ХИМИЙН ХОРТ БОЛОН АЮУЛТАЙ БОДИСЫН АНГИЛЛЫГ АШИГЛАХ АРГАЧЛАЛ

Эрх зүйн акт

Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайд, Эрүүл мэнд, спортын сайдын 2015 оны 10 дугаар сарын 8-ны өдрийн А/356/396 дугаар хамтарсан тушаалын хоёрдугаар хавсралт

ХИМИЙН ХОРТ БОЛОН АЮУЛТАЙ БОДИСЫН АНГИЛЛЫГ АШИГЛАХ АРГАЧЛАЛ

ОРШИЛ

Шинжлэх ухаан, технологи хурдацтай хөгжиж буй өнөө үед химийн бодисын нэр төрөл, хэрэгцээ шаардлага жилээс жилд өсөн нэмэгдэж, үүнтэй уялдан химийн бодисоор байгаль орчин бохирдох, хүний эрүүл мэндэд хор нөлөөлөл үзүүлэх тохиолдлууд гарах боллоо. Химийн бодисын зохистой хэрэглээг бий болгож, түүний хор нөлөөллөөс хүний эрүүл мэнд, байгаль орчныг хамгаалахад дэлхийн улс орнууд ихээхэн анхаарал хандуулан, хэд хэдэн гэрээ, конвенцийг гаргаад байна.

Химийн бодисын ашиглалт, тээвэрлэлт, хадгалалтын үеийн аюулгүй ажиллагааг хангах, химийн бодис бүрээр нэгдсэн нэг ойлголттой байх зорилгоор НҮБ-аас 1999 онд “НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж, аргачилсан заавар”, түүний дагалдах боть болох “НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж. Туршилт, шалгуурын гарын авлага”, 2003 онд “Химийн бодисын ангилал, хаягжуулалтын нэгдсэн систем”-ийг тус тус батлан гаргасан ба 2013 онд “Химийн бодисын ангилал, хаягжуулалтын нэгдсэн систем”-ийг шинэчлэн гаргасан байна.

Химийн аюулгүй байдлын тухай засгийн газар хоорондын форум, Тогтвортой хөгжлийн тухай дэлхийн дээд хэмжээний уулзалтуудаас “Химийн бодисын ангилал, хаягжуулалтын нэгдсэн систем”-ийг 2008 он гэхэд дэлхий нийтээр мөрдөх зорилтыг тавьсан бөгөөд ингэснээр химийн бодис бүрийг шинж чанар, хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөгөөр нь цогц тодорхойлон, ангилалд хамруулж, нэгдсэн, товч, тодорхой хаяг шошгийг ашиглах боломжийг бүрдүүлсэн юм.

Монгол Улсын Их хурлаас 2006 онд батласан “Химийн хорт болон аюултай бодисын тухай” хуулийн 4.1-д химийн бодисыг уг ангиллын дагуу хүний эрүүл мэнд, байгаль орчин, мал амьтанд үзүүлэх нөлөөллөөр нь хортой ба аюултай гэж ангилахаар заасан билээ.

Дээр дурдсан баримт бичгүүдэд нийцүүлэн Монгол Улсад мөрдөгдөх химийн хорт болон аюултай бодисын ангилал болон уг ангиллыг ашиглахад шаардагдах мэдээлэл, нэр томьёо, тодорхойлолт, тайлбарыг агуулсан аргачлалыг боловсруулан гаргаж байна.

2. ХИМИЙН БОДИС БОЛОН ХОЛЬЦЫГ АНГИЛАХ

Химийн бодисын ангиллын “химийн бодис” гэсэн ухагдахуунд зөвхөн химийн элемент, нэгдлүүдээс гадна химийн бодисын хольцыг хамруулна.

Бодис гэж бүтээгдэхүүний тогтвортой байдлыг хангахад шаардлагатай аливаа нэмэлт болон үйлдвэрлэсэн аргаасаа хамаарч аливаа хольцыг агуулсан байгалийн төлөв байдалд байгаа болон үйлдвэрлэлийн аргаар гарган авсан бүх химийн элемент, тэдгээрийн нэгдлүүдийг хэлнэ. Энд бодисын тогтвортой байдлыг алдагдуулахгүйгээр болон түүний бүтцийг өөрчлөхгүйгээр зайлуулж болох аливаа уусгагч хамаарахгүй.

Хольц гэж хоорондоо урвалд ордоггүй хоёр болон түүнээс дээш бодисоос бүрдсэн хатуу бодис эсвэл уусмалыг хэлнэ.

Хольцыг бүрдүүлж буй бодисууд нь нэг ижил шинж чанартай байвал түүнийг нэг төрлийн бодис гэж авч үзэж болно. Жишээлбэл, Нефтийн бүтээгдэхүүний буцлах температур гэх мэт үзүүлэлт нь ижил байдгаас нэг төрлийн бодис гэж үздэг. Ийм бодист нэг бодис гэж үзэн олон улсын бүртгэлийн дугаар (CAS буюу Chemicals Abstract Service) өгдөг байна.

Тухайн бүтээгдэхүүн хэд хэдэн төрлийн химийн нэгдлийг янз бүрийн хэмжээгээр агуулсан байвал хольцыг ангилах аргачлалын дагуу ангилал тогтооно.

Хайлш нь хоёр болон түүнээс дээш элементээс тогтсон, механикаар салгах боломжгүй, макро түвшинд нэг төрлийн металлыг үүсгэнэ. Хайлшийг хольц гэж үзнэ.

Зарим химийн бодис нь хор аюул учруулах зөвхөн нэг шинж чанартай байдаг бол зарим бодис хэд хэдэн шинж чанарыг агуулна. Иймээс химийн бодисыг ангилал бүрийн шалгуураар оруулж тухайн бодисын хор аюулыг бүрэн гүйцэд таньж, ангилалд хамруулна.

Химийн бодис, материалын хортой болон аюултай шинж чанарыг тодорхойлж, үнэлэлт өгөхийн тулд материалын шинж чанарын талаар хангалттай мэдээлэл цуглуулах, судлах шаардлагатай бөгөөд эдгээр мэдээлэл, өгөгдөхүүнийг хор аюулын шалгуур үзүүлэлттэй харьцуулж ангиллыг тогтооно. Гэхдээ зөвхөн тухайн бодисын шинж чанарыг илэрхийлсэн мэдээлэлд нь үндэслэж ангилах нь учир дутагдалтай байдаг тул мөн төстэй бодистой нь харьцуулах шаардлагатай.

Хольцыг ангилахдаа түүний бүрдэл хэсгүүдийн аюулын зэрэгт үндэслэх ба Нэгдсэн системийн тухайн зэрэглэлд хамааралтай босго хязгаарыг ашиглана. Өөрөөр хэлбэл, хольц нь доорх хүснэгтэд заасан босго хязгаараас их хортой болон аюултай бодис агуулж байвал уг хольцыг тухайн бодисын хамаарах ангилалд хамааруулна.

Эрүүл мэнд, байгаль орчинд хортой бодисын ангиллын босго хязгаар

Аюулын анги	Босго концентраци
Хортой	≥1,0%
Арьс үрэвсүүлэгч ба цочроогч	≥1,0%
Нүд хүчтэй гэмтээгч ба цочроогч	≥1,0%
Амьсгалын зам болон арьс мэдрэгжүүлэгч	≥0,1%
Үр удамд нөлөөлөгч (Зэрэглэл 1)	≥0,1%
Үр удамд нөлөөлөгч (Зэрэглэл 2)	≥1,0%
Хавдар үүсгэгч	≥0,1%
Нөхөн үржихүйд хортой	≥0,1%
Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг	≥1,0%
Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг	≥1,0%
Амьсгалахад хортой (Зэрэглэл 1)	зэрэглэл 1-ийн бодис ≥10% ба кинематик зууралданг чанар нь 40⁰С-д ≤14мм²/с
Амьсгалахад хортой (Зэрэглэл 2)	зэрэглэл 1-ийн бодис ≥10% ба кинематик зууралданга чанар нь 40⁰С-д ≤14мм²/с
Усан орчинд хортой	≥1,0%

3. АНГИЛЛЫН ХАМААРАХ ХҮРЭЭ

Химийн хорт болон аюултай бодисын ангилал нь:

- эмийн бодис;

- цацраг идэвхт бодис;

- хүнсний зориулалттай бодисоос бусад бүх төрлийн бодист хамаарна.

4. НЭР ТОМЬЁОНЫ ТАЙЛБАР

Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч бодис-Амьсгалснаас амьсгалын замын хэт мэдрэгшил өгдөг бодис.

Анхааруулах тэмдэг-Ямар нэг хор аюулын талаарх мэдээллийг хамгийн товч байдлаар дамжуулах график дүрслэл.

Арьс мэдрэгжүүлэгч бодис-Арьстай хүрэлцсэнээс харшил өгдөг бодис.

Арьсны үрэвсэх-4 цагаас их хугацаагаар туршилтын бодисоор үйлчлэхэд арьсанд нөхөн сэргээгдэхгүй гэмтэл үүсэх.

Арьсны цочролт-4 цагаас илүүгүй хугацаанд туршилтын бодисоор үйлчлэхэд арьсанд нөхөн сэргээгдэх гэмтэл үүсэх.

Аюулын тэмдэглэгээ-Тухайн аюултай бүтээгдэхүүний хор аюулын шинж чанар, аюулын түвшинг илэрхийлсэн хэллэг.

Бодис-Бүтээгдэхүүний тогтвортой байдлыг хангахад шаардлагатай аливаа нэмэлт болон үйлдвэрлэсэн аргаасаа хамаарч аливаа хольцыг агуулсан бүх байгалийн төлөв байдалд байгаа болон үйлдвэрлэлийн аргаар гарган авсан химийн элемент, тэдгээрийн нэгдлүүд. Энд бодисын тогтвортой байдлыг алдагдуулахгүйгээр болон түүний бүтцийг өөрчлөхгүйгээр зайлуулж болох аливаа уусгагч хамаарахгүй.

Био хуримтлал-Био концентрацийн үзүүлэлт (БКҮ) нь ≤500 эсвэл БКҮ нь тогтоогдоогүй боловч Log K_OW ≥4 байх.

Буцлах эхний температур-Шингэний уурын даралт нь хэвийн даралттай (101,3 кПа) тэнцүү байх үеийн шингэний температур, өөрөөр хэлбэл, хийн анхны бөмбөлөгүүд бий болох үеийн температур.

Дохио үг-Болзошгүй аюулын тухай урьдчилан анхааруулах, хор, аюулын ноцтой байдлын харьцангуй түвшинг заах зорилгоор хэрэглэдэг үг.

Исэлдүүлэгч шингэн-Өөрөө шатамхай бус боловч ихэвчлэн хүчилтөрөгч ялгаруулах замаар гал авалцуулах, эсвэл бусад материалын шаталтыг өдөөх чадвартай шингэн.

Исэлдүүлэгч хатуу бодис-Өөрөө шатамхай бус боловч ихэвчлэн хүчилтөрөгч ялгаруулах замаар гал авалцуулах, эсвэл бусад материалын шаталтыг өдөөх чадвартай хатуу бодис.

Исэлдүүлэгч хий-Хүчилтөрөгч ялгаруулан агаараас илүүтэйгээр гал авалцуулах, эсвэл бусад материалын шаталтыг өдөөх чадвартай бүх хий.

ХАЛМ-Хор аюулын лавлах мэдээлэл.

Металл зэврүүлэгч бодис, хольц-Химийн урвалын нөлөөгөөр металлыг мэдэгдэхүйц хэмжээгээр гэмтээдэг эсвэл бүр устгадаг бодис буюу хольц.

Ноцох цэг-Шатамхай шингэнээс ялгарсан уур агаарт шатамхай хольц үүсгэж шатах хамгийн бага температур (101,3 кПа стандарт даралтад).

Нөхөн үржихүйд хортой бодис-Насанд хүрсэн эрэгтэй, эмэгтэй хүний нөхөн үржихүйн эрхтний үйл ажиллагаа, үр тогтоох чадвар, мөн түүнчлэн үр хөврөлийн өсөлт хөгжилтөнд нөлөөлөгч бодис.

НҮБ-ын дугаар (UN number)-Олон улсын тээвэрлэлтэд ашиглах зорилгоор химийн хорт болон аюултай бодисыг дугаарласан 4 оронтой тоо. Ижил шинж чанартай бүлэг бодисыг нэг дугаараар дугаарласан байж болно.

НҮБ-ын туршилт, шалгуурын гарын авлага-“НҮБ-ын Аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж. Туршилт, шалгуурын гарын авлага” НҮБ (Женев, Нью-Йорк), 1999, 3-р хэвлэл.

НҮБ-ын аргачилсан заавар-“НҮБ-ын Аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж, аргачилсан заавар” НҮБ (Женев, Нью-Йорк), 1999.

Нүд хүчтэй гэмтэх-Туршилтын бодис нүдний гадаад салст бүрхэвчид үйлчилснээс хойш 21 хоногийн дараа бүрэн нөхөн сэргээгдэхгүй нүдний эд гэмтэх, хараа ноцтой муудах.

Нүдний цочрол-Туршилтын бодис нүдний гадаад салст бүрхэвчид үйлчилснээс хойш 21 хоногийн дараа бүрэн нөхөн сэргээгдэх өөрчлөлт үүсэх.

НС-Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем.

Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис-Нэг удаагийн нөлөөллийн үр дүнд тодорхой эрхтэнд үхлийн бус тогтолцооны хордлого өгдөг бодис.

Олон улсын бүртгэлийн дугаар (CAS number)-Химийн элемент, нэгдэл, полимер, микроорганизм, хольц болон хайлшийг Химийн асуудлаар тойм бэлтгэх албанаас (CAS) бүртгэж дугаарласан дугаар.

Озон задлах чадвар-Агаарын дээд мандлын озон давхаргыг задлах CFC-11-ийн чадвартай масс-массын харьцаагаар харьцуулсан тухайн галогент нүүрс устөрөгчийн озон задлах чадварын харьцангуй хэмжээ. CFC-11-ийн озон задлах чадварыг 1 гэж үзнэ. Жишээ нь, озон задлах чадвар нь 2 байна гэдэг нь CFC-11-ээс 2 дахин аюултай гэж ойлгоно.

Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис-Хэд хэдэн удаагийн давтамжит үйлчлэлээр онцгой өртөмтгий эрхтэн/тогтолцоонд хорт нөлөө учруулдаг бодис.

Органик хэт исэл-Нэг, эсвэл хоёр устөрөгчийн атом нь органик радикалаар халагдсан устөрөгчийн хэт ислийн уламжлал гэж үзэж болох, -0-0- гэсэн хоёр валенттай бүлэг агуулсан шингэн, эсвэл хатуу төлөвт байдаг органик бодисуудыг хэлнэ. Органик хэт исэл гэсэн нэр томьёонд органик хэт ислүүдийн хольцыг хамруулдаг.

Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц-Хүчилтөрөгчийн (агаарын) оролцоогүй тохиолдолд ч экзотермийн эрчимтэй задралд ордог дулаанд тэсвэргүй шингэн ба хатуу бодис. Энэ тодорхойлолтонд тэсрэмтгий бодис, органик хэт исэл болон исэлдүүлэгч бодисууд хамаарахгүй.

Өөрөө халдаг бодис буюу хольц-Пирофор шингэн болон хатуу бодисоос бусад агаартай хүрэлцэх үед ямар нэг энергийн үйлчлэлгүйгээр аяндаа халдаг бодис хольц. Өөрөө халдаг бодис буюу хольц нь их хэмжээтэйгээр (килограммаар) удаан хугацааны (хэдэн цаг, хэдэн хоног) дараа гал авалцдаг хатуу, шингэн бодис ба хольцоос ялгаатай.

Пиротехникийн бодис (эсвэл хольц)-Аяндаа экзотермийн урвалд орон, тэсрэлтгүйгээр дулаан, гал, авиа, утаа эсвэл эдгээрийн цогцыг үзүүлбэр маягаар гаргах зориулалттай бодис.

Пиротехникийн бүтээгдэхүүн-Нэг буюу түүнээс дээш пиротехникийн бодис эсвэл тэдгээрийн хольцыг агуулсан бүтээгдэхүүн.

Пирофор шингэн-Бага хэмжээтэй байлаа ч агаартай хүрэлцэнгүүт таван минутын дотор гал авалцах чадвартай шингэн.

Пирофор хатуу бодис-Бага хэмжээтэй байлаа ч агаартай хүрэлцэнгүүт таван минутын дотор гал авалцах чадвартай хатуу бодис.

Сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ-Аливаа аюултай бүтээгдэхүүнийг буруу хадгалах болон түүнтэй буруу харьцсанаас үүсэж болох сөрөг үр дагаврыг бууруулах, урьдчилан сэргийлэх зорилгоор авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээг заасан хэллэг.

Тэсрэмтгий бодис (хольц)-Орчны юмсыг гэмтээх хэмжээний хурд, даралт, температур бүхий хий ялгаруулдаг химийн урвалд өөрөө орох чадвар бүхий хатуу, шингэн бодис (эсвэл бодисын хольц). Пиротехникийн бодис нь хий ялгаруулахгүй байсан ч энэхүү ангилалд хамаарна.

Тэсрэмтгий бүтээгдэхүүн-Нэг болон хэд хэдэн тэсрэх бодис эсвэл хольц агуулсан бүтээгдэхүүн.

Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц-Устай харилцан үйлчилмэгц өөрөө гал авалцдаг, эсвэл аюул учруулах хэмжээгээр шатамхай аюултай хий ялгаруулдаг хатуу ба шингэн бодис.

Ууссан хий-Даралтанд савлагдсан, шингэн уусгагчид ууссан хий.

Уур-Хий дэх (ихэвчлэн агаар) бодис болон хольцын шингэн дусал.

Үр удамд нөлөөлөгч бодис-Хүний үр хөврөлийн эсэд удамших өөрчлөлт оруулдаг бодис.

Хавдар үүсгэгч-Хавдар үүсгэдэг, эсвэл түүний тохиолдлыг нэмэгдүүлдэг бодис, хольц.

Хайлш-Механик хэрэгслийн тусламжтайгаар салгах боломжгүйгээр нэгтгэсэн, хоёр болон түүнээс дээш элементээс тогтсон, макро түвшинд нэг төрлийн металл материал. НС-ийн хүрээнд тэдгээрийг хольцын төрөлд оруулж ангилдаг.

Хатуу бодис-Шингэн болон хий төлөвөөс бусад төлөвт оршиж буй бодис.

Хий-

1. 20⁰С-ийн температур ба 101,3 кПа абсолют даралтад хийн төлөвт орших бодис;

2. 50⁰С-ийн температурт 300 кПа-аас дээш абсолют даралтад уурын даралт үзүүлдэг бодис.

Химийн нэршил-Шинжлэх ухааны хүрээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, Онолын болон хавсарга химийн олон улсын холбоo (IUРАС) ба Химийн асуудлаар тойм бэлтгэх алба (CAS)-аас гаргасан нэршил.

Химийн бодисыг амьсгалах-Шингэн болон хатуу бодис амаар болон хамраар дамжин мөгөөрсөн хоолой болон амьсгалын доод замын эрхтэн рүү шууд болон шууд бусаар буюу бөөлжих замаар орох.

Химийн тогтворгүй хий-Агаар эсвэл хүчилтөрөгчийн оролцоогүйгээр ч тэсрэх урвалд орох чадвартай шатамхай хий.

Хольц-Хоорондоо урвалд ордоггүй хоёр болон түүнээс дээш бодисоос бүрдсэн хатуу бодис эсвэл уусмал.

Хөргөж шингэрүүлсэн хий-Даралтанд савлагдсан, зарим хэсэг нь бага температурын улмаас шингэн төлөвт байгаа хий.

Худалдааны нэршил-Шинжлэх ухааны хүрээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, Онолын болон хавсарга химийн олон улсын холбоo ба Химийн асуудлаар тойм бэлтгэх албаас гаргасан нэршлээс гадна ихэвчлэн худалдаа, дүрэм, журам, хууль эрхийн актуудад бодис, хольцыг тодорхойлоход ашигладаг нэршил.

Шатамхай хатуу бодис-Хялбар шатдаг эсвэл шатах шалтгаан болдог, эс бөгөөс үрэлтийн улмаас шатдаг хатуу бодис.

Шатамхай чанар-Агаарт 20⁰С-ийн температур, 101.3 кПа абсолют даралтанд бодисын шатах боломж.

Шатамхай хий-101,3 кПа хэвийн даралтанд, агаарын орчинд 20^оС температурт гал авалцах чадвартай хий.

Шатах хязгаар-Шатамхай хий эсвэл уурыг агаартай харьцуулсан харьцаа. Жишээлбэл, тухайн шатамхай бодис агаар их байвал агаар тэнд бага байх бөгөөд энэ нь шаталт явагдах боломжтой гэж ойлгоно.

Шатамхай шингэн-Шатах температур нь 93^оС-ээс бага байдаг шингэн.

Шахсан хий-Даралтанд савлагдсан, -50^оС-д бүгд хийн төлөвт байгаа хий. Аюултай температур нь <-50^оС байдаг бүх хий энэ төрөлд хамаарна.

Шингэн бодис-50⁰С-ийн температурт 300 кПа (3 бар)-аас ихгүй уурын даралт үзүүлдэг бодис, хольц. Эдгээр нь:

1. 20⁰С-ийн температур, 101,3 кПа стандарт даралтад бүгд хийн төлөвт байдаггүй;

2.хайлах цэг ба хайлах эхний цэг нь 101,3 кПа стандарт даралтад 20⁰С-тэй тэнцүү болон түүнээс бага температурт байдаг бодис, хольц;

3.тодорхой хайлах цэггүй зууралдамхай бодис, хольц.

