Зам, тээврийн хөгжлийн сайдын 2017 оны 12 дугаар сарын 21 -ны өдрийн

263 дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралт

Усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдлын
(усан замын тээврийн хэрэгслийг удирдах, жолоодох)
дүрэм

1.  Нийтлэг үндэслэл

1.1. Усан замын тээврийн хэрэгслийг удирдах, жолоодох дүрэм (цаашид “Усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдлын дүрэм” гэх) - ийн зорилго нь усан замын тээврийн хэрэгсэл хөвөх боломжтой Монгол Улсын гол, мөрөн, нуурын усан мандалд хөвж, ажил, үйлчилгээ эрхэлж буй усан замын тээврийн хэрэгсэл (цаашид “усан замын тээврийн хэрэгсэл” гэх) -ийн хөвөлтийн аюулгүй байдлыг хангасаннийтлэг журам тогтоож мөрдүүлэх, усан замд тохиолдож болзошгүй аюул ослыг урьдчилан харж, түүнээс сэргийлэхэд оршино.

1.2. Усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдалтай холбоотой бусад хэм хэмжээний актууд нь Усан замын тээврийн тухай хууль болон бусад хууль тогтоомж, энэ дүрмийн заалт шаардлагад үндэслэгдсэн, түүнтэй зөрчилдөхгүй байвал зохино.

2. Усан замын тээврийн хэрэгслийн ангилал

2.1.Усан замын тээврийн хэрэгслийг Усан замын тээврийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.3-д заасны дагуу ангилна.

2.2.Дунд, том оврынусан замын тээврийн хэрэгслийг 21-ээс дээш насны далай, усан замын чиглэлээр мэргэжлийн сургууль төгссөн дипломтой, ижил ангиллын тээврийн хэрэгсэл дээр 1-2 жил ажилласан, хөвөлтийн зохих дадлага туршлагатай хүн; жижиг, бага оврын тээврийн хэрэгслийг 18-аас дээш насны гадаад улс оронд болон дотоодод далай, усан замын чиглэлээр мэргэжлийн сургалтад хамрагдаж усан замын тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийн үнэмлэх авсан, хөвөлтийн зохих туршлагатай хүн жолоодно.

3. Усан замын тээврийн хэрэгслийн өмчлөгч, эзэмшигч, ахмад, жолооч (цаашид“жолооч”гэх)-ийн үүрэг

3.1.Хөвөлтийн дадлага туршлагатай байх -гэдэг ньусан замын тээврийн хэрэгсэлмөргөлдөх, шүргэлцэхээс зайлсхийхэд шаардлагатай бүх арга хэмжээ, үйлдлийг байгаль, цаг уурын нөхцөл, бусад усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн нягтрал, удирдлага, жолоодлогын хязгаарлалт зэргийг тооцож авч хэрэгжүүлэх жолоочийн чадвар болно. Энэхүү арга хэмжээ, үйлдлийг бусад усан замын тээврийн хэрэгслээс хол, аюулгүй зайд, мөргөлдөхөөс зайлсхийх хангалттай хугацаа байх үед авч хэрэгжүүлнэ.

3.2. Ажиглалт сайтар хийх -аялал үргэлжлэх бүх цаг хугацааны туршид хүрээлэн буй орчноо ажиглаж, бусад усан замын тээврийн хэрэгслийн радио холбоо, дуут дохиог сонсож, гэрэлт болон бусад дохиог ажиглан усан замын тээврийн хэрэгслийн удирдлага, жолоодлогод учрах эрсдлүүдээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор усны мандалд явагдаж буй бусад үйл ажиллагааг хянана.

Ажиглалт хийхдээ ойртож ирэх, зөрж өнгөрөх, эгц өөдөөс халз тулгарах усан замын тээврийн хэрэгсэлнь ямар хөдөлгүүртэй байна вэ? эсхүл хөдөлгүүргүй, дарвуулт усан онгоц уу? гэдгийг болон тухайн усан замын тээврийн хэрэгсэлчиглэл огтлолцох, зам хөндлөн гарах, гүйцэж түрүүлэх зэрэг үйлдлийн алийг нь хийх гэж буйг тодорхойлно.

3.3. Аюулгүй хурдыг сонгож, хурдаа хэвээр хадгалах-аюулгүй хурд нь тухайн нөхцөл байдалдаа тохируулж сонгох хурд бөгөөд салхи, давалгаа, усны нөхцөл байдал, усан замын тээврийн хэрэгслийн удирдлага, жолоодлогын эрсдлүүд, үзэгдэх орчин, эргэн тойронд хөвж буй усан замын бусад тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн нягтрал, усан замын тээврийн хэрэгсэл, завь, усны мотоциклийн маневрлах чадвар зэрэг олон хүчин зүйлээс хамаарч өөр өөр байна.Шөнийн аялалд болон үзэгдэх орчин хязгаарлагдсан үед бага хурдаар, өндөр сонор сэрэмж анхааралтайгаар усан замын тээврийн хэрэгслээ жолоодно.

