ширмийг түүнд дулааны боловсруулалт хийсний үндсэн дээр ашиглана.

 

      3.8.4. Цутгамал хөндий ширмэн эдлэхүүн нэг бүрд норматив баримт бичигт заасан сорилтын даралтаар, гэхдээ 0.3 МПа (3 кг/м²)-аас багагүй даралтаар усан сорилт хийсэн байна.

 

      3.8.5. Хөдөлгөөнт ачаалал, дулааны цохилтод өртөж байдаг хаалт арматурын эд ангийг цутгамал ширмээр хийхийг хориглоно.

 

      3.8.6. Үлээлгэх, буулгах, юүлэх шугамын хаалт арматурын эд анги хийхэд  давтагдах чанартай ба чанар сайтай цутгамал ширэм хэрэглэх ёстой.

 

                                   3.9. Өнгөт төмөрлөг, түүний хайлш

 

       3.9.1. 250⁰С-ээс бага температурт ажилладаг хянах, хэмжих хэрэгслийн эд анги, мөн хаалт арматур болон тагны их бие, эд анги хийхэд хүрэл, гууль хэрэглэж болно.

 

       3.9.2.  Хаалт арматурын их биед норматив баримт бичигт заасны дагуу усан сорилт хийнэ.

 

 

                       3.10. Шинэ маркийн ган материалд тавигдах шаардлага

          

         3.10.1. Шинэ маркийн гангаар үйлдвэрлэсэн материал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн хэрэглэх зөвшөөрлийг мэргэжлийн байгууллагын дүгнэлтийг үндэслэн хяналтын байгууллага өгнө.

 

         Дүгнэлт гаргуулахын тулд шинэ материалд үндсэн ба нэмэлт дулааны боловсруулалт хийсний дараах түүний механик, физик, технологи шинж чанарын үзүүлэлтийг ирүүлсэн байвал зохино.

 

        3.10.2.  Механик шинж чанар (үлдэгдэл хэв гажилт аустенитийн хром никельтэй ган материалд 1%,  бусад маркийн ган материалд 0.2 % байх үеийн урсалтын жишмэл хязгаар, түр эсэргүүцэл)-ын үзүүлэлтэд 20⁰С-ээс эхлэн зөвлөмж болгосон хамгийн их температурыг 50⁰С-ээр нэмэгдүүлсэн температур хүртэлх зааг хязгаарын дотор шинжилгээ судалгаа хийгдсэн байна.

 

         Дээр дурьдсан температурыг гангийн бат бэхийн үзүүлэлтийн температураас хамаарч өөрчлөгдөх хамаарлыг гарган авах зорилгоор сонгож авна. Дараалсан температурын хоорондох зааг 50⁰С-ээс ихгүй байна.

 

        Ган хуудас ба хоолойн урсалтын хязгаарын норм хэмжээг 20⁰С-ийн температур дахь түр эсэргүүцлийн норм хэмжээнд харьцуулсан харьцаа нь нүүрстөрөгчит ган материалд 0.6 – аас ихгүй, чанаржуулсан ган материалд 0.7 – оос ихгүй байна. Бэхэлгээний эд ангид дээрх харьцаа нь 0.8 – аас ихгүй байх ёстой.

 

      3.10.3. Уярал үүсгэж болох өндөр температурт ажиллах зориулалттай материалд 10⁴, 10⁵ , 2 х 10⁵ цагийн дараах урт хугацааны нөөц бат бэхийн хязгаарыг тогтоох болон тухайн ганг хэрэглэхээр зөвлөмж болгосон температурын үе дэх уяралын жишмэл хязгаарыг тогтоох туршилтын үзүүлэлтүүдийг гаргаж ирүүлэх ёстой.

 

         Богино ба удаан хугацаанд явуулах туршилтын тоо болон удаан хугацааны туршилтын үргэлжлэх хугацаа нь гангийн бат бэхийн тооцооны зохих үзүүлэлтүүдийг тодорхойлох, мөн хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний хэмжээ (ханын зузаан) болон гангийн техникийн нөхцөлд заасан  механик шинж чанар (хамгийн бага ба хамгийн их хэмжээтэй холбоотой), химийн найрлага (чанаржуулах бодис нь халуун даах чадварт маш бага хэмжээгээр нөлөөлөх металлын хайлшид шинжилгээ судалгаа хийсэн байх ёстой)-ын зөвшөөрөгдөх зөрөө зэргийг харгалзаж гаргасан эдгээр үзүүлэлтийн мөрдөлтийн хязгаарыг үнэлэх бүрэн боломжтой байвал зохино.

 

       3.10.4. Ашиглалтын үед гангийн бүтэц өөрчлөгдөж болох тохиолдолд тухайн өөрчлөлт болон гангийн ашиглалтын шинж чанарт энэ өөрчлөлтийн нөлөөлөх нөлөөллийг тодорхойлогч үзүүлэлтүүдийг гаргасан байх ёстой.

 

       3.10.5. Гангийн тавлагдах (жишээ нь хүйтэн маталтын үед) чанарыг тавлалт хийгдсэн болон тавлалт хийгдээгүй материалд туршилт хийж жиших замаар түүний удаан хугацааны бат бэх ба удаан хугацааны уян харимхайн өөрчлөлтөөр үнэлж дүгнэнэ.

 

        Хүйтэн аргаар өөрчлөлтөд орсон хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний материал нь механик элэгдэлд ороогүй болохыг шалгасан байх хэрэгтэй.

 

       3.10.6. Ган материалыг хэрэглэж болох эсэхийг түүнд цохилтын зууралтын туршилт хийх буюу тухайн материалын ажиллах нөхцөлөөс нь хамааруулж сонгосон бусад аргаар туршилт хийх замаар эвдрэл даах чадварыг тодорхойлж харуулсан үзүүлэлтээр батлагаажуулсан байна.

 

      3.10.7. Гангийн гагнагдах чанарыг тухайн төрлийн гагнуурын ажилд зөвлөмж болгосон технологийн дагуу зохих нэмэлт бодис хэрэглэн гүйцэтгэсэн гагнаасанд хийсэн туршилтын үзүүлэлтээр баталгаажуулсан байвал зохино.

 

      Гагнаасан холболтын туршилтын үр дүн нь түүний ажиллах чадварыг  баталгаажуулж, гагнуурын технологи болон дулааны боловсруулалтын горимын ашиглалтын шинж чанарт нөлөөлөх хэмжээг тогтоож өгөх ёстой.

 

      Халуунд тэсвэртэй материалын хувьд гагнаасан холболтын удаан хугацааны бат бэхийн үзүүлэлт болон удаан хугацаанд ажилласан гагнаасны байршлын эвдрэл даах чадварыг харуулсан үзүүлэлтийг гаргасан байна.

 

       3.10.8. Шинэ материал гаргаж буй үед зарим тохиолдолд ган болон түүний гагнаасан холболтын зохих шинж чанарыг үнэлж дүгнэхэд зайлшгүй  шаардлагатай тэдгээрийн ажиллах онцгой нөхцөлийг тооцож үзэх хэрэгтэй. Үүнд:

 

1. хасах температуртай үед хүйтэн тэсвэрлэх чадварыг үнэлэх.

б) мөчлөг ачаалалтай үед мөчлөг ажиллагааны бат бэх чанарыг үнэлэх.

      в) орчин идэвхитэй нөлөөлж болох үед зэврэлт, бат бэх чанарыг үнэлэх.

 

      3.10.9. Шинэ маркийн ган материалд түүний физик шинж чанартай холбоотой дараах үзүүлэлтийг гаргаж харуулсан байна. Үүнд:

 

      а) өөр өөр температуртай байх үеийн уян харимхайн модулийн хэмжээ

      б) температурын зохих зааг хязгаарт харгалзах шугаман тэлэлтийн коэффициентийн дундач хэмжээ

      в) зохих  температурт харгалзах дулаан дамжилтын коэффициентийн хэмжээ

 

      3.10.10. Хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч байгууллага буюу мэрэгжлийн холбогдох байгууллага нь санал болгож байгаа шинэ маркийн гангаар хийсэн хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг гангийн шинж чанарын тогтоосон түвшинг мөрдсөний үндсэн дээр шаардагдах төрөл ангилаар нь үйлдвэрлэн гаргах боломжтой гэдгийг баталгаажуулсан байх ёстой.

 

 

                IV.  ҮЙЛДВЭРЛЭЛТ, УГСРАЛТ, ЗАСВАР

 

4.1 Ерөнхий зүйл

 

      4.1.1. Шугам хоолой, түүний хэсгүүдийн үйлдвэрлэлт, угсралт, засварын ажлыг  холбогдох зөвшөөрөл бүхий мэргэжлийн байгууллага гүйцэтгэнэ.

 

      4.1.2. Шугам хоолой, түүний хэсгүүдийг энэ дүрэм болон техникийн нөхцөлийн шаардлагад бүрэн нийцүүлж чанартай үйлдвэрлэж чадах техник, тоног төхөөрөмж, хэрэгсэл бүхий байгууллага, аж ахуйн нэгжид үйлдвэрлэнэ.

 

      Үйлдвэрлэлт, угсралт, засварын ажлын үед гүйцэтгэсэн ажил нь энэ дүрэм болон холбогдох нормативын баримт бичгийн шаардлагад нийцэж буй эсэхэд чанарын хяналт (материалын шалгалт, ажлын гүйцэтгэлийн чанарын шалгалт, ашиглалтад хүлээн авах шалгалт) тавих тогтолцоотой  байвал зохино.

 

      4.1.3. Шугам хоолой, түүний хэсгүүдийг үйлдвэрлэх, угсрах, засварлах ажлыг мэргэжлийн байгууллагаас тухайн ажлыг хийхийн өмнө боловсруулсан технологийн дагуу гүйцэтгэнэ.

 

      Боловсруулсан технологийн дагуу гүйцэтгэсэн ажил нь шугам хоолойн ашиглалтын найдвартай байдлыг хангасан байх ёстой.

 

      4.1.4. Шугам хоолойн үйлдвэрлэлт, угсралт, засварын ажлын технологид заасан бүх зүйл, заалт нь технологийн болон хяналт шалгалтын бүхий л ажил, гүйцэтгэх дарааллыг тогтоож өгсөн үйлдвэрлэлийн  технологийн баримт бичигт тусгагдсан байна.

 

      Шугам хоолойн үйлдвэрлэлт, угсралт, засварын ажилд мөрдөгдөх үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичгийг тогтоосон журмын дагуу батлагдсан техникийн баримт бичиг (стандарт, техникийн нөхцөл, хяналт шалгалтын дүрэм зэрэг) болон энэ дүрмийн шаардлагад тулгуурлан  хийсэн байна.

 

      Шугам хоолойн үйлдвэрлэлт, угсралт, засварын ажил хийж гүйцэтгэхэд зайлшгүй шаардлагатай технологийн болон хяналт шалгалтын заалт шаардлага стандарт, техникийн нөхцөл, хяналт шалгалтын дүрэм, бусад баримт бичигт бүрэн орсон тохиолдолд үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичиг гаргах шаардлагагүй.

 

       4.1.5. Даралтанд ажилладаг эд анги хийхэд зориулагдсан ган хуудас, цувимал болон давтмал ган материал дээр, мөн 76 мм – ээс дээш гадаад голчтой хоолой дээр үйлдвэрлэгч байгууллагын тэмдэглэгээ хийгдсэн байна.

      Тэмдэглэгээ хийгдсэн хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг огтолж хуваасан тохиолдолд хэсэг нэг бүр нь үйлдвэрийн тэмдэглэгээтэй байх ёстой.

 

       4.1.6. Хөндлөн холболтыг зөв нийлүүлж холбохын тулд хоолойн амсарын ирмэийг нимгэлж уужимсгах, өргөсгөх буюу шовхлох засалт хийж болно.

 

       Нимгэлж уужимсгах хэмжээ болон өргөсгөх буюу шовхлох засалтын хэв гажилтын зөвшөөрөгдөх хэмжээг стандарт буюу бусад норматив баримт бичгээр тогтоосон байна.

 

       4.1.7. Шугам хоолойн эд анги, хэсгүүдийн дотор талыг агаарын зэврүүлэх үйлчлэлээс хамгаалах зорилгоор тэдгээрийг угсралтын ажлын байранд аваачихын өмнө дотор гадаргууг нь цэвэрлэж, онгорхой нүхийг нь таглаа, уут болон бусад хамгаалах хэрэгслээр хааж тагласан байна.

 

        4.1.8. Шугам хоолойд хүйтэн таталт хийхээр зураг төсөлд нь тусгасан бол хүйтэн таталт хийгдэх хэсгийн төгсгөлийн хөдөлгөөнгүй тулгуурт бэхлэгдэх гагнааснаас бусад бүх гагнаасыг хийсний дараа, мөн хүйтэн таталт хийх шаардлагатай хэсгийн нийт уртын дагуу байрласан гагнаасанд чанарын шалгалт, дулааны боловсруулалт (түүнийг хийх шаардлагатай үед) хийсний дараа хүйтэн таталтыг гүйцэтгэж болно.

 

      4.1.9. Ширхэгээр нийлүүлдэг шугам хоолойн эд анги, хэсгүүдийг угсрахын өмнө, эсвэл үйлдвэрлэгч байгууллага тэдгээрийг угсралт, засварын ажлын байр руу явуулахын өмнө, чанаржуулсан гангаар хийсэн бүх эд анги, хэсгүүдэд дурандах шалгалт хийсэн байх ёстой.

 

      4.1.10. Угсралтын ажлын байранд ирүүлсэн шугам хоолойн эд анги, хэсгүүдэд батламж бичиг, гэрчилгээ буюу паспортын хуулбар, мөн үйлдвэрийн тэмдэглэгээ, марк байгаа эсэхийг угсралт засварын байгууллага шалгах үүрэгтэй.

 

      4.1.11. Шугам хоолойг үйлдвэрлэх, угсрах, засварлах ажил үйлчилгээ  хийхийн өмнө үндсэн болон гагнуурын материал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн нь норматив баримт бичгийн шаардлагад нийцэж буй эсэхэд шалгалт хийх ёстой.

 

                                                       4.2 Гагнуур

 

      4.2.1. Шугам хоолой үйлдвэрлэх, угсрах, засварлах ажилд энэ дүрмийн шаардлагад нийцүүлэн шалгаж батлагаажуулсан гагнуурын ажлын технологи хэрэглэнэ.

 

      4.2.2. Гагнуурын ажлыг гүйцэтгэхдээ үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичгийн шаардлагын мөрдөлтийг хангуулж чадах бүрэн бүтэн ажиллагаатай тоног хэрэгсэл, аппаратур, төхөөрөмж хэрэглэх ёстой.

 

      4.2.3. Шугам хоолойн хэсгүүдийн гагнуурын ажил болон гагнаас торгоох ажлыг гагнуурчдыг мэргэшүүлж, эрх олгох стандарт, дүрмийн дагуу шалгалт өгсөн эрхийн үнэмлэх, гэрчилгээтэй  гагнуурчин гүйцэтгэнэ.

      Гагнуурчид нь зөвхөн үнэмлэх, гэрчилгээнд заагдсан тэр л төрлийн гагнуурын ажлыг гүйцэтгэх эрхтэй.

 

       4.2.4. Даралтанд ажилладаг шугам хоолойн хэсгүүдэд гагнуурын ажил хийхээр тухайн байгууллагад анх орж буй гагнуурчин нь үнэмлэх, гэрчилгээтэй эсэхээс үл хамааран ажилд орохын өмнө шалгалтын гагнаас хийж, шалгуулсан байна. Шалгалтын гагнаасны хийц нь гагнуурчны үнэмлэх, гэрчилгээнд заагдсан тэр л төрлийн гагнуурын ажилд тохирсон байх ёстой.

       Шалгалтын гагнаасны чанарыг шалгах арга, хийх шалгалтын хэмжээ,   чанарын норм хэмжээ нь энэ дүрмийн шаардлагад нийцсэн байна.

       Шалгалтын гагнаасны чанарт хийсэн шалгалтын үр дүнгээр тэмдэглэл (протокол) хөтлөх бөгөөд энэ нь гагнуурчнаар тухайн гагнуурын ажлыг гүйцэтгүүлэх зөвшөөрлийн үндэслэл болно.

 

      4.2.5. Шугам хоолойг угсрах, гагнах болон түүнд хийгдсэн гагнаасны чанарыг шалгах ажлыг тогтоосон журмын дагуу шалгуулж эрх авсан мэргэжлийн ИТА удирдаж хийлгэх ёстой.

 

      4.2.6. Даралтанд ажилладаг 6 мм ба түүнээс зузаан ханатай шугам хоолойн хэсгүүдийн гагнаасан холболтод гагнуурын ажил гүйцэтгэсэн гагнуурчны нэрийг тодорхойлж болохуйц тэмдэглэгээ хийгдсэн байвал зохино. Тэмдэглэгээ тавих тогтолцоо аргачилалыг үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичигт зааж өгсөн байна.

       6 мм – ээс нимгэн ханатай гагнаасан холболтод тэмдэглэгээ хийгдэх эсэх, хийвэл ямар аргаар хийхийг үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичгээр тогтоож өгнө. Тэмдэглэгээг хийхдээ тавлаж хадах, улайсгаж халаах буюу металлын ханыг хэт нимгэрүүлж болох аргуудыг хэрэглэхгүй бөгөөд харин эдлэхүүний ашиглагдах бүхий л хугацаанд тэмдэглэгээ арилахгүй байж байх ёстой.

      Тухайн эдлэхүүний гагнаасан холболтыг нийтэд нь нэг гагнуурчин гүйцэтгэсэн бол гагнаасан холболт нэг бүрд тэмдэглэгээ хийхгүй байж болно.

      Ийм тохиолдолд гагнуурчны тэмлэглэгээг  үйлдвэрийн тэмдгийн ойролцоо, эсвэл эдлэхүүний ил хэсэгт тавих бөгөөд тэмдэглэгээ хийгдсэн хэсгийн гадуур усанд арилдаггүй будгаар хүрээ татсан байна. Тэмдэглэгээ хийгдсэн энэ байрлалыг эдлэхүүний паспортод зааж  өгсөн байвал зохино.

 

      Хэрвээ гагнаасан холболтыг хэд хэдэн гагнуурчин гүйцэтгэсэн бол түүн дээр тухайн гагнуурын ажлыг гүйцэтгэсэн бүх гагнуурчны тэмдэглэгээ тавигдсан байх ёстой.

 

       4.2.7. Шугам хоолойн гагнуурын ажилд хэрэглэгдэх гагнуурын материал нь стандарт, техникийн нөхцөлийн шаардлагад нийцсэн байх бөгөөд энэ нь үйлдвэрлэгч байгууллагын баримт бичгээр нотлогдсон байна.

 

       4.2.8. Гагнуурын материалын марк, төрөл, хадгалах нөхцөл, түүнийг хэрэглэхэд бэлтгэх үйл ажиллагаа нь гагнуурын ажлын нормативын баримт бичиг (үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичиг)-ийн шаардлагад нийцэж байх ёстой.

 

       4.2.9. Гагнуурын материалыг 4.1.11, 4.10.2-ын “в”-д заасны дагуу шалгахаас гадна доорхи шалгалтыг хийсэн байна. Үүнд:

 

а) Багц электрод нэг бүрд

• гагнуурын технологийн шинж чанарын шалгалтыг нормативын баримт бичигт заасны дагуу хийх.
• Э-09Х1М, Э-09Х1МФ болон аустенит, бусад төрлийн чанаржуулсан электрод хэрэглэж хайлуулсан металлыг дурандах замаар чанаржуулах бодис зохих хэмжээндээ байгааг шалгах.

 

б) Нунтаг гангаар хийсэн гагнуурын багц утас нэг бүрд - гагнуурын технологийн шинж чанарын шалгалтыг нормативын баримт бичигт заасны дагуу хийх.

 

в)  Гагнуурын чанаржуулсан утасны ороодос /ороомог/ нэг бүрд – нормативын баримт бичигт зөвлөмж болгосон чанаржуулах үндсэн бодис байгаа эсэхийг дурандах аргаар шалгах.

 

г) утасны багц бүр нь багц жац бүртэй хамт жацтай автомат гагнуурт хэрэглэгдэх үед - гагнаасны оёдлын металлын механик шинж чанарыг шалгах.

 

 

      4.2.10. Ирмэг, гадаргууг гагнуурын ажилд бэлтгэхдээ механик боловсруулалт хийх ба эсвэл дулааны аргаар (хүчилтөрөгчийн аргаар, хийн-нуман аргаар, плазм-нуман аргаар) зүсэх буюу зорж, дараа нь механик боловсруулалт (зүсэлтээр, ховил гаргагчаар, гуранз зүлгүүрээр) хийнэ.

      Дулааны аргаар зүсэлт (зоролт) хийсний дараах механик боловсруулалтын гүний хэмжээг тухайн төрлийн ганд дулааны зүсэлт (зоролт)-ийн нөлөөлөх нөлөөлөөөс хамааруулан нормативын баримт бичигт заасан байх ёстой.

 

     4.2.11. Оёдлын улыг нь халаахгүйгээр гагнасан ирмэгийн нэг талын засалттай, евүүр цагираггүй хоолойнуудыг тулгаж холбох үед дотоод ирмэгийн зөрөө (шилжилт) нь нормативын баримт бичиг (ҮТББ)-ээр тогтоосон хэмжээнээс их байж болохгүй.

 

      4.2.12. Гагнуур хийгдэх эд ангийн ирмэг, түүнтэй нийлсэн гадаргуугийн хаг, будаг, тос, бусад бохирдлыг нормативын баримт бичгийн шаардлагад нийцүүлэн цэвэрлэсэн байвал зохино.

 

       4.2.13. Туслах чанарын бүрдэл хэсгүүд /угсрагдах тоног хэрэгсэл, түр бэхэлгээ зэрэг/-ийг гагнах, зайлуулах ажлыг ҮТББ, зурагт заасны дагуу хийнэ. Эдгээр бүрдэл хэсгүүдийг гагнах ажлыг тухайн эдлэхүүнд гагнуур хийх гагнуурчин гүйцэтгэнэ.

 

       4.2.14. Шугам хоолойн бүрдэл хэсгүүдийг нийлүүлж торгоож тогтоох ажлыг гүйцэтгэхдээ тухайн гагнаасан холболтыг хийхэд хэрэглэдэг гагнуурын материал ашиглана.

 

       4.2.15. Шугам хоолойн үйлдвэрлэлт, угсралт, засварын ажлын үед хийгдэх гагнуурын ажлын технологийг бодит эдлэхүүн дээр баталгаажуулж, гагнаасан холболтын чанарын бүхий л үзүүлэлтийг  шалган үзэж, чанарын шалгалт хийх үр ашигтай аргыг эзэмшсэн нөхцөлд хэрэглэж болно.

       Гагнуурын ажилд хэрэглэх технологийг энэ дүрмийн шаардлагад нийцүүлэн шалгаж батлагаажуулсан байна.