Шингэрүүлсэн хий-Даралтан дор -50^оС-оос дээш температурт зарим хэсэг нь шингэн төлөвт орсон хий. Эдгээрийг:

а/ өндөр даралтын шингэрүүлсэн хий-аюултай температур нь -50^оС-аас +65^оС хооронд орших хий;

б/ нам даралтын шингэрүүлсэн хий-аюултай температур нь +65^оС-аас дээш орших хий гэж ялгадаг.

Шошго-Химийн хорт болон аюултай бодис, бүтээгдэхүүн агуулсан сав баглаа дээр тавигддаг, эсвэл сав, баглаа боодолд бэхлэгддэг, тухайн хортой, аюултай бүтээгдэхүүний талаар бичмэл болон дүрс хэлбэрээр илэрхийлсэн мэдээлэл.

EC₅₀-Усны организмын 50%-д сөрөг нөлөө үзүүлж, өсөлт хөгжилтийг бууруулдаг тухайн бодисын усан дахь концентраци.

ECx-Урвалын х%-д хамаарах концентраци.

LD₅₀ (үхлийн дундаж тун)-Туршилтанд орсон амьтны 50% нь үхэлд хүрсэн нэг удаагийн тун.

LC₅₀(үхлийн дундаж концентраци)-Туршилтанд орсон амьтны 50% нь үхэлд хүргэсэн бодисын агаарт эсвэл усан дах концентраци.

K_OW-Бодисын октанолд уусах чанарыг усанд уусах чанарт харьцуулсан харьцаа.

NOEC (No Observed Effect Concentration буюу нөлөөлөл өгөхгүй концентраци)-Мэдэгдэхүйц сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй хамгийн доод концентраци.

5. ХИМИЙН ХОРТ БОЛОН АЮУЛТАЙ БОДИСЫН АНГИЛАЛ

5.1.Аюултай бодис

5.1.1.Тэсрэмтгий бодис

Тэсрэмтгий бодис (хольц) гэж орчны юмсыг гэмтээх хэмжээний хурд, даралт, температур бүхий хий ялгаруулдаг химийн урвалд өөрөө орох чадвар бүхий хатуу, шингэн бодисыг (эсвэл бодисын хольц) хэлнэ. Пиротехникийн бодис нь хий ялгаруулахгүй байсан ч энэхүү ангилалд хамаарна.

Пиротехникийн бодис (эсвэл хольц) гэж аяндаа экзотермийн урвалд орон, тэсрэлтгүйгээр дулаан, гал, авиа, утаа эсвэл эдгээрийн цогцыг үзүүлбэр маягаар гаргах зориулалттай бодисыг хэлнэ.

Тэсрэмтгий бүтээгдэхүүн гэж нэг болон хэд хэдэн тэсрэх бодис эсвэл хольц агуулсан бүтээгдэхүүнийг хэлнэ.

Пиротехникийн бүтээгдэхүүн гэж нэг буюу түүнээс дээш пиротехникийн бодис эсвэл тэдгээрийн хольцыг агуулсан бүтээгдэхүүнийг хэлнэ.

Тэсрэмтгий бодисын ангилалд дараах бодис, бүтээгдэхүүн хамаарна.

а) тэсрэмтгий бодис, тэдгээрийн хольц;

б) тэсрэмтгий бүтээгдэхүүн (үүнд санамсаргүй гал авалцах, идэвхжих тохиолдолд гал, утаа, дулаан, их дуу чимээ болон цацралт зэрэг үзэгдэл гаргаж чадахааргүй хэмжээ бүхий тэсрэмтгий бодис юм уу хольцыг агуулсан багаж хэрэгсэл хамаарахгүй);

в) дээрх а) ба б)-д дээр дурдагдаагүй боловч тэслэх ба пиротехникийн үзүүлбэрийн зориулалтаар үйлдвэрлэгдсэн, бодис, хольц ба бүтээгдэхүүн.

Тэсрэмтгий бодисын бүлэг

Тэсрэмтгий бодис, хольц, бүтээгдэхүүнийг учруулах аюулын төрлөөс нь хамааруулж дараах бүлэгт хуваана. Үүнд:

Тогтворгүй тэсрэмтгий бодис. Дулааны үйлчлэлд тогтворгүй буюу эсхүл хэвийн нөхцөлд тээвэрлэх, ашиглах болон түүнтэй харьцахад маш мэдрэмтгий бодис, хольц, бүтээгдэхүүн. Аюулгүй ажиллагааны тусгай арга хэмжээ авах шаардлагатай.

Бүлэг 1.1. Хүчтэй, өргөн цар хүрээ хамарсан тэсрэлт үүсгэх аюултай бодис, хольц, бүтээгдэхүүн (хүчтэй, өргөн цар хүрээ хамарсан тэсрэлт гэж тухайн орчинд байгаа бараг бүх ачаа бараанд агшин зуур нөлөөлөх тэсрэлтийг хэлнэ).

Бүлэг 1.2. Цохилтын хүч үүсгэх аюултай боловч хүчтэй тэсрэлт үүсгэдэггүй бодис, хольц, бүтээгдэхүүн.

Бүлэг 1.3. Галын аюултай болон бага хэмжээгээр дэлбэрэх, цохилтын хүч үүсгэдэг эсвэл аль алиныг нь зэрэг үүсгэх аюултай боловч хүчтэй өргөн хүрээг хамарсан тэсрэлт үүсгэдэггүй бодис, хольц, бүтээгдэхүүн:

1) шаталт нь их хэмжээний туяа дулаан ялгаралтыг нэмэгдүүлдэг, эсвэл

2) бие биенийхээ араас шатаж бага зэргийн дэлбэрэлт, цохилтын хүч үүсгэдэг эсвэл аль алиныг нь зэрэг үүсгэдэг.

Бүлэг 1.4. Бага хэмжээний тэсрэх аюултай бодис, хольц, бүтээгдэхүүн. Энэхүү дэд ангилалд гал авалцах эсвэл өдөөх үед бага зэргийн аюул үүсгэдэг бодис, хольц, бүтээгдэхүүн орно. Дэлбэрэлт нь сав баглаа боодлын дотор явагдах бөгөөд энэ үед хол зайд тарж цацагдахгүй ба гадна гарсан галаас сав баглаа боодолд агуулагдаж байгаа материалд агшин зуур дэлбэрэлт үүсэхгүй.

Бүлэг 1.5. Маш бага мэдрэмтгий боловч хүчтэй өргөн хүрээг хамран тэсрэх аюултай бодис, хольц, бүтээгдэхүүн. Хэдийгээр хүчтэй өргөн хүрээг хамрах тэсрэх аюултай бодис, хольц, бүтээгдэхүүн боловч мэдрэмтгий чанар маш багатай тул ердийн нөхцөлд өдөөлт болон гал авалцсанаас дэлбэрэлт үүсэх магадлал маш багатай.

Бүлэг 1.6. Туйлын бага мэдрэмтгий бөгөөд хүчтэй тэсрэх аюулгүй бодис, хольц, бүтээгдэхүүн. Энэхүү дэд ангилалд хамаарах бүтээгдэхүүн нь зөвхөн тэсрэлтэд туйлын мэдрэмж муутай бодис, хольц агуулах тул аюул ослын үед өдөөгдөх, дэлбэрэлт түгэх магадлал туйлын багатай.

Аюулын талаарх мэдээлэл

Тэсрэмтгий бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Тогтворгүй тэсрэмтгий бодис	Бүлэг 1.1	Бүлэг 1.2	Бүлэг 1.3	Бүлэг 1.4	Бүлэг 1.5	Бүлэг 1.6
Анхааруулах тэмдэг	Тэсэрч буй бөмбөг	Тэсэрч буй бөмбөг	Тэсэрч буй бөмбөг	Тэсэрч буй бөмбөг	Тэсэрч буй бөмбөг; эсвэл улбар шар хүрээнд 1.4 гэсэн тоо	Улбар шар хүрээнд 1.5 гэсэн тоо	Улбар шар хүрээнд 1.6 гэсэн тоо
Дохио үг	Аюултай	Аюултай	Аюултай	Аюултай	Анхаар	Аюултай	Дохио үг шаардлагагүй
Аюулын тэмдэглэгээ	Тогтворгүй тэсрэмтгий бодис	Тэсрэмтгий; хүчтэй тэсрэлт үүсгэх аюултай	Тэсрэмтгий; хүчтэй цохилтын хүч үүсгэх аюултай	Тэсрэмтгий; галын, дэлбэрэх болон цохилтын хүч үүсгэх аюултай	Галын болон цохилтын хүч үүсгэх аюултай	Галын аюулын үед хүчтэй дэлбэрэлт үүснэ	Аюулын тэмдэглэгээ шаардлагагүй

5.1.2.Шатамхай хий (химийн тогтворгүй хий орно)

Шатамхай хий (дэд ангилал 2.1.1) гэж 20⁰С-ийн температур, 101,3 кПа-ийн ердийн даралтанд агаартай харилцан үйлчилснээр гал авалцдаг хийг хэлнэ.

Химийн тогтворгүй хий гэж агаар эсвэл хүчилтөрөгчийн оролцоогүйгээр ч тэсрэх урвалд ордог шатамхай хийг хэлнэ.

Шатамхай хийн зэрэглэл

Шатамхай хийг доорх зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл

Шалгуур үзүүлэлт

20⁰С-ийн температур, 101,3 кПа-ийн ердийн даралтанд байгаа хий:

а/ агаарт эзлэхүүний 13% болон түүнээс бага хувийн хольц үүсгэхэд гал авалцдаг хий

б/ доод шатах хязгаараас үл хамааран, агаартай шатах хязгаар нь хамгийн багадаа 12 хувь байдаг хий

20⁰С-ийн температур, 101,3 кПа-ийн ердийн даралтанд агаартай холилдоход шатамхай хязгаар үүсгэдэг зэрэглэл 1-д ороогүй бусад хий

Шатамхай хийг химийн тогтворгүй хий гэж үзэн, нэмэлтээр химийн тогтворгүй хийн ангиллын доорх 2 зэрэглэлийн аль нэгд хамааруулан ангилна.

Зэрэглэл	Шалгуур үзүүлэлт
А	20⁰С-ийн температур, 101,3 кПа-ийн ердийн даралтанд химийн тогтворгүй байдаг шатамхай хий
В	20⁰С-аас дээш температур, 101,3 кПа-аас дээш даралтанд химийн тогтворгүй байдаг шатамхай хий

Аюулын талаарх мэдээлэл

Шатамхай хийн шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Шатамхай хий		Химийн тогтворгүй хий
	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2	А	В
Анхааруулах тэмдэг	Дөл	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Нэмэлт тэмдэг шаардлагагүй	Нэмэлт тэмдэг шаардлагагүй
Дохио үг	Аюултай	Анхаар	Нэмэлт дохио үг шаардлагагүй	Нэмэлт дохио үг шаардлагагүй
Аюулын тэмдэглэгээ	Онцгой шатамхай хий	Шатамхай хий	Агааргүй орчинд ч тэсрэх аюултай	Температур, даралт нэмэгдэхэд агааргүй орчинд ч тэсрэх аюултай

5.1.3.Аэрозол

Аэрозол буюу аэрозолийн тоосруулагч гэж дотроо шингэрүүлсэн болон даралтад уусгасан хийг шингэн, өтгөн зуурмаг, нунтагтай хольсон болон холиогүй хэлбэрээр агуулсан металл, шил, хуванцар материалаар хийсэн, дахин дүүргэн ашиглах боломжгүй, агуулсан зүйлээ хатуу болон шингэний жижиг хэсэг агуулсан хий, суспенз, хөөс, зуурмаг, нунтаг, шингэн хэлбэрээр цацах хэрэгсэл бүхий савыг хэлнэ.

Аэрозолын ангилал

Аэрозолыг шатамхай чанар болон шаталтаас үүсэх дулаанаас хамааруулж 3 зэрэглэлээр ангилна.

Шаталтын дулаан нь хамгийн багадаа 20 кДж/г-аас их шатамхай хий, шатамхай шингэн, шатамхай хатуу бодисыг 1%-аас их хмжээгээр агуулсан байвал 1 ба 2 дугаар зэрэглэлд орно. Шаталтын дулаан нь 20 кДж/г-аас бага, шатамхай бодисыг 1%-аас багаар агуулсан бол 3 дугаар зэрэглэлд хамаарна.

Аюулын талаарх мэдээлэл

Аэрозолийг шатамхай чанар болон шаталтаас үүсэх дулаанаас нь хамааруулж 3 зэрэглэлд ангилна.

Аэрозолийн шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2	Зэрэглэл 3
Анхааруулах тэмдэг	Дөл	Тэмдэг шаардлагагүй	Тэмдэг шаардлагагүй
Дохио үг	Аюултай	Анхаар	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Онцгой шатамхай аэрозол Даралтат сав: Халаавал тэсрэх аюултай байж болно	Шатамхай аэрозол Даралтат сав: Халаавал тэсрэх аюултай байж болно	Даралтат сав: Халаавал тэсрэх аюултай байж болно

5.1.4.Исэлдүүлэгч хий

Исэлдүүлэгч хий гэж хүчилтөрөгч ялгаруулан агаараас илүүтэйгээр гал авалцуулах, эсвэл бусад материалын шаталтыг өдөөх чадвартай хийг хэлнэ.

Исэлдүүлэгч хийг нэг зэрэглэлд хамааруулна.

Зэрэглэл	Шалгуур үзүүлэлт
1	Хүчилтөрөгч ялгаруулан агаараас илүүтэйгээр гал авалцуулах, эсвэл бусад материалын шаталтыг өдөөх чадвартай аливаа хий.

Аюулын талаарх мэдээлэл

Исэлдүүлэгч хийн шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1
Анхааруулах тэмдэг	Тойрог дээрх дөл
Дохио үг	Аюултай
Аюулын тэмдэглэгээ	Галын аюул үүсгэж, галыг өдөөж болзошгүй; исэлдүүлэгч

5.1.5.Даралтад савласан хий

Даралтад савласан хий гэж 200 кПа-аас багагүй даралтад савласан эсвэл 20^оС-ээс дээш температуртай эсвэл шингэрүүлсэн эсвэл шингэрүүлж хөлдөөсөн хийг хэлнэ.

Эдгээрт шахсан хий, шингэрүүлсэн хий, ууссан хий болон хөлдөөж шингэрүүлсэн хийнүүд орно.

Даралтад савласан хийг савлах үед байсан физикийн төлөвөөр нь 4 бүлэг болгож ангилна.

Бүлэг	Шалгуур үзүүлэлт
Шахсан хий	Даралтанд савлах үед -50^оС-д бүгд хий төлөвт шилжсэн хий. Үүнд: аюултай температур нь ≤-50^оС байдаг бүх хий орно
Шингэрүүлсэн хий	Даралтанд савлах үед -50^оС-аас дээш температурт хэсэгчлэн шингэн төлөвт шилжсэн хий: а/өндөр даралттай шингэрүүлсэн хий: аюултай температур нь -50^оС-аас +65^оС-ийн хооронд байдаг хий б/ нам даралттай шингэрүүлсэн хий: аюултай температур нь +65^оС-аас их хий
Хөлдөөж шингэрүүлсэн хий	Савлах үед нам температуртын улмаас хэсэгчлэн шингэн төлөвт шилжсэн хий
Ууссан хий	Даралтанд савлах үед шингэн уусгагчид ууссан хий

Аюулын талаарх мэдээлэл

Даралтад савласан хийн шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Шахсан хий	Шингэрүүлсэн хий	Хөлдөөж шингэрүүлсэн хий	Ууссан хий
Анхааруулах тэмдэг	Хийн цилиндр	Хийн цилиндр	Хийн цилиндр	Хийн цилиндр
Дохио үг	Анхаар	Анхаар	Анхаар	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Даралтанд савласан хий. Халвал дэлбэрэх аюултай	Даралтанд савласан хий. Халвал дэлбэрэх аюултай	Хөлдөөсөн хий. Бага хэмийн түлэгдэлт эсвэл шархлаа үүсгэнэ	Даралтанд савласан хий. Халвал дэлбэрэх аюултай

5.1.6.Шатамхай шингэн

Шатамхай шингэн гэж 93⁰С-аас бага температурт гал авалцдаг шингэнийг хэлнэ.

Шатамхай шингэнийг дараах зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл	Шалгуур үзүүлэлт
1	Гал авалцах цэг нь <23⁰С, буцлах эхний цэг нь ≤35⁰С
2	Гал авалцах цэг нь <23⁰С, буцлах эхний цэг нь >35⁰С
3	Гал авалцах цэг нь ≥23⁰С, буцлах эхний цэг нь ≤60⁰С
4	Гал авалцах цэг нь >60⁰С, буцлах эхний цэг нь ≤93⁰С

Аюулын талаарх мэдээлэл

Шатамхай шингэний шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2	Зэрэглэл 3	Зэрэглэл 4
Анхааруулах тэмдэг	Дөл	Дөл	Дөл	Дөл
Дохио үг	Аюултай	Аюултай	Анхаар	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Онцгой шатамхай шингэн ба уур	Их шатамхай шингэн ба уур	Шатамхай шингэн ба уур	Ноцомхой шингэн

5.1.7.Шатамхай хатуу бодис

Шатамхай хатуу бодис гэж хялбар шатдаг эсвэл үрэлтийн улмаас өөрөө шатдаг эсвэл шатаалтыг тэтгэдэг хатуу бодисыг хэлнэ.

Хялбар шатдаг хатуу бодис гэж асаж байгаа чүдэнз гэх мэт галын үүсвэртэй богино хугацаанд хүрэлцэхэд амархан шатаж, гал хурдан тархах аюултай нунтаг, үрлэн, зуурмаг хэлбэрийн бодисыг хэлнэ.

Шатамхай хатуу бодисыг дараах зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл

Шалгуур үзүүлэлт

Шаталтын хурд тогтоох туршилт:

Металлын нунтгаас бусад бодис, хольц:

а/ нойтон бүс галыг зогсоох боломжгүй

б/ шатах хугацаа <45 сек эсвэл шатах хурд >2.2мм/сек

Металлын нунтаг: шатах хугацаа ≤5 мин

Шаталтын хурд тогтоох туршилт:

Металлын нунтагаас бусад бодис, хольц:

а/ нойтон бүс галыг хамгийн багадаа 4 минутанд барих боломжтой

б/ шатах хугацаа <45 сек эсвэл шатах хурд >2.2мм/сек

Металлын нунтаг: шатах хугацаа >5 мин ба ≤10 мин

Аюулын талаарх мэдээлэл

Шатамхай хатуу бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2
Анхааруулах тэмдэг	Дөл	Дөл
Дохио үг	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Шатамхай хатуу бодис	Шатамхай хатуу бодис

5.1.8.Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц

Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц гэж хүчилтөрөгчийн (агаарын) оролцоогүй тохиолдолд ч экзотермийн эрчимтэй задралд ордог дулаанд тэсвэргүй шингэн ба хатуу бодисыг хэлнэ. Энэ тодорхойлолтонд тэсрэмтгий бодис, органик хэт исэл болон исэлдүүлэгч бодисууд хамаарахгүй.

Ангилал тогтоох шалгуур

Аливаа өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц нь доорх тохиолдлоос бусад нөхцөлд энэ ангид хамаарна. Үүнд:

a) тэдгээр нь тэсрэмтгий бодисын ангилалд хамаарч байгаа бол;

б) тэдгээр нь исэлдүүлэгч шингэн ба хатуу бодисын ангилалд хамаарч байгаа бол;

в) тэдгээр нь органик хэт ислийн ангилалд хамаарч байгаа бол;

г) тэдгээрийн задралын дулаан 300 Дж/г-аас бага бол;

д) эсвэл аяндаа хурдсах задралын температур нь (АХЗТ) 50 кг жинтэй баглаанд 75⁰С-ээс их байвал.

Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольцыг доорх төрлөөр ангилна. Үүнд:

a) аливаа өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц нь баглаатай байхдаа тэсрэх буюу дефлаграцид (их хэмжээний дулаан ба гэрэл ялгаруулан шатах) хурдан ордог бол А төрлийн өөрөө урвалд ордог бодист хамрагдана;

б) тэсрэмтгий шинж чанартай аливаа өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц нь баглаатай байхдаа тэсэрдэггүй, дефлаграцид хурдан ордоггүй боловч баглаандаа дулааны улмаас тэсрэх чадвартай байвал В төрлийн өөрөө урвалд ордог бодист орно;

в) тэсрэмтгий шинж чанартай аливаа өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц нь баглаатай байхдаа тэсэрдэггүй, дефлаграцид хурдан ордоггүй ба дулааны улмаас тэсэрдэггүй бол С төрлийн өөрөө урвалд ордог бодист хамрагдана;

г) аливаа өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц нь лабораторийн туршилтаар:

I) хэсэгчлэн тэсэрдэг, дефлаграцид хурдан ордоггүй, битүү эзлэхүүнд халаахад эрчимтэй урвалд ордоггүй; эсвэл

II) тэсэрдэггүй, дефлаграцид аажмаар ордог, битүү эзлэхүүнд эрс түргэн урвалд ордоггүй; эсвэл

III) тэсэрдэггүй, дефлаграцид ордоггүй, битүү эзлэхүүнд халаахад дунд зэргийн дулааны үр нөлөө үзүүлдэг бол Д төрлийн өөрөө урвалд ордог бодист хамрагдана;

д) аливаа өөрөө урвалд ордог бодис нь лабораторийн туршилтаар тэсэрдэггүй, дефлаграцид ордоггүй, битүү эзлэхүүнд халаахад дулааны нөлөө сул үүсдэг буюу ямар ч нөлөө үзүүлэхгүй байвал E төрлийн өөрөө урвалд ордог бодист хамрагдана;

е) аливаа өөрөө урвалд ордог бодис буюу хольц лабораторийн туршилтаар кавитацийн байдалд дэлбэрдэггүй, дефлаграцид ордоггүй, битүү эзлэхүүнд халаахад урвалын үр нөлөө султай, эсвэл ямар ч үр нөлөө үзүүлдэггүй, тэсрэлтийн үр нөлөө нь сул эсвэл огт байхгүй бол F төрлийн өөрөө урвалд ордог бодист хамрагдана.