3.4.Бусад усан замын тээврийн хэрэгслийн урдуур хөндлөн гарахаас зайлсхийх. Чиглэл болон хурдаа өөрчлөхдөө бусад усан замын тээврийн хэрэгсэлд ямар нэг бэрхшээл, хүндрэлгүй шууд харагдахаар нэг үйлдлээр, жижиг жижиг цуврал өөрчлөлт хийхээс зайлсхийж хангалттай өөрчилнө.

3.5. Хүч дамжуулах удирдлага /механик хөдөлгүүртэй/ -тай усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч ньдараах усан замын тээврийн хэрэгсэлд зам тавьж өгнө. Үүнд:

3.5.1.багийн бүрэлдэхүүнгүй аливаа усан замын тээврийн хэрэгсэл, тухайлбал, зангуугаа хаяж зогссон, эвдэрсэн;

3.5.2. гүйцэж түрүүлэхээс бусад үед дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэл;

3.5.3.усан замын тээврийн хэрэгсэлчирч буй, шугам кабель тавьж буй, усан замын тээврийн хэрэгслийн удирдлага, жолоодлогын тэмдгийн засвар үйлчилгээ хийж буй, өөрийн суултын улмаас хөвөлт нь удааширсан, нарийн хоолой, сувгаар хөвж буй том оврын усан замын тээврийн хэрэгсэлгэх мэтманеврлах чадвар нь хязгаарлагдсан аливаа усан замын тээврийн хэрэгсэл.

3.6. Дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч ньдараах усан замын тээврийн хэрэгсэлд зам тавьж өгнө. Үүнд:

3.6.1 багийн бүрэлдэхүүнгүй аливаа усан замын тээврийн хэрэгсэл(зангуугаа хаяж зогссон, эвдэрсэн); 

3.6.2 маневрлах чадвар нь хязгаарлагдсан аливаа усан замын тээврийн хэрэгсэл.

3.7.Усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч мөргөлдөх, шүргэлцэх эрсдэл үүссэн аливаа нөхцлүүд, түүний дотор осолд орсон усан замын тээврийн хэрэгсэлтэй холбоотой хязгаарлалтууд зэрэг усан замын тээврийн хэрэгслийнудирдлага, жолоодлогод учирч болзошгүй бүх аюулаас сэргийлж нэн хянамгай байна.

3.8. Усан замын тээврийн хэрэгслийнжолоочнь тусламж үзүүлэх үйл ажиллагаа нь өөрийн жолоодож буй усан замын тээврийн хэрэгсэл, эсвэл зорчигчдыг аюул, ослын эрсдэлд оруулахааргүй байвал, аюул осолд орсон усан замын тээврийн хэрэгсэлд тусламж үзүүлнэ.

3.9.Усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч нь өөрийн тээврийн хэрэгслийг ангилал, зориулалтынх нь дагуу нутгийн захиргааны эрх бүхий байгууллагаас тухайн тээврийн хэрэгсэл хөвөхөөр тогтоосон бүсэд ашиглах ба амралт, наран шарлагын бүсэд үл зорчино. Жижиг оврын усан замын тээврийн хэрэгслүүд нуурын эргээс 150м хүртэл зайд хөвнө.

3.10.Усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч ньтүүний жолоодож буй тээврийн хэрэгслээс маневрлах чадвараар муу, эсхүл маневрлах чадвар нь хязгаарлагдсан усан замын тээврийн хэрэгсэлд зөрж өнгөрөх, гүйцэж түрүүлэх давуу эрх олгож зам тавьж өгнө.

3.11.Усан замын тээврийн хэрэгслийн жолоочнь түүний жолоодож буй тээврийн хэрэгсэлд шууд заналхийлсэн аюул ослоос нэн даруй зайлсхийх зайлшгүй шаардлагатай тохиолдолд энэхүү дүрмийг баримтлахгүй байж болно.

4. Усан замын тээврийн хэрэгсэл, усан замын бусад тээврийн хэрэгсэлтэй халз тулгаран зөрөх:

4.1. Халз тулгаран зөрөх

4.1.1.хүч дамжуулах удирдлагатай хоёр усан замын тээврийн хэрэгсэлхалз тулгарсан бол хоёр усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч хоёулаа баруун гар тийш жолоогоо залж зөрж өнгөрөх ба аль аль нь хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална.

