Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллын тодорхойлолт

Эрх зүйн акт

Сангийн сайд, Үндэсний статистикийн хорооны дарга нарын хамтарсан

2018 оны 12-р сарын 31-ний өдрийн 319 / A/160 тоот тушаалын хоёрдугаар хавсралт

Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллын тодорхойлолт
A	ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, ОЙН АЖ АХУЙ, ЗАГАС БАРИЛТ, АН АГНУУР

	Тухайн салбарт мал, амьтны болон ургамлын байгалийн нөөц ашиглалт хамаарна. Энэ салбарт хөдөө аж ахуйн ургамал ургуулах, мал, амьтан, үүний дотор үржлийн мал, амьтныг өсгөн үржүүлэх үйл ажиллагаа, мод бэлтгэл, фермд ч, байгаль орчинд ч бусад ургамал, мал, амьтан буюу мал, амьтны гаралтай бүтээгдэхүүний бэлтгэл орно.
01	Газар тариалан, мал аж ахуй, ан агнуур, түүнтэй холбогдох үйлчилгээ
	Тухайн дэд салбарт газар тариалангийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл гэсэн үйл ажиллагааны үндсэн 2 төрлийг, байгалийн болон генетикийн хувьд сайжруулсан хөдөө аж ахуйн ургамал ургуулах, генетик сайжруулсан мал, амьтныг өсгөн үржүүлэх үйл ажиллагааг хамаарна. Үүнээс гадна энэ дэд салбарт хөдөө аж ахуй, ан агнуур, зэрлэг амьтан барихад хамрагдах үйлчилгээ үзүүлэх, түүнтэй холбогдох үйл ажиллагааны төрөл мөн багтана. Бүлэг 015 (холимог аж ахуй) нь ХАА-н гол үйл ажиллагааг тодорхойлох энгийн зарчмуудыг зөрчдөг. Энд газар тариалан, мал аж ахуйн үйл ажиллагааг оновчтой хослуулсан, тэдгээрийн аль нэг категорид ангилах нь сонголттой байх олон төрлийн үйл ажиллагаа хүлээн зөвшөөрсөн байдаг.
	Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг борлуулахаар бэлтгэхэд шаардагдах боловсруулалтаас бусад хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний дараах дахин боловсруулалтыг [дэд салбар 10, 11-д хамрагдах (хүнсний бүтээгдэхүүн, ундааны үйлдвэрлэл, дэд салбар 12-д хамрагдах (тамхины зүйлийн үйлдвэрлэл)] хөдөө аж ахуйн үйл ажиллагаанд хамруулахгүй. Гэвч анхны борлуулалтад зориулсан бүтээгдэхүүний бэлтгэл ажил энэ дэд хэсэгт орно.
	Салбар F (барилга)-д ордог учир хөдөө аж ахуйн эдэлбэр газрыг бэлтгэх үйл ажиллагааг (жишээлбэл, сайн ашиглахаар хөдөө аж ахуйн газрыг өөрчлөн бэлтгэх, зайлуулах ажил, цагаан будааны талбай бэлтгэх гэх зэрэг), салбар G-д хамрагддаг учир хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний борлуулалт эрхэлдэг худалдан авдаг байгууллага, хоршооллын нийгэмлэгийн үйл ажиллагааг энэ дэд салбараас хасна.
011	Нэг эсвэл хоёр наст ургамал тариалалт
	Энэ бүлэгт нэг эсвэл хоёр наст ургамлын, өөрөөр хэлбэл, хоёроос илүүгүй жил ургадаг ургамлын тариалалтыг оруулна. Тухайн бүлэгт үрийн үйлдвэрлэлийн зорилгоор тариалсан ургамал хамрагдана.
0111	Үр тариа (цагаан будааг оруулахгүйгээр), буурцагт болон тосны ургамал тариалалт

	Тухайн ангид байгалийн (органик) болон генетикийн хувьд сайжруулсан хөдөө аж ахуйн ургамал ургуулах хэлбэрийг оруулаад задгай талбайд үр тариа, буурцагт болон тосны ургамал тариалалтын бүх хэлбэрийг хамруулна. Эдгээр ургамал тариалалт нь хөдөө аж ахуйн нэгжүүдэд хосолсон хэлбэрээр хийгдэх нь олонтой.
	Энэ ангид дараах ургамал тариалалт орно:
	- үр тариа тариалалт: буудай, эрдэнэ шиш, сорго будаа, арвай, хөх тариа, овьёос /хошуу буудай/, бог будаа /шар будаа/ болон бусад үр тариа,
	- буурцагт ургамал тариалалт: шош, тэжээлийн шош, хонин вандуй, үхэр вандуй, сэвэг зарам, чонон шош, вандуй, тагтаа вандуй болон бусад буурцагт ургамал,
	- тосны ургамлын үр тариалалт: шар буурцаг, газрын самар, тосон туулган шош, хөвөнгийн үр, гичийн үр, тосон нуг, сармагийн үр, гүргэмийн үр, гүнждийн үр, наранцэцэгийн үр, тосны ургамлын бусад үр.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- малын тэжээлийн зориулалттай эрдэнэ шишийн тариалалт (0119-д орно).

0112	Цагаан будаа тариалалт

	Тухайн ангид цагаан будааны тариалалт (байгалийн (органик) болон генетикийн хувьд сайжруулсан цагаан будааны тариалалтыг оруулаад) орно.

0113	Хүнсний ногоо, амтат гуа, үндэст болон булцуут ургамал тариалалт

	Энэ ангид дараах таримлууд орно:
	- навчирхаг эсвэл ишт хүнсний ногоо тариалалт: артишок (газрын төмс), аспаржа, байцай, цэцэгт болон брокколийн байцай, ногоон сонгино болон идрээ, бууцай, бусад навчирхаг эсвэл ишт хүнсний ногоо тариалалт
	- жимслэг ногоо тариалалт: өргөст хэмх, өргөст хэмхийн үр, хурган гуа (чэс), улаан лооль, тарвас, хулуу, бусад тарвасан, жимслэг ногоо
	- үндэст, булцуут буюу булцуут ургамал тариалалт: лууван, манжин, сармис, сонгино, гогод бусад булцуут, бусад үндэст, булцуут ургамал
	- мөөг болон малтуу мөөг тариалалт
	- хүрэн манжингийн үрээс бусад хүнсний ногооны үр тариалалт
	- чихрийн манжин тариалалт
	- бусад хүнсний бусад ногоо тариалалт
	- үндэст, булцуут ургамал тариалалт: төмс, чихэрлэг төмс, сөөг, болцуу, бусад үндэст, булцуут ургамал

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мөөгний түрс тариалалт (0130-т),
	- чинжүү-чили, улаан уутат чинжүү, халуун ногоо болон анхилуун үнэрт ургамлын үйлдвэрлэлд зориулсан бусад ургамлын тариалалт (0128-т орно).

0114	Чихрийн нишингэ тариалалт

	Энэ ангид чихрийн нишингэ тариалалт хамрагдана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- чихрийн манжин тариалалт (0113-т орно).

0115	Тамхины ургамал тариалалт

	Энэ ангид тамхины ургамал тариалалт орно.

0116	Хөвөнгийн төрлийн ургамал тариалалт

	Энэ ангид хөвөн тариалалт, түүхий олс, кенаф, бусад утасны ургамал тариалалт, маалинга, олс тариалалт, бүдүүн утсан, зуун настын төрлийн бусад утсан ургамал тариалалт, гадил, хятад халгай, байгалийн нэхмэл утасны бусад ургамал тариалалт орно.
0119	Бусад төрлийн нэг эсвэл хоёр наст ургамал тариалалт

	Энэ ангид дээрх 011-д ороогүй бусад төрлийн нэг эсвэл хоёр наст ургамал тариалалт орно
	- шар манжин, навчит хүрэн манжин, тэжээлийн үндэс, гэрийн хошоонгор, царгас, эрдэнэ шиш болон бусад өвслөг ургамал, тэжээлийн буржгар байцай, тэдгээртэй төстэй тэжээлийн ургамал тариалалт
	- хүрэн манжингийн үр (чихрийн хүрэн манжин үрээс бусад), тэжээлийн ургамлын үр тариалалт
	- цэцэг тарих, ургуулах (цэцгийн үйлдвэрлэл, цэцэг соёолуулах) үйл ажиллагаа
	- цэцгийн үр тариалалт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- наранцэцэгийн үр тариалалт (0111-т),
	- анхилуун үнэрт, эмийн болон эмийн найрлагад ашигладаг ургамал, халуун ногоо хийхэд зориулан нэг эсвэл хоёр наст ургамал тариалалт (0128-т орно).

012	Олон наст ургамал тариалалт

	Олон наст ургамал, өөрөөр хэлбэл хоёроос дээш жил ургадаг, эсвэл тариалалтын улирал бүрийн дараа хуурайшиж, хатдаг, эсвэл байнга ургадаг ургамал тариалалт энэ бүлэгт хамардаг. Боловсордог буюу улирал бүр хатаад сэргэдэг эсвэл тасралтгүй ургадаг олон наст ургамал орно. Үр үйлдвэрлэлийн зорилгоор ургуулсан олон наст ургамал тариалалт тухайн бүлэгт мөн орно.

0121	Усан үзэм тариалалт

	Энэ ангид усан үзмийн талбайн дарсны болон хүнсний зориулалттай тариалалт багтана.

	- вино үйлдвэрлэл (1102-т орно).

0122	Халуун, дулаан орны жимсний ургамал тариалалт

	Энэ ангид авокадо, гадил, ногооны гадил, нанжин чавга, инжир, манго, папай гуа, хан боргоцой, халуун, дулаан орны бусад жимс орно.

0123	Жүржийн төрлийн жимс тариалалт

	Энэ ангид жүрж жимсний тариалалт: бэрсүүт жүрж, нимбэг, амтат нимбэг (лайм), амтат жүрж, улбар шар жүрж, мандарин, жүржийн төрлийн бусад жимс тариалалт орно.

0124	Үрт, яст жимс тариалалт

	Энэ ангид үрт, яст жимсний тариалалт: алим, чангаанз, интоор болон эсгэлэн интоор, тоор болон амтат тоор, лийр болон айва, чавга, үүргэн жимс, бусад үрт, яст жимс тариалалт орно.

0125	Жимсний ургамал, жимсний сөөг, самар болон бусад жимс тариалалт

	Энэ ангид дараах жимс тариалалт орно:
	- жимс тариалалт: нэрс, хад, үхрийн нүд, тошлой, киви, бөөрөлзгөнө, гүзээлзгэнэ, бусад жимс
	- үр авах зориулалттай жимс тариалалт
	- хүнсэнд хэрэглэдэг самар тариалалт: буйлс, кешью, туулайн бөөр, ломбард самар, фисташек, хушга, бусад төрлийн самар
	- бусад модлог, сөөгөн жимс тариалалт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- кокос (наргил мод)-ны самар тариалалт (0126-д орно).

0126	Тослог жимс тариалалт

	Энэ ангид тослог жимсний тариалалт: кокос (наргил мод)-ны самар, чидун жимс, тослог далд мод, тослог бусад жимс тариалалт орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шар буурцгийн шош, газрын самар болон тослог бусад ургамал тариалалт (0111-д орно).

0127	Ундааны үйлдвэрлэлд зориулсан ургамал тариалалт

	Тухайн ангид ундааны үйлдвэрлэлд зориулсан, тухайлбал, кофе, цай, матэ, какао-шош, ундааны бусад ургамал тариалалт орно.


0128	Үнэр, амт оруулагч болон эм, эмчилгээний ургамал тариалалт

	Энэ ангид халуун ногоо хийх нэг буюу хоёр наст, олон наст ургамал, сайхан үнэрт ургамал: перец чинжүү, перец-чил, уутат улаан перец, задийн самар, кардамон, гоньд, одон гоньд, ногоон гоньд, шанц, лиш цэцэг, цагаан гаа, ваниль, зөрөг цэцэг, үнэр, амт оруулагч, анхилуун үнэрт бусад ургамал тариалалт орно.
	Мөн энэ ангид эмийн, хар тамхины ургамал тариалалт, үнэртэнд, эм найруулахад, эсвэл хортон шавж устгах, мөөгөнцөр болон хөдөө аж ахуйн ургамлын бактери өвчинтэй тэмцэх эсвэл адилхан зорилгоор ашигладаг ургамал тариалалт орно.

0129	Олон наст бусад ургамал тариалалт

	Энэ ангид каучукан мод тариалалт, Гацуур (Зул сарын) мод тариалалт, ургамлын шүүсийг нь авах зориулалттай мод тариалалт, ургамлын гаралтай материал хийхэд ашиглагддаг ургамал тариалалт орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ой модноос, шүүс, каучуктай төсөөтэй ургамлаас давирхай гарган авах үйл ажиллагаа (0230-д орно).

013	Үр, суулгац тариалалт

	0130-ыг харна уу.

0130	Үр, суулгац тариалалт

	Энэ ангид найлзуур, залуу мөчир, дараачийн суулгацад зориулж ишийг залгаж ургуулдаг хөрсөнд суулгах эсвэл залгаж ургуулах ургамал бий болгох иш тариалалтыг хамааруулна.
	Энэ ангид дараах тариалалт орно: үрлэгч, суулгасан ургамал тариалалт, хөрсөнд шилжүүлэх ишрэгийг оруулаад гоёл чимэглэлийн зориулалтаар ургамал тарих, булцуу, болцуу, гол үндэс; шилбэ, мөчир; дээд зэргийн мөөг авахын тулд амьд ургамал тарих, мод үржүүлэх газраас бусад модны үүлдэр үржүүлгийн газрын үйл ажиллагаа.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үр үйлдвэрлэх зорилгоор ургуулсан ургамал тариалалт (011, 012-т),
	- ойн мод үржүүлэг (0210-д орно).

014	Мал аж ахуй

	Энэ ангид усны амьтнаас бусад бүх төрлийн амьтан, үүний дотор сайн үүлдрийн амьтан (хөдөө аж ахуйн зорилгоор) өсгөн үржүүлэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үржлийн эцэг мал нийлүүлэх зэрэг үржлийн ажилтай холбогдох туслах үйлчилгээ (0162-т)
	- хөдөө аж ахуйн амьтны арчилгаа (0162-т),
	- нядалгааны газар дахь арьс, ширний үйлдвэрлэлт (1010-т орно).

0141	Үхэр, одос үхэр өсгөн үржүүлэх

	Энэ ангид: - үхэр, одос, үүний дотор сайн үүлдрийн үхэр өсгөн үржүүлэх - үхрийн түүхий сүү, одсын сүү үйлдвэрлэл - үхрийн/бухын үр үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- сүүн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, (1050-д орно).

0142	Адуу, адууны төрлийн бусад амьтан өсгөн үржүүлэх

	Энэ ангид адуу (уралдааны адууг оруулаад) илжиг, луус, хөдий луус өсгөн үржүүлэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- уралдаан, уналгын адуу арчлах үйл ажиллагаа (9319-д орно).

0143	Тэмээ, тэмээний төрлийн бусад амьтан өсгөн үржүүлэх

	Энэ ангид тэмээ (нэг бөхтэй тэмээ), тэмээний төрлийн бусад амьтан өсгөн үржүүлэх үйл ажиллагаа

0144	Хонь, ямаа өсгөн үржүүлэх

	Энэ ангид: - хонь, ямаа, үүний дотор сайн үүлдрийн хонь, ямаа өсгөн үржүүлэх -хонь, ямааны түүхий сүү үйлдвэрлэлт - түүхий ноос (угаагаагүй)-ны үйлдвэрлэлт орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шан харамж эсвэл гэрээний үндсэн дээр хонь хяргах үйл ажиллагаа (0162-т),
	- ноос боловсруулах үйл ажиллагаа (1010-т),
	- сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл (1050-т орно).

0144.1	Хонь өсгөн үржүүлэх
	Энэ дэд ангид хонь өсгөх үйл ажиллагаа, хонины сүү авах болон хонь хяргах, бэлтгэх үйл ажиллагаа орно.

0144.9	Ямаа өсгөн үржүүлэх
	Энэ дэд ангид ямаа өсгөх үйл ажиллагаа, ямааны сүү саах болон ямаа самнах, бэлтгэх үйл ажиллагаа орно.

0145	Гахай өсгөн үржүүлэх

	Энэ ангид гахай, түүний дотор сайн үүлдрийн амьтан өсгөн үржүүлэх үйл ажиллагаа орно.

0146	Шувуу өсгөн үржүүлэх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг оруулна. Үүнд:
	- Хөдөө аж ахуйн шувуу өсгөн үржүүлэх, үржил, селекцийг сайжруулах: гэрийн тахиа (тахиа, агталсан тахиа), нугас, галуу, цацагт хяруул, гургуул, Галлус доместикус төрлийн (дэгдээхэй, махны чиглэлийн) гэрийн тэжээвэр шувуу, тахиа, нугас, галуу орно.
	- өндөг үйлдвэрлэл
	- инкубатор (өндөг дарагч)-ын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шувууны өд, сөд үйлдвэрлэл (1010-д орно).

0149	Бусад амьтан өсгөн үржүүлэх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг оруулна. Үүнд:
	- хагас тэжээвэр болон бусад амьд амьтдыг өсгөн үржүүлэх, үржил, селекцийг сайжруулах: тэмээн хяруул болон тогоруу, бусад шувуу (хөдөө аж ахуйн шувуунаас бусад), шавж, туулай болон бусад үслэг амьтан

	- фермд амьтдыг өсгөн үржүүлсний үр дүнд хэвлээр явагч амьтны арьс, шир, шувууны өд үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа
	- хүр хорхой, хуурай газрын нялцгай биетэн, эмгэн хумст зэргийг өсгөн үржүүлэх фермийн үйл ажиллагаа
	- торгоны хүр хорхой үржүүлэх, торгоны хүр хорхойн үйлдвэрлэл
	- зөгий үржүүлэх болон зөгийн бал, лавын үйлдвэрлэл
	- гэрийн амьтдыг (загаснаас бусад) өсгөн үржүүлэх, үржил, селекцийг сайжруулах: муур, нохой, тоть гэх зэрэг шувуу, үхэр зусаг гэх зэрэг орно.
	- бусад амьтан өсгөн үржүүлэх.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- агнуур, зэрлэг амьтан барьсны үр дүнд арьс, шир үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (0170-т),
	- мэлхий, матар, тэнгисийн хорхой өсгөн үржүүлэх фермийн үйл ажиллагаа (0321, 0322-т),
	- загас үржүүлэх аж ахуйн үйл ажиллагаа (0321, 0322-т)
	- гэрийн тэжээвэр амьтдыг сургах үйл ажиллагаа (9609-т орно).

015	Хөдөө аж ахуйн хосолсон үйл ажиллагаа

	0150-ийг харна уу.

0150	Хөдөө аж ахуйн хосолсон үйл ажиллагаа

	Энэ ангид газар тариалан, эсвэл мал аж ахуйн салбарт дагнан төрөлжөөгүй хөдөө аж ахуйн ургамал тариалах, мал, амьтан өсгөн үржүүлэх хосолсон үйл ажиллагаа орно. Тухайн фермийн үйл ажиллагааны орлогын нийт хэмжээ нь газар тариалан эсвэл МАА юу гэдгийг тодорхойлох хүчин зүйл болохгүй. Тухайн нэгжийн газар тариалан эсвэл МАА-н бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн аль нэг нь 66 хувиас авсан, мөн аль нэгнийх нь нийт зардал нь стандарт хэмжээнээс их байвал энэ ангилалд хамаарахгүй харин ургамал тариалалт эсвэл МАА-г үйл ажиллагааны категорид ангилагдана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуйн ургамал тариалах хосолсон үйл ажиллагаа (011, 012-т),
	- мал, амьтан өсгөн үржүүлэх хосолсон үйл ажиллагаа (014-т орно).

016	Хөдөө аж ахуйн салбарын туслах үйл ажиллагаа, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний ургац хураасны дараах боловсруулалт

	Энэ бүлэгт хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлтэй холбогдох үйл ажиллагаа болон үйлдвэрлэлийн зорилгоор бус (жишээлбэл, хөдөө аж ахуйн ургамлын ургац хураах), шан харамж эсвэл гэрээний үндсэн дээр явуулдаг хөдөө аж ахуйн адил төсөөтэй үйл ажиллагаа хамрагдана. Бүтээгдэхүүний ашиг шимийг авахад дагалдах үйл ажиллагаа болон явуулахад туслах үйл ажиллагаа багтана. Түүхий эдийн зах зээлд хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг бэлтгэх, борлуулахад чиглэсэн хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний ургац хураасны дараах боловсруулалтын ажил энэ бүлэгт орно.

0161	Газар тариалангийн салбарын туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид төлбөр эсвэл гэрээн дээр суурилсан газар тариалангийн үйл ажиллагаа: талбай бэлтгэх, ургац тогтоох, ургац боловсруулалт, агаараас ургацад шүршилт хийх, жимсний болон усан үзмийн мод цэгцлэх, арчлах, цагаан будаа шилжүүлэн суулгах, хүрэн манжингийн талбайг цэвэрлэх, ургац хураах, газар тариалангийн хортонг хянах (туулайг оруулаад), газар тариалангийн тоног төхөөрөмжийн цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа хамрагдана.

	- газар тариалангийн машин, техникийн бэлтгэл, ханган нийлүүлэлт, механикжуулагчдын баг бэлтгэх
	- газар тариалангийн газар, талбайг бэлтгэх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ургац хураасны дараах үйл ажиллагаа (0163-т),
	- газрын архитектур (7110-т),
	- агрономич, хөдөө аж ахуйн эдийн засагчтай холбоотой үйл ажиллагаа (7490-т),
	- газрын гадаргуугийн арчилгаа, үйлчилгээ (8130-д)
	- газрыг экологийн сайн нөхцөлд байлгах, хадгалах үйл ажиллагаа (8130-д),
	- газар тариалангийн үзэсгэлэн болон яармаг худалдааг зохион байгуулах үйл ажиллагаа (8230-т орно).

0162	Мал аж ахуйн салбарын туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	төлбөр гэрээн дээр үндэслэсэн мал аж ахуйн үйл ажиллагаа:
	- мал, амьтны ашиг шимийг нэмэгдүүлэхтэй холбоотой туслах үйл ажиллагаа
	- сүргийг шинжлэх, оношлох үйлчилгээ, махны чиглэлийн тахиа бэлтгэх буюу тахиаг хөнгөлөх, тор цэвэрлэх үйл ажиллагаа
	- зохиомол хээлтүүлгийн үржүүлэгтэй холбоотой үйл ажиллагаа
	- мал үржүүлэг, хээлтүүлгийн үйлчилгээ
	- хонь хяргах үйлчилгээ
	- ямаа самнах үйлчилгээ
	- фермерийн мал, амьтныг тэжээх, арчлах үйл ажиллагаа

	Мөн энэ ангид адуу тахлах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мал, амьтны хашаа, саравч ашиглах үйл ажиллагаа (6810-т),
	- мал эмнэлгийн үйл ажиллагаа (7500-т),
	- мал, амьтны вакцинжуулалт (7500-т),
	- мал, амьтныг түрээслэх үйл ажиллагаа (сүргээр нь гэх мэт) (7730-т),
	- арилжааны зориулалттай ан агнуурыг дэмжих, гоёл чимэглэлийн эдлэл хийх үйл ажиллагаа (9499-т),
	- тэжээвэр амьтныг хооллох үйл ажиллагаа (9609-т орно).

0163	Ургац хураалтын дараах хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- анхдагч зах зээлд зориулан хураасан ургацыг бэлтгэх, цэвэрлэх, цайруулах, ангилах, ариутгах
	- үрээс хөвөнг салгах үйл ажиллагаа
	- тамхины ургамлын навчийг бэлтгэх
	- какаоны буурцаг бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- жимсний лав гаргаж авах үйл ажиллагаа
	- жимс болон хүнсний ногоог наранд хатаах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний ашиг шимийг бэлтгэх үйлдвэрлэгчийн үйл ажиллагаа (011, 012-т),
	- жимс ногоо хадгалах мөн байгалийн бус аргаар хатаах үйл ажиллагаа (1030-т),
	- тамхины навчийг ишнээс нь салгах, дахин хатаах үйл ажиллагаа (1200-т),
	- худалдааны нийгэмлэг, хоршооллын борлуулалтын үйл ажиллагаа (дэд салбар 46-д),
	- хөдөө аж ахуйн түүхий эдийн бөөний худалдаа (4620-т орно).



0164	Тарих үрийг боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үрслэгээний үрийн чанарыг нэмэгдүүлэхэд чиглэгдсэн ургац хураалтын дараах үйл ажиллагаа, үрийн бус хаягдал, хэмжээнээс жижиг үр, механик гэмтэл эсвэл шавжид идэгдсэн үрийг салгах, цэвэрлэх болон болц нь гүйцээгүй, чийг авсан үрийг ангилж, үрийн зооринд хийх, гэмтээгүйг нь ангилах үйл ажиллагаа орно.

	Энд зах зээлд үрийг хатаах, цэвэрлэх, ангилах, шалгах зэрэг борлуулах хүртэлх үйл ажиллагаа багтана. Мөн генетикийн хувьд сайжруулсан үр энд орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үр тариа тариалалт (бүлэг 011, 012-т),
	- тосны ургамал боловсруулалт (1040-т),
	- шинэ сортын үр гаргах, сайжруулах туршилт, шинжилгээний ажил (7210-т орно).

017	Ан агнуур, зэрлэг амьтан барих, түүнд холбогдох үйлчилгээ үзүүлэх

	0170-ыг харна уу.

0170	Ан агнуур, зэрлэг амьтан барих, түүнд холбогдох үйлчилгээ үзүүлэх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- худалдах, борлуулах зориулалтаар ан ав хийх, хавх, занга тавих үйл ажиллагаа
	- хүнс, арьс, үс эсвэл эрдэм шинжилгээ, амьтны хүрээлэнгийн зориулалтаар зэрлэг болон тэжээвэр амьтдыг (амьд эсвэл үхсэн) барих үйл ажиллагаа
	- ан агнуур, хавх, занга тавих үйл ажиллагааны дүнд бэлтгэсэн үслэг арьс, хэвлээр явагчийн арьс, шувууны өд, сөд үйлдвэрлэл
	- далайн морь, хав зэрэг далайн хөхтөн амьтдыг барих үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- малчны суурьд бэлтгэгдэж байгаа үслэг арьс болон хэвлээр явагч амьтан, шувууны арьсны үйлдвэрлэл (0149-т),
	- малчны суурь, фермерт мал амьтныг сургаж, өсгөх үйл ажиллагаа (0149-м)
	- халим барих үйл ажиллагаа (0311-т),
	- мал нядалгааны үйл ажиллагааны үр дүнд гарах арьс, ширний үйлдвэрлэл (1010-т),
	- амралт, зугаа цэнгэлийн зориулалттай ан агнуур хийх болон холбогдох үйл ажиллагаа (9319-т),
	- ан агнуур, хавх, занга тавих үйл ажиллагааг дэмжих туслах үйл ажиллагаа (9499-т орно).

02	Ойн аж ахуй, мод бэлтгэл

	Энэ дэд салбарт ойн аж ахуйн мод боловсруулах (дэд салбар 16, 17) үйлдвэрлэлийн бүхий л мод, ойн дагалт бүтээгдэхүүнийг түүх, боловсруулах, арчлах үйл ажиллагаа хамрагдана. Мод бэлтгэх болон ойн аж ахуйн үйл ажиллагаанд анхан шатны боловсруулалтын үр дүнд бий болсон түлээ, модны нүүрс, модны холтос, боловсруулаагүй (тулгуур баганын мод) мод зэрэг орно. Эдгээр үйл ажиллагаа нь байгалийн болон таримал ойн аж ахуйн үйл ажиллагаа байж болно.

021	Мод тарих үйл ажиллагаа болон ойн аж ахуй

	0210-ыг харна уу.

0210	Мод тарих үйл ажиллагаа болон ойн аж ахуй

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ургуулсан тарьц, суулгацыг арчлах, услах, зэрлэг ургамлыг устгах үйл ажиллагаа
	- гуалин бэлтгэх зориулалттай мод тарих үйл ажиллагаа: суулгах, дахин суулгах, шилжүүлэн суулгах, зүсэх, ой хамгаалах, ойн зурвас байгуулах үйл ажиллагаа
	- зулзаган ой, жимсний төгөл, эх ургамлын төгөл тарих үйл ажиллагаа
	- навчит болон шилмүүст ойн үржүүлгийн үйл ажиллагаа

	Эдгээр үйл ажиллагааг байгалийн болон таримал ойн зурваст явуулна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гацуур (Зул сарын) мод тарих (0129-т),
	- мод үржүүлэг (0130-т),
	- ойн арчилгаа, цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа (0220-т),
	- ойн дагалт нөөцийг түүх үйл ажиллагаа (0230-т),
	- модны холтос, үртэс үйлдвэрлэл (1610-т орно).

022	Мод бэлтгэл

	0220-ийг харна уу.

0220	Мод бэлтгэл

	Энэ ангид ойн аж ахуйн үйлдвэрлэлийн мод бэлтгэх үйл ажиллагаа, (боловсруулаагүй) тулгуур баганын мод, дэр мод, хашааны шон, хэрэгцээний шургааг мод зэргийг бэлтгэх үйл ажиллагаа, түлшний мод бэлтгэх, ойд арчилгаа, цэвэрлэгээ хийх үйл ажиллагаа, хус модны нүүрс (уламжлалт арга ашиглан) гарган авах үйл ажиллагаа орно.
	Энэ үйл ажиллагааны үр дүн нь мод бэлтгэл, модны холтос, үртэс, түлшний мод зэрэг бүтээгдэхүүн байна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гацуур (Зул сарын) мод тарих (0129-т),
	- гуалин бэлтгэх зориулалттай мод тарих: суулгах, дахин суулгах, шилжүүлэн суулгах, зүсэх, ой мод хамгаалах, ойн зурвас байгуулах үйл ажиллагаа (0210-т),
	- ойн дагалт нөөц түүх үйл ажиллагаа (0230-т),
	- модны үртэс, холтос боловсруулах үйл ажиллагаа (1610-т),
	- ойг цэвэрлэх замаар модны нүүрс гаргах үйл ажиллагаа (2011-т орно).

023	Ойн дагалт нөөцийг түүх үйл ажиллагаа

	0230-ийг харна уу.

0230	Ойн дагалт нөөцийг түүх үйл ажиллагаа

	Ойн дагалт нөөц болон зэрлэг, байгалийн ургамлыг цуглуулах үйл ажиллагаа орно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- байгалийн ургамлыг түүх, цуглуулах: мөөг, нэрс, чацаргана, хад, үхрийн нүд, тошлой зэрэг жимс, жимсгэнэ, самар, балата болон бусад бохь, үйс, лак, шилмүүс, бальзам, үсэрхэг ноослог ургамлын ширхэг, далайн замаг, нарсны боргоцой, туулайн бөөр, хөвд, хаг өвс, арц зэрэг ургамал

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дээрх бүтээгдэхүүний тариалалт (үйсийг оруулахгүйгээр) (дэд салбар 01-т),
	- мөөг тариалалт (0113-т),
	- жимс, жимсгэнэ эсвэл самар тариалалт (0125-т),
	- түлшний мод бэлтгэх үйл ажиллагаа (0220-т),
	- модны үртэс, холтос үйлдвэрлэл (1610-т орно).

024	Ойн аж ахуйн туслах үйл ажиллагаа

	0240-ийг харна уу.


0240	Ойн аж ахуйн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид гэрээ, төлбөрт үндэслэсэн ойн аж ахуйн үйл ажиллагааг дэмжсэн туслах үйл ажиллагаа орно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- ойн аж ахуйн мод бэлтгэхэд туслах үйл ажиллагаа: ойн бүртгэл, үнэлгээ, ойн аж ахуйн удирдлагын зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ, гуалингийн үнэлгээ, ойн гал түймэртэй тэмцэх, ойг хамгаалах
	- ойн хөнөөлт шавж, өвчнийг судлах, тэмцэх, хянах үйл ажиллагаа: ой дотор мод тээвэрлэх үйл ажиллагаа.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ойн модны арчилгаа, цэвэрлэгээ (0210-т орно).

03	Загас барих, үржүүлэх

	Энэ дэд салбарт далай, давсархаг эсвэл цэнгэг усанд загас барих, загас үржүүлэх үйл ажиллагаа багтана. Түүнчлэн нялцгай биетний төрлийн усны амьтад болон бүтээгдэхүүн (далайн ургамал, сувд, далайн хөвөн)-ийг барих, цуглуулах үйл ажиллагаа орно.
	Мөн энэ дэд салбарын үйл ажиллагаа нь ихэвчлэн өөрийн зардлаар (хясааны үрийн сувд үйлдвэрлэх) үйлдвэрлэсэн үйл ажиллагаа байна.

	Усан онгоц, завь үйлдвэрлэл болон засварын үйл ажиллагаа 3011, 3315-т, спорт, амралт зугаалгын үйл ажиллагаа 9319-т, нялцгай биетний төрлийн усны амьтдыг зориулалтын үйлдвэр, завод дээр боловсруулах үйл ажиллагаа (1020-д орно).

031	Загас барих

	Энэ бүлэгт “загас барих” үйл ажиллагаа буюу усны амьтдыг (ихэнх үзүүлэлт нь загас, нялцгай биетний төрлийн усны амьтад) цуглуулах эсвэл хураах зориулалттай агнуурын болон цуглуулах үйл ажиллагаа орно. Мөн гараар барих эсвэл тор, уяа, хөдөлгөөнгүй урхи зэрэг төрөл бүрийн загас барих хэрэгсэл ашиглан хүний хэрэглээний болон бусад зорилгоор далай, тэнгисийн болон эрэг хавийн эсвэл гол, мөрөн, горхины уснаас ургамал түүх, хураах үйл ажиллагаа багтана.
	Далайн түлхлэгийн үеэр (дун, хясаа гэх мэт нальхан хорхойг цуглуулах) эрэгт тор тавих үйл ажиллагаа болон гар аргаар эсвэл худалдааны зорилгоор хийсэн завь, усан онгоцоор далай, далайн эргийн усанд дээрх үйл ажиллагаа явагдаж болно.

	Ан агнуур хийх эрхтэй болон эрхгүйгээр өөрийн өмчид тулгуурласан загас үржүүлгийн үйл ажиллагаа бүлэг 032-т ангилагдана.

0311	Далайн загас барих

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- худалдаа хийх зорилгоор далай, тэнгис болон түүний эрэг орчмын усанд ан агнуур хийх үйл ажиллагаа
	- хавч, нялцгай биетэн болон усны бусад сээр нуруугүй амьтдыг барих үйл ажиллагаа
	- далайн амьтдыг барих үйл ажиллагаа: яст мэлхий, халим болон хальс, бүрхүүлт далай, тэнгисийн амьтан
	- усан онгоцноос загас барих үйл ажиллагаа
	- далайн бусад амьтад, материал цуглуулах үйл ажиллагаа: байгалийн сувд, далайн хөвөн, шүр болон бусад

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- халим, далайн морь, далайн хаваас бусад далайн хөхтөн амьтныг барих үйл ажиллагаа (0170-т),

	- загас, нялцгай биетний төрлийн усны амьтдыг үйлдвэрлэлийн усан онгоц эсвэл далайн эрэг хавийн газрын боловсруулах үйл ажиллагаа (1020-т),
	- тэнгисийн аяллын усан онгоц түрээслэх болон тэнгисийн эрэг хавийн усан тээвэр (загас барих аялал гэх мэт) (5011-т),
	- загас агнуурын хяналт, хамгаалалт болон харуулын үйлчилгээ (8423-т),
	- загас агнуурын спортын зориулалтаар дадлага хийх үйл ажиллагаа, түүнд холбогдох туслах үйл ажиллагаа (9319-т),
	- загас агнуурын спортын зориулалтаар агнасан загасыг даршлах үйл ажиллагаа (9319-т орно).

0312	Цэнгэг усны загас барих

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- эх газрын усанд арилжааны зорилгоор загас барих үйл ажиллагаа
	- хавч, нялцгай биетэн болон усны сээр нуруугүй бусад амьтдыг барих үйл ажиллагаа
	- цэнгэг усны аж ахуйн амьтныг барих үйл ажиллагаа
	Мөн энэ ангид цэнгэг усны материалыг цуглуулах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- загас, хавч, нялцгай биетэн болон усны сээр нуруугүй бусад амьтдыг боловсруулах үйл ажиллагаа (1020-т),
	- загас агнуурын хяналт, хамгаалалт, эргүүлийн үйл ажиллагаа (8423-т),
	- загас агнуурын спортын зориулалтаар дадлага хийх үйл ажиллагаа, түүнд холбогдох үйлчилгээ (9319-т),
	- загас агнуурын спортын зориулалтаар агнасан загасыг даршлах үйл ажиллагаа (9319-т орно).

032	Загас үржүүлэх

	Энэ бүлэгт “загас үржүүлэг” (эсвэл загасны аж ахуйн үйл ажиллагаа)-ийн үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, загасны төрлийн амьтдыг (нялцгай биетэн, матар, матрын төрлийн амьтан, газар уснаа явагч амьтан) үржүүлэх эсвэл аж ахуйн үйл ажиллагаа хамрагдана.
	Эдгээр амьтны үйлдвэрлэлийн гарцыг нэмэгдүүлэхийн тулд үүлдэр угсааг сайжруулах, тэжээх, хооллох, араатан амьтнаас хамгаалах үйл ажиллагаа орно.
	Үржүүлэг/аж ахуй нь загасны төрлийн амьд организмын тодорхой нас бие гүйцэх хүртэл нь өсгөх үйл ажиллагаа байж болно. ”Загас үржүүлэг”–т өсгөх, үржүүлэх үйл ажиллагааг эрхэлдэг улсын, хувийн болон хамтарсан аж, ахуйн нэгжүүд хамрагдана.