 

       4.2.16. Гагнуурын ажлын технологийг шалгаж батлагаажуулах ажлыг  шинжилгээ судалгааны ба үйлдвэрлэлийн гэж ангилна.

            Шинжилгээ судалгааны батлагаажуулалтыг урьд өмнө нь батлагаажуулаагүй гагнуурын ажилд шинэ технологийг нэвтрүүлэх зорилгоор мэргэжлийн байгууллага явуулна.

            Үйлдвэрлэлийн батлагаажуулалтыг шинжилгээ судалгааны батлагаажуулалтын үр дүнгээр гаргаж өгсөн зөвлөмжийн үндсэн дээр үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, байгууллага нэг бүрд явуулна.

 

 

        4.2.17. Гагнуурын ажлын технологийн шинжилгээ судалгааны аттестатчиллыг зураг төслийн тооцоо хийх ба технологийн талаар зөвлөмж (технологийг хэрэглэх зааг хязгаар, гагнуурын материал, мөн халаах горим, гагнуурын болон дулааны боловсруулалтын горим, гагнаасан холболтын чанарыг хүлээн авах баталгаажуулсан үзүүлэлтүүд, гагнаасыг шалгах арга зэрэг) гаргахад зайлшгүй шаардлагатай гагнаасан холболтын чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойлох зорилгоор явуулна.

 

       Шинжилгээ судалгааны батлагаажуулалтын үед тодорхойлогдох гагнаасан холболтын  чанарын үзүүлэлтүүдийг  үндсэн металлын төрөл, зориулалт болон тухайн гагнаасыг ашиглах дараах нөхцөлөөс хамааруулан сонгож авна. Үүнд:

 

• ердийн (20±10⁰С)  болон ажлын температурын үеийн  механик шинж чанар, түүний дотор оёдлын металлын тасралтын түр эсэргүүцэл, урсалтын хязгаар, харьцангуй уртсалт, харьцангуй нарийсалт, оёдлын металлын болон гагнуурын дулааны нөлөөллийн бүсийн цохилтын зууралт, гагнаасан холболтын тасралтын түр эсэргүүцэл, нугалах өнцөг.
• удаан хугацааны бат бэх, уян харимхай чанар, гулсалт.
• - үечлэн давтагдах бат бэх.
• - оёдлын металлын болон гагнуурын дулааны нөлөөллийн бүсийн хэврэгшилтийн температурын хязгаар.
• ажлын температурд дулааны хатраалт хийсний дараахь гагнаасны шинж чанарын тогтвортой байдал.
• ажлын биетэй исэлдэх эрчимжилт
• үл зөвшөөрөгдөх гэмтэл согог илрээгүй байдал.
• талст хоорондын зэврэлт (аустенитын ангилалын гангаар хийсэн хэсгүүдийн гагнаасанд) даах чадвар
• гагнаас хийх үеийн бусад өвөрмөц шинж чанар.

 

       Шинжилгээ судалгааны батлагаажуулалт хийсэн байгууллага нь өөрийн батлагаажуулалтын үр дүнг үндэслэн тухайн технологийг практикт хэрэглэхэд зайлшгүй шаардлагатай зөвлөмж гаргасан байх ёстой.

       Санал болгож байгаа технологийг үйлдвэрлэлд хэрэглэх зөвшөөрлийг мэргэжлийн байгууллагын дүгнэлтийг үндэслэн улсын хяналтын байгууллага өгнө.

 

        4.2.18. Гагнуурын ажлын технологийн үйлдвэрлэлийн батлагаажуулалтыг үйлдвэрийн тодорхой нөхцөлд тухайн технологоор гүйцэтгэх гагнаасан холболт нь энэ дүрэм болон нормативын баримт бичгийн шаардлагад нийцэж байгаа эсэхийг шалгах зорилгоор үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, байгууллага нэг бүр тухайн технологийг хэрэглэхийн өмнө явуулж байвал зохино.

        Үйлдвэрлэлийн батлагаажуулалтыг тухайн үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, байгууллага дээр хийгдэж буй нэг маягийн багц гагнаасан холболт бүрд явуулах ёстой

 

       4.2.19. Үйлдвэрлэлийн батлагаажуулалтыг тухайн байгууллага дээр байгуулсан комисс хөтөлбөрийн дагуу явуулах бөгөөд хөтөлбөрийг тухайн байгууллага боловсруулж, комиссын дарга нь батласан байна.

     

       Хөтөлбөр дотор гагнаасан холболтод үл эвдэх ба эвдэх аргаар шалгалт хийж, түүний үр дүнг үндэслэн гагнаасны чанарт үнэлгээ өгөх талаар тусгасан байал зохино.

       Үйлдвэрлэлийн батлагаажуулалт явуулах журмыг энэ дүрэм болон НББ-ийн шаардлагад нийцүүлэн боловсруулна.

 

      Хэрвээ гагнуурын ажлын технологийн үйлдвэрлэлийн батлагаажуулалтын үед ямар нэг сорилт туршилтаар хангалтгүй үр дүн гарсан тохиолдолд батлагаажуулалтын комисс нь тухайн гарган авсан үр дүн нь тогтоосон шаардлагад нийцэхгүй байгаа шалтгааныг тодруулах арга хэмжээ авч, давтан шалгалт хийх эсэх, эсвэл тухайн технологийг баримтлан үйлдвэрлэл дээр гагнуур хийх боломжтой эсэх, эсвэл дахин боловсруулах шаардлагатай эсэх зэрэг асуудлыг шийдвэрлэх ёстой.

 

            Үйлдвэрлэлийн батлагаажуулалт хийгдсэн гагнуурын ажлын  технологийг үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, байгууллагад хэрэглэх зөвшөөрлийг улсын хяналтын байгууллага тогтоосон журмын дагуу өгнө.

 

          4.2.20. Гагнаасан холболтын чанарын үзүүлэлт нь шинжилгээ судалгааны батлагаажуулалтаар тогтоосон түвшингээс харьцангуй буурсан тохиолдолд үйлдвэрлэгч байгууллага (угсралтын буюу засварын байгууллага) нь тухайн гагнуурын ажлын технологийг хэрэглэхийг түр зогсоох, чанар буурсан шалтгааныг тогтоон зөрчлийг арилгуулах, үйлдвэрлэлийн батлагаажуулалтыг давтан явуулах, шаардлагатай гэж үзвэл шинжилгээ судалгааны батлагаажуулалтыг давтан явуулах зэрэг арга хэмжээ авна.

 

         4.2.21. Шугам хоолой үйлдвэрлэх, угсрах, засварлах ажилд шалгаж батлагаажуулсан ямарч гагнуурын технологи хэрэглэж болно. Аустенитын гангаар болон мартенсит болон мартенсит ферритийн ангилалын хром ихтнй гангаар хийсэн эд ангиудыг гагнахад хийн гагнуур хэрэглэж болохгүй.

 

         4.2.22. Даралтанд ажилладаг хэсгүүдийн гагнуурын ажлыг орчны агаар нэмэх температуртай үед хийнэ. Угсралт, засварын ажлын үед нормативын баримт бичгийн шаардлагыг мөрдөж, гагнуурчны ажиллах шаардлагатай нөхцлийг (салхи, бороо, цаснаас хамгаалсан) бүрдүүлсэн тохиолдолд гагнуурын ажлыг орчны агаарын хасах температуртай нөхцөлд хийж болно.

       Орчны агаар хасах температуртай байх үед гагнуурын ажил хийхийн өмнө гагнаасан холболт хийгдэх хэсгийн металлыг хатааж, нэмэх температуртай болтол нь халаасан байх ёстой.

 

          4.2.23. Гагнаж буй эд ангид урьдчилсан болон дагалдуулсан халаалт хийх шаардлагатай эсэх, түүний горим нь ямар байхыг гагнуурын ажлын технологоор тодорхойлж, үйлвэрлэлийн технологийн баримт бичигт зааж өгсөн байна.

 

          Орчны агаарын температур хасах температуртай байх үед халаалтыг нэмэх температурт хийх бөгөөд халаах температур нь 50⁰С-ээс дээш байх ёстой.

 

         4.2.24. Гагнуур хийсний дараа оёдол, түүнтэй нийлсэн хэсгийн гадаргууг шаарга, металлын шүршдэс, бусад бохирдлоос цэвэрлэх хэрэгтэй.

        

          Шугам хоолойн контактын гагнуураар гүйцэтгэсэн тулгасан холболтын дотор тал бохирдсон үед түүнийг арилгаж зайлуулан тухайн огтлолын хэмжээг хангасан байна.     

 

                                           4.3. Дулааны боловсруулалт  

 

4.3.1. Металл болон гагнаасан холболтын шинж чанарыг металл болон гагнуурын ажлын нормативын баримт бичигт заасан үзүүлэлттэй нийцүүлэх, мөн технологи ажилбар (гагнах, нугалах, хэвлэх зэрэг аргаар)-ыг гүйцэтгэх үед үүсэх үлдэгдэл хүчдэлийг багасгах зорилгоор шугам хоолойн бүрдэл хэсгүүдэд дулааны боловсруулалт хийнэ.

Энэ дүрэм, нормативын баримт бичиг, зохион бүтээх баримт бичиг, үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичигт дулааны боловсруулалт хийхээр заасан тохиолдолд дулааны боловсруулалтыг хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн, угсрах бүрдэл хэсэг, эдлэхүүнд нийтэд нь хийх хэрэгтэй.

 

4.3.2. Дулааны боловсруулалт 2 төрөлтэй байж болно. Үүнд:

 

а) хэвшүүлэлт, төлөвшүүлэлттэй хэвшүүлэлт, хатаалт, төлөвшүүлэлттэй хатаалт, аустенит чанаржуулалт, мөн хатаах температур хүртэл халаасан аустенит чанаржуулалт буюу олон шаттай дулааны боловсруулалтыг багтаасан үндсэн боловсруулалт.

б) төлөвшүүлэлтийн хэлбэртэй нэмэлт боловсруулалт.

 

Үндсэн ба нэмэлт дулааны боловсруулалтын төрөл, түүний горим ажиллагааг (халаах хурд, барих температур, барих хугацаа, хөргөөх хурд, хөргөөх орчны төрөл зэрэг) энэ дүрэмд заасан шаардлагыг хатуу мөрдөж, гагнуурын ажлын болон үйлдвэрлэлтийн нормативын баримт бичиг (үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичиг)-т заасны дагуу сонгож авна.

Дулааны боловсруулалтын ажлыг тусгай бэлтгэл сургалтад хамран зохих шалгалт өгч, энэ ажлыг гүйцэтгэх эрхийн үнэмлэх авсан дулааны оператор хүн гүйцэтгэх ёстой.

 

4.3.3. Эдэлхүүнд дараах тохиолдолд дулааны үндсэн боловсруулалт хийнэ. Үүнд:

а) хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн (ган хуудас, ган хоолой, давтмал ган, цутгамал ган гэх мэт)-д металлын нормативын баримт бичигт заасан материалын шинж чанарыг хангах горимоор дулааны боловсруулалт хийгээгүй  үед.

б) эдэлхүүний хэлбэр өөрчлөх технологи ажилбар (матах, хэлбэх, хэвлэх зэрэг)-ыг төлөвшүүлэлтийн температураас дээш температурт халааж хийсэн  үед.

в) цахилгаан шааргийн аргаар гагнуур хийсний дараа.

г) аустенитийн ангийн гангаар хийсэн хоолойд маталт хийсний дараа.

д) үйлдвэрлэлтийн болон гагнуурын ажлын баримт бичигт дулааны үндсэн боловсруулалт хийхээр тусгагдсан бусад тохиолдолд.

 

4.3.4. Эдэлхүүний хэлбэр өөрчлөх технологи ажилбар (матах, хэлбэх, хэвлэх зэрэг) нь дараах байдлаар хийгдсэн үед дулааны үндсэн боловсруулалтыг заавал хийх шаардлагагүй. Үүнд:

 

а) нүүрстөрөгчтэй, мангантай, цахиурт мангантай гангаар хийсэн эд анги, хагас боловсруулсан бүтээгдхүүнийг хэвшүүлэлтийн температур хүртэл халааж, 700⁰С-ээс доошгүй температурт дуусгасан үед.

б) аустенитийн ангийн ган хоолойд суурь машин дээр маталт хийх үед өндөр давтамжийн гүйдлээр тусгай хөргөлт хэрэглэн аустенит чанаржуулалтын температур хүртэл халаасан үед.

 

4.3.5. Эдэлхүүнд дараах тохиолдолд дулааны нэмэлт (төлөвшүүлэлт) боловсруулалт хийнэ. Үүнд:

 

а) ханын зузаан нь маталтын радиусаас үл хамааран 36 мм-ээс их байх нөхцөлийг хангасан, мөн ханын зузаан нь цилиндр их биеийн дотоод голч, оёорын маталтын хамгийн бага дотоод радиус, хэвлэж хийсэн гурвалж хоолойн салаалсан хэсгийн дотоод радиус, булан хоолойн маталтын дундач радиус зэрэг үзүүлэлтийн 5%-иас их байх нөхцөлийг хангасан нүүрстөрөгчтэй, мангантай, цахиурт мангантай гангаар хийсэн эд ангид халаахгүйгээр буюу 700⁰С-ээс доош  температурт халааж хийсэн хэлбэх буюу хэвлэх ажилбарын дараа.

 

б) доорхи шаардлагыг хангасан хоолойд халаалтгүй маталт хийсний дараа. Үүнд:

- ханын зузаан нь маталтын радиусаас үл хамааран 36 мм-ээс их байх нөхцөлийг хангасан буюу эсвэл ханын зузаан нь 10-36 мм бөгөөд маталтын хөндлөн огтлолын зууванжилт 5%-иас их байхад хоолойн маталтын радиус нь гадаад голчийг 3 дахин авснаас бага байх нөхцөлийг хангасан нүүрстөрөгчтэй, мангантай, цахиурт мангантай гангаар хийсэн.

- хэвийн гадаад голч нь ханын зузаанаас үл хамааран 108 мм -ээс их байх нөхцөлийг хангасан, мөн ханын зузаан нь 12 мм ба түүнээс их бөгөөд голч нь 108 мм ба түүнээс бага байх нөхцөлийг хангасан, түүнчлэн булан хоолойн хөндлөн огтлол нь 5%-иас их зууванжилттай байх нөхцөлийг хангасан 12Х1МФ, 15ХМ1Ф маркийн гангаар хийсэн.

• үйлдвэрлэлтийн НББ (ҮТББ)-т заасан бусад чанаржуулсан гангаар хийсэн.

 

в) доорхи шаардлагыг хангасан шугам хоолойн угсармал нэгж, эд ангид гагнуур хийсний дараа.Үүнд:

 

- ханын зузаан нь 36 мм-ээс их байх нөхцөлийг хангасан, мөн 100⁰С-ээс доошгүй температурт дагалдуулах халаалт хийсэн ханын зузаан нь 40 мм-ээс их байх нөхцөлийг хангасан нүүрстөрөгчтэй, мангантай, цахиурт мангантай гангаар хийсэн.

- гагнуурын ажлын нормативын баримт бичиг /үйлдвэрлэлийн технологийн/-т заасан бусад төрлийн  чанаржуулсан гангаар хийсэн.

 

г) үндсэн эд ангийн ханын зузаан нь “в” заалтад заасан ханын зузаанаас их байх нөхцөлд мэргэжлийн байгууллагын зөвшөөрсөн тусгай технологийн дагуу дулааны боловсруулалтгүй гагнуур хийх боломжтой үед шугам хоолойд штуцер болон даралтанд ажилладаггүй эд анги гагнасны дараа.

д) эдлэхүүний техникийн нөхцөл буюу гагнуурын ажлын нормативын баримт бичиг /үйлдвэрлэлийн технологийн/-т дулааны нэмэлт боловсруулалт буюу дулааны үндсэн боловсруулалтыг нэмэлт боловсруулалтаар орлуулж хийхээр заасан, мөн зохион бүтээх баримт бичигт дулааны нэмэлт боловсруулалт хийхийг шаардсан бусад тохиолдолд.

 

4.3.6. Гагнуурын ажил дууссанаас хойш төлөвшүүлэлт /барих хугацаа, хөргөлтийн зөвшөөрөгдөх температур зэрэг/ хийж эхлэх хүртлэх хугацааны туршид эдлэхүүний байх нөхцөлийг гагнуурын ажлын нормативын баримт бичиг /үйлдвэрлэлийн технологийн/-ээр тодорхойлно.

 Гагнасан эдлэхүүнд төлөвшүүлэлт хийх температур нь хагас боловсруулсан бүтээгдхүүнд төлөвшүүлэлт хийсэн температураас их байж болохгүй.

 

4.3.7. Маталт хийсэн хоолойноос бусад үйлдвэрлэсэн эд анги, хэсгүүдийн механик шинж чанарын өгөгдсөн түвшинг туршилтаар батлагаажуулсан бол дүрмийн 4.3.5-р заалтад тусгагдсан дулааны нэмэлт боловсруулалт хийх шаардлага байгаа эсэхийг мэргэжлийн байгууллага шийдвэрлэнэ.

 

4.3.8. Хоёр өөр төрлийн ган материалыг гагнаж хийсэн эд анги, хэсгүүдэд дулааны боловсруулалт хийх эсэх, хийвэл ямар горимоор хийхийг гагнуурын ажлын нормативын баримт бичиг /үйлдвэрлэлийн технологийн/-ээр тогтоож өгнө.

 

4.3.9. Бүх төрлийн эд анги, хэсгүүдэд хийх дулааны үндсэн боловсруулалтын үед, мөн  эдлэхүүний хөндлөн болон тууш гагнаасанд хийх дулааны нэмэлт боловсруулалтын үед эдлэхүүнийг нийтэд нь халаах хэрэгтэй.

 Эдлэхүүний нийт уртын дагуу түүний бүтэц, механик шинж чанар нь жигд хангагдаж байгаа нөхцөлд эдлэхүүнд төлөвшүүлэлтийг хэсэгчлэн хийж болно.

 

4.3.10. Аустенитийн ангилалын гангаар хийсэн булан хоолойд аустенитийн аргаар чанаржуулалт хийх үед, мөн нүүрстөрөгчтэй, бага чанаржуулсан мангантай ба цахиурт мангантай гангаар хийсэн булан хоолойд төлөвшүүлэлт хийх үед тухайн тодорхой хэсэгт нь дулааны боловсруулалт хийж болно.

Булан хоолойн тухайн хэсэгт нь дулааны боловсруулалт хийхдээ  маталт хийгдсэн нийт хэсэгт болон түүнтэй нийлсэн шулуун хэсгээс хоёр тийш хоолойн ханын зузааныг 3 дахин авснаас багагүй, гэхдээ 100 мм-ээс багагүй хэсгийг хамруулан нэгэн зэрэг халааж хийх ёстой.

 

4.3.11. Шугам хоолойн хөндлөн гагнаас болон шугам хоолойд штуцер, тулгуур, бэхэлгээ, бусад эд ангиудыг холбосон гагнаасанд төлөвшүүлэлтийг хийхдээ зөөврийн халаах хэрэгслээр тухайн тодорхой хэсэгт нь халаалт хийх замаар гүйцэтгэж болно.

Хөндлөн (цагираг) гагнаасанд дулааны боловсруулалт хийхдээ түүний нийт хүрээ уртын  дагууд жигд халаасан байх ёстой. Гагнаасны оёдол нь халааж буй хэсгийн голд байрлахаар тооцож халаах хэсгийн өргөнийг нормативын баримт бичиг /үйлдвэрлэлийн технологийн/-ээр тогтооно.

Дулааны боловсруулалт хийхээр халааж буй гагнаас, шугам хоолойн хэсгийг түүний уртын дагууд температур алгуур өөрчлөгдөх нөхцөлийг хангах зорилгоор дулаалж өгөх ёстой.

 

5.4.12. Дулааны боловсруулалт хийхдээ эдэлхүүний металлын жигд халалт, дулааны чөлөөт тэлэлтийг хангасан байх бөгөөд уян харимхайн өөрчлөлт гаргаж болохгүй. 

20 мм ба түүнээс зузаан ханатай эдэлхүүнд 300⁰С-ээс дээш температурт дулааны боловсруулалт хийх үед түүний халаах, барих, хөргөх температурын горимыг өөрөө бичигч хэмжүүрээр хэмжих ёстой.

 

             4.4. Гагнаасны шалгалт. Нийтлэг зүйл.

 

4.4.1.  Шугам хоолой үйлдвэрлэх, угсрах, засварлах байгууллага нь өөрийн бүтээгдэхүүнд үл зөвшөөрөгдөх гэмтэл согог гаргахгүйгээр түүний ашиглалтын найдвартай байдал, чанарын өндөр үзүүлэлтийг баталгаажуулж чадах хэмжээний зохих төрлийн хяналт шалгалт хийж байх үүрэгтэй. Хяналт шалгалтын ажлын хэмжээ нь энэ дүрэмд заасан шаардлагад нийцэж байх ёстой.

 

Бүтээгдхүүний гагнаасан холболтын чанарын тогтолцоонд дараах хяналт шалгалт орно. Үүнд:

 

а) гагнуурын ажилтай холбоотой ажилтны мэргэшлийн чадамжийн  шалгалт.

б) гагнаж угсрах болон дулааны боловсруулалт хийх, мөн хяналт  шалгалт хийх тоноглол, аппаратур, багаж хэрэгслийн шалгалт.

в) үндсэн материалын чанарын шалгалт.

г) гагнуурын материалын болон гэмтэл согог илрүүлэх багажийн материалын чанарын хяналт.

д) гагнуурын ажлын технологийн шуурхай хяналт.

е) гагнаасан холболтыг үл эвдэх аргаар шалгах шалгалт.

ж) гагнаасан холболтыг эвдэх аргаар шалгах шалгалт.

з) гэмтэл согогийн засалтад тавих хяналт.

 

 

4.4.2. Металл болон гагнаасан холболтод хийх үл эвдэх шалгалтыг дараах үндсэн аргаар хийнэ. Үүнд:

-    гадаад үзлэг, хэмжилт.

• радиографийн арга.
• хэт богино авианы арга.
• радио дурангийн арга (зөвхөн хяналтын байгууллагын зөвшөөрсөн зааврын дагуу хийнэ).
• нэвчилтийн буюу соронзон нунтгийн арга.
• хуйларсан гүйдлийн арга
• дурандах арга.
• хатуулгийн хэмжилт.
• усан сорилт.

 

           Эдгээрээс гадна өөр бусад арга (дууны цацрагийн арга зэрэг) хэрэглэж болно.

Хийгдэх хяналт шалгалтын төрлийг энэ дүрэм, эдлэхүүний болон гагнуурын ажлын нормативын баримт бичгийн шаардлагад нийцүүлэн зохион бүтээх байгууллага сонгож,  зохион бүтээх баримт бичигт зааж оруулсан байна.