ё) аливаа өөрөө урвалд ордог бодис буюу хольц лабораторийн туршилтаар кавитацийн байдалд дэлбэрдэггүй, дефлаграцид ордоггүй, битүү эзлэхүүнд халаахад ямар ч урвалын нөлөө үзүүлдэггүй, тэсэрдэггүй, дулааны үйлчлэлд тэсвэртэй (аяндаа хурдсах задралын температур нь 50 кг жинтэй баглаанд 60-75⁰C байвал) ба шингэн хольцын хувьд мэдрэмтгий бус болгохын тулд буцлах температур нь 150⁰С-ээс дээш уусгагчийг ашигласан байвал G төрлийн өөрөө урвалд ордог бодист хамрагдана.

Аюулын талаарх мэдээлэл

Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольцын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	А төрөл	В төрөл	С ба D төрөл	E ба F төрөл	G төрөл
Анхааруулах тэмдэг	Тэсэрч буй бөмбөг	Тэсэрч буй бөмбөг ба дэл	Дөл	Дөл	Энэ ангилалд аюулын тэмдэг, тэмдэглэгээ шаардлагагүй
Дохио үг	Аюултай	Аюултай	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Халаавал тэсрэх аюултай	Халаавал галын эсвэл тэсрэх аюул үүсгэнэ	Халаавал галын аюул үүсгэнэ	Халаавал галын аюул үүсгэнэ

5.1.9.Пирофор шингэн

Пирофор шингэн гэж бага хэмжээтэй байлаа ч агаартай хүрэлцэнгүүт таван минутын дотор гал авалцах чадвартай шингэнийг хэлнэ.

Пирофор шингэний ангилал нь нэг зэрэглэлтэй.

Зэрэглэл

Шалгуур үзүүлэлт

Идэвхгүй зөөгч дээр шингэнийг нэмж агаарт тавихад 5 минутын дотор гал авалцана, эсвэл шүүлтүүрийн цаасанд шингээж агаарт тавихад 5 минутын дотор гал авалцах буюу нүүрсжинэ.

Аюулын талаарх мэдээлэл

Пирофор шингэний шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1
Анхааруулах тэмдэг	Дөл
Дохио үг	Аюултай
Аюулын тэмдэглээ	Агаартай хүрэлцэхэд шууд гал авалцана

5.1.10.Пирофор хатуу бодис

Пирофор хатуу бодис гэж бага хэмжээтэй байлаа ч агаартай хүрэлцэнгүүт таван минутын дотор гал авалцах чадвартай хатуу бодисыг хэлнэ.

Пирофор хатуу бодисын ангилал нь нэг зэрэглэлтэй.

Зэрэглэл	Шалгуур үзүүлэлт
1	Хатуу бодис агаар хүрэлцэнгүүт 5 минутын дотор гал авалцана

Аюулын талаарх мэдээлэл

Пирофор хатуу бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1
Анхааруулах тэмдэг	Дөл
Дохио үг	Аюултай
Аюулын тэмдэглээ	Агаартай хүрэлцэхэд шууд гал авалцана

5.1.11.Өөрөө халдаг бодис ба хольц

Өөрөө халдаг бодис буюу хольц гэж пирофор шингэн болон хатуу бодисоос бусад агаартай хүрэлцэх үед ямар нэг энергийн үйлчлэлгүйгээр аяндаа халдаг бодис хольцыг хэлнэ. Өөрөө халдаг бодис буюу хольц нь их хэмжээтэйгээр (килограммаар) удаан хугацааны (хэдэн цаг, хэдэн хоног) дараа гал авалцдаг хатуу, шингэн бодис ба хольцоос ялгаатай.

Өөрөө халдаг бодис, хольцыг дараах зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл

Шалгуур үзүүлэлт

25 мм-ийн шоо дөрвөлжин дээжийг 140⁰С-д туршихад эерэг үр дүн гарсан

a) Хэрэв бодис буюу хольцыг 3м³-ээс дээш хэмжээтэйгээр савлах бол, 100 мм-ээс дээш хэмжээтэй шоо дөрвөлжин дээжийг 140⁰С-д туршихад эерэг дүн гарсан, 25 мм-ийн шоо дөрвөлжин дээжийг 140⁰С-д туршихад сөрөг үр дүн гарсан;

b) Хэрэв бодис буюу хольцыг 450 л-ээс их хэмжээгээр савлах бол, 100 мм-ийн шоо дөрвөлжин дээжийг 140⁰С-д туршихад эерэг дүн, 25 мм-ийн шоо дөрвөлжин дээжийг 140⁰С-д туршихад сөрөг дүн, 100 мм-ийн шоо дөрвөлжин дээжийг 120⁰С-д туршихад эерэг дүн тус тус гарсан;

c) 100 мм-ийн шоо дөрвөлжин дээжийг 140⁰С-д туршихад эерэг дүн, 25 мм-ийн шоо дөрвөлжин дээжийг 140⁰С-д туршихад сөрөг дүн, 100 мм-ийн шоо дөрвөлжин дээжийг 100⁰С-д туршихад эерэг дүн гарсан бол.

Аюулын талаарх мэдээлэл

Өөрөө халдаг бодис ба хольцын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2
Анхааруулах тэмдэг	Дөл	Дөл
Дохио үг	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглээ	Өөрөө хална, шатах аюултай	Их хэмжээтэй байвал өөрөө хална; шатах аюултай

5.1.12.Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис ба хольц

Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц гэж устай харилцан үйлчилмэгц өөрөө гал авалцдаг, эсвэл аюул учруулах хэмжээгээр шатамхай аюултай хий ялгаруулдаг хатуу ба шингэн бодисыг хэлнэ.

Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольцыг 3 зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл	Шалгуур үзүүлэлт
1	Гадаад орчны температурт устай эрчимтэй урвалд орон өөрөө шатах чадвартай хий ялгаруулдаг, эсвэл гадаад орчны температурт устай хангалттай идэвхтэй урвалд орж 1 минутад 1 кг бодисоос 10 л буюу түүнээс дээш хэмжээний шатамхай хий ялгаруулах чадвартай аливаа бодис буюу хольц
2	Гадаад орчны температурт устай хангалттай идэвхтэй урвалд орж 1 цагт 1 кг бодисоос 20 литр буюу түүнээс дээш хэмжээний шатамхай хий ялгаруулах чадвартай, гэхдээ шалгуур үзүүлэлт нь 1 дүгээр зэрэглэлд тэнцэхгүй аливаа бодис буюу хольц
3	Гадаад орчны температурт устай аажмаар урвалд орж 1 цагт 1 литр буюу түүнээс дээш хэмжээний галын аюултай хий ялгаруулах чадвартай, гэхдээ шалгуур үзүүлэлтүүд нь 1 ба 2 дугаар зэрэглэлд тэнцэхгүй аливаа бодис буюу хольц

Аюулын талаарх мэдээлэл

Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольцын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2	Зэрэглэл 3
Анхааруулах тэмдэг	Дөл	Дөл	Дөл
Дохио үг	Аюултай	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглээ	Ус харилцан үйлчилвэл өөрөө шатах аюултай шатамхай хий ялгаруулна	Ус харилцан үйлчилвэл шатамхай хий ялгаруулна	Ус харилцан үйлчилвэл шатамхай хий ялгаруулна

5.1.13.Исэлдүүлэгч шингэн

Исэлдүүлэгч шингэн гэж өөрөө шатамхай биш ч гэсэн ихэвчлэн хүчилтөрөгч ялгаруулснаар бусад материалд шаталт үүсгэдэг болон шаталтыг нь дэмждэг шингэнийг хэлнэ.

Исэлдүүлэгч шингэнийг доорх зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл	Шалгуур үзүүлэлтүүд
1	Бодис буюу хольцыг 1:1 харьцаагаар (жингийн) целлюлозтой хольж туршилт хийх явцад аяндаа гал авалцаж байвал; эсвэл 1:1 харьцаагаар (жингийн) хольсон бодис ба целлюлозын хольцын даралт нэмэгдэх дундаж хугацаа нь 50 процентын хлорын хүчлийг целлюлозтой 1:1 харьцаагаар (жингийн) хольсон хольцын даралт нэмэгдэх дундаж хугацаанаас бага байвал;
2	1:1 харьцаагаар (жингийн) хольсон бодис ба целлюлозын хольцын даралт ихсэх дундаж хугацаа нь хлорат натрийн 40 процентын усан уусмалыг целлюлозын 1:1 харьцаагаар (жингийн) хольсон хольцын даралт ихсэх дундаж хугацаанаас бага буюу тэнцүү, гэхдээ шалгуур үзүүлэлт нь зэрэглэл 1-ийн үзүүлэлтэд тэнцэхгүй байвал;
3	Бодис буюу хольцыг 1:1 харьцаагаар (жингийн) целлюлозтой хольж туршилт хийхэд даралт ихсэх дундаж хугацаа нь 65 процентын азотын хүчлийн усан уусмалыг целлюлозтой 1:1 харьцаагаар (жингийн) хольсон хольцын даралт ихсэх дундаж хугацаанаас бага буюу тэнцүү, гэхдээ шалгуур үзүүлэлт нь зэрэглэл 1 ба 2-ын үзүүлэлтэд тэнцэхгүй байвал;

Аюулын талаарх мэдээлэл

Исэлдүүлэгч шингэний шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2	Зэрэглэл 3
Анхааруулах тэмдэг	Тойрог дээрх дөл	Тойрог дээрх дөл	Тойрог дээрх дөл
Дохио үг	Аюултай	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглээ	Шатах эсвэл тэсрэх аюултай, хүчтэй исэлдүүлэгч	Галыг өдөөх аюултай; исэлдүүлэгч	Гал өдөөх аюултай; исэлдүүлэгч

5.1.14.Исэлдүүлэгч хатуу бодис

Исэлдүүлэгч хатуу бодис гэж өөрөө шатамхай биш ч гэсэн ихэвчлэн хүчилтөрөгч ялгаруулах замаар гал авалцуулах, эсвэл бусад материалын шаталтыг өдөөх чадвартай хатуу бодисыг хэлнэ.

Исэлдүүлэгч хатуу бодисыг доорх зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл	Шалгуур үзүүлэлт
1	Бодис буюу хольцыг 4:1, эсвэл 1:1 харьцаагаар (жингийн) целлюлозтой холиход шатах дундаж хугацаа нь бромт калийг целлюлозтой 3:2 (жингийн) харьцаагаар хольсон хольцын шатах дундаж хугацаанаас бага байвал
2	Бодис буюу хольцыг 4:1, эсвэл 1:1 харьцаагаар (жингийн) целлюлозтой холиход шатах дундаж хугацаа нь бромт натрийг целлюлозтой 2:3 (жингийн) харьцаагаар хольсон хольцын шатах дундаж хугацаанаас бага буюу тэнцүү, гэхдээ зэрэглэл 1-ийн шалгуур үзүүлэлтэд тэнцэхгүй байвал
3	Бодис буюу хольцыг 4:1, эсвэл 1:1 харьцаагаар (жингийн) целлюлозтой холиход шатах дундаж хугацаа нь бромт калийг целлюлозтой 3:7 (жингийн) харьцаагаар хольсон хольцын шатах дундаж хугацаанаас бага буюу тэнцүү, гэхдээ зэрэглэл 1 ба 2-ийн шалгуур үзүүлэлтэд тэнцэхгүй байвал

Аюулын талаарх мэдээлэл

Исэлдүүлэгч хатуу бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2	Зэрэглэл 3
Анхааруулах тэмдэг	Тойрог дээр дөл	Тойрог дээр дөл	Тойрог дээр дөл
Дохио үг	Аюултай	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглээ	Шатах эсвэл тэсрэх аюултай, хүчтэй исэлдүүлэгч	Галыг өдөөх аюултай; исэлдүүлэгч	Гал өдөөх аюултай; исэлдүүлэгч

5.1.15.Органик хэт исэл

Органик хэт исэл гэж нэг, эсвэл хоёр атом устөрөгч нь органик радикалаар халагдсан устөрөгчийн хэт ислийн уламжлал гэж үзэж болох, -0-0- гэсэн хоёр валенттай бүлэг агуулсан шингэн, эсвэл хатуу төлөвт байдаг органик бодисыг хэлнэ.

Органик хэт исэл гэсэн нэр томьёонд органик хэт ислүүдийн хольцыг хамруулдаг. Органик хэт ислүүд нь аяндаа хурдсан экзотермийн задралд ордог дулаанд тогтворгүй бодис буюу хольц байх ба доор дурдсан шинж чанарын нэг болон хэд хэдийг агуулсан байна. Үүнд:

a) задрахдаа тэсрэх чадвартай;

б) хурдан шатах чадвартай;

в) доргилт, эсвэл үрэлтэнд мэдрэмтгий;

г) бусад бодистой аюул үүсгэх урвалд орох чадвартай.

Органик хэт ислийг доорх төрлийн аль нэгэнд хамааруулна. Үүнд:

a) сав баглаа боодолтой байхдаа тэсрэх, эсвэл хурдан дефлаграцид орох боломжтой органик хэт исэл нь А төрлийн органик хэт исэлд багтана.

б) тэсрэмтгий шинж чанартай органик хэт исэл нь сав баглаа боодолтой байхдаа тэсрэх, эсвэл хурдан дефлаграцид ордоггүй ч, дулааны нөлөөгөөр тэсрэх боломжтой байвал В төрлийн органик хэт исэлд багтана.

в) тэсрэмтгий шинж чанартай органик хэт исэл буюу хольц нь сав баглаа боодолтой байхдаа тэсрэх, эсвэл хурдан дефлаграцид ордоггүй, дулааны нөлөөгөөр тэсэрдэггүй байвал С төрлийн органик хэт исэлд багтана.

г) Аливаа органик хэт исэл лабораторийн туршилтын явцад:

I.хэсэгчлэн тэсэрдэг, хурдан дефлаграцид ордоггүй, битүү эзлэхүүнд халаахад эрчимтэй урвалд ордоггүй;

II.тэсэрдэггүй, дефлаграцид удаан ордог, битүү эзлэхүүнд халаахад эрчимтэй урвалд ордоггүй;

III.тэсэрдэггүй буюу дефлаграцид огт ордоггүй, битүү эзлэхүүнд халаахад дунд зэргийн урвалд ордог байвал Д төрлийн органик хэт исэлд багтана.

д) органик хэт исэл нь лабораторийн туршилтын явцад тэсэрдэггүй, дефлаграцид ч ордоггүй, битүү эзлэхүүнд халаахад урвалд муу ордог эсвэл огт ордоггүй байвал Е төрлийн органик хэт исэлд багтана.

е) органик хэт исэл нь лабораторийн туршилтын явцад кавитацийн төлөв байдалд тэсэрдэггүй, дефлаграцид огт ордоггүй, битүү эзлэхүүнд урвалд муу ордог эсвэл ордоггүй, мөн тэсрэх шинж багатай буюу огт байхгүй бол F төрлийн органик хэт исэлд багтана.

ё) органик хэт исэл нь лабораторийн туршилтын явцад кавитацийн төлөв байдалд тэсэрдэггүй, дефлаграцид огт ордоггүй, битүү эзлэхүүнд халаахад урвалд ордоггүй, мөн тэсэрдэггүй, дулаанд тэсвэртэй (аяндаа хурдсах задралын температур нь 50 кг жинтэй баглаанд 60⁰С буюу түүнээс) байвал, мөн түүнчлэн шингэн хольцыг 150⁰С-ээс доошгүй буцлах температуртай шингэлэгч ашиглан мэдрэмтгий бус болгосон бол G төрлийн органик хэт исэлд багтана. Хэрэв органик хэт исэл нь дулаанд тогтвортой, шингэн хольцыг 150⁰С-ээс доош буцлах температуртай шингэлэгч ашиглан мэдрэмтгий бус болгосон бол уг бодис нь F төрлийн органик хэт исэлд багтана.

Аюулын талаарх мэдээлэл

Органик хэт ислийн шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	А төрөл	В төрөл	С ба D төрөл	E ба F төрөл	G төрөл
Анхааруулах тэмдэг	Тэсэрч буй бөмбөг	Тэсэрч буй бөмбөг ба дөл	Дөл	Дөл	Энэ ангилалд аюулын тэмдэг, тэмдэглэгээ шаардлагагүй
Дохио үг	Аюултай	Аюултай	Аюултай	Болгоомжил
Аюулын тэмдэглэгээ	Халаавал тэсрэх аюултай	Халаавал галын болон тэсрэх аюул үүсгэнэ	Халаавал галын аюул үүсгэнэ	Халаавал галын аюул үүсгэнэ

5.1.16.Mеталл зэврүүлэгч бодис

Металл зэврүүлэгч бодис, хольц гэж химийн урвалын нөлөөгөөр металлыг мэдэгдэхүйц хэмжээгээр гэмтээдэг эсвэл бүр устгадаг бодис буюу хольцыг хэлнэ.

Металл зэврүүлэгч бодис буюу хольц нь нэг зэрэглэлд хамаарна.

Зэрэглэл	Шалгуур үзүүлэлт
1	Хөнгөн цагаан, эсвэл ган гадаргуугийн идэгдэлтийн (зэврэлтийн) зэрэг нь туршилтын температур 55⁰С-д нэг жилийн хугацаанд 6,25 мм-ээс дээш байна.

Аюулын талаарх мэдээлэл

Металл зэврүүлэгч бодис буюу хольцын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл
Анхааруулах тэмдэг	Металл болон хүний гар руу 2 хуруу шилнээс асгарч буй шингэн
Дохио үг	Анхаар
Аюулын тэмдэглээ	Металлыг зэврүүлнэ

5.2.Хортой бодис

5.2.1.Xортой бодис

Хортой бодис гэж нэг тунг нэг удаа эсвэл хэд хэдэн тунг 24 цагийн туршид уух болон арьсаар, аль эсвэл 4 цагийн турш амьсгалах замаар биед орсны дараа хурц хордлого өгч, хортой үр дагавар үүсгэдэг бодисыг хэлнэ.

Тухайн бодисын LD₅₀ (амаар болон арьсаар) буюу LC₅₀ (амьсгалаар) гэж нэрлэгддэг нэгжээр илэрхийлэгдэх тоон шалгуур үзүүлэлтээр хортой бодисыг 5 зэрэглэлээр ангилна.

Өртөх зам	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2	Зэрэглэл 3	Зэрэглэл 4	Зэрэглэл 5
Амаар (мг/кг биеийн жинг)	5	50	300	2000	5000
Арьсаар (мг/кг биеийн жинг)	50	200	1000	2000	5000
Хий (саяны^-1/эзэлхүүн буюу ppm)	100	500	2500	5000
Уур (мг/л)	0.5	2.0	10	20
Тоосонцор ба мананцар (мг/л)	0.05	0.5	1.0	5

Аюулын талаарх мэдээлэл

Хортой бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэргэлэл 1	Зэргэлэл 2	Зэргэлэл 3	Зэргэлэл 4	Зэргэлэл 5
Анхааруулах тэмдэг	Гавлын ба зөрүүлсэн чөмөгний яс	Гавлын ба зөрүүлсэн чөмөгний яс	Гавлын ба зөрүүлсэн чөмөгний яс	Анхаарлын тэмдэг	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй
Дохио үг	Аюултай	Аюултай	Аюултай	Анхаар	Болгоомжил
Аюулын тэмдэглэгээ - амаар	Залгивал үхэлд хүргэнэ	Залгивал үхэлд хүргэнэ	Залгивал их хортой	Залгивал хортой	Залгивал хортой байж болно
- арьсаар	Арьсанд хүрвэл үхэлд хүргэнэ	Арьсанд хүрвэл үхэлд хүргэнэ	Арьсанд хүрвэл их хортой	Арьсанд хүрвэл хортой	Арьсанд хүрвэл хортой байж болно
-амьсгалах	Амьсгалвал үхэлд хүргэнэ	Амьсгалвал үхэлд хүргэнэ	Амьсгалвал их хортой	Амьсгалвал хортой	Амьсгалвал хортой байж болно

5.2.2.Арьс үрэвсүүлэгч ба цочроогч бодис

Арьсны үрэвсэх гэдэг нь арьсанд үүсэн нөхөн сэргээгдэхгүй гэмтэл үүсэхийг хэлнэ. Өөрөөр хэлвэл, 4 цагаас их хугацаагаар туршилтын бодисоор үйлчлэхэд арьсны өнгөн хэсгээр дамжин арьсны гүн рүү орсон илэрхий үхжил үүсэхийг хэлнэ. Энэ үед арьс эхлээд шархлах, цус гоожих, тав үүсэх, дараа нь 14 хоногийн ажиглалтын төгсгөлд арьс цайрч өнгөө алдан, сорви үүснэ.

Арьсны цочролт гэдэг нь 4 цагаас илүүгүй хугацаанд туршилтын бодисоор үйлчлэхэд арьсанд нөхөн сэргээгдэх гэмтэл үүсэхийг хэлнэ.

Арьс үрэвсүүлэгч бодис нь 1 зэрэглэлээр ангилагдах бөгөөд тухайн бодисын талаар хангалттай мэдээлэл байвал доорх 3 дэд зэрэглэлийн аль нэгд хамааруулж ангилж болно.