0321	Далайн загас үржүүлэх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гоёл чимэглэлийн эдлэл бэлтгэх зориулалттай далай, тэнгисийн загасны аж ахуйн үйл ажиллагаа
	- бивалвийн төрлийн амьтан (дун лавай гэх мэт), хавч, сам хорхой үйлдвэрлэл
	- хүнсэнд хэрэглэдэг далайн ургамал тариалалт
	- тэнгисийн усанд наймаалж, бивалви, бусад хавч, нялцгай биетэн болон усны сээр нуруугүй бусад далайн амьтан үржүүлэг
	- давслаг усны далайн загас үржүүлэг
	- цистерн, танк, хадгалах саванд давстай усны далайн загас үржүүлэх үйл ажиллагаа
	- далайн загасыг өсгөх үйл ажиллагаа
	- далайн өтний аж ахуйн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мэлхийн аж ахуй (0322-т),
	- спорт агнуураар олборлосон загасыг лаазлах үйл ажиллагаа (9319-т орно).

0322	Цэнгэг усны загас үржүүлэх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гоёл чимэглэлийн эдлэл бэлтгэх зориулалттай цэнгэг усны загасны аж ахуй
	- бивалвийн төрлийн амьтан, хавч, нялцгай биетэн, усны бусад сээр нуруугүй амьтан болон загасны төрлийн бусад амьтан үржүүлэг
	- цэнгэг усны загасыг өсгөх үйл ажиллагаа
	- мэлхийн аж ахуй

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цистерн, танк, хадгалах саванд давстай усны далайн загас үржүүлэх үйл ажиллагаа (0321-т),
	- спорт загас агнуурын үйл ажиллагаа (9319-т орно).

B	УУЛ УУРХАЙ, ОЛБОРЛОЛТ

	Байгалийн хатуу (нүүрс, хүдэр), шингэн (нефть) эсвэл хий (байгалийн хий) зэрэг эрдэс баялгийг олборлох уул уурхайн үйл ажиллагаа багтана. Олборлох үйл ажиллагаа нь далд эсвэл ил уурхай, далайн ёроолын уурхай гэх мэт уурхайгаас төрөл бүрийн аргаар гаргаж авах үйл ажиллагаа байж болно.

	Энэ салбарт боловсруулаагүй түүхий эд материалыг зах зээлд бэлтгэх нэмэлт үйл ажиллагаа орно. Тухайлбал, бутлах, нунтаглах, цэвэршүүлэх, хатаах, ангилах, хүдэр баяжуулах, байгалийн хийг шингэрүүлэх болон хатуу түлшийг бөөгнөрүүлэх үйл ажиллагаа багтана. Эдгээр үйл ажиллагааг уурхайн үйл ажиллагаа эрхэлдэг, ойролцоо байрлалтай өөр нэгжээр гүйцэтгүүлсэн байж болно.

	Уул уурхайн үйл ажиллагаа нь олборлосон үндсэн ашигт малтмалаас хамааран хэд хэдэн дэд салбар, бүлэг болон ангид хуваагдана. Дэд салбар 05, 06-д органик түлш (нүүрс, хүрэн нүүрс, газрын тос, хий)-ний уул уурхай, олборлох үйл ажиллагаа; дэд салбар 07, 08-д металлын хүдэр, төрөл бүрийн эрдэс болон хайрга, чулууны ил уурхайн үйл ажиллагаа гэж ангилагдана.
	Энэ салбарын зарим техникийн үйл ажиллагаа, ялангуяа, нүүрстөрөгчийн нэгдлүүдийг гаргаж авахад холбогдолтой үйл ажиллагаа нь аж үйлдвэрийн туслах үйлчилгээ үзүүлэгч аж ахуйн нэгжээр буюу дэд салбар 09-д хамаарах үйл ажиллагаа эрхлэгч гуравдагч этгээдээр гүйцэтгүүлж болно.

	Энэ салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- олборлосон түүхий эд, материалыг боловсруулах үйл ажиллагаа (Боловсруулах үйлдвэрлэл-салбар С-д)
	- олборлосон материалыг дахин боловсруулалт хийлгүйгээр, барилга барих зорилгоор ашиглах үйл ажиллагаа (Барилга-салбар F-т),
	- байгалийн булаг болон рашаан усыг булаг, шанд болон худгаас шууд савлах үйл ажиллагаа (1104-т),
	- уул уурхайн олборлолттой холбоогүй хөрс шороо, хад болон эрдсийг бутлах, нунтаглах үйл ажиллагаа (2399-д),
	- ус цуглуулах, цэвэршүүлэх, түгээх үйл ажиллагаа (3600-д),
	- уул уурхайн талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа (4312-т),
	- геофизикийн, геологийн болон чичирхийллийн судалгааны ажил (7110-т орно).

05	Чулуун, хүрэн нүүрс олборлолт

	Энэ хэсэгт далд эсвэл ил уурхайгаас хатуу байгалийн түлшийг гарган авах болон бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нийлүүлэхэд бэлэн болгох үйл ажиллагаа (ангилах, цэвэрлэх, нягтаршуулах болон тээвэрлэлтэд бэлтгэх шаардлагатай бусад үйл ажиллагаа) багтана.

	Нүүрсийг коксжуулах үйл ажиллагаа 1910-т, чулуун нүүрс, хүрэн нүүрс олборлолтын туслах үйл ажиллагаа 0990-т, шахмал түлш үйлдвэрлэл 1920-т тус тус орно.


051	Чулуун нүүрс олборлолт

	0510-ыг харна уу.

0510	Чулуун нүүрс олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- чулуун нүүрс олборлолт: далд болон ил уурхайн олборлолт, шингэрүүлэх аргыг ашиглан олборлох үйл ажиллагаа
	- нүүрсийг ангилах, чанарыг сайжруулах, эсвэл тээвэрлэлт, хадгалалтад зориулж цэвэрлэх, ангилах, хэмжих, нунтаглах, шахах зэрэг үйл ажиллагаа
	- нүүрсний үйрмэг сангаас нүүрс нягтаршуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хүрэн нүүрс олборлолт (0520-т),
	- хүлэр малтах уурхай болон хүлрийг бөөгнөрүүлэх үйл ажиллагаа (0892-т),
	- нүүрсийг олборлох үеийн хяналтын өрөмдлөгийн үйл ажиллагаа (0990-т),
	- чулуун нүүрс олборлоход туслах үйл ажиллагаа (0990-т),
	- хатуу түлш үйлдвэрлэх коксын зуухны үйл ажиллагаа (1910-т),
	- чулуун нүүрсний шахмал түлш үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (1920-т),
	- нүүрс олборлолтод бэлтгэх, ашиглалтад оруулахад шаардлагатай бэлтгэл ажил (4312-т орно).

0510.1	Коксжсон нүүрс олборлолт

	Энэ дэд ангид коксжсон нүүрс олборлох үйл ажиллагаа орно.

0510.9	Коксжсон нүүрснээс бусад чулуун нүүрс олборлолт

	Энэ дэд ангид коксжсон нүүрснээс бусад чулуун нүүрс олборлох үйл ажиллагаа орно.

052	Хүрэн нүүрс олборлолт

	0520-ыг харна уу.

0520	Хүрэн нүүрс олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- хүрэн нүүрс олборлолт: далд, болон ил уурхайн олборлолт, шингэрүүлэх аргыг ашиглан хүрэн нүүрс олборлох үйл ажиллагаа
	- нүүрсний чанарыг сайжруулах, эсвэл тээвэрлэлт болон хадгалалтад зориулж угаах, хатаах, нунтаглах, нягтаршуулах зэрэг үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- чулуун нүүрс олборлолт (0510-т),
	- хүлэр малтах уурхайн үйл ажиллагаа (0892-т),
	- нүүрсийг олборлох үеийн туршилтын өрөмдлөгийн үйл ажиллагаа (0990-т),
	- хүрэн нүүрс олборлолтын туслах үйл ажиллагаа (0990-т),
	- хүрэн нүүрсний шахмал түлш үйлдвэрлэл (1920-т),
	- нүүрс олборлолтод бэлтгэх, ашиглалтад оруулахад шаардлагатай бэлтгэл ажил (4312-т орно).








06	Газрын түүхий тос, байгалийн хий олборлолт

	Энэ дэд салбарт бүх хэлбэрийн газрын тосыг олборлох үйл ажиллагаа болон түүхий газрын тос, байгалийн хийг боловсруулж шингэн нүүрс устөрөгчид нэгдлийг гарган авах үйлдвэрлэл багтана. Мөн энэ дэд салбарт газрын тос, хийг олборлох орд газрын үйл ажиллагааг хамруулна. Энд өрөмдлөг хийх, цооногийг тоноглох, тоног төхөөрөмжийг суурилуулах, түүхий газрын тосны талбайн шугам татах болон бусад үйлдвэрлэлийн талбайгаас газрын тос, хий гарган авах, зөөвөрлөх бүх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ дэд салбарт орохгүй:
	- төлбөр, гэрээний үндсэн дээр хийгддэг газрын тос, байгалийн хийн олборлолтын өрөмдлөг хийх, цооног гаргах, хайгуул, судалгааны ажил, талбайн үйлчилгээ зэрэг туслах үйл ажиллагаа (0910-т),
	- газрын тос боловсруулах үйл ажиллагаа (1920-т),
	- геофизик, геологи болон чичирхийллийн судалгаа (7110-т орно).

061	Газрын түүхий тос олборлолт

	0610-ыг харна уу.

0610	Газрын түүхий тос олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- газрын тос олборлох үйл ажиллагаа
	- битум эсвэл замын хар болон газрын тос агуулсан элс зэргийг олборлох үйл ажиллагаа
	- битум, замын хар агуулсан элс зэргээс газрын тос олборлох үйл ажиллагаа
	- газрын тос боловсруулах үйл ажиллагаа: шүүх, давсгүйжүүлэх, хатаах, тогтворжуулах үйл ажиллагаа гэх мэт.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газрын тос, хий гарган авахад туслах үйл ажиллагаа (0910-т),
	- газрын тос, хий гарган авах хайгуул судалгааны ажил (0910-т),
	- газрын тосыг боловсруулж шингэрүүлсэн хий гарган авах (1920-т),
	- газрын тос нэрэх замаар нефтийн хий ялгаруулах үйл ажиллагаа (1920-т),
	- хоолойн тээврийн үйл ажиллагаа (4930-т орно).

062	Байгалийн хий олборлолт

	0620-ийг харна уу.

0620	Байгалийн хий олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- байгалийн хийн (нүүрстөрөгч) түүхий эдийг олборлох үйлдвэрлэл
	- байгалийн хийнээс хуримтлагдсан шингэн нүүрс устөрөгчийг гаргаж авах
	- нүүрс устөрөгчийн шингэн нэгдлүүдийг хий болгон салгах, дамжуулах
	- хийг хүхэргүйжүүлэх
	Мөн энэ ангид халаах, нэрэх, шингэрүүлэх байдлаар бий болсон нүүрс устөрөгчийн шингэн нэгдлийг олборлох үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газрын тос, хийг олборлоход туслах үйл ажиллагаа (0910-т),
	- газрын тос, хий, хайгуул, судалгааны ажил (0910-т),
	- газрын тосыг боловсруулж шингэрүүлсэн хий гарган авах (1920-т),
	- үйлдвэрийн хийн аж ахуй (2011-т),
	- хоолойгоор тээвэрлэх үйл ажиллагаа (4930-т орно).


07	Металлын хүдэр олборлолт

	Энэ дэд салбарт далд, ил уурхай болон далайн ёроолын уурхайгаас металлын хүдэр олборлох үйл ажиллагаа багтана. Мөн бутлах, нунтаглах, угаах, хатаах, ангилах, уусгах, хүндийн хүчээр болон хөөсрүүлэх зэрэг хүдэр баяжуулах, боловсруулах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ дэд салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	- mөмөр хайлуулах (2011-т), хөнгөн цагаан исэл үйлдвэрлэл (2420-т), домен зуухны үйл ажиллагаа (2410, 2420-т орно).

071	Төмрийн хүдэр олборлолт

	0710-ыг харна уу.

0710	Төмрийн хүдэр олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- төмрийн найрлага давамгайлсан хүдэр олборлолт
	- төмрийн хүдэр бөөгнөрүүлэх, баяжуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- пирит ба пирхотит олборлох, бэлтгэх үйл ажиллагаа (шатаагаагүй) (0891-т орно).

072	Өнгөт төмөрлөгийн хүдэр олборлолт

	Энэ бүлэгт төмрийн хүдрээс бусад өнгөт металлын хүдэр олборлолт орно.

0721	Уран, торийн хүдэр олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- уран, тори голлон агуулсан хүдэр олборлолт орно: давирхай гэх мэт
	- хүдрийн баяжмал
	- ураны ислийг гаргаж авах үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- уран, торийн хүдрийн баяжмал (2011-т),
	- давирхай болон бусад хүдрээс ураны металл гаргах үйлдвэрлэл (2420-т),
	- уран хайлуулах, цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа (2420-т орно).

0729	Бусад өнгөт төмөрлөгийн хүдэр олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- өнгөт металл агуулсан хүдрийг бэлтгэх, олборлох үйл ажиллагаа: хөнгөн цагаан (бокст), зэс, хар тугалга, цайр, цагаан тугалга, манган, хром, никель, кобальт, молибдени, тантал, ванадий, гянтболд зэрэг
	- үнэт металл: алт, мөнгө, цагаан алт

	Уран, тоорын хүдэр олборлох, бэлтгэх үйл ажиллагаа 0721-т, хөнгөн цагааны исэл, никель эсвэл зэсийн хайлш үйлдвэрлэл 2420-т тус тус орно.

0729.1	Алтны хүдэр олборлолт

0729.2	Мөнгөний хүдэр олборлолт

0729.3	Зэсийн хүдэр олборлолт



0729.9	Бусад металлын хүдэр олборлолт

	Энэ дэд ангид бусад металлын хүдэр олборлолт орно.

08	Бусад ашигт малтмал олборлолт

	Энэ дэд салбарт уул уурхайн олборлох үйл ажиллагаа хамрагдахаас гадна шороон ордын олборлолт явуулах, хад, чулуу бутлах болон нуурын давс олборлох зэрэг үйл ажиллагаа мөн хамрагдана. Бүтээгдэхүүн нь ихэвчлэн барилга (элс, хайрга гэх мэт), материал үйлдвэрлэл (шавар, гипс, шохойн чулуу гэх мэт), химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлд ашиглагдана.

	Энэ дэд салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	- гарган авсан эрдэс бодис (бутлах, нунтаглах, огтлох, цэвэрлэх, хатаах, ялгах болон холихоос бусад)-ыг боловсруулах үйл ажиллагаа

081	Чулуу, элс, шороо олборлолт

	0810-ыг харна уу.

0810	Чулуу, элс, шороо олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гантиг, боржин, элсэн чулуу гэх мэтээр хөшөө, дурсгал, барилга барихад янзлах, бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- шохойн чулуу олборлох, бутлах, хагалах үйл ажиллагаа
	- гипс, дагшир (ангидрид) олборлох үйл ажиллагаа
	- шохой болон гөлтгөнө олборлох үйл ажиллагаа
	- үйлдвэрлэлийн элс, барилгын элс, хайрга ухах, олборлох үйл ажиллагаа
	- элс олборлох үйл ажиллагаа
	- шавар, галд тэсвэртэй шавар, нарийн цагаан шавар (каолин) олборлох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- битум агуулсан элс олборлолт (0610-т),
	- химийн болон бордооны эрдэс бодис олборлолт (0891-т),
	- кальцижсан доломит үйлдвэрлэл (2394-т),
	- олборлосны дараа чулууг огтлох, хэлбэржүүлэх, эцсийн бүтээгдэхүүн болгох шатны ажил (2396-т орно).

089	Дээрх ангилалд ороогүй бусад ашигт малтмалын олборлолт

0891	Химийн аж үйлдвэр, бордооны үйлдвэрлэлд зориулсан эрдсийн түүхий эд, хүдэр олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- байгалийн фосфат, байгалийн калийн давс олборлох үйл ажиллагаа
	- байгалийн хүхэр олборлох үйл ажиллагаа
	- хайлуулахаас бусад пирит ба пирхотит гарган авах, бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- байгалийн барийн сульфат, нүүрстөрөгч (барит ба витерит), байгалийн борат, байгалийн магнийн сульфат (хигдэржин чулуу/кизерит) олборлох үйл ажиллагаа
	- химийн бүтээгдэхүүний эх үүсвэр болох шороон будаг, хайлуур жонш ба бусад эрдэс бодис олборлох үйл ажиллагаа

	Мөн ангид гуано олборлолт орно. (Гуано нь шувуу болон далайн эрэг хавийн амьтны ялгадас буюу сангас юм.)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- давс олборлолт (0893-т),
	- төмрийн пирит шатаах үйл ажиллагаа (2011-т),
	- синтетик бордоо, азотын нэгдэл үйлдвэрлэл (2012-т орно).

0892	Хүлэр олборлолт

	Энэ ангид хүлэр олборлох, хүлэр бөөгнөрүүлэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хүлэр олборлоход туслах үйлчилгээ үйл ажиллагаа (0990-т),
	- хүлрийн төрөл зүйлийн үйлдвэрлэл (2399-т орно).

0893	Давс, шүү олборлолт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- далд уурхайгаас шахах, уусгах замаар давс олборлох
	- далайн ус эсвэл давсархаг уснаас ширгээх аргаар давс үйлдвэрлэх
	- давсыг бутлах, цэвэрлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хүнсний давс, иоджуулсан давс үйлдвэрлэх (1079-т),
	- давсархаг уснаас ширгээх аргаар ундны ус үйлдвэрлэл (3600-т орно).

0899	Дээрх ангид ороогүй бусад ашигт малтмалын олборлолт

	Энэ ангид төрөл бүрийн эрдэс болон материал гарган авах, олборлох үйл ажиллагаа орно:
	- байгалийн өнгөлгөөний чулуу, шөрмөсөн чулуу (асбест), амьтны гаралтай цахиурлаг шороон эрдэс, байгалийн бал чулуу, байгалийн өөхөн чулуу стеатит (тальк), хээрийн жонш гэх мэт.
	- үнэт чулуу, кварц, гялтгануур гэх мэт

09	Уул уурхайн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт гэрээ эсвэл төлбөрт үндэслэн хийгддэг олборлох үйлдвэрлэлийн туслах үйлчилгээний ажил хамрагдана. Энд уламжлалт аргаар хайгуул хийх, олборлох үйл ажиллагааны үйлчилгээ болох гол сорьц, өрөмдлөг, туршилт өрөмдлөг, газрын тосны худгийн давхар өрөмдлөг, металл болон металл бус эрдэс бодисын геологийн хайгуул хийх үйл ажиллагаа орно. Газрын тосны байгууламж, хийн худгийн хайгуул, газрын тосны болон хийн худгийг цементлэх, хийн худаг цэвэрлэх, газрын тос болон хийн худгийг барих, өлгийдөх, уурхайн суваг, шахуурга хийх, ачааллыг шилжүүлэх үйлчилгээ зэрэг үйл ажиллагаа багтана.
091	Газрын түүхий тос, байгалийн хий олборлолттой холбогдох туслах үйл ажиллагаа

	0910-ыг харна уу.

0910	Газрын түүхий тос, байгалийн хий олборлолттой холбогдох туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид гэрээ, төлбөрт үндэслэн хийгддэг газрын тос, байгалийн хий олборлолттой холбоотой үйлчилгээний дараах төрлүүд орно:
	- газрын тос, хийн олборлолт явуулахтай холбоотой хайгуулын үйлчилгээ, тухайлбал, геологийн зураглалд тандалт, ажиглалт хийх уламжлалт арга
	- өрөмдлөг, давхар өрөмдлөг, худгийн анхны өрөмдлөг, өргөх цамхаг байрлуулах, суурилуулах, худаг нураах, засварлах; худаг бөглөж, орхих үйл ажиллагаа
	- суваг, шахуурга хийх үйлчилгээ
	- хийг тээвэрлэх, дамжуулахад зориулж уурхай дээр шингэрүүлэх буюу дахин хийжүүлэх үйл ажиллагаа
	- газрын тос, байгалийн хий олборлолтын туршилтын өрөмдлөг хийх

	Мөн энэ ангид газрын тос, байгалийн хий олборлолтын талбайг галаас хамгаалах үйлчилгээ орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газрын тос, байгалийн хий олборлолтын талбайн операторын үйлчилгээний үйл ажиллагаа (0610, 0620-т),
	- уул уурхайн тоног төхөөрөмжийн тусгайлсан засвар, үйлчилгээ (3312-т),
	- уурхайн гадна шингэрүүлэх, хийжүүлэх замаар байгалийн хийг тээвэрлэхэд бэлтгэх (5221-т),
	- геофизик, геологи, газар хөдлөлтийн судалгаа, шинжилгээний ажил (7110-т орно).

099	Уул уурхайн туслах үйл ажиллагаа

	0990-ийг харна уу.

0990	Уул уурхайн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид гэрээ, төлбөрт үндэслэн хийгддэг дэд салбар (05, 07, 08)-ын олборлолтын хүрээнд явуулах туслах дараах үйл ажиллагаа орно:
	- уламжлалт аргаар хайгуул хийх, олборлох үйл ажиллагааны гол сорьц авах болон геологийн хайгуул хийх үйл ажиллагаа
	- гэрээ, төлбөрт үндэслэн хийгдэх суваг, шахуурга хийх үйлчилгээ
	- туршилтын өрөмдлөг, өрөмдлөгийн нүхлэлт хийх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гэрээ, төлбөрm үндэслэн хийгдэх олборлох үйл ажиллагаа (дэд салбар 05, 07, 08-д),
	- уул уурхайн машин, тоног төхөөрөмжийн тусгайлсан засвар, үйлчилгээ (3312-т),
	- урамшуулал болон гэрээнд үндэслэн хийгдэх геофизикийн судалгааны туслах үйл ажиллагаа (7110-т орно).

0990.1	Ашигт малтмалын хайгуул
	Энэ дэд ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- алт, цагаан алт, мөнгө зэрэг үнэт төмөрлөгийн хайгуул
	- зэс, хар тугалга, цайр зэрэг өнгөт төмөрлөгийн хайгуул
	- гянтболд, молибден, цагаан тугалга, газрын ховор зэрэг ховор төмөрлөгийн хайгуул
	- төмөр, хором, мангаан, титан, ванадий зэрэг хар төмөрлөгийн хайгуул
	- уран, тори зэрэг цацраг идэвхт ашигт малтмалын хайгуул
	- хайлуур жоншны хайгуул
	- элс, хайрга, шавар, чулуу, шохойн чулуу зэрэг барилгын материалын хайгуул
	- цеолит, давсны хайгуул
	- фосфоритийн хайгуул
	- бал чулуу, гялтгануур, гөлтгөнийн хайгуул
	- биндэрьяа, оюу зэрэг гоёл чимэглэлийн чулууны хайгуул
	- нүүрсний хайгуул
	- газрын тосны хайгуул
	- шатдаг занарын хайгуул
	- байгалийн хийн хайгуул
	- нүүрсний метан хийн хайгуул
	- байгалийн битумын хайгуул

0990.2	Гэрээ, төлбөрт үндэслэн хийгдэх суваг, шахуурга хийх үйлчилгээ

0990.9	Туршилтын өрөмдлөг, өрөмдлөгийн нүхлэлт хийх


C	БОЛОВСРУУЛАХ ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

	Боловсруулах үйлдвэрлэл нь түүхий эд, материалыг физик болон химийн аргаар хувиргаж шинэ бүтээгдэхүүн үүсгэх үйл ажиллагаа юм. Боловсруулах үйлдвэрлэлийн завсрын бүтээгдэхүүн нь хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас агнуур, уул уурхай, олборлолтын бүтээгдэхүүнүүд орно. Мөн бусад боловсруулах үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн болох түүхий эд материал, бодис эсвэл бүтээгдэхүүнийг хувиргахад орох түүхий эд байна. Барааг шинэчлэх, сэргээн босгох, өөрчлөх үйл ажиллагаа нь ихэвчлэн боловсруулах үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа байна.
	Боловсруулах үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа аж ахуйн нэгжүүд нь материал, тоног төхөөрөмж ашиглан үйлдвэрлэл эрхлэн явуулдаг үйлдвэр байна. Материал эсвэл бодисыг шинэ бүтээгдэхүүнд хувиргахдаа худалдах зорилгоор үйлдвэрлэсэн эсвэл гар аргаар гэртээ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэсэн байж болно. Үйлдвэрлэл эрхэлдэг аж ахуйн нэгж нь материал, түүхий эдийг өөрөө боловсруулах, эсвэл өөр бусад нэгжээр гэрээ байгуулах замаар боловсруулагдсан байж болно. Дээрх хоёр төрлийн аж ахуйн нэгж нь хоёулаа боловсруулах үйлдвэрлэлийн аж ахуйн нэгж байна.

	Боловсруулах үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл нь ашиглах, хэрэглэхэд бэлэн болсон эцсийн бүтээгдэхүүн, эсвэл цаашид үйлдвэрлэлийн боловсруулалтад орохоор хагас боловсруулсан завсрын бүтээгдэхүүн байж болно. Жишээлбэл, хөнгөн цагааны ислийн нэгдэл нь хөнгөн цагаан гарган авах үйлдвэрлэлийн завсрын хэрэглээ буюу орох материал нь болно. Хөнгөн цагаан нь хөнгөн цагаан утасны үйлдвэрлэлийн завсрын хэрэглээ буюу орц болох ба хөнгөн цагаан утас нь утсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн завсрын хэрэглээ буюу үйлдвэрлэлийн үндсэн эсвэл туслах материал болж өгнө.
	Машин, тоног төхөөрөмж, түүний тусгайлсан эд анги, хэрэгслийн үйлдвэрлэл нь боловсруулах үйлдвэрлэлийн машин, тоног, төхөөрөмжийн үйлдвэрлэлийн ангид ангилагдана. Машин, тоног төхөөрөмжийн тусгайлан заагдаагүй эд анги, багаж хэрэгсэл болох мотор, билүүр, цахилгаан мотор, цахилгаан угсралт, гоожуур, аппарат, холхивч зэрэг эд анги үйлдвэрлэл өөр өөрсдийн үйлдвэрлэлийн ангид хамаарагдана. Гэхдээ, тусгайлсан эд анги үйлдвэрлэл болон хэвд зутгах, нийлмэл эдийг шахах төрөл бүрийн хуванцар жижиг эдлэл хийх үйл ажиллагаа нь 2220-д ангилагдана.
	Боловсруулсан бүтээгдэхүүний эд ангийн үйлдвэрлэл нь мөн боловсруулах үйлдвэрлэлийн дэд салбарт хамаарна. Боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг өөрөө үйлдвэрлэсэн эсвэл худалдаж авсан эд ангийн тусламжтайгаар хийж болно.
	Хоёрдогч түүхий эдийг ашиглан шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа бол боловсруулах үйлдвэрлэлд хамаарна. Жишээлбэл, кино, кино хальсны хаягдлаас мөнгө үйлдвэрлэж байгаа бол боловсруулах үйлдвэрлэлд орно.
	Хог хаягдал боловсруулах, өөрөөр хэлбэл, хоёрдогч түүхий эдийг боловсруулах үйл ажиллагаа нь 3830 (Материалыг нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа)-т орно. Биет болон химийн аргаар хувиргаж өөрчилж байгаа бол энэ нь боловсруулах үйлдвэрлэлд орохгүй. Анхны зорилго нь хог хаягдлыг боловсруулах зорилготой байсан бол эдгээр нь салбар E-д (Усан хангамж, ариутгах, хог хаягдлыг боловсруулах болон засварлах үйл ажиллагаа) орно.

	Үйлдвэрийн, худалдааны зориулалттай болон адил төстэй машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ нь 33 дугаар дэд салбарт (Машин, тоног төхөөрөмжийг засварлах, суурилуулах үйл ажиллагаа) хамаарна. Харин, компьютер, хувийн болон гэр ахуйн зориулалттай бараа засварлах үйл ажиллагаа нь 95 дугаар дэд салбарт, тээврийн хэрэгсэл засварлах үйл ажиллагаа нь 45 дугаар дэд салбарт (Бөөний болон жижиглэн худалдаа, тээврийн хэрэгсэл болон мотоцикл засварлах үйл ажиллагаа) тус тус ангилагдана.

	Машин, тоног төхөөрөмжийг суурилуулах тусгайлсан үйл ажиллагаа нь 3320 гэсэн ангид орно.



	Тэмдэглэгээ: Боловсруулах үйлдвэрлэл болон бусад дэд салбарын хамрах хүрээ, хязгаар нь энэхүү ангиллын системд зарим талдаа ойлгогдохгүй бүрхэг байж мэднэ. Боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарыг тодорхойлох гол зарчим нь түүхий эд, материалыг шинэ бүтээгдэхүүн болгон өөрчлөх явдал юм. Энд шинэ бүтээгдэхүүн нь гол үр дүн байна. Гэхдээ, шинэ бүтээгдэхүүн гэдэг тодорхойлолт нь субьектив шинж чанартай. Тодруулбал, ЭЗБТҮАСА-ын дараах ангиллууд боловсруулах үйлдвэрлэлд орно. Үүнд:
	- Сүү ариутгах, савлах үйл ажиллагаа (1050-т),
	- Шинэ загас боловсруулах (дун, загас) үйл ажиллагаа, хэрэв загас агнуур завин дээр биш бол (1020-т),
	- Хэвлэх үйл ажиллагаа болон түүнд туслах үйл ажиллагаа (1811, 1812-т),
	- Бэлэн-холимог цементэн эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2395-т),
	- Арьс боловсруулах үйл ажиллагаа (1511-т),
	- Мод хадгалах үйл ажиллагаа (1610-т),
	- Электрон ялтас, ялтас, плат, төмөр халаах болон өнгөлөх үйл ажиллагаа 2592-т),
	- Машиныг дахин босгох, дахин сэргээх үйл ажиллагаа (автомашины хөдөлгүүр гэх мэт) (2910-т),
	- Дугуйнд бүрээс хийх 2211-т тус тус хамрагдана.

	Гэхдээ зарим тохиолдолд ЭЗБТҮАСА-ын зарим салбарт тусгагдсан дээрх ангиллынхтай адил бүтээгдэхүүнийг хувиргах үйл ажиллагаа боловсруулах үйлдвэрлэлд орохгүй. Тухайлбал:
	- Мод бэлтгэл (Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, болон загас барилт) салбар А-д,
	- Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйл ажиллагааг дэмжсэн туслах үйл ажиллагаа (Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, болон загас барилт) салбар А-д,
	- Хүдэр болон бусад эрдэс бодисыг олборлох үйл ажиллагааг дэмжсэн туслах үйл ажиллагаа (Уул уурхай, олборлолт) салбар B-д,
	- Барилгын талбайд барилгын бүтэц, угсрах үйл ажиллагаатай холбоотой ажил (Барилга) салбар F-т,
	- Ижил төрлийн сайжруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, хэрэглэгчийн захиалгаар төмөр зүсэх, будаг холих; хаягдал ялгах, ангилах; ликёр эсвэл химийн аргаар эзлэхүүнийг өөрчлөх, бага хэмжээгээр дахин түгээх, савласан, дахин хайрцагласан, багласан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (Бөөний болон жижиглэн худалдаа; тээврийн хэрэгсэл, мотоциклийг засварлах үйл ажиллагаа) салбар G-д хамрагдана.

10	Хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт хүн, мал, амьтны хэрэгцээнд зориулсан хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас агнуурын бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйлдвэрлэл багтана. Мөн хүнсний бус төрөл бүрийн завсрын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно. Энэ төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл нь бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхдээ том эсвэл жижиг хэмжээний (тухайлбал, мал, амьтны нядалгаанаас арьс, шир; тосон бүтээгдэхүүнээс шимэлдэг гаргах үйл ажиллагаа) боловсруулах үйл ажиллагаа байж болно.

	Энд төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл хамрагдана: мах, загас, жимс, ногоо, өөх, тос, сүүн бүтээгдэхүүн, гурилан бүтээгдэхүүн, амьтны тэжээл болон хүнсний бусад бүтээгдэхүүн гэх мэт. Энэ дэд салбарын үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуйн нэгж нь өөрийн эх үүсвэрээр үйлдвэрлэх эсвэл гуравдагч этгээдээр хийлгэсэн байж болно. Хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл нь био, органик бүтээгдэхүүн байж болно.

	Энэ дэд салбарын зарим үйл ажиллагаа нь (тухайлбал, өөрийн үйлдвэрлэсэн нарийн боов, хүнсний бүтээгдэхүүнийг зарах мухлаг, дэлгүүр болон махны дэлгүүртээ зориулж бэлтгэсэн бүтээгдэхүүн гэх мэт) өөрийн дэлгүүрт жижиглэнгээр борлуулах зориулалтаар үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээ зарж борлуулдаг нэгжтэй байж болно. Харин, боловсруулах үйлдвэрлэл нь бага хэмжээтэй, бүтээгдэхүүн хувиргах үйл ажиллагаа хийгдэхгүй бол Бөөний болон жижиглэн худалдаа (салбар G)-нд хамаарах болно.

	Нядалгааны газрын хаягдал эсвэл бүтээгдэхүүнээс амьтны тэжээл бэлтгэх үйл ажиллагаа нь 1080-д, хоёрдогч түүхий эдээр боловсруулах хүнсний болон ундааны хаягдал нь 3830-д, хүнс, ундааны хог, хаягдлыг боловсруулах үйлдвэрлэл 3821-т тус тус орно.

101	Мах боловсруулах, консервлох

	1010-ыг харна уу.

1010	Мах боловсруулах, консервлох

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- мал, амьтан нядлах, мах шулах, ангилах, мах нөөцлөх үйл ажиллагаа: үхэр, хонь, ямаа, адуу, тэмээ, хурга, гахай, шувуу, туулайны мах гэх мэт
	- шинэ, сэврээсэн эсвэл хөлдөөсөн гулууз мах үйлдвэрлэл
	- шинэ, сэврээсэн эсвэл хөлдөөсөн хэрчсэн мах үйлдвэрлэл
	- шинэ, сэврээсэн эсвэл хөлдөөсөн жижиглэсэн мах үйлдвэрлэл
	- хатаасан, давсалсан, утсан мах үйлдвэрлэл
	- махан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: зайдас, хиам, салями, царцаамаг гэх мэт
	- боловсруулах зориулалтын газарт эсвэл тусгайлсан усан онгоцон дээр халим нядлах, боловсруулах,
	- мал нядалгааны газрын арьс, шир, үс бэлтгэх,
	- гахайн өөх болон бусад мал, амьтны хүнсэнд хэрэглэдэг өөхөн тос боловсруулах,
	- мал, амьтны гэдэс, дотор боловсруулах,
	- хяргасан ноос, ноолуур, үс, өд зэрэг дайвар бүтээгдэхүүн боловсруулалт.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бэлтгэсэн хөлдүү мах, шувууны хоол үйлдвэрлэл (1075-т),
	- шөл үйлдвэрлэл (1079-т),
	- махны бөөний худалдаа (4630-т),
	- мах савлах үйл ажиллагаа (8292-т орно).

102	Загас, хавчны төрлийн болон нялцгай биетийг боловсруулах, консервлох

	1020-ийг харна уу.

1020	Загас, хавчны төрлийн болон нялцгай биетийг боловсруулах, консервлох

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- загас болон нялцгай биетний төрлийн усны амьтдыг бэлтгэх, хадгалах үйл ажиллагаа: хөргөх, хөлдөөх, хатаах, утах, давслах, давсны уусмалд дүрэх, лаазлах, боловсруулах, хадгалах үйл ажиллагаа
	- загас, хавч болон нялцгай биетийн төрлийн усны амьтдаар хийх бүтээгдэхүүн боловсруулах үйлдвэрлэл: жигнэсэн загас, загасны филлет, загасны түрс, түрс орлуулалт гэх мэт
	- хүнсний хэрэглээний загасан бүтээгдэхүүн эсвэл мал, амьтны тэжээл үйлдвэрлэл
	- хүнсний хэрэглээний загас болон усны бусад амьтдаар хоол, уусдаг хүнс боловсруулах
	- далайн ургамал, замаг боловсруулах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- боловсруулах зориулалтын эх газар дээр эсвэл тусгайлсан усан онгоцон дээр халим боловсруулах (1010-т),
	- далайн гаралтай түүхий эдээс тос, өөх үйлдвэрлэх (1040-т),
	- хөлдөөсөн загасан хоол бэлтгэх үйлдвэрлэл (1075-т),
	- загасан шөл үйлдвэрлэл (1079-т орно).

103	Жимс болон төмс, хүнсний ногоо боловсруулалт, хадгалалт

	1030-ыг харна уу.

1030	Жимс болон төмс, хүнсний ногоо боловсруулалт, хадгалалт

	1030.1-1030.9-ийг харна уу.
1030.1	Төмсөөр бүтээгдэхүүн хийх болон шууд хүнсэнд хэрэглэх зориулалтаар бэлтгэн хадгалах үйл ажиллагаа
	Энэ дэд ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- хөлдөөсөн төмс бэлтгэх үйлдвэрлэл
	- хатаасан төмсний нухаш үйлдвэрлэл
	- төмсний снайк үйлдвэрлэл
	- төмсний үйрмэг үйлдвэрлэл
	- төмсний гурил, хүнс үйлдвэрлэл

1030.9	Жимс болон хүнсний бусад ногоогоор шүүс, баяжмал зэрэг бүтээгдэхүүн хийх, хатаах, хөлдөөх, боловсруулан савлан хадгалах үйл ажиллагаа
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- хөлдөөсөн, лаазалсан бэлэн хоолноос бусад жимс, ногоо голлосон бэлэн хоол үйлдвэрлэл
	- жимс, самар, ногоо хадгалалт: хөлдөөх, хатаах, тосонд эсвэл усанд дүрэх, лаазлах зэрэг
	- жимс, ногооны хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- жимс, ногооны шүүс үйлдвэрлэл
	- жимсний чанамал, мармелад болон цэлцгэнүүр үйлдвэрлэл
	- самар шарах, хуурах үйл ажиллагаа
	- самран хоол, нухаш үйлдвэрлэл
	- төмсний хаягдал боловсруулах үйлдвэрлэл
	- шинэ жимс, ногоог баяжуулах үйлдвэрлэл
	- хурдан мууддаг жимс, ногооны бэлэн хоол үйлдвэрлэл: салат, ногооны хэрчим, хальс, дүпү (шошны ээдэм)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хатаасан буурцагт ногооны хоол, гурил үйлдвэрлэл (1061-т),
	жимс, самрыг чихрэнд хадгалах (1073-т),
	- бэлтгэсэн ногооны бэлэн хоол, үйлдвэрлэл (1075-т),
	- зохиомол баяжуулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (1079-т орно).