            Хяналт шалгалтыг эрх бүхий байгууллагаас итгэмжлэгдсэн лабораторид хийж гүйцэтгэнэ.

 

4.4.3. Эвдэх шалгалтын хүрээнд механик шинж чанарын туршилт, металлын бүтцийн шинжилгээ, талст хоорондын зэврэлт даах чадварын туршилт хийгдэх ёстой. Шалгалт хийх аргачлал, дэс дараалал, хэмжээг эдлэхүүний үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичгээр тогтооно.

 

4.4.4. Эдэлхүүн, угсрагдах бүрдэл хэсэг, гагнаасан холболтыг хүлээн авах шалгалтын ажлыг дулааны боловсруулалт, металлын тавлалт, өөрчлөлт болон эдлэхүүнийг 450⁰С-ээс дээш халаах ажилбартай холбоотой бүхий л технологи ажиллагаа дууссаны дараагаар хийх ёстой

Тодорхой аргаар шалгалт хийх дараалал нь холбогдох норматив баримт бичгийн шаардлагад нийцэж байх ёстой. Гадна үзлэг ба хэмжих, дурандах шалгалтыг бусад аргаар хийх шалгалтын өмнө хийнэ.

 

4.4.5. Гагнаасан холболтын чанарын шалгалтыг зохих журмын дагуу зөвшөөрөгдсөн нормативын баримт бичгийн дагуу хийнэ.

Үл эвдэх аргаар шалгалт явуулах мэргэжлийн ажилтан нь стандартын дагуу мэргэшлийн шалгалт өгсөн байна.

 

4.4.6. Гүйцэтгэгч (үйдвэрлэх, засварлах, угсрах) байгууллагын ажилтнууд нь эд ангиудыг угсарч эвлүүлэн гагнуурт бэлтгэх, гагнаасан холболтыг гагнах, түүнд дулааны боловсруулалт хийх, гагнаасны гэмтэл согогийг засах зэрэг ажил үйлчилгээний явцад технологи ажилбарын хяналт шалгалт хийж байх ёстой.

Энэхүү хяналт шалгалтын үед энэ дүрэм болон нормативын баримт бичиг, зурагт заасан шаардлагын мөрдөлт хэрэгжилтийг шалгана. Бэлтгэх, угсарч эвлүүлэх, гагнах, дулааны боловсруулалт хийх, гэмтэл засварлах зэрэг ажилд хийгдэх технологи ажилбарын хяналт шалгалтын хэмжээг үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичигт зааж өгсөн байна.

 

4.4.7. Хяналт шалгалтын төрөл нэг бүрийн үр дүн, шалгалт хийх байрлал (үүнд технологи ажилбарын шалгалт ч хамаарна)-ын талаар тайлангийн баримт бичиг (журнал, формуляр, тэмдэглэл зэрэг)-т бичиж тэмдэглэсэн байна.

 

4.4.8. Хяналт шалгалтын багаж хэрэгсэлд НББ-т заасны дагуу хэмжил зүйн шалгалт хийгдсэн байх ёстой.

 

4.4.9. Гэмтэл согог илрүүлэх багаж хэрэгсэлд хэрэглэх материалын (химийн бодис, радиографийн хальс, нунтаг  зэрэг) багц нэг бүрд тэдгээрийг хэрэглэхийн өмнө шалгалт хийж, хүлээн авсан байвал зохино.

 

4.4.10.  Гагнуурын тухайн төрлийн ажилд мэргэшиж, 6 сараас доошгүй хугацаанд хийсэн шалгалтаар ажлын чанар нь нотлогдсон гагнуурчин шугам хоолой, түүний хэсгүүдийг бөөнөөр нь үйлдвэрлэх тохиолдолд, мөн гагнуурын технологийг нь өөрчлөхгүйгээр гүйцэтгэсэн нэг маягийн гагнаастай эдэлхүүнийг угсрах, засварлах ажлын үед энэ дүрэмд заасан эвдэх ба үл эвдэх шалгалтын хэмжээг хяналтын байгууллагатай зөвшилцөн багасгаж болно.

 

4.4.11. Даралтанд ажилладаггүй эд ангийн гагнаасан холболтыг шалгах арга, түүнд хийх шалгалтын хэмжээг эдлэхүүний болон гагнуурын ажлын нормативын баримт бичиг /үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичиг/-ээр тогтооно.

 

4.4.12. Аль ч төрлийн хяналт шалгалтаар энэ дүрэм (8-р хавсралт) болон эдлэхүүний ба гагнуурын ажлын нормативын баримт бичгээр тогтоосон зөвшөөрөгдөх норм хэмжээнээс хэтэрсэн дотоод ба гадаргуугийн гэмтэл согог илрээгүй үед тухайн эдэлхүүнийг шаардлага хангасан гэж үзнэ.

 

           4.5. Гадаад үзлэг, хэмжих шалгалт, зөвшөөөрөгдөх хүлцэл

 

4.5.1. Гадаргуугийн гэмтэл согог, тухайлбал доор дурьдсан гэмтэл согогийг илрүүлэх зорилгоор эдэлхүүн нэг бүрд болон түүний бүх гагнаасан холболтод энэ дүрэм, зохион бүтээх баримт бичиг, нормативын баримт бичгийн дагуу  гадна үзлэг, хэмжилт хийнэ. Үүнд:

 

а) бүрдэл хэсгүүдийн геометр хэмжээ, харилцан байршлын зөрчил.

б) бүхий л төрөл, чиглэлийн гадаргуугийн ан цав.

в) үндсэн металл, гагнаасан холболтын гадаргуугийн гэмтэл согог (хонхорхой, хэрчлээс, түлэгдэлт, цууралт, дутуу гагналт, үе үеэрээ хуурах зэрэг)

 

4.5.2. Эдэлхүүн ба гагнаасан холболтын гадаргууд гадаад үзлэг хийхийн өмнө гагнуурын шаараг, бохирдлоос цэвэрлэсэн байвал зохино. Гагнаасан холболтыг шалгах үед гагнаасны оёдол болон  түүнтэй нийлсэн үндсэн металлын гадаргууг оёдлоос хоёр тийш 20 мм-ээс багагүй зайд, харин цахилгаан шаарган гагнуурын үед 100 мм-ээс багагүй зайд цэвэрлэсэн байна.

 

4.5.3. Гагнаасан холболтын гадаад үзлэг, хэмжилтийг нормативын баримт бичигт заасны дагуу түүний нийт уртын дагуу гадна, дотно талаас нь хийнэ.

 

Гадаад үзлэг, хэмжилтийг гагнаасан холболтын дотор талаас нь шалгаж үзэх боломжгүй тохиолдолд зөвхөн гадна талаас нь хийнэ.

 

4.5.4. Гадаад үзлэг, хэмжилтээр илэрсэн гадаргуугийн гэмтэл согогийг үл эвдэх бусад аргаар шалгалт хийхийн өмнө засаж арилгасан байна.

 

4.5.5. Бэлэн болсон эдлэхүүний зөвшөөрөгдөх геометр хэмжээ нь нормативын баримт бичиг болон зурагт заасан хэмжээнээс хэтэрсэн байж болохгүй бөгөөд энэ дүрмээр тогтоосон хэмжээнээс их байж болохгүй.

Хэмжих шалгалт хийх аргачлал, тоо болон шалгагдах хэсгүүдийн байршлыг үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичигт зааснаар тогтооно..

 

4.5.6. Ган хуудсаар буюу давтмал (хэвлэмэл) эдэлхүүнийг гагнаж хийсэн цилиндр, шувтан буюу бөмбөгөр хэлбэртэй хэсгүүдэд дараах зөрөө байж болно.

 

а) голчоор нь хэмжих үед гадаад буюу дотоод голчийн хэвийн хэмжээнээс ±1%-иас ихгүй.

б) хөндлөн огтлолын зууванжилтаар нь хэмжих үед 1%-иас ихгүй байх бөгөөд зууванжилтыг дараах томьёогоор бодно.

 

                                     2 (D max – D min)

                         а    =   ------------------------   х  100 %

                                        D max + D min

 

Энд  D max, D min – нэг огтлолд хэмжигдсэн хамгийн их ба хамгийн бага гадаад буюу дотоод голч.

 

в) үүсгэж буй шулуун шугамаар нь хэмжсэн үед цилиндр хэсгийн нийт уртад болон бусад хэсгийн 5 м уртад  0,3%-иас ихгүй.

 

г) тухайн хэсгийн нимгэрэлт нь түүний ханын зузааны зөвшөөрөгдөх хязгаараас илүү байж болохгүй.

 

д) хонхойлтын гүн болон хэлбэрийн өөрчлөлтийн тухайн хэсгийн зөрөө нь эдэлхүүний тогтоосон норматив хэмжээнээс хэтэрч болохгүй бөгөөд норматив хэмжээ байхгүй үед бат бэхийн тооцоонд үндэслэсэн байна.

 

 

4.5.7. Шугам хоолойн хэсгүүдийн хөндлөн огтлолын голч болон зууванжилтын зөрөө нь эдэлхүүний тогтоосон нормативт хэмжээнээс илүү байж болохгүй.

 

4.5.8. Хоолойн матсан хэсгийн ханын зузааныг хэт богино авианы зузаан хэмжигч багажаар шалгах буюу эсвэл ижил хэмжээтэй матсан хэсгүүдээс түүвэрлэн огтлол авч хэмжих замаар шалгах ёстой.

Хоолойн матсан хэсгийн ханын зузааныг шалгах аргачлал, хэмжээ, дарааллыг үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичгээр тогтооно.

 

4.5.9. Ижил зузаантай хэсгүүдийг тулгаж гагнах үед гагнаж буй эд анги, хэсгүүдийн ирмэгийн шилжилт (зөрөө) нь гагнаасны оёдлын гадна талаас хэмжихэд 2 дугаар хүснэгтэд заасан хэмжээнээс илүү байж болохгүй.

 

 

 

                                                                                                                2-р хүснэгт

 

Хоолойн ханын зузаан, мм	Ирмэгийн шилжилт (зөрөө), мм
3 хүртэл	0,2S
3-6	0,1S+0,3
6-10	0,15S
10-20	0,05S+1,0
20-иос дээш	0,1S, гэхдээ 3мм-ээс ихгүй

Тайлбар: Цахилгаан нуман гагнуураар хоёр талаас нь тулгаж гагнасан болон цахилгаан шаарган гагнуураар тулгаж гагнасан холболтод дээр заасан ирмэгийн шилжилт (зөрөө) нь оёдлын гадна, дотно аль ч талд илүү байж болохгүй.

 

4.5.10. Эд анги, хэсгүүдийн нэг талдаа ирмэгийн заслагатай тулгаж холбосон гагнаасны оёдлын дотор талын (оёдлын ёзоор талын) ирмэгийн шилжилт (зөрөө) нь зохих стандарт, нормативын баримт бичиг, ажлын зургаар тогтоосон норм хэмжээнээс хэтэрсэн байж болохгүй.

 

4.5.11. Энэ дүрмийн 2.3.3 дугаар зүйлд заасны дагуу гагнаасны оёдлын гадаргууг нэг огтлолоос нөгөө огтлолд аажим налуулан гагнасан нөхцөлд хоёр өөр зузаантай хэсгүүдийг гагнаж холбохдоо 4.5.9 ба 4.5.10 дүгээр зүйлд заасан шаардлагыг мөрдөхгүй байж болно.

Гагнаж буй хэсгүүдийн (эд ангиудын) ирмэгийн шилжилт нь 4.5.9 ба 4.5.10 дүгээр зүйлд заасан норм хэмжээний дотор байгаа үед гагнаасны оёдлын гадаргууг нэг ирмэгээс нөгөө рүү нь аажим налуулж өгөх хэрэгтэй.

 

           4.6. Радиографийн болон хэт богино авианы  шалгалт

 

4.6.1. Гагнаасан холболтын дотоод гэмтэл согог (ан цав, дутуу гагналт, нүх сүв, шаарган хольц зэрэг)-ийг илрүүлэх зорилгоор радиографийн болон хэт богино авианы шалгалт хийнэ.

         Энэ хоёр аргын аль нэгийг буюу, эсвэл хослуулан хэрэглэх үед дүрмийн 4.4.2-р заалт болон нормативын баримт бичиг (ҮТББ)-ийг баримтлаж гүйцэтгэнэ.

 

4.6.2. Гагнаасан холболтын чанарыг шалгах радиографийн болон хэт богино авианы шалгалтыг тогтоосон журмын дагуу зөвшөөрч батламжилсан нормативын баримт бичигт заасны дагуу хийж гүйцэтгэнэ..

 

4.6.3. Перлит, мартенсит ферритийн ангийн гангаар хийсэн шугам хоолой, түүний хэсгүүдийн дараах гагнаасанд хэт богино авианы шалгалтыг заавал хийнэ. Үүнд:

а) I,II ангилалын 15 мм ба түүнээс зузаан ханатай шугам хоолойн тулгаж холбосон бүх гагнаасанд гагнаасны (цутгамал эд ангийн гагнааснаас бусад) нийт уртынх нь дагуу.

б) гагнуурын ажлын нормативын баримт бичиг (ҮТББ)-т хэт богино авианы шалгалт хийхээр заасан гагнаасан холболтод

Шугам хоолойн нийт гагнаасан холболтыг хэт богино авианы багажаар оёдлын тэнхлэгийн хоёр талаас нь шалгах бөгөөд харин цутгамал болон бусад  өвөрмөц хийцтэй эд ангид  нэг талаас нь шалгана.

Хэт богино авианы шалгалтыг зөвхөн бүрэн хайлуулж гагнасан (хийцийн дутуу гагналтгүй) холболтод хийнэ.

 

4.6.4. Перлит, мартенсит ферритийн ангийн гангаар хийсэн шугам хоолойн дараах гагнаасанд хэт богино авианы буюу радиографийн шалгалт хийнэ. Үүнд:

 

а) бүхий л ангилалын шугам хоолой, түүний эд анги, хэсгүүдийн тууш байрлалтай бүх гагнаасан холболтод нийт уртынх нь дагуу.

б) хана нь 15 мм-ээс доош зузаантай, 200 мм ба түүнээс их гадаад голчтой I ангилалын шугам хоолойн бүх хөндлөн гагнаасанд нийт уртынх нь дагуу.

в) хана нь 15 мм-ээс доош зузаантай, 200 мм- ээс бага  гадаад голчтой I ангилалын шугам хоолойн болон хана нь 15 мм-ээс доош зузаантай, 200 мм ба түүнээс их гадаад голчтой II ангилалын шугам хоолойн тулгаж холбосон хөндлөн гагнаасанд гагнуурчин нэг бүрийн гагнасан шугам хоолойн нэг маягийн гагнаасны 20-иос доошгүй хувьд (гэхдээ 5-аас доошгүй гагнаасанд) нийт уртынх нь дагуу.

 

г) хана нь 15 мм-ээс доош зузаантай, 200 мм-ээс бага гадаад голчтой II ангилалын шугам хоолойн тулгаж холбосон хөндлөн гагнаасанд гагнуурчин нэг бүрийн гагнасан шугам хоолойн нэг маягийн гагнаасны 10-аас доошгүй хувьд (гэхдээ 4-өөс доошгүй гагнаасанд) нийт уртынх нь дагуу.

д) III ангилалын шугам хоолойн тулгаж холбосон хөндлөн гагнаасанд гагнуурчин нэг бүрийн гагнасан шугам хоолойн нэг маягийн гагнаасны 5-аас доошгүй хувьд (гэхдээ 3-аас доошгүй гагнаасанд) нийт уртынх нь дагуу.

е) IV ангилалын шугам хоолойн тулгаж холбосон хөндлөн гагнаасанд гагнуурчин нэг бүрийн гагнасан шугам хоолойн нэг маягийн гагнаасны 3-аас доошгүй хувьд (гэхдээ 2-аас доошгүй гагнаасанд) нийт уртынх нь дагуу.

ж) ханын зузаанаас нь хамаарахгүйгээр 100 мм ба түүнээс их дотоод  голчтой штуцер, хоолойг шугам хоолойн эд анги, хэсгүүдэд холбосон булан хэлбэртэй бүх гагнаасанд оёдлын нийт уртынх нь дагуу.

з) 100 мм-ээс бага дотоод голчтой штуцер, хоолойг шугам хоолойн эд анги, хэсгүүдэд холбосон булан хэлбэртэй бүх гагнаасанд, мөн хоолойн цутгамал хэсгийг цутгамал эд ангитай (4.6.3-ын а) заалтыг үз) тулгаж холбосон хөндлөн гагнаасанд, түүнчлэн энд заагдаагүй бусад гагнаасанд гагнуурын ажлын НББ болон ҮТББ-ээр тогтоосон хэмжээнд. 

 

Шалгалтын хэмжээг тогтоож өгсөн 4.6.4-ын а), 4.6.4-ын е) заалтад заасан шаардлагыг 465 мм-ээс ихгүй гадаад голчтой III, IV ангилалын шугам хоолойн гагнаасанд мөрдөнө. Том голчтой шугам хоолойн гагнаасан холболтод хийх шалгалтын хэмжээг шугам хоолойн техникийн нөхцөл, гагнуурын ажлын нормативын баримт бичиг болон үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичгээр тогтооно.

 

Шугам хоолойн дагуу хэвтээ тэнхлэгт 60⁰-аас бага өнцгөөр налж байрласан шугам хоолойн хэсгүүдийн тулгаж холбосон гагнаасанд тавигдах шаардлага нь дагуу байрлалтай гагнаасан холболтод тавигдах шаардлагатай нийцэж байх ёстой бөгөөд үүнээс их өнцөг үүсгэсэн нөхцөлд хөндлөн гагнаастай адилаар авч үзнэ.

 

Гагнаасан холболтыг шалгах энэ зүйлд заасан аргууд (хэт богино авианы буюу радиографийн шалгалт)-ыг сонгож авахдаа металлын физик шинж чанарын онцлогоос хамааруулан үл зөвшөөрөгдөх гэмтэл согогийг бүрэн гүйцэд нарийн илрүүлэх нөхцөл боломж, тодорхой эдэлхүүний тухайн төрлийн гагнаасанд шалгалт хийх аргачлалыг эзэмшсэн ур чадвар зэргийг харгалзан үзвэл зохино.

 

            4.6.5. Дүрмийн 4.6.3 дугаар зүйлд заасны дагуу хэт богино авианы шалгалт хийгдсэн шугам хоолойн тууш болон хөндлөн гагнаас огтлолцсон бүх хэсэгт радиографийн шалгалт заавал хийнэ.

 

          4.6.6. III, IV ангилалын шугам хоолойн сектор хэсгүүдийг гагнаж хийсэн булан хоолойн тулгаж холбосон хөндлөн гагнаасанд хэт богино авианы буюу  радиографийн шалгалтыг шалгалтын гагнаасны хамгийн бага тоог 3 дахин өсгөх замаар 4.6.4-ын д), 4.6.4-ын е) заалтаар тогтоосон норм хэмжээг 3 дахин ихэсгэж хийх ёстой.

           

            4.6.7. Аустенитийн ангийн гангаар хийсэн эдэлхүүний гагнаас болон аустенитийн ангийн гангаар хийсэн эд анги, хэсгийг перлит буюу мартенсит-ферритийн ангийн гангаар хийсэн эд анги хэсэгтэй нийлүүлж холбосон гагнаасанд радиографийн шалгалтыг дараах байдлаар заавал хийнэ. Үүнд:

 

            а) шугаман хоолойг контактан гагнуураас бусад гагнуураар тулгаж холбосон бүх гагнаасанд түүний нийт уртын дагуу.

            б) цутгамал хэсгүүдийг өөр хооронд нь болон хоолойг цутгамал эд ангитай тулгаж холбосон бүх гагнаасанд түүний нийт уртын дагуу.

            в) ханын зузаанаас нь үл хамааруулан 100 мм ба түүнээс их дотоод голчтой штуцер, хоолойг шугам хоолойн эд анги, хэсгүүдтэй холбосон булангийн бүх гагнаасанд түүний нийт уртын дагуу.

            г) энэ зүйлд заагаагүй бусад гагнаасан холболтод (булангийн гагнаас ороод) гагнуурын ажлын НББ (ҮТББ)-т заасан хэмжээнд.

 

            4.6.8. 100%-иас бага хэмжээгээр шалгалт хийгдсэн нэг маягийн гагнаастай хэд хэдэн шугам хоолойг (эсвэл өөр өөр шугам хоолойн эд анги, хэсгүүдийг) үйлдвэр, аж ажуйн нэгж, байгууллага буюу объектод нэгэн зэрэг үйлдвэрлэх буюу угсрах тохиолдолд хийгдэх шалгалтын хэмжээг зөвхөн нэг шугам хоолойн хувьд биш нийт багц шугам хоолойд хамруулж тодорхойлно.

 

           Шугам хоолойн угсралт, гагнуурын ажил, дулааны боловсруулалт, гагнаасны чанарын шалгалт зэрэг үйлдвэрлэл, ажил үйлчилгээний цикл ажиллагаа нь 3 сараас хэтрээгүй шугам хоолойнуудыг нэгтгэж нэг багцад тооцно.

 

          Шугам хоолойн угсралтын үед тухайн объект дээрх нэг маягийн бүхий л гагнаасыг нэг байгууллага гүйцэтгэсэн тохиолдолд багц хоолойд шалгалт явуулах зөвшөөрөл өгч болно.

 

           4.6.9. Перлитийн ангийн дулаанд тогтвортой чанаруулсан гангаар хийсэн эд ангиудад урьдчилсан ба дагалдуулсан халаалт хийхгүйгээр 0⁰С-ээс доош температурт хийгдсэн гагнаасанд оёдлын нийт уртын дагуу хэт богино авианы буюу радиографийн аргаар шалгалт хийнэ.

 

           4.6.10. Засвар хийгдсэн тулгаж холбосон гагнаасанд түүний нийт уртын дагуу хэт богино авианы буюу радиографийн аргаар шалгалт хийсэн байх ёстой.

 

            Металлын элэгдэлд шаваас хийж засварлах үед гагнуурын үндсэн металлд нөлөөлөх дулааны нөлөөллийн бүсийг оролцуулан шаваасны нийт хэсэгт радиографийн буюу хэт богино авианы аргаар шалгалт хийх бөгөөд мөн тухайн хэсгийн гадаргууг соронзон нунтгийн аргаар буюу нэвчилтийн аргаар шалгасан байна.

 

            Ханын нийт хэсэгт шаваас хийсэн үед гадаргууг нь гадна, дотно хоёр талаас нь шалгах бөгөөд харин ийм бололцоогүй үед зөвхөн гадна талаас нь хийнэ.

 

            5.7.8. Хавтгай оёор болон хаалт арматурыг гагнасан оёдол зэрэг зөвхөн нэг талаас нь шалгалт хийх боломжтой гагнааснаас бусад тулгаж холбосон гагнаасны хэт богино авианы шалгалтыг гагнаасны оёдлын хоёр талаас нь хийх хэрэгтэй.