4.1.2.хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгсэл, дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэлтэй халз тулгаран зөрөх тохиолдолд хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэлд зам тавьж өгнө. Дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэлнь давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална.

4.2. Чиглэл огтлолцох, зам хөндлөн гарах

4.2.1.хүч дамжуулах удирдлагатай хоёр усан замын тээврийн хэрэгслийн чиглэл огтлолцож зам хөндлөн гарахаар бол бага оврын усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч нь том оврын усан замын тээврийн хэрэгсэлд зам тавьж өгнө. Том оврын усан замын тээврийн хэрэгсэлнь давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална.

4.2.2. хүч дамжуулах удирдлагатай нэг буюу түүнээс олон усан замын тээврийн хэрэгслийн чиглэл, дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгслийн чиглэлтэй огтлолцож зам хөндлөн гарах тохиолдолд хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэлд зам тавьж өгнө. Дарвуултусан замын тээврийн хэрэгсэлнь давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална.

4.3. Гүйцэж түрүүлэх

4.3.1.хүч дамжуулах удирдлагатай хоёр усан замын тээврийн хэрэгсэлаль нэгийгээ баруун, эсвэл зүүн талаар нь гүйцэж түрүүлж болно. Гүйцэгдэж буй усан замын тээврийн хэрэгсэлнь давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална.

4.3.2.дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэл, хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгслийг баруун, эсвэл зүүн талаар нь гүйцэж түрүүлж болно. Гүйцэгдэж буй усан замын тээврийн хэрэгсэлнь давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална.

4.3.3.хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгсэл, дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгслийг баруун, эсвэл зүүн талаар нь гүйцэж түрүүлж болно. Гүйцэгдэж буй усан замын тээврийн хэрэгсэлнь давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална.

4.4.Дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэл, дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэлтэй зөрөх, чиглэл огтлолцох, хөндлөн гарах

4.4.1.зүүн хажуу талруу нь салхи үлээж байгаа дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч чиглэлийг нь огтлон гарахаар салхи сөрөн хөвж буй дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгслийнбаруун, эсхүл зүүн хажуу тал руу нь салхи үлээж байгаа эсэхийг тодорхойлж чадахгүй тохиолдолд салхины эсрэг хөвж буй дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэлдээ зам тавьж өгнө.

4.4.2.дарвуулт хоёр усан замын тээврийн хэрэгслийнижил хажуу тал руу салхи үлээж байгаа үед бие биедээ шахаж зөрөх тохиолдолд салхины доод талаас ирж буй дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэлнь давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална.

4.4.3.дарвуулт хоёр усан замын тээврийн хэрэгслийнөөр өөр хажуу тал руу салхи үлээж байгаа үед бие биедээ шахажзөрөхөөр бол баруун хажуу тал руу нь салхи үлээж байгаа дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэлнь давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална.

4.5.Үзэгдэх орчин хязгаарлагдсан үед усан замын тээврийн хэрэгсэл жолоодох

4.5.1.үзэгдэх орчин хязгаарлагдсан тохиолдолдусан замын тээврийн хэрэгслийг өндөр сонор сэрэмж анхааралтай жолоодно.

4.5.2.үзэгдэх орчин 0.3км хүртэл хязгаарлагдсан тохиолдолд жижиг, бага оврын усан замын тээврийн хэрэгслийг хөвөлтөд гаргахыг хориглоно.

4.5.3.бие биеэ харахгүй байгаа усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч дараахь байдлаар хоорондоо харилцана. Үүнд:

4.5.3.1.үзэгдэх орчин хязгаарлагдсан тухайн нөхцөл байдлаар өгөгдсөн аюулгүй хурдаар усан замын тээврийн хэрэгслээ жолоодно. Хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгсэл нь хөдөлгүүрээнэн даруй маневрлахад бэлэн байлгана;

4.5.3.2.өмнөө маш ойрхон хөвж буй өөр усан замын тээврийн хэрэгслийн манан будангийн дохиог сонссон, эсвэл өөр усан замын тээврийн хэрэгсэлхөвж байгааг илрүүлэгч төхөөрөмж /радар/ -өөр илрүүлсэн жолоочнь мөргөлдөх эрсдэлгүй бол өөрийн усан замын тээврийн хэрэгслийнчиглэлийг хэвээр хадгалах боломж олгох хамгийн доод хурд хүртэл хурдаабууруулна. Шаардлагатай бол хурдаахасч, зөвхөн үндсэн жолоог ажиллуулах бололцоотой хэмжээнд хурдаа бууруулна.