104	Ургамлын болон амьтны гаралтай тос үйлдвэрлэл

	1040-ийг харна уу.

1040	Ургамлын болон амьтны гаралтай тос үйлдвэрлэл

	Энэ ангид гахайн өөх болон бусад амьтны хүнсэнд хэрэглэдэг өөхийг будсан, цэвэршүүлснээс бусад ургамал, малын гаралтай түүхий эдийг ашиглан боловсруулаагүй болон цэвэршүүлсэн тос, өөх үйлдвэрлэл багтана:
	- боловсруулаагүй ургамлын тос үйлдвэрлэл: оливийн тос, буурцагт ургамлын тос, дал модны тос, наранцэцгийн тос, хөвөнгийн тос, байцайны төрлийн ургамлын тос (рапс эсвэл гич), маалингын зэрэг тос үйлдвэрлэл
	- тосон ургамал, самрын тос, чөмгөний тосны өөхлөг бус хоол үйлдвэрлэл: цэвэршүүлсэн ургамлын тос үйлдвэрлэл: оливийн тос, буурцагт ургамлын тос гэх мэт
	- ургамлын тос үйлдвэрлэл: цохих, чанах, хатаах зэрэг үйл ажиллагаа
	- маргарин үйлдвэрлэл
	- хольсон тос болон түүнтэй ижил төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- хоолонд холих өөх үйлдвэрлэл
	- хүнсэнд хэрэглэдэггүй өөх, тос үйлдвэрлэл
	- загас болон далайн хөхтөн амьтны тос гарган авах үйл ажиллагаа
	- хөвөнгийн хөөвөр, боовны тос болон тосон бүтээгдэхүүний үлдэгдлээс бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гахайн өөх болон бусад амьтны хүнсэнд хэрэглэдэг өөх хайлуулах, цэвэрлэх үйл ажиллагаа (1010-т),
	- чийгтэй эрдэнэ шиш тээрэмдэх үйл ажиллагаа (1062-т),
	- өргөн хэрэглээний тос үйлдвэрлэл (2029-т),
	- химийн аргаар өөх, тос гарган авах үйл ажиллагаа (2029-т орно).

105	Сүүн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	1050-ийг харна уу.

1050	Сүүн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шинэ, шингэн, ариутгасан, нөөшилсөн, жигдрүүлсэн эсвэл богино хугацаанд өндөр хэмээр ариутгасан сүү үйлдвэрлэл
	- сүүн ундаа үйлдвэрлэл
	- шүүсэн, ариутгасан, ультра туяагаар ариутгасан шинэ шингэн сүүний цөцгий үйлдвэрлэл
	- амт оруулсан хэсгээс үл хамааран хуурай эсвэл баяжуулсан сүү үйлдвэрлэл
	- цөцгий эсвэл хатуу хэлбэртэй сүү үйлдвэрлэл
	- цөцгийн тос, масло үйлдвэрлэл
	- тараг, йогурт үйлдвэрлэл
	- бяслаг, ээдэм, ээзгий үйлдвэрлэл
	- шар сүү/ус үйлдвэрлэл
	- сүүний чихэр үйлдвэрлэл
	- зайрмаг болон бусад хүнсэнд хэрэглэдэг мөхөөлдөс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үнээний түүхий сүү (0141-т),
	- ингэний түүхий сүү, хоормог (0143-т),
	- хонь, ямааны түүхий сүү, гүүний айраг (0144-т),
	- сүү, сүүн бүтээгдэхүүний бус сүү, бяслаг орлуулагч үйлдвэрлэл (1079-т),
	- зайрмаг/мөхөөлдөсний кафены үйл ажиллагаа (5610-т орно).

106	Үр тарианы гурлын болон цардуул, цардууллаг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Гурил, үр тариа, хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа орно. Цагаан будааг өнгөлөх, цэвэрлэх, тээрэмдэх үйл ажиллагаа мөн орно. Түүнчлэн дээрх бүтээгдэхүүнээс гурилан бүтээгдэхүүн, хольцтой зуурмаг үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа багтана. Мөн эрдэнэ шиш, хүнсний ногоог тээрэмдэх үйл ажиллагаа болон цардуул, цардууллаг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл багтана.

1061	Үр тарианы гурлын үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үр тарианы үйлдвэр: гурил, шигшээгүй гурил, улаан буудайн гурил, үрлэн гурил, хөх тариа, овьёос, эрдэнэ шиш (үр) эсвэл бусад амуу тарианы гурил үйлдвэрлэл
	- будааны үйлдвэр: цайруулсан, тээрэмдсэн, өнгөлсөн, зумласан эсвэл хөрвүүлсэн будаа үйлдвэрлэл; будааны гурил үйлдвэрлэл
	- бусад ургамал: хатаасан буурцагт ургамал, үндсэн үрт, хүнсэнд хэрэглэдэг самрыг тээрэмдэж гурил, арвайн гурил, хивэг хийх үйл ажиллагаа
	- үр тарианаас боловсруулсан гурилан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (ихэвчлэн өглөөний цайнд хэрэглэгддэг бэлэн боловсруулсан үр тариа)
	- талх, кекс, печень, бин, шарвин болон гурилан боовны хольц бэлдэц (зуурсан гурил) үйлдвэрлэл тус тус орно.

	- төмсний гурил үйлдвэрлэл 1030-т, чийглэг шош тээрэмдэх үйл ажиллагаа 1062-т тус тус орно.

1062	Цардуул, цардууллаг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- будаа, төмс, эрдэнэ шиш зэрэг ургамлаас цардуул гарган авах үйл ажиллагаа
	- чийглэг шош тээрэмдэх үйл ажиллагаа
	- глюкоз, глюкозын сироп, мальтоз, инулин үйлдвэрлэл
	- цавуулаг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- пүнтүүз үйлдвэрлэл
	- цардуулаас пудинг хийх цардуулаар хийсэн үрэл болон орлуулагч үйлдвэрлэл
	- эрдэнэ шишийн тос үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- сүүний чихэр (сүүн сахар) үйлдвэрлэл 1050-т, чихрийн нишингэ, чихрийн манжингийн элсэн чихэр үйлдвэрлэл 1072-т тус тус орно.

107	Хүнсний бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энд нарийн боовны бүтээгдэхүүн, сахар, чихэр шоколад, амтат бүтээгдэхүүн, хөндий гоймон, гоймон түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүн, бэлэн хоол хүнс, кофе, цай амттан болон амархан мууддаг онцлог хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно.

1071	Талх, нарийн боов үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- шинэ, хөргөсөн буюу хатаасан гурилан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- талх үйлдвэрлэл
	- шинэ нарийн боов, кекс, жигнэмэг, бялуу зэрэг үйлдвэрлэл
	- хатаасан талх, нарийн боов болон бусад хатаасан боовон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- хадгалах зориулалттай нарийн боовон бүтээгдэхүүн, кекс үйлдвэрлэл
	- чихэрлэг болон давсалсан зуушан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (жигнэмэг, хатаасан талх)
	- хөргөсөн нарийн боовон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: бин, шарвин, вафли, хуйлааст бүтээгдэхүүн тус тус орно.

	- гурилан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (зуурсан гурил) 1074-т, төмсний зууш үйлдвэрлэл 1030-т, богино хугацаанд хэрэглэх гурилан бүтээгдэхүүнийг халаах үйл ажиллагаа дэд салбар 56-т тус тус орно.

1072	Элсэн чихэр үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- чихрийн нишингэ, чихрийн манжин, агч мод, дал модны шүүснээс элсэн чихэр болон болон элсэн чихэр орлуулагчийг цэвэршүүлэх үйлдвэрлэл
	- элсэн чихрийн сироп үйлдвэрлэл
	- бурам үйлдвэрлэл
	- агч модны сироп, элсэн чихэр үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- глюкоз, глюкозын сироп үйлдвэрлэл (1062-т орно).

1073	Какао, шоколад, чихэрлэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- какао, какао цөцгийн тос, какао өөх, какао тос үйлдвэрлэл
	- шоколад, шоколадан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- чихэр үйлдвэрлэл: хатуу чихэр, цагаан шоколад үйлдвэрлэл
	- бохь үйлдвэрлэл
	- жимс, самар, жимсний хальс болон ургамлын бусад хэсгийг чихрэнд хадгалах
	- чихрийн үрэл, пастил үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	Сахар, сахар орлуулагч үйлдвэрлэл 1072-т орно.

1074	Гоймон, кускус болон бэлтгэсэн гурилан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- хөндий гоймон, гоймон үйлдвэрлэл
	- кускус үйлдвэрлэл
	- лаазалсан эсвэл хөлдөөсөн гоймонгийн төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	Кускус хоол үйлдвэрлэл (1075-т),
	Амтлагч агуулсан шөл үйлдвэрлэл (1079-т орно).

1075	Бэлтгэсэн хоол үйлдвэрлэл

	Энд хөлдөөсөн эсвэл лаазалсан бэлэн хоол хүнс (бэлтгэсэн, амталсан, болгосон) үйлдвэрлэл орно. Эдгээр хоол нь ихэвчлэн савлагдсан, дахин борлуулах шошго наагдсан, өөрөөр хэлбэл, энэ ангийн бэлэн хоол, хүнсний бүтээгдэхүүн нь ресторан гэх мэт газруудад шууд хэрэглэгдэх зориулалттай бус хийгдсэн бүтээгдэхүүн юм.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шинэ эсвэл хөлдөөсөн мах эсвэл шувууны махан хоол үйлдвэрлэл (бэлтгэсэн бууз банш үйлдвэрлэл)
	- жигнэсэн лаазалсан мах, вакумын аргаар бэлтгэсэн мах үйлдвэрлэл
	- бусад хоол бэлтгэх үйлдвэрлэл (“Телевизийн хоол” бэлтгэх гэх мэт)
	- хөлдөөсөн загасан хоол үйлдвэрлэл
	- ногооны бэлэн хоол үйлдвэрлэл
	- хөлдөөсөн пицца үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- шинэ хоол эсвэл нэг найрлагатай хоол хүнсний үйлдвэрлэл (10-т),
	- хоол, хүнсний шууд хэрэглэх зориулалтаар бэлтгэх үйл ажиллагаа (56-д),
	- гэрээгээр хийх хоолны үйлчилгээ 5629-т тус тус орно.

1079	Дээрх ангид ороогүй хүнсний бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- кофейнгүй хуурсан кофе үйлдвэрлэл
	- кофе үйлдвэрлэл: газрын кофе, уусдаг кофе, кофены баяжмал гарган авах үйл ажиллагаа
	- кофе орлуулагч үйлдвэрлэл
	- цай, цайны төрлийн өвс ургамал холих
	- цайны бэлдмэл гарган авах үйлдвэрлэл
	- шөл, хар шөл үйлдвэрлэл
	- тусгай хоол бэлтгэх үйлдвэрлэл: хүүхдийн тэжээл, сүүний дагалдагч бүтээгдэхүүн, хоол, хүүхдийн хоол, нэг төрлийн орцтой хоол
	- амтлагч, соус, үйлдвэрлэл: майонез, гичийн гурилан хоол, бэлэн гич
	- цуу, жан үйлдвэрлэл
	- зөгийн балын хольцтой, хатуу чихэр үйлдвэрлэл
	- амархан муудах бэлэн хоол үйлдвэрлэл: сэндвич, шинэ чанаагүй пицца
	- өвч ногооны ханд (гаа) үйлдвэрлэл
	- талхны хөрөнгө үйлдвэрлэл
	- мах, загас, нялцгай биетний төрлийн усны амьтдын шүүс гарган авах үйлдвэрлэл
	- сүү, бяслаг орлуулагч үйлдвэрлэл
	- өндгөн бүтээгдэхүүн, өндөгний уураг үйлдвэрлэл
	- хүнсний ангилсан давс, иоджуулсан давс үйлдвэрлэл
	- зохиомол баяжуулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- амтлагч ургамал тариалалт (0128-т),
	- инулин үйлдвэрлэл (1062-т),
	- хурдан мууддаг жимс, ногооны бэлэн хоол үйлдвэрлэл (салат, ногооны хэрчим, хальс, дүүфүү 1030-д)
	- хөлдөөсөн пицца үйлдвэрлэл (1075-т),
	- рашаан, пиво, вино болон зөөлөн ундаа үйлдвэрлэл (дэд салбар 11-т),
	- эмийн зориулалттай ботаникийн бүтээгдэхүүн бэлтгэх үйл ажиллагаа (2100-т орно).

108	Малын тэжээл үйлдвэрлэл

	1080-ыг харна уу.

1080	Малын тэжээл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- гахай, нохой, муур, шувуу, загас гэх мэт амьтдад зориулан тэжээл үйлдвэрлэл
	- мал, амьтны тэжээл, амьтны тэжээлийн баяжмал, тэжээлийн нэмэгдэл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- мал, амьтны аж ахуйн дагнасан үрийн тэжээл бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- нядалгааны газрын хаягдлаас амьтны тэжээл бэлтгэх үйл ажиллагаа орно

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- амьтны тэжээлийн зориулалттай загасан хоол үйлдвэрлэл (1020-т),
	- тосны ургамлын боловсруулах үйлдвэрлэл (1040-т),
	- тусгай бэлдмэлгүйгээр мал, амьтны тэжээл үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа: тосны ургамал (1040-т), үр тарианы үйлдвэрийн боловсруулалт (1061-т орно).

11	Ундаа үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт согтууруулах бус ундаа, рашаан усны үйлдвэрлэл, согтууруулах ундаа, ферментжүүлэх аргаар боловсруулсан пиво, дарс, нэрмэл архи, спирт болон согтууруулах зориулалттай нэрсэн ундааны үйлдвэрлэл орно.

	Энэ дэд салбарт дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- жимсний болон ногооны жүүсний үйлдвэрлэл (1030-т),
	- сүүний хольцтой ундааны үйлдвэрлэл (1050-т),
	- кофе, цай үйлдвэрлэл (1079-т орно).

110	Ундаа үйлдвэрлэл

	Дэд салбар 11-ийг харна уу.

1101	Спирт нэрэх, цэвэршүүлэх, спиртийн хольц бэлтгэх үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- өнгөтэй, өнгөгүй архи, виски, брэнди, ликёр, “холимог ундаа”, нэрмэл архины үйлдвэрлэл
	- нэрмэл архины коктейль үйлдвэрлэл
	- саармагжуулсан спиртийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- этилийн спиртийн үйлдвэрлэл (2011-т),
	- нэрээгүй согтууруулах ундаа үйлдвэрлэл (1102, 1103-т),
	- савлах, хаяглах үйл ажиллагаа (хэрэв бөөний худалдааны үйл ажиллагааны хэсэг бол 4630-м болон төлбөр, гэрээний үндсэн дээр хийгддэг бол 8292-т орно).



1102	Дарс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- дарсны үйлдвэрлэл
	- оргилуун дарсны үйлдвэрлэл
	- үзмээр нэрсэн дарсны үйлдвэрлэл
	- нэрмэл бус исгэсэн согтууруулах ундааны үйлдвэрлэл: саке, алимны, лийрийн, зөгийн балын дарс болон бусад жимсний дарс, согтууруулах үйлчилгээтэй холимог дарс
	- вермут дарс болон түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- дарс найруулах үйл ажиллагаа
	- бага согтууруулах үйлчилгээтэй эсвэл согтууруулах үйлчилгээгүй дарсны үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- цагаан цуу үйлдвэрлэл (1079-т),
	- савлах, хаяглах үйл ажиллагаа (хэрэв бөөний худалдааны үйл ажиллагааны хэсэг бол 4630-т болон төлбөр, гэрээний үндсэн дээр хийгдсэн бол 8292-т орно).

1103	Шар айраг үйлдвэрлэл

	Энд ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- соёолжоор хийсэн ликёр, шар айраг, соёолж үйлдвэрлэл
	- амуу соёолжийн исгэмэл үйлдвэрлэл
	- бага согтууруулах эсвэл согтууруулдаггүй шар айраг үйлдвэрлэл тус тус орно.

1104	Согтууруулах бус ундааны үйлдвэрлэл; савласан рашаан, бусад усны үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- согтууруулах бодисгүй шар айраг, дарснаас бусад согтууруулах бодисгүй ундаа үйлдвэрлэл
	- байгалийн рашаан ус болон бусад ус савлах үйл ажиллагаа
	- хийжүүлсэн ундааны үйлдвэрлэл
	- согтууруулах бодисгүй амттай ба амт оруулсан ус: лимонад, жимсний ундаа, кола, жимсний ус, тоник гэх мэт

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- жимсний болон ногооны жүүс үйлдвэрлэл (1030-т),
	- сүүний гаралтай ундаа үйлдвэрлэл (1050-т),
	- кофе, цай болон навчит бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (1079-т),
	- согтууруулах бодисгүй дарс үйлдвэрлэл (1102-т),
	- согтууруулах бодисгүй пиво үйлдвэрлэл (1103-т),
	- савлах, хаяглах үйл ажиллагаа (хэрэв бөөний худалдааны үйл ажиллагааны хэсэг бол 4630-м болон төлбөр, гэрээний үндсэн дээр хийгдсэн бол 8292-m орно).

12	Тамхи үйлдвэрлэл

	Тамхины түүхий эдийг эцсийн хэрэглээний бүтээгдэхүүн болгон боловсруулах үйл ажиллагаа орно.

120	Тамхи үйлдвэрлэл

	1200-г харна уу.

1200	Тамхи үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- тамхин бүтээгдэхүүн болон тамхи орлуулагч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: тамхи, янжуур тамхи, навчин, дүнсэн тамхи, зажилдаг тамхи, хамрын тамхи
	- дахин боловсруулсан тамхи үйлдвэрлэл
	- тамхины навчийг ишнээс нь салгах, дахин хатаах үйл ажиллагаа

	Тамхи тариалах 0115-д, анхны боловсруулалт хийх үйл ажиллагаа 0163-т тус тус орно.

13	Ээрэх, нэхэх, даавуун материал бэлтгэх үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт нэхмэлийн утас ороох, ээрэх болон бэлтгэх үйл ажиллагаа, нэхмэл болон сүлжмэл хувцаснаас бусад гар нэхмэл эдлэлийг боловсруулах үйл ажиллагаа, нэхмэл эдлэл (ахуйн хэрэглээний даавуу, бүтээлэг, хивс, олс уяа гэх мэт) үйлдвэрлэл багтана. Байгалийн утасны ургамал тариалалт дэд салбар 01-д, химийн аргаар боловсруулсан синтетик утас үйлдвэрлэл нь 2030-т орно. Хувцас үйлдвэрлэл дэд салбар 14-т орно.

131	Утас ороох, ээрэх болон бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт нэхмэл утсыг бэлтгэх, нэхмэл утас үйлдвэрлэл, нэхмэл утас ээрэх болон нэхмэл эдлэл сүлжих үйл ажиллагаа орно. Силк, торго, ноос, амьтан, ургамлын гаралтай эсвэл гар аргаар үйлдвэрлэсэн бусад утас, цаас эсвэл шил зэрэг төрөл бүрийн түүхий эдээр нэхмэл утсыг бэлтгэж болно.

	Энд нэхмэл эдлэл, бэлэн хувцсыг цайруулах, будах, өнгөлөх болон түүнтэй төстэй үйл ажиллагаа багтана.

1311	Утас бэлтгэх, ээрэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нэхмэл утас бэлтгэх үйл ажиллагаа: торгыг ороох, угаах үйл ажиллагаа, ноосыг тослоггүйжүүлэх, нүүрсжүүлэх үйл ажиллагаа болон хонины ноосыг будах үйл ажиллагаа, бүх төрлийн мал, амьтны түүхий эдээс гар аргаар гарган авсан утсыг самнах, ээдрээг гаргах үйл ажиллагаа
	- худалдах эсвэл цаашид боловсруулах зорилгоор нэхэх, оёх үүднээс ээрмэл, нэхмэлийн утсыг үйлдвэрлэх, ээрэх үйл ажиллагаа: нийлэг, эсвэл хиймэл нарийн судалтай утсан даавуу, уяа, утас, эвхмэл, татлага олс үйлдвэрлэх, өнгөжүүлэх үйл ажиллагаа
	- цаасан утас үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуй, фермерийн аж ахуй хосолсон үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон бэлтгэл ажил (дэд салбар 01-д),
	- хөвөнгийн төрлийн ургамал тариалалт (олсны ургамал, дал модны самрын доторх олс) (0116-т),
	- синтетик химийн аргаар гаргасан утас үйлдвэрлэл (0163-т),
	- нийлэг болон дуураймал утас, татлага үйлдвэрлэл, ээрмэлийн утас (өндөр наалдамхай ээрсэн утас, хивсний утас) үйлдвэрлэл (2030-т),
	- шилэн хөвөн утас үйлдвэрлэл (2310-т орно).

1311.1	Ноос, ноолуур угаах, самнах үйл ажиллагаа

1311.9	Утас ээрэх үйл ажиллагаа

1312	Нэхэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- холимог, хиймэл, нийлэг ээрсэн утсаар хийсэн өргөн нэхээс бүхий даавуу болон ноосон төрөл, сул нэхээстэй ноосон, эсвэл торгон утасны төрлийн нэхмэл даавуу үйлдвэрлэл
	- маалинга, раами, дал мод зэргийн утас болон тусгай нэхмэлийн утас ашиглан бусад өргөн нэхээс бүхий нэхмэл даавуу үйлдвэрлэл
	- үсэрхэг гадаргуутай даавуу, нэхмэл эдлэл, нимгэн гэрэлтдэг самбай даавуу үйлдвэрлэл
	- хуванцар материалаар бэхжүүлсэн нэхмэл даавуу үйлдвэрлэл
	- нарийн сүлжмэл даавуу үйлдвэрлэл
	- үслэг эдлэлээс нэхэх аргаар хийх дуураймал даавуу үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- нэхмэл болон хэрээлсэн сүлжмэл даавуу үйлдвэрлэл (1391-т),
	- шалны нэхмэл дэвсгэр үйлдвэрлэл (1393-т),
	- нэхмэл бус даавуу болон эсгий үйлдвэрлэл (1399-т),
	- нарийн нэхээст туузан даавуу үйлдвэрлэл (1399-т орно).

1313	Даавуун эдлэлийн эцсийн шатны боловсруулалтын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хувцас, нэхмэл утас, ээрсэн утас, даавуу болон нэхмэл эдлэлийг цайруулах, будах үйл ажиллагаа
	- хувцас, нэхмэл утас, нэхмэл эдлэлийг сүлжих, угаах, хатаах, ууршуулах, шингээх, засах, сэлбэх, захлах, будаг удаан барих бодис цацаж хатаах, хэлбэржүүлэх зэрэг үйл ажиллагаа
	- жийнсийг цайруулах
	- даавууг давхарлан дарж хатууруулах, хуниас хийх зэрэг түүнтэй төстэй үйл ажиллагаа
	- ус нэвтрэхгүй болгох, зузаан брезентэн материал, резинэн хамгаалалт, давхарлах, гадар будаг тавих
	- хувцас болон нэхмэл эдлэл дээрх торгон хэвлэл

	Энэ ангид резин голлосон резинээр бүрсэн, гадарлах, резинтэй холимог даавуун материал үйлдвэрлэл орохгүй, харин 2219-т орно.

139	Бусад даавуун эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт үйлдвэрлэсэн нэхмэл зүйлс, хивс, хивсэнцэр, олс, нарийн нэхээс бүхий даавуу, эрчилсэн нэхмэл даавуу, чимэглэл зэрэг хувцаснаас бусад нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл багтана.

1391	Нэхмэл болон сүлжмэл даавуу үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- сүлжмэл, нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл: буржгар болон хоёр талдаа буржгар нэхээст даавуу; Рашель эсвэл түүнтэй төстэй машинаар нэхсэн тор, цонх, тавилгын зориулалттай нэхмэл эдлэл
	- нэхсэн, сүлжсэн бусад төрлийн эдлэл үйлдвэрлэл
	- нэхэх аргаар хийсэн дуураймал үслэг эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- рашель эсвэл түүнтэй төстэй машинаар нэхсэн тор, цонх, тавилгын зориулалттай нэхмэл эдлэл (1329-т),
	- нэхмэл, сүлжмэл хувцас үйлдвэрлэл (1430-т орно).

1392	Хувцаснаас бусад нэхмэл болон сүлжмэл эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нэхмэл, сүлжмэл эдлэлийг оруулан нэхмэл материалаар хийсэн нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл: ноосон хөнжил, аяллын хивс; ор, ширээ, жорлон эсвэл гал тогооны өрөөний даавуун эдлэл; хөнжил, бүх төрлийн бүтээлэг, дэр, олбог, дэвсгэр, жинтүү, гэрийн бүрээс, ор хөнжлийн даавуу гэх мэт
	- тавилгын эд зүйлс үйлдвэрлэл: хөшиг, бүтээлэг, тавилга, машины суудлын бүрээс гэх мэт эд зүйлс; брезент, майхан, асар, аяллын бараа, усан онгоцны далбаа, дарвуул, нарийн хөшиг, автомашин, машин эсвэл тавилгын сул бүрээс зэрэг эд зүйлс; туг, далбаа, дарцаг гэх мэт зүйлс; шорооны бүтээлэг, аяганы алчуур болон түүнтэй төстэй зүйлс, аврах хантааз, шүхэр зэрэг
	- цахилгаан хөнжлийн нэхмэл хэсгийн үйлдвэрлэл
	- гар аргаар нэхсэн хатгамал, гоёлын зүйлс үйлдвэрлэл
	- дугуйны бүрээс үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид техникийн зориулалттай нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл орохгүй, харин (1399-т орно).

1393	Хивс, хивсэнцэр үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл: хивс, хивсэнцэр, дэвсгэр, хавтанцар
	- шалны сүлжмэл эдлэл, дэвсгэрийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- дэвсгэр болон хуниасан материалтай дэвсгэр үйлдвэрлэл (1629-т),
	- үйсэн шалны бүрээс үйлдвэрлэл (1629-т),
	- винил, линолеум зэрэг уян шалны бүтээлэг үйлдвэрлэл (2220-т орно).

1394	Татлага, аргамж, оосор, торон эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- резин болон хуванцар шингээсэн, бүрхсэн, бүрсэн эсвэл хуйнд хийснээс үл хамааран уяа, олс, оосор, татлага болон нэхмэл утас эсвэл давхар эрчлээст олс эсвэл түүнтэй төстэй олс үйлдвэрлэл
	- торон сүлжмэл уяа, олс, татлага оосор үйлдвэрлэл
	- олс, татлага эсвэл торон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: загасны тор, усан онгоцны хамгаалалтын хэрэгсэл, ачааны дэвсгэр, ачааны сур, олс, татлага эсвэл металл цагаригтай утас гэх мэт үйлдвэрлэл

	Үсний тор үйлдвэрлэл 1410-т, төмөр утас үйлдвэрлэл 2599-т тус тус орно.
1395	Эсгий болон эсгий эдлэл, эсгий гутал үйлдвэрлэл

1399	Дээр дурдсан ангид ороогүй нэхмэл бусад эдлэл үйлдвэрлэл

	Дэд салбар 13-т ороогүй төрөл бүрийн аргаар боловсруулсан төрөл бүрийн нэхмэл эдлэл, нэхмэл бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхтэй холбогдох үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- цавуулаг хэлбэртэй сүлжмэл бус нарийн нэхээст туузан даавуу үйлдвэрлэл
	- нэхмэл шошго, тэмдэг, хаяг гэх мэт зүйлс үйлдвэрлэл
	- гоёл чимэглэлийн нэхмэл эдлэл, хатгамал үйлдвэрлэл: тууз, бүч, номын хавчуурга, гоёл чимэглэлийн тууз
	- жижиг, туузан торон хөшиг болон бусад торон эдлэл, үдээс, хатгамал гоёл чимэглэл үйлдвэрлэл
	- хуванцрыг шингээсэн, бүрсэн, бүрхсэн, наасан нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл
	- металлжуулсан даавуу эсвэл уяагаар томсон утас, сийлмэл хуванцар, нэхмэл материалан уяа, сүлжмэл утас эсвэл резин эсвэл хуванцраар бүрсэн, эсвэл ороосон нэхмэл утас, уяа
	- гар аргаар үйлдвэрлэсэн чанга эрчтэй сүлжмэл утсан дугуй нэхмэл оосор үйлдвэрлэл
	- бусад сийлсэн, бүрсэн нэхмэл эдлэл: гэрэлтүүлэх даавуу, зураачдад зориулсан маалинган даавуу үйлдвэрлэл, хулдаасан болон түүнтэй төстэй хатууруулсан нэхмэл эдлэл, цавуулаг эсвэл амилазын найрлагатай бүрсэн нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл
	- төрөл бүрийн нэхмэл эдлэл үйлдвэрлэл: сүлжмэл зулын гол, улайсгасан хийн бүрхүүл, хийн хоолой
	- нэхмэл бүрхүүл, резинэн хоолой, бүс, бүслүүрийн дамжуулагч, хөрвүүлэгч (металл болон бусад материалаар бэхэлсэн, бэхлээгүй), бэхэлгээний уяа, татлага уяа
	- нэхээсгүй эдлэл үйлдвэрлэл
	- даавуун артай туузан наалт үйлдвэрлэл
	- автомашины гоёл чимэглэл үйлдвэрлэл
	- гутлын үдээс үйлдвэрлэл
	- энгэсэг түрхэх зөөлөн эдлэл, бээлий, түүний бүс үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шалны сүлжмэл бүтээлэг үйлдвэрлэл (1393-т),
	- хөвөн даавуу, хөвөн эдлэл үйлдвэрлэл: гар нүүрийн алчуур, ариун цэврийн хэрэглэл (1709-т),
	- резин голлосон резинээр бүрсэн, гадарласан материал, резинтэй холимог даавуу материалын үйлдвэрлэл (2219-т),
	- батжуулах (бэхжүүлэх) зорилготой резинэн эсвэл хуванцар оруулсан хавтан, хавчаар үйлдвэрлэл (2219, 2220-т),
	- сүлжмэл металл утас үйлдвэрлэл (2599-т орно).

14	Хувцас үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт бүх төрлийн материалыг (савхин, даавуун, нэхмэл, сүлжмэл гэх мэт) ашиглан төрөл бүрийн хувцас (тухайлбал, эрэгтэй, эмэгтэй, хүний гадуур, дотуур хувцас; ажлын, энгийн, тусгай зориулалттай гэх мэт) болон эдлэлийг оёх (өмсөхөд эсвэл хэмжихэд бэлэн болсон) үйл ажиллагаа орно. Энд насанд хүрсэн хүн, хүүхдийн хувцас, орчин үеийн, үндэсний хувцас гэж ялгахгүй. Дэд салбар 14-т мөн үслэг эдлэл үйлдвэрлэл (үслэг арьс ба үслэг хувцас) орно.

141	Үслэг арьсан хувцаснаас бусад хувцас үйлдвэрлэл

	1410-ыг харна уу.

1410	Үслэг арьсан хувцаснаас бусад хувцас үйлдвэрлэл

	Энэ ангид хувцас үйлдвэрлэл багтана. Материал нь бүрсэн, нэвчүүлсэн, резинэн зэрэг байж болно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- ажлын савхин хувцас хэрэгсэл зэрэг савхин болон зүймэл савхин хувцас үйлдвэрлэл
	- ажлын хувцас үйлдвэрлэл
	- дүрэмт хувцас үйлдвэрлэл
	- ээрсэн, ээрээгүй утсан, нэхмэл даавуун зэрэг эрэгтэй, эмэгтэй, хүүхдийн гадуур хувцас үйлдвэрлэл: дээл, цув, костюм, хослол, хүрэм, өмд, цамц гэх мэт
	- ээрсэн, ээрээгүй утсан, нэхмэл даавуун зэрэг эрэгтэй, эмэгтэй, хүүхдийн дотуур, унтлагын хувцас үйлдвэрлэл: цамц, богино цамц, футболк, дотуур өмд, богино өмд, унтлагын өмд, цамц, хувцас, дан дээл, хантааз, даашинз, нэлмэгэр хувцас, кофт, хөхний даруулга, корсет гэх мэт
	- нялх хүүхдийн өлгий, мөлхөө насны хүүхдийн өмд, усны хувцас гэх мэт үйлдвэрлэл
	- малгай, бүрх малгай үйлдвэрлэл
	- жижиг эдлэл үйлдвэрлэл: бээлий, бүс, туузан уяа, ороолт, зангиа, үсний тор зэрэг үйлдвэрлэл
	- захиалгат хувцас үйлдвэрлэл
	- үслэг арьсан малгай үйлдвэрлэл
	- уллаагүй нэхмэл гутал үйлдвэрлэл
	- хувцас, малгай зэрэг дээр дурдсан бүтээгдэхүүний эд ангийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- үслэг арьсан хувцас үйлдвэрлэл (хамгаалалтын малгай орохгүй) (1420-т),
	- гутал үйлдвэрлэл (1520-т),
	- оёж, шаглаагүй, гэхдээ наасан резин болон хуванцар хувцас үйлдвэрлэл (2219, 2220-т),
	- спорт загварын арьсан малгай, бээлий үйлдвэрлэл (3230-т),
	- хамгаалалтын малгай үйлдвэрлэл (спортын малгайг оруулахгүй) (3290-т),
	- галд тэсвэртэй хамгаалалтын хувцас үйлдвэрлэл (3290-т),
	- хувцас засварын үйл ажиллагаа (9529-т орно).

142	Үслэг арьсан эдлэл үйлдвэрлэл

	1420-ийг харна уу.

1420	Үслэг арьсан эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- үслэг арьсаар хийсэн эдлэл үйлдвэрлэл: үслэг, арьсан ялтас, дэвсгэр, хэсэглэсэн зүйл зэрэг үслэг эд зүйл зүйх

	- төрөл бүрийн үслэг, арьсан эдлэл: хивсэнцэр, чихмэл бус зөөлөн сандал, өнгөлгөөний даавуу

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- түүхий үслэг арьс боловсруулалт (014, 0170-т),
	- түүхий шир, арьс боловсруулалт (1010-т),
	- хиймэл, дуураймал савхи үйлдвэрлэл (нэхэх, сүлжих аргаар хийсэн урт үс) (1312, 1391-т),
	- үстэй малгай үйлдвэрлэл (1410-т),
	- үслэг эдлэлээр хийсэн хувцас үйлдвэрлэл (1410-т),
	- үслэг арьсыг оёх, элдэх, будах (1511-т),
	- үслэг орсон гутал, шаахай үйлдвэрлэл (1520-т орно).

143	Нэхмэл болон сүлжмэл хувцас үйлдвэрлэл

	1430-ийг харна уу.

1430	Нэхмэл болон сүлжмэл хувцас үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- нэхмэл болон сүлжмэл гадуур хувцас, бусад эдлэл үйлдвэрлэл: битүү захтай ноосон цамц, кардиган, ноосон цамц, богино хантааз болон түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүн
	- бүх төрлийн оймс, трико үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- нэхмэл болон сүлжмэл эдлэл үйлдвэрлэл (1391-т орно).

15	Арьс, арьсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Эцсийн хэрэглээнд зориулан арьсыг идээлэн элдэх, давтах аргаар хийсэн савхи, ширэн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл орно. Мөн бусад жижиг материалыг ашиглан (хиймэл арьс эсвэл арьс орлогч) хийсэн резинэн гутал, нэхмэл цүнх зэрэг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл багтана. Хиймэл арьсаар хийсэн бүтээгдэхүүн нь арьсан бүтээгдэхүүнийг (цүнх гэх мэт) үйлдвэрлэх арга замтай ижил бөгөөд нэг аж ахуйн нэгж гүйцэтгэх тул энэ дэд салбарт багтана.

151	Арьс шир идээлэх, элдэх, боловсруулах; аяны болон гар цүнх, тоног - эмээл, уналга эдэлгээний тоног хэрэгсэл; үслэг арьс элдэх, будах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт арьсан болон үслэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно.

1511	Арьс шир идээлэх, элдэх, засварлах, үслэг арьс боловсруулах, будах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- арьсыг идээлэх, элдэх, будах, давтах үйл ажиллагаа
	- илгэн, зөөлөн, лакдсан эсвэл металлжуулсан савхи үйлдвэрлэл
	- арьс шир үйлдвэрлэл
	- үслэг арьс үстэй ширийг цэвэрлэх, боловсруулах, идээлэх, элдэх, цайруулах, зүсэх, зөөлрүүлэх, будах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мал аж ахуйн үйл ажиллагааны нэг хэсэг болох шир болон арьс боловсруулах (014-т),
	- нядалгааны шир болон арьс боловсруулах (1010-т),
	- арьсан гадуур хувцас үйлдвэрлэх (1410-т),
	- хиймэл арьс боловсруулах (2219, 2220 –т орно).