 

            4.6.11. Зарим гагнаасан холболтод хүрч шалгах боломжгүйгээс буюу шалгалтын тухайн арга (тухайбал штуцерт болон 100 мм-ээс бага голчтой хоолойд хийсэн гагнаасанд)  үр дүн муутайгаас болж хэт богино авианы буюу радиографийн аргаар шалгалт хийж чадахгүйд хүрвэл эдгээр гагнаасны чанарын шалгалтыг тогтоосон журмын дагуу зөвшөөрч батламжилсан зааварт заасан бусад аргаар  хийх ёстой.

 

            4.6.12. Түүвэр шалгалтаар шалгах гагнаасан холболтыг үйлдвэр, аж ахуйн нэгж,  байгууллагын техникийн хяналтын алба, хэсэг хариуцан зохион байгуулж, гадаад үзлэг, хэмжилтийн үр дүнгээр эргэлзээтэй байсан буюу гагнуур хийхэд ихээхэн  төвөгтэй байсан гагнаасыг сонгож авна.

 

          4.6.13. Аль нэг гагнуурчны гүйцэтгэсэн гагнаасан холболтод түүвэр шалгалтын үеэр үл зөвшөөрөгдөх гэмтэл согог илэрвэл тухайн гагнуурчны өмнөх шалгалтаас хойших хугацаанд шугам хоолойд гагнуурын энэ аргаар гүйцэтгэсэн нэг маягийн бүх гагнаасанд түүний нийт уртын дагуу шалгалт хийнэ.

 

            4.6.14. Шалгалтанд хэрэглэх аргаа мэргэжлийн болон хяналтын байгууллагатай тохиролцсон нөхцөлд радиографийн буюу хэт богино авианы аргаар хийх шалгалтыг ижил төстэй бусад аргаар орлуулж  хийхийг зөвшөөрнө. 

 

 

                                    4.7. Нэвчилтийн болон соронзон

                                               нунтгийн шалгалт

      

            4.7.1. Эдлэхүүн болон гагнаасан холболтод хийх нэвчилтийн болон соронзон нунтгийн шалгалт нь гадаргуугийн буюу гадаргуугийн доорхи гэмтэл согогийг илрүүлэх зорилготой нормативын болон үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичиг ба зурагт тусгаж өгсөн хяналт шалгалтын нэмэлт арга болно.

 

            4.7.2. Нэвчилтийн болон соронзон нунтгийн шалгалтыг тогтоосон журмын дагуу зөвшөөрч батламжилсан шалгалтын аргачлалыг баримтлаж хийнэ.

 

            4.7.3. Нэвчилтийн болон соронзон нунтгийн шалгалтын ангилал, мэдрэх түвшинг нормативын болон үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичиг болон зургаар тогтоож өгсөн байна.

 

                                               4.8. Дурандах шалгалт

 

            4.8.1. Дурандах шалгалтыг эд анги ба гагнаасны металлын чанаржуулах хольц нь нормативын болон үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичиг, зурагт заасан шаардлагад нийцэж буй эсэхийг батлагаажуулах зорилгоор хийнэ.

 

            4.8.2. Дурандах шалгалтыг доор заасан эд анги, материалд хийнэ. Үүнд:

           

           а) зургийн дагуу чанаржуулсан ган материал ашиглан гагнаж хийсэн эд ангиудад.

           б) шугам хоолойн гагнаасыг нормативын болон үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичигт заасны дагуу гагнуурын чанаржуулсан материал хэрэглэж гүйцэтгэсэн үед гагнаасны оёдлын металлд.

 

           в) дүрмийн 4.2.9-д заасан гагнуурын материалд.

        

            4.8.3. Дурандах шалгалтыг тогтоосон журмын дагуу зөвшөөрч батламжилсан  шалгалтын аргачлал буюу зааврыг баримтлаж хийнэ.

 

 

                                          4.9. Хатуулгийн хэмжилт

 

           4.9.1. Гагнаасан холболтын металлын хатуулгийн хэмжилтийг гагнаасанд хийгдсэн дулааны боловсруулалтын чанарыг шалгах зорилгоор хийнэ.

 

           4.9.2. Перлит, мартенсит ферритийн ангийн дулаанд тогтвортой чанаржуулсан гангаар хийсэн гагнаасан холболтын металлд нормативын баримт бичигт заасан арга, тогтоосон хэмжээг баримтлан хатуулгийн хэмжилт хийнэ.

 

 

                           4.10. Механик туршилт, металлын бүтцийн шинжилгээ,

                                       талст хоорондын зэврэлтийн туршилт

 

 

            4.10.1. Гагнаасан холболтын чанар, механик үзүүлэлтүүд нь энэ дүрэм болон эдэлхүүний нормативын болон үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичигт заасан шаардлагад нийцэж буй эсэхийг шалгах зорилгоор механик туршилт хийнэ.

           Гагнаасан холболт ба эдлэхүүний шинж чанарт сөргөөр нөлөөлөх металл бүтэцтэй хэсгийг илрүүлэх, мөн дотоод гэмтэл согог (ан цав, дутуу гагналт, нүх сүв, шаарган ба металл бус хольц зэрэг)-ийг илрүүлэх зорилгоор металлын бүтцийн шинжилгээ хийнэ. Хийн гагнуураар гүйцэтгэсэн гагнаасан холболтыг шалгах үед болон гагнуурын технологийг  шалгаж батлагаажуулах үед, мөн тогтоосон журмын дагуу зөвшөөрч батламжилсан нормативын баримт бичигт заасан тохиолдолд бичил бүтцийн шинжилгээг заавал хийх ёстой.

           Зохион бүтээх баримт бичигт заасан тохиолдолд аустенитийн ангийн гангаар хийсэн эд ангийн гагнаасан холболтын зэврэлт даах чадварыг батлагаажуулах зорилгоор талст хоорондын зэврэлт даах чадварын туршилт хийнэ.

 

            4.10.2. Механик туршилтыг дараах шалгалтын үед хийнэ. Үүнд:

           

            а) гагнуурын технологийг шалгаж батлагаажуулах үед.

            б) хийн болон контактан гагнуураар гүйцэтгэсэн үйлдвэрлэлийн тулгаж холбосон гагнаасыг шалгах үед.

            в) цахилгаан шаарган гагнуур ба жац (флюс)-тай гагнуур хийхэд хэрэглэгдэх гагнуурын материалыг шалгаж хүлээн авах үед.

 

            4.10.3. Металлын бүтцийн шинжилгээг дараах шалгалтын үед хийнэ. Үүнд:

 

             а) гагнуурын технологийг шалгаж батлагаажуулах үед.

 

             б) хийн болон контактан гагнуураар гүйцэтгэсэн тулгаж холбосон  гагнаас, мөн бүтцийн өөр өөр ангилалтай гангаар хийсэн /гагнах аргаас хамаарахгүйгээр/ эд ангийг шалгах үед.

 

             в) үйлдвэрлэлийн булан болон Т хэлбэрийн гагнаас, түүний дотор  штуцер, хоолой зэргийг шугам хоолойтой холбосон гагнаас, мөн гурвалсан холболтын гагнаасыг шалгах үед.

 

            4.10.4. Механик, технологийн туршилтын үндсэн төрөлд статик сунгалт, статик нугалалт буюу хавтгайлалт, цохилтын нугалалтын туршилт орно.

 

           Үйлдвэрлэлийн хөндлөн гагнаасан холболтод радиографийн буюу хэт богино авианы шалгалт 100% хийсэн нөхцөлд статик сунгалтын туршилт заавал хийх шаардлагагүй.

 

            II, III. IV ангилалын шугам хоолой, түүний хэсгүүдийн үйлдвэрлэлийн гагнаас болон 12 мм-ээс нимгэн ханатай эд ангиудын нийт гагнаасанд цохилтын зууралтын туршилт заавал хийх шаардлагагүй.

 

            4.10.5. Дараах гагнаасан холболтод металлын бүтцийн шинжилгээ заавал хийх шаардлагагүй. Үүнд:

 

           а) перлитийн ангийн гангаар хийсэн эд ангиудын гагнаасан холболтод радиографийн буюу хэт богино авианы шалгалт 100% хийсэн нөхцөлд.

 

           б) шалгалтын сорьцонд туршилт хийх замаар машины тохиргооны чанарыг ээлж бүрд шалгах автомат цикл ажиллагаатай контактан гагнуурын тусгай машин дээр контактын гагнуураар гүйцэтгэсэн шугам хоолойн гагнаасанд.

           

            4.10.6. Механик шинж чанарын шалгалт, металлын бүтцийн шинжилгээ, талст хоорондын зэврэлт даах туршилт зэргийг эдлэхүүнээс огтлож авсан шалгалтын (1*) буюу үйлдвэрлэлийн гагнаасан холболтоор бэлтгэсэн сорьцонд хийнэ.

 

    Тайлбар.

(1*)  – шалгалтын гагнаасны тодорхойлолтыг 7-р хавсралтаас үз.

 

            4.10.7. Шалгалтын гагнаас нь шалгагдаж буй үйлдвэрлэлийн гагнаастай холболттой адилхан байх ёстой. Шалгалтын гагнаасыг хийхдээ үйлдвэрлэлийн гагнаасан холболт хийх үед буюу технологийн үйлдвэрлэлийн батлагаажуулалт явуулах үед хэрэглэх технологи процессыг бүрэн мөрдсөн байвал зохино.

           Шалгалтын гагнаасны дулааны боловсруулалтыг эдлэхүүнтэй нь хамт хийх (зуухан дотор хийгдэх ерөнхий дулааны боловсруулалтын үед)  буюу ийм боломжгүй үед үйлдвэрлэлийн гагнаасан холболтод үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичгээр тогтоосон халаалт, хөргөлт, температурын горимын аргыг хэрэглэн тусд нь хийх ёстой.

           Хэрэв шалгагдаж буй гагнаасан холболтод дулааны боловсруулалт хэд хэдэн удаа хийгдсэн бол шалгалтын гагнаасан холболтод мөн л тийм тооны дулааны боловсруулалтыг  тухайн тэр л горимоор хийсэн байх ёстой.

           Үйлдвэрлэлийн гагнаасан холболтод хэд хэдэн удаа өндөр температурын төлөвшүүлэлт хийсэн бол шалгалтын гагнаасан холболтод тухайн үйлдвэрлэлийн гагнаасан холболтод хийсэн хэд хэдэн удаагийн өндөр температурын төлөвшүүлэлтэд зарцуулсан нийт хугацааны 80%-иас багагүй хугацаагаар нэг удаагийн төлөвшүүлэлт хийж болно.

 

            4.10.8. Дараах шалгалтын гагнаасыг хийж гүйцэтгэнэ. Үүнд:

 

            а) шугам хоолойн гагнаасны оёдлыг шалгахад зориулан хоолойг тулгаж холбосон гагнаасны хоёр огтлоос.

 

            б) шугам хоолой болон цуглуулагч хоолойд штуцер, хоолойг холбож гагнасан гагнаасыг шалгахад зориулан үндсэн хоолойд штуцер (хоолойн огтлоос) холбосон булан буюу Т хэлбэрийн гагнаас болон гурвалсан гагнаас.

 

            4.10.9. Шалгалтын гагнаас нь үйлдвэрлэлийн гагнаасан холболтод хийхээр тусгагдсан үл эвдэх шалгалтаар 100% шалгагдсан байх ёстой.

           Шалгалтын үр дүн хангалтгүй гарсан тохиолдолд шалгалтын гагнаасны тоог 2 дахин нэмэгдүүлж шинээр бэлтгэх ёстой. Үл эвдэх давтан шалгалтаар шалгалтын үр дүн нь хангалтгүй гарсан бол ерөнхий үр дүнг хангалтгүй гэж тооцно. Энэ тохиолдолд материалын чанар, тоноглолын байдалд нэмэлт үзлэг шалгалт хийж, гагнуурчны мэргэшлийг давтан шалгана.

 

            4.10.10. Дүрмийн 4.12.2-ын “б”, 4.10.3-ын “б” заалтын дагуу шалгагдах шалгалтын гагнаасны тоо нь холбогдох нормативын болон үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичигт шалгалтын гагнаасны тоог нэмэгдүүлэхээр заагаагүй бол гагнуурчин бүрийн 6 сарын туршид гүйцэтгэсэн үйлдвэрлэлийн бүхий л нэг маягийн гагнаасанд нэгээс доошгүй байх ёстой. Гагнуурчин 3 сараас дээш хугацаагаар гагнуурын ажил хийгээгүй тасалдсан бол шалгалтын шинэ гагнаас хийж, зохих журмын дагуу шалгуулсан байна.

            Контактан гагнуураар гүйцэтгэсэн хоолойн хөндлөн гагнаасыг шалгахдаа автомат цикл ажиллагаатай гагнуурын машин нэг бүр дээр нэг ээлжинд гагнасан  үйлдвэрийн ижил төстэй бүхий л гагнаасанд 2-оос доошгүй шалгалтын гагнаасыг шалгах бөгөөд харин ээлжийн хугацаанд машины шинэчилсэн тохиргоо хийдэг бол тохиргоо бүрийн хооронд шалгалт туршилт хийж байх ёстой

 

            Шалгалтын сорьцонд шуурхай туршилт хийх замаар машины тохиргооны чанарыг ээлж бүрд шалгадаг автомат цикл ажиллагаатай бөгөөд шугам хоолойг контактан гагнуураар гагнадаг тусгай машин дээр гүйцэтгэсэн 12 мм-ээс нимгэн ханатай, 100 мм-ээс бага жишмэл голчтой хоолойн хөндлөн гагнаасыг шалгахдаа ижил хэмжээтэй, нэг маркийн ган хоолойг ирмэгийн нэг ижил боловсруулалттайгаар тогтмол горимд гагнасан нөхцөлд 3 хоногоос илүүгүй хугацаанд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг төлөөлүүлэн 2-оос доошгүй шалгалтын гагнаасанд шалгалт туршилт хийж болно.

 

            4.10.11. Шалгалтын гагнаасны хэмжээ, тоо нь туршилт хийхэд хэрэглэх сорьцуудыг бэлтгэхэд бүрэн хүрэлцэхээр байх ёстой. Туршилтын төрөл нэг бүрд шаардлагатай сорьцын хамгийн бага тоог доорхи байдлаар тогтооно. Үүнд: .           

           

            а) статик сунгалтын туршилтад 2 сорьц.

            б) статик нугалалтын туршилтад 2 сорьц.

            в) цохилтын нугалалтын туршилтад 3 сорьц.

            г) нүүрстөрөгчтэй ба бага чанаржуулсан гангаар хийсэн гагнаасан холболтыг шалгах үед металлын бүтцийн шинжилгээ хийхэд нэг сорьц, нормативын болон үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичигт тусгагдсан нөхцөлд чанаржуулалт ихтэй гангаар хийсэн гагнаасан холболтыг шалгах үед 2-оос доошгүй сорьц.

           д) талст хоорондын зэврэлт шалгах туршилтад 2 сорьц.

           

          108 мм-ээс ихгүй гадаад голчтой хоолойн  шалгалтын гагнаасанд хийх статик нугалалтын туршилтыг хавтгайлах туршилтаар орлуулан хийж болно. Хавтгайлах туршилтыг НББ (ҮТББ)-т заасан тохиолдолд хийнэ.

 

            4.10.12. Ямар нэг төрлийн механик туршилтын үр дүн хангалтгүй гарсан үед тухайн шалгалтын гагнааснаас огтлож авсан өмнөхөөс хоёр дахин олон сорьцонд хангалтгүй үр дүн үзүүлсэн туршилтыг давтан хийж болно.

          Давтан хийсэн туршилтын үед аль нэг сорьцонд тогтоосон норм хэмжээг хангаагүй үзүүлэлт гарсан бол тухайн төрлийн туршилтын ерөнхий үр дүнг хангалтгүй гэж тооцно.

         Анхны шалгалтын гагнааснаас дахин сорьц огтлон авах боломжгүй үед дээр заасан шаардлагыг баримтлан хоёр дахь шалгалтын гагнаас гагнахыг зөвшөөрнө.

 

 

                                  4.11. Гагнаасны чанарыг үнэлэх норм хэмжээ

 

            4.11.1. Үйлдвэрлэгч байгууллага нь ашиглалтын аюулгүй ажиллагааны найдвартай байдлыг бууруулсан гэмтэл согогтой эдэлхүүн үйлдвэрлэхгүй байх нөхцөлийг хангасан үйлдвэрлэлтийн чанарын хяналтын тогтолцоог хэрэглэх ёстой.

 

            4.11.2. Бэлэн болсон эдлэхүүний геометр хэмжээний зөвшөөрөгдөх зөрөө нь энэ дүрэм болон НББ-т заасан шаардлагыг  хангаж байх ёстой.

 

            4.11.3. Гагнаасан холболтын чанар нь 8-р хавсралтад заасан гагнаасан холболтын чанарыг үнэлэх норм хэмжээний шаардлагыг хангаж байвал зохино.

 

                                                    4.12. Усан сорилт

 

            4.12.1. Шугам хоолой, түүний эд анги, хэсэг, гагнаасан болон бусад холболтын бат бэх, нягтыг шалгах зорилгоор усан сорилт хийнэ. Үүнд:

 

            а) шугам хоолойн бүхий л эд анги, хэсэгт. Харин тэдгээрт хэт богино авианы аргаар буюу түүнтэй адилтгах үл эвдлэх бусад аргаар 100% шалгалт хийсэн бол усан сорилт хийхгүй байж болно.

 

            б) бүлэг шугам хоолойд. Түүний бүх бүрэлдхүүн хэсэгт “а”–д заасан усан сорилт хийсэн бөгөөд үйлдвэрлэлт, угсралтын үед хийгдсэн бүхий л гагнаасыг нийт уртын нь дагуу үл эвдлэх аргаар (хэт богино авианы буюу радиографийн аргаар) шалгасан нөхцөлд бүлэг шугам хоолойд усан сорилт хийхгүй байж болно.

 

            в) угсралтын ажил дууссаны дараа бүхий л ангилалын шугам хоолой, түүний эд анги, хаалт арматурт.

 

          4.12.3. Шугам хоолой, түүний угсармал болон саланги хэсэгт усан сорилт хийх хамгийн бага сорилтын даралтын хэмжээ нь ажлын даралтыг 1,25-аар өсгөсөн даралт байх бөгөөд гэхдээ 0,2 МПа  (2 кгх/см²) - аас багагүй байна.

         Шугам хоолойн хаалт арматур, өвөрмөц хэлбэртэй эд ангид нормативын баримт бичигт заасан сорилтын даралтаар усан сорилт хийнэ.
 

            4.12.4. Сорилтын даралтын хамгийн их хэмжээг тогтоосон журмаар зөвшөөрч батламжилсан НББ-ийн дагуу хийгдсэн  бат бэхийн тооцоогоор тогтооно.

       Үйлдвэрлэгч байгууллага (зураг төслийн байгууллага) нь сорилтын даралтын хэмжээг хамгийн их ба хамгийн бага утгын хоорондох зааг хязгаарт сонгож авна.

           4.12.5. Усан сорилт хийхэд 5⁰С-аас доошгүй, 40⁰С-ээс дээшгүй температуртай ус хэрэглэнэ. Шугам хоолойн усан сорилтыг  орчны агаар нэмэх температуртай байхад хийнэ. 10 МПа  (100 кгх/см²) болон түүнээс дээш   даралтанд ажилладаг уурын шугамд усан сорилт хийх үед түүний ханын температур нь +10⁰С-ээс багагүй байх ёстой. 

 

            4.12.6. Шугам хоолойн даралтыг жигд нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Даралт дээшлүүлэх хурдыг шугам хоолой үйлдвэрлэх НББ-т заасан байна.

 

           Даралтыг нэмэгдүүлэхэд шахсан агаар ашиглаж болохгүй.

 

            4.12.7. Усан сорилт хийх үеийн даралтыг 2 манометрээр шалгана. Үүнд нарийвчлалын ангилал, хэмжилтийн зааг хязгаар, заалтын хуваарь зэрэг нь ижил нэг төрлийн манометр сонгож авсан байна.

 

          Шугам хоолой, түүний хэсгүүдийг сорилтын даралтанд 10 минутаас доошгүй хугацаанд барина.

             

           Сорилтын даралтыг ажлын даралт хүртэл бууруулсаны дараа шугам хоолойг түүний нийт уртын дагуу нямбай үзэж шалгана.

 

            Усан сорилт хийж байх үед металлын болон орчны агаарын температурын зөрөө нь усан сорилт хийж байгаа объектын металл гадаргуу дээр хөлрөлт чийг үүсгэхээргүй байх ёстой.

 

            Усан сорилтод хэрэглэх ус нь тухайн объектыг бохирдуулах буюу зэврэлт үүсгэх боломжгүй байвал зохино.

 

            4.12.8. Шугам хоолой, түүний хэсгүүдийн үндсэн металл, гагнаасан холболтод гоожилт, хөлрөлт, мэдэгдэхүйц үлдэгдэл хэв гажилт, ан цав буюу хагарах шинж тэмдэг илрээгүй нөхцөлд усан сорилт даасан гэж тооцно.

 

           

                      4.13. Гагнаасан холболтын гэмтэл согогийг засварлах

 

            4.13.1. Үйлдвэрлэлт, угсралт, засвар, сорилт туршилт, ашиглалтын үед илэрсэн үл зөвшөөрөгдөх гэмтэл согогийг засаж арилган дахин шалгасан байх ёстой.

 

            4.13.2. Гэмтэл согогийг засварлах технологи, хяналт шалгалт хийх журмыг энэ дүрэм болон НББ-ийн шаардлагад нийцүүлэн боловсруулсан үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичгээр тогтооно.

         Гэмтэл согогийг засварлах технологит өөрчлөлт орохоор болбол боловсруулсан хүмүүсээс нь зөвшөөрөл авсан байна.

 

            4.13.3. Гэмтэл согогтой хэсгийг механик аргаар алгуур налуулан засаж арилгана. Шаваас хийгдэх хэсгийн хамгийн их хэмжээ, хэлбэрийг нормативын баримт бичгээр тогтооно.

            Дотоод гэмтэл согогийг засаж арилгахдаа дулаанаар зүсэх, зорох аргыг хэрэглэж болох бөгөөд гадаргууг нь механик аргаар засна.

           Гэмтэл согог бүрэн засагдсан эсэхийг нормативын болон үйлдвэрлэлийн технологийн баримт бичгийн шаардлагад нийцүүлэн гадаад үзлэг ба үл эвдэх хяналт шалгалтын аргаар (нэвчүүлэх буюу соронзон нунтгийн аргаар, эсвэл хордуулах аргаар) шалгасан байна.

 

            4.13.4. Засалт хамгийн их хийгдэх хэсэгт эд ангийн ханын зузааныг зөвшөөрөгдөх доод хэмжээнд байлгаж чадах тохиолдолд гэмтэл согогийг шаваас хийхгүйгээр засварлаж болно.