Зэрэглэл	Шалгуур үзүүлэлт
Зэрэглэл 1	Туршилтанд орсон амьтны хамгийн багадаа нэг амьтанд ≤4 цагийн хугацаагаар үйлчлэхэд арьсны өнгөн давхаргаас гүн хүртэл харагдахуйц үхжил үүсэх
Дэд зэрэглэл 1А	Туршилтанд орсон амьтны хамгийн багадаа нэг амьтанд 3 минут хүртлэх хугацаагаар үйлчилсний дараа 1 цаг хүртэл хугацаанд ажиглахад арьсны үрэвсэл илрэх
Дэд зэрэглэл 1В	Туршилтанд орсон амьтны хамгийн багадаа нэг амьтанд 3 минутаас 1 цаг хүртэлх хугацаагаар үйлчилсний дараа 14 хоног хүртэл хугацаанд ажиглахад арьсны үрэвсэл илрэх
Дэд зэрэглэл 1С	Туршилтанд орсон амьтны хамгийн багадаа нэг амьтанд 1 цагаас 4 цаг хүртэлх хугацаагаар үйлчилсний дараа 14 хоног хүртэл хугацаанд ажиглахад арьсны үрэвсэл илрэх

Арьс цочроогч доорх 2 зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл

Шалгуур үзүүлэлт

Цочроогч

(Зэрэглэл 2)

(1) Арьсан дээр урвал явагдаж эхэлснээс хойш дараалсан 3 өдрийн турш аажмаар урвал явагдахад туршилтанд орсон 3 амьтны 2-т боолтыг авснаас хойш 24, 48 ба 72 цагийн дараа арьсны улайлт, хавдрын хувьд дундаж урвал нь 2.3-<4.0-ийн хэмжээнд байх; эсвэл

(2) Багаар бодоход 2 амьтанд 14 хоног үргэлжлэх ажиглалтын дараа үрэвсэл (үс зулгаралт, эвэршилт, эдийн хэт өсөлт, хогжролт) хадгалагдсаар байх; эсвэл

(3) Нэг амьтан дээр химийн үйлчлэлтэй холбоотойгоор эерэг нөлөөлөл мэдэгдэхүйцээр илрэх, гэхдээ дээр заагдсан шалгуур үзүүлэлтээс бага хэмжээгээр

Хөнгөн цочроогч

(Зэрэглэл 3)

Арьсан дээр урвал явагдаж эхэлснээс хойш дараалсан 3 өдрийн турш аажмаар урвал явагдахад туршилтанд орсон 3 амьтны 2-т боолтыг авснаас хойш 24, 48 ба 72 цагийн дараа арьсны улайлт, хавдрын хувьд дундаж урвал нь 1.5-<2.3 хэмжээнд байх

Аюулын талаарх мэдээлэл

Арьс үрэвсүүлэгч ба цочроогч бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1			Зэрэглэл 2	Зэрэглэл 3
	1 А	1 В	1 С
Анхааруулах тэмдэг	Металл болон хүний гар руу 2 хуруу шилнээс асгарч буй шингэн	Металл болон хүний гар руу 2 хуруу шилнээс асгарч буй шингэн	Металл болон хүний гар руу 2 хуруу шилнээс асгарч буй шингэн	Анхаарлын тэмдэг	Анхааруулах тэмдэг байхгүй
Дохио үг	Аюултай	Аюултай	Аюултай	Анхаар	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Арьс, нүдийг хүчтэй түлж, гэмтээнэ	Арьс, нүдийг хүчтэй түлж, гэмтээнэ	Арьс, нүдийг хүчтэй түлж, гэмтээнэ	Арьсыг цочрооно	Арьсыг хөнгөн цочрооно

5.2.3.Нүд хүчтэй гэмтээгч ба цочроогч бодис

Нүд хүчтэй гэмтэх гэж туршилтын бодис нүдний гадаад салст бүрхэвчид үйлчилснээс хойш 21 хоногийн дараа бүрэн нөхөн сэргээгдэхгүй нүдний эд гэмтэх, хараа ноцтой муудахыг хэлнэ.

Нүдний цочрол гэдэг нь туршилтын бодис нүдний гадаад салст бүрхэвчид үйлчлэлснээс хойш 21 хоногийн дараа бүрэн нөхөн сэргээгдэх өөрчлөлт үүсэхийг хэлнэ.

Нүд хүчтэй гэмтээгч бодисыг 1 дүгээр зэрэглэл, нүд цочроогч бодисыг 2 дугаар зэрэглэл гэж ангилна:

Зэрэглэл 1-ийн (нүд хүчтэй гэмтэх/нөхөн сэргээгдэхгүй өөрчлөлт нүдэнд үүсэх) шалгуур үзүүлэлт:

- хамгийн багадаа туршилтын нэг амьтны нүдэнд эвэрлэг бүрхэвч, солонгон бүрхүүл, эсвэл салст бүрхэвч 21 хоногийн ажиглалтын хугацаанд огт нөхөн сэргээгдэхгүй эсвэл бүрэн нөхөн сэргээгдэхгүй гэмтэл үүсэх; эсвэл

- хамгийн багадаа туршилтын 3 амьтны 2-т доорх эерэг үр дүн гарах:

1) эвэрлэг бүрхэвчийн бүрсийлт 3 ба/эсвэл;

2) солонгон бүрхэвчийн үрэвсэл >1.5 байх.

Зэрэглэл 2-ыг (нүд цочроогч/нөхөн сэргээгдэх өөрчлөлт нүдэнд үүсэх) доорх шалгуур үзүүлэлтээр 2 дэд зэрэглэлээр ангилна:

	Шалгуур үзүүлэлт
	Нүдэнд нөхөн сэргээгдэх цочрол үүсгэх боломжтой бодисууд
Зэрэглэл 2/2А	- Хамгийн багадаа туршилтын 3 амьтны 2-т доорх эерэг үр дүн гарах: 1)эвэрлэг бүрхэвчийн бүрсийлт 1 ба/эсвэл 2)солонгон бүрхүүлийн үрэвсэл 1 ба/эсвэл 3)нүдний салст бүрхэвчийн улайлт 2 ба/эсвэл 4)нүдний салст бүрхэвчийн хавдар 2
Зэрэглэл 2В	Дээр дурдсан шинж тэмдэг 7 хоногийн дотор бүрэн сэргээгдэх (арилах)

Аюулын талаарх мэдээлэл

Нүд хүчтэй гэмтээгч ба цочроогч бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2/2А	Зэрэглэл 2В
Анхааруулах тэмдэг	Металл болон хүний гар руу 2 хуруу шилнээс асгарч буй шингэн	Анхаарлын тэмдэг	Анхааруулах тэмдэг байхгүй
Дохио үг	Аюултай	Анхаар	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Нүдийг хүчтэй гэмтээнэ	Нүдийг хүчтэй цочрооно	Нүдийг цочрооно

5.2.4.Амьсгалын зам болон арьс мэдрэгжүүлэгч бодис

Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч бодис гэдэг нь түүнийг амьсгалснаас амьсгалын замын хэт мэдрэгшил өгдөг бодисыг хэлнэ.

Арьс мэдрэгжүүлэгч бодис гэдэг нь арьстай хүрэлцсэнээс харшил өгдөг бодисыг хэлнэ.

Амьсгалын мэдрэгжүүлэгч бодисыг доорх шалгуур үзүүлэлтээр 1 зэрэглэлээр ангилах ба энэ нь хүчтэй мэдрэгжүүлэгчийн 1А дэд зэрэглэл, амьсгалын зам мэдрүүлэгчийн 1В дэд зэрэглэлээр ангилагдана.

Зэрэглэл 1	Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч бодис
	· хүнд амьсгал хэт мэдрэгшил илэрч байвал · амьтан дээр тавьсан туршилтаар эерэг үр дүн өгч байвал амьсгал мэдрэгжүүлэгч бодис гэж ангилна
Дэд зэрэглэл 1А	Амьтан дээр хийсэн болон бусад туршилтаар хүнд илрэх давтамж өндөртэй эсвэл мэдрэгжүүлэх чадвар өндөртэй
Дэд зэрэглэл 1В	Амьтан дээр хийсэн болон бусад туршилтаар хүнд илрэх давтамж бага эсвэл мэдрэгжүүлэх чадвар багатай

Аюулын талаарх мэдээлэл

Амьсгалын замын болон арьс мэдрэгжүүлэгч бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч Зэрэглэл 1 ба дэд зэрэгэл 1А, 1В	Арьс мэдрэгжүүлэгч Зэрэглэл 1 ба дэд зэрэгэл 1А, 1В
Анхааруулах тэмдэг	Гавлын ба зөрүүлсэн чөмөгний яс	Анхаарлын тэмдэг
Дохио үг	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Амьсгалбал харшил эсвэл багтраа үүсгэж эсвэл амьсгал давчуурч болно	Арьсанд харшил өгнө

5.2.5.Үр удамд нөлөөлөгч бодис

Үр удамд нөлөөлөгч бодис гэж хүний үр хөврөлийн эсэд удамших өөрчлөлт оруулдаг бодисыг хэлнэ.

Үр удамд нөлөөлөгч бодисыг 2 зэрэглэлд хуваана.

Зэрэглэл 1	Хүний үр хөврөлийн эсэд удамших өөрчлөлт оруулдаг болох нь тогтоогдсон эсвэл хүний үр хөврөлийн эсэд удамших өөрчлөлт оруулдаг гэж үздэг бодис
Дэд зэрэглэл 1А	Хүний үр хөврөлийн эсэд удамших өөрчлөлт оруулдаг болох нь тогтоогдсон бодис
Дэд зэрэглэл 1В	Хүний үр хөврөлийн эсэд удамших өөрчлөлт оруулдаг бодис гэж үздэг бодис
Зэрэглэл 2	Хүний үр хөврөлийн эсэд удамшсан өөрчлөлт оруулах боломжтой бодис

Аюулын талаарх мэдээлэл

Үр удамд нөлөөлөгч бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1 (Дэд зэрэглэл 1А ба 1В)	Зэрэглэл 2
Анхааруулах тэмдэг	Хүний дүрс	Хүний дүрс
Дохио үг	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Үр удамд нөлөөлнө	Үр удамд нөлөөлөх боломжтой

5.2.6.Хавдар үүсгэгч бодис

Хавдар үүсгэгч бодис гэж хавдар үүсгэдэг, эсвэл түүний тохиолдлыг нэмэгдүүлдэг бодис, хольцыг хэлнэ.

Зэрэглэл 1	Хавдар үүсгэдэг болон хавдар үүсгэдэг гэж үздэг
Зэрэглэл 1А	Хүнд хавдар үүсгэдэг болох нь тогтоогдсон (хүн дээр нотлогдсон)
Зэрэглэл 1В	Хүнд хавдар үүсгэдэг гэж үздэг (амьтан дээр нотлогдсон)
Зэрэглэл 2	Хүнд хавдар үүсгэх магадлалтай

Аюулын талаарх мэдээлэл

Хавдар үүсгэгч бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1 (Дэд зэрэглэл 1А ба 1В)	Зэргэлэл 2
Анхааруулах тэмдэг	Хүний дүрс	Хүний дүрс
Дохио үг	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Хавдар үүсгэнэ	Хавдар үүсгэх магадлалтай

5.2.7.Нөхөн үржихүйд хортой бодис

Нөхөн үржихүйд хортой бодис гэж насанд хүрсэн эрэгтэй, эмэгтэй хүний нөхөн үржихүйн эрхтний үйл ажиллагаа, үр тогтоох чадвар, мөн түүнчлэн үр хөврөлийн өсөлт хөгжилтөнд нөлөөлөгч бодисыг хэлнэ.

Нөхөн үржихүйд хортой бодисыг 2 зэрэглэлээр ангилах ба зэрэглэл 1 нь 2 дэд зэрэглэлд хуваагдана.

Зэрэглэл 1	Нөхөн үржихүйд хортой болон нөхөн үржихүйд хортой гэж үздэг
Зэрэглэл 1А	Хүнийн нөхөн үржихүйд хортой болох нь тогтоогдсон (хүн дээр нотлогдсон)
Зэрэглэл 1В	Хүнийн нөхөн үржихүйд хортой гэж үздэг (амьтан дээр нотлогдсон)
Зэрэглэл 2	Хүнийн нөхөн үржихүйд хортой байх магдлалтай

Хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөлөл

Хөхөөр хооллох үед хүүхэд эхийн биед адсорбцлогдсон химийн бодисоор хөхний сүүгээр дамжин хордсноос эрүүл мэндэд нөлөөлдөг бодисууд энэ ангилалд хамаарна.

Аюулын талаарх мэдээлэл

Нөхөн үржихүйд хортой бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1 (Дэд зэрэглэл 1А ба 1В)	Зэргэлэл 2	Хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөллийн нэмэлт ангилал
Анхааруулах тэмдэг	Хүний дүрс	Хүний дүрс	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй
Дохио үг	Аюултай	Анхааар	Дохио үг шаардлагаггүй
Аюулын тэмдэглэгээ	Үр тогтоох чадвар, үр хөврөлд нөлөөлнө	Үр тогтоох чадвар, үр хөврөлд нөлөөлөх магадлалтай	Хөхөөр хооллодог хүүхдэд хортой нөлөө үзүүлж болно

5.2.8.Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис

Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис гэж нэг удаагийн нөлөөллийн үр дүнд тодорхой эрхтэнд үхлийн бус тогтолцооны хордлого өгдөг бодисыг хэлнэ.

Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодисыг 3 зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл 1	Нэг удаагийн үйлчлэлээр хүнд ноцтой хорлого өгдөг болон амьтан дээр хийсэн туршилт дээр үндэслэн хүнд ноцтой хордлого өгөх боломжтой гэж үзсэн бодис
Зэрэглэл 2	Амьтан дээр хийсэн туршилт дээр үндэслэн нэг удаагийн үйлчлэлээр хүний эрүүл мэндэд хортой байх болмжтой гэж үзсэн бодис
Зэрэглэл 3	Тодорхой эрхтэн системд түр зуур нөлөөлдөг бодис

Аюулын талаарх мэдээлэл

Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэргэлэл 2	Зэргэлэл 3
Анхааруулах тэмдэг	Хүний дүрс	Хүний дүрс	Анхаарлын тэмдэг
Дохио үг	Аюултай	Анхаар	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Эрхтэн системийг гэмтээнэ	Эрхтэн системийг гэмтээх магадлалтай	Амьсгалын замын эрхтнийг үрэвсүүлнэ, эсвэл мансууруулах, толгой эргэх үйлчилгээтэй

5.2.9.Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис

Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис гэж хэд хэдэн удаагийн давтамжит үйлчлэлээр онцгой өртөмтгий эрхтэн/тогтолцоонд хорт нөлөө учруулдаг бодисыг хэлнэ.

Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодисыг 2 зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл 1

Хүнд хортой болох нь тогтоогдсон эсвэл туршилгын амьтан дээр хийсэн судалгааны өгөгдөхүүн дээр тулгуурлан олон удаагийн үйлчлэлийн явцад хүний эрүүл мэндэд онцгой хортой байх боломжтой гэж үздэг химийн бодис.

Доорх үндэслэлээр химийн бодисыг I зэрэглэлд хамааруулна:

· өвчтөний талаарх болон тархвар судлалын найдвартай мэдээлэлд тулгуурласан.

· туршилгын амьтан дээр хийсэн ажиглалт судалгаагаар бага тунгаар үйлчлэхэд хүний эрүүл мэндэд нөлөөлөхүйц цочмог эсвэл мэдэгдэхүйц хортой өөрчлөлт үүсгэх боломжтойг тогтоосон.

Зэрэглэл 2

Туршилгын амьтан дээр хийсэн судалгааны өгөгдөхүүн дээр тулгуурлан олон удаагийн нөлөөллийн үед хүний эрүүл мэндэд хортой гэж үздэг химийн бодис.

Туршилгын амьтанд бага биш тунгаар үйлчлэсэн туршилтын дүнд хүний эрүүл мэндэд мэдэгдэхүйц хортой нөлөө үзүүлэх боломжтойг тогтоосон.

Аюулын талаарх мэдээлэл

Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2
Анхааруулах тэмдэг	Хүний дүрс	Хүний дүрс
Дохио үг	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр эсвэл удаан хугацааны үйлчлэлээр эрхтэн/тогтолцоог гэмтээнэ (хэрвээ гэмтээх эрхтэн/тогтолцоо болон хордуулах зам нь тодорхой мэдэгдэж байвал зааж өгнө)	Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр эсвэл удаан хугацааны үйлчлэлээр эрхтэн/ тогтолцоог гэмтээх магадлалтай (хэрвээ гэмтээх эрхтэн/тогтолцоо болон хордуулах зам нь тодорхой мэдэгдэж байвал зааж өгнө)

5.2.10.Амьсгалахад хортой бодис

Химийн бодисыг амьсгалах гэж шингэн болон хатуу бодис амаар болон хамраар дамжин мөгөөрсөн хоолой болон амьсгалын доод замын эрхтэн рүү шууд болон шууд бусаар буюу бөөлжих замаар орохыг хэлнэ.

Химийн бодисыг амьсгалснаас үүсэх хордлого нь уушигны үрэвсэл, уушигны гэмтэл, амьсгал боогдсоноос үхэлд хүргэх гэм мэт хүнд хурц үр дагавар үзүүлдэг.

Амьсгалахад хортой бодисыг үзүүлэх аюулаар нь 2 зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл

Шалгуур үзүүлэлт

Зэрэглэл 1: амьсгалахад хортой болох нь хүн дээр тогтоогдсон эсвэл амьсгалвал хүнд хортой гэж үздэг

• Хүнд нөлөөлсөн талаарх найдвартай мэдээлэл дээр үндэслэн

• Энэ бодис нь нүүрсустөрөгч бол кинематик зууралданг чанар нь 40^оС-д ≤20,5 мм²/с

Зэрэглэл 2: амьсгалахад хортой нөлөө хүнд үзүүлэх боломжтой гэж үздэг

Кинематик зууралданг чанар нь 40^оС-д ≤14 мм²/с, зэрэглэл 1-д ороогүй бодис

Аюулын талаарх мэдээлэл

Амьсгалахад хортой бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2
Анхааруулах тэмдэг	Хүний дүрс	Хүний дүрс
Дохио үг	Аюултай	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Залгих болон амьсгалвал үхэлд хүргэх аюултай	Залгих болон амьсгалвал аюултай

5.2.11.Усан орчинд хортой бодис

Усан орчинд хортой бодисыг үзүүлэх үйлчлэлээр нь богино хугацааны хоруу чанартай бодис, урт хугацааны хоруу чанартай бодис, “бараг аюулгүй бодис” гэж ангилна.

Богино хугацааны хоруу чанартай бодис нь усан орчинд тухайн бодис богино хугацаагаар үйлчлэхэд амьд организмд хурц хордлого өгөх ба тэдгээрийг тухайн бодисын үхлийн дундаж концентраци (LC₅₀) болон тухайн бодисын усан дах концентрацийн (EC₅₀) хэмжээнээс хамааруулан доорх 3 зэрэглэлээр ангилна.

Богино хугацааны хурц хоруу чанартай бодис

Хурц хоруу чанарын зэрэглэл 1:

96 цаг LC₅₀ (загас)

48 цаг EC₅₀ (хавч)

72 эсвэл 96 цаг EC₅₀ (замаг болон бусад усны ургамал)

≤1 мг/л

Хурц хоруу чанарын зэрэглэл 2:

96 цаг LC₅₀ (загас)

48 цаг EC₅₀ (хавч)

72 эсвэл 96 цаг EC₅₀ (замаг болон бусад усны ургамал)

>1 ба ≤10 мг/л

Хурц хоруу чанарын зэрэглэл 3:

96 цаг LC₅₀ (загас)

48 цаг EC₅₀ (хавч)

72 эсвэл 96 цаг EC₅₀ (замаг болон бусад усны ургамал)

>10 ба ≤100 мг/л

Урт хугацааны хоруу чанартай бодис нь усан орчинд тухайн бодис удаан хугацаагаар үйлчлэхэд амьд организмд архаг хордлого өгнө. Тэдгээрийг усан орчинд задрах хугацаанаас нь хамааруулан удаан задардаг ба хурдан задардаг гэж ангилах бөгөөд тухайн бодисын ECx болон NOEC концентрациар нь доорх зэрэглэлд хамааруулна.

Усан орчинд үзүүлэх архаг хоруу чанар гэж усан орчин тухайн бодист өртсөнөөс усны организмын амьдралын мөчлөгийн хугацаанд сөрөг нөлөө үзүүлэх тухайн бодисын шинж чанарыг хэлнэ.