1512	Арьсан оруулгатай аяны болон гар цүнх, эмээл, уналга эдэлгээний тоног хэрэглэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- арьсан оруулгатай эсвэл хиймэл арьсан дэвсгэр, нэхмэл материал, хайлуулсан утас эсвэл цаасан хавтан зэрэг өөр бусад материалыг ашиглан арьсан эдлэл боловсруулахтай адил технологийн дагуу үйлдвэрлэсэн аяны болон гар цүнх, эмээл, уналга эдэлгээний болон түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- эмээл, морины тоноглол, хазаар, чөдөр, тушаа, ногт, ташуур болон бусад эдлэл үйлдвэрлэл
	- аяны цүнх, чемодан үйлдвэрлэл
	- бугуйн цагны металл бус оосор /даавуу, хуванцар, арьсан гэх мэт/
	- арьс ширэн эсвэл арьсан оруулгатай төрөл бүрийн эдлэл үйлдвэрлэл: жолооны бүс, боодлын материал гэх мэт
	- гутлын ширэн үдээс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- арьсан гадуур хувцас үйлдвэрлэл (1410-т),
	- арьсан бээлий, малгай үйлдвэрлэл (1410-т),
	- гутал үйлдвэрлэл (1520-т),
	- унадаг дугуйны суудал үйлдвэрлэл (3092-т),
	- бугуйн цагны үнэт металлан оосор үйлдвэрлэл (3211-т),
	- бугуйн цагны үнэт металлан бус оосор үйлдвэрлэл (3212-т),
	- хамгаалалтын бүс болон бусад төрлийн ажлын зориулалттай бүс, тэлээ үйлдвэрлэл (3290-т орно).

152	Гутал үйлдвэрлэл

	1520-ийг харна уу.

1520	Гутал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- төрөл бүрийн материалаар янз бүрийн аргаар үйлдвэрлэн хэв, загварт оруулсан бүх төрлийн зориулалттай гутал үйлдвэрлэл орно.
	- гутлын арьсан хэсэг үйлдвэрлэл: гутлын доод хэсэг, дээд хэсэг, гадна хэсэг болон дотор хэсэг, өсгий гэх мэт
	- гутлын түрий, шагай болон түүнтэй төстэй хэсгийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- гутлын улнаас бусад хэсгийн нэхмэл материал үйлдвэрлэл (1410-т),
	- гутлын хуванцар хэсгийн үйлдвэрлэл (2220-т),
	- резинэн гутал, өсгий, ул болон гутлын резинэн бусад хэсгийн үйлдвэрлэл (2219-т),
	- гутлын модон хэсгийн үйлдвэрлэл (1629-т),
	- цанын гутал үйлдвэрлэл (3230-т)
	- хиймэл эрхтэнд зориулсан гутал үйлдвэрлэл (3250-т орно).

16	Тавилгаас бусад мод болон модон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл; сүрэл, дэрсэн эдлэл үйлдвэрлэл

	Модон материал, фанер, банз, дүнз, дүнзэнцэр, модон сав, модон шал, тулгуур зэрэг модон бүтээгдэхүүн, модон байшин үйлдвэрлэл орно. Энэ дэд салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн явцад модон бүтээгдэхүүн гуалинг тайрч материал бэлтгэх, дараа нь эрэг шураг хийх, эсвэл модны токарийн машинаар зүсэж хэлбэрт оруулах зэрэг тайрах, харуулдах, хэвэнд оруулах зэрэг үйл ажиллагаа багтана. Модон материал эсвэл хэлбэрт оруулсан модон материалыг харуулдах, тэгшлэх, модон сав гэх мэт эцсийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэж болно.
	Мод хөрөөдөх үйл ажиллагааг эс тооцвол энэ дэд салбар нь ихэвчлэн тусгай бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд үндэслэж хуваагдана.

	Тавилга үйлдвэрлэл (3100), модон эдлэлийг угсарч, суурилуулах үйл ажиллагаа (4330) энэ дэд салбарт орохгүй.

161	Мод хөрөөдөх, харуулдах үйл ажиллагаа

	1610-ыг харна уу.

1610	Мод хөрөөдөх, харуулдах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- мод боловсруулах, хөрөөдөх, харуулдах
	- гуалинг зүсэх, хусах, өнгөлөх, нарийсгах
	- төмөр замын дэр мод үйлдвэрлэл
	- шалны мод үйлдвэрлэл
	- модон хана, модны үртэс, холтос үйлдвэрлэл
	- модыг хатаах үйл ажиллагаа
	- модыг химийн бодис эсвэл бүрэх замаар хамгаалах болон бусад материал боловсруулах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тэгш бус гадаргатай мод боловсруулах, гуалин бэлтгэх үйл ажиллагаа (0220-т),
	- банз, самбар, хавтан, фанер үйлдвэрлэх зориулалтын өнгөлгөөний хавтан үйлдвэрлэл (1621-т),
	- савхан банз, нарийн мод, хэвэнд оруулсан мод үйлдвэрлэл (1622-т орно).

1610.1	Зүсмэл, модон материал бэлтгэх үйл ажиллагаа

1610.9	Хөрөөдөх, харуулдах бусад үйл ажиллагаа

162	Модон, үйсэн, үртсэн болон холтсон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт мод, үйсэн, үртэс болон холтсон бүтээгдэхүүн төдийгүй хэлбэрт оруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана.

1621	Өнгөлгөөний хавтан болон модон суурьт хавтан үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- банз, фанер хийх эсвэл бусад зорилгоор нимгэн хавтан үйлдвэрлэл: тэгш гөлгөр болгох, будах, бүрэх, бэхжүүлэх (цаас эсвэл нэхмэл ар хийх); хээ угалзан хэлбэрт оруулах
	- фанер, банз болон түүнтэй төстэй давхарласан модон самбар, хавтан үйлдвэрлэл
	- жижиг самбар, утсан самбар үйлдвэрлэл
	- шахмал мод үйлдвэрлэл
	- цавуугаар давхарласан мод, давхарласан банзан мод үйлдвэрлэл

1622	Барилгын модон хийц материал, эд ангийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- барилгын үйлдвэрлэлд ихэвчлэн ашиглагдах модон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: дээврийн зүүлт мод, хүрээ; цавуугаар давхарласан, металлаар холбосон дээврийн модон тулгуур; хаалга, цонх, босгоны дэр мод, хүрээ болон нугас, цоож зэрэгт металл эд агуулсан болон агуулаагүй; шат, шатны хашлага; модон хэв, савлуур, модон шүр; паркетэн шал, нарийн мод зэрэг угсармал хавтан; мод голлосон модон байшин, амбаар;
	- зөөврийн гэр үйлдвэрлэл
	- гэрийн мод үйлдвэрлэл
	- зөөвөрлөх зориулалтын бус модон хаалт үйлдвэрлэл
	- модон тэрэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- угсармал бус модон шал үйлдвэрлэл (1610-т),
	- гал тогооны тавилга болон номын тавиур, хувцасны шүүгээ үйлдвэрлэл (3100-т),
	- зөөврийн модон тусгаарлах хаалт үйлдвэрлэл (3100-т орно).

1622.1	Гэрийн мод үйлдвэрлэл
	Энд тооно, унь, хана, багана, хаалга зэрэг монгол гэрийн мод үйлдвэрлэл орно.

1622.9	Мужааны зориулалттай бусад модон материал, эд анги үйлдвэрлэл
	Энэ ангид алх, сүх, муна, харуул зэрэг мужааны зориулалттай модон эд хэрэглэл үйлдвэрлэл орно.

1623	Модон сав үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- жижиг сав, хайрцаг, хүрд, бортого болон тэдгээртэй төстэй модон эдлэл үйлдвэрлэл
	- тавиур, хайрцаг болон бусад модон самбар үйлдвэрлэл
	- торх, домбо, модон онгоц болон бусад торхон төрлийн модон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- модон хүрд үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- чемодан, ачааны цүнх үйлдвэрлэл (1512-т),
	- сүлжсэн материалан хайрцаг үйлдвэрлэл (1629-т орно).

1629	Бусад модон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл; үйсэн, холтсон, сүлжсэн материалан жижиг эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- төрөл бүрийн модон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: хогийн шүүр, багсны модон бариул, их бие; модон гутлын эд анги, тоноглол, шаахай, хувцасны өлгүүр; толь, зургийн модон хүрээ, гэр ахуйн хэрэгсэл, гал тогооны модон багаж; модон сийлбэр, хөшөө, чимэглэл, шигтгэмэл; үнэт эдлэл, үнэт чулуун ээмэг, бөгж зэрэг түүнтэй төстэй зүйлс хийх сав; дамар, дугуй, бул, ээрүүл, оёдлын утасны дамар болон түүнтэй төстэй модон эргэдэг зүйлс; болон модон бусад зүйлс;
	- байгалийн үйсэн мод боловсруулалт, үйс үйлдвэрлэл
	- шалны бүтээлгийг оруулаад байгалийн эсвэл үйлдвэрлэсэн үйсэн эдлэл үйлдвэрлэл
	- мод сүлжих, сүлждэг материалан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: шалны дэвсгэр, чийрс, дэлгэц, хайрцаг гэх мэт
	- араг, сагс, хулсан эдлэл үйлдвэрлэл
	- шахмал мод эсвэл кофены шаар, шар буурцгийн хаягдал зэрэг орлуулах материалаар хийсэн түлшний мод үйлдвэрлэл
	- толь болон зургийн модон хүрээ (жааз), зураг зурахад зориулсан зотон даавууны модон хүрээ үйлдвэрлэл
	- гутлын модон хэсэг /гутлын өсгий, ул/ үйлдвэрлэл
	- шүхрийн бариул, таяг түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- гаансны мод үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- нэхмэл материалан шалны дэвсгэр, бүтээлэг үйлдвэрлэл (1392-т),
	- аяны цүнх, чемодан үйлдвэрлэл (1512-т),
	- модон гутлын үйлдвэрлэл (1520-т),
	- чүдэнз үйлдвэрлэл (2029-т),
	- ханын цагийн хүрээ, жааз үйлдвэрлэл (2652-т),
	- нэхмэлийн үйлдвэрийн машины хэсэг болох модон дамар үйлдвэрлэл (2826-т),
	- тавилга үйлдвэрлэл (3100-т),
	- модон тоглоом үйлдвэрлэл (3240-т),
	- үйсэн бөглөө үйлдвэрлэл (3290-т),
	- шүүр, сам болон багс үйлдвэрлэл (3290-т),
	- жижиг хайрцаг үйлдвэрлэл (3290-т орно).

17	Цаас болон цаасан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт бүх төрлийн цаас болон цаасан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно. Цаасан бүтээгдэхүүнийг боловсруулах технологийн үе шат нь адил төстэй тул цаас, цаасан бүтээгдэхүүн бүгд энэ бүлэгт хамрагдана. Энэ төрлийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэгч аж ахуйн нэгж нь хэд хэдэн боловсруулалтын үйл ажиллагааг явуулна. Энд ихэвчлэн 3 үйл ажиллагаа орно: 1-рт, Модны зөөлөн эд үйлдвэрлэл нь цаас хийхэд хэрэглэгдэх мод эсвэл бусад хольцоос целлюлозон утас зөөлөн эдийг ялгах үйл ажиллагаа байна. 2-рт, Цаас үйлдвэрлэл нь ялгасан утсыг хэсэгчлэн дэвсэх үйл ажиллагаа байна. 3-рт, Цаас болон бусад цаасан материалыг төрөл бүрийн хэлбэрээр хайчлах, дүрс оруулах, будаж, гаднаас нь бүрэх зэргээр дамжин хийгддэг.
	Цаасны зуурмаг, цаас болон картонон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл бүхэлдээ 1701 –д, цаас, цаасан бүтээгдэхүүний дараагийн шатны боловсруулалт нь үлдсэн 1702, 1709-д ангиудад ангилагдана.

170	Цаас болон цаасан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Дэд салбар 17-г харна уу.

1701	Цаасны зуурмаг, цаас болон картонон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- механик болон химийн (уусгасан, уусгаагүй) аргаар эсвэл хагас химийн аргаар цайруулсан, хагас цайруулсан, цайруулаагүй цаасны зуурмаг үйлдвэрлэл
	- хөвөн шахдас (зутан биш) үйлдвэрлэл
	- бэх арилгагч, хаягдал цаасны зутан/целлюлоз үйлдвэрлэл
	- үйлдвэрлэлийн дараагийн шатанд зориулсан цаас болон картон үйлдвэрлэл
	- цаас, картоны боловсруулалтын дараах үе шат: цаас, картоныг бүрэх, бүрхэх, төлжүүлэх; атираат цаас үйлдвэрлэл; цаас, ламинатараар бүрсэн цаас, картон болон мөнгөлөг цаас үйлдвэрлэл
	- гар аргаар цаас үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа
	- сонингийн, бусад хэвлэлийн болон бичгийн цаас үйлдвэрлэл
	- целлюлозон хөвөн, целлюлозон утсан даавуу үйлдвэрлэл
	- хуйлаастай эсвэл хорын цаас үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- картон, атираат цаас үйлдвэрлэл (1702-т),
	- цаас, картон, цаасан зуурмагийг цаашид боловсруулах үйлдвэрлэл (1709-т),
	- гол бүтэц нь бүрмэл эсвэл давхарласан байх бүрхсэн эсвэл давхарласан цаас үйлдвэрлэл (бүрхсэн эсвэл давхарласан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл гэж ангилсан үйл ажиллагааг харах),
	- зүлгүүрэн цаас үйлдвэрлэл (2399-т),

1702	Атираат цаас, картон болон цаасан, картонон хайрцаг, сав үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- атираат цаас, картон үйлдвэрлэл
	- атираат цаас, картонон хайрцаг, сав үйлдвэрлэл
	- эвхдэг картонон хайрцаг, сав үйлдвэрлэл
	- хатуу биетийн сав, хайрцаг үйлдвэрлэл
	- цаасан болон картонон бусад хайрцаг, сав үйлдвэрлэл
	- цаасан уут, хүүдий үйлдвэрлэл
	- бичиг хэргийн зориулалттай цаасан хайрцаг болон түүнтэй төстэй зүйлс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дугтуй үйлдвэрлэл (1709-т),
	- хэвлэх, дарах аргаарх зөөлөн цаас үйлдвэрлэл (өндөг савлах хайрцаг, таваг хийх хайрцаг гэх мэт) (1709-т орно).

1709	Цаас, картонон бусад зүйлс үйлдвэрлэл

	1709.1-1709.9-ийг харна уу.

1709.1	Ахуйн болон хувийн хэрэглээний алчуур, целлюлозон эдлэл үйлдвэрлэл
	Энэ дэд ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- өрхийн болон хувийн хэрэглээний эрүүл ахуйн цаас целлюлозон хөвөн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: цэвэрлэгээний цаасан алчуур, цаас; хамрын алчуур, ам арчих цаас; ариун цэврийн цаас; ариун цэврийн хэрэгсэл, тампон, хөвөн алчуур, живх; цаасан аяга, таваг, тавиур;
	- целлюлозон эдлэл: ариун цэврийн хэрэгсэл, тампон зэрэг

1709.9	Ахуйн болон хувийн хэрэглээнээс бусад цаас, картонон зүйлс үйлдвэрлэл
	Энэ дэд ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бичгийн болон хэвлэлийн шууд хэрэглээний цаас үйлдвэрлэл
	- компьютерын хэвлэлийн шууд хэрэглээний цаас үйлдвэрлэл
	- шууд хэрэглээний хорын цаас үйлдвэрлэл
	- шууд хэрэглэх олшруулагчийн болон хортой цаас үйлдвэрлэл
	- наалдамхай, цавуулаг шууд хэрэглээний цаас үйлдвэрлэл
	- дугтуй болон захианы цаас үйлдвэрлэл
	- бүртгэл, санхүүгийн товхимол, хавтас, альбом болон тэдгээртэй төстэй сурах бичгийн болон бичиг хэргийн цаас үйлдвэрлэл
	- бичиг хэргийн цаасан хайрцаг, сав, уут, хүүдий, товч тэмдэглэлийн дэвтэр үйлдвэрлэл
	- хуванцар болон нэхмэл ханын цаасыг оруулаад ханын цаас болон түүний адил ханын бүрээс үйлдвэрлэл
	- хаяг шошгын цаас үйлдвэрлэл
	- шүүлтүүрийн зориулалттай цаас, картон үйлдвэрлэл
	- цаас, цаасан дамар үйлдвэрлэл
	- өндөг савлах цаасан хайрцаг болон савлагаанд зориулж хэвлэсэн цаасан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- номын цаасан хавтас үйлдвэрлэл

	Том хэмжээний цаас, картон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл 1701-т, цаасан бүтээгдэхүүн дээр хэвлэх 1811-т, цаасан, картонон тоглоом, хөзөр үйлдвэрлэл 3240-т тус тус орно.

18	Хэвлэх, дуу бичлэгийг хувилах, дахин үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт сонин, ном, тогтмол хэвлэл, бизнесийн маягт, ил захидал, мэндчилгээ болон бусад материал зэрэг бүтээгдэхүүнийг хэвлэх үйл ажиллагаа болон ном хавтаслах, пянз хийх үйлчилгээ болон түүнд туслах үйл ажиллагаа багтана.
	Хэвлэлийн туслах үйл ажиллагаа нь хэвлэлийн үйлдвэрийн нэгдсэн хэсэг байх бөгөөд тэдгээр үйл ажиллагааны үр дүнд бүтээгдэхүүн (бар, номын хавтас, компьютерын диск эсвэл файл) үйлдвэрлэл өөрөө цогц байдлаараа хэвлэх үйл ажиллагаа болно.
	Хэвлэх үйл ажиллагаа нь төрөл бүрийн аргаар пянз, дэлгэцээс дүрс буулгах, компьютерын файлыг цаас, хуванцар эдлэл, металл, нэхмэл эдлэл, мод гэх мэт дамжуулагч хэрэгсэлд хөрвүүлэх үйл ажиллагаа байна. Эдгээр аргын хамгийн түгээмэл арга нь чулуун бар, сийлбэр, дэлгэц эсвэл уян хатан график хэвлэлийн тусламжтайгаар пянз эсвэл дэлгэцээс дүрс шилжүүлэх арга байна. Компьютерын файл нь ихэвчлэн цахилгаан статик, дүрсийг бий болгохын тулд хэвлэх механизм болон бусад төрлийн тоног төхөөрөмжийг (дижитал эсвэл шахалттай бус хэвлэл) удирдахад шууд хэрэглэгдэнэ.

	Хэвлэл, нийтлэл хийх үйл ажиллагаа нь нэг аж ахуйн нэгжээр хийгдэж болно (жишээлбэл, сонины газар). Нэг газарт явуулж байгаа энэхүү хоёр үйл ажиллагааг тус тусад нь эрхлэн явуулах тохиолдол аж ахуйн нэгжийн хувьд ховор байна.
	Мөн энэ дэд салбарт компакт диск, видео бичлэг, диск, хальсан дээрх программ хангамж зэрэг бичлэгийг дахин хуулбарлах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ дэд салбарт нийтлэх, эх бэлтгэх үйл ажиллагаа орохгүй (дэд салбар J).

181	Хэвлэх болон хэвлэлийн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт сонин, ном, тогтмол хэвлэл, бизнесийн маягт, ил захидал, мэндчилгээ болон бусад материал зэрэг бүтээгдэхүүнийг хэвлэх үйл ажиллагаа болон ном хавтаслах, пянз хийх үйлчилгээ зэрэг түүнд туслах үйл ажиллагаа багтана. Хэвлэх үйл ажиллагаа нь төрөл бүрийн материал болон техникийн тусламжтайгаар хийгдэж болно.

1811	Хэвлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- сонин, сэтгүүл болон бусад тогтмол хэвлэл, ном, сурталчилгааны хуудас, хөгжим болон хөгжмийн эх бичлэг, газрын зураг, атлас, зурагт хуудас, сурталчилгааны каталог, хөтөлбөр, төлөвлөгөө болон бусад хэвлэмэл сурталчилгааны материал, шуудангийн марк, өмчийн эрхийг баталгаажуулсан баримт, баримт бичгийн толгой, үнэт цаас, чек, тасалбар, хонжворт сугалаа болон хамгаалалтын бичиг, өдрийн тэмдэглэл, календарь, албан бланк болон арилжааны бусад хэвлэмэл бичиг баримт, хувийн бичиг хэргийн материал болон бусад хэвлэмэл зүйлийг хэвлэлийн газар, офсет хэвлэл, фото сийлбэр хэвлэл, флексографик болон бусад хэвлэл, хувилагч машин, компьютер хэвлэл, төвгөр хэвлэл ашиглан хэвлэх үйл ажиллагаа
	- даавуу, хуванцар, шил, металл, мод, керамик дээр шууд хэвлэх үйл ажиллагаа
	Хэвлэгдэж буй материалын зохиогчийн эрх хамгаалагдсан байна.

	Хаяг, шошго хэвлэх үйл ажиллагаа (дардас, сийлбэр хэвлэл, флексографик хэвлэл болон бусад) мөн орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нэхмэл, оёмол эдлэл, хувцсан дээрх торгон хэвлэл (1313-т),
	- цаасан эдлэлийн үйлдвэрлэл, тухайлбал, хавтас (1709-т),
	- хэвлэмэл эдлэлийг хэвлэх үйл ажиллагаа (581-т),
	- баримтыг хуулбарлах үйл ажиллагаа (8219-т орно).

1812	Хэвлэлийн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хэвлэмэл хуудаснууд тухайлбал, ном, сурталчилгааны хуудас, сэтгүүл, каталог зэргийн нугас тогтоох, үдэх, оёх, цавуудах, гоёх, чимэх, алтан гялгар даралт зэрэг үйл ажиллагаа
	- зохиол бүтээлийн эх бэлтгэл, үсэг өрөлт, хэвлэлийн өмнөх эх бэлтгэл, оруулах үйл ажиллагаа болон судлах, үсэг таних, электрон хувилбар хийх үйл ажиллагаа
	- зураг, дүрс суулгах болон хальс, электрон хэлбэрийг суулгах, суурилуулах үйл ажиллагааг оруулан пянз хийх үйлчилгээ (цаасан хэвлэл, офсет хэвлэлийн үйл ажиллагаа)
	- сийлбэр хийх бортогыг сийлэх, сийлбэрлэх үйл ажиллагаа
	- гэрэл мэдрэмтгий полимер, үнэт металлыг өнгөлөх үйл ажиллагаа
	- хэвлэх, тэмдэг дарах, албан тамгыг бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- загвар гаргах үйл ажиллагаа
	- чулуун бар, модон сийлбэр хийх үйл ажиллагаа
	- хэвлэлийн график зурган бүтээгдэхүүнийг нөхөн сэргээх үйлдвэрлэл
	- хэвлэмэл бүтээгдэхүүний хар зураг, схем, загвар гаргах үйл ажиллагаа
	- будганд оруулах, будгаар тамгалах, хараагүй хүмүүст зориулсан номыг хуулах, нүхлэх, өрөмдөх, гоёл чимэглэл хийх, өнгөлөх, ламинат хийх, бүрдүүлэх зэрэг зургийн бусад үйл ажиллагаа

182	Дуу бичлэг хуулбарлах үйл ажиллагаа

	1820-ийг харна уу.

1820	Дуу бичлэг хуулбарлах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хөгжмийн болон бусад грамафон бичлэг, компакт диск, хуурцгийн эх хувиас хувилах үйл ажиллагаа
	- киноны хальс болон бусад видео бичлэг, компакт диск, хуурцгийн эх хувиас хуулбарлах үйл ажиллагаа
	- программ хангамж, мэдээлэл бүхий диск, хуурцгийн эх хувиас хуулбарлах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хэвлэмэл зүйлсийг хувилах үйл ажиллагаа (1811-т),
	- программ хангамжийг хэвлэх үйл ажиллагаа (5820-т),
	- DVD болон бусад ижил дуу бичлэгийн хэрэгсэл дээрх кино, видео, дүрс бичлэгийг үйлдвэрлэх, түгээх үйл ажиллагаа (5911, 5912, 5913-т),
	- театрын зориулалтаар киноны бичлэгийг хуулах үйл ажиллагаа (5912-т),
	- бичлэг, аудио бичлэгийн эх хувь үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (5920-т орно).

19	Кокс болон газрын түүхий тосны боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт боловсруулаагүй газрын түүхий тос болон нүүрс, хэрэглээний бүтээгдэхүүн болгон хувиргах үйл ажиллагааг багтана. Энд зонхилох үйл ажиллагаа нь түүхий газрын тосыг нэрэх, задлах, техникийн аргаар хэд хэдэн хэсэгт ялгах үйл ажиллагаа орно. Кокс, бутан, пропан, бензин, керосин, түлшний тос зэрэг төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл болон боловсруулалтын цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа энд багтана.
	Этан, пропан, бутан зэрэг байгалийн хийн болон нефтийн цэвэршүүлэгч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл энэ дэд салбарт орно.
	Энэ дэд салбарт хийг боловсруулах (2011), аж үйлдвэрийн зориулалтын хий үйлдвэрлэл (2011), байгалийн хийг гарган авах үйл ажиллагаа (метан, этан, бутан, пропан) (0600), газрын тосны хийнээс бусад түлшний хий үйлдвэрлэл (жишээлбэл, нүүрсний хий, усны хий, үйлдвэрлэгчийн хий, хийн үйлдвэрээс гарсан хий) (3520) орохгүй.
	Боловсруулсан газрын тосны бүтээгдэхүүнээс газрын тосны химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл нь дэд салбар 20-т орно.

191	Коксын зууханд боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	1910-ыг харна уу.

1910	Коксын зууханд боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- коксын зуухны үйл ажиллагаа
	- кокс, хагас кокс үйлдвэрлэл
	- давирхайтай, давирхайлаг кокс үйлдвэрлэл
	- коксын зуухны хий үйлдвэрлэл
	- боловсруулаагүй нүүрс, хүрэн нүүрсний давирхай үйлдвэрлэл
	- коксыг бөөгнөрүүлэх үйл ажиллагаа.

192	Боловсруулсан газрын тосны бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	1920-ыг харна уу.

1920	Боловсруулсан газрын тосны бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид түүхий газрын тосноос шингэн, хийн түлш, бусад бүтээгдэхүүн болон замын хар /битум/, тэдгээрийг ялгаж, салган бүтээгдэхүүн гарган авах үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шатахуун, керосин зэрэг моторын түлш үйлдвэрлэл
	- түлш үйлдвэрлэл: хөнгөн, дунд, хүнд хэлбэрээр нэрсэн түлш, боловсруулсан хий, тухайлбал, этан, пропан, бутан зэрэг
	- хаягдал тосыг оруулаад газрын тос, тосон суурьтай тосолгооны материал үйлдвэрлэл
	- нефтийн химийн салбарт болон замын хучилтад зориулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- цагаан спирт, вазелин, керосины лав, нефтийн царцмал зэрэг бусад төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- хатуу нүүрсний болон хүрэн нүүрсний брикет үйлдвэрлэл
	- нефтийн брикет үйлдвэрлэл
	- үртэс, шахмал түлшийг холих, тухайлбал, спиртийг нефтьтэй холих (спиртэн хий) үйл ажиллагаа

20	Химийн бодис болон химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт химийн үйл ажиллагаа болон органик болон органик бус түүхий эдийг хувирган шинэ бүтээгдэхүүнийг бий болгох үйл ажиллагаа орно. Энэ дэд салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл болох анхдагч химийн үйлдвэрлэл нь эхний бүлэгт хамаарах бөгөөд анхдагч химийн үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн нь дараагийн шатны боловсруулалтын завсрын болон эцсийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхэд ордгоороо ялгаатай.

201	Химийн үндсэн бодисууд, бордоо болон азотын нэгдлүүд, үндсэн төлөвтэй хуванцар болон нийлэг, резин үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт үндсэн химийн бүтээгдэхүүн, бордоо, азотын холимог болон анхдагч хэлбэртэй хуванцар, нийлэг, резин үйлдвэрлэл багтана.

2011	Химийн үндсэн бодис үйлдвэрлэл

	Энэ ангид халуун, өндөр градуст бутлах, цэвэршүүлэх зэрэг үндсэн боловсруулалтыг ашиглан химийн бодис үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа орно. Энд үр дүн нь ихэвчлэн химийн тусгай элемент эсвэл тусгайлан тодорхойлсон химийн нэгдэл байна.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- үйлдвэрлэлийн шингэн, шахмал болон эмчилгээний зориулалттай органик хий үйлдвэрлэл: үндсэн хий; шингэн болон шахмал хий; хөргөх хий; үйлдвэрлэлийн хий; нүүрстөрөгчийн диоксид зэрэг идэвхгүй хий; тусгаарлагч хий
	- үндсэн хэлбэртэй эсвэл өтгөрүүлсэн хэлбэртэй будаг, пигмент үйлдвэрлэл
	- химийн элементийн үйлдвэрлэл
	- азотын хүчлээс бусад органик бус хүчил үйлдвэрлэл
	- аммиакаас бусад шүлт, үнсэн шүлт болон бусад органик бус бодис үйлдвэрлэл
	- органик бус бусад нэгдлүүдийн бодис үйлдвэрлэл
	- үндсэн органик химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: ханасан, ханаагүй цагирган бус нүүрсустөрөгч; ханасан, ханаагүй цагирган нүүрсустөрөгч; цагирган, цагирган бус спирт; цууны хүчил оруулан олон болон хагас-карбоксилийн хүчил; алдегид, кетон, хинин, давхар, поли хүчилтөрөгч зэрэг хүчилтөрөгчийн бусад үүрэгтэй нэгдлүүд; синтетик глицерин; аммиакийг оруулаад азотын үйлчилгээтэй органик нэгдлүүд; спирт болон эстерийг үйлдвэрлэхэд чихрийн нишингэ, эрдэнэ шиш эсвэл түүнтэй төстэй ургамлыг исэлдүүлэх; органик бус бусад нэгдэл, модны цэвэршүүлсэн бүтээгдэхүүн (модны нүүрс)
	- нэрж, цэвэршүүлсэн ус үйлдвэрлэл
	- синтетик анхилуун үнэртэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- төмрийн пиритийг шарах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл мөн багтана:
	- гэрэл цацруулах, гэрэлтүүлэх төрлийн бодис үйлдвэрлэл
	- цацраг идэвхт ашигт малтмал болох уран болон тоорын баяжмал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- метан, этан, бутан, пропаны ханд гаргах үйл ажиллагаа (0620-т),
	- нефтийг цэвэршүүлэн этан, бутан, пропант түлшний хий үйлдвэрлэл (1920-т),
	- азотын бордоо, азотын нэгдэл үйлдвэрлэл (2012-т),
	- шивтрийн хий үйлдвэрлэл (2012-т),
	- аммониум хлор үйлдвэрлэл (2012-т),
	- нитрат, калийн нитрат үйлдвэрлэл (2012-т),
	- аммониум карбон үйлдвэрлэл (2012-т),
	- анхдагч хэлбэртэй хуванцар үйлдвэрлэл (2013-т),
	- анхдагч хэлбэртэй синтетик каучук үйлдвэрлэл (2013-т),
	- будаг, пигмент үйлдвэрлэл (2022-т),
	- боловсруулаагүй глицерин үйлдвэрлэл (2023-т),
	- байгалийн гаралтай тос үйлдвэрлэл (2029-т),
	- анхилуун цэвэршүүлсэн ус үйлдвэрлэл (2029-т),
	- салицили болон О-асетсалицилик хүчил үйлдвэрлэл (2100-т орно).

2012	Бордоо, азотын нэгдлийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- бордоо үйлдвэрлэл: шууд эсвэл нийлмэл азотын, фосфатын эсвэл калийн бордоо; давс, боловсруулаагүй байгалийн фосфат болон калийн давс
	- Азот агуулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: азотын болон сульфатын нэгдэл, аммиак, нашатырь, аммиакийн исэл, нитрит болон калийн нитрит

	Хүлэр агуулсан хөрс үйлдвэрлэл, байгалийн шороо, элс, шавар болон эрдэс бодисыг хольсон хөрс үйлдвэрлэл мөн энэ ангид орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хаягдал бордоо олборлолт (0891-т),
	- шавж, хортон устгагч зэрэг хөдөө аж ахуйн химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2021-т),
	- бордоо, холимог бордооны хаягдлыг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа (3821-т орно).

2013	Үндсэн төлөвтэй хуванцар, нийлэг резин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид резин, хуванцар материал, хувиргаагүй нийлэг резин үйлдвэрлэл орно:
	- анхдагч хэлбэртэй хуванцар эдлэл үйлдвэрлэл: этилин, пропилине, стайрин, хлор, ацетатын, ванилийн хлор, ванилийн ацетат, аклирик зэрэг полимер; полиамид; пенолик, эпохид резин болон полиэтерс; алкидийн болон полистр резин; силикон; полимерт үндэслэсэн ион солилцуур
	- анхдагч хэлбэрийн нийлэг резин үйлдвэрлэл: нийлэг резин; фактис
	- синтетик, байгалийн гаралтай каучук болон каучуктай адил бохь үйлдвэрлэл
	- целлюлоз болон түүний химийн хоёрдогч найрлагатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Нийлмэл болон нийлэг үйлдвэрлэл 2030-т, хуванцар бүтээгдэхүүн дахин боловсруулалт туузлах үйлдвэрлэл 3830-т тус тус орно.

202	Химийн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт анхдагч химийн болон гар аргаар боловсруулсан утаснаас бусад химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно. Үүнд: төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн тухайлбал, хортон, шавж устгагч, будаг, бэх, саван, цэвэрлэгээний бүтээгдэхүүн, сүрчиг, ариун цэврийн бүтээгдэхүүн, шатамхай бүтээгдэхүүн, фото зургийн хэрэглээнд зориулсан химийн бэлдмэл (хальс, зургийн цаас гэх мэт), желатин, оношилгооны бэлдмэл зэрэг орно.

2021	Хөдөө аж ахуйн химийн бүтээгдэхүүн болон хортон шавжтай тэмцэх бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- шавж устгагч, мэрэгч амьтан болон мөөгөнцөр устгагч үйлдвэрлэл
	- хэт ургуулахгүй байх бүтээгдэхүүн, ургамлын өсөлтийг зохицуулах бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- бактери устгагч (хөдөө аж ахуйн болон бусад хэрэглээний) үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн химийн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Бордоо, азотын нэгдлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2012-т орно).

2022	Будаг, лак болон үүнтэй ижил төстэй будаг, хэвлэлийн бэх ба давирхай үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- будаг, лак, паалан үйлдвэрлэл
	- найруулсан болон өнгө оруулсан будаг үйлдвэрлэл
	- паалан, шил болон үүнтэй ижил төстэй бэлдмэл үйлдвэрлэл
	- давирхай үйлдвэрлэл
	- галд тэсвэргүй чигжээс болон өнгөлгөөний бэлдмэл үйлдвэрлэл
	- органик нийлмэл уусмал үйлдвэрлэл
	- найруулсан будаг, лак арилгагчийн үйлдвэрлэл
	- хэвлэлийн бэх үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид орохгүй:
	- будганд оруулсан зүйлс ба пигментийн үйлдвэрлэл (2011-т),
	- бичгийн болон зургийн бэхний үйлдвэрлэл (2029-т орно).

2023	Саван, угаалгын бодис, цэвэрлэгээний болон өнгөлгөөний бэлдмэл, сүрчиг, ариун цэврийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- органик гадаргуу идэвхтэй бодис
	- саван үйлдвэрлэл
	- саван болон ариутгагч бодистой цаас, эсгий, хөвөн үйлдвэрлэл
	- түүхий глицерин үйлдвэрлэл
	- ил идэвхтэй бэлдмэл үйлдвэрлэл: хуурай болон шингэн угаалгын нунтаг, ариутгагч бодис; сав суулга угаах бэлдмэл; нэхмэл эдлэл зөөлрүүлэгч
	- цэвэрлэгээний болон өнгөлгөөний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: өрөөг ариутгах, сайхан үнэртэй болгох бэлдмэл; үнэртүүлэгч, арьс өнгөлөгч болон тос; мод өнгөлөгч болон тос; шил, металл өнгөлөгч; цэвэрлэгээний нунтаг, шингэн агуулсан цаас, хөвөн гэх мэт
	- сүрчиг болон ариун цэврийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: сүрчиг болон үнэртэй ус; гоо сайхны бүтээгдэхүүн; нарнаас хамгаалах бүтээгдэхүүн; хумс заслын бүтээгдэхүүн; шампунь, үсний лак, үс буржийлгах болон шулуун болгох бүтээгдэхүүн; шүдний оо, амны эрүүл ахуйн бэлдмэл; сахал хусахаас өмнө болон хуссаны дараа хэрэглэх сахлын бүтээгдэхүүн; деоздорант болон ванны давс, үс гуужуулагч тос

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- химийн бодисын үйлдвэрлэл (2011-т),
	- нефтийн бүтээгдэхүүнээс гаргаж авсан глицерин үйлдвэрлэл (2011-т),
	- байгалийн гаралтай эфирийн тосны боловсруулалт (2029-т орно).

2029	Химийн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- тэсрэх бодис үйлдвэрлэл
	- тэсрэмтгий бодис, сумны гол, тэслэгч, дохионы хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- желатин болон түүний үүсмэл, цавуу, цавуулаг бодис, резинэн цавуу, цавуулаг бодис үйлдвэрлэл
	- байгалийн гаралтай анхилуун бүтээгдэхүүний ханд үйлдвэрлэл
	- давирхай үйлдвэрлэл
	- усаар нэрсэн анхилуун үнэртэн үйлдвэрлэл
	- үнэртэй ус болон хүнсний үйлдвэрлэлд зориулсан анхилуун бүтээгдэхүүний найрлагатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- фото хальс, зураг, гэрэлд мэдрэмтгий цаас болон бусад гэрэлд мэдрэмтгий материал үйлдвэрлэл
	- фото хальсны химийн бэлдмэл үйлдвэрлэл
	- янз бүрийн химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: пептон болон пептоноос гаралтай бүтээгдэхүүн, бусад уураг бодис болон тэдгээрийн үүсмэл үйлдвэрлэл; эфирийн тос; химийн аргаар үйлдвэрлэсэн тос; нэхмэл болон арьс боловсруулахад хэрэглэдэг тос; гагнуурын цавуу, нунтаг металлыг уусгахад хэрэглэдэг бодис; цемент үйлдвэрлэхэд ордог нэмэлт бодис; идэвхжүүлсэн нүүрстөрөгч, тосны нэмэлт бодис, резин хурдасгагч, химийн урвалын бодис болон үйлдвэрлэлд ашигладаг бусад химийн бодис; хагарах гэмтэхийн эсрэг болон хөлдөлтийн эсрэг бэлдмэл; задлан шинжилгээний болон лабораторийн урвалын холимог нийлмэл бодис

	Энд бичих, зурах зориулалтын бэх үйлдвэрлэл, чүдэнз үйлдвэрлэл мөн хамрагдана.