5.Усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдлыг хангах дохионы гэрлүүд:

5.1. Усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдлыг хангах дохионы гэрлүүд нь усан замын тээврийн хэрэгслүүд шөнийн цагаар бие биетэйгээ зөрж өнгөрөхдөө хэн нь зам тавьж өгөхийг тодорхойлно. Эдгээр дохионы гэрлийг нар жаргах цагаас нар ургах хүртэл болон үзэгдэх орчин хязгаарлагдсан, манан будантай үед асаах ба үүнтэй андуурч харах өөр бусад гэрэласаахыг хориглоно.

5.2. Усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдлыг хангах дохионы үндсэн 4 гэрэл байна. Үүнд:

5.2.1.хажуугийн гэрлүүд:эдгээр нь улаан ба ногоон өнгөтэй гэрэлбайх ба усан замын тээврийн хэрэгслийн хоёр хажуугаас тодорхой өнцгөөр тусах учирзөвхөн эгц урдаас, эсвэл хажуу талаас ойртож ирэх үед л өөр бусад усан замын тээврийн хэрэгслийн жолоочид харагдана. Улаан гэрэл нь усан замын тээврийн хэрэгслийн зүүн гар талыг, ногоон гэрэл нь баруун гар талыг заана;

5.2.2.арын гэрэл:цагаан өнгөтэй энэхүү гэрэл нь усан замын тээврийн хэрэгслийн ард талд тодорхой өнцгөөр тусдаг тул зөвхөн чанх ар талаасаа бусад усан замын тээврийн хэрэгслийн жолоочид харагдана;

5.2.3.гол шурагын гэрэл:цагаан өнгийн гэрэл бөгөөд усан замын тээврийн хэрэгслийн хошуу /хамар/ болон хоёр хажуу талыг тодорхой өнцгөөр гэрэлтүүлнэ;

Хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн бүх хэрэгслийг ийм гэрлээр тоноглоно. (Жижиг оврын хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгслийн гол шурагын гэрэл ба арын гэрлийг нэгтгэж тойрон (360°)гэрэлтүүлэх цагаан гэрлээр сольж болох ба бага, дунд оврын хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгслийн гол шурагын гэрэл нь тусдаа байна).

Хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн бүх хэрэгсэл гол шурагын гэрлээ шөнийн цагаар асаана. Гол шурагын гэрэлгүй бол дарвуулт усан онгоц гэж үзнэ. Дарвуулт усан онгоц нь зөвхөн хажуугийн болон арын гэрлээ асаана.

5.2.4.тойрон (360°) гэрэлтүүлэх цагаан гэрэл: жижиг оврын хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгслүүдэд энэхүү гэрэл нь гол шурагын гэрэл болон арын гэрлийг нэгтгэсэн хэлбэрээр байж болох ба бусад усан замын тээврийн хэрэгсэлд аль ч чиглэл (360°) -ээс харагдах нэг цагаан гэрэл байна. Хажуугийн гэрлийг унтраасан үед энэхүү гэрлийг зангууны гэрэл гэж үзнэ.    

5.3.Усан замын тээврийн хэрэгсэлд зайлшгүй шаардлагатай хөвөлтийн аюулгүй байдлыг хангах дохионы гэрлүүд нь усан замын тээврийн хэрэгслийн төрөл, загвар, уртаас хамаарч ялгаатай байна.Үүнд:

5.3.1.жижиг, бага оврын усан замын тээврийн хэрэгслүүд шөнийн цагт асаах гэрлүүд:

- 3,2км-ийн алсаас харагдах хүчин чадалтай гол шурагын цагаан гэрэл;

- 1,6км-ийн алсаас харагдах хоёр хажуугийн улаан, ногоон гэрэл;

- жижиг, бага оврын усан замын тээврийн хэрэгслийг чирч буй бол 3,2км-ийн алсаас харагдах шар гэрэл;

- жижиг, бага оврын дарвуулт болон хөдөлгүүргүй усан замын тээврийн хэрэгслүүдгол шураг дээрээ 3,2км-ийн алсаас харагдах цагаан, ногоон, улаан хосолсон гэрэл;

-эсхүл тойрон эргэлдэх улбар шар гэрэл;

- эсхүл 3,2км-ийн алсаас харагдах тусгай анивчсан гэрлийг тус тус асаана.