           

4.13.5. Засагдсан хэсэгт шалгалт хийх үед гэмтэл согог илэрвэл эхнийхтэй адил аргаар дахин засварлаж болно. Гагнаасан холболтын тухайн нэг хэсэг дээр илэрсэн гэмтэл согогийг 3 удаа дахин засварлаж болно.

Гагнаасан холболтыг оёдлоор нь задлаж, оёдлын металлыг дулааны нөлөөллийн бүстэй нь хамт огтлож зайлуулсан бол түүнийг дахин засварласан гагнаасан холболт гэж тооцохгүй. 

Хоолойн гэмтэл согог илэрсэн гагнаасан холболтыг огтлон аваад тайрсан хоолой оруулж гагнасан тохиолдолд шинээр гүйцэтгэсэн 2 гагнаасан холболтыг  засагдсан гэж үзэхгүй.

 

 

                                             V. БҮРТГЭЛ, ТЕХНИКИЙН МАГАДЛАЛ,

                                                            АШИГЛАХ ЗӨВШӨӨРӨЛ

 

                                                                  5.1. Бүртгэл

 

5.1.1. Үйлдвэрлэгч болон угсралтын байгууллагын өгсөн баримт бичгийн үндсэн дээр ашиглагч байгууллага нь энэ дүрэм мөрдөгдөх бүх шугам хоолойд нэг маягийн паспорт (2-р хавсралт) хөтлөнө.

 

Бууруулан хөргөх төхөөрөмжийг (БХТ. БТ) өндөр даралтын уурын уурын шугамтай хамт бүртгэнэ. БХТ-ийн орох, гарах талын хаалтыг багтаасан бүх бүрэлдхүүн хэсэг техникийн баримт бичигтэй байх бөгөөд түүнд нам даралтын талд тавигдсан хамгаалах төхөөрөмжийн үзүүлэлтийг тусгасан байна.

 

          5.1.2. Уурын болон халуун усны шугам хоолойг үйлдвэрийн аюултай объектод тооцон улсын бүртгэлд бүртгэнэ.

 

          5.1.3. 70 мм-ээс их жишмэл голчтой I ангилалын, 100 мм-ээс их жишмэл голчтой II, III ангиллын шугам хоолой, мөн дулааны цахилгаан станц болон  зуухны газрын дотор байрласан 100 мм-ээс их жишмэл голчтой IV ангиллын шугам хоолойг ашиглалтад оруулахын өмнө улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагад бүртгүүлсэн байх ёстой.

          Энэ дүрэм мөрдөгдөх бусад шугам хоолойг ашиглагч байгууллага өөрөө бүртгэсэн байна. 

 

          5.1.4. Шугам хоолой ашиглагч байгууллагын албан бичгийг үндэслэн шугам хоолойд техникийн магадлал хийсний дараа улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллага бүртгэнэ.

 

            Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагад шугам хоолойг бүртгүүлэхдээ ашиглагч байгууллага дараах баримт бичгийг бүрдүүлсэн байна. Үүнд:

 

1. шугам хоолойн паспорт (2-р хавсралт).

 

2. доорх зүйлийг зааж тэмдэглэсэн шугам хоолойн гүйцэтгэлийн зураг схем.

            а) гангийн марк, хоолойн голч, ханын зузаан, шугам хоолйн урт.

            б) тулгуур, компенсатор, дүүжин бэхэлгээ, хаалт арматур, агаар гаргагч, юүлэх төхөөрөмжийн байршил.

            в) гагнаасан холболтын байршил, тэдгээрийн хоорондох зай, гагнаасан холболтоос худаг болон хэрэглэгчийн оруулга хүртлэх зай.

            г) дулааны тэлэлтийн шилжилт хэмжигч заагуурын байршил, үүнд зураг төсөлд заасан тэлэлтийн хэмжээ болон металлын урсалтын (дүрмийн 6.2.4-д заасан металлын урсалт үүсэх температурт ажилладаг шугам хоолойн хувьд) төхөөрөмжийг заасан байна.

 

3.  шугам хоолойн хэсгүүдийг үйлдвэрлэсэн баталгаа бичиг.

 

4. шугам хоолойн угсралтын баталгаа бичиг.

 

5. угсралтын байгууллагаас ашиглагч байгууллагад шугам хоолойг хүлээлгэн өгсөн тухай акт.

        

           5.1.5. УМХБ нь ирүүлсэн баримт бичгийг 5 хоногийн дотор шалгаж үзэх үүрэгтэй. Шугам хоолойн баримт бичиг нь энэ дүрмийн шаардлагад нийцэж байвал улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллага шугам хоолойг бүртгэн авч, паспорт дээр тэмдэг дарж, ашиглагч байгууллагад паспорт, дагалдах бусад баримт бичгийг буцааж өгнө. 

 

           Шугам хоолойг бүртгэж авахаас татгалзвал тухайн шалтгааныг дүрмийн заалтаар зааж, ашиглагч байгууллагад албан бичгээр мэдэгдэнэ.

 

1. Шугам хоолой өөр ашиглагч байгууллагад шилжсэн тохиолдолд түүнийг ашиглаж эхлэхээс өмнө  шинэчлэн бүртгүүлнэ.

 

                                              5.2. Техникийн магадлал

 

            5.2.1. Энэ дүрэм мөрдөгдөх шугам хоолойд тухайн шугам хоолойг ашиглалтад оруулахын өмнө, мөн ашиглалтын үед дараах төрлийн техникийн магадлал, тухайлбал гадаад үзлэг, усан сорилт хийж байх ёстой.

          

          5.2.2. Шугам хоолойн техникийн магадлалыг түүний бүрэн бүтэн байдал, аюулгүй ажиллагаа хариуцсан ажилтан хариуцаж дараах хугацаанд хийж байх ёстой.  Үүнд:

 

    а) бүх ангилалын шугам хоолойн гадаад үзлэгийг ашиглалтын үед жилд нэгээс доошгүй удаа.

    б) хяналтын байгууллагад бүртгэгдэхгүй  шугам хоолойн гадаад үзлэг, усан сорилтыг тухайн шугам хоолойд гагнуур хэрэглэж угсралт, засварын ажил хийсний дараа ашиглалтад оруулахын өмнө, мөн 2 жилээс дээш хугацаагаар ашиглагдаагүй хадгалалт хамгаалалттай байсан шугам хоолойг ажиллуулахын  өмнө.

          5.2.3. Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагад бүртгэлтэй шугам хоолойд техникийн магадлалыг дараах хугацаанд хийнэ. Үүнд:

 

     а) шугам хоолойн гадаад үзлэг, усан сорилтыг шинээр угсарсан шугам хоолойг ашиглалтад оруулахын өмнө, гагнуур хэрэглэж засварын ажил хийсний дараа, мөн 2 жилээс дээш хугацаагаар ашиглагдаагүй хадгалалт хамгаалалттай байсан шугам хоолойг ажиллуулахын өмнө.

    б) гадаад үзлэгийг 3 жилд нэгээс доошгүй удаа.

 

       Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагад бүртгэлтэй шугам хоолойн техникийн магадлалыг улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагын улсын байцаагч буюу улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас техникийн магадлал хийх зөвшөөрөл авсан мэргэжлийн байгууллага хариуцаж гүйцэтгэнэ.

           

          5.2.4. Ил байрласан буюу чөлөөтэй болон хагас явуултай сувагт тавигдсан шугам хоолойн гадаад үзлэгийг дулаалгыг нь авахгүйгээр хийж болно. 

            Явуулгүй сувагт тавигдсан буюу суваггүй угсарч тавьсан шугам хоолойд гадаад үзлэг хийхдээ шугам хоолойн 2 км дутамд тухайлсан тодорхой хэсгийн хөрсийг ухаж, дулаалгыг нь авч үзэх замаар шалгана.

 

           Техникийн магадлал хийж байгаа хүнд шугам хоолойн хана буюу гагнаасан холболтын байдлын талаар эргэлзэх зүйл гарвал тухайн шугам хоолойн дулаалгыг бүрэн буюу хэсэгчлэн авч шалгах шаардлага тавих эрхтэй.

 

            5.2.5. Шинээр угсарсан шугам хоолойд дулаалга хийхээс өмнө гадаад үзлэг, усан сорилт хийнэ.

 

          5.2.6. Шугам хоолойн усан сорилтыг гагнуурын болон дулааны боловсруулалтын бүхий л ажлыг дуусган тулгуур, дүүжин бэхэлгээг бүрэн тавьсаны дараа хийх ёстой. Үүний зэрэгцээ гүйцэтгэсэн ажлын чанарыг батлагаажуулсан баримт бичгийг гаргасан байвал зохино.

 

          5.2.7. Шугам хоолойн усан сорилтыг энэ дүрмийн 4, 5-р бүлэгт заасан шаардлагад нийцүүлж хийх бөгөөд сорилтын даралтын хэмжээг дүрмийн 4.12.3-д заасны дагуу авах ёстой. Шугам хоолойн салшгүй нэг хэсэг болон угсрагдсан даралтат савыг шугам хоолойд усан сорилт хийсэнтэй ижил даралтаар шалгана.

 

            5.2.8.  3 м-ээс өндөрт байрласан шугам хоолойд усан сорилт хийхийн тулд үзлэг шалгалтыг аюул осолгүй явуулах боломжийг хангасан дамнуур шат буюу бусад хэрэгсэл хийж өгөх шаардлагатай.

 

          5.2.9. Ашиглаж буй шугам хоолойн гагнааасан холболт (шугам хоолой нь зөвхөн нэг таслах хаалттай үед, мөн засварын ажлын явцад 2-оос илүүгүй гагнаасан холболт шалгах болсон үед)-ын чанарыг шалгахдаа усан сорилтыг радиографийн болон хэт богино авианы шалгалтаар орлуулан хийж болно.

 

          5.2.10. Шугам хоолойд техникийн магадлал хийх үед тухайн шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагчийг заавал байлцуулна.

 

          5.2.11. Техникийн магадлалын үр дүн, мөн шугам хоолойг цаашид ашиглах боломжийг тодорхойлж, ашиглахыг зөвшөөрсөн даралт, дараагийн техникийн магадлал хийх хугацаа зэргийг заасан дүгнэлтийг техникийн магадлал хийсэн хүн түүний паспортод бичиж тэмдэглэсэн байна.

 

          Шугам хоолойд техникийн магадлал хийх үед тухайн шугам хоолой нь ослын байдалтай буюу түүний бат бэх нь эргэлзээтэй, ноцтой гэмтэл согогтой байвал тухайн шугам хоолойг цаашид ашиглахыг хориглож, түүний паспортод зохих үндэслэл бүхий бичилт хийнэ.

 

          5.2.12. Шугам хоолойн ашиглагдах тооцоолсон хугацаа дууссан үед улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагын зөвшөөрсөн аргачлалын дагуу техникийн оношлогоо явуулах буюу шинэчлэн солино. Техникийн оношлогоог улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас тухайн  ажлыг гүйцэтгэх зөвшөөрөл авсан байгууллага гүйцэтгэнэ.

 

     5.3. Ашиглах зөвшөөрөл

         

         5.3.1. Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагын хяналтад бүртгэгдэх шинээр угсарсан шугам хоолойн ашиглах зөвшөөрлийг улсын байцаагч өгөх бөгөөд үүний өмнө тэдгээрийг бүртгэн техникийн магадлал хийж, ашиглалт үйлчилгээ, хяналт шалгалтын ажлын зохион байгуулалтыг нь шалгасан байх ёстой.

     

         Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагын хяналтад бүртгэгдэхгүй шугам хоолойн ашиглах зөвшөөрлийг түүнд хийсэн техникийн магадлалын үр дүн, холбогдох баримт бичгийг  шалгаж үзсэний үндсэн дээр шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцсан хүн өгнө.

 

         Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагын хяналтад бүртгэгдэх шугам хоолойн ашиглах зөвшөөрлийн талаар улсын байцаагч, улсын бүртгэлд хамаарахгүй шугам хоолойн ашиглах зөвшөөрлийн талаар түүний бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагч нэр тус тус шугам хоолойн паспортод бичиж тэмдэглэнэ.

 

          5.3.2. Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагын хяналтад бүртгэгдэх ба бүртгэгдэхгүй шугам хоолойг  ажилд залгах зөвшөөрлийг тэдгээрийн бэлэн болсон байдлыг шалгаж үзсэний  үндсэн дээр шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагч өгч, ээлжийн бүртгэлийн дэвтэрт энэ талаар бичсэн байна.

        5.3.3. Шугам хоолой нэг бүрд түүнийг бүртгүүлсэний дараа 400х300 мм-ээс багагүй хэмжээтэй тусгай төмөр пайз хийж өгч, дараах үзүүлэлтийг бичсэн байна.

 

       а) бүртгэлийн дугаар

       б) зөвшөөрсөн даралт

       в) ажлын биеийн температур

       г) дараагийн гадаад үзлэг хийх хугацаа (он, сар)

 

      Шугам хоолой бүрд 3-аас доошгүй төмөр пайз бэхэлж тогтоосон байх бөгөөд түүнийг шугам хоолойн эхлэл, төгсгөл, дунд хэсэгт байрлуулна. Хэрэв нэг шугам хоолой хэд хэдэн ажлын байр, тасалгааг дамжиж байрласан бол ажлын байр, тасалгаа бүрт төмөр пайз хийж өгсөн байна..

 

 

VI. АШИГЛАЛТЫН АЮУЛГҮЙ АЖИЛЛАГАА,

ЗАСВАРЫН АЖЛЫГ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ

 

                         6.1. Ашиглалтын аюулгүй ажиллагааг

                                        зохион байгуулах

 

      6.1.1. Үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь уурын болон халуун усны шугам хоолойн ашиглалтын аюулгүй ажиллагааны байдалд үйлдвэрлэлийн хяналт тавьж ажиллах үүрэгтэй.

 

     6.1.2. Үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, байгууллагын удирдлага нь шугам хоолойн ашиглалтын ажлыг зохион байгуулах замаар шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагааны нөхцөлийг хангаж ажиллах ёстой.

 

      Энэ зорилгоор дараах ажлыг хийж гүйцэтгэх шаардлагатай. Үүнд:

 

            а) тогтоосон журмын дагуу шалгалт өгсөн инженер техникийн ажилтны нэгийг шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагчаар томилсон байх.

 

            б) инженер техникийн ажилтныг шугам хоолойн ашиглалт, аюулгүй ажиллагаатай холбоотой норм дүрэм, удирдамж, гарын авлага (циркуляр, мэдээлэл, заавар зэрэг) -аар хангасан байх

 

            в) сургаж бэлтгэсэн, шугам хоолой үйлчлэн ажиллуулах эрхийн үнэмлэхтэй  ажилтныг шаардлагатай орон тоогоор нь томилж ажиллуулах.

 

            г)  шугам хоолойн ашиглалтын ажилтны мөрдөж ажиллах ашиглалтын заавар боловсруулж батлуулсан байх. Ийм зааврыг ажлын байранд тавьж, ажиллагсадаар гарын үсэг зуруулан тарааж өгсөн байх.

 

           д)  шугам хоолойг  үйлчлэн ажиллуулах үүрэгтэй ажилтан нь хариуцсан тоноглолдоо үзлэг шалгалт хийж, хаалт арматур, хянах хэмжих хэрэгсэл, хамгаалах төхөөрөмжийн бүрэн бүтэн байдлыг шалгах замаар нямбай хяналт тавьж ажиллах журам тогтоосон байх, үзлэг шалгалтын үр дүнг бичиж тэмдэглэх ээлжийн ажиллагааны бүртгэлийн дэвтэр хөтлөх.

 

           е) удирдах ба инженер техникийн ажилтнаас ашиглалт, аюулгүй ажиллагааны норм дүрэм, зааврын мэдлэгийн шалгалт авах журам, хугацааг тогтоосон байх.

 

          ж) ашиглалт үйлчилгээний ажилтнаас ашиглалтын зааврын мэдлэгийн шалгалт авах ажлыг зохион байгуулах.

 

          з) дүрмийг инженер техникийн ажилтнаар, зааврыг ашиглалт үйлчилгээний ажилтнаар мөрдүүлэх ажлыг хэрэгжүүлэх.

 

          6.1.3. Шугам хоолой ашиглагч байгууллагын удирдлага нь шугам хоолойн  бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагч ажилтныг томилсон байна. Хариуцагч ажилтныг томилсон тушаалын дугаар, огноог шугам хоолойг хяналтын байгууллагад бүртгүүлэхээс өмнө шугам хоолойн паспорт дээр бичсэн байх бөгөөд хариуцагч ажилтныг шинээр томилсон тохиолдол бүрд мөн паспорт дээр бичиж байх ёстой.

 

          6.1.4. Шугам хоолойн  бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагчаар шугам хоолойн ашиглалт үйлчилгээ хариуцсан ажилтнуудыг шууд удирдах үүрэгтэй ажилтныг тавих ёстой.

 

           6.1.5. Шугам хоолойн  бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагч байхгүй (амралттай, томилолттой, өвчтэй) хугацаанд байгууллагын тушаалаар шалгалт өгсөн өөр инженер техникийн ажилтныг томилж ажиллуулна. Шугам хоолойн паспортод энэ талаар бичиж тэмдэглэх шаардлагагүй. 

 

           6.1.6. Ашиглагч байгууллага нь шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагч ажилтныг бүхий л НББ-ээр иж бүрэн (дүрэм, циркуляр, мэдээлэл, заавар зэрэг) хангасан байх үүрэгтэй.

 

           6.1.7. Ашиглагч байгууллага нь шугам хоолойн  бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагч ажилтныг өөрийн ажил үүргийг хэрэгжүүлж ажиллахад шаардлагатай материал хэрэгсэл (ажлын хувцас, багаж хэрэгсэл, бичиг хэргийн хэрэгсэл)-ээр хангаж ажиллах үүрэгтэй.

 

 

6.1.8. Шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагч нь дараах үүрэгтэй. Үүнд:

 

6.1.8.1. Сургаж, мэргэшил олгосон ажилтныг шугам хоолойд ажиллуулах.

 

6.1.8.2. Ажилтнуудын ээлжит болон ээлжит бус шалгалтын талаар комисст цаг тухайд нь мэдэгдэж, мэдлэгийн шалгалт өгөх ажилтнуудыг бэлэн байлгах арга хэмжээ авах.

 

6.1.8.3. Үйлдвэрлэгч байгууллагын ашиглалт, угсралтын зааврыг үндэслэж, тухайн тоног төхөөрөмжийн угсралтын онцлогийг харгалзан боловсруулсан ашиглалтын зааврыг ашиглалт үйлчилгээний ажилтнуудад өгсөн байх. Ашиглалтын зааврыг ашиглалт үйлчилгээний ажилтнуудад гарын үсэг зуруулан өгч, ажлын байранд байнга байлгана.

 

6.1.8.4. Ашиглалт үйлчилгээний ажилтнуудыг эмнэлгийн үзлэгт байнга оруулж байх.

 

6.1.8.5. Шугам хоолойн ашиглалт, засварын үед хөтлөгдөх техникийн баримт бичиг (паслорт, ээлжийн ажиллагааны болон засварын ажлын бүртгэлийн дэвтэр, манометрийн шалгалтын бүртгэлийн дэвтэр зэрэг)-ийн хөтлөлт, хадгалалтын ажлыг зохион байгуулах.

 

6.1.8.6. Ажлын өдөрт өдөр бүр ээлжийн ажиллагааны бүртгэлийн дэвтэрт бичигдсэн зүйлтэй таиилцан шалгаж, гарын үсэг зурж байх.

 

6.1.8.7. Шугам хоолойн ашиглалтад бэлэн болсон байдлыг шалгасны дараа түүнийг ажилд залгах шийдвэрийг бичгээр өгөх бөгөөд түүний ашиглалт үйлчилгээний ажлыг зохион байгуулах.

 

6.1.8.8. Ашиглалтад орсон шугам хоолой нэг бүрд дүрмийн 5.3.3-д заасан төмөр пайз хийж өгөх.

 

6.1.8.9. Үйлдвэрлэлийн аюулгүй ажиллагааны шаардлага хангасан шугам хоолой хэрэглэх зөвшөөрөл өгөх.

 

6.1.8.10. Хяналтын байгуулагад бүртгэлтэй шугам хоолойн техникийн магадлалыг хугацаанд нь хийлгэх бэлтгэл ажлыг зохион байгуулах, техникийн магадлалын ажилд оролцох.

 

6.1.8.11. Шугам хоолойн техникийн магадлалыг хугацаанд нь хийлгэх ажлыг зохион байгуулах.

 

6.1.8.12. Шугам хоолойг урьдчилан сэргийлэх төлөвлөгөөт засварын графикийн дагуу засварт гаргах ажлыг зохион байгуулах.

 

6.1.8.13. Хяналтын байгууллагын хийж байгаа үзлэг шалгалтад оролцох, түүний үр дүнгээр бичиж өгсөн албан шаардлагыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээ авах.

 

6.1.8.14. Шугам хоолойн ашиглалт үйлчилгээний ажилтанд зааварчлага өгөх, техникийн осол аваарийн нөхцөлд ажиллах дасгал сургуулилт хийлгэх.

 

6.1.8.15. Шугам хоолойн ашиглалт үйлчилгээний ажилтаны ээлж хүлээн авах, өгөх журам тогтоох.

 

6.1.8.16. Шугам хоолойн техникийн магадлал буюу оношлогооны үед илэрсэн зөрчил, гэмтэл согогийг шугам хоолойг ажилд залгахын өмнө засаж арилгасан байх.

 

6.1.9. Шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагч нь дараах эрхтэй. Үүнд:

 

6.1.9.1. Шугам хоолойн ашиглалтын ажил үйлчилгээтэй холбоотой бүхий л  ажлын байранд хоногийн ямарч үед чөлөөтэй орж ажиллах.

 

6.1.9.2. Шугам хоолойн ашиглалтын үед гарсан осол аваарийн шалтгааныг судлаж шалгах комиссын ажилд оролцох.  

 

6.1.9.3. Шугам хоолойн ашиглалт үйлчилгээний ажилтан болон инженер техникийн ажилтнаас мэдлэгийн шалгалт авах комиссын ажилд оролцох.

 

6.1.9.4. Ашиглалтын заавар зөрчсөн буюу мэдлэгийн ээлжит, ээлжит бус шалгалтын үед болон техникийн осол аваарийн нөхцөлд ажиллах дасгал сургуулилтын үед хангалтгүй дүн үзүүлсэн ашиглалт үйлчилгээний ажилтаныг ажиллуулахгүй байх.

 

6.1.9.5. Дүрэм, зааврын зөрчил гаргасан инженер техникийн ажилтан болон ашиглалт үйлчилгээний ажилтанд хариуцлага ногдуулах талаар байгууллагын удирдлагад санал оруулах.

 

6.1.9.6. Дүрэм, зааврын шаардлага зөрчигдсөн шалтгааныг арилгах талаар байгууллагын удирдлагад санал оруулах.