	Энэ ангид орохгүй:
	- химийн үндсэн бүтээгдэхүүн (2011-т),
	- нэрж, цэвэршүүлсэн ус үйлдвэрлэл (2011-т),
	- синтетик анхилуун бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2011-т),
	- хэвлэлийн бэх үйлдвэрлэл (2022-т),
	- сүрчиг болон ариун цэврийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2023-т),
	- хар тосноос гаргаж авсан цавуулаг бодис үйлдвэрлэл (2399-т орно).

203	Хиймэл утас үйлдвэрлэл

	2030-ийг харна уу.

2030	Хиймэл утас үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- нийлэг, хиймэл нарийн олсон утас үйлдвэрлэл
	- ээрэх зорилгоор самнаагүй болон бусад аргаар боловсруулаагүй нийлэг, хиймэл хатуу утас үйлдвэрлэл
	- нийлэг, хиймэл нарийн томсон утас үйлдвэрлэл
	- нийлэг, хиймэл утас, нарийн судалтай олс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- нийлэг болон хиймэл утас ээрэх үйлдвэрлэл (1311-т),
	- хиймэл материалаар хийсэн нэхмэлийн утас үйлдвэрлэл (1311-т орно).

21	Үндсэн эмийн бүтээгдэхүүн болон эмийн бэлдмэлийн үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт эм бэлдмэл болон эмийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана. Түүнчлэн химийн болон ургамлын гаралтай эмийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно.

210	Үндсэн эмийн бүтээгдэхүүн болон эмийн бэлдмэлийн үйлдвэрлэл

	2100-г харна уу.

2100	Үндсэн эмийн бүтээгдэхүүн болон эмийн бэлдмэлийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- эмчилгээний зориулалтаар хэрэглэгдэх эм зүйн шинжилгээ, судалгаагаар баталгаажсан эм, тариа үйлдвэрлэл: антибиотик, витамин, салицилийн болон ацетилин-салицилийн хүчил зэрэг бүтээгдэхүүн
	- цус боловсруулах үйл ажиллагаа
	- эм тариа үйлдвэрлэл: ийлдэс болон бусад цусан бэлдмэл; вакцин; сэтгэл мэдрэлийн эм тариа, бусад эм тарианы үйлдвэрлэл
	- гадуур хэрэглэх зориулалттай, эм бэлдмэл, дааврын гаралтай жирэмслэлтээс хамгаалах бэлдмэл үйлдвэрлэл
	- жирэмслэлтийг шалгах тестийг оруулаад эмнэлгийн оношилгооны бэлдмэлийн үйлдвэрлэл
	- цацраг идэвхт оношилгооны бодис үйлдвэрлэл
	- био технологийн эм тариа үйлдвэрлэл
	- биологийн идэвхт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- химийн гаралтай цэвэр сахар үйлдвэрлэл
	- булчирхайн ханд болон булчирхай боловсруулах үйлдвэрлэл
	- эмнэлгийн ариутгасан хөвөн, боолт, самбай, ороох материал, мэс заслын оёдлын утас зэрэг үйлдвэрлэл
	- эмийн зориулалттай ургамлын гаралтай бэлдмэл үйлдвэрлэл (үүнд, нунтаглах, ангилах зэрэг үйл ажиллагаа орно.)

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- эмийн ургамлын хандны үйлдвэрлэл (гаа, алтан товч, эмийн зориулалттай хонин бургас зэрэг) (1079-т),
	- шүдний ломбоны болон шүдний паалангийн үйлдвэрлэл (3250-т),
	- ясыг сэргээх цемент үйлдвэрлэл (3250-т)
	- эмийн бөөний худалдаа (4649-т),
	- эмийн жижиглэнгийн худалдаа (4772-т),
	- эм, эмийн бэлдмэлийг савлах үйл ажиллагаа (8292-т)
	- эмийн болон био технологийн судалгаа, шинжилгээний ажил (7210-т орно).

22	Резинэн болон хуванцар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт резинэн болон хуванцар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно.
	Мөн энэ дэд салбарт боловсруулах үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд хэрэглэгддэг түүхий эд, материал бэлтгэх шинж чанартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана. Энэ бүлэгт багтаж байгаа бүх бүтээгдэхүүн нь түүхий эд, материал болно гэсэн үг биш юм.

221	Резинэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт резинэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно.

2211	Резинэн дугуй, хоолой үйлдвэрлэл, дахин боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрийн тавилга, тоглоом, нисэх онгоц, хөдөлгөөнт машин, тоног төхөөрөмж, тээврийн хэрэгслийн болон бусад хэрэглээний резинэн дугуй үйлдвэрлэл: хийтэй дугуй, хатуу эсвэл зөөлөвч дугуй
	- дугуйны дотуур олгой (хаймар) үйлдвэрлэл
	- харилцан сольж болдог, дугуйны хээ, обуд
	- дугуй засварлах, дахин боловсруулах үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хоолойг засварлах материал үйлдвэрлэл (2219-т),
	- дугуй, гуурсан хоолой засварлах, солих, нөхөх үйл ажиллагаа (4520-т орно).

2219	Резинэн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хайлуулсан, хайлуулаагүй, нягтруулсан нийлэг болон байгалийн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: резинэн хавтан, хавтас, хавчаар, саваа, дэгээ, бичиг хэрэгслийн зүйлс; гуурсан хоолой, гуурс, уян хоолой, гуурс, шаланг; резинэн дамжуулагч, дамжуулагч тууз, дамжуулагч бүс, бэхлэгч; эрүүл ахуйн резинэн эдлэл: жирэмснээс сэргийлэх хэрэгсэл, хүүхдийн угж зэрэг; хувцасны резинэн хэрэглэл (оёогүй хамтад нь бэхэлсэн тохиолдолд); резинэн утас, олс; резинжүүлсэн утас, даавуу; резинэн цагираг, жижиг хэрэглэл, тэмдэг; резинэн эвхдэг хөнжил; хийлдэг резинэн гудас; хийлдэг бөмбөлөг
	- резинэн сойз
	- хатуу резинэн иш, бариул
	- хатуу резинэн сам, үсний хавчаар, үс ороох хэрэгсэл болон бусад адилтгах бүтээгдэхүүн
	- засварын резинэн материал үйлдвэрлэл
	- резин голлосон резинээр бүрсэн, гадарласан материал, резинтэй холимог даавуун материалын үйлдвэрлэл
	- усны резинэн матраас үйлдвэрлэл
	- банны резинэн малгай, хормогч үйлдвэрлэл
	- резинэн усны хувцас болон усанд сэлэх зориулалттай хувцас үйлдвэрлэл
	- бэлгэвч үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дугуйны олгой хаймрын олсон материал үйлдвэрлэл (1399-т),
	- сунадаг материалтай хувцас үйлдвэрлэл (1410-т),
	- резинэн гутал үйлдвэрлэл (1520-т),
	- резинээр хийсэн цавуу, цавуулаг бодис үйлдвэрлэл (2029-т),
	- хамгаалалтын зориулалттай гүдгэр хажлага үйлдвэрлэл (2211-т),
	- хийлдэг сал, завины үйлдвэрлэл (3011, 3012-т),
	- даавуулаг резинэн гудас үйлдвэрлэл (3100-т),
	- хувцаснаас бусад спортын резинэн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3230-т),
	- резинэн тоглоом үйлдвэрлэл (хүүхдийн цөөрөм, хийлдэг завь, бөмбөг, амьтан зэрэг) (3240-т),
	- сэргээн засварласан резинэн эдлэл үйлдвэрлэл (3830-т орно).

222	Хуванцар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	2220-ийг харна уу.

2220	Хуванцар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид шинэ буюу хэрэглэсэн (өөрөөр хэлбэл, хаягдал) хуванцрыг ашиглан завсрын болон эцсийн бүтээгдэхүүнийг хэвэнд шахах, дарах, халаах, цутгах үйл ажиллагаа орно. Боловсруулалтын дүнд төрөл бүрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж болно.

	Энэ ангид дараах бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана:
	- боловсруулсан болон хагас боловсруулсан хуванцар бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл: хуванцар хавтан, хавтас, киноны хальс, цар, бичгийн хавчаар зэрэг (наалдамхай эсвэл наалдамхай бус)
	- хуванцраар хийсэн эцсийн хэрэглээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: дамжуулагч хоолой (конвейер), гуурс, шаланг хоолойн угсралтын хэрэгсэл
	- бараа савлахад зориулсан хуванцар хэрэгсэл: хуванцар сав, сагс, хайрцаг, гэр, ундааны сав гэх мэт
	- барилгын хуванцар хэрэглэл: хуванцар хаалга, цонх, хүрээ, цонхны хаалт, хөшиг, зах; цистерн, ус, хий, шингэн агуулах сав, хадгалах сав; хуванцар шал, эвхдэг тааз, хана, хавтанцар гэх мэт; эрүүл ахуйн хуванцар хэрэглэл, хуванцар ванн, шүршүүр ванн, угаалтуур, жорлонгийн суултуур, почки гэх мэт
	- хуванцар ширээ, гал тогооны болон жорлонгийн өрөөний хуванцар эдлэлийн үйлдвэрлэл
	- цейлофан киноны хальс, хавтас винил, линолеум ашигласан уян хатан шалны хулдаас үйлдвэрлэл
	- хиймлээр ургуулсан гантиг
	- төрөл бүрийн хуванцар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: хуванцар малгай, тусгаарлагч хэрэгсэл, гэрэлтүүлэгчийн зарим эд анги, албан тасалгааны болон сургуулийн хэрэгсэл, хувцасны тоноглол (оёогүй хамтдаа бэхэлсэн тохиолдолд), тавилгын жижиг хэрэгсэл, жижиг баримал, шилжүүлэх болон дамжуулах бүс, наалддаг хуванцар тууз (хальс), ханын цаас, гутал, тамхины гаанс, сам, үсний хайч, шинэ чамин эдлэл гэх мэт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тээшний хуванцар эдлэл үйлдвэрлэл (1512-т),
	- хуванцар гутал үйлдвэрлэл (1520-т),
	- анхдагч хэлбэртэй хуванцар эдлэл үйлдвэрлэл (2013-т),
	- резин, нийлэг хэрэгсэл үйлдвэрлэл (221-т),
	- хуванцар биш дамжуулагч утас үйлдвэрлэл (2733-т)
	- хуванцар тавилга, хогшил үйлдвэрлэл (3100-т),
	- даавуулаг резинэн гудас үйлдвэрлэл (3100-т),
	- спортын хуванцар хэрэглэл үйлдвэрлэл (3230-т),
	- хуванцар тоглоом, наадгай үйлдвэрлэл (3240-т),
	- эмнэлгийн болон шүдний хуванцар материал, хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3250-т),
	- нүдний эмнэлгийн хуванцар материал, хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3250-т),
	- хуванцар хамгаалалтын малгай болон хувийн аюулгүй байдлыг хангах зориулалт бүхий хуванцар бусад хэрэглэлийн үйлдвэрлэл (3290-т орно).

23	Төмөрлөг бус эрдэс бодисоор хийсэн эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт зөвхөн эрдэс бодисын гаралтай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана. Уг дэд салбарт шил болон шилэн бүтээгдэхүүн (шилэн хавтан, хөнхөр шил, утас, техникийн шилэн сав), вааран бүтээгдэхүүн, пааландсан болон шатаасан шавран бүтээгдэхүүн, болон цемент, шавран бүтээгдэхүүнийг түүхий эд материалаас эцсийн бүтээгдэхүүн болгох хүртэлх үйлдвэрлэл багтана. Мөн хэлбэр оруулсан, зассан болон өнгөлсөн чулуу, бусад эрдэс бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл энэ бүлэгт орно.

231	Шил болон шилэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	2310-ыг харна уу.

2310	Шил болон шилэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид янз бүрийн хэлбэртэй шил, шилэн эдлэл үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа орно:
	- төмөр утсаар бөхөлсөн, өнгөжүүлсэн болон энгийн хавтгай шил үйлдвэрлэл
	- нягтруулсан, давхарласан хавтгай шил үйлдвэрлэл
	- шилэн хоолой, саваа үйлдвэрлэл
	- шилэн зам хучилттай хавтан үйлдвэрлэл
	- шилэн толь үйлдвэрлэл
	- тусгаарлах зориулалтын олон дахин давхарласан шил үйлдвэрлэл
	- болор эсвэл шилэн лонх болон бусад хадгалах сав үйлдвэрлэл
	- болор болон шилэн эдлэл, бусад сав үйлдвэрлэл
	- шилэн хөвөн, нэхмэл бус бүтээгдэхүүнийг оруулаад шилэн утас үйлдвэрлэл
	- лаборатори, эрүүл ахуй, эмийн сангийн шилэн сав үйлдвэрлэл
	- ханын эсвэл бугуйн цагны шил, нүдний шил, харааны тохиргоогүй хараа зүйн хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- гоёл чимэглэлийн дуураймал шилэн сав үйлдвэрлэл
	- шилэн тусгаарлагч, шилэн тусгаарлагчийн жижиг тоноглол үйлдвэрлэл
	- гэрлийн шилний шилэн бүрхүүл үйлдвэрлэл
	- хэлбэр оруулсан шил үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шилэн утсаар нэхсэн материал, эдлэл үйлдвэрлэл (1312-т),
	- хараа зүйн тохируулгатай нүдний шилэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2670-т),
	- мэдээлэл болон дүрс дамжуулахад зориулсан шилэн кабель утасны үйлдвэрлэл (2731-т),
	- шилэн тоглоомын үйлдвэрлэл (3240-т),
	- тариур болон эмнэлгийн лабораторийн бусад тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (3250-т орно).

239	Дээр дурдсан ангид ороогүй төмөрлөг бус эрдэс бүтээгдэхүүний бусад үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт ил болон далд уурхайгаас олборлосон металл бус элс, хайрга, чулуу, шавар гэх мэт эрдэс бодисын завсрын болон эцсийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл багтана.

2391	Галд тэсвэртэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- галд тэсвэртэй керамик, бетон үйлдвэрлэл
	- галд тэсвэртэй шаазан эдлэл үйлдвэрлэл: силикон эдээр хийсэн халдаггүй шаазан эдлэл;
	- галд тэсвэртэй тоосго, блок, хавтан гэх мэт материал;
	- гүц, бодис хадгалах сав, цорго, хоолой, суваг зэрэг эдлэл
	- магнийн исэл, кальци магнийн нэгдлийн эсвэл хлор төмрийн нэгдлийн эрдэс бодис агуулсан галд тэсвэртэй эдлэл үйлдвэрлэл

2392	Барилгын шавран материал үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- галд тэсвэргүй керамик зуух, ханын хавтан, чимэглэсэн блок үйлдвэрлэл
	- галд тэсвэргүй керамик хавтан, замын хавтан үйлдвэрлэл
	- галд тэсвэргүй шавран барилгын материал үйлдвэрлэл
	- вааран тоосго, дээврийн хавтан, ил зуухны яндан, хоолой, ус дамжуулах хоолой үйлдвэрлэл
	- шатаасан шавраар хийсэн шалны хавтан үйлдвэрлэл
	- ариун цэврийн керамик хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- хиймэл чулуу үйлдвэрлэл (зассан гантиг) (2220-т),
	- галд тэсвэртэй вааран бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2391-т орно).

2393	Бусад шаазан болон керамик бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- сав суулга, аяга, таваг, гэр ахуйн, жорлонгийн зориулалттай керамик үйлдвэрлэл
	- керамик баримал болон гоёл чимэглэлийн бусад эдлэл үйлдвэрлэл
	- цахилгаан тусгаарлагч, керамик тусгаарлагч хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- керамик эдлэлийн туршилтын лабораторийн химийн болон үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- барааг савлах, зөөх зориулалттай бортого, ваар, түүнтэй адилтгах бусад хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- керамик тавилга үйлдвэрлэл
	- керамик бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- хиймэл чулуун үйлдвэрлэл (зассан гантиг) (2220-т),
	- галд тэсвэртэй керамик эдлэл үйлдвэрлэл (2391-т),
	- барилгын керамик материал үйлдвэрлэл (2392-т),
	- эрүүл ахуйн керамик хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2392-т),
	- метал соронз үйлдвэрлэл (2599-m)
	- дуураймал үнэт эдлэл үйлдвэрлэл (3212-т),
	- керамик тоглоом үйлдвэрлэл (3240-т),
	- хиймэл шүдний үйлдвэрлэл (3250-т орно).

2394	Цемент, шохой, гипс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- портланд, шаварлаг хөрстэй цемент, шавран цементийг оруулаад шатсан нүүрсний болон шингэн цемент, шаарагтай цемент, өндөр фосфатжуулсан цемент үйлдвэрлэл
	- түүхий шохой, буцалгасан шохой болон шингэн (усан) шохой үйлдвэрлэл
	- шохойжуулсан гипс эсвэл кали сульфатын шохойн үйлдвэрлэл
	- калитай кальци магнийн нэгдлийн шохой үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- галд тэсвэртэй шавар, бетон зэрэг үйлдвэрлэл (2391-т),
	- цементээр хийсэн эд зүйлс үйлдвэрлэл (2395-т),
	- шавраар хийсэн эд зүйлс үйлдвэрлэл (2395-т),
	- хуурай холимог болон бэлэн холимог бетон болон шавар үйлдвэрлэл (2395-т),
	- шүдний эмчилгээний зориулалттай цемент үйлдвэрлэл (3250-т орно).

2395	Бетон, цемент болон гипсээр хийсэн эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл багтана:
	- вааран хавтан, чулуун хавтан, тоосго, тавцан, хоолой, багана зэрэг барилгын бетон, зассан чулуу үйлдвэрлэл
	- барилга байгууламж, инженерийн байгууламжийн хийцийн бүтцийн бүрэлдэхүүн хэсэг цемент, бетон, зассан чулуу үйлдвэрлэл
	- ургамлыг (дэрс, сүрэл, зэгс, хулс гэх мэт) цемент, шавар, бусад эрдэс материалтай нийлүүлсэн барилгын материал үйлдвэрлэл
	- асбест-цемент эсвэл целлюлоз-цемент болон түүнтэй ажил төрлийн материал үйлдвэрлэл: долгионтой хавтан, бусад хавтан, панель, царууц тоосго, гуурсан хоолой, хоолой, нөөцийн сав, шуудуу, ванн, угаалтуур, ваар, тавилга, цонхны хүрээ зэрэг үйлдвэрлэл
	- бетон, гипс, цемент эсвэл хиймэл чулуун бусад эд зүйлсийн үйлдвэрлэл: баримал, тавилга, цэцгийн сав, ваар зэрэг бүтээгдэхүүн
	- нунтаг шавар үйлдвэрлэл
	- хуурай болон бэлэн бетон, шаврын холимгийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- галд шатдаггүй цемент, шавар үйлдвэрлэл (2391-т орно).

2395.1	Тоосго үйлдвэрлэл

2395.2	Цемент үйлдвэрлэл

2395.9	Бетон, цемент болон гипсээр хийсэн бусад материал эдлэл үйлдвэрлэл

2396	Чулуу засах, өнгөлөх, зүсэх, тэгшлэх, чулуун тавилга үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- барилгын ажил, зам, дээврийн барилгын ажлын зориулалттай чулуу, хөшөө, шарилын зориулалттай чулууг зүсэх, засах, тэгшлэх, өнгөлөх үйл ажиллагаа
	- чулуун тавилга, хогшил хийх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- чулууг олборлох үйл ажиллагааны нэг хэсэг болох элсэн чулууг зүсэх үйл ажиллагаа (0810-т),
	- тээрмийн чулуу, өнгөлсөн чулуун бүтээгдэхүүн, түүнтэй адил төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2399-т),
	- уран баримал хийх үйл ажиллагаа (9000-т орно).

2399	Металл бус эрдэс бодисоор хийсэн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- тээрмийн чулуу, өнгөлсөн, зүссэн чулуу болон байгалийн буюу хиймэл зүлгүүрийн бүтээгдэхүүн, түүнчлэн зөөлөн суурьтай өнгөлгөөний бүтээгдэхүүн (тухайлбал, зүлгүүрийн цаас гэх мэт) үйлдвэрлэл
	- Найрлагадаа эрдэс бодис эсвэл целлюлоз агуулсан үрэлтийн материал болон угсраагүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- эрдэс бодисон тусгаарлагч материал үйлдвэрлэл: төмрийн хөвөн, чулуун хөвөн зэрэг ижил төрлийн эрдэс хөвөн; сайжруулсан шавар болон халаалтаас тусгаарлах, дуу чимээнээс тусгаарлах, дуу шингээх материал үйлдвэрлэл
	- төрөл бүрийн эрдсийн найрлагатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: боловсруулсан гялтгануур болон гялтгануурын төрөл зүйл, хүлэр, бал чулуу (цахилгааны төрөл зүйлээс бусад) зэрэг үйлдвэрлэл
	- асфальт, түүнтэй ижил хар тосон материал үйлдвэрлэл, тухайлбал, асфальттай цавуулаг бодис, нүүрсний давирхай гэх мэт
	- нүүрс төрөгч, бал чулуун эдлэл болон бүтээгдэхүүн (электрод болон цахилгаан хэрэглээний бусад) үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шилэн хөвөн болон нэхээсгүй шилэн хөвөн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2310-т)
	- нүүрстөрөгч эсвэл нягтарсан графитын үйлдвэрлэл (2819-т орно).


24	Металл боловсруулах үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт төмрийн хүдэр, төмрийн хаягдлыг электрометаллурги болон металлургийн бусад техникийг ашиглан төмөрлөг, төмөрлөг бусаас металлыг хайлуулах, боловсруулах үйл ажиллагаа, химийн бусад элемент ашиглан цэвэр металл гарган авах замаар дан болон давхар хайлш үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа орно. Хайлуулсан болон дахин боловсруулсан бүтээгдэхүүн ихэвчлэн хэрчим хэлбэртэй байх бөгөөд давтах, хавтгайлах, шахахад хэрэглэдэг хавтан, хавтас, хавтгай, хоолой эсвэл төмөр утсан бүтээгдэхүүн, хайлуулах, цутгах замаар боловсруулсан цутгамал болон металл үйлдвэрлэл орно.

241	Төмөр болон ган үйлдвэрлэл

	2410-ыг харна уу.

2410	Төмөр болон ган үйлдвэрлэл

	Энэ ангид төмрийн хүдрийг шууд хувиргах, ган бүтээгдэхүүн, цутгамал болон хатуу хэлбэртэй хайлсан ширэм, төмөр хайлш, төмөрлөг, ган үйлдвэрлэл орно. Үйлдвэрлэсэн төмөр болон ган нь ялтас, хавтан, хоолой, төмөр утас зэрэг хэлбэртэй байна.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- хайлуулах зуухны, ганд хөрвүүлэгчийн үйл ажиллагаа, давтах, цувих үйл ажиллагаа
	- цул, тайрдас, анхдагч бусад хэлбэртэй төмрийн хайлш, ган хийх зориулалттай манган төмрийн хайлшны үйлдвэрлэл
	- төмөрлөг үйлдвэрлэл
	- төмрийг шууд хувирган нарийн төмрөн бүтээгдэхүүн гаргах бусад зөөлөн төмөр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, химийн бусад арга болон электролизийн аргыг ашиглан хольцгүй төмөр гаргах үйлдвэрлэл
	- төмрийн үртэс, нунтаг төмөр үйлдвэрлэл
	- гулдмай болон бусад анхдагч хэлбэртэй гангийн үйлдвэрлэл
	- гангийн халуунаар хавтгайлсан нэг хэвнийх болон хавтгайлсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- төмрийн хаягдал гулдмайг дахин хайлуулах үйлдвэрлэл
	- гангийн халуунаар хавтгайлсан сараалжилсан болон гангийн торлог бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- хүйтнээр давтах эсвэл сунгах аргаар хийсэн ган утасны үйлдвэрлэл
	- хүйтнээр зүсэх болон сунгах аргаар хийсэн ган утасны үйлдвэрлэл
	- ган тулгуур хавтан болон гагнасан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- төмөр замын дээд, доод бүтцийн материал үйлдвэрлэл (угсраагүй зам төмөр, төмөр бетон дэр, жижиг хэрэглэл)
	- халуун ороох, халуун дарах, халуун зүсэлт эсвэл хүйтэн зүсэх, хүйтэн ороох аргаар боловсруулсан залгаасгүй ган хоолой үйлдвэрлэл
	- халуун хэлбэрт давтсан, багасган үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг хүйтнээр зүсэх, хүйтэн ороомог хийж цаашид боловсруулах үйлдвэрлэл
	- зэвэрдэггүй ган хийцийн холбох хэрэгсэл үйлдвэрлэл (планц)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хоолой, гуурс болон хотгор зүсэлт болон цутгамал төмрийн хоолой, гуурс угсрах үйл ажиллагаа (2431-т),
	- цутгамал зүүлтгүй гангийн хоолой, гуурс үйлдвэрлэл (2431-т),
	- цутгамал гангийн угсармал хоолой, гуурс үйлдвэрлэл (2431-т орно).

242	Үнэт болон төмөрлөг бус бусад металл үйлдвэрлэл

	2420-ийг харна уу.

2420	Үнэт болон төмөрлөг бус бусад металл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл багтана.
	- үндсэн үнэт металл үйлдвэрлэл, давтсан болон давтаагүй үнэт металлын боловсруулалт, үйлдвэрлэлт: төмрийн хүдэр болон хаягдлаас гаргадаг алт, мөнгө, цагаан алт
	- үнэт металлын хайлш үйлдвэрлэл
	- үнэт металлын хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- мөнгө болон металл гаралтай алтан ороомог үйлдвэрлэл
	- алт, мөнгө болон үндсэн металлаар хийсэн цагаан алт болон цагаан алтны бүлгийн металл үйлдвэрлэл
	- хөнгөн цагааны ислээс хөнгөн цагаан гаргаж авах үйлдвэрлэл
	- хөнгөн цагааны хог хаягдлыг электролизийн аргаар цэвэршүүлэн хөнгөн цагаан гаргах үйлдвэрлэл
	- хөнгөн цагааны хайлш үйлдвэрлэл
	- хөнгөн цагааны хагас боловсруулах үйлдвэрлэл
	- төмрийн хүдрээс хар, цагаан тугалга, цайр гаргаж авах үйлдвэрлэл
	- хар, цагаан тугалга, цайрын хог хаягдлаас электролизийн аргаар боловсруулсан цагаан тугалга, цайр гаргах үйлдвэрлэл
	- хар, цагаан тугалга, цайрын хайлш үйлдвэрлэл
	- хар, цагаан тугалга, цайрыг хагас боловсруулах үйлдвэрлэл
	- төмрийн хүдрээс зэс гаргах үйлдвэрлэл
	- зэсийн хог, хаягдлаас электролизын аргаар зэс гаргах үйлдвэрлэл
	- зэс хайлшны үйлдвэрлэл
	- гал хамгаалагч утасны үйлдвэрлэл
	- зэсийн хагас боловсруулах үйлдвэрлэл
	- төмрийн хүдэр гэх мэтээс никель, манган, хром гаргаж авах үйлдвэрлэл
	- хром, манган, никель хог хаягдлаас хөнгөн цагааныг халаах болон элетролизийн аргаар хром, манган, никель гаргах үйлдвэрлэл
	- хром, манган, никель хайлшны үйлдвэрлэл
	- хром, манган, никелийн хагас боловсруулах үйлдвэрлэл
	- цагаан никелийн үйлдвэрлэл
	- төмрийн бусад хүдэр болон ураны хүчлээс ураны хүдэр гаргах үйлдвэрлэл
	- уран боловсруулах, хайлуулах үйлдвэрлэл
	- зүсэх аргаар дээрх төрлийн металлын утас үйлдвэрлэл
	- хөнгөн цагааны ислийн үйлдвэрлэл
	- боох зориулалттай хөнгөн цагаан цаасны үйлдвэрлэл
	- анхдагч хэлбэртэй хөнгөн цагаан /цайр/-аас давхарласан болон хөнгөн цагаан цаас үйлдвэрлэл
	- өнгөт металлын давхарласан цаас үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- төмөрлөг бус металлын цутгах үйл ажиллагаа (2432-т),
	- өнгөт металлын үнэт эдлэл үйлдвэрлэл (3211-т орно).

243	Металлын цутгамал үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт төрөл бүрийн цутгах аргаар үйлдвэрлэсэн эцсийн болон хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн орно.

	Эцсийн цутгамал бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл: уурын тогоо, радиаторын үйлдвэрлэл 2512-т, өрхийн хэрэглээний цутгамал хэрэгсэл үйлдвэрлэл 2599-т орно.

2431	Төмөр болон гангийн цутгамал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид ган болон төмөр цутгах үйл ажиллагаа орно:
	- хагас боловсруулсан төмөр цутгамал бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- төмөр цутгамал цутгах үйл ажиллагаа
	- дугуй талст төмрөн цутгамал цутгах үйл ажиллагаа
	- уян төмрөн цутгамал бүтээгдэхүүн цутгах үйл ажиллагаа
	- хагас боловсруулсан ган цутгамал бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл
	- гангийн цутгамал цутгах үйл ажиллагаа
	- цутгамал төмрөн хоолой гуурс угсрах, хоолой гуурсан эдлэл үйлдвэрлэл
	- гангийн зүйдэлгүй хоолой, гуурс цутгах үйлдвэрлэл
	- цутгамал төмрийн хоолой, гуурс угсрах үйлдвэрлэл

2432	Төмөрлөг бус металл цутгамал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- титан, цинк, магни, хөнгөн цагаан зэрэг хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний цутгамал үйлдвэрлэл
	- хүнд болон хөнгөн металлын цутгамал цутгах үйл ажиллагаа
	- үнэт металлын цутгамал цутгах үйл ажиллагаа
	- төмөрлөг бус металлын цутгамлын төмөр хэв цутгах үйл ажиллагаа

25	Машин, тоног төхөөрөмжөөс бусад металл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт 26-30-р дэд салбарт ороогүй хөдөлгөөнгүй металл бүтээгдэхүүний нэгдлийн эсвэл угсармал металл бүтээгдэхүүн (заримдаа өөр материалтай хамт) нь илүү комплекс “цэвэр” металл бүтээгдэхүүн (чингэлэг сав, байгууламж) үйлдвэрлэл багтана.
	Эдгээр нь цэвэр цахилгааны, электроны эсвэл оптикийн зэрэг хөдөлгөөнт эд ангитай байж болно.
	Түүнчлэн энэ дэд салбарт зэр зэвсэг, сумны үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ дэд салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тусгайлсан засвар, үйлчилгээ эрхлэх үйл ажиллагаа (331-р бүлэгт),
	- барилга, байгууламжид машин, техник болон бусад төхөөрөмжийг тусгайлан суурилуулах үйл ажиллагаа (4322 –т орно).

251	Барилгын зориулалттай металл бүтээгдэхүүн, хадгалах сав, уурын үүсгүүр үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт барилгын металл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (барилгын металл хүрээ эсвэл эд анги), металл чингэлэг (хадгалах сав, цистерн, төвийн халаалтын уурын тогоо) болон уурын үүсгүүр орно.

2511	Барилгын металл хийц үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- барилгын төмөр сараалж болон төмөр хүрээ болон тэдгээрийн эд анги (цамхаг, хөлөг онгоцны шураг, радио телевизийн антен, тросс, гүүр гэх мэт) үйлдвэрлэл
	- үйлдвэрлэлийн төмөр бүтээцийн үйлдвэрлэл
	- металл зонхилох угсармал барилга, байгууламжийн үйлдвэрлэл: төмөр асар зэрэг үзэсгэлэнгийн эд анги
	- төмөр хаалга, цонх, тэдгээрийн хүрээ, цонхны хаалт болон хаалга үйлдвэрлэл
	- шат бэхэлгээний өрөөний доторх хананы төмөр зэрэг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөлөг онгоцны болон цахилгаан уурын тогооны эд анги үйлдвэрлэл (2513-т),
	- төмөр замын зам бэхэлгээний үйлдвэрлэл (2599 –т),
	- усан онгоцны эд анги үйлдвэрлэл (3011-т орно).

2512	Цистерн, хадгалах төмөр сав, чингэлэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хадгалах сав, цистерн, эдгээртэй төстэй металл сав, хадгалах болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай суурилуулах арматур үйлдвэрлэл
	- даралтат эсвэл шингэн шатдаг хийн төмөр сав үйлдвэрлэл
	- төвлөрсөн системийн халуун уурын тогоо, радиаторын үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- төмөр торх, бөмбөр, лааз, хувин, хайрцаг зэрэг бараа, бүтээгдэхүүнийг зөөх, баглах, бооход хэрэглэгддэг төрөл зүйлийн үйлдвэрлэл (2599-т),
	- тээврийн чингэлэг үйлдвэрлэл (2920-т),
	- танк үйлдвэрлэл (цэрэг, дайны зориулалттай тээврийн хэрэгсэл) (3040-т орно).

2513	Төвийн халаалтын халуун усны бойлероос бусад уурын тогоо үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- уурын болон уурын бусад үүсгүүр үйлдвэрлэл
	- уурын үүсгүүрт ашиглах нэмэлт тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: өтгөрүүлэгч, хэмнэгч, супер халаагуур, уур цуглуулагч болон аккумлятор
	- изотоп сарниулагчийг оруулахгүйгээр цөмийн реактор үйлдвэрлэл
	- хөлөг онгоцны болон цахилгаан уурын тогоо үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- төвлөрсөн халаалтын халуун усны бойлер болон радиатор үйлдвэрлэл (2512-т),
	- бойлер турбины хослол үйлдвэрлэл (2811-т),
	- изотоп сарниулагч үйлдвэрлэл (2829-т орно).

252	Зэр зэвсэг, цэргийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2520-ийг харна уу.

2520	Зэр зэвсэг, цэргийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно:
	- хүнд зэр зэвсэг (их буу, хөдөлгөөнт буу, пуужин, шумбадаг завь, хүнд машины буу)
	- жижиг гар зэвсгийн үйлдвэрлэл (гар буу, ангийн буу, гэрлийн машинт буу)
	- агаарын болон хийн буу, жижиг гар буу
	- цэрэг, дайны сум
	- ангийн, спортын эсвэл хамгаалах галт зэвсэг, сум
	- тэсрэх төхөөрөмж үйлдвэрлэл: бөмбөг, тэслэгч, сөнөөгч зэрэг

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цохилуур хөгжмийн зэмсгийн толгой, детометр болон гэрлэн дохио үйлдвэрлэл (2029-т),
	- жоотуу, сэлэм, жад зэрэг үйлдвэрлэл (2593-т),
	- мөнгөн тэмдэгт болон үнэт зүйлсийг тээвэрлэхэд зориулсан хуягласан машин үйлдвэрлэл (2910-т),
	- сансрын тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3030-т),
	- танк болон бусад байлдааны тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3040-т орно).

259	Бусад металл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл; металл бүтээгдэхүүн, эдлэл үйлдвэрлэлийн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт төмөр боловсруулах ерөнхий үйл ажиллагаа, үүнд давтах эсвэл дарах, өнгөлөх, бүрэх, сийлбэр хийх, өрөмдөх, гөлгөр болгох, гагнах зэрэг үйл ажиллагаа орох бөгөөд эдгээр үйл ажиллагаа нь төлбөр эсвэл гэрээний үндсэнд хийгдэнэ. Түүнчлэн энэ бүлэгт ахуйн болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай төрөл бүрийн металл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана: зүсэгч; төмөр гар багаж хэрэгсэл, ерөнхий зориулалтын төмөр эдлэл, лааз, хувин; хадаас, боолт, эрэг шураг; ахуйн хэрэглээний металл эдлэл; төмөр арматур; усан онгоцны сэнс, зангуу; угсармал төмөр замын арматур зэрэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана.

2591	Төмрийг давтах, дагтаршуулах, цутгах болон ороох; нунтаг металлурги

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- төмрийг давтах, шахах, цутгах, хуйлах үйл ажиллагаа
	- нунтаг металлурги: халуун зууханд эсвэл өндөр даралтад төмрийн үйрмэгийг боловсруулж хийсэн төмөр эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	Нунтаг төмрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл 2410, 2420-т орно).

2592	Машин механизм; төмөр өнгөлөх, боловсруулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- төмрийг бүрэх, аноджуулах зэрэг үйл ажиллагаа
	- төмрийг халуунд боловсруулах
	- төмрийг элсээр үлээж цэвэрлэх, бөмбөрүүлэх, цэвэрлэх
	- төмөр будах, сийлбэр хийх, дардас гаргах
	- төмрийн бус аргаар өнгөлөх: пааландах, хуванцардах, лакдах гэх мэт
	- төмрийг өнгөлөх, хатуу болгох, биежүүлэх
	- цахилгаан болон хийн гагнуурын үйл ажиллагаа
	- төмрийн дарханы үйл ажиллагаа
	- төмөрлөгийн ажлын нэг хэсэг болох өрөмдөх, эргүүлэх, бутлах, элэгдэх, эвхэх, тэгшлэх, задлах, билүүдэх, хөрөөдөх, өнгөлөх, гагнах, хурцлах, залгах зэрэг үйл ажиллагаа
	- төмөр эдлэл дээр лазерын туяагаар бичих, цохих, хайчлах зэрэг үйл ажиллагаа.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- адуу тахлах үйл ажиллагаа (0162-т),
	- үндсэн болон бусад төмөр үнэт металлыг ороох, үйл ажиллагаа (2420-т орно).