5.3.2.дунд оврын усан замын тээврийн хэрэгслүүд шөнийн цагт асаах гэрлүүд:

- 4,8км-8,0км-ийн алсаас харагдах гол шурагын цагаан гэрэл;

- 3,2км-ийн алсаас харагдах хоёр хажуугийн улаан, ногоон гэрэл;

- 3,2км-ийн алсаас харагдах арын гэрэл;

- дунд оврын усан замын тээврийн хэрэгслийг чирч буй бол 3,2км-ийн алсаас харагдах шар гэрэл;

- дунд оврын дарвуулт болон хөдөлгүүргүй усан замын тээврийн хэрэгслүүд гол шураг дээрээ 3,2км-ийн алсаас харагдах цагаан;

- хошуун дээрээ ногоон, улаан хосолсон гэрэл;

- эсхүл тойрон эргэлдэх улбар шар гэрэл;

- эсхүл 3,2км-ийн алсаас харагдах тусгай анивчсан гэрлийг тус тус асаана.

5.3.3.том оврын усан замын тээврийн хэрэгслүүд шөнийн цагт асаах гэрлүүд:

 -9,6км-ийн алсаас харагдах гол шурагын цагаан гэрэл;

- 4,8км-ийн алсаас харагдах хоёр хажуугийн улаан, ногоон гэрэл, арын гэрэл;

 - том оврын усан замын тээврийн хэрэгслийг чирч буй бол 4,8км-ийн алсаас харагдах шар гэрэл;

- том оврын дарвуулт болон хөдөлгүүргүй усан замын тээврийн хэрэгслүүд гол шураг дээрээ 4,8км-ийн алсаас харагдах цагаан, хошуун дээрээ ногоон, улаан хосолсон гэрэл;

- эсхүл тойрон эргэлдэх улбар шар гэрэл;

- эсхүл 3,2км-ийн алсаас харагдах тусгай анивчсан гэрлийг тус тус асаана.

5.3.4. усны мандалдил харагдахгүй биет болон хагас живсэн усан замын тээврийн хэрэгсэл, объектыг чирч буй усан замын тээврийн хэрэгсэл 4,8км-ийн алсаас харагдах тойрон эргэлдэж буй цагаан гэрлийг асаана.

5.3.5. замд яваа хүч дамжуулах удирдлагатай том оврын усан замын тээврийн хэрэгсэлэхний шураг дээрээ цагаан гэрэл, түүнээс дээш тодорхой өндөрт гол шураг дээрээ хоёр дахь цагаан гэрэл(дунд оврын усан замын тээврийн хэрэгсэлд заавал шаардахгүй) асаах ба хажуугийн улаан ба ногоон гэрэл, арын гэрлээ мөн асааж хөвнө.

5.3.6. хийн дэр бүхий усан замын тээврийн хэрэгсэл нь ус үл түрэх горимд байхдаа энэ зүйлд заасан дохионы гэрлүүдээс гадна алсаас сайн харагдах анивчсан улбар шар гэрэл асаана.

5.3.7. хүч дамжуулах удирдлагатай жижиг оврын усан замын тээврийн хэрэгслүүд тойрон гэрэлтүүлэх цагаан гэрэл болон хажуугийн улаан, ногоон гэрлийг асааж хөвнө.  

6. Усан замын тээврийн хэрэгслийг шөнө удирдах, жолоодох

6.1. Усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч шөнийн цагт үргэлж бага хурдаар хөвөх ба бусад усан замын тээврийн хэрэгслийн асаасан дохионы гэрлийг нэн анхааралтай ажиглаж, асаасан гэрлүүдээр нь тэдгээр усан замын тээврийн хэрэгсэл хүч дамжуулах удирдлагатай, эсвэл дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэлуу гэдгийг болон тэдний аялалын чиглэлийг тодорхойлон усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдлын дүрмээ баримтлан жолоодлогоо үргэлжлүүлнэ.

6.2. Бусад усан замын тээврийн хэрэгслийн дохионы гэрлүүд нь зохих ёсоор ажиллаж байгаа гэдэгт усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч хэзээ ч бүрэн итгэж болохгүй. Зам тавьж өгөх шаардлага гарч, цаг хугацааны нөөц болон орон зайн боломж байгаа бол, таны усан замын тээврийн хэрэгслийнгэрлүүд – давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгалахыг зааж байсан ч зам тавьж өгнө. 

7. Хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгсэл, усан замын бусад тээврийн хэрэгслүүдтэй шөнийн цагаар зөрөх

7.1.Ногоон ба цагаан гэрэл харж байгаа жолооч,давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална. Бусад усан замын тээврийн хэрэгслийн удирдлага, жолооч таныг харахгүй буюу усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдлын дүрмийг мэдэхгүй байх тохиолдол гарч болзошгүй учраас байнгын бэлэн байдалд байна.