 

 

                                    6.2. Ашиглалт үйлчилгээ

 

6.2.1. Тогтоосон журмаар зөвшөөрөгдсөн хөтөлбөрийн дагуу сургалтад хамран шугам хоолойг үйлчлэн ажиллуулах мэргэшлийн үнэмлэх авсан, ашиглалтын заавар сайн мэддэг ажилтанд шугам хоолой ажиллуулах зөвшөөрөл олгоно.

 

Шугам хоолойн ашиглалт үйлчилгээний ажилтны мэдлэгийн шалгалтыг байгууллагын мэргэжлийн комисс авна. Шугам хоолойн ашиглалт үйлчилгээний ажилтны мэдлэгийн шалгалтын комиссын бүрэлдэхүүнд хяналтын байгууллагын байцаагч заавал оролцох шаардлагагүй.

 

6.2.2. Шугам хоолойн ашиглалт үйлчилгээний ажилтны мэдлэгийн шалгалтыг 12 сард 1-ээс доошгүй авч байх бөгөөд мөн нэг байгууллагаас нөгөө байгууллагад шилжсэн үед шалгалт өгнө.

 

6.2.3. Шугам хоолойн ашиглалт үйлчилгээний ажилтны мэдлэгийн шалгалтын үр дүнгийн талаар протокол хөтөлж, комиссын дарга, гишүүд гарын үсэг зурсан байх бөгөөд тусгай бүртгэлийн дэвтэр хөтлөсөн байна.

Шалгалтад тэнцсэн хүмүүст комиссын даргын гарын үсэгтэй үнэмлэх олгоно.

 

6.2.4. Металлын уярал үүсэх температурт ажиллах уурын шугамд осол аваари гарахаас сэргийлж ашиглагчбайгууллага нь түүний үлдэгдэл хэв гажилтын өсөлтөд байнгын хяналт тавьж байх үүрэгтэй. Энэ шаардлага нь 450⁰С ба түүнээс дээш температурт ажиллах нүүрстөрөгчтэй болон молебдентэй гангаар хийсэн, 500⁰С ба түүнээс дээш температурт ажиллах хроммолебдентэй болон хроммолебден ванадтай гангаар хийсэн, мөн 550⁰С ба түүнээс дээш температурт ажиллах чанаржуулалт ихтэй, дулаанд тогтвортой гангаар хийсэн уурын шугам хоолойд тус тус хамаарна.

 

Ашиглалтын үеийн ажиглалт, хяналт шалгалтын хэмжилт, огтлоосыг хяналтын байгууллагын зөвшөөрсөн зааврын дагуу хийж гүйцэтгэнэ.

 

6.2.5. Манометр, хамгаалах хавхлагийн, бүрэн бүтэн байдлыг дараах хугацаанд шалгаж байх ёстой. Үүнд:

 

а) 1,4 МПа (14 кгх/см²) ба түүнээс доош ажлын даралттай шугам хоолойд ээлжинд нэгээс доошгүй удаа.

 

б) 1,4 МПа (14 кгх/см²)-аас  4 МПа (40 кгх/см²) хүртэл ажлын даралттай шугам хоолойд хоногт нэгээс доошгүй удаа.

 

в) 4 МПа (40 кгх/см²) –аас дээш даралттай шугам хоолойд тогтоосон журмын дагуу батласан  зааварт заасан хугацаанд.

 

Шалгалтын үр дүнг ээлжийн ажиллагааны бүртгэлийн дэвтэрт бичиж тэмдэглэнэ.

 

6.2.6. Манометрийн ажиллагааг гурван урсгалтай крант буюу түүнийг орлуулсан хаалтуудын тусламжтайгаар манометрийн зүүг тэг зураасанд хүргэж зогсоох замаар шалгана.

 

Манометрт 12 сард нэгээс доошгүй удаа стандарт хэмжил зүйн шаардлагын дагуу шалгалт хийж, манометр бүрд лац ломбо тавьсан байх ёстой.

 

Ашиглагч байгууллага нь дээрх шалгалтаас гадна ажлын манометрийн заалтыг шалгалтын манометрийн заалттай тулгаж шалгах нэмэлт шалгалтыг 6 сард нэгээс доошгүй удаа хийж байх үүрэгтэй бөгөөд үр дүнг нь манометрын шалгалтын бүртгэлийн дэвтэрт бичиж тэмдэглэнэ.

 

Шалгалтын манометр байхгүй үед шалгаж байгаа манометртэй ижил хуваарь, нарийвчлал бүхий шалгалт хийгдсэн ажлын манометрийг ашиглан нэмэлт шалгалт хийж болно.

 

6.2.7. Дараах зөрчилтэй тохиолдолд  манометрийг ашиглаж болохгүй. Үүнд:

а) манометр дээр шалгалт хийсэн тэмдэглэгээтэй лац ломбо буюу тэмдэг байхгүй үед.

          б) манометрийн шалгалтын хүчинтэй хугацаа дууссан.

          в) манометрийг ажиллагаанаас тасалсан үед зүүний заалт нь тэг хуваарь дээр буцаж очихгүйгээр тухайн манометрийн зөвшөөрөгдөх алдааны хагасаас илүү хэмжээгээр зөрж заасан үед.

 

          г) манометрийн шил хагарсан буюу түүний заалтад нөлөөлөх бусад гэмтэлтэй үед.

 

6.2.8. Хамгаалах хавхлагын бүрэн бүтэн байдлыг түр хугацаагаагаар албадан онгойлгож үлээлгэх замаар шалгана.

 

                      6.3. Засварын ажлын зохион байгуулалт

 

            6.3.1. Шугам хоолойн ашиглалтын үед ашиглагч байгууллага нь төлөвлөгөөт урьдчилан сэргийлэх засварыг батлагдсан графикийн дагуу цаг тухайд нь хийж байх ёстой.

            Засварын ажлыг урьдчилан боловсруулсан техникийн нөхцөл, технологийн дагуу хийж гүйцэтгэвэл зохино.

 

          6.3.2. Шугам хоолойн засварын ажлыг зөвхөн тогтоосон журмын дагуу  өгсөн зөвшөөрлийн нарядыг баримтлан хийж гүйцэтгэнэ.

 

            6.3.3. Ашиглагч байгууллага нь шугам хоолой нэг бүрд засварын ажлын бүртгэлийн дэвтэр (журнал) хөтлөх бөгөөд шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, аюулгүй ажиллагаа хариуцагч нь түүн дээр ээлжит бус техникийн магадлал хийгдэх шаардлагагүй засварын ажлын талаарх мэдээллийг бичиж тэмдэглэн гарын үсэг зурж байх ёстой.

 

          Шугам хоолойд ээлжит бус техникийн магадлал хийгдэх шаардлагатай засварын ажил, түүнд хэрэглэсэн материал, гүйцэтгэсэн гагнуурын ажлын чанарын талаарх мэдээллийг шугам хоолойн паспортод бичиж тэмдэглэнэ.

           

            6.3.4. Шугам хоолойд засварын ажил хийж эхлэхийн өмнө түүнийг өөр бусад шугам хоолойноос салгаж таслах бөгөөд эсвэл битүү таглаа тавьж өгнө.

           

          Уур, усны шугам хоолойн хаалт арматур нь фланцан холболтгүй тохиолдолд шугам хоолойн таслалтыг 2 хаалтаар гүйцэтгэх бөгөөд энэ хоёр хаалтны дунд агаарт шууд холбогдсон 32 мм-ээс багагүй голчтой юүлэх төхөөрөмжтэй байх ёстой. Эдгээр хаалт болон юүлэх шугамын онгорхой хаалтыг түгжиж цоожлосон байх бөгөөд энэ тохиолдолд түүнийг оролдож хөдөлгөх боломжгүй байвал зохино. Цоожны түлхүүр нь шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, аюулгүй ажиллагаа хариуцагчид байх ёстой.

 

            Шугам хоолойд таслалт хийх үед хэрэглэсэн битүү таглаа, фланцын зузааныг бат бэхийн тооцоогоор тодорхойлно. Битүү таглаа тавьсан эсэхийг мэдэж байх зорилгоор түүнд илүү гарсан сүүл хийж өгнө. Харин битүү таглаа болон фланцын хооронд тавьсан жийрэг нь илүү гарсан сүүлгүй байна.

 

                    VII. ШУГАМ ХООЛОЙГ БУДАХ, БИЧЭЭС

                                       ТЭМДЭГЛЭГЭЭ ХИЙХ

 

         7.1. Шугам хоолойн зориулалт, ажлын биеийн параметрээс хамааруулан түүний гадаргууг зохих өнгийн будгаар будаж, тэмдэглэгээ хийсэн байна.

         Будах өнгө, таних тэмдэг, үсгийн хэмжээ, бичээсний байршил зэрэг нь стандартын шаардлагад нийцсэн байх ёстой.

 

        7.2. Шугам хоолойд дараах агуулга бүхий бичээс, тэмдэглэгээ хийсэн байна. Үүнд:

 

         a) үндсэн гол шугам хоолойд тухайн гол шугамын дугаарыг ром тоогоор, ажлын биеийн хөдөлгөөний чиглэлийг сумаар тэмдэглэнэ. Хэвийн горим ажиллагааны үед ажлын биеийн хөдөлгөөний чиглэл хоёр тийшээ байх боломжтой тохиолдолд тэр хоёр чиглэлийг хоёр сумаар тэмдэглэсэн байна.

 

         б) гол шугам хоолойн дэргэд байгаа салбар шугамын дугаарыг ром тоогоор, тоног төхөөрөмжийн дугаарыг араб тоогоор, ажлын биеийн хөдөлгөөний чиглэлийг сумаар тэмдэглэнэ.

 

         в) тоног төхөөрөмжийн дэргэд байгаа гол шугам хоолойноос салбарласан шугамын дугаарыг ром тоогоор, ажлын биеийн хөдөлгөөний чиглэлийг сумаар тэмдэглэнэ.

 

          7.3. Нэг шугам хоолойд хийгдэх бичээс тэмдэглэгээний тоог тогтоохгүй.

          Бичээс тэмдэглэгээ нь эргүүлгэн болон тэлүүр хаалт онгойлгож, хаах газраас харагдаж байх хэрэгтэй. Шугам хоолой өөр байранд орох, гарах хэсэгт бичээс тэмдэглэгээ заавал хийсэн байна.

         

          7.4. Шугам хоолойн дулаалгын гадна талаар төмөр бүрээс (хөнгөн цагаанаар болон цайрдсан хуудас төмрөөр, мөн  зэвэрдэггүй бусад төмөрлөг материалаар) хийсэн үед түүний нийт уртын дагуу будахгүй байж болно. Ийм тохиолдолд дамжуулж буй ажлын биеэс хамааруулан зохих таних тэмдэг хийж өгсөн байна.

          7.5. Эргүүлгэн болон тэлүүр хаалт, тэдгээрийн хөтлүүр дээр дараах агуулга бүхий  бичээс тэмдэглэгээ хийнэ. Үүнд:

 

          а) хаах буюу тохируулах  төхөөрөмжийн дугаар, таних тэмдэг, энэ нь ашиглалтын зураг схем, зааварт заасантай тохирч байх ёстой.

          б) хаах тал руу эргэх чиглэлийг (Х),  онгойх тал руу эргэх чиглэлийг (О) үсгээр тэмдэглэнэ.

 

          7.6. Дүрмийн 7.5-д нэр зааж бичсэн  бичээс тэмдэглэгээг  хаалт арматур, хөтлүүрийн дараах хэсэгт хийнэ. Үүнд:

          а) бариул нь эргүүлгэн болон тэлүүр хаалтны дэргэд байрласан үед бичээс тэмдэглэгээг  хаалтны их бие буюу дулаалга дээр, эсвэл түүнд зүүж бэхлэсэн пайз дээр хийсэн байна.

 

         б) бариул нь алсын удирдлагатай үед бариулын их бие буюу тулц дээр бичээс тэмдэглэгээ хийнэ.

 

         в) гинжин хөтлөгч бүхий алсын удирдлагатай үед гинжний дугуйн тулцад хөдөлгөөнгүй бэхлэсэн пайз дээр бичээс тэмдэглэгээ хийж, бариулын орчмоос харагдахаар байрлуулна.

 

         г) үйлчилгээний тавцангийн доор байрласан салдаг бариултай  эргүүлгэн болон тэлүүр хаалт (хаалтны гол шалан доор орж, дээрээс нь таг тавьж хаасан үед)алсын удирдлагатай үед тагны гадна дотор талд бичээс тэмдэглэгээ хийнэ.

 

         д) цахилгаан хөдөлгүүр бүхий алсын удирдлагатай үед түүнийг ажилд залгах залгуурын хажууд бичээс тэмдэглэгээ хийнэ.

 

        е) алсын удирдлагатай үед энэ зүйлийн б, в, г, д заалтад заасан бичээс тэмдэглэгээний зэрэгцээ тэдгээрийн хаалт арматурын бариул дээр бичээс тэмдэглэгээ хийсэн байна. 

 

                                 VIII. ДҮРМИЙН МӨРДӨЛТӨД ТАВИХ ХЯНАЛТ

 

         8.1. Энэ дүрмийн мөрдөлтөд тавих хяналтыг Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас шугам хоолой ашиглагч байгууллага болон үйлдвэрлэлт, угсралт, засварын байгууллагад хяналтын байгууллагын гаргасан аргачилсан заавар, зөвлөмж, бусад удирдамж материалд нийцүүлэн үе үе үзлэг шалгалт хийх замаар хэрэгжүүлнэ.

 

        8.2. Үйлдвэрлэлт, угсралт, засварын байгууллагад үзлэг шалгалт хийх үеэр шугам хоолой, түүний эд анги, хэсгийг үйлдвэрлэх, угсрах, засварлах ажлын үед энэ дүрмийг зөрчсөн нь тогтоогдвол зөрчлийн шинж чанараас хамааруулан зөрчлийг арилгуулах хугацаатай үүрэг даалгавар өгөх буюу эсвэл ын үйлдвэрлэх, угсрах, засварлах үйл ажиллагааг нь тогтоосон журмын дагуу хориглох арга хэмжээ авч хэрэгжүүлнэ.

 

        8.3. Ашиглагдаж байгаа шугам хоолойд үзлэг шалгалт хийх үеэр шугам хоолой, түүний эд анги, хэсэгт цаашид ашиглахад аюултай гэмтэл, согог буюу дүрмийн зөрчил илэрсэн, мөн ээлжит техникийн магадлал хийх хугацаа нь дууссан, эсвэл шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаа хариуцагч байхгүй байсан зэрэг зөрчил илэрвэл шугам хоолойн ашиглалтыг хориглож зогсооно. Хориглон зогсоосон шалтгааныг шугам хоолойн паспортод дүрмийн заалтаар бичиж тэмдэглэнэ.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------                                                                                                                                     

Тайлбар

*(1) – Бууруулан хөргөх төхөөрөмж болон цуглуулагч хоолой (коллектор) нь шугам хоолойн бүрэлдхүүн хэсэг бөгөөд шугам хоолойн дүрэмд хамаарна.

*(2)- энд болон цаашид илүүдэл даралтыг нэрлэнэ.

*(3)- нэг маягийн гагнаасан холболтын тодорхойлолтыг 7-р хүснэгтэд заасан.

*(4)- зөвхөн тогтоосон журмаар зөвшөөрөгдсөн зааврын дагуу хэрэглэнэ.

*(5)-шалгалтын гагнаасны тодорхойлолтыг7-р хүснэгтэд заасан.

 

                                                                                                Хавсралт 1

 

Үндсэн нэр томьёо, тодорхойлолт

 

 

№	Нэр томьёо	Тодорхойлолт
1	2	3
1.	Угсрагдах нэгж хэсэг	Угсралтын ажилбар  (гагнах, эргэдэх, хэлбэх болон бусад арга) хэрэглэн өөр хооронд нь холбож бэлэн болгосон эдэлхүүн
2.	Эд анги	Нэг нэр, нэг марк бүхий нэг төрлийн материалаар хийгдсэн, ямар нэг угсралтын ажилбар хийгдээгүй эдэлхүүн
3.	Хагас боловсруулсан бүтээгдхүүн	Хэрэглэгч байгууллага дээр цаашид боловсруулалт хийгдэх хөдөлмөрийн зүйл.
4.	Эдлэхүүн	Тоо хэмжээг нь хувь буюу ширхэгээр тоолж болох үйлдвэрийн бүтээгдхүүний нэгж.
5	Тусгай  хийц хэсэг	Шугам хоолой буюу бүрэлдхүүн хэсгийн ажлын биеийн урсгал өргөсөх буюу нарийсах, нийлэх буюу салах, мөн чиглэлээ өөрчлөх боломжийг хангаж өгсөн эд анги буюу угсрагдах нэгж.
6.	Булан хоолой	Ажлын биеийн урсгалын чиглэлийг 150-аас 1800 хүртэл өнцгөөр өөрчлөх боломжийг хангаж өгсөн тусгай хийц хэсэг.
7.	Эгц  матсан хоолой	Хоолойн гадна голчийг нэгээс гурав дахин авсантай тэнцэх радиусаар матаж хийсэн  булан хоолой
8.	Матмал хоолой	Хоолойг хэлбэн нугалж матаж хийсэн булан хоолой.
9.	Шугам хоолойн хэсэг	Шугам хоолойн үндсэн үүргүүдийн аль нэгийг гүйцэтгэх зориулалттай уурын буюу халуун усны шугам хоолойн угсрагдах нэгж хэсэг /жишээ нь хоолойн шулуун хэсэг, булан хоолой, гурвалж хоолой, шилжүүлгийн шувтан хоолой, фланц зэрэг/
10.	Хэвлэж гагнасан булан хоолой	Хэвлэх болон гагнах аргыг хэрэглэн хоолой болон хуудас төмрөөр хийсэн булан хоолой.
11.	Хэвлэж хийсэн булан хоолой	Гагнуур хэрэглэхгүйгээр  хоолойгоор хэвлэж хийсэн булан хоолой.
12.	Давтаж хийсэн булан хоолой	Давтмал эдлэхүүнээр механик боловсруулалт хийж үйлдвэрлэсэн булан хоолой
13.	Сектор холболттой булан хоолой	Гагнаасгүй хуудас төмрөөр буюу гагнаастай хоолойгоор бэлтгэсэн секторуудыг өөр хооронд нь гагнаж хийсэн булан хоолой
14.	Ханын тооцоолсон зузаан	Эд ангид дотоод буюу гадаад даралт  үйлчлэх үед түүний бат бэхийг онолын хувьд хангаж чадах зузаан
15.	Ханын хэвийн зузаан	Эд ангийн ямар нэг тодорхой хэсгийн биш, харин ерөнхий хэмжээг тодорхойлж байдаг бөгөөд хагас боловсруулсан бүтээгдхүүн буюу бэлдмэлийг сонгож авахад зориулсан ханын зузаан
16.	Ханын зөвшөөрөгдсөн зузаан	Эд анги тооцоолсон параметрээр тооцоолсон нөөц хугацааны туршид ажиллах боломжтой ханын зузаан. Энэ нь бодит ханын зузааны шаардагдах хэмжээг тодорхойлох шалгуур болдог.
17.	Ханын бодит зузаан	Эд ангийн үйлдвэрлэлт буюу ашиглалтын үед түүний тодорхой хэсгийн ажиллах параметрээр тодорхойлж хэмжиж гаргасан ханын зузаан.
18.	Тооцоолсон даралт	Тооцоолсон нөөц хугацааны туршид найдвартай ажиллаж чадах үндсэн хэмжээ үзүүлэлтэд үндэслэн бат бэхийн тооцоо хийдэг тухайн эд ангиин хамгийн дээд илүүдэл даралт.
19.	Шугам хоолойн тухайн хэсгийн ажлын даралт	Шугам хоолойн шингэний статик даралт болон эсэргүүцлийг харгалзаж гаргасан тухайн хэсэгт орж буй ажлын даралтаар тодорхойлогдох хамгийн дээд илүүдэл даралт. Шугам хоолойн тухайн хэсгийн ажлын даралтын хэмжээг үндэслэн хэрэглэх материалын зааг хүрээг тогтооно.
20.	Зөвшөөрөгдсөн  даралт	Техникийн магадлал буюу бат бэхийн хяналтын тооцооны үр дүнгээр шугам  хоолой буюу түүний тусгай эд ангид тогтоож өгсөн зөвшөөрөгдсөн хамгийн дээд илүүдэл даралт
21.	Жишмэл даралт	200C-ийн температурт удаан хугацаагаар  ашиглагдах боломжтой шугам хоолойн эд анги, арматурын  ажлын даралт
22.	Сорилтын даралт	Шугам хоолой буюу түүний тусгай эд ангид усан сорилт хийж, бат бэх, нягтыг нь шалгах илүүдэл даралт
23.	Ханын тооцоолсон температур	Эд ангийн ханын зузааны тооцооны үед түүний зөвшөөрөгдөх хүчдэлийн хэмжээг сонгож авахад хэрэглэдэг тухайн эд ангийн металлын температур
24.	Ажлын биеийн тооцоолсон температур	Шугам хоолой буюу түүний тусгай хийцтэй эд анги доторх уурын буюу халуун усны хамгийн дээд температур
25.	Хоолойн хана халах дээд температур	Шугам  хоолойн эд ангийн хана халах хамгийн дээд температур
26.	Гадна агаарын тооцооны температур	Тухайн орон нутгийн жилийн хамгийн хүйтэн таван өдрийн дундчаар тодорхойлсон агаарын хоногийн дундач температур
27.	Ашиглалтын   тооцоолсон нөөц хугацаа	Үйлдвэрлэгч байгууллагын зааварт заасан ашиглалтын параметр, горимыг хатуу мөрдөж ажилласан нөхцөлд үйлдвэрлэгч байгууллагаас шугам хоолойн ашиглалтын найдвартай байдлыг батлагаажуулж байгаа цагаар тооцоолсон хугацаа.
28.	Ашиглалтын  тооцоолсон хугацаа	Шугам хоолой ашиглалтад орсноос хойш хуанлийн жилээр тооцсон  ашиглавал зохих хугацаа, энэ хугацаа дууссаны дараа  шугам хоолойн цаашид ашиглагдах боломж, нөхцөл, параметрийг тодорхойлох буюу эсвэл түүний ашиглалтыг бүрэн зогсоох зорилгоор түүний техникийн байдалд оношлогоо, магадлалт хийх шаардлагатай.
30.	Техникийн оношлогоо	Объектын техникийн байдлыг тодорхойлох шалгалт.
	Техникийн шалган магадлах оношлогоо	Шугам хоолойн ашиглалтын тооцоолсон хугацаа  дууссан (аюулгүй ажиллуулах тооцоолсон нөөц хугацаа нь дууссанаас үл хамааран) үед, мөн даралтанд ажилладаг  хэсгүүдэд гэмтэл буюу техникийн аваари гарсан тохиолдолд түүний цаашид ашиглах боломж, нөхцөл, параметрийг тодорхойлох зорилгоор гүйцэтгэх техникийн оношлогоо.
31.	Шугам хоолой  эзэмшигч байгууллага	Шугам хоолойг үндсэн хөрөнгөндөө бүртгэж, захиргаа нь шугам хоолойг аюулгүй ашиглах талаар хуулийн болон эрүүгийн хариуцлага хүлээдэг  байгууллага
32.	Мэргэжлийн байгууллага	Шугам хоолойн зураг төсөл, зохион бүтээх ажил болон шугам хоолойн үйлдвэрлэл, шинэчлэл, засвар, угсралт, тохируулга, зүгшрүүлэлт, оношлогооны ажил үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй байгууллага
33.	Норматив  (хэв хэмжээ тогтоосон) баримт бичиг (НББ)	Техникийн нөхцөл, салбарын болон улсын стандарт
34.	Үйлдвэрлэл техникийн баримт бичиг (ҮТББ)	Технологийн  заавар болон технологи үйл ажиллагааны карт
35.	Тохирлын батламж	Бүтээгдхүүн нь дүрэм, стандарт, бусад НББ-т нийцэж байгааг тодорхойлж, тухайн бүтээгдхүүнийг батлагаажуулах дүрмийн дагуу өгсөн баримт бичиг
36.	Жишмэл голч,  D_ж	Шугам хоолойн системийн хувьд хооронд нь холбож буй хэсгүүдийн үзүүлэлт болгон авдаг параметр. D_ж параметр нь хэмжилтийн нэгж биш бөгөөд холбож буй шугам хоолойн тойргийн стандарт хэмжигдхүүнтэй ойр орших ба мм-ээр илэрхийлэгдсэн дотоод голчтой ойролцоогоор тэнцүү байна.