2593	Хутган эдлэл, гар багаж, хэрэгсэл, нийтлэг зориулалтын төмөр эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрийн төмөр эдлэл буюу хутга, сэрээ, халбага зэрэг үйлдвэрлэл
	- төмрийн бусад эдлэл үйлдвэрлэл: балт сүх, хутга; сахлын тонгорог, түүний ир; хайч, үсний хайч
	- цахилгаан хэрэгслийн болон машины хутга, хайчлах ир болон хутга үйлдвэрлэл
	- бахь, халив зэрэг гар багаж хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн цахилгаан ашигладаггүй гар багаж хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- хөрөө, хөрөөний ир болон цахилгаан хөрөөний ир, гинжин хөрөөний ир үйлдвэрлэл
	- гар багаж хэрэгслийг орлуулах багаж хэрэгсэл, цахилгаан ашигладаггүй багаж эсвэл машины багаж: өрөм, цоолтуур, нунтаглагч гэх мэт
	- шахагч багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- төмрийн дарханы хэрэгсэл: зөөврийн халаагч, дөш
	- хэвэнд оруулан хэвлэгч болон хэв үйлдвэрлэл (цутгамал)
	- Хавчуур, зуувч (тиски)
	- цоож, түлхүүр, нугас, барилгын тоног төхөөрөмж, тавилга, машины тоног төхөөрөмж зэрэг
	- төмөр зэвсэг, жад, сэлэм зэргийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гэр ахуйн төмөр сав суулга үйлдвэрлэл (2599-т),
	- цахилгаан гар багаж, хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2818-т),
	- хэвт ембүү үйлдвэрлэл (2823-т),
	- үнэт металлан бүтээгдэхүүн (3211-т орно).

2599	Дээр дурдсан ангид ороогүй бусад металл эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- сав суулга, лааз, савлах хайрцаг, хөнөг зэрэг үйлдвэрлэл
	- хүнсний бүтээгдэхүүний лааз, лаазлах, эвхэгддэг хоолой, хайрцаг үйлдвэрлэл
	- төмөр хаалт үйлдвэрлэл
	- төмөр кабель, сүлжсэн тууз болон тэдгээртэй ижил бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- цахилгааны дамжуулагчгүй, тусгаарлагчтай эсвэл тусгаарлагчгүй төмөр кабель үйлдвэрлэл
	- төмөр утсан эдлэл үйлдвэрлэл: өргөстэй төмөр утас, төмөр хайс, хашаа, сараалж, тор, тор сүлжих утас гэх мэт
	- хадаас, сүлбээр зүү үйлдвэрлэл
	- тав, шайб болон түүнтэй төстэй сийлбэргүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- машин, тоног төхөөрөмжийн эрэг, шураг үйлдвэрлэл
	- чагт, түгжээ, бүх төрлийн эрэг, шураг зэрэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- пүрш (бугуйн цагны пүршийг оруулахгүйгээр) үйлдвэрлэл: нуман, цагирган, ороомгон зэрэг пүрш үйлдвэрлэл
	- цахилгаан дамжуулах хүчдэлийг оруулахгүйгээр гинж үйлдвэрлэл
	- гэр ахуйн төмөр эдлэл үйлдвэрлэл: таваг, дийз гэх мэт хавтгай эдлэл; хоолны сав, данх гэх мэт хотгор эдлэл, бараа; таваг, аяга гэх мэт хоолны хэрэгсэл; ширээн дээр болон гал тогоонд ашиглах хоолны шанаган сав, хайруулын таваг болон бусад цахилгаан бус хэрэгсэл; гар үйл ажиллагаа оролцсон гал тогооны хэрэгсэл, жижиг хэрэгсэл; цэвэрлэгээний төмөр зөөлөвч
	- угаагуур, угаалгын төмпөн, угаалгын онгоц, түүнтэй ижил бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- албан тасалгаанд зориулсан тавилгыг оруулахгүйгээр металл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- сейф, хуягласан хаалга, мөнгөний авдар зэргийн үйлдвэрлэл
	- төрөл бүрийн төмөр эдлэл үйлдвэрлэл: усан онгоцны сэнс, хошуу; зангуу; хонх; төмөр замын зам; зүүлтний түгжээ, бүслэх горхи, дэгээ
	- тугалган уут үйлдвэрлэл
	- төмөр соронзон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- төмөр даралтат (вакум) ваар болон хайрцаг үйлдвэрлэл
	- металл тэмдэг, одон, медаль, цэргийн цолны тэмдэг үйлдвэрлэл
	- үсний төмөр хайч (хэлбэрт оруулагч), шүхрийн гар болон рам (метал), сам үйлдвэрлэл
	- төмөр тамга, лац үйлдвэрлэл
	- төмөр замын суман шилжүүлэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шавран бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2393-т),
	- цистерн, нөөц хадгалах сав үйлдвэрлэл (2512-т),
	- жад, сэлэм үйлдвэрлэл (2593-т),
	- цаг, цагны пүрш үйлдвэрлэл (2652-т),
	- цахилгаан дамжуулагч кабель, цахилгаан утас, үйлдвэрлэл (2732-т),
	- цахилгаан дамжуулах гинж үйлдвэрлэл (2814-т),
	- дэлгүүрийн түрдэг тэрэг үйлдвэрлэл (3099-т),
	- төмөр тавилга үйлдвэрлэл (3100-т),
	- спортын бараа үйлдвэрлэл (3230-т),
	- төрөл бүрийн тоглоом үйлдвэрлэл (3240-т орно).

26	Компьютер, электроник болон оптик бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт компьютер, түүний эд анги, харилцаа, холбооны тоног төхөөрөмж болон эдгээртэй төстэй цахилгаан бүтээгдэхүүн, бүрэлдэхүүн эд ангийн үйлдвэрлэл багтана. Энэ дэд салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа нь технологийн нарийн программ хангамж, нэгдсэн сүлжээг ашиглана.
	Түүнчлэн энэ дэд салбарт ахуйн хэрэглээний цахилгаан бүтээгдэхүүн, цахилгаан хэмжих, шалгах, удирдах, хяналтын тоног төхөөрөмж, цацраг туяа ялгаруулах, цахилгаан эмчилгээ, заслын тоног төхөөрөмж, хараа зүйн (оптикийн) багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл болон оптик, соронзон мэдээллийн хэрэгслийн үйлдвэрлэл багтана.

261	Электроникийн эд анги, дэлгэц үйлдвэрлэл

	2610-ыг харна уу.

2610	Электроникийн эд анги, дэлгэц үйлдвэрлэл

	Энэ ангид хагас дамжуулагч болон цахилгааны бусад эд ангийн үйлдвэрлэл орно:
	- цахилгаан, конденсатор үйлдвэрлэл
	- цахилгаан, эсэргүүцэгч үйлдвэрлэл
	- микропроцессор үйлдвэрлэл
	- цулгуй хэвлэмэл схем хавтан үйлдвэрлэл
	- хээ тавигч эргэлтийн самбарын эд анги үйлдвэрлэл
	- гэрлийн шил үйлдвэрлэл
	- цахилгаан холбогч үйлдвэрлэл
	- нэгдсэн холбогч (аналоги, тоон, холимог) үйлдвэрлэл
	- диод, транзистор болон холбогдох саланги эд анги үйлдвэрлэл
	- индуктор, (индуктор, ороомог, трансформатор), цахилгааны эд анги үйлдвэрлэл
	- цахилгаан талст болон кристал угсрагч үйлдвэрлэл
	- цилиндр гогцоо, унтраагуур, цахилгаан самбарын цахилгаан сигнал үйлдвэрлэл
	- нимгэн талст ялтас, эцсийн боловсруулалт хийгдсэн болон хагас дамжуулагч үйлдвэрлэл
	- компьютерын карт (дууны, видео, хяналтын, сүлжээний, модемын гэх мэт) үйлдвэрлэл
	- хэвлэгч ороомогт самбарын бүрэлдэхүүн хэсгийг ачаалах
	- дэлгэцийн эд анги (плазм, полимер, LCD) үйлдвэрлэл
	- гэрэл гаргагч диод (LED) үйлдвэрлэл

	Түүнчлэн энэ ангид принтер, мониторын кабель, USB холболтын кабель, холбогч зэргийг оруулна.

	Смарт картыг хэвлэх үйлдвэрлэл 1811-т, модем (зөөгч төхөөрөмж) үйлдвэрлэл 2630-т, компьютер, телевизийн дэлгэц үйлдвэрлэл 2620, 2640-т, рентген төхөөрөмж болон түүнтэй төстэй туяа ялгаруулагч тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл 2660-т, оптик тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл 2670-т, цахилгааны зориулалттай төстэй механизм үйлдвэрлэх дэд салбар 27-т, гэрэлтүүлэгч балласт үйлдвэрлэл 2710-т, электрон релей үйлдвэрлэл 2710-т, цахилгаан утсан төхөөрөмж үйлдвэрлэл 2733-т орно). Тухайн тоног төхөөрөмжийн ангиллаас хамаарч бэлэн болсон тоног төхөөрөмж нь бусад ангид хамаарна.

262	Компьютер, түүний нэмэлт тоног төхөөрөмжийн эд анги үйлдвэрлэл

	2620-ийг харна уу.

2620	Компьютер, түүний нэмэлт тоног төхөөрөмжийн эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид компьютерыг угсрах, үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа багтана. Үүнд: төв компьютер (mаinfrаmes), ширээний компьютер, зөөврийн компьютер болон толгой/сервер компьютер; болон компьютерын гадаад төхөөрөмж, тухайлбал, хадгалах төхөөрөмж болон оролт, гаралтын төхөөрөмжүүд (хэвлэгч, монитор, гар) үйлдвэрлэл орно. Компьютер нь аналог, тоон, холимог системтэй байж болно. Тоон системийн компьютерүүд нь хамгийн энгийн хэлбэртэй бөгөөд төхөөрөмжүүд нь дараах үүргийг гүйцэтгэнэ: 1) программын боловсруулалтыг хадгалах эсвэл программыг аль болох хурдан гүйцэтгэхэд программ болон өгөгдлийг шаардах; 2) хэрэглэгчийн шаардлагын дагуу чөлөөтэй програмчлагдах, 3) хэрэглэгчийн заасан тооцооллыг хийж гүйцэтгэх, 4) программын боловсруулалт нь ямар ч хүний оролцоогүйгээр компьютерын боловсруулалтын логик шийдвэр гарган хувирган хийж гүйцэтгэнэ.
	Аналог компьютер нь математик загваруудыг ашиглах чадвартай бөгөөд наад зах нь аналог хяналт программын элементийг хийж гүйцэтгэдэг байна.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- ширээний компьютер үйлдвэрлэл
	- зөөврийн компьютер үйлдвэрлэл
	- толгой (сервер) компьютер үйлдвэрлэл
	- халаасны компьютер (PDA) үйлдвэрлэл
	- соронзон диск, флаш диск болон бусад хадгалах төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- оптик (CD-RW, CD-ROM, DVD-ROM, DVD-RW) диск үйлдвэрлэл
	- хэвлэгч үйлдвэрлэл
	- монитор үйлдвэрлэл
	- компьютерын гар үйлдвэрлэл
	- бүх төрлийн хулгана, тоглоом удирдах гар, жижиг хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- компьютерын терминал үйлдвэрлэл
	- сервер компьютер үйлдвэрлэл
	- сканер үйлдвэрлэл
	- смарт карт уншигч үйлдвэрлэл
	- виртуал бодит хамгаалалтын малгай үйлдвэрлэл
	- компьютерын проектор (дүрс гэрэлтүүлэгч гаргагч) үйлдвэрлэл
	- механик бус үйл ажиллагаатай компьютерын терминал, бэлэн мөнгөний машин-ATM, үйлчилгээний байгууллагад карт унших машин-POS үйлдвэрлэл
	- механик бус үйл ажиллагаатай компьютерын терминал, бэлэн мөнгөний машин-ATM, үйлчилгээний байгууллагад карт унших машин-POS үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дуу бичлэг хуулбарлах (компьютерын медиа, дуу, дүрс бичлэг гэх мэт) (1820-т),
	- компьютер, түүний нэмэлт төхөөрөмжийн ашиглалтад зориулагдсан цахилгааны эд анги үйлдвэрлэл (2610-т),
	- компьютерын доторх болон гаднах холболт үйлдвэрлэл (2610-т),
	- компьютерын тохируулгын карт, модуль, эд анги үйлдвэрлэл (2610-т),
	- модем, хадгалах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2630-т),
	- холбооны тоон унтраагуур, мэдээлэл, холбооны тоног төхөөрөмж (бридж/bridges, рүүтер/routers, гэйтвэй/gаtewаҮs) (2630-т),
	- хэрэглэгчийн электроник эд анги, тухайлбал, CD, DVD тоглуулагч үйлдвэрлэл (2640-т),
	- телевизийн дэлгэц, монитор үйлдвэрлэл (2640-т),
	- видео тоглоомын удирдлага, дагалдах хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2640-т),
	- компьютер болон бусад төхөөрөмжид ашиглах соронзон болон оптик медиа зэрэг хэрэгслийн үйлдвэрлэл (2680-т орно).

263	Холбооны тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	2630-ийг харна уу.

2630	Холбооны тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид телефон утас, утсан болон агаарын тухайлбал, радио, телевизийн нэвтрүүлгийн сигнал дамжуулах төхөөрөмж болон утасгүй холбооны тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл орно:
	- албан газрын унтраалгын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- утасгүй телефон үйлдвэрлэл
	- хувийн мэдээлэл солилцох төхөөрөмжийн (PBX) үйлдвэрлэл
	- утас, факсын төхөөрөмж, утасны автомат хариулагч машин үйлдвэрлэл
	- мэдээлэл, холбооны технологийн төхөөрөмж, тухайлбал, гүүр/bridges, рүүтер болон гэйтвэй үйлдвэрлэл
	- хүлээн авагч, дамжуулагч антен үйлдвэрлэл
	- кабелийн телевизийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- пейжер үйлдвэрлэл
	- үүрэн утас үйлдвэрлэл
	- хөдөлгөөнт холбооны тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- радио, телевизийн студи, нэвтрүүлэх төхөөрөмж, телевизийн камер үйлдвэрлэл
	- модем, зөөгч төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- хулгайн болон галын аюулаас сэргийлэх төхөөрөмж, хяналтын газарт дохио илгээгч төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- радио, телевизийн нэвтрүүлгийг дамжуулагч үйлдвэрлэл
	- хэт улаан туяаны удирдлагын (алсын удирдлага) төхөөрөмж үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- компьютер, түүний нэмэлт төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2620-т),
	- хэрэглээний аудио болон видео тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2640-т),
	- цахим бүрдэл, харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн угсралтын эд анги үйлдвэрлэл (2610-т),
	- компьютерын доторх болон гаднах холболт (Pс-төрөл) үйлдвэрлэл (2610-т),
	- цахим онооны самбар үйлдвэрлэл (2790-т),
	- замын гэрлэн дохио үйлдвэрлэл (2790-т орно).

264	Хэрэглээний цахилгаан бараа үйлдвэрлэл

	2640-ийг харна уу.

2640	Хэрэглээний цахилгаан бараа үйлдвэрлэл

	Энэ ангид гэр ахуйн хэрэглээнд зориулсан цахилгаан, аудио болон видео тоног төхөөрөмж, машины мотор, нийтийн хаягийн лавлагааны систем болон өргөтгөсөн, хөгжмийн зэмсгийн үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- дүрс бичигч, хуулбарлагч төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- телевизор үйлдвэрлэл
	- телевизорын дэлгэц, монитор үйлдвэрлэл
	- аудио бичлэг, хувилах систем үйлдвэрлэл
	- стерео тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- радио хүлээн авагч үйлдвэрлэл
	- сонсгох төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- сонирхогчийн зориулалттай видео камер үйлдвэрлэл
	- автомат хөгжим тоглуулагч үйлдвэрлэл(мөнгө хийж тоглуулагч)
	- хөгжмийн зэмсгийн өргөтгөгч, олон нийтийн хаягийн систем үйлдвэрлэл
	- микрофон үйлдвэрлэл
	- CD, DVD тоглуулагч үйлдвэрлэл
	- караоке тоглуулагч машин үйлдвэрлэл
	- чихэвч (радио, стерео, компьютер) үйлдвэрлэл
	- видео тоглоомын удирдлага үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дуу, дүрс бичлэг хуулбарлах (компьютерын, дуу, дүрс бичлэгийн) үйлдвэрлэл (1820-т),
	- компьютерын нэмэлт төхөөрөмж, компьютерын монитор үйлдвэрлэл (2620-т),
	- Телефоны автомат хариулагч үйлдвэрлэл (2630-т),
	- пейжерийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2630-т),
	- алсын удирдлага (радио, хэт ягаан туяаны) үйлдвэрлэл (2630-т),
	- радио болон студийн тоног төхөөрөмж, тухайлбал, хүлээн авах төхөөрөмж, дамжуулагч, антен, мэргэжлийн видео камер үйлдвэрлэл (2630-т),
	- программм хангамжид суурилсан электрон тоглоом (дахин суурилуулахгүй) үйлдвэрлэл (3240-т орно).

265	Хэмжих, турших, тохируулах, хянах тоног төхөөрөмж, бугуйн цаг, цаг үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт төрөл бүрийн үйлдвэрлэлийн болон үйлдвэрлэлийн бус зорилгоор хэмжих, шалгах, тохируулах болон хянах тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл мөн цаганд суурилсан хэмжилтийн механизм, тухайлбал, ханын, бугуйн цагны болон бусад холбогдох механизм үйлдвэрлэл багтана.

2651	Хэмжих, турших, тохируулах, хянах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид эрэл, хайгуул, илрүүлэлт, тохируулга, удирдлага, агаарын болон далай, тэнгисийн систем, багаж хэрэгсэл; хэрэглээний автомат хяналт, тохируулагчийн үйлдвэрлэл багтана.
	Тухайлбал, дулаан, агааржуулагч, хөргөлтийн, цахилгаан хэрэгсэл; үйлдвэрлэлийн хянах төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, хэмжилтийн, дэлгэцийн, бичлэгийн, заалтын, дамжуулагч, хянагч үйлдвэрлэл: тухайлбал, дулаан хэмжигч, чийг, даралт, вакум, шатах, гүйдэл, давхарга, наалдалт, нягтрал, хүчилшил, концентраци, эргэлт; нэгтгэх (бүртгэх) шингэн хэмжигч, механизмыг тооцох; цахилгаан болон цахилгаан дохионы шинж, чанарыг шалгах, хэмжих багаж хэрэгсэл; нийлмэл материал, хий, хатуу биет, шингэн төлөв байдлын найрлага, хольц, концентрацын физик, химийн шинжилгээний лабораторийн багаж хэрэгсэл, түүний систем болон бусад хэмжилтийн, шалгалтын багаж хэрэгслийн тоног төхөөрөмж болон түүний эд анги үйлдвэрлэл орно. Мөн цахилгааны бус хэмжих, шалгах, тохируулах, удирдах болон хяналтын тоног төхөөрөмж (энгийн механик багаж хэрэгсэл) үйлдвэрлэл багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нислэгийн хөдөлгүүрийн багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- автомашинаас ялгарч буй бодисыг хэмжих тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- цаг уурын багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- физик төлөв байдлыг шалгах, хянах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- полиграф машин үйлдвэрлэл
	- цахилгаан, цахилгаан дохиог (харилцаа, холбоог оруулаад) шалгах, хянах багаж хэрэгсэл
	- цацраг туяа илрүүлэгч, хянагч багаж төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- судалгааны багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- шингэн шилэн болон 2 талт металл (эмнэлгийнхийг оруулахгүйгээр) термометр үйлдвэрлэл
	- чийг хэмжигч үйлдвэрлэл
	- устөрөгчийн хязгаар хянагч үйлдвэрлэл
	- гал хянагч үйлдвэрлэл
	- спектрометр үйлдвэрлэл
	- хийн шахуурга хэмжигч үйлдвэрлэл
	- хэрэглээний хэмжигч (ус, шатдаг хий гэх мэт) үйлдвэрлэл
	- гүйдэл хэмжигч, тоологч механизм үйлдвэрлэл
	- тоологч төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- бөмбөг илрүүлэгч, доргилт (дохио) үүсгэгч, металл илрүүлэгч үйлдвэрлэл
	- эрэл хайгуулын, илрүүлэх, тохируулах удирдах, агаарын болон далай тэнгисийн тоног төхөөрөмж, усан доорх дуу авиаг тодорхойлогч хөвүүр тэмдэг үйлдвэрлэл
	- радиолокацийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- GPS төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- байгаль орчны хяналт, хэрэглээний автомат хяналтын төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- хэмжилт, бичлэгийн тоног төхөөрөмж (нислэгийн бичлэг) үйлдвэрлэл
	- хөдөлгөөн илрүүлэгч төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- лабораторийн шинжилгээний багаж хэрэгсэл (цусны шинжилгээний төхөөрөмж) үйлдвэрлэл
	- лабораторийн жин,инкубатор зэрэг хэмжих, шалгах олон төрлийн лабораторийн тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл
	- бусад хянах, шалгах механизм, тухайлбал, цацраг туяа илрүүлэгч төхөөрөмж, хэвлэх/полиграф машин, термометр (эмнэлгийн 2 талт металлыг оруулахгүйгээр), цаг уурын багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- телефоны автомат хариулагч үйлдвэрлэл (2630-т),
	- цацраг туяа ялгаруулагч төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2660-т),
	- гэрэл хэмжих болон шалгах тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл (гал түймрийн хяналтын тоног төхөөрөмж, гэрэл зургийн гэрэл хэмжигч, зай илрүүлэгч) (2670-т) нэмэх
	- байрлал тодорхойлох зориулалт бүхий оптикийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2670-т),
	- уншиж, хэлж бичүүлэгч машин үйлдвэрлэл (2817-т),
	- энгийн механик хэмжилтийн багаж хэрэгсэл (туузан хэмжигч, компас) (үндсэн материалын хэрэглээнээс хамаарах тул зохих үйлдвэрлэлийн ангийг харах) (2819-т),
	эмнэлгийн термометр үйлдвэрлэл (3250-т),
	- үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг хянах төхөөрөмжийг суурилуулах үйл ажиллагаа (3320-т орно).

2652	Бугуйн цаг, цаг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид ханын болон бугуйн цаг, хугацаа хэмжигч механизм болон тэдгээрийн эд анги үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл багтана:
	- бүх төрлийн ханын болон бугуйн цаг, цагны удирдлагын самбарын төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- ханын болон бугуйн цагны гэр, үнэт металлын гэр үйлдвэрлэл
	- цагны бичлэгийн төхөөрөмж, хэмжих, бичих төхөөрөмж болон ханын болон бугуйн цагны хэмжилтийг харуулах интервал синхрон хөдөлгөөнт мотор үйлдвэрлэл: хэмжигч метр; цагны хугацаа; цаг хугацаа, өдөр тамга; цаг хугацааг тодорхойлогчийн үйл ажиллагаа
	- синхрон моторт болон цаган хөдөлгүүрт ханын болон бугуйн цагны асаах болон бусад унтраагуур: цагийг цоожлох
	- ханын болон бугуйн цагны төхөөрөмж үйлдвэрлэл: бүх төрлийн ханын болон бугуйн цагны хурд; пүрш, чулуу, нүүр, гар холбоос зэрэг холболт, бусад эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- бугуйн цагны төмөр биш оосор (хуванцар, даавуу, савхи), үйлдвэрлэл (1512-т),
	- бугуйн цагны үнэт металлаар хийсэн оосор үйлдвэрлэл (3211-т),
	- бугуйн цагны үнэт биш металлаар хийсэн оосор үйлдвэрлэл (3212-т орно).

266	Цацраг туяа ялгаруулагч төхөөрөмж, цахилгаан эмчилгээ, заслын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	2660-ыг харна уу.

2660	Цацраг туяа ялгаруулагч төхөөрөмж, цахилгаан эмчилгээ, заслын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид цахилгаан эмчилгээ, мэс заслын тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл тухайлбал, соронзон цуурай дүрслэгч төхөөрөмж, эмнэлгийн хэт авианы төхөөрөмж, зүрхний үйл ажиллагааг жигд болгох төхөөрөмж, сонсголын аппарат, цахилгаан кардиограф, цахилгаан эмчилгээний эндоскоп төхөөрөмж, цацраг туяа ялгаруулагч тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл тухайлбал, оношилгоо, эмчилгээ, үйлдвэрлэл, шинжлэх ухаан, судалгаа, үнэлгээний зэрэг төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл орно. Хэт ягаан туяа нь бета, гамма, Х-туяа болон бусад цахилгаан цэнэгтэй туяаны хэлбэртэй байж болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хэт ягаан туяаны багаж хэрэгсэл, хоолой (үйлдвэрлэлийн, оношилгооны, эмчилгээний, судалгааны, шинжилгээний) үйлдвэрлэл
	- компьютер рентген төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- СТ сканерын төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- ПET сканер үйлдвэрлэл
	- соронзон резонанст дүрс оношилгооны тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- эмчилгээний лазер төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- эмчилгээний эндоскоп төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- хүнс, сүүний хэт туяаны төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- лабораторийн шинжилгээний төхөөрөмж, цусны шинжилгээний төхөөрөмж (2651-т),
	- шарлагын ор (2790-т орно).

267	Оптик багаж хэрэгсэл болон гэрэл зургийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	2670-ыг харна уу.

2670	Оптик багаж хэрэгсэл болон гэрэл зургийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид нүдний томруулах шил, оптик төхөөрөмж тухайлбал, дуран, микроскоп (электрон, протоноос бусад), телескоп, призм, линз (офтальмикийг оруулахгүй); линзийг өнгөлөх, бүрэх (офтальмикаас бусад); линз суулгах (офтальмикаас бусад), зураг авах тухайлбал, гэрэлт метр, камер зэрэг тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- оптик толь үйлдвэрлэл
	- оптик бууны харааны төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- оптик байрлалын төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- оптик суулгагчийн нарийвчлалын багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- оптик харьцуулагч үйлдвэрлэл
	- киноны камер, тоон камер үйлдвэрлэл
	- хөдөлгөөнт зураг, слайд үзүүлэгч үйлдвэрлэл
	- дээд зэргийн тунгалаг чанартай проектор үйлдвэрлэл
	- оптик хэмжилтийн болон хяналтын механизм, багаж хэрэгсэл (галын хяналтын төхөөрөмж, зураг авах гэрлийн зай, хүрээ ологч) үйлдвэрлэл
	- линз, оптик микроскоп, дуран, телескоп үйлдвэрлэл
	- суурилуулсан лазер үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- компьютерын проектор үйлдвэрлэл (2620-т),
	- арилжааны зориулалттай телевизор, видео камер үйлдвэрлэл (2630-т),
	- гэр ахуйн зориулалттай видео камер үйлдвэрлэл (2640-т),
	- электрон, протон, микроскоп үйлдвэрлэл (2651-т),
	- машин, тоног төхөөрөмжийн ангийг харах (тухайлбал, эмнэлгийн лазер төхөөрөмж) төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2660-т),
	- фото хувилагч машин үйлдвэрлэл (2817-т),
	- нүдний эмчилгээний /эмнэлгийн зориулалттай/ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (3250-т орно).

268	Соронзон болон оптик мэдээллийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2680-ыг харна уу.

2680	Соронзон болон оптик мэдээллийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид соронзон болон оптик мэдээлэл бичигч, тухайлбал, хоосон соронзон аудио, видео хуурцаг, хоосон диск, хоосон оптик диск болон хатуу диск үйлдвэрлэл орно.

	- дуу, бичлэг хуулбарлах үйл ажиллагаа (компьютерын медиа, дуу, дүрс бичлэг) 1820-т орно.

27	Цахилгаан тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт цахилгаан эрчим үйлдвэрлэх, хуваарилах, ашиглахад зориулсан цахилгаан тоног төхөөрөмж багтана. Мөн цахилгаан гэрэл, дохиоллын тоног төхөөрөмж, гэр ахуйн цахилгаан хэрэгслийн үйлдвэрлэл орно.

	Энэ дэд салбарт электроникийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (26 дугаар дэд салбарыг харах) орохгүй.

271	Цахилгаан хөдөлгүүр, үүсгүүр, хувиргагч, цахилгаан эрчим хүч түгээх болон хянах аппарат хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2710-ыг харна уу.

2710	Цахилгаан хөдөлгүүр, үүсгүүр, хувиргагч, цахилгаан эрчим хүч түгээх болон хянах аппарат хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид цахилгаан үүсгэх, хуваарилах, тусгай хувиргах төхөөрөмж; цахилгаан хөдөлгүүр, үүсгүүр, эдгээрийн иж бүрдэл; асаалтын тоног төхөөрөмж, асаалтын самбар; релей болон үйлдвэрлэлийн хяналтын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл орно.
	Энэ ангийн цахилгаан тоног төхөөрөмж нь цахилгаан хүчдэлийн хуваарилалтын түвшний ажиллагаанд чиглэгдэнэ.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэлийг хамааруулна:
	- хуваарилалтын трансформатор цахилгаан үйлдвэрлэл
	- гагнуурын трансформатор үйлдвэрлэл
	- гэрэл цацруулах бөмбөлөг үйлдвэрлэл (тухайлбал, хувиргагч)
	- цахилгаан эрчим хүчийг хуваарилах трансформаторын дэд станцын үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хүчдэлийн тохируулгыг дамжуулах болон хуваарилах хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хөдөлгүүрийн үйлдвэрлэл (дотоод шаталтат хөдөлгүүр орохгүй)
	- цахилгаан үүсгүүр (дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн тогтмол гүйдлийн хувиргагч батарей цэнэглэгч орохгүй) үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хөдөлгүүрийн иж бүрдэл үйлдвэрлэл (уурын турбин цахилгаан үүсгүүрийн иж бүрдэл орохгүй)
	- цахилгааны эргэлтийн унтраалга, таслагч үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хуваарилалтын хянах самбар үйлдвэрлэл
	- цахилгаан релей үйлдвэрлэл
	- цахилгаан холбох самбарын хоолой үйлдвэрлэл
	- цахилгаан гал хамгаалагч үйлдвэрлэл
	- цахилгааны холболтын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- цахилгааны холболтын хэрэгсэл үйлдвэрлэл (цахилгаан машин хэрэгслийн асаах товчлуур, унтраалга, ороомог, таслагч орохгүй)
	- цахилгаан үүсгүүрийн иж бүрдлийн зүрхэвч гол үйлдвэрлэл
	- үйлдвэрлэлийн аргаар цахилгаан ороомог ороох үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хувиргах, холбох хэрэгслийн электрон бүрдэл хэсгийн үйлдвэрлэл (2610-т),
	- орчны хяналтын болон үйлдвэрлэлийн үйл явцын хяналтын багаж хэрэгслийн үйлдвэрлэл (2651-т),
	- цахилгаан гүйдлийн эргэлтийн холбох хэрэгсэл үйлдвэрлэл, тухайлбал, асаах товчлуур, унтраалга зэрэг (2733-т),
	- гагнуурын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2790-т),
	- хувьсах гүйдлийг тогтмол гүйдэлд хувиргагч үйлдвэрлэл (2790-т),
	- уурын турбин үүсгүүр үйлдвэрлэл (2811-т),
	- дотоод шаталтат хөдөлгүүр, цахилгаан үүсгүүр үйлдвэрлэл (2930-т орно).

272	Батарей (зай хураагуур) болон аккумулятор үйлдвэрлэл

	2720-ийг харна уу.

2720	Батарей (зай хураагуур) болон аккумулятор үйлдвэрлэл

	Дахин цэнэглэх болон цэнэглэхгүй зай хураагуур үйлдвэрлэл энэ ангид багтана:
	- анхдагч гүйдэл үүсгэгч электродын сав болон анхдагч зай хураагуур үйлдвэрлэл: манганы диоксид, мөнгөн усны диоксид, мөнгөний диоксид зэргийг агуулсан гүйдэл үүсгэгч электродын сав (аккумулятор)
	- дараах бүрдэл хэсгүүдийг агуулсан цахилгаан аккумулятор үйлдвэрлэл: тусгаарлагч, хайрцаг, дамжуулагч
	- хар тугалганы хүчлийн зай хураагуур үйлдвэрлэл
	- никель-кадмий (Niсаd) зай хураагуур үйлдвэрлэл
	- никель-манган (NiMH) зай хураагуур үйлдвэрлэл
	- литиум (lithium) зай хураагуур үйлдвэрлэл
	- хуурай электролиз бүхий зай хураагуур үйлдвэрлэл
	- шингэн электролиз бүхий зай хураагуур үйлдвэрлэл

273	Цахилгаан утас, кабель болон утас бүхий хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт материалын төрлөөс хамаарахгүйгээр гүйдэл дамжуулдаг болон гүйдэл дамжуулдаггүй утас, түүний бүрдэл хэсгийн үйлдвэрлэл багтана. Мөн энэ бүлэгт утас бүрэх болон шилэн кабель үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа орно.

2731	Шилэн кабель үйлдвэрлэл

	Энэ ангид өгөгдөл, дуу, дүрс дамжуулах зориулалттай шилэн кабель үйлдвэрлэл орно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шилэн утас үйлдвэрлэл (2310-т),
	- оптик кабель сүлжээ эсвэл холбогч, нэмэлт хэрэгслийн иж бүрдэл үйлдвэрлэл (зориулалтаас нь хамаарч 2610-т орно).

2732	Бусад электрон болон цахилгаан утас, кабель үйлдвэрлэл

	Энэ ангид ган, зэс, хөнгөн цагаанаар хийсэн тусгаарлагчтай утас, кабель үйлдвэрлэл орно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- утас (шулуун) үйлдвэрлэл (2410, 2420-т),
	- компьютер, хэвлэх төхөөрөмж /принтер/-ийн кабель, USB кабель, түүнтэй төстэй кабель эсвэл түүний бүрдэл хэсгийн иж бүрдэл үйлдвэрлэл (2610-т),
	- уртасгагч утас (2790-т),
	- автомашины эд ангийн кабель утас эсвэл түүний бүрдэл хэсгийн иж бүрдэл үйлдвэрлэл (2930-т орно).

2733	Утас бүхий хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид ямар материалаар хийснээс үл хамаарч цахилгаан гүйдлийг дамжуулах болон дамжуулахгүй утас бүхий хэрэгсэл үйлдвэрлэл хамрагдана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- цахилгаан дамжуулагч үйлдвэрлэл (холбох хэрэгсэл орохгүй)
	- GFCI (цахилгаан гүйдлийг таслагч) үйлдвэрлэл
	- гэрлийн патрон үйлдвэрлэл
	- гэрлийн эсэргүүцэл болон цахилгаан ороомог үйлдвэрлэл
	- цахилгаан утас бүхий хэрэгслийн холбогчийн үйлдвэрлэл (тухайлбал, даруул, товчлуур, унтраалга, холбогч хэрэгслүүд)
	- цахилгааны төгсгөл болон залгуур үйлдвэрлэл
	- цахилгаан утас бүхий хэрэгслийн хайрцаг үйлдвэрлэл (тухайлбал, холбох, төгсгөх, залгах, асаах хэрэгслийн хайрцаг)
	- цахилгаан кабелийн шугам болон тоноглол үйлдвэрлэл
	- дамжуулагчийн тулгуур болон шугамын техник хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- хуванцар холбоос, хайрцаг түүнтэй төстэй ижил хуванцар тулгуур шугамыг багтаасан, хуванцар цахилгаан гүйдэггүй цахилгаан утасны схем үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шаазан тусгаарлагч үйлдвэрлэл (2393-т),
	- холбогч, залгуурын электрон бүрдэл хэсгийн үйлдвэрлэл (2610-т орно).

274	Цахилгаан гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2740-ийг харна уу.

2740	Цахилгаан гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид цахилгаан чийдэн, чийдэнгийн хоолой болон түүний бүрдэл хэсэг эд анги (цахилгаан чийдэнгийн хоосон шил орохгүй); суурьтай цахилгаан гэрэл (автомашины гэрэл орохгүй); цахилгаан бус гэрэлтүүлэх хэрэгсэл; суурьтай гэрлийн хэрэгслийн бүрдэл хэсэг (гүйдэл дамжуулагч утас бүхий хэрэгсэл орохгүй) зэргийн үйлдвэрлэл хамрагдана.
	Цахилгааны бус гэрлийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл мөн энэ бүлэгт орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- цэнэглэдэггүй, улайсдаг, цацруулалттай, ультра-хөх ягаан, инфра-улаан зэрэг чийдэн, суурьтай чийдэн үйлдвэрлэл
	- таазны, суурьтай чийдэн үйлдвэрлэл
	- олон жижиг гэрлээс бүрдсэн таазны чийдэн (сhаndeliers) үйлдвэрлэл
	- ширээний чийдэн (ө.х суурьтай гэрэл) үйлдвэрлэл
	- гэрлэн чимэглэл үйлдвэрлэл
	- гацуур модны гэрлэн чимэглэл үйлдвэрлэл
	- цахилгаан гэрлэн зул үйлдвэрлэл
	- гар чийдэн, гэрэл зургийн чийдэн үйлдвэрлэл
	- шавжийн эсрэг цахилгаан чийдэн үйлдвэрлэл
	- бусад гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл (карбидын, цахилгаан, хийн, шатахууны, керосины гэрэл гэх мэт)
	- прожекторын чийдэн үйлдвэрлэл (автомашиных орохгүй)
	- гудамжны суурьтай чийдэн (замын хөдөлгөөний гэрэл орохгүй) үйлдвэрлэл
	- тээврийн хэрэгслийн гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл (ө.х автомашин, онгоц, завь) үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- суурьтай гэрлийн шилэн эд анги үйлдвэрлэл (2310-т),
	- суурьтай гэрлийн гүйдэл дамжуулах утас бүхий хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2733-т),
	- суурьтай гэрэл бүхий таазны сэнс эсвэл угаалгын өрөөний агааржуулагч үйлдвэрлэл (2750-т),
	- замын хөдөлгөөний гэрэл, явган хүний замын дохиоллын хэрэгсэл зэрэг цахилгаан дохиоллын хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2790-т орно).