Урт хугацааны архаг хоруу чанартай удаан задардаг бодис

(хоруу чанарын талаар хангалттай мэдээлэлтэй)

Архаг хоруу чанарын зэрэглэл 1:

Архаг NOEC ба ECx (загас)

Архаг NOEC ба ECx (хавч)

Архаг NOEC ба ECx (замаг болон бусад усны ургамал)

≤0,1 мг/л

Архаг хоруу чанарын зэрэглэл 2:

Архаг NOEC ба ECx (загас)

Архаг NOEC ба ECx (хавч)

Архаг NOEC ба ECx (замаг болон бусад усны ургамал)

≤1 мг/л

Урт хугацааны архаг хоруу чанартай хурдан задардаг бодис

(хоруу чанарын талаар хангалттай мэдээлэлтэй)

Архаг хоруу чанарын зэрэглэл 1:

Архаг NOEC ба ECx (загас)

Архаг NOEC ба ECx (хавч)

Архаг NOEC ба ECx (замаг болон бусад усны ургамал)

≤0,01 мг/л

Архаг хоруу чанарын зэрэглэл 2:

Архаг NOEC ба ECx (загас)

Архаг NOEC ба ECx (хавч)

Архаг NOEC ба ECx (замаг болон бусад усны ургамал)

≤0,1 мг/л

Архаг хоруу чанарын зэрэглэл 3:

Архаг NOEC ба ECx (загас)

Архаг NOEC ба ECx (хавч)

Архаг NOEC ба ECx (замаг болон бусад усны ургамал)

≤1 мг/л

Архаг хоруу чанарын талаар хангалттай мэдээлэлгүй бодис

Архаг хоруу чанарын зэрэглэл 1:

96 цаг LC₅₀ (загас)

48 цаг EC₅₀ (хавч)

72 эсвэл 96 цаг EC₅₀ (замаг болон бусад усны ургамал)

≤1 мг/л

Архаг хоруу чанарын зэрэглэл 2:

96 цаг LC₅₀ (загас)

48 цаг EC₅₀ (хавч)

72 эсвэл 96 цаг EC₅₀ (замаг болон бусад усны ургамал)

>1 ба ≤10 мг/л

Архаг хоруу чанарын зэрэглэл 1:

96 цаг LC₅₀ (загас)

48 цаг EC₅₀ (хавч)

72 эсвэл 96 цаг EC₅₀ (замаг болон бусад усны ургамал)

>10 ба ≤100 мг/л

“Бараг аюулгүй” бодис

Архаг хоруу чанарын зэрэглэл 4:

Муу уусамтгай, усанд ууссан үедээ хурц хоруу чанартай нь тогтоогдоогүй, хурдан задардаггүй, log K_ow ≥4, биохуримтлал үүсгэх боломжтой бодис

Аюулын талаарх мэдээлэл

Богино хугацааны хурц хоруу чанартай бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2	Зэрэглэл 3
Анхааруулах тэмдэг	Загас ба мод	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй
Дохио үг	Анхаар	Дохио үг шаардлагагүй	Дохио үг шаардлагагүй
Аюулын тэмдэглэгээ	Усны амьд организмд онцгой хортой	Усны амьд организмд хортой	Усны амьд организмд аюултай

Урт хугацааны архаг хоруу чанартай бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1	Зэрэглэл 2	Зэрэглэл 3	Зэрэглэл 4
Анхааруулах тэмдэг	Загас ба мод	Загас ба мод	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй
Дохио үг	Анхаар	Дохио үг шаардлагагүй	Дохио үг шаардлагагүй	Дохио үг шаардлагагүй
Аюулын тэмдэглэгээ	Усны амьд организмд онцгой хортой нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлнэ	Усны амьд организмд хортой нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлнэ	Усны амьд организмд аюултай нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлнэ	Усны амьд организмд аюултай нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлж болно

5.2.12.Озоны давхаргад хортой бодис

Озон задлах чадвар гэж CFC-11-ийн агаарын дээд мандлын озон давхаргыг задлах чадвартай масс-массын харьцаагаар харьцуулсан тухайн галогент нүүрс устөрөгчийн озон задлах чадварын харьцангуй хэмжээ. CFC-11-ийн озон задлах чадварыг 1 гэж үзнэ. Жишээ нь, озон задлах чадвар нь 2 байна гэдэг нь CFC-11-ээс 2 дахин аюултай гэж ойлгоно.

Озон задалдаг бодисууд нь Озоны үе давхаргыг задладаг бодисын тухай Монреалын протоколын хавсралтад орсон ба түүнд гишүүн орнууд нь нэмэлт, өөрчлөлт оруулдаг.

Озоны давхаргад хортой бодисыг 1 зэрэглэлээр ангилна.

Зэрэглэл

Шалгуур үзүүлэлт

Зэрэглэл 1

• Монериалын протоколын хавсралтад орсон бүх бодис

• Монериалын протоколын хавсралтад орсон хамгийн багадаа 1 бодисыг ≥0,1% -аас их хэмжээгээр агуулсан бүх хольц

Аюулын талаарх мэдээлэл

Озоны давхаргад хортой бодисын шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ

	Зэрэглэл 1
Анхааруулах тэмдэг	Анхаарлын тэмдэг
Дохио үг	Анхаар
Аюулын тэмдэглэгээ	Атмосферийн дээд давхаргын озоны давхаргыг задалснаар хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд аюул учруулна

6. ХОР АЮУЛЫН ТАЛААРХ МЭДЭЭЛЭЛ

6.1.Хор аюулын лавлах мэдээлэл (ХАЛМ)

Ашиглагдаж байгаа болон хяналт тавих шаардлагатай байгаа химийн бодис, хольцын найрлага, шинж чанар, хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд үзүүлэх хор аюул, нөлөө болон хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааны талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг ХАЛМ-аас авна. ХАЛМ нь химийн бодистой харьцах аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа болон осол аюулын үед ажиллах төлөвлөгөө боловсруулахад ашиглах үндсэн эх сурвалж материал болдог.

Химийн хорт болон аюултай бодисын хор аюулын лавлах мэдээлэл (МSDS (ангилаар)) нь дараах мэдээллийг агуулсан байна.

1	Бодис, хольцын тодорхойлолт болон үйлдвэрлэгчийн талаарх мэдээлэл	- НС-ийн бүтээгдэхүүний тодорхойлолт - бусад тодорхойлолт - ашиглах заавар, хэрэглээний хязгаарлалт - үйлдвэрлэгч/нийлүүлэгчийн талаарх мэдээлэл (нэр, хаяг, утасны дугаар г.м) - аюул ослын үед холбогдох утасны дугаар
2	Хор аюулын тодорхойлолт	- Бодис, хольцын НС-ийн ангилал ба үндэсний болоод бүс нутгийн чанартай аливаа мэдээлэл - НС-ийн шошгоны тэмдэг, тэмдэглэгээ (Анхааруулах тэмдэг, дохио үг, аюулын тэмдэглэгээ) - НС-ийн ангилалд ороогүй бусад аюул (жишээ нь, тоостой холбоотой үүсэх тэсрэлт г.м)
3	Найрлага/ бүрдэл хэсгийн талаарх мэдээлэл	Бодис - Химийн тодорхойлолт - Нэршил (химийн, техникийн болон олон улсын худалдааны нэр); - Олон улсын бүртгэлийн дугаар (CAS-ийн дугаар) - Бодисын ангилалд нөлөөлдөг, өөрөө ангилалд хамаардаг нэмэлт болон хольц Хольц - босго концентрациас их хэмжээгээр агуулагдаж байгаа НС-ийн хувьд аюултайд тооцогддог бүрдэл хэсгийн тодорхойлолт, концентраци болон концентрацийн хязгаар
4	Анхны тусламжийн арга хэмжээ	- бүх замаар өртөх үед авах шаардлагатай арга хэмжээ, тухайлбал, амьсгалах, арьс болон нүдээр хүрэлцэх, амаар уух г.м - химийн бодисоос үүсэх онцлог шинж тэмдэг - эмнэлгийн яаралтай тусламж үзүүлэх, шаардлагатай үед тусгай эмчилгээ хийх заалт
5	Гал унтраах арга хэмжээ	- тохиромжтой гал унтраах хэрэгсэл болон гал унтраахад ашиглаж болохгүй хэрэгсэл - галын аюулын үед химийн бодисоос үүсэх онцлог аюул (жишээ нь, галын аюулыг үед үүсэх шатамхай хий) - гал унтраах үед ашиглах хамгаалалтын хувцас хэрэгсэл, анхаарах зүйл
6	Химийн бодис алдагдах үед авах арга хэмжээ	- анхаарах зүйл, хувийн хамгаалалтын хэрэгсэл, осол аваарын үед ажиллах заавар - хүрээлэн буй орчны хувьд анхаарах зүйл - бохирдол тархахаас сэргийлэх болон цэвэрлэх арга хэмжээнд шаардагдах материал, аргачлал
7	Харьцах болон хадгалах	- химийн бодистой харьцахад анхаарах зүйл - аюулгүй хадгалах нөхцөл, хадгалахад тохиромжгүй нөхцөл, хамт байлгаж болохгүй бүх хүчин зүйлийг харгалзсан аюулгүй хадгалах нөхцөл
8	Өртөлтийг хянах/хувийн хамгаалалт	- Хянах үзүүлэлт, жишээ нь, ажлын байран дах зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ, биологийн хязгаар түвшин г.м -Техникийн хяналт - Хувийн хамгаалах хэрэгсэл, хувийн хамгаалалтын арга хэмжээ
9	Физик, химийн шинж чанар	- гадаад байдал (физик төлөв, өнгө г.м) - үнэр - үнэр мэдрэгдэх босго - рН - хайлах/хөлдөх температур - буцлах эхний температур, буцлах температурын хязгаар - дөл авалцах температур - ууршилтын зэрэг - шатамхай байдал (хатуу бодис, хий) - шатах дээд, доод хязгаар болон дэлбэрэх хязгаар - уурын даралт - уурын нягт - харьцангуй нягт - уусах чанар - хуваарилалтын коэффициент: n-октанол/ус - өөрөө шатах температур - задрах температур - зууралданги чанар
10	Тогтвортой байдал, урвалын идэвх	- урвалын идэвх - химийн тогтвортой байдал - аюултай урвал явагдах боломж - зайлсхийх нөхцөл (жишээ нь, статик цэнэг, цохилт, чичиргээ г.м) - хамт байлгахад тохиромжгүй материал -задралын үед үүсэх аюултай бүтээгдэхүүн
11	Хоруу чанарын мэдээлэл	- өртөх зам (амьсгалах, амаар уух, арьс, нүдэнд хүрэлцэх) - физик, химийн болон хоруу чанартай холбоотойгоор үүсэх шинж тэмдэг - шууд болон хожим илрэх үр дагавар, мөн түүнчлэн богино болон урт хугацааны өртөлтөөс үүсэх архаг нөлөө - хоруу чанарын тоон хэмжээ
12	Экологийн мэдээлэл	- Эко хоруу чанар (усан болон хөрсний орчинд) - тогтвортой байдал, задрал - биохуримтлал үүсэх боломж - хөрсөн дэх шилжих хөдөлгөөн - бусад сөрөг үр дагавар
13	Устгах арга хэмжээ	- Хаягдлын хэлбэр, түүнтэй аюулгүй харьцах, устгах тухай мэдээлэл, устгах арга, бохирдсон савыг устгах арга
14	Тээвэрлэх	- НҮБ-ын дугаар - тээвэрлэж болох тээвэрлэлтийн хэлбэрийн НҮБ-ын нэр - тээвэрлэлтийн үеийн аюулын ангилал - сав баглаа боодлын бүлэг - байгаль орчинд үзүүлэх аюул - тээвэрлэх хэмжээ - хэрэглэгчийн мэдэх ёстой бусад анхаарах зүйл
15	Хууль эрх зүйн мэдээлэл	- тухайн бүтээгдэхүүнд хамаарах эрүүл мэнд, байгаль орчин, аюулгүй ажиллагааны талаарх дүрэм, журам
16	ХАЛМ-ийг боловсруулах, шинэчлэх талаарх мэдээллийг багтаасан бусад мэдээлэл

6.2.Шошгожуулалт

Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн системийн ангиллын дагуу химийн бодисыг шошгожуулна.

Шошго нь химийн бодистой харьцаж ажилллаж байгаа ажилтан, тээвэрлэгч, авран хамгаалах алба, хяналтын ажилтан нарт зориулсан товч, тодорхой, ойлгоход хялбар мэдээллийг агуулсан байх ба ажлын байр, агуулах, химийн бодисын сав баглаа боодол, тээвэрлэгч тээврийн хэрэгсэл дээр байрлуулна.

Шошго нь дараах мэдээллийг агуулсан байна. Үүнд:

- химийн бодис, бүтээгдэхүүний нэр;

- анхааруулах тэмдэг;

- дохио үг;

- аюулын тэмдэглэгээ;

- үйлдвэрлэгчээс өгөх нэмэлт мэдээлэл;

- анхны тусламж;

- үйлдвэрлэгчийн нэр, хаяг, утасны дугаар.

Химийн бодисын аюулын ангилал, зэрэглэлээс хамааруулж энэхүү аргачлалын 34 дүгээр зүйлд заасан анхааруулах тэмдэг, дохио үг, аюулын тэмдэглэгээг байршуулна.

Анхааруулах тэмдэг

Анхааруулах тэмдэг нь ямар нэг хор аюулын талаарх мэдээллийг график дүрслэлээр илэрхийлэх ба НС-д доорх анхааруулах тэмдгийг хэрэглэнэ.

Дөл	Цагираг дээрх дөл	Тэсэрч буй бөмбөг

Зэврэлт	Хийн цилиндр	Гавлын ба зөрүүлсэн чөмөгний яс

Анхааруулах тэмдэг	Байгаль орчин	Эрүүл мэндийн аюул

Анхааруулах тэмдэгний код

Анхааруулах тэмдгийг дараах байдлаар кодлоно.

Аюул	Код	Анхааруулах тэмдэг
Тэсрэмтгий	GHS01
Шатамхай	GHS02
Исэлдүүлэгч	GHS03
-	GHS04
Зэврүүлэгч	GHS05
Хортой	GHS06
-	GHS07
-	GHS08
Байгаль орчинд хортой	GHS09

Дохио үг

Дохио үг нь болзолт аюулын тухай урьдчилан анхааруулах, хор, аюулын ноцтой байдлын харьцангуй түвшинг илэрхийлсэн “Аюултай”, “Анхаар” гэсэн үг байна.

“Аюултай” гэсэн дохио үгийг илүү аюултай (1 ба 2 дугаар зэрэглэлийн) бодис, бага аюултай бодист “Анхаар” гэсэн дохио үгийг хэрэглэнэ.

Аюулын тэмдэглэгээ

Аюулын тэмдэглэгээ нь тухайн аюултай бүтээгдэхүүний хор аюулын шинж чанар, аюулын түвшинг илэрхийлсэн хэллэг байна. Химийн хорт болон аюултай бодисын ангилал, зэрэглэл бүр өөр өөр аюулын тэмдэглэгээтэй байна (Хавсралт 1).

Аюулын тэмдэглэгээг “Н” үсэг болон 3 цифрээс бүрдсэн кодоор тэмдэглэдэг. Кодын үсэг цифр нь дараах утгыг илэрхийлнэ. Үүнд:

- “Н”-нь “hazard” (аюул) гэсэн англи үгний эхний үсэг.

- эхний цифр нь:

“2”-аюултай

“3”-хортой

“4”-байгаль орчинд хортой.

- 2 ба 3 дахь цифр нь бодис, хольцоос үүсэх аюулыг заана. Жишээлбэл, 200-аас 210 гэсэн код нь тэсрэмтгий бодис, 220-оос 230 нь шатамхай бодис гэсэн утгыг заана.

Аюулын зэрэглэл болон кодын тайлбарыг дараах хүснэгтэд үзүүлэв.

Сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ

Сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ нь аливаа аюултай бүтээгдэхүүнийг буруу хадгалах болон түүнтэй буруу харьцснаас үүсэж болох сөрөг үр дагаврыг бууруулах, урьдчилан сэргийлэх, зорилгоор авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээг заасан хэллэг юм.

Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн системд 5 төрлийн сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ байдаг: ерөнхий, урьдчилан сэргийлэх, хариу арга хэмжээ авах (химийн бодис алдагдах, хордлогод өртөх, яаралтай тусламж, анхны тусламж), хадгалах болон устгах. Химийн бодисын ангилал, зэрэглэл бүр нь онцлог сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээтэй байдаг (Хавсралт 2).

Сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээг “Р” үсэг болон 3-н тооноос бүрдсэн кодоор тэмдэглэдэг. Кодын үсэг цифр нь дараах утгыг илэрхийлнэ. Үүнд:

- “Р”-нь “precautionary” (сэрэмжлүүлэх) гэсэн англи үгний эхний үсэг.

- эхний цифр нь:

“1”-ерөнхий сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ

“2”-урьдчилан сэргийлэх сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ

“3”-хариу арга хэмжээ авах сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ

“4”-хадгалах нөхцөлийн сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ

“5”-устгах нөхцөлийн сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ

- дараагийн 2 цифр нь сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээг дугаарласан дугаар.

7.АНГИЛАЛ БОЛОН ШОШГОЖУУЛАЛТЫН НЭГДСЭН ХҮСНЭГТ

Тэсрэмтгий бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)	Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Тэсрэмтгий	Тогтворгүй тэсрэмтгий		(Тээвэрлэхийг зөвшөөрдөггүй)	Аюултай	Тогтворгүй тэсрэмтгий	Н 200
	Бүлэг 1.1				Тэсрэмтгий; хүчтэй тэсрэлт үүсгэх аюултай	Н 201
	Бүлэг 1.2				Тэсрэмтгий бодис; хүчтэй цохилтын хүч үүсгэх аюултай	Н 202
	Бүлэг 1.3				Тэсрэмтгий; галын, дэлбэрэх болон цохилтын хүч үүсгэх аюултай	Н 203
	Бүлэг 1.4			Анхаар	Галын болон цохилтын хүч үүсгэх аюултай	Н 204
	Бүлэг 1.5	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Аюултай	Галын аюулын үед хүчтэй дэлбэрэлт үүснэ	Н 205
	Бүлэг 1.6	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Дохио үг шаардлагагүй	Аюулын тэмдэглэгээ байхгүй	Аюулын тэмдэглэгээ шаардлагагүй

Шатамхай хий /Химийн тогтворгүй хий багтана/

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)	Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Шатамхай хий (химийн тогтворгүй хий орно)	1			Аюултай	Онцгой шатамхай хий	Н 220
	2	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Шаарддаггүй	Анхаар	Шатамхай хий	Н 221
	А (химийн тогтворгүй хий)	Нэмэлт тэмдэг шаардлагагүй		Нэмэлт дохио үг шаардлагагүй	Аюулын тэмдэглэгээ: Агааргүй орчинд ч тэсрэх аюултай	Н 230
	В (химийн тогтворгүй хий)	Нэмэлт тэмдэг шаардлагагүй		Нэмэлт дохио үг шаардлагагүй	Аюулын тэмдэглэгээ: Температур, даралт нэмэгдэхэд агааргүй орчинд ч тэсрэх аюултай	Н 231

Аэрозол

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Аэрозол	1			Аюултай	Онцгой шатамхай аэрозол. Даралтат сав: Халаавал тэсрэх аюултай байж болно	Н 222 Н229
	2			Анхаар	Шатамхай аэрозол. Даралтат сав: Халаавал тэсрэх аюултай байж болно	Н 223 Н229
	3	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Анхаар	Даралтат сав: Халаавал тэсрэх аюултай байж болно	Н 229

Исэлдүүлэгч хий

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Исэлдүүлэгч хий	1			Аюултай	Галын аюул үүсгэж, галыг өдөөж болошгүй; исэлдүүлэгч	Н270

Даралтад савласан хий

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)	Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Даралтад савласан хий	Шахсан хий			Анхаар	Даралтанд савласан хий. Халвал дэлбэрэх аюултай	Н280
	Шингэрүүлсэн хий			Анхаар	Даралтанд савласан хий. Халвал дэлбэрэх аюултай	H280
	Хөлдөөж шингэрүүлсэн хий			Анхаар	Хөлдөөсөн хий. Бага хэмийн түлэгдэлт эсвэл шархлаа үүсгэнэ	Н281
	Ууссан хий			Анхаар	Даралтанд савласан хий. Халвал дэлбэрэх аюултай	Н280

Шатамхай шингэн

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)	Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Шатамхай шингэн	1			Аюултай	Онцгой шатамхай шингэн ба уур	Н224
	2			Аюултай	Их шатамхай шингэн ба уур	H225
	3			Анхаар	Шатамхай шингэн ба уур	Н226
	4	Шаардлагагүй	Шаардлагагүй	Анхаар	Ноцомхой шингэн	Н227

Шатамхай хатуу бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэг	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Шатамхай хатуу бодис	1			Аюултай	Шатамхай хатуу бодис	Н228
	2			Анхаар	Шатамхай хатуу бодис	Н228

Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)	Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	А төрөл			Аюултай	Халаавал тэсрэх аюултай	Н240
	В төрөл			Аюултай	Халаавал галын болон тэсрэх аюултай	H241
	С ба D төрөл			Аюултай	Халаавал галын аюул үүсгэнэ	Н242
	E ба F төрөл			Анхаар	Халаавал галын аюул үүсгэнэ	Н242
	G төрөл	Энэ ангилалд аюулын тэмдэг, тэмдэглэгээ шаардлагагүй

Пирофор шингэн

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Пирофор шингэн	1			Аюултай	Агаартай хүрэлцэхэд шууд гал авалцана	Н250

Пирофор хатуу бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Пирофор хатуу бодис	1			Аюултай	Агаартай хүрэлцэхэд шууд гал авалцана	Н250

Өөрөө халдаг бодис ба хольц

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Өөрөө халдаг бодис ба хольц	1			Аюултай	Өөрөө хална, шатах аюултай	Н251
	2			Анхаар	Их хэмжээтэй байвал өөрөө хална; шатах аюултай	Н252

Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1			Аюултай	Ус харилцан үйлчилвэл өөрөө шатах аюултай шатамхай хий ялгаруулна	Н260
	2			Аюултай	Ус харилцан үйлчилвэл шатамхай хий ялгаруулна	Н261
	3			Анхаар	Ус харилцан үйлчилвэл шатамхай хий ялгаруулна	Н261

Исэлдүүлэгч шингэн

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Исэлдүүлэгч шингэн	1			Аюултай	Шатах эсвэл тэсрэх аюултай, хүчтэй исэлдүүлэгч	Н271
	2			Аюултай	Галыг өдөөх аюултай; исэлдүүлэгч	Н272
	3			Анхаар	Гал өдөөх аюултай; исэлдүүлэгч	Н272