7.2.Зөвхөн цагаан гэрэл харж байгаа жолооч,өөр усан замын тээврийн хэрэгслийг гүйцэж түрүүлэх гэж байгаа, эсвэл замд явж байгаа давуу эрхтэйусан замын тээврийн хэрэгсэл,эсвэл зангуугаа буулгаж зогссон усан замын тээврийн хэрэгсэлбайна гэж ойлгох бөгөөд түүнийг аль ч талаар нь тойрон гарч болно.

7.3.Улаан ба цагаан гэрэл харж байгаа жолооч,тухайн усан замын тээврийн хэрэгсэлд зам тавьж өгнө. Хурдаа хасч тухайн усан замын тээврийн хэрэгслийг өнгөрөхийг зөвшөөрөх эсвэл баруун гар тийшээ эргэж түүний ар талаар зөрж өнгөрнө.

7.4.Улаан, ногоон болон цагаан гэрэл харж байгаа жолооч, хүч дамжуулах удирдлагатай өөр нэгэн усанзамын тээврийн хэрэгслийн халз урдаас ойртож байна гэж ойлгох ба хоёр усан замын тээврийн хэрэгсэл хоёулаа баруун гар тийш залуураа залж бие биедээ зам тавьж өгнө.

8. Дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгслүүд шөнийн цагаар зөрөх

8.1.Улаан ба ногоон гэрэл харж байгаа, гэхдээ цагаан гэрэл харахгүй байгаа жолооч дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгслийн халз урдаас нь ойртож байгаа гэж ойлгох ба зам тавьж өгнө.

8.2.Зөвхөн ногоон гэрэл, эсвэл зөвхөн улаан гэрэлхарж байгаа жолооч, дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэл рүү ойртож байна гэж ойлгох ба зам тавьж өгнө. Дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэл нь гүйцэж түрүүлэхээс бусад тохиолдолд үргэлж давуу эрхтэй буюу хурд, чиглэлээ хэвээр хадгална.

9. Чирэгч (чиргүүл)-ийн гэрлүүдийг ажиглах

9.1.Шөнө орой чиргүүл /барж/-ийг түлхэх буюу чирч байгаа усан замын тээврийн хэрэгсэл арын гэрлийнхээ оронд нэг шар гэрлийг асаана. Хэрэв нэг буюу хэд хэдэн чиргүүл чирч, түлхэж буй тохиолдолд олон шар гэрэл асаана.

Чирч буй усан замын тээврийн хэрэгслийн асаасан гэрэл, түүний чиргүүлүүдийнурдболон ар хамар дээр асаасан гэрлийн хооронд хэдэн арван метрийн гэрэлтүүлээгүй орон зай байж болно. Тиймээс гэрэл хоорондуур гарахыг хориглоно.

10. Шөнийн цагаар усан замын тээврийн хэрэгсэл жолоодоход урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авах

10.1.Усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдлын дохионы гэрлүүд найдвартай ажиллаж буй эсэхийг шалгана. Нөөц гэрлийн шилийг авч явна.

10.2.Зангуутай зогсож байх үедээ тойрон (360°)гэрэлтүүлэх цагаан гэрлийг асаана.

10.3.Хурдаа хасч анхааралтай хөвнө.

10.4. Өмнө байгаа ямар нэгэн саад, зүйлээс онцгой сэрэмжтэй хөвнө. Шөнө ганцаараа аялахаас зайлсхийх ба шөнийн дуран, бусад тоног төхөөрөмжөөр усан замын тээврийн хэрэгслээ хангажудирдана.

10.5.Үзэгдэх орчин бүр муудвал зогсох бөгөөд дуут дохиогоо дуугаргаж тухайн бүсэд хөвж буй бусад усан замын тээврийн хэрэгсэлд дохио өгнө.

11. Дуут дохио өгөх

11.1.Усан замын тээврийн хэрэгслийн дуут дохиог бусад усан замын тээврийн хэрэгсэлд ойртож ирснээ, зөрж өнгөрөх, эсвэл тэдэнд аюулын тухай сануулахад хэрэглэнэ. Дуут дохио нь үзэгдэх орчин хязгаарлагдсан бүх хугацааны туршид, тухайлбал өтгөн манан будантай үед бусад усан замын тээврийн хэрэгслийн байрлалыг тодорхойлох боломжолгодог.

11.2.Усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч, нэн ялангуяа усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн эрчим, нягтралд үйл ажиллагаа явуулж буй усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч,өөрсдийн тээврийн хэрэгслийн дуут дохиог зохих ёсоор ажиллаж буйг заавал шалгана.