 

Хавсралт 2

(Загвар)

                                ШУГАМ ХООЛОЙН ПАСПОРТ

                    (Паспорт 210 х 297 мм хэмжээтэй, хатуу хавтастай байна.)

 

                                          Шугам хоолойн паспорт

                                                Бүртгэл  № __

 

Шугам хоолой эзэмшигч байгууллагын нэр, хаяг

______________________________________________________________

Шугам хоолойн  зориулалт ______________________________________

Ажлын бие ____________________________________________________

Ажлын биеийн параметр:

Даралт, МПа (кгх/см²) __________________________________________

Температур, °С _________________________________________________

Ашиглалтын тооцоолсон хугацаа, жилээр* ________________________

Ашиглалтын тооцоолсон нөөц хугацаа, цагаар* ______________________

 

 

Шугам хоолойг бүртгүүлэх үед үзүүлэх шаардлагатай түүэий үйлдвэрлэлт, угсралтын үед бүрдүүлсэн зураг бүдүүвч, батламж бичиг, бусад баримт бичгийн жагсаалт

________________________________________________________________

________________________________________________________________

Тамга  тэмдэг

 

Шугам хоолой эзэмшигч байгууллагын техникийн удирдлагын гарын үсэг  

 

 Огноо           

                    —————————————————————————

* зураг төслийн байгуулагын тогтоосон үзүүлэлтээр бөглөнө.

 

 

 

 Шугам хоолойн бүрэн бүтэн байдал ашиглалтын

 аюулгүй ажиллагаа хариуцсан ажилтан

 

Томилсон тушаалын дугаар, он, сар, өдөр	Албан тушаал, овог нэр	Дүрмийн шалгалт өгсөн, он, сар, өдөр	Гарын үсэг
1	2	3	4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Шугам хоолойд хийсэн засвар, шинэчлэлтийн тухай тэмдэглэл

Тэмдэглэл хөтлөсөн огноо	Шугам хоолойн засвар, шинэчлэлтийн үеэр хийсэн ажил, түүнийг хийж гүйцэтгэсэн огноо	Бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын  аюулгүй ажиллагаа хариуцсан ажилтны гарын үсэг
1	2	3

 

 

 

                      Техникийн магадлалын үр дүнгийн тэмдэглэл

Магадлал хийсэн огноо	Техникийн магадлалын үр дүн,	Ээлжит магадлал хийх хугацаа

 

           

 

 

 

 

                                                      Бүртгэл

 

Шугам хоолойг   _______________________________ №  ___ бүртгэв.

                                (бүртгэсэн байгууллагын нэр)

           

 

            Паспортод ___ хуудастай, үүнээс зураг ___ хуудас, нэмэлт баримт бичиг ___  хуудас үдэгдсэн болно.

 

 

______________________________________

 (бүртгэсэн хүний албан тушаал овог нэр)                                  гарын үсэг                                                                   

 

 

            Тамга

                                                            ........... он ..... сар ..... өдөр

 

 

 

                                                                                                 Хавсралт  3

                                                                                                          (загвар)

                  Шугам хоолойн хэсгүүдийг үйлдвэрлэсэн батламж

    

                                                    Шугам хоолой үйлдвэрлэх зөвшөөрөл №___

                                                                                    Огноо ______________

                                                      Зөвшөөрөл олгосон ___________________               

                                                                                            (байгууллагын нэр)

 

 

 

                           _______________________________________

                                        (үйлдвэжлэгч байгууллагын нэр)

 

                                Шугам хоолойн хэсгүүдийг үйлдвэрлэсэн

                                                батламж №___

 

________________________________________________________________

                                    (шугам хоолойн зориулалт)

________________________________________________________________

                            (үйлдвэрлэгч байгууллагын нэр, хаяг)

 

Захиалагч ________________________________________________________________

Захиалга № _______________________үйлдвэрлэсэн он _____________

Ажлын бие __________________

Ажлын даралт  __________________

Ажлын  температур ______________

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Шугам хоолойн хэсгүүдийг үйлдвэрлэсэн

                                                     хоолойн талаарх мэдээлэл

 

д/д	Хэсгүүдийн нэр	Тоо ширхэг	Хоолойн гадаад голч, ханын зузаан, мм	Гангийн марк, стандарт буюу техникийн хөхцөл	Хоолойн стандарт буюу техникийн хөхцөл
1	2	3	4	5	6

 Тайлбар. I ангиллын шугам хоолойд хүснэгтэд заасан үзүүлэлтээс гадна металлын батламж бичиг, шалгалт хийсэн үзүүлэлтийг хавсаргана.

 

      2. Шугам хоолойн үндсэн хаалт арматур, тусгай хийц бүхий

   хэсгүүд (цутгамал,гагнаастай буюу давтмал)- ийн талаарх мэдээлэл

 

д/д	Хэсгүүдийн нэр	Байрлуулсан газар	Жшмэл голч, мм	Жишмэл даралт, МПа (кгх/см2)	Материалын марк	Стандарт буюу техникийн хөхцөл
1	2	3	4	5	6	7

Тайлбар. 10 МПа (100 кгх/см²) болон түүнээс дээш даралттай ажиллах шугам хоолойн тусгай хийц бүхий хэсэг нэг бүрд үйлдвэрлэгч байгууллага дээрх хүснэгтэд заасан мэдээллээс гадна НББ-т тусгагдсан металлын чанарын шалгалтын үзүүлэлтийг захиалагчид өгсөн байх ёстой.

 

                 3. Фланц болон бэхэлгээний эд ангийн талаарх мэдээлэл

д/д	Хэсгүүдийн нэр	Тоо ширхэг	Фланц болон бэхэлгээний эд ангийн стандарт	Жишмэл голч, мм	Жшмэл даралт, МПа (кгх/см2)	Фланцын материал		Боолт, гайк, сүлбээрийн материал
						Гангийн  марк	Стандарт буюу техникийн нөхцөл	Гангийн  марк	Стандарт буюу техникийн нөхцөл

 

4. Гагнуурын ажлын тухай мэдээлэл

 

________________________________________________________________

 

 

Гагнуурын ажлыг энэ дүрэм болон гагнуурын ажлын НББ-ийн шаардлагад нийцүүлэн “Гагнуурчид болон гагнуурын инженер техникийн ажилтныг мэргэшүүлж эрх олгох дүрэм”-д зааснаар шалгалт өгсөн гагнуурчин гүйцэтгэсэн болно.

    

________________________________________________________________

   

    6. Гагнаасан холболтод хийсэн шалгалт (шалгалтын арга, хийсэн хэмжээ)-ын талаарх мэдээлэл

________________________________________________________________

________________________________________________________________

 

     7. Дурандах шалгалт хийсэн мэдээлэл

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________  

 

   8. Усан сорилт хийсэн мэдээлэл  

    ______________________________________________________________

________________________________________________________________

 

 9. Дүгнэлт.

     Шугам хоолойн хэсгүүдийг  

________________________________________________________________                                  

                             (хэсгүүдийн нэр, тоо хэмжээ)

________________________________________________________________

 

________________________________________________________________

                            

“Уурын болон халуун усны шугам хоолойг төхөөрөмжлөх, аюулгүй ашиглах дүрэм”, хоолойн хэсгүүдийн үйлдвэрлэлтийн НББ-т бүрэн нийцүүлэн үйлдвэрлэж, шалгаж туршсан бөгөөд тооцооны параметрт ажиллуулахыг хүлээн зөвшөөрч байна. 

 

     Хавсаргасан баримт бичгийн жагсаалт.

______________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

 

Огноо                                                                Үйлдвэрлэсэн  байгууллагын

                                                                           техникийн удирдлага, техник

                                                                                            хяналтын алба

тамга тэмдэг

 

                                                                                             

      Хавсралт  4

                                                                                                                                             (загвар)

                                                                          

                                      Шугам хоолойн угсралтын батламж №___

 

 

                                                   Шугам хоолойн угсралтын зөвшөөрөл №___

                                                                                    Огноо ______________

                                                      Зөвшөөрөл олгосон ___________________               

                                                                                            (байгууллагын нэр)

 

 

 

                           _______________________________________

                                        (угсралтын байгууллагын нэр)

 

                                    Шугам хоолойн угсралтын

                                                батламж №___

 

________________________________________________________________

                                    (шугам хоолойн зориулалт)

________________________________________________________________

                            (угсралтын байгууллагын нэр, хаяг)

 

Ажлын бие __________________

Ажлын даралт  __________________

Ажлын  температур ______________

                                        

1. Угсралтын талаарх мэдээлэл

Шугам хоолойг

________________________________________________________________                                    (зангилаа хэсгийн зургийн дугаар)

 ___________________________________________     ажлын зургийн дагуу

________________________________________________________________            (үйлдвэрлэгч байгууллагын нэр)

үйлдвэрлэж,___________________________________________________      (зураг төслийн байгууллагын нэр)

боловсруулсан зураг төсөлд бүрэн нийцүүлэн угсарсан болно.

 

2. Гагнуурын ажлын талаарх мэдээлэл

 

 

Гагнаасан холболтод хийсэн шалгалтын арга, хийсэн хэмжээ, үр дүн.

 

 

Гагнуурын ажлыг энэ дүрэм болон гагнуурын ажлын НББ-ийн шаардлагад нийцүүлэн “Гагнуурчид болон гагнуурын инженер техникийн ажилтныг мэргэшүүлж эрх олгох дүрэм”-д зааснаар шалгалт өгсөн гагнуурчин гүйцэтгэсэн болно.

 

________________________________________________________________

 

4. Шугам хоолойг үйлдвэрлэсэн материалын талаарх мэдээлэл

________________________________________________________________

     (Энд үйлдвэрлэсэн байгууллагын батламж бичигт ороогүй материалын талаар бичнэ.)

________________________________________________________________

 

     а) Шугам хоолойн талаарх мэдээлэл.

 

д/д	Хэсгүүдийн нэр	Тоо ширхэг	Гадаад голч, ханын зузаан, мм	Гангийн марк, стандарт буюу техникийн хөхцөл	Хоолойн стандарт буюу техникийн хөхцөл
1	2	3	4	5	6

      Тайлбар. I ангилалын шугам хоолойд хүснэгтэд заасан үзүүлэлтээс гадна металлын батламж бичиг, шалгалт хийсэн үзүүлэлтийг хавсаргана.

 

     б)  Шугам хоолойн үндсэн хаалт арматур, тусгай хийц бүхий

   хэсгүүд (цутгамал, давтмал)- ийн талаарх мэдээлэл

 

д/д	Хэсгүүдийн нэр	Байрлуулах газар	Жшмэл голч, мм	Жишмэл даралт, МПа (кгх/см2)	Их биеийн материалын марк	Стандарт буюу техникийн хөхцөл
1	2	3	4	5	6	7

 

 

             в) Фланц болон бэхэлгээний эд ангийн талаарх мэдээлэл

д/д	Хэсгүүдийн нэр	Тоо ширхэг	Фланц болон бэхэлгээний эд ангийн стандарт, техникийн нөхцөл	Жишмэл голч, мм	Жшмэл даралт, МПа (кгх/см2)	Фланцын материал		Боолт, гайк, сүлбээрийн материал
						Гангийн  марк	Стандарт буюу техникийн нөхцөл	Гангийн  марк	Стандарт буюу техникийн нөхцөл

 

 

5. Дурандах шалгалт хийсэн мэдээлэл  

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

 

6. Шугам хоолойд хийсэн усан сорилтын үр дүн.

Зураг бүдүүвч дээр тэмдэглэсэн шугам хоолойд дараах сорилтын даралтаар усан сорилт хийсэн

________________________________________________________________

Шугам хоолой  ______________ даралттай байхад үзлэг шалгалт хийхэд дараах байдалтай байсан.

________________________________________________________________

 

________________________________________________________________

9. Дүгнэлт.

     Шугам хоолойг “Уурын болон халуун усны шугам хоолойг төхөөрөмжлөх, аюулгүй ашиглах дүрэм” болон НББ, зураг төсөлд нийцүүлэн үйлдвэрлэж, угсарсан бөгөөд _______даралт, _____температуртай ажиллуулахыг хүлээн зөвшөөрч байна. 

     Хавсаргасан баримт бичгийн жагсаалт.

______________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

 

Огноо                                                                    Угсралтын  байгууллагын

                                                                                  техникийн удирдлага,

тамга тэмдэг

 

 

Хавсралт  5

 

МАНАЙ УЛСАД ӨРГӨН ДЭЛГЭР АШИГЛАГДАЖ БУЙ ДАРАЛТАНД АЖИЛЛАДАГ

УУРЫН БОЛОН ХАЛУУН УСНЫ ШУГАМ ХООЛОЙ ҮЙЛДВЭРЛЭХЭД ХЭРЭГЛЭДЭГ МАТЕРИАЛ

                                                                                                                                                           

                                                                                                                                                                                            1-р хүснэгт

                                                                                                     Ган хуудас          

 

Гангийн марк

Норматив баримт бичиг

Параметрийн  дээд хязгаар

Заавал хийх механик сорилт (1*), (2*)

Хяналт шалгалт

Ган хуудасны

Гангийн

S, мм

p, МПа (кгх/см2)

t,0С

сигма_ в

Сигма_т

дельта

пси

КС

КСА

Нугалах

Макро бүтцийн

Гэмтэл  илрүүлэгчийн(3*)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Ст 3пс3 Ст 3сп3 Ст 3Гпс3 Ст 3пс4 Ст 3сп5 Ст 3Гпс4

ГОСТ 14637 (4*)

ГОСТ 380

12

1,6 (16)

200

+

+

+

-

+

+

+

-

-

20

ГОСТ 1577

ГОСТ 1050

12

1,6(16)

300

+

+

+

-

+

+

+

-

-

15К, 16К, 18К,  20К

ГОСТ 5520

ГОСТ 5520

Хязгаар тогтоохгүй

450

+

+

+

+

+

+

+

+

+

22К

ГОСТ 5520 ТУ 108.1025 ТУ 24-3-15-870 ТУ 14-2-538

ГОСТ 5520 ТУ 108.1025 ТУ 24-3-15-870 ТУ 14-2-538

Мөн адил

350

+

+

+

+

+

+

+

+

+

15ГС

ТУ 108.1268

ТУ 108.1268

“

450

+

+

+

+

+

+

+

+

+

17ГС, 17Г1С

ГОСТ 19281 ГОСТ 5520

ГОСТ 19281

“

350

+

+

+

+

+

+

+

+

+

14ХГС

ГОСТ 19281

ГОСТ 19281

25

Хязгаар тогтоох гүй

350

+

+

+

+

+

+

+

+

+

16 ГС, 09Г2С, 10Г2С1

ГОСТ 19281 ГОСТ 5520

ГОСТ 19281

Хязгаар тогтоохгүй

450

+

+

+

+

+

+

+

+

+

12МХ

ТУ 14-1-642

ГОСТ 22072

“

530

+

+

+

+

+

-

+

+

+

12ХМ

ГОСТ 5520

ГОСТ 5520

“

540

+

+

+

+

+

-

+

+

+

10Х2М

ГОСТ 5520

ГОСТ 5520

“

570

+

+

+

+

+

-

+

+

+

12Х1МФ

ГОСТ 5520 ТУ 14-1-1584

ГОСТ 5520 ГОСТ 20072

“

570

+

+

+

+

+

-

+

+

+

15Х1М1Ф

ТУ 24-3-15-163 ТУ 108-11-348

ТУ 24-3-15-163 ТУ 108-11-348

“

575

+

+

+

+

+

-

+

+

+

08Х18Н10Т, 12Х18Н9Т, 12Х18Н10Т

ГОСТ 7350

ГОСТ 5632

“

600

+

+

+

+

-

-

+

+

+

     ------------------------------------------------------------------------ 

Тайлбар

            (1*) - Ган хуудасны нормчлогдсон үзүүлэлт ба хяналт шалгалтын ажлын хэмжээ нь норматив баримт бичигт заасантай нийцэж  байх ёстой. Норматив баримт бичигт тусгагдсан чанарын ангилал ба сорилт туршилтын нэмэлт төрлүүдийг зохион бүтээх байгууллага сонгож авна. Одоо мөрдөгдөж буй НББ-т ороогүй бөгөөд энэ хүснэгтэд (+) тэмдгээр тэмдэглэсэн шаардлагыг шугам хоолойн хэсгүүдийг үйлдвэрлэгч байгууллага хэрэгжүүлэх ёстой.

 

               (2*) - Механик шинж чанарын шалгалтыг сунгах сорилт хийх үед 3.2.3,  3.2.8-р зүйлийн дагуу, цохилтын зууралтын шалгалт хийх үед  3.2.4-3.2.7-р зүйлийн дагуу хийнэ.

               (3*) -  6.4 МПа (64 кгх/см²)-аас их ажлын даралттай ажиллах эд ангид хэрэглэгдэх 20 мм-ээс зузаан ган хуудсанд, эсвэл 60 мм-ээс зузаан ган хуудсанд хэт богино авианы шалгалт хийнэ.

               (4*) -  2.5 МПа (25 кгх/см²) хүртэл ажлын даралттай, 300⁰С хүртэл температурт ажиллах хавтгай фланцад Ст3сп маркийн 3, 4, 5-р ангилалын ган хуудас, харин 1.6 МПа (16 кгх/см²) хүртэлх даралттай, 200⁰С хүртэл температурт ажиллах хавтгай фланцад Ст3сп, Ст3пс, Ст2сп,Ст2пс,  Ст3кп, Ст2кп маркийн 2, 3-р ангиллын ган хуудас хэрэглэж болно.

                                                                                                                                                                              

2-р хүснэгт

 

Оёдолгүй ган хоолой

Гангийн марк

Норматив баримт бичиг

Параметрийн дээд хязгаар

Шалгалтын  (өгөгдөл) үзүүлэлт

Батлаагаажуулах үзүүлэлт

Ган хоолойн

Гангийн

Tетператур, 0C

Даралт , МПа ( кгх/см2 ) см2)

Механик шинж чанар*(1)

Технологийн сорилт *(2)

Гэмтэл согог илрүүлэгч *(3)

Харагдах бүтэц

Бичил бүтэц

Металл биш хольц

сигма_0,2 t

сигма_дп

сигма_в

сигма_0,2

дельта

пси

КС

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

10, 20

ГОСТ 8731      В бүлэг,  ГОСТ 8733     В бүлэг

ГОСТ 1050

300

1,6 (16)

+

+

+

-

-

+

-

+

-

-

-

-

10, 20

ТУ 14-3-190

ГОСТ 1050

425

6,4 (64)

+

+

+

+

+

+

-

+

-

-

-

-

20

ГОСТ 550        А бүлэг

ГОСТ 1050

425

5,0 (50)

+

+

+

+

+

+

-

-

-

-

-

-

20, 20-ПВ

ТУ 14-3р-55

ТУ 14-3р-55

450

Хязгаар тогтоох гүй

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

10Г2

ГОСТ 8731      В бүлэг ГОСТ 8733      В бүлэг

ГОСТ 4543

350

5,0 (50)

+

+

+

-

-

+

-

+

-

-

-

-

09Г2С

ТУ 14-3-1128

ГОСТ 19281

425

5,0 (50)

+

+

+

-

+

+

+ *(4)

+

-

-

-

-

15ГС

ТУ 108-874

ТУ 108-874

450

Хязгаар тогтоох гүй

+

+

+

+

+

-

+

+

+

-

+

-

ТУ 14-3р-55

ТУ 14-3р-55

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

16ГС

ТУ 3-923

ГОСТ 19281

450

Хязгаар тогтоох гүй

+

+

+

+

+

-

+

+

-

+

+

-

15ХМ

ТУ 14-3р-55

ТУ 14-3р-55

550

Хязгаар тогтоох гүй

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

12Х1МФ, 12Х1МФ-ПВ

ТУ 14-3р-55

ТУ 14-3р-55

570

Хязгаар тогтоох гүй

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

15Х1М1Ф

ТУ 14-3р-55

ТУ 14-3р-55

575

Хязгаар тогтоох гүй

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

ТУ 1108-874

ТУ 1108-874

+

+

+

+

+

-

+

+

-

+

+

-

ТУ 3-923

ТУ 3-923

+

+

+

+

+

-

+

+

+

+

+

+

10Х9МФБ-Ш

ТУ 14-3р-55

ТУ 14-3р-55

Хязгаар тогтоох гүй

+

+

+

+

+

+

+

+

-

+

+

+

---------------------------------------------------------------------------

Тайлбар

(1*) – Механик шинж чанарын шалгалтыг сунгах сорилт хийх үед 3.2.3, 4.2.8-р зүйлийн дагуу, цохилтын зууралтын сорилт хийх үед 3.2.4-4.2.6-р зүйлийн дагуу тус тус хийнэ.

(2*)- Хоолойн голчоос нь хамааруулан нэг буюу хэд хэдэн технологийн туршилт хийнэ. Үүнд:

• 60 мм болон 60 мм хүртэл голчтой хоолойд голоор нь нугалах буюу нүхийг нь өргөтгөх туршилт,
• 60 мм-ээс 108 мм голчтой хоолойд хана нь 9 мм болон 9 мм хүртэл зузаантай бол нүхийг нь өргөтгөх буюу хавтгайлах, хана нь 9 мм-ээс дээш,  гэхдээ гадна голчийн 15%-иас ихгүй зузаантай бол хавтгайлах туршилт, харин хоолойн хана нь 15%-иас их зузаантай бол  ган хуудас нугалах туршилт,
• 108 мм-ээс 245 мм голчтой хоолойд хана нь гадна голчийн 15%-иас ихгүй зузаантай бол хавтгайлах туршилт, 15%-иас их зузаантай бол  ган хуудас нугалах туршилт.
• 245 мм-ээс их голчтой, 25 мм хүртэл зузаантай хоолойд ган хуудас нугалах туршилт.