Исэлдүүлэгч хатуу бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1			Аюултай	Шатах эсвэл тэсрэх аюултай, хүчтэй исэлдүүлэгч	Н271
	2			Аюултай	Галыг өдөөх аюултай; исэлдүүлэгч	Н272
	3			Анхаар	Гал өдөөх аюултай; исэлдүүлэгч	Н272

Органик хэт исэл

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)	Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Органик хэт исэл	А төрөл			Аюултай	Халаавал тэсрэх аюултай	Н240
	В төрөл			Аюултай	Халаавал галын болон тэсрэх аюул үүсгэнэ	H241
	C ба D төрөл			Аюултай	Халаавал галын аюул үүсгэнэ	Н242
	E ба F төрөл			Болгоомжил	Халаавал галын аюул үүсгэнэ	Н242
	G	Энэ ангилалд аюулын тэмдэг, тэмдэглэгээ шаардлагагүй

Металл зэврүүлэгч бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Металл зэврүүлэгч бодис	1			Анхаар	Металлыг зэврүүлнэ	Н290

Хортой бодис

Ангилал			Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл		Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
			Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Хортой бодис	1	Амаар			Аюултай	Залгивал үхэлд хүргэнэ	Н300
		Арьсаар				Арьсанд хүрвэл үхэлд хүргэнэ	Н310
		Амьсгалах				Амьсгалвал үхэлд хүргэнэ	Н330
	2	Амаар			Аюултай	Залгивал үхэлд хүргэнэ	Н300
		Арьсаар				Арьсанд хүрвэл үхэлд хүргэнэ	Н310
		Амьсгалах				Амьсгалвал үхэлд хүргэнэ	Н330
	3	Амаар			Аюултай	Залгивал их хортой	Н301
		Арьсаар				Арьсанд хүрвэл их хортой	Н311
		Амьсгалах				Амьсгалвал их хортой	Н331
	4	Амаар		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхаар	Залгивал хортой	Н302
		Арьсаар				Арьсанд хүрвэл хортой	Н312
		Амьсгалах				Амьсгалвал хортой	Н332
	5	Амаар	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Болгоомжил	Залгивал хортой байж болно	Н303
		Арьсаар				Арьсанд хүрвэл хортой байж болно	Н313
		Амьсгалах				Амьсгалвал хортой байж болно	Н333

Арьс үрэвсүүлэгч ба цочроогч

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Арьс үрэвсүүлэгч ба цочроогч	1			Аюултай	Арьс, нүдийг хүчтэй түлж, гэмтээнэ	Н314
	2		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Болгоомжил	Арьсыг цочрооно	Н315
	3^а	Анхааруулах тэмдэг тэмдэглэгээ шаардлагагүй		Болгоомжил	Арьсыг хөнгөн цочрооно	Н316

Нүд хүчтэй гэмтээгч ба цочроогч бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Нүд хүчтэй гэмтээгч ба цочроогч бодис	1		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Аюултай	Нүдийг хүчтэй гэмтээнэ	Н318
	2/2A		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхаар	Нүдийг хүчтэй цочрооно	Н319
	2B	Анхааруулах тэмдэг тэмдэглэгээ байхгүй		Анхаар	Нүдийг цочрооно	Н320

Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч

Ангилал		Шошго					Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг			Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч	1		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Аюултай	Амьсгалвал харшил эсвэл багтраа үүсгэж, эсвэл амьсгал давчуурч болно	Н334
	1A		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Аюултай	Амьсгалвал харшил, эсвэл багтраа үүсгэж, эсвэл амьсгал давчуурч болно	Н334
	1B			Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Аюултай	Амьсгалвал харшил, эсвэл багтраа үүсгэж, эсвэл амьсгал давчуурч болно	Н334

Арьс мэдрэгжүүлэгч

Ангилал		Шошго					Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг			Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Арьс мэдрэгжүүлэгч	1		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Анхаар	Арьсанд харшил өгнө	Н317
	1A		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Анхаар	Арьсанд харшил өгнө	Н317
	1B			Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхаар	Арьсанд харшил өгнө	Н317

Үр удамд нөлөөлөгч бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Үр удамд нөлөөлөгч бодис	1 (1А,1В )		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Аюултай	Үр удамд нөлөөлнө	Н340
	2		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхаар	Үр удамд нөлөөлөх боломжтой	Н341

Хавдар үүсгэгч бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Хавдар үүсгэгч бодис	1 (1А 1В)		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Аюултай	Хавдар үүсгэнэ	Н350
	2		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхаар	Хавдар үүсгэх магадлалтай	Н351

Нөхөн үржихүйд хортой бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Нөхөн үржихүйд хортой бодис	1 (1А, 1В)		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Аюултай	Үр тогтоох чадвар, үр хөврөлд нөлөөлнө	Н360
	2		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхаар	Үр тогтоох чадвар, үр хөврөлд нөлөөлөх магадлалтай	Н361
	Хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөллийн нэмэлт ангилал	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Байхгүй	Хөхөөр хооллодог хүүхдэд хортой нөлөө үзүүлж болно	Н362

Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис

Ангилал		Шошго					Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Анхааруулах тэмдэг			Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Аюултай	Эрхтэн системийг гэмтээнэ	Н370
	2		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй		Анхаар	Эрхтэн системийг гэмтээх магадлалтай	Н371
	3			Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхаар	Амьсгалын замын эрхтнийг үрэвсүүлнэ. Эсвэл Мансууруулах, толгой эргэх үйлчилгээтэй	Н335 Н336

Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэг	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Аюултай	Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр эсвэл удаан хугацааны үйлчлэлээр эрхтэн/тогтолцоог гэмтээнэ (хэрвээ гэмтээх эрхтэн/тогтолцоо болон хордуулах зам нь тодорхой мэдэгдэж байвал зааж өгнө)	Н372
	2		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхаар	Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр эсвэл удаан хугацааны үйлчлэлээр эрхтэн/ тогтолцоог гэмтээх магадлалтай (хэрвээ гэмтээх эрхтэн/тогтолцоо болон хордуулах зам нь тодорхой мэдэгдэж байвал зааж өгнө)	Н373

Амьсгалахад хортой бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэг	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Амьсгалахад хортой бодис	1		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Аюултай	Залгих болон амьсгалвал үхэлд хүргэх аюултай	Н304
	2		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхаар	Залгих болон амьсгалвал аюултай	Н305

Усан орчинд богино хугацааны хурц хоруу чанартай бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэг	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Усан орчинд богино хугацааны хурц хоруу чанартай бодис	1			Анхаар	Усны амьд организмд онцгой хортой	Н400
	2	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Дохио үг шаардлагагүй	Усны амьд организмд хортой	Н401
	3	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Дохио үг шаардлагагүй	Усны амьд организмд аюултай	Н402

Усан орчинд урт хугацааны архаг хоруу чанартай бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэг	Анхааруулах тэмдэг		Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэг	Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)	Дохио үг	Аюулын тэмдэглэгээ
Усан орчинд урт хугацааны архаг хоруу чанартай бодис	1			Анхаар	Усны амьд организмд онцгой хортой нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлнэ	Н410
	2			Дохио үг шаардлагагүй	Усны амьд организмд хортой нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлнэ	Н411
	3	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Дохио үг шаардлагагүй	Усны амьд организмд аюултай нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлнэ	Н412
	4	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Дохио үг шаардлагагүй	Усны амьд организмд аюултай нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлж болно	Н413

Озоны давхаргад хортой бодис

Ангилал		Шошго				Аюулын тэмдэглэгээний код
Аюулын ангилал	Аюулын зэрэг	Анхааруулах тэмдэг		Дохионы үг	Аюулын тэмдэглэгээ
		Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем	НҮБ-ын аюултай ачаа тээвэрлэх зөвлөмж (загвар журам)
Озоны давхаргад хортой бодис	1		Анхааруулах тэмдэг шаардлагагүй	Анхаар	Атмосферийн дээд давхрагын озоны давхаргыг задалснаар хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд аюул учруулна	Н420

ХАВСРАЛТ 1

Аюулын тэмдэглэгээний код

1.Аюултай бодисын аюулын тэмдэглэгээ

Код	Аюултай бодисын аюулын тэмдэглэгээ	Ангилал	Зэрэглэл
(1)	(2)		(3)
H200	Тогтворгүй тэсрэмтгий бодис	Тэсрэмтгий	Тогтворгүй тэсрэмтгий бодис
H201	Тэсрэмтгий; хүчтэй тэсрэлт үүсгэх аюултай	Тэсрэмтгий	Бүлэг 1.1
H202	Тэсрэмтгий; хүчтэй цохилтын хүч үүсгэх аюултай	Тэсрэмтгий	Бүлэг 1.2
H203	Тэсрэмтгий; галын, дэлбэрэх болон цохилтын хүч үүсгэх аюултай	Тэсрэмтгий	Бүлэг 1.3
H204	Галын болон цохилтын хүч үүсгэх аюултай	Тэсрэмтгий	Бүлэг 1.4
H205	Галын аюулын үед хүчтэй дэлбэрэлт үүснэ	Тэсрэмтгий	Бүлэг 1.5
H220	Онцгой шатамхай хий	Шатамхай хий	1
H221	Шатамхай хий	Шатамхай хий	2
H222	Онцгой шатамхай аэрозол	Аэрозол	1
H223	Шатамхай аэрозол	Аэрозол	2
H224	Онцгой шатамхай шингэн ба уур	Шатамхай шингэн	1
H225	Их шатамхай шингэн ба уур	Шатамхай шингэн	2
H226	Шатамхай шингэн ба уур	Шатамхай шингэн	3
H227	Ноцомхой шингэн	Шатамхай шингэн	4
H228	Шатамхай хатуу бодис	Шатамхай хатуу бодис	1, 2
H229	Даралтанд савласан хий. Халвал дэлбэрэх аюултай	Аэрозол	1, 2, 3
H230	Агааргүй орчинд ч тэсрэх аюултай	Шатамхай хий (Химийн тогтворгүй хий орно)	A (Химийн тогтворгүй хий)
H231	Температур, даралт нэмэгдэхэд агааргүй орчинд ч тэсрэх аюултай	Шатамхай хий (Химийн тогтворгүй хий орно)	B (Химийн тогтворгүй хий)
H240	Халаавал тэсрэх аюултай	Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц; Органик хэт исэл	A төрөл
H241	Халаавал галын болон тэсрэх аюул үүсгэнэ	Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц; Органик хэт исэл	B төрөл
H242	Халаавал галын аюул үүсгэнэ	Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц; Органик хэт исэл	C, D, E, F төрөл
H250	Агаартай хүрэлцэхэд шууд гал авалцана	Пирофор шингэн, Пирофор хатуу бодис	1
H251	Өөрөө хална, шатах аюултай	Өөрөө халдаг бодис, хольц	1
H252	Их хэмжээтэй байвал өөрөө хална; шатах аюултай	Өөрөө халдаг бодис, хольц	2
H260	Ус харилцан үйлчилвэл өөрөө шатах аюултай шатамхай хий ялгаруулна	Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1
H261	Ус харилцан үйлчилвэл шатамхай хий ялгаруулна	Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	2, 3
H270	Галын аюул үүсгэж, галыг өдөөж болшгүй; исэлдүүлэгч	Исэлдүүлэгч хий	1
H271	Шатах эсвэл тэсрэх аюултай, хүчтэй исэлдүүлэгч	Исэлдүүлэгч шингэн, Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1
H272	Галыг өдөөх аюултай; исэлдүүлэгч	Исэлдүүлэгч шингэн, Исэлдүүлэгч хатуу бодис	2, 3
H280	Даралтанд савласан хий. Халвал дэлбэрэх аюултай	Даралтад савласан хий	Шахсан хий, Шингэрүүлсэн хий, Ууссан хий
H281	Хөлдөөсөн хий. Бага хэмийн түлэгдэлт эсвэл шархлаа үүсгэнэ	Даралтад савласан хий	Хөлдөөж шингэрүүлсэн хий
H290	Металлыг зэврүүлнэ	Металл зэврүүлэгч бодис	1

2.Хортой бодисын аюулын тэмдэглэгээ

Код	Аюултай бодисын аюулын тэмдэглэгээ	Ангилал	Зэрэглэл
(1)	(2)	(3)	(4)
H300	Залгивал үхэлд хүргэнэ	Онцгой хортой бодис (амаар)	1, 2
H301	Залгивал их хортой	Онцгой хортой бодис (амаар)	3
H302	Залгивал хортой	Онцгой хортой бодис (амаар)	4
H303	Залгивал хортой байж болно	Онцгой хортой бодис (амаар)	5
H304	Залгих болон амьсгалвал үхэлд хүргэнэ	Амьсгалвал хортой бодис	1
H305	Залгих болон амьсгалвал хортой	Амьсгалвал хортой бодис	2
H310	Арьсанд хүрвэл үхэлд хүргэнэ	Онцгой хортой бодис (арьсаар)	1, 2
H311	Арьсанд хүрвэл их хортой	Онцгой хортой бодис (арьсаар)	3
H312	Арьсанд хүрвэл хортой	Онцгой хортой бодис (арьсаар)	4
H313	Арьсанд хүрвэл хортой байж болно	Онцгой хортой бодис (арьсаар)	5
H314	Арьс, нүдийг хүчтэй түлж, гэмтээнэ	Арьс үрэвсүүлэгч ба цочроогч бодис	1A, 1B, 1C
H315	Арьсыг цочрооно	Арьс үрэвсүүлэгч ба цочроогч бодис	2
H316	Арьсыг хөнгөн цочрооно	Арьс үрэвсүүлэгч ба цочроогч бодис	3
H317	Арьсанд харшил өгнө	Арьс мэдрэгжүүлэгч бодис	1, 1A, 1B
H318	Нүдийг хүчтэй гэмтээнэ	Нүд хүчтэй гэмтээгч ба цочроогч бодис	1
H319	Нүдийг хүчтэй цочрооно	Нүд хүчтэй гэмтээгч ба цочроогч бодис	2A
H320	Нүдийг цочрооно	Нүд хүчтэй гэмтээгч ба цочроогч бодис	2B
H330	Амьсгалвал үхэлд хүргэнэ	Онцгой хортой бодис (амьсгалах)	1, 2
H331	Амьсгалвал их хортой	Онцгой хортой бодис (амьсгалах)	3
H332	Амьсгалвал хортой	Онцгой хортой бодис (амьсгалах)	4
H333	Амьсгалвал хортой байж болно	Онцгой хортой бодис (амьсгалах)	5
H334	Амьсгалбал харшил эсвэл багтраа үүсгэж эсвэл амьсгал давчуурч болно	Амьсгалын зам болон арьс мэдрэгжүүлэгч бодис	1, 1A, 1B
H335	Амьсгалын замын эрхтнийг үрэвсүүлнэ	Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	3
H336	Мансууруулах, толгой эргэх үйлчилгээтэй	Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис. Мансууруулах үйлчлэл	3
H340	Үр удамд нөлөөлнө	Үр удамд нөлөөлөгч бодис	1A, 1B
H341	Үр удамд нөлөөлөх боломжтой	Үр удамд нөлөөлөгч бодис	2
H350	Хавдар үүсгэнэ	Хавдар үүсгэгч бодис	1A, 1B
H351	Хавдар үүсгэх магадлалтай	Хавдар үүсгэгч бодис	2
H360	Үр тогтоох чадвар, үр хөврөлд нөлөөлнө	Нөхөн үржихүйд хортой бодис	1A, 1B
H361	Үр тогтоох чадвар, үр хөврөлд нөлөөлөх магадлалтай	Нөхөн үржихүйд хортой бодис	2
H362	Хөхөөр хооллодог хүүхдэд хортой нөлөө үзүүлж болно	Нөхөн үржихүйд хортой бодис, хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөлөл	нэмэлт ангилал
H370	Эрхтэн системийг гэмтээнэ	Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1
H371	Эрхтэн системийг гэмтээх магадлалтай	Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	2
H372	Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр эсвэл удаан хугацааны үйлчлэлээр эрхтэн/тогтолцоог гэмтээнэ (хэрвээ гэмтээх эрхтэн/тогтолцоо болон хордуулах зам нь тодорхой мэдэгдэж байвал зааж өгнө)	Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1
H373	Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр эсвэл удаан хугацааны үйлчлэлээр эрхтэн/тогтолцоог гэмтээх магадлалтай (хэрвээ гэмтээх эрхтэн/тогтолцоо болон хордуулах зам нь тодорхой мэдэгдэж байвал зааж өгнө)	Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн систеийг хордуулдаг бодис	2
H300 + H310	Залгих болон арьсанд хүрвэл үхэлд хүргэнэ	Онцгой хортой бодис (амаар) ба Онцгой хортой бодис (арьсаар)	1, 2
H300 + H330	Залгих болон амьсгалвал үхэлд хүргэнэ	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	1, 2
H310 + H330	Арьсанд хүрэх болон амьсгалвал үхэлд хүргэнэ	Онцгой хортой бодис (арьсаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	1, 2
H300 + H310 + H330	Залгих, арьсанд хүрэх, амьсгалвал үхэлд хүргэнэ	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (арьсаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	1, 2
H301 + H311	Залгих болон арьсанд хүрвэл их хортой	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (арьсаар)	3
H301 + H331	Залгих болон амьсгалвал их хортой	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	3
H311 + H331	Арьсанд хүрэх болон амьсгалвал их хортой	Онцгой хортой бодис (арьсаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	3
H301 + H311 + H331	Залгих болон арьсанд хүрэх, амьсгалвал их хортой	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (арьсаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	3
H302 + H312	Залгих болон арьсанд хүрвэл хортой	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (арьсаар)	4
H302 + H332	Залгих болон амьсгалвал хортой	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	4
H312 + H332	Арьсанд хүрэх болон амьсгалвал хортой	Онцгой хортой бодис (арьсаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	4
H302 + H312 + H332	Залгих, амьсгалах, арьсанд хүрвэл хортой	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (арьсаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	4
H303 + H313	Залгих болон арьсанд хүрвэл хортой байж болно	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (арьсаар)	5
H303 + H333	Залгих болон амьсгалвал хортой байж болно	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	5
H313 + H333	Арьсанд хүрэх болон амьсгалвал хортой байж болно	Онцгой хортой бодис (арьсаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	5
H303 + H313 + H333	Залгих, амьсгалах, арьсанд хүрвэл хортой байж болно	Онцгой хортой бодис (амаар) ба онцгой хортой бодис (арьсаар) ба онцгой хортой бодис (амьсгалах)	5
H315 + H320	Арьс, нүд цочрооно	Арьс үрэвсүүлэгч/ цочроогч бодис ба Нүд хүчтэй гэмтээгч/ цочроогч бодис	2 (арьс)/2B (нүд)

3.Байгаль орчинд хортой бодисын аюулын тэмдэглэгээ

Код	Аюултай бодисын аюулын тэмдэглэгээ	Ангилал	Зэрэглэл
(1)	(2)	(3)	(4)
H400	Усны амьд организмд онцгой хортой	Усан орчинд хортой бодис, онцгой хортой	1
H401	Усны амьд организмд хортой	Усан орчинд хортой бодис, онцгой хортой	2
H402	Усны амьд организмд аюултай	Усан орчинд хортой бодис, онцгой хортой	3
H410	Усны амьд организмд онцгой хортой нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлнэ	Усан орчинд хортой бодис, Урт хугацааны архаг хоруу чанартай	1
H411	Усны амьд организмд хортой нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлнэ	Усан орчинд хортой бодис, Урт хугацааны архаг хоруу чанартай	2
H412	Усны амьд организмд аюултай нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлнэ	Усан орчинд хортой бодис, Урт хугацааны архаг хоруу чанартай	3
H413	Усны амьд организмд аюултай нөлөөлөл удаан хугацаанд үзүүлж болно	Усан орчинд хортой бодис, Урт хугацааны архаг хоруу чанартай	4
H420	Атмосферийн дээд давхаргын озоны давхаргыг задалснаар хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд аюул учруулна	Озоны давхаргад хортой бодис	1

ХАВСРАЛТ 2

Сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээний код

1.Ерөнхий сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээний код

Код	Сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ	Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Хэрэглэх нөхцөл
(1)	(2)	(3)	(4)	(5)
P101	Эмчийн тусламж, зөвөлгөө шаардлагатай бол бүтээгдэхүүний сав эсвэл шошгийг үзүүл	Тохирох ангилал		Өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүн
P102	Хүүхдээс хол хадгал	Тохирох ангилал		Өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүн
P103	Хэрэглэхийн өмнө шошгийг унш	Тохирох ангилал		Өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүн

2.Урьдчилан сэргийлэх сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээний код