275	Гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2750-ийг харна уу.

2750	Гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид жижиг цахилгаан хэрэгсэл, гэр ахуйн зориулалттай агааржуулагч, сэнс, тоос сорогч, цахилгаан шат, гэр ахуйн чанах, буцалгах хэрэгсэл, гэр ахуйн зориулалттай угаалгын машин, хөргөгч, босоо болон хайрцган хөлдөөгч болон аяга, таваг угаагч, ус халаагч гэх зэрэг бусад цахилгаан ба цахилгаан бус гэр ахуйн хэрэгсэл үйлдвэрлэл орно. Мөн энэ ангид цахилгаан, хий эсвэл бусад шатахууны эх үүсвэр бүхий хэрэгслийн үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл: хөргөгч, хөлдөөгч, аяга, таваг угаагч, угаагч, хатаагч машин, тоос сорогч, гутал тослогч, хог цуглуулагч, кофе нунтаглагч, хутгагч, жүүс шахагч, бөглөө онгойлгогч, цахилгаан сахлын машин, цахилгаан шүдний сойз болон бусад хувийн эрүүл ахуйн цахилгаан хэрэгсэл, хутга ирлэгч, агааржуулагч
	- гэр ахуйн цахилгаан дулааны хэрэгсэл үйлдвэрлэл: цахилгаан ус халаагч, цахилгаан хөнжил, цахилгаан хатаагч, сам, сойз, үс ороогч, цахилгаан индүү, агаар халаагч, гэр ахуйн зөөврийн сэнс, цахилгаан зуух, богино долгионы зуух; буцалгагч, халуун тогоо, шарагч, кофе эсвэл цай буцалгагч, хайруулын таваг, шарах шүүгээ, сорох шүүгээ, цахилгаан халаах резистор гэх мэт;
	- гэр ахуйн цахилгаан бус чанах, халаах хэрэгсэл үйлдвэрлэл: цахилгаан бус агаар халаагч, чанах зуух, хийн болон шатахуун ашиглах зуух, ус халаагч, чанах хэрэгсэл, орон байр халаагч

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- арилжааны болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай хөргөгч, хөлдөөгч, өрөөний агааржуулагч, дээврийн сэнс, үүдний агаар халаагч, худалдааны зориулалттай халаагч сэнс, арилжааны зориулалттай чанах тоног төхөөрөмж; худалдааны зориулалттай угаах, хуурай цэвэрлэгээний, шахах тоног төхөөрөмж; арилжаа, үйлдвэрлэл, аж ахуйн зориулалттай тоос сорогч үйлдвэрлэл (дэд салбар 28-т),
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гэр ахуйн зориулалттай оёдлын машин үйлдвэрлэл (2826-т),
	- тоос сорох төвлөрсөн системийг суурилуулах үйл ажиллагаа (4329-т орно).

279	Цахилгаан бусад тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	2790-ийг харна уу.

2790	Цахилгаан бусад тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид хөдөлгүүр, үүсгүүр, трансформатор, зай хураагуур болон аккумлятор, кабель утас, бүхий хэрэгсэл, гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл, гэр ахуйн хэрэгслээс бусад жижиг цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл орно:
	- зай хураагуур цэнэглэгч үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хаалга онгойлгох, хаах хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хонх үйлдвэрлэл
	- хэт авианы цэвэрлэгээний машин үйлдвэрлэл (лабораторийн болон шүдний эмнэлгийнх орохгүй)
	- шарлагын ор үйлдвэрлэл
	- тохируулагч аппарат, түлшний электродын хайрцаг, тохируулдаг болон тохируулдаггүй цахилгаан хураагуур (тог баригч) үйлдвэрлэл
	- тог баригч, цахилгаан хураагуур үйлдвэрлэл (UPS)
	- цахилгааны хэлбэлзэл арилгагч үйлдвэрлэл
	- тусгаарлагч, холбогчтой цахилгаан хэрэгслийн утас, уртасгагч болон тусгаарлагчтай бусад цахилгаан утас үйлдвэрлэл
	- нүүрстөрөгчийн болон бал чулуун электрод, контакт, нүүрстөрөгчийн болон бал чулуун бусад цахилгаан хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- хурдасгуур үйлдвэрлэл
	- цахилгаан конденсатор, резистор болон түүнтэй төстэй хэрэгсэл, хурдасгуур үйлдвэрлэл
	- электромагнет (цахилгаан соронзон) үйлдвэрлэл
	- яндангийн дуу, дохионы үйлдвэрлэл
	- онооны цахилгаан самбар үйлдвэрлэл
	- дохионы цахилгаан үйлдвэрлэл
	- замын хөдөлгөөний гэрэл, явган хүний замын дохиоллын хэрэгсэл гэх мэт цахилгаан дохиоллын хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- цахилгаан тусгаарлагчийн үйлдвэрлэл (шилэн болон шаазан орохгүй)
	- төмрийн гар гагнуур ороод цахилгаан гагнуурын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	Цахилгаан бус дохиог хийгдсэн материалын дагуу ангилна. Хуванцар дохио (2220-т), метал дохио (2599-т),
	- шаазан цахилгаан тусгаарлагч үйлдвэрлэл (2393-т),
	- нүүрстөрөгчийн болон бал чулуун утас болон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (электрод болон цахилгаан хэрэгсэл орохгүй) (2399-т),
	- электрон конденсатор, электрон резистор болон түүнтэй төстэй багаж хэрэгсэл, цахилгаан хэрэгслийн шулуутгагч эд анги, цахилгаан гүйдэл тохируулагч, нэгдсэн цахилгаан гүйдлийн хүчдэл хөрвүүлэгч, электрон конденсатор, цахилгаан эсэргүүцэгч болон тэдгээртэй ижил тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2610-т),
	- трансформатор, хөдөлгүүр, генератор, холбох хэрэгсэл, релей болон үйлдвэрлэлийн хяналтын аппарат үйлдвэрлэл (2710-т),
	- зай хураагуур үйлдвэрлэл (2720-т),
	- холбооны болон цахилгааны утас, гүйдэл дамжуулах болон дамжуулдаггүй утас бүхий хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2733-т),
	- гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2740-т),
	- гэр ахуйн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2750-т),
	- цахилгааны бус гагнуурын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2819-т),
	- нүүрстөрөгчийн болон бал чулуун зүлгүүр, өнгөлөгч үйлдвэрлэл (2819-т),
	- генератор, хувьсгуур (релей) автомашины цахилгаан хэрэгсэл, очлуур, очлуурын утас, цахилгаан хаалга, цонхны систем, гүйдэл тохируулагч үйлдвэрлэл (2930-т),
	- төмөр зам, трамвай, усан зам, авто зам, авто зогсоол, агаарын замын механик, электрон механик, дохиолол, аюулгүйн, замын хөдөлгөөний тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (3020-т орно).

28	Дээр дурдсан дэд салбарт ороогүй бусад машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт механик эсвэл дулааны аргаар материалын боловсруулалт хийх машин тоног төхөөрөмж (тухайлбал, гар хөшүүрэг, шүршүүр, жигнэх эсвэл багцалж боох) –ийн үйлдвэрлэл орно. Мөн тэдгээрийн хүч үүсгэх, хүчний үйлчлэлээр ажиллах механик эд анги, анхдагч бүрдэл хэсгийн тусгай зориулалтын эд анги багтана. Энд аж үйлдвэр, барилга, иргэний инженерийн барилга, хөдөө аж ахуй эсвэл гэр ахуйд хэрэглэх зориулалтаас үл хамааран суурин болон хөдөлгөөнт гар багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл орно. Энэ дэд салбарт зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалттай тусгай багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл мөн хамаарна.
	Энэ дэд салбарт ЭЗБТҮАСА-ын зарим дэд салбаруудад хэрэглэх жижиг багцад хамаарах тусгай зориулалтын машин үйлдвэрлэл, нийтлэг ашиглагдах төрөл бүрийн машин буюу ерөнхий зориулалтын машин үйлдвэрлэлийг ангилсан.

	Дээрх дэд салбаруудад ороогүй үйлдвэрлэлийн үйл явцад ашиглагдах болон ашиглагдахгүй тусгай зориулалтын бусад машин үйлдвэрлэл энэ дэд салбарт орно.

	Энэ дэд салбарт ерөнхий зориулалтын металл эдлэл үйлдвэрлэл (25 дугаар дэд салбар), хяналтын хэрэгсэл компьютерын тоног төхөөрөмж, хэмжих, шалгах тоног төхөөрөмж, цахилгаан хуваарилах, хянах аппарат үйлдвэрлэл (26 ба 27 дугаар дэд салбар), ерөнхий зориулалтын моторт тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (29 ба 30 дугаар дэд салбар) орохгүй.

281	Ерөнхий зориулалтын машин үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт ерөнхий зориулалтын өөрөөр хэлбэл, ЭЗБТҮАСА-ийн бүхий л дэд салбарт өргөн ашиглагдах машин үйлдвэрлэл багтана. Бизнесийн бусад үйл ажиллагаанд ашиглагдах бусад машин тоног төхөөрөмж болон тэдгээрийн туслах эд анги үйлдвэрлэл орно.

2811	Онгоц, автомашин, мотоциклийн хөдөлгүүрээс бусад хөдөлгүүр, турбин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- авто машин, онгоцны тийрэлтэт хөдөлгүүрийг оруулахгүйгээр дотоод шаталтат хөдөлгүүр үйлдвэрлэл: усан онгоцны хөдөлгүүр; төмөр замын хөдөлгүүр
	- бүх төрлийн дотоод шаталтат хөдөлгүүр, дизель хөдөлгүүрийн бүлүүр (поршень), бүлүүрийн гол (гильц), карбюратор үйлдвэрлэл
	- дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн түлшний цорго (порсунк) үйлдвэрлэл
	- турбин болон түүний эд анги үйлдвэрлэл: уурын болон бусад ууршилтын турбин; усны турбин, түүний дамар болон тохируулагч; салхин турбин; турбо сэнс болон тийрэлтэт онгоцны турбо хөдөлгүүрийг оруулахгүйгээр хийн турбин
	- уурын зуух-турбины иж бүрдэл үйлдвэрлэл
	- турбин-генераторын иж бүрдэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цахилгаан генератор үйлдвэрлэл (турбин генераторын иж бүрдэл орохгүй) (2710-т),
	- моторт генераторын иж бүрдэл үйлдвэрлэл (турбинт генераторыг оруулахгүй) (2710-т),
	- цахилгаан тоног төхөөрөмж, дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн эд анги үйлдвэрлэл (2790-т),
	- автомашин, онгоцны эсвэл тийрэлтэт хөдөлгүүрийн үйлдвэрлэл (2910, 3030, 3091-т),
	- турбо хөдөлгүүр, турбо сэнс үйлдвэрлэл (3030-т орно).

2812	Хийн болон шингэн эрчим хүчээр ажиллах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шингэн, хийн бүрдэл хэсгүүдийн үйлдвэрлэл (шингэний шахуурга насос, усан хийн болон шингэн цилиндр, хийн болон шингэний хавхлаг цорго, хий болон шингэний дамжуулах хоолой орно)
	- хийн системд ашиглах зориулалт бүхий шахсан агаар үйлдвэрлэх тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- Шингэн хүчдэл үйлдвэрлэл
	- гидравлик (усан) дамжуулах төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- компрессорын үйлдвэрлэл (2813-т),
	- хий, шингэний бус төхөөрөмжийн шахуурга, хавхлаг үйлдвэрлэл (2813-т),
	- механик дамжуулах тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл (2814-т орно).

2813	Шахуурга, компрессор, цорго, хавхлаг зэрэг бусад төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- агаарын эсвэл вакум шахуурга, агаарын эсвэл бусад хийн компрессор үйлдвэрлэл
	- Хэмжих хэрэгслээр тоноглогдсон, тоноглогдоогүй шингэний шахуурга үйлдвэрлэл
	- дотоод шаталтат хөдөлгүүрт зориулсан шахуурга үйлдвэрлэл: автомашины тосны, усны болон түлшний шахуурга үйлдвэрлэл
	- тохируулгат хавхлаг, урсгах цорго зэрэг үйлдвэрлэлийн зориулалттай хавхлаг, цорго үйлдвэрлэл
	- ариун цэврийн хавхлаг, цорго үйлдвэрлэл
	- дулааны хавхлаг, цорго үйлдвэрлэл
	- гар шахуурга (насос) үйлдвэрлэл тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг орохгүй:
	- хатууруулсан, хүхэржүүлсэн резинэн, шилэн эсвэл эрдэс материалаар хийсэн хавхлаг үйлдвэрлэл (2219, 2310 эсвэл 2393-т),
	- гидравлик (усан) дамжуулах төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2812-т),
	- дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн түлшний цорго (порсунк) үйлдвэрлэл (2811-т орно).

2814	Холхивч, араа, дамжуулах, холбох эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үрлэн болон савхан холхивч, түүний эд анги үйлдвэрлэл
	- механик энерги дамжуулах төхөөрөмж үйлдвэрлэл: дамжуулах гол, тахир гол; гэр ахуйн зориулалттай холхивч болон шулуун голт холхивч

	- цоожлогч, дамжуулагч ремень үйлдвэрлэл
	- сэнс, хүрд, дамар үйлдвэрлэл
	- гинжин холбоос үйлдвэрлэл
	- хүч дамжуулагч үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бусад гинж үйлдвэрлэл (2599-т),
	- холхивч (цахилгаан соронзон) үйлдвэрлэл (2930-т),
	- автомашин буюу онгоцны эд анги болох цахилгаан дамжуулах иж бүрдэл үйлдвэрлэл (дэд салбар 29, 30-т орно).

2815	Зуух, плитка, шатаах зуух үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- цахилгааны, аж үйлдвэрийн бусад, лабораторийн хог шатаах зуухны үйлдвэрлэл
	- халаагч үйлдвэрлэл
	- бүх талаас нь халаах, дүрдэг халаагуурын үйлдвэрлэл
	- өрхийн цахилгааны бус тогтмол халаалтын тоног төхөөрөмж, нарны халаагууртай төстэй, уурын халаагуур, тосоор халаах (зуухтай ижил) болон халаалтын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- орон сууцны зориулалттай цахилгаан зуух (цахилгааны хүчээр болон агаар сорох зуух, халуун шахуурга зэрэг), ердийн өрхийн цахилгааны бус агаар сорох зуух үйлдвэрлэл
	- галлах механик төхөөрөмж, төмөр тор, үнс гаргах зэрэг машин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гэрийн зуух үйлдвэрлэл (2750-т),
	- хөдөө аж ахуйн хатаагч үйлдвэрлэл (2825-т),
	- талх баригч зуух үйлдвэрлэл (2825-т),
	- модон, цаасны зутан, картон цаасны хатаагч үйлдвэрлэл (2829-т),
	- мэс заслын ариутгалын лабораторийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (3250-т),
	- лабораторийн зуух (шүдний) үйлдвэрлэл (3250-т орно).

2816	Өргөгч, ачигч төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг оруулна:
	- гар ажиллагаатай эсвэл цахилгаанаар ажиллах өргөх, ачих, буулгах машин үйлдвэрлэл: дамар хүрдний тоног төхөөрөмж болон өргөх шат, өргөх хэрэгсэл, хөшүүрэг; сунадаг сумтай хүнд даацын кран, кран, хөдөлгөөнт өргөх хэрэгсэл, өргөгч тээгч гэх мэт; ажлын ачааны машин, цахилгаан шат угсралт эсвэл гар хөшүүргийн багаж хэрэгсэл, үйлдвэрт ашиглах зориулалттай араат өргөх, тээвэрлэх хэрэгсэл (гар тэргэнцрийг оруулна); өргөх, ачих, буулгах зориулалттай үйлдвэрлэлийн робот, механик хийн шахуургаар өргөх хэрэгсэл
	- конвейр, дамжуургын шугам үйлдвэрлэл
	- лифт, цахилгаан шат, урсдаг шат үйлдвэрлэл
	- газраас дээш өргөх цахилгаан шатны хөшүүргийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газар ашиглагдах конвейр, тасралтгүй урсах элеватор үйлдвэрлэл (2824-т),
	- экскаваторын утгуур, ухаж ачих машин үйлдвэрлэл (2824-т),
	- үйлдвэрлэлийн төрөл бүрийн зориулалтаар ашиглагдах робот үйлдвэрлэл (2829-т),
	- хөвөгч өргөгч цамхаг, төмөр замын болон машин дээрх өргөгч цамхаг үйлдвэрлэл (2910, 3011, 3020-т),
	- цахилгаан өргүүр суурилуулах үйл ажиллагаа (4329-т орно).

2817	Албан тасалгааны машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (компьютер, түүний нэмэлт тоног төхөөрөмж орохгүй)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- тооны машин үйлдвэрлэл
	- бэлэн мөнгө тоолох машин үйлдвэрлэл
	- цахилгаан болон цахилгаан биш тоон машин үйлдвэрлэл
	- шуудан, бичиг захидал хэмжигч, захидал дугтуйлах машин (дугтуй наах, марк наах хаяглах машин; захидал задлах, ялгах, шалгах машин), эмхлэх, цэгцлэх машин үйлдвэрлэл
	- бичгийн машин үйлдвэрлэл
	- стенограф машин үйлдвэрлэл
	- оффисын зориулалттай хавтаслах машин үйлдвэрлэл (ө.х хуванцар эсвэл хуудсан материал хавтаслах)
	- чек бичигч машин үйлдвэрлэл
	- зоосон мөнгө тоолох, хадгалах машин үйлдвэрлэл
	- харандаа үзүүрлэгч үйлдвэрлэл
	- бичгийн үдээс дарагч болон үдээс авагч үйлдвэрлэл
	- санал өгөх болон санал тоологч машины үйлдвэрлэл
	- соронзон хальс, лент, хуваарилагч үйлдвэрлэл
	- нүх гаргагч цоолтуур үйлдвэрлэл
	- мөнгө тоологч гар ажиллагаатай төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл
	- зураг хувилах машин үйлдвэрлэл
	- принтерийн хор үйлдвэрлэл
	- хар самбар; цагаан самбар болон маркерын самбар үйлдвэрлэл
	- дуу хураагуур үйлдвэрлэл

	- компьютер, түүний нэмэлт тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2620-т орно).

2818	Цахилгаанаар ажилладаг гар багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид цахилгаан, цахилгаан бус мотортой эсвэл хийн шахуургатай гар багаж үйлдвэрлэл: дугуй эсвэл урт хөрөө, өрөм болон алхтай өрөм, гар зүлгүүр, хийн хадаас хадагч, хасуур, кофе нунтаглагч, бичгийн хавчаар, хийн шахуургаар ажилладаг хадаас буудагч, харуул, хайч ба бахь, эрэг чангалах түлхүүр, тахны хадаас авагч гэх мэт үйлдвэрлэл багтана.

2819	Ерөнхий зориулалтын бусад машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гол хэсгүүдийн бүрдлийг оруулаад үйлдвэрлэлийн зориулалттай хөргөгч, хөлдөөгч үйлдвэрлэл
	- агааржуулагч, авто машин агааржуулагч үйлдвэрлэл
	- үйлдвэрийн зориулалттай сэнс үйлдвэрлэл
	- жин хэмжих тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (лабораторийн нарийн мэдрэмжтэй жинлүүрээс бусад): гэр ахуйн хэрэглээний болон дэлгүүрийн зориулалттай тоног төхөөрөмжийн бүх төрлийн жин
	- шингэн зүйлийг шүүх, цэвэршүүлэх машин үйлдвэрлэл
	- шингэн болон нунтаг зүйлийг цацах, шүрших төхөөрөмж үйлдвэрлэл: шүршдэг буу, гал унтраагч, элс, шороо цацагч машин, уураар цэвэрлэх машин гэх мэт.
	- савлах, боох машин үйлдвэрлэл: савлах, таглах, тамгалах, шошго наах машин гэх мэт.
	- шил цэвэрлэх, хатаах машин үйлдвэрлэл
	- газрын тос боловсруулах, химийн болон ундаа үйлдвэрлэлийн зориулалттай нэрэх, цэвэршүүлэх төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- дулаан тохируулагч үйлдвэрлэл
	- агаар эсвэл хийг шингэрүүлэгч машин үйлдвэрлэл
	- хийн генератор үйлдвэрлэл
	- хувцас, цаас зэрэг дээр дардас дарах эсвэл бусад эргэлдэгч машин болон цилиндр, бусад эд ангиуд (металл, шилнийх орохгүй) үйлдвэрлэл
	- центрифуг үйлдвэрлэл (хувцас хатаагч, цөцгий ялгагч орохгүй)
	- резинэн жийргэвч болон түүнтэй төстэй бүрдэл хэсэг, ижил материалаас бүтсэн бүрхэвч үйлдвэрлэл
	- жижиг зүйлс худалдаалах автомат машин үйлдвэрлэл
	- ерөнхий зориулалтын машины эд анги үйлдвэрлэл
	- дээврийн агааржуулагч сэнс үйлдвэрлэл (дээврийн сэнс, вентилятор гэх мэт)
	- тэнцүүлэгч, туузан метр болон түүнтэй төстэй гар багаж, механикчийн нарийн хэмжүүрийн багаж үйлдвэрлэл (оптик багаж орохгүй)
	- цахилгааны бус гагнуурын төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- төмөр замын суман шилжүүлгийн татах мотор, татуурга, холбоос үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нарийн хэмжүүрийн жин (лабораторийн зориулалттай) үйлдвэрлэл (2651-т),
	- гэр ахуйн хөргөх, хөлдөөх төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2750-т),
	- гэр ахуйн зориулалттай сэнс үйлдвэрлэл (2750-т),
	- цахилгаан гагнуурын хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2790-т),
	- хөдөө аж ахуйн шүршигч машин үйлдвэрлэл (2821-т),
	- металл болон шилэн ороомог, цилиндр үйлдвэрлэл (2823, 2829-т),
	- хөдөө аж ахуйн хатаагч, хүнсний бүтээгдэхүүнийг шүүх эсвэл цэвэршүүлэх машин үйлдвэрлэл (2825-т),
	- цөцгий ялгагч машин үйлдвэрлэл (2825-т),
	- үйлчилгээний зориулалттай хувцас хатаагч үйлдвэрлэл (2826-т),
	- нэхмэл материал дээр хэвлэх зориулалттай машин үйлдвэрлэл (2826-т орно).

282	Тусгай зориулалтын машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт тусгай зориулалтын өөрөөр хэлбэл, ЭЗБТҮАСА-ын тухайн нэг дэд салбарт тусгайлан хэрэглэгдэх машин, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл орно. Эдгээр машин тоног төхөөрөмжийн дийлэнх нь хүнсний үйлдвэрлэл эсвэл нэхмэлийн үйлдвэрлэл зэрэг үйлдвэрлэлийн бусад үйл явцад ашиглагдах машин төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл, онгоцны цэнэглэгч эсвэл тоглоомын газрын тоног төхөөрөмж гэх мэт үйлдвэрлэлийн бус зориулалттай машин, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл багтана.

2821	Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуйн машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа хамрагдана:
	- хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуйд ашиглагдах трактор үйлдвэрлэл
	- явган хүний зам засах трактор үйлдвэрлэл
	- зүлэг засагчийг оруулаад бүх төрлийн цэцэрлэгжүүлэлтийн огтлогч машин үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн өөрөө ачих, буулгах машин үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн хөрс бэлтгэх, үр суулгах эсвэл бордох машин үйлдвэрлэл: анжис, бордоо цацагч, үр суулгагч, борной гэх мэт.
	- тариа хураах эсвэл цайруулах машин үйлдвэрлэл: тариа хураагч, цайруулагч, ялгагч гэх мэт.
	- саалтуурын машин үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн зориулалтаар ашиглах шүршигч үйлдвэрлэл
	- хөдөө аж ахуйн төрөл бүрийн машин үйлдвэрлэл: тэжээвэр амьтдыг тэжээх машин, зөгий тэжээх машин, тэжээл бэлтгэх тоног төхөөрөмж гэх мэт; өндөг, жимс зэргийг цэвэрлэх, ялгах эсвэл зэрэглэх машин

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гар удирдлагатай хөдөө аж ахуйн гар багаж үйлдвэрлэл (2593-т),
	- фeрмд ашиглагдах дамжлага (конвейр) үйлдвэрлэл (2816-т),
	- гар удирдлагатай багаж үйлдвэрлэл (2818-т),
	- цөцгий ялгагч машин үйлдвэрлэл (2825-т),
	- үр тариа, буудай, эсвэл хатаасан буурцагт ургамлын үр цэвэрлэх, ялгах эсвэл зэрэглэх машин үйлдвэрлэл (2825-т),
	- авто замын чиргүүлтэй трактор үйлдвэрлэл (2910-т),
	- авто замын чиргүүл эсвэл хагас чиргүүл үйлдвэрлэл (2920-д орно).

2822	Металл боловсруулах машин, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- лазер туяа, хэт богино долгион, плазм электрод, соронзон урсгал зэргийг ашиглах металл болон бусад материал (мод, яс, чулуу, хатуу хаймар, хатуу хуванцар, шил зэрэг)-ыг боловсруулах машин, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- зорох, цоолох, нугалах, ирлэх, ховил гаргах, өрөмдөх, давтах, өнгөлөх зэрэг үйлдэл бүхий машин, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- хэвд оруулах, шахах машин, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- цоологч шахуурга, гидравлик шахуурга (усны шахуурга), гидравлик (усны) тоормос, цохигч алх, халуунаар давтах машин зэрэг үйлдвэрлэл
	- металл цувимал боловсруулах суурь машин, дамарт ороох суурь машин үйлдвэрлэл
	- хадах, хавчих, наах эсвэл мод, үйс, яс, хатуу хаймар, хуванцар зэргийг өөр ямар нэг аргаар нийлүүлэх суурь машин үйлдвэрлэл.
	- эргэлдэх суурь машин, эргэлдэх өрөм, бөглөх машин, тавлагч, металл хуудас хайчлагч үйлдвэрлэл
	- үйлдвэрлэлийн зориулалттай шахагч, давтагч машин үйлдвэрлэл
	- хромоор бүрэгч машин үйлдвэрлэл
	- дээр дурдсан суурь машинуудын сэлбэг, эд анги: өрмийн баригч, хошуу

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гар багаж эсвэл машин, багаж хэрэгслийн тохируулж сольж болдог эд анги (өрөм, цоологч, цохигч, цувигч ир, нугалагч, хөрөөний ир, хутганы ир гэх мэт) үйлдвэрлэл (2593-т),
	- цахилгаан гар гагнуурын индүү, алх үйлдвэрлэл (2790-т),
	- гар удирдлагатай багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2818-т),
	- металл цувих, цутгахад ашиглагддаг машин үйлдвэрлэл (2823-т),
	- уул уурхай, олборлолтын машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2824-т орно).

2823	Металлургийн зориулалттай машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шингэн металлыг боловсруулах машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: хөрвүүлэгч шанага, хэв, цутгуурын машин
	- металл цувих, цутгах, хэвлэх машин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дамарт ороогч суурь машин үйлдвэрлэл (2822-т),
	- цувимал үйлдвэрлэл (цувин таслагч орохгүй) (2593-т),
	- цувимлыг хэлбэржүүлэгчийн үйлдвэрлэл (2829-т орно).

2824	Уул уурхайн болон барилгын машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- газар доор ажиллуулах зориулалтын өргөгч, зөөх туузан дамжуулагч үйлдвэрлэл
	- уулын чулууг нураах, хонгил малтах, өрөмдөх, нүхлэх техник хэрэгсэл үйлдвэрлэл (газар доор ашиглагддаг эсэхээс хамаарахгүй)
	- шороон эрдэс, чулуу, хүдэр буюу эрдэс бодисыг бутлах, нунтаглах, шигших, ялгах, ангилах, зэрэглэх буюу угаах машин үйлдвэрлэл
	- баяжмал, зуурмаг холигч үйлдвэрлэл
	- шороо зайлуулагч машин үйлдвэрлэл: бульдозер, хусуур, хамагч, тэгшлэгч бүхий өөрөө явагч хэрэгсэл, грейдер, шанагатай ухагч, ачигч
	- тэгшлэгч, зуурмаг тараагч, хар тос тараагч, бетон гадаргуу түрхэгч үйлдвэрлэл
	- уурхай эсвэл барилгын ажилд ашиглагдах трактор үйлдвэрлэл
	- бульдозерын хутга үйлдвэрлэл
	- бартаат замын хүнд даацын машин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ачих буулгах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2816-т),
	- бусад трактор үйлдвэрлэл (2821, 2910-т),
	- чулууг хуваах эсвэл цэвэрлэх зориулалттай машиныг оруулж чулуу боловсруулах машин үйлдвэрлэл (2822-т),
	- бетон зуурагч өөрөө явагч машин үйлдвэрлэл (2910-т орно).
	- уул уурхайн зүтгүүрийн болон төмөр замын машин үйлдвэрлэл (3020-m),

2825	Хүнс, ундаа, тамхины үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хөдөө аж ахуйн хатаагч үйлдвэрлэл
	- сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: сүүний тос, цөцгий ялгагч; сүү боловсруулах машин (сүүг исгэх зэрэг); бяслагийн машин (сүүг исгэх, жижиглэх, шахах) зэрэг
	- үр тариа боловсруулах үйлдвэрийн машин үйлдвэрлэл: үр тариа, буудай, эсвэл хатаасан буурцагт ургамлын үр цэвэрлэх, ялгах эсвэл ангилах машин (үлээгч, шигшүүр, ялгагч, үр тариаг сойздох машин гэх мэт); гурил, тэжээл зэргийг үйлдвэрлэх машин (тээрэм, тэжээлийн сав, шигшүүр, хивэг ялгагч, холигч, цагаан будаа хальслагч, вандуй бутлагч)
	- дарс, жимсний шүүс, ундаа үйлдвэрлэх, үйлдвэрийн шахах, бутлах машин төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- талх, нарийн боов, жигнэмэг, төрөл бүрийн гоймон, шпагетти, бусад төстэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: талхны зуух, холимог зуурагч, холимог таслагч, хэрчигч, бялуу чимэглэх машин гэх мэт.
	- төрөл бүрийн хүнсний бүтээгдэхүүн боловсруулах машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: чихэр, какао, шоколад зэрэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх; сахар үйлдвэрлэх; шар айраг үйлдвэрлэх; малын эсвэл гахай, тахианы мах боловсруулах, жимс, самар эсвэл хүнсний ургамал боловсруулах; загас, хавч эсвэл далайн хүнс бэлтгэх машин тоног төхөөрөмж; шүүх, цэвэршүүлэх машин тоног төхөөрөмж; хүнсний бүтээгдэхүүн, ундаа үйлдвэрлэх эсвэл үйлдвэрлэлд бэлтгэх машин тоног төхөөрөмж
	- амьтны буюу ургамлын гаралтай өөх, тос бэлтгэх, ялгах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- тамхи бэлтгэх болон янжуур эсвэл дүнсэн тамхи, зажилдаг тамхи, хамрын тамхи үйлдвэрлэх машин
	- зочид буудал, ресторанд хоол хүнс бэлтгэх машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хүнсний бүтээгдэхүүн, сүүний нянг гэрлээр устгах тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2660-т),
	- савлах, боох, жигнэх машин үйлдвэрлэл (2819-т),
	- өндөг, жимс эсвэл хүнсний ногоог цэвэрлэх, ялгах, зэрэглэх машин үйлдвэрлэл (үр тариа, хатаасан буурцагт ургамал орохгүй) (2821-т орно).

2826	Нэхмэл, хувцас, арьс ширэн бүтээгдэхүүн боловсруулах машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нэхмэлийн үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: бэлтгэх, үйлдвэрлэх, шахах, татах, нэхэх, нийлэг утас бэлтгэх машин; хөвөн ялгах, эрчлээс гаргах, силикатжуулах, хөвөн сэвсийлгэх, ноос ялгах, ноос хүхэржүүлэх, хүрээг хэрэх гэх мэт нэхмэл даавуу бэлтгэх машин; ээрэх машин; сүлжих, мурийлгахтай холбогдох машин; сүлжигч машин энд гар нэхэх суурь машин; олон зангилаатай тор, нэхсэн тор, сүлжих машин гэх мэт нэхмэлийн утас бэлтгэх машин
	- нэхмэлийн машин болон туслах машины багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл: хүнд машин өргөх машин, автоматаар зогсдог, түгжээг өөрчлөх механизм, ээрүүл гм.
	- нэхмэлийн машин үйлдвэрлэл: нэхмэл даавуу боловсруулах машин; нэхмэл даавуу угаах, цайруулах, будах, самнах, дуусгах, гадаргуун будаг шингээх машин; нэхмэл даавууг сүлжих, хөвөх, эвхдэг, хайчлах эсвэл хатгах, цоолох машин үйлдвэрлэл
	- хувцас цэвэрлэгээний машин үйлдвэрлэл: индүүдэх машин, үйлчилгээний зориулалттай угаах, хатаах машин, хуурай цэвэрлэгээний машин
	- оёдлын машин, оёдлын машины толгой, оёдлын машины зүү үйлдвэрлэл (гэр ахуйн зориулалттай болон зориулалтгүй байж болно)
	- хөвөн эсвэл хөвөн бус нэхмэлийг боловсруулах, эцсийн бүтээгдэхүүн болгох машин үйлдвэрлэл
	- арьс боловсруулахад зориулагдсан машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: арьс, шир, савхи боловсруулах, элдэх, бэлтгэх машин; гутал эсвэл түүний арьс шир, савхи, үслэг арьсан эд ангийг хийх эсвэл засах машин

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цаас болон картоны машин үйлдвэрлэл (1709-т),
	- гэр доторх угаалгын болон хатаах машин үйлдвэрлэл (2750-т),
	- дардасны машин үйлдвэрлэл (2819-т),
	- ном хавтаслах машин үйлдвэрлэл (2829-т орно).

2829	Тусгай зориулалтын бусад машин үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дээрх ангид ороогүй тусгай зориулалтын машин үйлдвэрлэл орно:
	- цаасны зутан бэлтгэх машин үйлдвэрлэл
	- цаас, картон боловсруулах машин үйлдвэрлэл
	- мод, цаасны зутан, цаас буюу картоны хатаах төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- цаасан эсвэл картонон эд зүйлс үйлдвэрлэх төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- резин, хуванцар болон тэдгээрээр эдлэл хийх машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: хаймар буюу хуванцар даралтаар хэвлэх машин, хаймар буюу хуванцар шахан цувих машин (экструдер), хаймар буюу хуванцар үлээлгэн хэв оруулах машин, хаймар буюу хуванцар хэвлэх ба хэлбэржүүлэх бусад машин, хаймар буюу хуванцар боловсруулах машин, төхөөрөмж
	- ном хавтаслах, дэвтэрлэх машин; үсэг өрөгч машин, хэвлэх машин болон хэвлэлийн туслах чанарын машин, төхөөрөмж
	- царууц тоосго, вааран эдлэл, өнгөлсөн эрдэс бүтээгдэхүүн, паалан, вааран хоолой, бал чулуун электрод, самбарын шохой зэргийг үйлдвэрлэх машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- машин тоног төхөөрөмжийн хагас дамжуулагч үйлдвэрлэл
	- тусгай зориулалттай олон төрлийн үүрэг гүйцэтгэх робот үйлдвэрлэл
	- төрөл бүрийн тусгай зориулалтын машин, тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл, шил боловсруулах үйлдвэрлэх машин, шилэн эдлэл, шилэн хөвөн хийх машин
	- дугуйны тэнхлэг суурилуулах, тэнцвэржүүлэх тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- төвлөрсөн тосолгооны систем үйлдвэрлэл
	- агаарын хөлөг цэнэглэгч машин, агаарын хөлгийг зөөвөрлөх, тийрэлт өгөх болон түүнтэй холбоотой тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- элдүүрийн тавцан үйлдвэрлэл
	- мод бөөрөнхийлөх автомат машин үйлдвэрлэл
	- эргэлдэх зам, хөдөлгөөнт буудлагын бай болон бусад үзэсгэлэн, гаднах самбарын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гэр ахуйн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2750-т),
	- зураг хувилах машин зэргийн үйлдвэрлэл (2817-т),
	- хатуу хаймар, хуванцар эсвэл хүйтэн боловсруулалтын шил боловсруулах машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2822-т),
	- цутгуурын хэв үйлдвэрлэл (2823-т),
	- нэхмэл эдлэл дээр хэвлэдэг машин үйлдвэрлэл (2826-m орно).

29	Моторт авто тээврийн хэрэгсэл, чиргүүл, хагас чиргүүл үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт хүн болон ачаа тээврийн зориулалттай тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл багтана. Мөн тээврийн хэрэгслийн төрөл бүрийн эд анги, жижиг хэрэгсэл, чиргүүл, хагас чиргүүл үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	Энэ дэд салбарт багтах тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ нь (4520-т орно).

291	Моторт авто тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	2910-ыг харна уу.

2910	Моторт авто тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- зорчигч тээврийн машин үйлдвэрлэл
	- арилжааны зориулалттай машин /чингэлэг/ үйлдвэрлэл: ачааны битүү, задгай бүхээгтэй машин, ачааны трактор зэрэг
	- автобус, троллейбус, суудлын вагон үйлдвэрлэл
	- машины хөдөлгүүр үйлдвэрлэл
	- хөдөлгүүртэй холбогдох явах эд ангийг угсрах үйлдвэрлэл
	- хөдөлгүүрт бусад машин үйлдвэрлэл: цасны машин, гольфийн машин, газар уснаа явах машин; гал унтраах машин, гудамж цэвэрлэгээний машин, явуулын номын сангийн машин, хуягт тэрэг; бетон зуурагч машин гэх мэт
	- газар уснаа явагч, бага оврын моторт машин ба түүнтэй адил хурдны машин үйлдвэрлэл
	- машины хөдөлгүүрийг сэргээн засварлах үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл хамаарахгүй:
	- машины гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2740-т),
	- поршен, поршений бүс карбюратор үйлдвэрлэл (2811-т),
	- хөдөө аж ахуйн зориулалттай трактор үйлдвэрлэл (2821-т),
	- барилга, байгууламж, уул уурхайн зориулалттай трактор үйлдвэрлэл (2824-т),
	- хог ачих машин үйлдвэрлэл (2824-т),
	- машины гадар бие үйлдвэрлэл (2920-т),
	- машины цахилгааны эд анги үйлдвэрлэл (2930-т),
	- машины сэлбэг, жижиг эд анги үйлдвэрлэл (2930-т),
	- танк, байлдааны машин үйлдвэрлэл (3040-т),
	- машины техникийн засвар, үйлчилгээ болон өөрчлөн хувиргах үйлчилгээ (4520-т орно).