(3*)- I, II ангилалын шугам хоолой хийхэд зориулагдсан хоолойд радиографийн болон хэт богино авианы шалгалт хийсэн байх ёстой.

      (4*) - Ган хоолойн нормчилсон үзүүлэлт ба хяналт шалгалтын ажлын хэмжээ нь НББ-т заасантай нийцэж байх ёстой. НББ-т тусгагдсан сорилт туршилтын нэмэлт төрлийг зохион бүтээх байгууллага сонгож авна.

                             

      (5*) -  Гулдмайг  цувиж ГОСТ 8731, ГОСТ 8733-оор үйлдвэрлэсэн хоолойд хэт богино авианы шалгалт бүрэн хийсэн нөхцөлд  хэрэглэж болно.

 

     (6*) - Хоолойн металлын гангийн марк нэг бүрд сигма­_0,2 (t) болон сигма­_дп батлагаажуулсан үзүүлэлтийг үйлдвэрлэгч байгууллага 3 жилд нэгээс доошгүй удаа шалгаж батлагаажуулж байна.

 

                                                                                                                                                                                        3-р хүснэгт

Гагнаж хийсэн хоолой

Гангийн марк

Норматив баримт бичиг

Параметрийн дээд хязгаар

Шалгалтын  (өгөгдөл) үзүүлэлт

Батлаагаажуулах үзүүлэлт сигма_0,2t

Ган хоолойн

Гангийн

Tетператур, 0C

Даралт , МПа ( кгх/см2 )

Механик шинж чанар *(1)

Гэмтэл согог илрүүлэгч

Усан сорилт

Технологийн туршилт

Гагнаасан холболтын бичил бүтэц

Үндсэн  металл

Гагнаасан холболт

сигма_в

сигма_0,2

дельта

КС

сигма_в

КС

Статик нугалалт

Үндсэн металл

Гагнаасан холболт

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

3.1 Шууд гагнаастай хоолой

Ст3сп

ГОСТ 10706 В бүлэг

ГОСТ 380

115

1,0 (10)

+

+

+

+

+

+

+

-

+

+

-

-

-

ГОСТ 10705 В бүлэг

300

1,6 (16)

+

+

+

+

+

+

-

-

+

+

+

-

-

ТУ 1303-002-08620133

300

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

+

10, 20

ГОСТ 10705 (группа В)

ГОСТ 1050

300

1,6 (16)

+

+

+

+

+

+

-

-

+

+

+

-

-

20

ГОСТ 20295

350

2,5 (25)

+

+

+

+

+

-

-

+

+

-

-

-

ТУ 1303-002-08620133

350

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

+

09Г2С

ТУ 1303-002-08620133

ГОСТ 5520

350

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

+

16ГС

ТУ 1303-002-08620133

ГОСТ 5520

350

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

+

17ГС

ТУ 14-3-620

ТУ 14-1-1921 ТУ 14-1-1950

300

1,6 (16)

+

+

+

+

+

-

-

-

-

+

-

-

-

ТУ 1303-002-08620133

ГОСТ 5520

350

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

+

17Г1С

ТУ 14-3-620

ТУ 14-1-1921 ТУ 14-1-1950

300

1,6 (16)

+

+

+

+

+

-

-

-

-

+

-

-

-

ГОСТ 20295

ГОСТ 19281

425

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

-

-

+

+

-

-

-

ТУ 1303-002-08620133

ГОСТ 5520

350

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

+

17Г1С-У

ТУ 14-3-620

ТУ 14-1-1921 ТУ 14-1-1950

300

1,6 (16)

+

+

+

+

+

-

-

-

-

+

-

-

-

ГОСТ 20295

ГОСТ 19281

425

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

-

-

+

+

-

-

-

ТУ 1303-002-08620133

ГОСТ 5520

350

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

+

06ГФАА

ТУ 14-3р-28

ТУ 14-3р-28

115

1,0 (10)

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

-

3.2. Мушгиа ороомог гагнаастай хоолой

Ст3сп

ТУ 14-3-954

ТУ 14-1-4636

300

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

+

-

+

+

-

-

-

20

ТУ 13.0300 8-011-00212 179

ГОСТ 1050

350

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

+

+

ГОСТ 20295

ГОСТ 1050

350

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

-

+

+

+

-

-

-

17ГС 17Г1С 17Г1С-У

ГОСТ 20295

ГОСТ 19281

350

2,5 (25)

+

+

+

+

+

+

-

-

+

+

-

-

-

ТУ 14-3-954

ТУ 14-1-4636

+

+

+

+

+

+

+

-

+

+

-

-

-

06ГФАА

ТУ 14-3р-52

ТУ 14-3р-52

115

1,0 (10)

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

-

 

---------------------------------------------------------------------------------

Тайлбар

             

               (1*) -  Механик шинж чанарын шалгалтыг сунгах сорилт хийх үед 3.2.3, 3.2.8-р зүйлийн дагуу, цохилтын зууралтын сорилт хийх үед 3.2.4-3.2.6-р зүйлийн дагуу тус тус хийнэ.

 

               2*) -   ГОСТ 10705 –ын дагуу хийсэн хоолойн голчоос нь хамааруулан дараах төрлийн технологийн туршилтыг хийнэ. Үүнд:

• 108 мм хүртэл голчтой хоолойд нүхийг нь өргөтгөх,
• 152 мм хүртэл голчтой хоолойд хавтгайлах,
• 159 мм хүртэл голчтой хоолойд
• 530 мм хүртэл голчтой хоолойд ган хуудас нугалах
•  

          (3*) -  Гагнаж хийсэн хоолойн нормчилсон үзүүлэлт  болон хяналт шалгалтын ажлын хэмжээ нь НББ-д заасантай нийцэж байх ёстой. НББ-т тусгагдсан сорилтын нэмэлт төрлийг зохион бүтээх байгууллага сонгож авна.

               (4*) - Хоолойн металлын гангийн марк нэг бүрд сигма­_0,2 (t) батлагаажуулсан үзүүлэлтийг үйлдвэрлэгч байгууллага 3 жилд нэгээс доошгүй удаа шалгаж батлагаажуулж байна.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-р хүснэгт

Давмтал ган эдлэхүүн

Гангийн марк

Норматив баримт бичиг

Параметрийн дээд хязгаар

Заавал хийх сорилт *(1)

Хяналт шалгалт *(2)

Давтмал эдлэхүүний *(4)

Гангийн

t,0С

p, MПа (кгх/см2)   1

Механик сорилт *(3)

Харагдах бүтэц

Гэмтэл согог илрүүлнгч

сигма_в

сигма_т

дельта

кси

КС

Н

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

Ст2сп3 Ст3сп3

ГОСТ 8479 (IV бүлэг)

ГОСТ 380

200

1,6 (16)

+

+

+

-

+

+

-

-

15, 20, 25

ГОСТ 8479 (IV, V бүлэг) *(5)

ГОСТ 1050

450

6,4 (64)

+

+

+

+

+

+

-

-

20

ОСТ 108.030.113

ОСТ 108.030.113

450

Хязгаар тогтоох-гүй

+

+

+

+

+

+

+

+

10Г2, 10Г2С

ГОСТ 8479

ГОСТ 4543

450

Мөн адил

+

+

+

+

+

+

-

+

22К

ОСТ 108.030.113

ОСТ 108.030.113

350

Мөн адил

+

+

+

+

+

+

+

+

15ГС, 16ГС

ОСТ 108.030.113

ОСТ 108.030.113

450

Мөн адил

+

+

+

+

+

+

+

+

16ГНМА

ОСТ 108.030.113

ОСТ 108.030.113

350

Мөн адил

+

+

+

+

+

+

+

+

12МХ

ГОСТ 8479 (IV, V бүлэг)

ГОСТ 20072

530

Мөн адил

+

+

+

+

+

+

-

+

15ХМ

ГОСТ 8479 (IV, V бүлэг)

ГОСТ 4543

550

Мөн адил

+

+

+

+

+

+

-

+

12Х1МФ

ОСТ 108.030.113

ОСТ 108.030.113

570

Мөн адил

+

+

+

+

+

+

+

+

15Х1М1Ф

ОСТ 108.030.113

ОСТ 108.030.113

575

Мөн адил

+

+

+

+

+

+

+

+

---------------------------------------------------------------------------------

Тайлбар.

*(1) - Дүрмийн 3.5.2-р зүйлд заасан дугуй голчтой цувимал эдэлхүүнийг 4-р хүснэгтэд заасан нөхцөлд, өөрөөр хэлбэл тухайн маркийн  ганг тухайн заагдсан параметрт ажиллахаар үйлдвэрлэж, механик шинж чанарын шалгалт (сунгах сорилт болон цохилтын зууралтын сорилт) болон радиограф, хэт богино авианы шалгалтыг бүрэн  хийсэн нөхцөлд цувималын НББ-т заасны  дагуу ашиглаж болно. 80 мм-ээс их голчтой цувималд механик шинж чанарын шалгалтыг тангенциаль чиглэлтэй  дээжинд хийнэ.

*(2) - Давтмал ган эдэлхүүний нормчилсон үзүүлэлт ба хяналт шалгалтын ажлын хэмжээ нь НББ-т заасантай тохирч байх ёстой. Давтмал эдэлхүүний чанарын ангилал, бүлэг болон НББ-т тусгагдсан нэмэлт сорилтыг зохион бүтээх байгууллага сонгож авна. Энэ хүснэгтэд заагдсан (+ тэмдгээр тэмдэглэсэн) бөгөөд мөрдөгдөж буй НББ-т байхгүй шаардлагыг шугам хоолойн хэсгүүдийг үйлдвэрлэгч байгууллага хэрэгжүүлэх ёстой

*(3) - Механик шинж чанарын шалгалтыг сунгах сорилт хийх үед 3.2.3, 3.2.8-р зүйлийн дагуу, цохилтын зууралтын сорилт хийх үед 3.2.4-3.2.6-р зүйлийн дагуу тус тус хийнэ.

*(4) - I, II ангилалын шугам хоолойн бүхий л давтмал эд ангийн овор хэмжээ нь аль нэг талаараа 200 мм-ээс их байх буюу эсвэл 50 мм-ээс илүү зузаантай  байх үед түүнд радиографийн буюу хэт богино авианы шалгалт хийх ёстой.

*(5) - 20, 25, 12Х1МФ маркийн гангаар ГОСТ 8479 (II бүлэг)-ийг баримтлан хийсэн Dу < 100 мм голчтой давтмал эдэлхүүнийг 20, 25 маркийн ганд 350 ⁰С хүртэл температурт, 12Х1МФ маркийн ганд 570⁰С хүртэл температурт тус тус даралтын хязгаарлалтгүй хэрэглэж болно.

 

 

 

 

 

 

5-р хүснэгт

                                                                                ЦУТГАМАЛ ГАН ЭДЭЛХҮҮН

Гангийн марк	Норматив баримт бичиг		Параметр дээд хязгаар		Заавал хийх сорилт (1*)						Гэмтэл илрүүлэгч (3*)
	Цутгамалын	Гангийн	t0C	Р, МПа кгх/см2	Механик сорилт   (2*)
					сигма_в	сигма_т	дельта	пси	КС	Н
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
15Л, 20Л, 25Л, 30Л, 35 Л	ГОСТ 977  (II бүлэг}	ГОСТ 977	300	5(50)	+	+	+	-	-	-	-
20Л, 25Л, 30Л, 35Л	ГОСТ 977  (III бүлэг)	ГОСТ 977	350	Хязгаар тог-тоохгүй	+	+	+	-	+	-	+
25Л	ОСТ 108.961.03	ОСТ 108.961.03	425 (4*)	Мөн адил	+	+	+	+	+	+	+
20ГСЛ	ОСТ 108.961.03	ОСТ 108.961.03	450	“	+	+	+	+	+	+	+
20ХМЛ	ОСТ 108.961.03	ОСТ 108.961.03	520	“	+	+	+	+	+	+	+
20ХМФЛ	ОСТ 108.961.03	ОСТ 108.961.03	540	“	+	+	+	+	+	+	+
15Х1М1ФЛ	ОСТ 109.961.03	ОСТ 108.961.03	570	“	+	+	+	+	+	+	+
12Х18Н9ТЛ	ГОСТ  977  (III бүлэг)	ГОСТ 977   (III бүлэг)	610	“	+	+	+	+	+	-	+
12Х18Н12 МЗТЛ	ГОСТ 977  (III бүлэг)	ГОСТ 977  (III бүлэг)	610	“	+	+	+	+	+	-	+

Тайлбар.(1*) – Цутгамал ган эдэлхүүний нормчилсон үзүүлэлт ба хяналт шалгалтын ажлын хэмжээ нь НББ-т заасантай нийцэж байх ёстой. Цутгамал ган эдэлхүүний чанарын бүлэг болон НББ-т тусгагдсан сорилтын нэмэлт төрлийг зохион бүтээх байгууллага сонгож авна. Энэ хүснэгтэд заагдсан (+ тэмдгээр тэмдэглэсэн) бөгөөд мөрдөгдөж буй НББ-т байхгүй шаардлагыг шугам хоолойн хэсгүүдийг үйлдвэрлэгч байгууллага хэрэгжүүлэх ёстой

 (2*) - Механик шинж чанарын шалгалтыг сунгах сорилт хийх үед 3.2.3, 3.2.8-р зүйлийн дагуу, цохилтын зууралтын сорилт хийх үед 3.2.4-4.2.6-р зүйлийн дагуу тус тус хийнэ.

(3*) – I, II ангиллын шугам шугам хоолойн цутгамал эдлэхүүнд радиографийн болон хэт богино авианы шалгалт,  эсвэл ижил төстэй бусад шалгалт хийх ёстой.

               (4*) - 25Л маркийн гангаар ОСТ 108.961.03-ыг баримтлан үйлдвэрлэсэн цутгамал эдэлхүүний фланцаас бусад хэсгийн хана нь 55 мм хүртэл зузаантай үед түүнийг хэрэглэх температурын дээд хязгаарыг 450⁰С хүртэл байхаар тогтооно.

 

                                                                                                                                                                                      6-р хүснэгт

 

БЭХЭЛГЭЭНИЙ ЭД АНГИ

Гангийн марк

Норматив баримт бичиг

Параметрийн  дээд хязгаар

Заавал хийх сорилт (1*)

Харагдах бүтэц

механик сорилт (сүлбээр, боолт)  (5*)

Сүлбээр (2*), боолт (3*)

Эм эрэг (4*)

Бэхэлгээний эд ангийн

Гангийн

t, 0C

p, МПа (кгх/см2)

t, 0C

p, МПа (кгх/см2)

сигма_в

сигма_т

дельта

пси

КС

Н

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

Ст 5 сп2, Ст 3 сп3, Ст 4 сп3

ГОСТ 20700

ГОСТ 380 (6*)

200

2,5 (25)

350

2,5 (25)

+

+

+

-

-

-

-

Ст 3 сп6, Ст 3 сп5

ГОСТ 20700

ГОСТ 380 (6*)

350

1,6 (16)

350

2,5 (25)

+

+

+

-

+

-

-

Ст 3 сп3, Ст 3 пс3 (7*), Ст 3 кп3 (7*)

ГОСТ 1759 (7*)

ГОСТ 380 (7*)

-

-

350

2,5 (25)

-

-

-

-

-

+

-

10, 10кп

ГОСТ 20700

ГОСТ 1050

-

-

350

2,5 (25)

-

-

-

-

-

+

-

20

ГОСТ 20700 ГОСТ 1759 (7*)

ГОСТ 1050 ГОСТ 10702

400

2,5 (25)

400

10 (100)

+

+

+

+

+

+

-

25

ГОСТ 20700

ГОСТ 1050 ГОСТ 10702

400

2,5 (25)

400

10 (100)

+

+

+

+

+

+

-

30,  35,  40

ГОСТ 20700 ГОСТ 1759 (7*)

ГОСТ 1050 ГОСТ 10702

425

10 (100)

425

20  (200)

+

+

+

+

+

+

-

45

ГОСТ 20700

ГОСТ 1050

425

10  (100)

425

20  (200)

+

+

+

+

+

+

-

09Г2С

ОСТ 26-2043

ГОСТ 19281

425

10 (100)

-

-

+

+

+

+

+

+

+

35Х, 40Х

ГОСТ 20700

ГОСТ 4543 ГОСТ 10702

425

20 (200)

425

20 (200)

+

+

+

+

+

+

+

30ХМА,  35ХМ

ГОСТ 20700

ГОСТ 4543 ГОСТ 10702

450

Хязгаар тогтоох- гүй

510

Хязгаар тогтоох- гүй

+

+

+

+

+

+

+

38ХНЗМФА

ГОСТ 23304

ГОСТ 4543

350

Мөн адил

350

Мөн  адил

+

+

+

+

+

+

+

5Х1МФ (ЭИ10)

ГОСТ 27000

ГОСТ 20072

510

“

540

“

+

+

+

+

+

+

+

20Х1М1Ф1ТР  (ЭП182)

ГОСТ 27000

ГОСТ 20072

580

“

580

“

+

+

+

+

+

+

+

20Х1М1Ф1БР (ЭП44)

ГОСТ 27000

ГОСТ 20072

580

“

580

“

+

+

+

+

+

+

+

20Х13

ГОСТ 27000

ГОСТ 18968

450

“

510

“

+

+

+

+

+

+

+

13Х11Н2В2МФ (ЭИ961)

ГОСТ 27000

ГОСТ 5949

510

“

540

“

+

+

+

+

+

+

+

20Х12ВНМФ (ЭП428)

ГОСТ 27000

ГОСТ 18968

560

“

560

“

+

+

+

+

+

+

+

18Х12ВМБФР (ЭИ993)

ГОСТ 27000

ГОСТ 5949

560

“

560

“

+

+

+

+

+

+

+

08Х16Н13М2Б (ЭИ680)

ГОСТ 27000 (8*)

ГОСТ 5632

625

“

625

“

+

+

+

+

+

+

+

31Х19Н9МВБТ (ЭИ572)

ГОСТ 27000 (8*)

ГОСТ 5632

625

“

625

“

+

+

+

+

+

+

+

ХН35ВТ (ЭИ612)

ГОСТ 27000 (8*)

ГОСТ 5632

650

“

650

“

+

+

+

+

+

+

+

Тайлбар

 

            (1*) - Нормчилсон үзүүлэлт ба хяналт шалгалтын ажлын хэмжээ нь стандартад заасантай нийцэж байх ёстой. Чанарын

Ангилал, бүлэг болон стандартад тусгагдсан нэмэлт сорилтыг зохион бүтээх байгууллага сонгож авна. Хүснэгтэд заагдсан 

(+ тэмдгээр тэмдэглэсэн) бөгөөд мөрдөгдөж буй НББ-т байхгүй шаардлагыг шугам хоолойн хэсгүүдийг үйлдвэрлэгч байгууллага хэрэгжүүлэх ёстой

 

           (2*) - ГОСТ 1759- ыг баримтлаж хийсэн сүлбээрийг  300⁰С хүртэл температурт хэрэглэж болно.

 

           (3*) -  ГОСТ 20700-ыг баримтлаж хийсэн боолтыг 3 МПа (30 кгх/см²) хүртэл даралт, 300⁰С хүртэл температурт хэрэглэж болно. Бусад тохиолдолд сүлбээр хэрэглэх ёстой.

 

 

               (4*) - Эм эрэг хийх материалд зөвхөн хатуулаг чанарын шалгалт хийсэн байна.

 

          (5*) - Механик шинж чанарын шалгалтыг сунгах сорилт хийх үед 3.2.3,  3.2.8-р зүйлийн дагуу, цохилтын зууралтын  шалгалт хийх үед  3.2.4-3.2.7-р зүйлийн дагуу тус тус хийнэ.

 

               (6*) -  200⁰С-ээс дээш температурт ажиллах зориулалттай ГОСТ 380-ыг баримтлаж нүүрстөрөгчтэй гангаар хийсэн сүлбээр, боолтын материал нь механик хуучралтын дараахь цохилтын зууралтаар туршигдсан байх ёстой.

 

                

 

               (7*) – Тоног төхөөрөмжийг 0⁰С- ээс дээш температуртай байранд суурилуулсан бол хагас тайвшруулсан болон буцалмал гангаар хийсэн эм эрэг  хэрэглэнэ.

   ГОСТ 1759.4 болон ГОСТ 1759.5-д зааснаар бат бэхийн 4 буюу 5 гэсэн ангилалтай 20 маркийн ган болон бат бэхийн 5 буюу 6 гэсэн ангилалтай 30, 35 маркийн гангаар хийсэн боолт, сүлбээр, мөн бат бэхийн 4 гэсэн ангилалтай 20 маркийн ган болон бат бэхийн 5 гэсэн ангилалтай 30, 35 маркийн гангаар хийсэн эм эрэг хэрэглэх хэрэгтэй.

 

               (8*) - Аустенитийн ангийн гангаар хийсэн сүлбээр, боолтын эргээс гаргах ажлыг 500⁰С хүртэлх температурт хийнэ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                                                

                                                                                                                                                                                      7-р хүснэгт

Цутгамал ширмэн эдлэхүүн

Ширэмний марк	Норматив техникийн баримт	Хэсгүүдийн нэр	Дээд хязгаарын параметр			Заавал хийх сорилт  (1*)
			D_у мм	Механик сорилт t,0С	p МПа (кгх/см2)
						Сигма_в	Сигма _т	дельта	Н
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Сч10 *(2) Сч15	ГОСТ 1412		80 300	130 200	3 (30) 0,8 (8)	+	-	-	+
Сч20, Сч25, Сч30, Сч35	ГОСТ 1412		100 200 300	300	3(30) 1,3 (13) 0,8 (8)	+	-	-	+
Сч20, Сч25, Сч30, Сч35	ГОСТ 1412		600 1000	130	0,64 (6,4) 0,25 (2,5)	+	-	-	+
Кч33-8, Кч35-10, Кч37-12	ГОСТ 1215		200	300	1,6 (16)	+	-	+	+
Вч35, Вч40, Вч45	ГОСТ 7293		200 600	350 130	4 (40) 0,8 (8)	+	+	+	+

 

Тайлбар.

 

           *(1) - Нормчилсон үзүүлэлт болон хяналт шалгалтын ажлын хэмжээ стандартад заасантай нийцэж байх ёстой.

 

            *(2) - 120 МПа  (12 кгх/мм²)-аас дээш түр эсэргүүцэлтэй нөхцөлд Сч 10 маркийн ширэм хэрэглэнэ.