Код	Сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ	Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Хэрэглэх нөхцөл
(1)	(2)	(3)	(4)	(5)
P201	Хэрэглэхээсээ өмнө заавартай танилц	Тэсрэмтгий бодис	Тогтворгүй тэсрэмтгий
		Үр удамд нөлөөлөгч бодис	1A, 1B, 2
		Хавдар үүсгэгч бодис	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой, хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөлөл	Нэмэлт ангилал
P202	Аюулгүй ажиллагааны бүх зааврыг уншиж, ойлгохоос өмнө харьцаж болохгүй	Шатамхай хий	A, B (химийн тогтворгүй хий)
		Үр удамд нөлөөлөгч бодис	1A, 1B, 2
		Хавдар үүсгэгч бодис	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой	1A, 1B, 2
P210	Халалт, халуун гадаргуу, оч, ил гал болон бусад шатаалтын эх үүсвэрээс хол байлга. Тамхи татаж болохгүй	Тэсрэмтгий бодис
		Шатамхай хий	1, 2
		Аэрозол	1, 2, 3
		Шатамхай шингэн	1, 2, 3, 4
		Шатамхай хатуу бодис	1, 2
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	A, B, C, D, E, F төрөл
		Пирофор шингэн	1
		Пирофор хатуу бодис	1
		Исэлдүүлэгч шингэн	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч хатуу бодис	A, B, C, D, E, F төрөл
		Органик хэт исэл	1, 2, 3
P211	Ил гал болон бусад шатаалтын эх үүсвэр рүү шүршиж болохгүй	Аэрозол	1.2
P220	Хувцас болон бусад шатамхай материалаас хол байлга	Исэлдүүлэгч хий	1
		Исэлдүүлэгч шингэн	1.2.3
		Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1.2.3
P222	Агаартай харилцан үйлчлүүлж болохгүй	Пирофор шингэн	1	-хэрэв аюулын тэмдэглэгээ зайлшгүй шаардлагатай гэж үзвэл
P222	Агаартай харилцан үйлчлүүлж болохгүй	Пирофор хатуу бодис	1	-хэрэв аюулын тэмдэглэгээ зайлшгүй шаардлагатай гэж үзвэл
P223	Устай харилцан үйлчлүүлж болохгүй	Устай харилцан үйлчлэх шатамхай хий ялгаруулдаг бодис ба хольц	1.2	-хэрэв аюулын тэмдэглэгээ зайлшгүй шаардлагатай гэж үзвэл
P230	...-р норго	Тэсрэмтгий бодис	Бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5	-тэсрэх чадварыг бууруулах, дарангуйлах зорилгоор дарагч ашиглан норгож, шингэрүүлж, уусгаж, суспензжүүлдэг бодис, хольцын хувьд. ...Үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох материалыг зааж өгнө
P231	Инерт хийтэй орчинд хадгал, харьц	Пирофор шингэн	1	...Хэрэв “инерт хий” тохирохгүй бол үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох шингэн эсвэл хийг зааж өгнө
		Пирофор хатуу бодис	1
		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1.2.3	-хэрэв бодис, хольц нь агаарын чийгтэй амархан үйлчилдэг бол ...Хэрэв “инерт хий” тохирохгүй бол үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох шингэн эсвэл хийг зааж өгнө
P232	Чийгнээс хамгаал	Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1,2,3
P233	Савны таглааг сайтар тагла	Шатамхай шингэн	1,2,3	-хэрэв шингэн ууршиж агаарт тэсрэлт үүссгэдэг бол
		Пирофор шингэн	1
		Пирофор хатуу бодис	1
		Онцгой хортой-амьсгалах	1, 2, 3	-хэрэв шингэн ууршиж агаарт хортой хий үүссгэдэг бол
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, амьсгалаар	3
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, мансууруулах үйлчилгээтэй	3
P234	Зөвхөн үйлдвэрийнх нь сав баглаа боодолд хадгал	Тэсрэмтгий бодис	Бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A, B, C, D, E, F
		Органик хэт исэл	Төрөл A, B, C, D, E, F
		Металл зэврүүлэгч бодис	1
P235	Сэрүүн газар хадгал	Шатамхай шингэн	1.2.3	-шатамхай шингэн зэрэглэл I болон ууршимтгай, агаарт тэсрэлт үүсгэдэг бусад шатамхай шингэний хувьд
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A, B, C, D, E, F	-хэрэв шошгон дээр Р411 байгаа бол тавихгүй байж болно
		Өөрөө халдаг бодис ба хольц (бүлэг 2.11)	1,2	-хэрэв шошгон дээр Р413 байгаа бол тавихгүй байж болно
		Органик хэт исэл	Төрөл A, B, C, D, E, F	-хэрэв шошгон дээр Р411 байгаа бол тавихгүй байж болно
P240	Газардуулга хий, статик цэнэгийг зөрөөг тогтворжуулах холболт хий	Тэсрэмтгий бодис	Бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5	-хэрэв тэсрэлтгий бодис нь цахилгаан статистик цэнэгт мэдрэмхий бол
		Шатамхай шингэн	1.2.3	-хэрэв шингэн ууршиж агаарт тэсрэлт үүссгэдэг бол
		Шатамхай хатуу бодис бүлэг	1.2	-хэрэв хатуу бодис нь цахилгаан статистик цэнэгт мэдрэмхий бол
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A, B, C, D, E, F	-хэрэв цахилгаан статистик цэнэгт мэдрэмхий ба агаарт тэсрэлт үүссгэдэг бол
		Органик хэт исэл	Types A, B, C, D, E, F	-хэрэв цахилгаан статистик цэнэгт мэдрэмхий ба агаарт тэсрэлт үүссгэдэг бол
P241	Тэсрэлтээс хамгаалах төхөөрөмж, хэрэгсэл (цахилгааны/ агааржуулалтын/ гэрэлтүүлгийн гэх мэт) ашигла	Шатамхай шингэн	1.2.3	-хэрэв шингэн ууршиж агаарт тэсрэлт үүссгэдэг бол -хаалтан доторх үгийг тодорхой цахилгааны, агааржуулалтын, гэрлтүүлгийн болон бусад төхөөрөмж хэрэгсэл зайлшгүй шаардлагатай үед хэрэглэнэ
P241		Шатамхай хатуу бодис	1.2	Хэрэв тоосны үүл үүсдэг бол -хаалтан доторх үгийг тодорхой цахилгааны, агааржуулалтын, гэрэлтүүлгийн болон бусад төхөөрөмж хэрэгсэл зайлшгүй шаардлагатай үед хэрэглэнэ
P242	Оч хаядаггүй багаж хэрэгсэл ашигла	Шатамхай шингэн	1.2.3	-хэрэв шингэн ууршиж агаарт тэсрэлт үүссгэдэг ба гал авалцах энерги нь маш бага бол (гал авалцах доод энерги нь <0.1тДж, хүхэрт нүүрстөрөгч г.м)
P243	Статик цэнэг үүсэхээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ ав	Шатамхай шингэн	1.2.3	-хэрэв шингэн ууршиж агаарт тэсрэлт үүссгэдэг бол
P244	Хавхлаганд тос, тослгооны материал оруулж болохгүй	Исэлдүүлэгч хий	1
P250	Бутлаж/ цохиж/ үрж/ ... болохгүй	Тэсрэмтгий бодис	Тогтворгүй тэсрэмтгий бодис. Бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5	–хэрэв тэсрэмтгий бодис нь механик үйлчлэлд мэдрэмтгий бол ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага харьцах аргыг зааж өгнө
P251	Ашиглаж байхдаа болон дараа цоолж, шатааж болохгүй	Аэрозол	1,2,3
P260	Тоос/ утаа тортог/ хий/ манан/ уур/ тоосорсон шингэнийг амьсгалж болохгүй	Онцгой хортой- амьсгалах	1, 2	үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох нөхцөлийг зааж өгнө
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1, 2
		Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1, 2
		Арьс үрэвсүүлэгч бодис	1A 2B 1C	-тоос эсвэл мананг амьсгалж болохгүйг зааж өгөх -ашиглах явцад тоос эсвэл манан үүсэж, тэр нь амьсгалын замаар биед орохоор бол
		Нөхөн үржихүйд хортой бодис-хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөлөл	нэмэлт ангилал
P261	Тоос/ утаа тортог/хий/ манан/ уур/ тоосорсон шингэнийг амьсгалж болохгүй	Онцгой хортой-амьсгалах	3, 4	-шошгон дээр P260 тавигдсан бол тавихгүй байж болно. -үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох нөхцөлийг зааж өгнө
		Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч бодис	1, 1A, 1B
		Арьс мэдрэгжүүлэгч бодис	1, 1A, 1B
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, амьсгал замын эрхтнийг үрэвсүүлнэ	3
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, мансууруулах үйлчилгээтэй	3
P262	Нүд, арьс, хувцасанд хүрэхээс зайлсхий	Онцгой хортой-арьсаар	1, 2
P263	Хөхүүл болон жирэмсэн үед харьцахаас зайлсхий	Нөхөн үржихүйд хортой бодис-хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөлөл	Нэмэлт ангилал
P264	Харьцаж ажилласны дараа ....-ыг сайтар угаа	Онцгой хортой-амаар	1, 2, 3, 4	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага харьцаж ажилласны дараа биеийн аль хэсгийг угаахыг зааж өгнө
		Онцгой хортой-арьсаар	1, 2
		Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Арьс цочроогч	2
		Нүд цочроогч	2A, 2B
		Нөхөн үржихүйд хортой бодис-хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөлөл	Нэмэлт ангилал
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1, 2	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага харьцаж ажилласны дараа биеийн аль хэсгийг угаахыг зааж өгнө
		Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1
P270	Бодисыг ашиглаж байх үедээ тамхи татах, уух, идэхийг хориглоно	Онцгой хортой-амаар	1, 2, 3, 4
		Онцгой хортой-арьсаар	1, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой-хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөлөл	Нэмэлт ангилал
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1, 2
		Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1
P271	Зөвхөн сайн агааржуулалттай орчинд эсвэл гадаа ашигла	Онцгой хортой-амьсгалаар	1, 2, 3, 4
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг, амьсгал замын эрхтэн цочроогч бодис	3
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, мансууруулах үйлчилгээтэй	3
P272	Ажлын байрнаас бохирдсон ажлын хувцастай гарахыг хориглоно	Арьс мэдрэгжүүлэгч (бүлэг 3.4)	1, 1A, 1B
P273	Байгал орчинд ялгарахаас зайлсхий	Усан орчинд богино хугацааны хурц хоруу чанартай бодис	1, 2, 3
P273	Байгал орчинд ялгарахаас зайлсхий	Усан орчинд урт хугацааны архаг хоруу чанартай бодис	1, 2, 3, 4
P280	Хамгаалалтын бээлий, хувцас, нүд болон нүүр хамгаалах хэрэгсэл хэрэглэ	Тэсрэмтгий бодис	Тогтворгүй тэсрэмтгий болон бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага хамгаалалтын хэрэгслийн төрлийг зааж өгнө
		Шатамхай шингэн	1, 2, 3, 4	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага хамгаалалтын хэрэгслийн төрлийг зааж өгнө
		Шатамхай хатуу бодис	1, 2
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A, B, C, D, E, F
		Пирофор шингэн	1
		Пирофор хатуу бодис	1
		Өөрөө халдаг бодис ба хольц	1, 2
		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч шингэн	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1, 2, 3
		Органик хэт исэл	Төрөл A, B, C, D, E, F
		Онцгой хортой-арьсаар	1, 2, 3, 4	-Хамгаалалтын бээлий, хувцсыг тодорхой заана. ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага шаардлагатай нэмэлт хамгаалалтын хэрэгслийн төрлийг зааж өгнө
		Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C	-Хамгаалалтын бээлий, хувцас, нүүр болон нүдний хамгаалах хэрэгслэлийг тодорхой заана
		Арьс цочроогч	2	-Хамгаалалтын бээлийг тодорхой заана ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага шаардлагатай нэмэлт хамгаалалтын хэрэгслийн төрлийг зааж өгнө
		Арьс мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
		Нүд хүчтэй гэмтээгч	1	-Нүд/нүүр хамгаалах хэрэгслэлийг тодорхой заана ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага шаардлагатай нэмэлт хамгаалалтын хэрэгслийн төрлийг зааж өгнө
		Нүд цочроогч	2A
		Үр удамд нөлөөлөгч бодис	1A, 1B, 2	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага шаардлагатай хамгаалалтын хэрэгслийн төрлийг зааж өгнө
		Хавдар үүсгэгч бодис	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой бодис	1A, 1B, 2
P282	Хүйтний хамгаалалттай бээлий болон нүүр, нүдний хамгаалалт өмс	Даралтат савласан хий	Хөлдөөж шингэрүүлсэн хий
P283	Галд тэсвэртай эсвэл галаас хамгаалдаг хувцас өмс	Исэлдүүлэгч шингэн	1
P283	Галд тэсвэртай эсвэл галаас хамгаалдаг хувцас өмс	Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1
P284	[Агааржуулалт хангалтгүй тохиолдолд] амьсгал хамгаалах хэрэгсэл өмс	Онцгой хортой-амьсгалах	1, 2	-хаалтан доторх бичвэрийг аюулгүй ашиглахад ямар төрлийн агааржуулалт хангалттайг заасан химийн материалын хувьд хэрэглэнэ ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох тоног төхөөрөмжийг зааж өгнө
P284		Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
P231 + P 232	Инертийн хийн/ ...-ын орчинд харьц, хадгал. Чийгнээс хамгаал	Пирофор шингэн	1	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага ”инертийн хий” тохиромжгүй бол тохирох хий эсвэл шингэнийг зааж өгнө
		Пирофор хатуу бодис	1
		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2, 3	-хэрэв бодис, эсвэл хольц нь агаарын чийгтэй хялбархан урвалд ордог бол ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага ”инертийн хий” тохиромжгүй бол тохирох хий эсвэл шингэнийг зааж өгнө

3.Хариу арга хэмжээ авах сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээний код

Код	Хариу арга хэмжээ авах сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ	Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Хэрэглэх нөхцөл
P301	ЗАЛГИСАН ТОХИОЛДОЛД	Онцгой хортой-амаар	1, 2, 3, 4
		Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Амьсгалахад хортой бодис	1, 2
P302	АРЬСААР ХҮРЭЛЦСЭН ТОХИОЛДОЛД	Пирофор шингэн	1
		Пирофор хатуу бодис	1
		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2
		Онцгой хортой-арьсаар	1, 2, 3, 4
		Арьс цочроогч	2
		Арьс мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
P303	АРЬС (ҮСЭНД) ХҮРГЭСЭН ТОХИОЛДОЛД	Шатамхай шингэн	1, 2, 3
P303	АРЬС (ҮСЭНД) ХҮРГЭСЭН ТОХИОЛДОЛД	Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
P304	АМЬСГАЛСАН ТОХИОЛДОЛД	Онцгой хортой-амьсгалах	1, 2, 3, 4, 5
		Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг, амьсгалын замыг цочроогч бодис	3
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг, мансууруулах үйлчилгээтэй бодис	3
P305	НҮДЭНД ОРСОН ТОХИОЛДОЛД	Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Нүд хүчтэй гэмтээгч	1
		Нүд цочроогч	2A, 2B
P306	ХУВЦАСАНД ХҮРСЭН ТОХИОЛДОЛД	Исэлдүүлэгч шингэн	1
P306	ХУВЦАСАНД ХҮРСЭН ТОХИОЛДОЛД	Исэлүүдэгч хатуу бодис	1
P308	НӨЛӨӨЛӨЛД ӨРТСӨН ЭСВЭЛ ӨРТСӨН БАЙХ МАГАДЛАЛТАЙ ТОХИОЛДОЛД	Үр удамд нөлөөлөгч бодис	1A, 1B, 2
		Хавдар үүсгэгч бодис	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой бодис	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой бодис хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөлөл	Нэмэлт ангилал
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1, 2
P310	Хордлогын төв /эмч/ ...-д яаралтай ханд	Онцгой хортой-амаар	1, 2, 3	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага үзүүлэх эмнэлгийн яаралтай тусламжийг зааж өгнө
		Онцгой хортой-арьсаар	1, 2
		Онцгой хортой-амьсгалах	1, 2
		Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Нүд хүчтэй гэмтээгч	1
		Амьсгалахад хортой бодис	1, 2
P311	Хордлогын төв /эмч/ ...-д ханд	Онцгой хортой-амьсгалах	3	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага үзүүлэх эмнэлгийн яаралтай тусламжийг зааж өгнө
		Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1, 2
P312	Бие тавгүйрхвэл хордлогын төв /эмч/ ...-д ханд	Онцгой хортой-амаар	4	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага үзүүлэх эмнэлгийн яаралтай тусламжийг зааж өгнө
		Онцгой хортой-амаар	5
		Онцгой хортой-арьсаар	3, 4, 5
		Онцгой хортой-амьсгалах	4
		Онцгой хортой-амьсгалах	5
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис мансууруулах үйлчилгээтэй	3
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис мансууруулах үйлчилгээтэй	3
P313	Эмчийн зөвлөгөө/ тусламж ав	Арьс цочроогч	2, 3	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн зөвөлгөө/ тусламжийг зааж өгнө
		Нүд цочроогч	2A, 2B
		Арьс мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
		Үр удамд нөлөөлөгч бодис	1A, 1B, 2
		Хавдар үүсгэгч бодис	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой бодис	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой бодис хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөлөл	Нэмэлт ангилал
P314	Бие тавгүйрхвэл эмчийн зөвлөгөө/ тусламж ав	Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1, 2	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага шаардлагатай эмнэлгийн зөвөлгөө/ тусламжийг зааж өгнө
P315	Эмчийн зөвлөгөө/ тусламж яаралтай ав	Даралтат савласан хий	Хөлдөөж шингэрүүлсэн хий	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага шаардлагатай эмнэлгийн зөвөлгөө/ тусламжийг зааж өгнө
P320	Тусгай арга хэмжээ яаралтай ав (Шошгоны тэмдэглэгээг хар)	Онцгой хортой-амьсгалах	1, 2	- антидиот яаралтай хэрэглэх хэрэгтэй бол ...Анхны тусламж авах талаар нэмэлт зааварчилгааг ишлэх
P321	Тусгай арга хэмжээ ав (Шошгоны тэмдэглэгээг хар)	Онцгой хортой-амаар	1, 2, 3	-антидиот яаралтай хэрэглэх хэрэгтэй бол ...Анхны тусламж авах талаар нэмэлт зааварчилгааг ишлэх
		Онцгой хортой-арьсаар	1, 2, 3, 4	-яаралтай арга хэмжээ авахыг зөвлөж байгаа бол, жишээлбэл онцлог цэвэрлэгээний бодис ...Анхны тусламж авах талаар нэмэлт зааварчилгааг ишлэх
		Онцгой хортой-амьсгалах	3	-яаралтай арга хэмжээ авах шаардлагатай бол ...Анхны тусламж авах талаар нэмэлт зааварчилгааг ишлэх
		Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C	...Анхны тусламж авах талаар нэмэлт зааварчилгааг ишлэх ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох цэвэрлэгээний бодисыг зааж өгнө
		Арьс цочроогч	2
		Арьс мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1	-яаралтай арга хэмжээ авах шаардлагатай бол ...Анхны тусламж авах талаар нэмэлт зааварчилгааг ишлэх
P330	Амаа зайл	Онцгой хортой-амаар	1, 2, 3, 4
P330	Амаа зайл	Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
P331	Бөөлжих гэж оролдох хэрэггүй	Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
P331	Бөөлжих гэж оролдох хэрэггүй	Амьсгалахад хортой бодис	1, 2
P332	АРЬС ЦОЧИРВОЛ	Арьс цочроогч	2, 3
P333	АРЬСАНД ЦОЧРОЛ, ТУУРАЛТ ҮҮСВЭЛ	Арьс мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
P334	Хүйтэн усанд барь /эсвэл нойтон боолт тавь/	Пирофор шингэн бодис	1	Хаалтан доторх бичвэрийг пирофор шингэн ба пирофор хатуу бодист хэрэглэнэ
		Пирофор хатуу бодис	1
		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2	-зөвхөн “хүйтэн усанд барь” гэснийг ашигла. Хаалтан доторх бичвэрийг ашиглаж болохгүй
P335	Арьснаас наалдсан бодисыг арчиж ав	Пирофор хатуу бодис	1
P335	Арьснаас наалдсан бодисыг арчиж ав	Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2
P336	Хөлдсөн хэсгийг бүлээн усаар гэсгээ. Хөлдсөн хэсгийг үрж болохгүй	Даралтат савласан хий	Шингэрүүлж хөлдөөсөн хий
P337	НҮДНИЙ ЦОЧРОЛ АРИЛАХГҮЙ БАЙВАЛ	Нүд цочроогч	2A, 2B
P338	Контакт линзийг салгаж ав, хэрэв үүнийг хийх боломжтой байвал. Үргэлжлүүлэн нүдийг угаа	Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Нүд хүчтэй гэмтээгч	1
		Нүд цочроогч	2A, 2B
P340	Цэвэр агаарт гарга, амьгалахад тохиромжтой байхаар байрлуул	Онцгой хортой-амьсгалаар	1, 2, 3, 4
		Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	3
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, мансууруулах үйлчилгээтэй	3
P342	АМЬСГАЛЫН ЗАМЫН ШИНЖ ТЭМДЭГ ИЛЭРВЭЛ	Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
P351	Хэдэн минутын турш усаар болгоомжтой угаа	Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Нүд хүчтэй гэмтээгч	1
		Нүд цочроогч	2A, 2B
P352	Их хэмжээний ус/...-аар угаа	Онцгой хортой-арьсаар	1, 2, 3, 4	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага усаар цэвэрлэхэд тохиромжтой бус бол тохирох цэвэрлэгээний бодисыг зааж өгч болно
		Арьс цочроогч	2
		Арьс мэдрэгжүүлэгч бодис	1, 1A, 1B
P353	Арьсыг усаар (эсвэл шүршүүрт) угаа	Шатамхай шингэн	1, 2, 3	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох бодисыг зааж өгч болно
P353	Арьсыг усаар (эсвэл шүршүүрт) угаа	Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
P360	Бохирдсон хувцас, арьсыг их хэмжээний усаар угаа, дараа нь хувцсыг тайл	Исэлдүүлэгч шингэн	1
P360		Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1
P361	Бохирдсон хувцсыг яаралтай тайл	Шатамхай шингэн	1, 2, 3
		Онцгой хортой-арьсаар	1, 2, 3
		Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
P362	Бохирдсон хувцсыг тайл	Онцгой хортой-арьсаар	4
		Арьс цочроогч	2
		Арьс мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
P363	Дахин хэрэглэхийн өмнө бохирдсон хувцсыг угаа	Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
P364	Дахин хэрэглэхийн өмнө угаа	Онцгой хортой-арьсаар	1, 2, 3, 4
		Арьс цочроогч	2
		Арьс мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
P370	ГАЛ ГАРСАН ТОХИОЛДОЛД	Тэсрэмтгий бодис	Тогтворгүй тэсрэмтгий, Бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5
		Исэлдүүлэгч хий	1
		Шатамхай шингэн	1, 2, 3, 4
		Шатамхай хатуу бодис бүлэг	1, 2
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A, B, C, D, E, F
		Пирофор шингэн	1
		Пирофор хатуу бодис	1
		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч шингэн	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч хатуу	1, 2, 3
		Органик хэт исэл	Төрөл A, B, C. D, E, F
P371	ИХ ХЭМЖЭЭНИЙ БОДИСООС ТОМ ГАЛ ГАРСАН ТОХИОЛДОЛД	Исэлдүүлэгч шингэн	1
P371	ИХ ХЭМЖЭЭНИЙ БОДИСООС ТОМ ГАЛ ГАРСАН ТОХИОЛДОЛД	Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1
P372	Тэсрэх аюултай	Тэсрэмтгий бодис	Тогтворгүй тэсрэмтгий, Бүлэг, 1.1, 1.2, 1.3, 1.5
		Тэсрэмтгий бодис	Бүлэг 1.4	-Бүлэг 1.4-д (тохирох бүлэг S) хамаарахаас бусад тэсрэх бодисыг тээвэрлэх саванд
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A
		Органик хэт исэл	Төрөл A
P373	Тэсрэх бодистой ойр гал тархсан байвал галыг бүү унтраа	Тэсрэмтгий бодис	Тогтворгүй тэсрэмтгий, Бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.5
		Тэсрэмтгий бодис	Бүлэг 1.4	-Бүлэг 1.4-д (тохирох бүлэг S) хамаарахаас бусад тэсрэх бодисыг тээвэрлэх саванд
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A
		Органик хэт исэл	Төрөл A
P375	Тэсрэлтээс үүсэх эрсдэлд өртөхөөргүй зайнаас галыг унтраа	Тэсрэмтгий бодис	Бүлэг 1.4	-Бүлэг 1.4-ийн тэсрэх бодисыг тээвэрлэх саванд
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл B
		Исэлдүүлэгч шингэн	1
		Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1
		Органик хэт исэл	Төрөл B
P376	Аюулгүй хийж болохоор бол асгаралтыг зогсоо	Исэлдүүлэгч хий	1
P377	Алдагдлыг аюулгүй зогсоож чадахаар бол галыг бүү унтраа	Шатамхай хий	1, 2
P378	Гал унтраахад .... хэрэглэ	Шатамхай шингэн	1, 2, 3, 4	-Ус эрсдлийг нэмэгдүүлдэг бол ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох гал унтраах материалыг зааж өгнө
		Шатамхай хатуу бодис	1, 2
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл B, C, D, E, F
		Пирофор шингэн бодис	1
		Пирофор хатуу бодис	1
		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч шингэн	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1, 2, 3
		Органик хэт исэл	Төрөл B, C, D, E, F
P380	Аюултай газраас гар	Тэсрэмтгий бодис	Тогтворгүй тэсрэмтгий
		Тэсрэмтгий бодис	Бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A, B
		Исэлдүүлэгч шингэн	1
		Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1
		Органик хэт исэл	Төрөл A, B
P381	Асгарч алдагдсан тохиолдолд бүх шаталтын эх үүсвэрийг зайлуул	Шатамхай хий	1, 2
P390	Материал гэмтэхээс урьдчилан сэргийлж асгарсан бодисыг шингээж ав	Металл зэврүүлэгч	1
P391	Асгарсан бодисыг цуглуул	Усан орчинд богино хугацааны хурц хоруу чанартай бодис	1
P391	Асгарсан бодисыг цуглуул	Усан орчинд урт хугацааны архаг хоруу чанартай бодис	1, 2
P301 + P310	ЗАЛГИВАЛ: Хордлогын төв /эмч/ ....-д яаралтай мэдэгд	Онцгой аюултай, амаар	1, 2, 3	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн яаралтай тусламжийн зөвлөгөөний тохирох эх үүсвэрийг зааж өгнө
P301 + P310	ЗАЛГИВАЛ: Хордлогын төв /эмч/ ....-д яаралтай мэдэгд	Амьсгалахад аюултай	1,2
P301 + P312	ЗАЛГИВАЛ: Бие тавгүйрхвэл хордлогын төв /эмч/ ....-д яаралтай мэдэгд	Онцгой хортой, амаар	4	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн яаралтай тусламжийн зөвлөгөөний тохирох эх үүсвэрийг зааж өгнө
P302 + P334	АРЬСАНД ХҮРВЭЛ: Хүйтэн усанд барь /эсвэл нойтон боолт тавь/	Пирофор шингэн	1	-хаалтан дах бичвэрийг пирофор шингэнд хэрэглэгдэнэ
P302 + P352	АРЬСАНД ХҮРВЭЛ: Их хэмжээний ус/ ...-аар угаа	Онцгой хортой-арьсаар	1, 2, 3, 4	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага усаар цэвэрлэхэд тохиромжтой бус бол тохирох цэвэрлэгээний бодисыг зааж өгч болно
		Арьс цочроогч бодис	2
		Арьс мэдрэгжүүлэгч бодис	1, 1A, 1B
P304 + P312	АМЬСГАЛВАЛ: Бие тавгүйрхвэл хордлогын төв /эмч/ ....-д яаралтай мэдэгд	Онцгой хортой-амьсгалах	5	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн яаралтай тусламжийн зөвлөгөөний тохирох эх үүсвэрийг зааж өгнө