11.3.Дуут дохио нь богино болон урт дуунаас бүрдэх бахамгийн багадаа 800м орчим газар сонсогдохоор байна. Үүнд;

11.3.1. богино дуут дохио - 1 секунд үргэлжилнэ;

11.3.2.уртдуут дохио –4-6 секунд үргэлжилнэ.

11.4.Зөрж өнгөрөх болон чиглэлээ өөрчлөх дуут дохио:

11.4.1.нэг удаагийн богино дуут дохио нь “Та миний зүүн хажуу талаар өнгөрч болно”;

11.4.2.хоёр удаагийн богино дуут дохио нь “Та миний баруун хажууталаар өнгөрч болно”;

11.4.3.гурван удаагийн богино дуут дохионь “Би ухарчбайна” гэсэн дохио;

11.4.4.хэрэв санал болгосон маневрыг нь нөгөө усан замын тээврийн хэрэгслийн удирдлага зөвшөөрсөн бол ижилхэн дуут дохио өгнө.

11.5.Үзэгдэх орчин хязгаарлагдсан, манан будан дунд усан замын тээврийн хэрэгслийн дуут дохиог сонссон ч түүнийг олж харахгүй байгаа бол мөргөлдөх аюул эрсдэл байхгүй байна гэдэгт бүрэн итгэх хүртлээ хамгийн бага хурдаараа урагшилна. Үүнд:

11.5.1.хүч дамжуулах удирдлагатай усан замын тээврийн хэрэгсэл усан замд яваа үедээ нэг уртдуут дохиог хоёр минут тутамд өгнө;

11.5.2.дарвуулт усан замын тээврийн хэрэгсэл, усан замд яваа үедээ нэг урт, хоёр богино дуут дохиог хоёр минут тутамдөгнө;

11.5.3.хүч дамжуулах удирдлагатай замд яваа усан замын тээврийн хэрэгсэл түр зогсох үедээ хоёр уртдуут дохиог хоёр минут тутамд өгнө;

11.5.4. зангуутай зогсож буй усан замын тээврийн хэрэгсэл хонхоо 5 секунд хурдтай жингэнүүлэн цохисон дуут дохиог нэг минут тутамд өгнө;

11.5.5. хайрдсан усан замын тээврийн хэрэгсэл хонхоо гурван удаа цохиж, түүнийг 5 секунд хурдтайгаар жингэнүүлэн дуугаргаж, хонхоо дахин гурван удаа цохисон дуут дохиог нэг минут тутамд өгнө.

11.6.Анхааруулах болон болзошгүй аюулаас урьдчилан сэргийлэх, бэлэн байлгахдуут дохио өгөх:

11.6.1.зогсоолоос хөдлөх, эсвэл ус руу түрж орсон уулын далдлагдсан хошуу, хясаа, нуранги овгор элс, усан дорх хад чулуу мэтийн саад тойрох үед нэг урт дуут дохио өгнө;

11.6.2.аюул ослын үед, эсвэл үл ойлгох, эсвэл бусад жолооч нарын маневр, зорилгыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаагаа илэрхийлэхэд тав, түүнээс олон удаа ойр ойрхон хурдан давтамжтай богино дуут дохиог хэрэглэнэ.

12. Дуут дохио өгөх төхөөрөмж, хэрэгслийг хэрэглэх

12.1.усан замд хөвж буй бүх усан замын тээврийн хэрэгсэл, усны мотоцикл, бусад хөвөгч хэрэгсэл дуут дохио өгөх дараах төхөөрөмж, хэрэгсэлтэй байна. Үүнд:

12.1.1.жижиг оврын усан замын тээврийн хэрэгсэл, түүний дотор усны мотоциклд дуут дохио өгөх төхөөрөмж, хэрэгслийг суурилуулахыг шаардахгүй  /гэхдээ авч явахыг зөвлөмж болгодог/;

12.1.2.бага оврын усан замын тээврийн хэрэгсэл дээр доод тал нь 900м-ээс 1,6 км хүртэл зайд сонсогдох аман болон гар бариултай, эсвэл зайгаар ажилладаг шүгэл, хонх,сигнал болон бусад төхөөрөмж, хэрэгслийн аль нэгийг авч явна;

12.1.3.дунд оврын усан замын тээврийн хэрэгсэлдээр 1.6 км хүртэл зайд сонсогдох шүгэл, сигнал, хонхны аль нэгийг авч явна.

13. Усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдалд туслах тэмдгүүдийг таних, хэрэглэх

13.1. Хөвөгч цамхаг болон тэмдгүүд нь “усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийнгэрэл дохио” бөгөөд усны мандлын зарим нэгэн хэсгээр аюулгүйгээр хөвөх, нэвтрэхэд усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч нарт хөтөч болдог. Эдгээр тэмдэг нь усан замын аюултай хэсгүүд, хязгаарлалт, хяналтын бүсийг мэдэх, мөн хөвөлтийн чиглэлүүдийг зааж, мэдээлэл өгдөг. Усан замын тээврийн хэрэгслийн жолоочнь усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдалд туслах хажуугийн болон хөндлөнгийн тэмдгүүдийг мэдэж байх үүрэгтэй.

13.2. Хажуугийн /латерал/ тэмдгүүдийг хэрэглэх

13.2.1.усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдалд туслах эдгээр тэмдгийг усан орчин ба эрэг хоорондох аюулгүйн хязгаарыг зааглаж усны захад байрлуулдаг; Жишээлбэл, суваг доторх аялалын чиглэлийг заах г.м. Эдгээр тэмдгийг тоо болон өнгөтэй хослуулж хэрэглэх бөгөөд хөвөгч цамхаг-шон бүрт болон байнга суурилуулсан тэмдгүүд дээр тоо, өнгө бичдэг. 

13.3. Тэмдгийн өнгө болон тоогоор илэрхийлсэн утга

13.3.1.хөвөгч шон цамхаг буюу тэмдгийн хэлбэр, загвараас үл хамааран дээр нь бичигдсэн өнгө болон тоонууд нь адил утгыг илэрхийлнэ;

13.3.2.улаан өнгө /өдрийн цагт/, улаан гэрэл /шөнө/ болон тэгш тоонууд: урсгал сөрөх, эсвэл боомт зогсоол руу орж ирэхэд суваг, шуудууны захыг тэмдэглэсэн эдгээр тэмдэг нь усан замын тээврийн хэрэгслийн жолоочийн баруун гар талд байна. Жолооч урсгал сөрж, эсвэл боомт, зогсоол руу буцаж ирж байгаа учраас тэмдгийн дээрх тоонууд дэс дараалан өснө;

13.3.3.ногоон өнгө /өдрийн цагт/, ногоон гэрлүүд /шөнө/ болон сондгой тоонууд: урсгал сөрөх, эсвэл боомт, зогсоол руу орж ирэхэд суваг, шуудууны захыг тэмдэглэсэн эдгээр тэмдгүүд нь усан замын тээврийн хэрэгслийн жолоочийн зүүн гар талд байна. Жолооч урсгал сөрж, эсвэл боомт, зогсоолдоо буцаж ирж байгаа учраас тэмдгийн дээрх тоонууд нь дэс дараалан өснө;

13.3.4.өдрийн тэмдгүүд: Эдгээр тэмдгүүд нь усны ёроолд бат бөх суурилуулсан мод, төмөр бетон шон гэх мэт байгууламжид хөдөлгөөнгүй байрлуулж бэхэлсэн тэмдгүүд юм. Нийтлэг хэрэглэдэг өдрийн тэмдэглэгээ нь улаан гурвалжин болон ногоон дөрвөлжин юм.Мөн эдгээр тэмдгүүд нь гэрэлтдэг байж болно.

13.4.Хөндлөнгийн хөвөгч шон-тэмдгүүдийг таних, ашиглах

13.4.1.усан замын тээврийн хэрэгслийн хөвөлтийн аюулгүй байдалд туслах эдгээр хөвөгч шон-тэмдгүүд нь усан мандал, усан орчны аюулгүйн хязгаарын гадна байгаа бусад мэдээллийг өгдөг. Нийтлэг хэрэглэгддэг зохицуулалтын шон-тэмдэг нь улбар шар будгаар будсан хүрээ, хөндлөн бүслүүр, хар өнгөөр бичсэн мэдээлэл бүхий цагаан өнгөтэй гуалинтэмдэг юм. Эдгээр тэмдгийг нуур, цөөрөм, гол, мөрөнд дараах үйл ажиллагаанд хэрэглэнэ. Үүнд:    

13.4.1.1.чиглэл заах болон мэдээлэл өгөх;

13.4.1.2.саад тотгор, аюулаас урьдчилан сэргийлж анхааруулах;

13.4.1.3.хяналтад байгаа бүс, усан мандал, орчныг тэмдэглэх;

13.4.1.4.онцгой буюу хаалттай бүсийг тэмдэглэх.  

14.2.Усан замын тээврийн хэрэгслийн жолооч өөрийн завь болон хөвөх нөхцөлдөө тохирсон зангуу сонгоно. Үүнд:

 

---