P304 + P340	АМЬСГАЛВАЛ: Цэвэр агаарт гарга, амьгалахад тохиромжтой байхаар байрлуул	Онцгой хортой-амьсгалах	1, 2, 3, 4
		Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг, амьсгалын замыг цочроогч бодис	3
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, мансууруулах үйлчилгээтэй бодис	3
P306 + P360	ХУВЦСАНД ХҮРСЭН ТОХИОЛДОЛД: Бохирдсон хувцас, арьсыг их хэмжээний усаар угаа, дараа нь хувцсыг тайл	Исэлдүүлэгч шингэн	1
P306 + P360		Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1
P308 + P311	НӨЛӨӨЛӨЛД ӨРТСӨН ЭСВЭЛ ӨРТСӨН БАЙХ МАГАДЛАЛТАЙ ТОХИОЛДОЛД: Хордлогын төв /эмч/ ...-д ханд	Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1, 2	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн яаралтай тусламжийн зөвлөгөөний тохирох эх үүсвэрийг зааж өгнө
P308 + P313	НӨЛӨӨЛӨЛД ӨРТСӨН ЭСВЭЛ ӨРТСӨН БАЙХ МАГАДЛАЛТАЙ ТОХИОЛДОЛД: Эмчийн зөвлөгөө/ тусламж ав	Үр удамд нөлөөлөгч бодис	1A, 1B, 2	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн зөвөлгөө/ тусламжийг зааж өгнө
		Хавдар үүсгэгч бодис	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой бодис	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой бодис хөхөөр хооллох үед нөлөөлөх нөлөөлөл	Нэмэлт ангилал
P332 + P313	АРЬС ЦОЧИРВОЛ: Эмчийн зөвлөгөө/ тусламж ав	Арьс цочроогч бодис	2, 3	-шошгон P333+P313 өгөгдсөн бол шаардлагаггүй ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн зөвөлгөө/ тусламжийг зааж өгнө
P333 + P313	АРЬСАНД ЦОЧРОЛ, ТУУРАЛТ ҮҮСВЭЛ: Эмчийн зөвлөгөө/ тусламж ав	Арьс мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн зөвөлгөө/ тусламжийг зааж өгнө
P336 + P315	Хөлдсөн хэсгийг бүлээн усаар гэсгээ. Хөлдсөн хэсгийг үрж болохгүй. Эмчийн зөвлөгөө/ тусламж яаралтай ав	Даралтат савласан хий	Хөлдөөж шингэрүүлсэн хий	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн зөвлөгөө/ тусламжийг зааж өгнө
P337 + P313	НҮДНИЙ ЦОЧРОЛ АРИЛАХГҮЙ БАЙВАЛ: Эмчийн зөвлөгөө/ тусламж ав	Нүд цочроогч	2A, 2B	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн зөвлөгөө/ тусламжийг зааж өгнө
P342 + P311	АМЬСГАЛЫН ЗАМЫН ШИНЖ ТЭМДЭГ ИЛЭРВЭЛ: Хордлогын төв / эмч/ ...-д ханд	Амьсгалын зам мэдрэгжүүлэгч бодис	1, 1A, 1B	...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага эмнэлгийн зөвлөгөө/ тусламжийг зааж өгнө
P361 + P364	Бохирдсон хувцсыг яаралтай тайл. Дахин хэрэглэхийн өмнө угаа	Онцгой хортой-арьсаар	1, 2, 3
P362 + P364	Бохирдсон хувцсыг тайл. Дахин хэрэглэхийн өмнө угаа	Онцгой хортой-арьсаар	4
		Арьс цочроогч	2
		Арьс мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
P370 + P376	ГАЛ ГАРСАН ТОХИОЛДОЛД: Аюулгүй хийж болохоор бол асгаралтыг зогсоо	Исэлдүүлэгч хий	1
P370 + P378	ГАЛ ГАРСАН ТОХИОЛДОЛД: Гал унтраахад .... хэрэглэ	Шатамхай шингэн	1, 2, 3, 4	-Ус эрсдлийг нэмэгдүүлдэг бол ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох гал унтраах материалыг зааж өгнө
		Шатамхай хатуу бодис	1, 2
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл C, D, E, F
		Пирофор шингэн	1
		Пирофор хатуу бодис	1
		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч шингэн	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1, 2, 3
		Органик хэт исэл	Төрөл C, D, E, F
P301 + P330 + P331	ЗАЛГИВАЛ: Амаа зайл. Бөөлжих гэж оролдох хэрэггүй	Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
P302 + P335 + P334	АРЬСАНД ХҮРВЭЛ: Арьснаас наалдсан бодисыг арчиж ав. Хүйтэн усанд барь /эсвэл нойтон боолт тавь/	Пирофор хатуу бодис	1	-хаалтан дах бичвэрийг пирофор хатуу бодист хэрэглэгдэнэ
P302 + P335 + P334		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2	-зөвхөн “хүйтэн усанд барь” гэснийг ашигла. Хаалтан доторх бичвэрийг ашиглаж болохгүй
P303 + P361 + P353	АРЬСАНД ХҮРВЭЛ: Бохирдсон хувцсыг яаралтай тайл. Арьсыг усаар (эсвэл шүршүүрт) угаа	Шатамхай шингэн	1, 2, 3	-хаалтан дах бичвэрт үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох бодисыг зааж өгч болно
P305 + P351 + P338	НҮДЭНД ОРСОН ТОХИОЛДОЛД: Хэдэн минутын турш усаар болгоомжтой угаа. Контакт линзийг салгаж ав, хэрэв үүнийг хийх боломжтой байвал. Үргэлжүүлэн нүдийг угаа	Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Нүд хүчтэй гэмтээгч бодис	1
		Нүд цочроогч	2A, 2B
P370 + P380 + P375	ГАЛ ГАРСАН ТОХИОЛДОЛД: Аюултай газраас гар. Тэсрэлтээс үүсэх эрсдэлд өртөхөөргүй зайнаас галыг унтраа	Тэсрэмтгий бодис	Бүлэг 1.4	-Бүлэг 1.4-ийн тэсрэх бодисыг (тохирох бүлэг S) тээвэрлэх саванд
P370 + P380 + P375		Органик хэт исэл
P371 + P380 +P375	ИХ ХЭМЖЭЭНИЙ БОДИСООС ТОМ ГАЛ ГАРСАН ТОХИОЛДОЛД: Аюултай газраас гар. Тэсрэлтээс үүсэх эрсдэлд өртөхөөргүй зайнаас галыг унтраа	Исэлдүүлэгч шингэн	1
P371 + P380 +P375		Исэлдүүлэгч хатуу бодис (бүлэг 2.14)
P370 + P372 + P380 + P373	ГАЛ ГАРСАН ТОХИОЛДОЛД: Тэсрэх аюултай. Аюултай газраас гар. Тэсрэх бодистой ойр гал тархсан байвал галыг бүү унтраа	Тэсрэмтгий бодис (бүлэг 2.1)	Тогтворгүй тэсрэмтгий ба Бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.5
			Бүлэг 1.4	-Бүлэг 1.4-ийн тэсрэх бодисыг (тохирох бүлэг S) тээвэрлэх саванд
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A
		Органик хэт исэл	Төрөл A
P370 + P380 + P375 [+ P378]	ГАЛ ГАРСАН ТОХИОЛДОЛД: Аюултай газраас гар. Тэсрэлтээс үүсэх эрсдэлд өртөхөөргүй зайнаас галыг унтраа [Гал унтраахад .... хэрэглэ]	Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл B	-хаалтан дахь бичвэрийг зөвхөн усанд хэрэглэ
P370 + P380 + P375 [+ P378]		Органик хэт	Төрөл B	-Ус эрсдлийг нэмэгдүүлдэг бол ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохирох гал унтраах материалыг зааж өгнө

4.Хадгалах нөхцөлийн сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээний код

Код	Хадгалах нөхцөлийн сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ		Аюулын ангилал			Аюулын зэрэглэл		Хэрэглэх нөхцөл
P401	...-ын дагуу хадгал		Тэсрэмтгий бодис			Тогтворгүй тэсрэмтгий ба Бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5		...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага боломжтой бол үндэсний /бүс нутгийн/ олон улсын журмыг зааж өгнө
P402	Хуурай газар хадгал		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц			1, 2, 3
P403	Агааржуулалт сайтай газар хадгал		Шатамхай хий			1, 2
			Исэлдүүлэгч хий			1
			Даралтат савласан хий			Шингэрүүлсэн хий, шахсан хий, хөлдөөж шингэрүүлсэн хий, ууссан хий
			Шатамхай шингэн			1, 2, 3, 4		-1-р зэрэглэлийн шатамхай хийн болон бусад ууршимтгай ба агаарт тэсрэлт үүсгэдэг шатамхай шингэнд
			Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц			Төрөл A, B, C, D, E, F		-температурын тохиргоо шаарддаг өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц органик хэт исэлээс бусад, хэдийгээр конденсацийн болон дараагийн хөлдөлтийн цэгтэй байж болох боловч
			Органик хэт исэл			Төрөл A, B, C, D, E, F
			Онцгой хортой-амьсгалах			1, 2, 3		-хэрэв химийн бодис нь ууршимтгай ба агаарт аюултай орчин үүсгэдэг бол
			Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, амьсгалын зам цочроогч			3
			Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, мансууруулах үйлчилгээтэй			3
P404	Битүү саванд хадгал		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц			1, 2, 3
P405	Цоожтой газар хадгал		Онцгой хортой-амаар			1, 2, 3
			Онцгой хортой-арьсаар			1, 2, 3
			Онцгой хортой-амьсгалах			1, 2, 3
			Арьс үрэвсүүлэгч			1A, 1B, 1C
			Үр удамд нөлөөлөгч бодис			1A, 1B, 2
			Хавдар үүсгэгч бодис			1A, 1B, 2
			Нөхөн үржихүйд хортой бодис			1A, 1B, 2
			Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис			1, 2
			Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, амьсгал зам цочроогч			3
			Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, мансууруулах үйлчилгээтэй			3
			Амьсгалахад хортой бодис			1, 2
P406	Зэврэлтэнд тэсвэртэй/ зэврэлтэнд тэсвэртэй гадаргуутай ... саванд хадгал		Металл зэврүүлэгч бодис			1		-Шошгон дээр P234 тавигдсан бол хэрэглэхгүй байж болно ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага тохиромжтой материалыг зааж өгнө
P407	Тавиур болон хураалттай бодисын хооронд агаарын орон зайтай байхаар байрлуул		Өөрөө халдаг бодис ба хольц			1, 2
P410	Нарны гэрлээс хол байлга		Аэрозол			1, 2, 3
			Даралтат савласан хий			Шахсан хий, шингэрүүлсэн хий, ууссан хий		-хэрэв хий нь задрал, эсвэл полимержилтод ордоггүй, эсвэл эрх бүхий байгууллагаас өөр шийдвэр гаргаагүй бол НҮБ-ын Аюултай ачаа тээвэрлэх аргачилсан журмын P200 савалгааны зааврын дагуу тээвэрлэлтийн зориулалттай хийн цилиндрт савласан бол хэрэглэхгүй байж болно
			Өөрөө халдаг бодис ба хольц			1, 2
			Органик хэт исэл			Төрөл A, B, C, D, E, F
P411		...°C/...°F-аас дээшгүй температурт хадгал		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A, B, C, D, E, F		-хэрэв температурын хяналт шаардлагатай бол (НҮБ-ын Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн системийн 2.8.2.3 or 2.15.2.3 хэсгийн дагуу) ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага температурын хязгаарыг зааж өгнө
				Органик хэт исэл	Төрөл A, B, C, D, E, F
P412		50 °C/ 122 °F-аас их температурын нөлөөлөлд оруулж болохгүй		Аэрозол	1, 2, 3		...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага температурын хязгаарыг зааж өгнө
P413		... кг/... фунтээс их хэмжээтэй савлагаагүй бодисыг ...°C/...°F-аас дээшгүй температурт хадгал		Өөрөө халдаг бодис ба хольц	1, 2		...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага хэмжээ, температурын хязгаарыг зааж өгнө
P420		Тусад нь хадгал		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A, B, C, D, E, F
				Өөрөө халдаг бодис ба хольц	1, 2
				Исэлдүүлэгч шингэн	1
				Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1
				Органик хэт исэл	Төрөл A, B, C, D, E, F
P402 + P404		Хуурай газар хадгал. Битүү саванд хадгал		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2, 3
P403 + P233		Агааржуулалт сайтай газар хадгал. Савны таглааг сайтар тагла		Онцгой хортой-амьсгалаар	1, 2, 3		-хэрэв химийн бодис нь ууршимтгай ба агаарт аюултай орчин үүсгэдэг бол
				Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, амьсгалын зам цочроогч	3
				Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, мансууруулах үйлчилгээтэй	3
P403 +235		Агааржуулалт сайтай, сэрүүн газар хадгал		Шатамхай шингэн	1, 2, 3		-ууршимтгай, агаарт тэсрэлт үүсгэх боломжтой шатамхай шингэний бүлэг 1-р бүлгийн болон бусад шатамхай шингэнд
P410 + P403		Нарны гэрлээс хол байлга. Агааржуулалт сайтай газар хадгал	Даралтат савласан хий		Шахсан хий, шингэрүүлсэн хий, ууссан хий		-хэрэв хий нь задрал, эсвэл полимержилтод ордоггүй, эсвэл эрх бүхий байгууллагаас өөр шийдвэр гаргаагүй бол НҮБ-ын Аюултай ачаа тээвэрлэх аргачилсан журмын P200 савалгааны зааврын дагуу тээвэрлэлтийн зориулалттай хийн цилиндрт савласан бол хэрэглэхгүй байж болно
P410 + P412		Нарны гэрлээс хол байлга. 50 °C/ 122 °F –аас их температурын нөлөөлөлд оруулж болохгүй	Аэрозол		1, 2, 3		...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага температурын хязгаарыг зааж өгнө

Устгах нөхцөлийн сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээний код

Код	Устгах нөхцөлийн сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээ	Аюулын ангилал	Аюулын зэрэглэл	Хэрэглэх нөхцөл
P501	Доторх бүтээгдэхүүн/ савыг .... руу хая	Тэсрэмтгий бодис	Тогтворгүй тэсрэмтгий ба Бүлэг 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5	...үндэсний /бүс нутгийн/ олон улсын журмын дагуу (тодорхой зааж өгнө) ...үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч эсвэл эрх бүхий байгууллага доторх бүтээгдэхүүн, сав болон энэ 2-ыг хоёуланг нь устгах шаардлагыг зааж өгнө
		Шатамхай шингэн	1, 2, 3, 4
		Өөрөө урвалд ордог бодис ба хольц	Төрөл A, B, C, D, E, F
		Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис буюу хольц	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч шингэн	1, 2, 3
		Исэлдүүлэгч хатуу бодис	1, 2, 3
		Органик хэт исэл	Төрөл A, B, C, D, E, F
		Онцгой хортой-амаар	1, 2, 3, 4
		Онцгой хортой-арьсаар	1, 2, 3, 4
		Онцгой хортой-амьсгалах	1, 2
		Арьс үрэвсүүлэгч	1A, 1B, 1C
		Амьсгал мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
		Арьс мэдрэгжүүлэгч	1, 1A, 1B
		Үр удамд нөлөөлөгч бодис	1A, 1B, 2
		Хавдар үүсгэгч бодис	1A, 1B, 2
		Нөхөн үржихүйд хортой бодис	1A, 1B, 2
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1, 2
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, амьсгал цочроогч	3
		Нэг удаагийн нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис, мансууруулах үйлчилгээтэй	3
		Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг бодис	1, 2
		Амьсгалахад аюултай бодис	1, 2
		Усан орчинд онцгой аюултай бодис	1, 2, 3
		Усан орчинд урт хугацааны архаг хоруу чанартай бодис	1, 2, 3, 4
P502	Сэргээх болон дахин ашиглах талаарх мэдээллийг үйлдвэрлэгч болон нийлүүлэгчдээс ав	Озоны давхаргад хортой бодис	1

--- о0о ---

Шүүлтүүр

Сонсох:

Эрх зүйн актууд

Санал хүсэлт