292	Моторт тээврийн хэрэгслийн гадар бие болон тэвш үйлдвэрлэл; чиргүүл ба хагас чиргүүл үйлдвэрлэл

	2920-ийг харна уу.

2920	Моторт тээврийн хэрэгслийн гадар бие болон тэвш үйлдвэрлэл; чиргүүл ба хагас чиргүүл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- машины гадар бие үйлдвэрлэл
	- бүх төрлийн машин, чиргүүл, хагас чиргүүлийн тоноглол, багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- чиргүүл, хагас чиргүүл үйлдвэрлэл: бараа тээвэрлэх зориулалтын цистерн, хөдөлгөөнт чиргүүл; зорчигч тээвэрлэх зориулалтын бүрхүүлтэй чиргүүл гэх мэт
	- олон төрлийн тээврийн хэрэгслийн чингэлэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- хөдөө аж ахуйн зориулалттай чиргүүл ба хагас чиргүүл үйлдвэрлэл (2821-т),
	- машины гадар биеийн эд анги, сэлбэг хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2930-т),
	- ердийн хөсгийн тусламжтайгаар чирэх төхөөрөмж үйлдвэрлэл (3099-т орно).

293	Моторт тээврийн хэрэгслийн сэлбэг, эд анги үйлдвэрлэл

	2930-ийг харна уу.

2930	Моторт тээврийн хэрэгслийн сэлбэг, эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- машины төрөл бүрийн эд анги, сэлбэг үйлдвэрлэл: тоормос, арааны хайрцаг, дамжуулагч, тэнхлэг, хүрд, донсолгоо сааруулагч, амортизатор, радиатор, дуу намсгагч, дамжуулах хоолойг шавхагч, катализор, оньс, жолоо, жолооны бариул, жолооны хайрцаг
	- машины гадар биеийн эд анги, сэлбэг үйлдвэрлэл: аюулгүйн бус, аюулгүйн дэр, хаалга, хамгаалалт, чичиргээ багасгагч
	- машины суудал үйлдвэрлэл
	- машины цахилгаан үүсгүүр, хувиргагч, очлуур, цахилгаан утасны холболтын зэрэг машины цахилгааны хэсэг, эд анги үйлдвэрлэл, хаалга, цонхны систем, хэмжигч эд анги, цахилгаан хүчдэл зохицуулагч зэрэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- дугуй үйлдвэрлэл (2211-т),
	- резинэн хоолой, бүс ба бусад резинэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2219-т),
	- хуванцар хоолой, бүслүүр болон бусад хуванцар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2220-m),
	- машины аккумлятор үйлдвэрлэл (2720-т),
	- машины гэрэлтүүлгийн эд анги үйлдвэрлэл (2740-т),
	- поршен, поршений бүс, карбюратор үйлдвэрлэл (2811-т),
	- машины болон хөдөлгүүрийн шахуурга үйлдвэрлэл (2813-т),
	- машины техникийн засвар, үйлчилгээ болон хувиргах үйлчилгээ (4520-т орно).

30	Тээврийн хэрэгслийн бусад тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт усан онгоц, завь, төмөр замын хөдлөх бүрэлдэхүүн, агаарын болон сансрын хөлөг, тэдгээрийн эд анги үйлдвэрлэл багтана.

301	Усан онгоц, завь үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт тээвэрлэлт, худалдааны болон спорт, аяллын зориулалттай усан онгоц, завь болон бусад хөвөх төхөөрөмж үйлдвэрлэл багтана.

3011	Усан онгоц, хөвөгч байгууламж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид спорт болон аяллын зориулалттай хөвөх төхөөрөмжөөс бусад усан онгоц үйлдвэрлэл орно:
	- худалдааны /бизнесийн/ усан онгоц үйлдвэрлэл: зорчигч тээврийн усан онгоц, гаталгаа онгоц, ачааны хөлөг онгоц, газрын тос зөөх хөлөг онгоц, чирэгч зүтгүүр хөлөг гэх мэт
	- байлдааны хөлөг онгоц үйлдвэрлэл
	- загасчлах завь, загас боловсруулах үйлдвэрлэлийн усан онгоц үйлдвэрлэл
	- өндөр даралттай агаараар хийлсэн завь, онгоц үйлдвэрлэл (аяллын зориулалтаас бусад)
	- өрөмдөгч тавцан, шумбах байгууламж үйлдвэрлэл
	- хөвөх төхөөрөмж үйлдвэрлэл: хөлөг онгоц зогсоох зориулалттай хөвөгч, тавцан, хөдөлгүүр, усны хөвүүр тэмдэг, газрын тос тээвэрлэх хөлөг онгоц, ачааны хөлөг онгоц үйлдвэрлэл, хөвөгч кран, аяллын зориулалтаас бусад хийлдэг сал гэх мэт
	- усан онгоц болон хөвөх төхөөрөмжийн эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- усан онгоцны эд ангийг болон их биеийг угсрах үндсэн сэлбэг үйлдвэрлэл: усан онгоцны дарвуул үйлдвэрлэл (1392-т), усан онгоцны сэнс үйлдвэрлэл (2599-т), усан онгоцны гинж, төмөр зангуу үйлдвэрлэл (2599-т), далайн онгоцны хөдөлгүүр үйлдвэрлэл (2811-т),
	- навигацийн удирдлагын багаж хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2651-т),
	- усан онгоцны гэрэлтүүлгийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2740-т),
	- газар уснаа явагч машин үйлдвэрлэл (2910-т),
	- аялал зугаалгын зориулалттай хийлдэг завь, сал үйлдвэрлэл (3012-т),
	- усан онгоц болон хөвөх төхөөрөмжийн техникийн үйлчилгээ, их засварын ажил (3315-т),
	- усан онгоц задалж, эвдэж, хаягдалд өгөх үйл ажиллагаа (3830-т),
	- усан онгоц, завины дотор засал, тоноглох, үйл ажиллагаа (4330-т орно).

3012	Аялал, зугаалгын болон спортын зориулалттай завь үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- хийлдэг завь, сал үйлдвэрлэл
	- моторгүй дарвуулт завь үйлдвэрлэл
	- моторт завь үйлдвэрлэл
	- амрах зориулалтын агаарын даралт ашигладаг хөвөгч усан онгоц
	- хувийн усан завь үйлдвэрлэл
	- аяллын болон спортын зориулалттай бусад завь үйлдвэрлэл: хөнгөн завь, уралдааны завь, сэлүүрт завь, жижиг завь

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- аяллын болон спортын зориулалттай завины эд анги үйлдвэрлэл: усан онгоцны дарвуул үйлдвэрлэл (1392-т), усан онгоцны гинж, төмөр зангуу үйлдвэрлэл (2599-т), далайн онгоцны хөдөлгүүр үйлдвэрлэл (2811-т),
	- дарвуулт сал, усан дээгүүр гулгах цана /серфинг/ үйлдвэрлэл (3230-т),
	- аялал, зугаалгын завины техникийн үйлчилгээ, засвар (3315-т орно).

302	Төмөр замын зүтгүүр, хөдлөх эд анги үйлдвэрлэл

	3020-ийг харна уу.

3020	Төмөр замын зүтгүүр, хөдлөх эд анги үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- төмөр замын цахилгаан, дизель, уурын болон бусад төрлийн зүтгүүр үйлдвэрлэл
	- төмөр замаар явах суудлын болон ачааны бүх төрлийн вагон, трамвай, тэргэнцэр зэрэг хөдлөх бусад эд анги, хэрэгсэл үйлдвэрлэл, тэдгээрийн засвар, үйлчилгээ
	- зүтгүүр, трамвай, суудлын болон ачааны вагоны хөдлөх бүрэлдэхүүн хэсгийн үйлдвэрлэл болон тэргэнцэр зэрэг хөдлөх бусад эд анги, хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- төмөр замын хөдлөх бүрэлдэхүүний үл хөдлөх бүрэлдэхүүн хэсгийн эд анги үйлдвэрлэл болон суудлын болон ачааны вагон, цистерн вагон, өөрөө буулгагч вагон, засварын вагон, вагон кран үйлдвэрлэл
	- төмөр замын болон хөнгөн төмөр замын зүтгүүр болон тэнхлэг, дугуй, тоормос, тоормосны эд анги, дэгээ, холбох төхөөрөмж, донсолгоо намдаагч, зүтгүүр болон вагоны их бие рам, хонгил холбоос зэрэг хөдлөх эд ангийн тусгай сэлбэг хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- зүтгүүр угсрах
	- ачааны болон суудлын бүх төрлийн вагон угсрах
	- зүтгүүр болон вагоны хос дугуй угсрах
	- зүтгүүрийн эд ангийг өөрчлөн угсрах
	- төмөр зам, трамвай, усан зам, тэдгээрийн зогсоол, агаарын замын механик болон цахилгаан механик дохиолол, аюулгүйн болон замын хяналтын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн зүтгүүр, уурхайн төмөр замын машин үйлдвэрлэл
	- төмөр замын машин төхөөрөмжийн суудал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- төмөр замын зам төмөр үйлдвэрлэл (2410-т),
	- төмөр замын суман шилжүүлэг үйлдвэрлэл (2599-т),
	- цахилгаан хөдөлгүүр үйлдвэрлэл (2710-т),
	- цахилгаан дохиолол, аюулгүйн болон замын хяналтын төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2790-т),
	- турбин болон бусад хөдөлгүүр үйлдвэрлэл (2811-т орно).

303	Агаарын болон сансрын хөлөг, түүнтэй холбогдох тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	3030-ийг харна уу.

3030	Агаарын болон сансрын хөлөг, түүнтэй холбогдох тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- иргэний болон ачаа тээврийн, байлдааны, спортын болон бусад зориулалтын онгоц үйлдвэрлэл
	- нисдэг тэрэг үйлдвэрлэл
	- дельтаплан, хөдөлгүүргүй онгоц үйлдвэрлэл
	- агаарын бөмбөлөг үйлдвэрлэл
	- онгоцны эд анги болон дагалдах хэрэгсэл үйлдвэрлэл: үндсэн угсрах эд ангиуд далавч, хаалга, хянах самбар, дугуй, түлшний банк, онгоцны кабин гэх мэт эд анги; нисдэг тэрэгний ротор ба далавч сэнс; бүх төрлийн агаарт нисэх, хөөрөх төхөөрөмжийн мотор ба хөдөлгүүр; нисэх онгоцны тийрэлтэт болон сэнсэн хөдөлгүүр үйлдвэрлэл
	- газраас хөөрөх төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- сансрын хөлөг, пуужин тээвэрлэгч, сансрын антен, тойрог замын станц, сансрын олон дахин ашиглах төхөөрөмж үйлдвэрлэл
	- тив хоорондын баллистик пуужин (ICBM) болон тийрэлтэт бусад пуужин үйлдвэрлэл
	- нисэх онгоц болон онгоцны хөдөлгүүрийн урсгал болон их засварын ажил
	- нисэх онгоцны суудал үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- шүхэр үйлдвэрлэл (1392-т),
	- байлдааны тоног төхөөрөмж, зэр зэвсэг үйлдвэрлэл (2520-т),
	- сансрын холбооны мэдээллийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2630-т),
	- нисэх онгоцны багаж хэрэгсэл, нисэх хүчний хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2651-т),
	- агаарын навигацийн систем үйлдвэрлэл (2651-т),
	- нисэх хүчний гэрэлтүүлгийн төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2740-т),
	- дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн цахилгааны болон шатах эд анги үйлдвэрлэл (2790-т),
	- карбюратор, поршен, поршений цагариг үйлдвэрлэл (2811-т),
	- онгоц хөөрөх механизм, онгоцны ачаа шидэгч хэрэгсэл болон түүнд холбогдох тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2829-т орно).

304	Цэргийн зориулалттай тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	3040-ийг харна уу.

3040	Цэргийн зориулалттай тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- танк үйлдвэрлэл
	- цэргийн хуягласан газар уснаа явагч тээврийн хэрэгслийн үйлдвэрлэл
	- хуягласан байлдааны бусад тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- зэр зэвсэг, сум үйлдвэрлэл 2520-т орно.

309	Тээврийн хэрэгслийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт тээврийн хэрэгслийн тоног төхөөрөмж болон бусад төмөр зам, усан зам, агаарын зам, сансрын, байлдааны тээврийн хэрэгслийн тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл багтана.

3091	Мотоцикл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- мотоцикл, моторт дугуй, туслах хөдөлгүүртэй дугуй үйлдвэрлэл
	- мотоциклийн хөдөлгүүр үйлдвэрлэл
	- мотоциклийн тэргэнцэр үйлдвэрлэл
	- мотоциклийн эд анги болон дагалдах хэрэгсэл үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- унадаг дугуй үйлдвэрлэл 3092-т, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэргэнцэр үйлдвэрлэл 3092-т орно).

3092	Унадаг дугуй болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэргэнцэр үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- унадаг дугуй болон бусад дугуй (3 дугуйт), 2 хүний дугуй, хүүхдийн 2 болон 3 дугуйт үйлдвэрлэл
	- унадаг дугуйны эд анги үйлдвэрлэл
	- хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн мотортой, моторгүй тэргэнцэр үйлдвэрлэл
	- хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэргэнцрийн эд анги үйлдвэрлэл
	- хүүхдийн тэрэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- туслах хөдөлгүүртэй унадаг дугуй үйлдвэрлэл (3091-т),
	- хүүхдийн төрөл бүрийн дугуйт тоглоом, хуванцар 2, 3 дугуйтай дугуй үйлдвэрлэл (3240-т орно).

3099	Дээрх ангид ороогүй тээврийн бусад хэрэгслийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- гар хөдөлгүүрт тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл: ачааны түрдэг тэргэнцэр, түрдэг тэрэг, чарга, дэлгүүрийн түрдэг тэрэг гэх мэт
	- ердийн хөсгийн тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл: морь,тэмээ, үхэр тэрэг болон илжиг хөллөх тэрэг, оршуулгад зориулсан тэрэг гэх мэт

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- үйлдвэрийн автомат хөдөлгүүрт тээврийн хэрэгслээс бусад өргөгч болон гар хөшүүрэгт тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2816-т),
	- рестораны зориулалттай төрөл бүрийн тэргэнцэр үйлдвэрлэл (3100-т орно).

31	Тавилга үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт бүх төрлийн материалаар (чулуу, шавар, цементээс бусад) хийсэн төрөл бүрийн тавилга үйлдвэрлэл багтана. Тавилга үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд ямар нэг материалыг ашиглан стандарт аргаар тухайлбал, зүсэх, хэвлэх, давхарлан наах гэх мэт үйл ажиллагаа багтана. Үйлдвэрлэлийн явцад бүтээгдэхүүний чанар болон үзэмж нь бүтээгдэхүүний дизайны чухал хэмжигдэхүүн байна.

	Тавилга үйлдвэрлэх зарим үйл ажиллагаа нь бусад үйлдвэрлэлийн боловсруулах үйл ажиллагааны хэсэгтэй төстэй. Тухайлбал: модон эдлэлийг зүсэх, угсрах нь 16-р дэд салбарын (Мод, модон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл) үйл ажиллагаатай төстэй. Гэхдээ модон тавилга үйлдвэрлэлийн боловсруулалтын ихэнх нь модон эдлэл үйлдвэрлэлээс ялгагдана. Мөн төмөр тавилга үйлдвэрлэх үйл ажиллагаанд 25-р дэд салбарт ангилагдсан (төмөр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл) бүтээгдэхүүний ашиглагдаж хэрэглэнэ. Хуванцар тавилга үйлдвэрлэхэд бусад хуванцар бүтээгдэхүүнтэй адил хэлбэржүүлэх үйл ажиллагаа явагдана. Гэхдээ хуванцар тавилга үйлдвэрлэл нь онцлог үйл ажиллагаанд хамрагдана.

310	Тавилга үйлдвэрлэл

	3100-г харна уу.

3100	Тавилга үйлдвэрлэл+B4179

	Энэ ангид янз бүрийн зориулалтаар, хаана ч байрлуулж болох бүх төрлийн материалаар (чулуу, шавар, цементээс) хийсэн тавилга үйлдвэрлэл орно:
	- албан тасалгаа, ажлын өрөө, зочид буудал, зоогийн газар, нийтийн болон гэр ахуйн зориулалттай бүх төрлийн сандал, суудал үйлдвэрлэл
	- театр болон кино театрын зориулалттай сандал, суудал үйлдвэрлэл
	- бүх төрлийн буйдан, буйдан ор, зөөлөн сандал үйлдвэрлэл
	- цэцэрлэгт хүрээлэнгийн сандал, суудал үйлдвэрлэл
	- дэлгүүрт зориулсан тусгай тавилга үйлдвэрлэл: лангуу, үзүүлэн, тавиур гэх мэт сүм, сургууль, зоогийн газрын тавилга үйлдвэрлэл
	- албан тасалгааны тавилга үйлдвэрлэл
	- галын өрөөний тавилга үйлдвэрлэл
	- унтлагын өрөө, зочны өрөө, цэцэрлэгийн тавилга үйлдвэрлэл
	- оёдлын газар, телевизийн ажлын өрөөний тавилга үйлдвэрлэл
	- лабораторийн вандан, сандал, явган сандал болон бусад сандал, лабораторийн тавилга (кабинет, ширээ) үйлдвэрлэл
	- сандал, суудлын зөөлөн бүрээс хийх үйл ажиллагаа
	- тавилга будах, шүрших, өнгөлөх, бүрэх, гадарлах үйл ажиллагаа
	- матраасны туслах эд анги үйлдвэрлэл
	- гудас үйлдвэрлэл: пүрштэй болон чихмэл гудас угсрах, туслах материалаар гудасны дотор угсрах; бүрээсгүй резинэн, хуванцар гудас үйлдвэрлэх
	- рестораны зориулалттай тэрэг, тэргэнцэр үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- дэр, жинтүү, зөөлөвч, хөнжил, өдөн хөнжил үйлдвэрлэл (1392-т),
	- хийлдэг резинэн гудас үйлдвэрлэл (2219-т),
	- шавар, бетон, чулуун тавилга үйлдвэрлэл (2393, 2395, 2396-т),
	- гэрэлтүүлэг, гэрлийн чийдэн үйлдвэрлэл (2740-т),
	- самбар үйлдвэрлэл (2817-т),
	- машин, галт тэрэг, онгоцны суудал үйлдвэрлэл (2930, 3020, 3030-т),
	- тавилгын туслах эд ангийг холбох, угсрах, тавиур угсрах, лабораторийн тавилга угсрах үйл ажиллагаа (4330-т орно).

32	Боловсруулах бусад үйлдвэрлэл

	Энэ дэд салбарт дээр ангилснаас бусад боловсруулах үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл орно. Боловсруулах үйлдвэрийн үйл ажиллагаанаас бүлэг, хэсэг, ангид ороогүй үлдсэн олон төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл багтана.

321	Үнэт эдлэл, гоёл чимэглэлийн зүйлс, холбогдох эдлэл үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт үнэт эдлэл болон дуураймал гоёл, чимэглэл үйлдвэрлэл орно.

3211	Үнэт эдлэл, гоёл чимэглэлийн зүйлс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- засаж, янзалсан сувд үйлдвэрлэл
	- үнэт болон хагас үнэт гоёлын чулууг засах, үйлдвэрлэлийн аргаар засаж, өөрчилсөн үнэт болон хагас үнэт чулуун эдлэл үйлдвэрлэл
	- очир алмаз засах үйл ажиллагаа
	- үнэт металлаар хийсэн үнэт эдлэл болон үнэт металлаар бүрсэн өнгөт металл, үнэт металлыг үнэт эсвэл хагас үнэт чулуутай эсвэл бусад материалтай хослуулсан үнэт эдлэл үйлдвэрлэл
	- үнэт металлыг боловсруулах эсвэл өнгөт металлыг үнэт металлаар бүрэх, алт, мөнгөний дарханы үйл ажиллагаа: гал тогооны сав суулга, хоолны хэрэгсэл, ариун цэврийн өрөөний, албан тасалгаа эсвэл ширээний, шашны эд зүйл гэх мэт гоёл чимэглэл үйлдвэрлэл
	- техникийн болон лабораторийн эд хэрэглэлийн үнэт металл хэрэгсэл үйлдвэрлэл /багаж хэрэгсэл, түүний эд ангиас бусад/: хайлах зуух, шпатель, анод, электролиз үйлдвэрлэл
	- цаг, цагны оосор, бугуйн гоёл, тамхины савны үнэт металлын үйлдвэрлэл
	- зоос ба бусад эдлэл цутгах хууль ёсны буюу гүйлгээний зоосон мөнгө цутгах үйлдвэрлэл
	- үнэт болон үнэт бус металлын сийлбэр үйлдвэрлэл.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- цагны металл бус оосор үйлдвэрлэл (даавуу, арьс, хуванцар гэх мэт) (1512-т),
	- үнэт металлаар (дуураймал гоёл чимэглэлээс бусад) бүрсэн өнгөт металл хэрэгсэл үйлдвэрлэл (дэд салбар 25-т),
	- цагны хайрцаг үйлдвэрлэл (2652-т),
	- цагны үнэт бус төмөр оосор үйлдвэрлэл (3212-т),
	- дуураймал гоёл чимэглэлийн зүйлс үйлдвэрлэл (3212-т орно).

3212	Дуураймал гоёл чимэглэл, холбогдох эд зүйлс үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- дуураймал гоёл чимэглэл, хувцасны дуураймал чимэглэл үйлдвэрлэл: бөгж, бугуйвч, хүзүүний зүүлт, сондор гэх мэт үнэт металлаар бүрсэн гоёл чимэглэл; дуураймал /үнэт чулуу, очир алмаз, дуурайлган эрдэнийн чулуун үнэт эдлэл гэх мэт
	- цагны төмөр оосор үйлдвэрлэл (үнэт металлаас бусад)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үнэт металл болон үнэт металлаар бүрсэн гоёл чимэглэл үйлдвэрлэл (3211-т),
	- жинхэнэ сувд, эрдэнийн чулуугаар хийсэн үнэт эдлэлийн зүйлс үйлдвэрлэл (3211-т),
	- цагны үнэт металлаар хийсэн оосор үйлдвэрлэл (3211-т орно).

322	Хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл

	3220-ийг харна уу.

3220	Хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- чавхдаст хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- даруулт хөгжмийн зэмсэг, цахилгаан төгөлдөр хуур үйлдвэрлэл
	- бишгүүр, орган зэрэг товчлуурт хөгжмийн зэмсэг, мөн түүнтэй төстэй товчлуурт зэмсэг үйлдвэрлэл
	- баян хуур болон түүнтэй төстэй хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- үлээвэр хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- цохилуур хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- цахилгаан хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- эгшигт хайрцаг, гудамжны орган хөгжим үйлдвэрлэл
	- хөгжмийн зэмсгийн эд анги, жижиг хэрэгсэл үйлдвэрлэл: хугацаа тохируулагч, хөг тохируулагч, цохилуур, карт, автомат болон механик хөгжмийн диск гэх мэт

	Энэ ангид мөн шүгэл, эвэр бүрээ болон үлээвэр хөгжмийн дуу гаргагч зэмсэг үйлдвэрлэл орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дуу хөгжим, дүрс бичлэгийн хуурцаг болон дискэнд бичих, хуулбарлах үйл ажиллагаа (1820-т),
	- чанга яригч, өсгөгч, дуу чангаруулагч, чихэвч болон түүнтэй ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2640-т),
	- дүрс бичлэг тоглуулагч, хөгжим тоглуулагч болон түүнтэй ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (2640-т),
	- тоглоомон хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл (3240-т),
	- орган хөгжим болон уламжлалт хөгжмийн зэмсгийг сэргээн засварлах үйл ажиллагаа (3319-т),
	- дуу хөгжим, дүрс бичлэгтэй хуурцаг болон диск хэвлэх, олшруулах үйл ажиллагаа (5920-т),
	- төгөлдөр хуур хөглөх үйл ажиллагаа (9529-т орно).

323	Спортын бараа үйлдвэрлэл

	3230-ийг харна уу.

3230	Спортын бараа үйлдвэрлэл

	Энэ ангид спортын зориулалттай бараа болон тамирчдын хэрэгсэл (хувцас, гутлаас бусад) үйлдвэрлэл орно:
	- спортын төрөл бүрийн тоног төхөөрөмж, хэрэгсэл, гудамжны болон заалны спорт тоглоомын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: хатуу, зөөлөн хийлдэг бөмбөг; төрөл бүрийн цохиур; цана, татлага, тулгуур; усан завь, усны цана; спорт загасчлалын хэрэгсэл болон тор; ан ав, ууланд авирах хэрэгсэл; спортын зориулалттай арьсан бээлий, малгай; тэшүүр, дугуйт тэшүүр гэх мэт; нум сум; гимнастик, бие бялдаржуулах болон хөнгөн атлетикийн тоног төхөөрөмж

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- завины дарвуул үйлдвэрлэл (1392-т),
	- спортын хувцас, хэрэглэл үйлдвэрлэл (1410-т),
	- морины тоноглол үйлдвэрлэл (1512-т),
	- ташуур, морин спортын бусад хэрэгслийн үйлдвэрлэл (1512-т),
	- спортын гутал үйлдвэрлэл (1520-т),
	- спортын зэр зэвсэг, сум үйлдвэрлэл (2520-т),
	- хүндийн өргөлтийн төмөр туухай үйлдвэрлэл (2599-т),
	- боулингийн зам, бусад автомат хэрэгсэл үйлдвэрлэл (2829-т),
	- спорт дугуй бусад хэрэгсэл, чарганы үйлдвэрлэл (29 ба 30-р дэд салбарт),
	- завь үйлдвэрлэл (3012-т),
	- биллиардын ширээ үйлдвэрлэл (3240-т),
	- чих болон хамар хамгаалах хэрэгсэл (жишээлбэл, усанд сэлэлтийн болон чимээнээс хамгаалагч) үйлдвэрлэл (3290-т орно).

324	Тоглоом үйлдвэрлэл

	3240-ийг харна уу.

3240	Тоглоом үйлдвэрлэл

	Энэ ангид хүүхэлдэй, тоглоом, наадгай, электрон тоглоом, унадаг тэрэг, дугуй (төмөр дугуйнаас бусад)-ны үйлдвэрлэл орно:
	- хүүхэлдэй, хүүхэлдэйн хувцас болон түүнд хамаарах зүйлс үйлдвэрлэл
	- амьтны дүрс бүхий тоглоом үйлдвэрлэл
	- хүүхдийн унадаг тоглоомон дугуй, дугуй, хуванцар дугуй үйлдвэрлэл
	- тоглоомон хөгжмийн зэмсэг үйлдвэрлэл
	- зугаа цэнгэлийн зэмсэг, ширээний болон зочид буудлын тоглоом үйлдвэрлэл
	- хөзөр болон бусад тоглоомын карт үйлдвэрлэл
	- рулет, автомат тоглоом, биллиард, казиногийн тусгай ширээ гэх мэт үйлдвэрлэл
	- электрон тоглоомын үйлдвэрлэл: шатар гэх мэт
	- жижгэрүүлсэн загварын тоглоом, цахилгаан галт тэрэг, барилга угсрах тоглоом үйлдвэрлэл
	- дүрс эвлүүлэх тоглоомын үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- видео тоглуулагч үйлдвэрлэл (2640-т),
	- унадаг дугуй үйлдвэрлэл (3092-т),
	- видео тоглоомын программ хангамжийг бичих, хэвлэх үйлдвэрлэл (5820, 6201-т орно).

325	Эмнэлгийн болон шүдний эмчилгээний багаж хэрэгсэл, хангамжийн материал үйлдвэрлэл

	3250-ийг харна уу.

3250	Эмнэлгийн болон шүдний эмчилгээний багаж хэрэгсэл, хангамжийн материал үйлдвэрлэл

	Энэ ангид лабораторийн аппарат, хэрэгсэл, мэс заслын багаж болон дагалдах хэрэгсэл, эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, эрүү нүүрний хэрэглэл, шүдний эмчийн усны төхөөрөмжтэй сандал, бусад дагалдах хэрэгсэл үйлдвэрлэл багтана.

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- мэс заслын даавуун бүтээлэг, ариутгасан утас, алчуур үйлдвэрлэл
	- ясыг сэргээн засварлах цемент үйлдвэрлэл
	- шүдний ломбо, цемент үйлдвэрлэл (шүдний цавуулаг бодисоос бусад), шүдний лав болон бусад бэлдмэл үйлдвэрлэл
	- шүдний эмнэлгийн лабораторийн зуух үйлдвэрлэл
	- хэт авиагаар цэвэрлэх лабораторийн машин үйлдвэрлэл
	- лабораторийн ариутгагч хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- нэрэх төрлийн лабораторийн аппарат үйлдвэрлэл
	- эмнэлгийн, мэс заслын, шүдний эмнэлгийн болон мал эмнэлгийн тавилга: хагалгааны ширээ; шинжилгээний ширээ; механик тохируулгатай эмнэлгийн ор; шүдний эмчийн сандал
	- ясны ялтас, эрэг, тариур, зүү, зүүний сав, катетер зэргийн үйлдвэрлэл
	- шүдний эмнэлгийн багаж хэрэгслийн үйлдвэрлэл (шүдний эмчилгээний тоног төхөөрөмж бүхий эмчийн сандал)
	- лабораторийн хиймэл шүд, холбогчийн үйлдвэрлэл
	- эрүү нүүрний болон хиймэл эрхтэн эд анги үйлдвэрлэл
	ортопед гутал гэх мэт хэрэгсэл үйлдвэрлэл
	- нүдний шил үйлдвэрлэл
	- халууны шил үйлдвэрлэл
	- нарны шил, контакт линз, нүдний усны хамгаалалттай шил үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй.
	- эргэдэг сандал үйлдвэрлэл 3092-т орно.
	- хиймэл шүдний цавуу (2023-т)
	- эмнэлгийн аргаар үр тогтоох бүрхүүл (2100-т)
	- эмнэлгийн цахилгаан тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл (2660-т орно).

329	Дээр дурдсан ангид ороогүй боловсруулах үйлдвэрийн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	3290-ийг харна уу.

3290	Дээр дурдсан ангид ороогүй боловсруулах үйлдвэрийн бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орно:
	- хамгаалалтын тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл: галд тэсвэртэй аюулгүй байдлыг хамгаалах хувцас үйлдвэрлэл; ажил мэргэжлийн зориулалттай хамгаалалтын бүс үйлдвэрлэл; аврах хөвүүр үйлдвэрлэл; хуванцар хамгаалалтын малгай, дуулга болон хуванцар хамгаалалтын зориулалттай тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл; галаас хамгаалах хувцас үйлдвэрлэл; хамгаалалтын төмөр малгай болон төмөр хэрэгсэл үйлдвэрлэл; чих, хамар хамгаалах болон дуу намсгагч үйлдвэрлэл (тухайлбал, усанд сэлэлтийн болон чимээнээс хамгаалагч); хорт утааны баг үйлдвэрлэл
	- хогийн шүүр, машин механизмын нэг бүрэлдэхүүн хэсэг болох багс /сойз/, гар удирдлагатай шал цэвэрлэгч, тоосны алчуур, өдөн цэвэрлэгч, будгийн багс, өнхрүүш, хогийн шүүр, шалны мод зэргийн үйлдвэрлэл
	- гутал, хувцасны сойз үйлдвэрлэл
	- механик эсэхээс хамаарахгүйгээр бүх төрлийн үзэг, харандаа үйлдвэрлэл
	- харандааны бал үйлдвэрлэл
	- төмрөөс бусад төрлийн материалаар хийсэн тамга, лац, гар ажиллагаатай хэвлэх төхөөрөмж, товгор шошго, бичгийн машины тууз, зөөлөвч, принтерийн лент болон хор үйлдвэрлэл
	- бөмбөрцөг /глобус/ үйлдвэрлэл
	- нарны болон борооны шүхэр, таяг үйлдвэрлэл
	- товч, цахилгаан товч, наадаг товч үйлдвэрлэл
	- тамхины асаагуур үйлдвэрлэл
	- хувийн хэрэглээний бусад эд зүйлс үйлдвэрлэл: тамхины соруул, сам, сүрчиг, халуун сав болон бусад вакум сав зэрэг хувь хүний болон ахуйн хэрэглээний үйлдвэрлэл, хиймэл үс, хиймэл сахал, хиймэл хөмсөг үйлдвэрлэл
	- бусад төрлийн эд зүйлс үйлдвэрлэл: төрөл бүрийн лаа; цэцгийн баглаа, цэцгийн хэлхээ, цэцгийн сагс; хиймэл цэцэг, жимс, навч; гар шигшүүр болон гар шүршүүр; оёдолчдод зориулсан манекен хүн; хайрцаг зэрэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл
	- чихмэл бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

	Энэ ангид дараах үйлдвэрлэл орохгүй:
	- асаагуурын гол үйлдвэрлэл (1399-т),
	- ажлын болон үйлчилгээний зориулалтын хувцас үйлдвэрлэл (лабораторийн зориулалттай давхарлах хувцас, ажлын хувцас, дүрэмт хувцас) (1410-т),
	- зохиол, гар бичмэл туурвих цаас үйлдвэрлэл (1709-т),
	- хуванцар үйлдвэрлэл (2220-m орно).

33	Машин, тоног төхөөрөмжийг угсрах, суурилуулах, холбогдох засвар, үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт аж үйлдвэрийн салбарын машин, тоног төхөөрөмжийн тасралтгүй хэвийн ажиллагааг хангах их засвар, нөхөн сэргээх, шинэчлэх зорилготой засвар, үйлчилгээ багтана. Машин, тоног төхөөрөмжийг үр ашигтай ажиллуулахад ерөнхий болон байнгын засвар, үйлчилгээгээр хангах, эвдрэлээс хамгаалах засвар, үйлчилгээ мөн орно.
	Түүнчлэн энэ дэд салбарт машин, тоног төхөөрөмжийн мэргэжлийн засвар, үйлчилгээ багтана. Засварын ажлын ихэнх хэсгийг нь машин, техник, тоног төхөөрөмж болон бусад барааг үйлдвэрлэгчид өөрсдөө хийх бөгөөд энэхүү засварлах болон үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа нь нэмэгдэл өртгийг бий болгох зарчимд тулгуурлах бөгөөд барааг үйлдвэрлэх үйл ажиллагаатай зарим үед хавсарсан хэлбэртэй байж болно. Худалдаа болон засварын ажил нь мөн нэмэгдэл өртгийг бий болгох зарчимд тулгуурлана.

	Машин, тоног төхөөрөмжийн их засвар, бүрэн шинэчлэлт нь боловсруулах үйлдвэрлэлд хамаарах ба энэ салбарын бусад дэд бүлэгт ангилагдана.

	Бараа, бүтээгдэхүүний засвар, үйлчилгээ нь үндсэн хөрөнгөнд хамаарах бөгөөд хэрэглээний барааны засвар, үйлчилгээ нь өрхийн аж ахуйн хэрэглээний барааны засвар, үйлчилгээнд хамаарна. Тухайлбал, албан тасалгааны болон гэр ахуйн тавилгын засвар 9524-т орно.
	Түүнчлэн энэ дэд салбарт машин, тоног төхөөрөмжийг угсрах үйл ажиллагаа орно. Гэхдээ, тоног төхөөрөмжийг суурилуулах үйл ажиллагаа нь барилга байгууламж, түүнтэй төстэй бүтэц бүхий байгууламжийн нэг хэсэг болох тоног төхөөрөмжийг суурилуулалт, тухайлбал, цахилгаан утас, цахилгаан шат, агааржуулалтын системийн угсралт нь барилгын үйл ажиллагаанд орно.

	Энэ дэд салбарт дараах засвар, үйлчилгээ орохгүй:
	- үйлдвэрлэлийн машины цэвэрлэгээ хийх үйл ажиллагаа (8129-т),
	- компьютер, холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ (бүлэг 951-т),
	- гэр ахуйн барааны засвар, үйлчилгээ (бүлэг 952-т орно).

331	Машин, тоног төхөөрөмж, үйлдвэрлэсэн металл хийцийг угсрах, суурилуулах холбогдох засвар, үйлчилгээ

	Үйлдвэрлэсэн металл хийц машин, тоног төхөөрөмжийн тасралтгүй хэвийн үйл ажиллагааг хангах зорилготой засвар, үйлчилгээний ажил энэ бүлэгт орно. Бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхийн тулд машин, тоног төхөөрөмжийн ерөнхий эсвэл тогтмол хуваарьтай засвар, үйлчилгээгээр (тухайлбал, үйлчилгээ) хангах, эвдрэлээс хамгаалах, жижиг засвар, үйлчилгээ энд багтана.

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- машин, тоног төхөөрөмжийг дахин үйлдвэрлэх ажиллагаа (тохирох 25-31 дүгээр дэд салбарт),
	- аж үйлдвэрийн машин, хэрэгслийн цэвэрлэгээ (8129-т),
	- компьютер, холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ (бүлэг 951-т),
	- гэр ахуйн барааны засвар, үйлчилгээ (бүлэг 952-т орно).

3311	Металл хийцийн бүтээгдэхүүний засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид 25 дугаар дэд салбарын металл хийцийн бүтээгдэхүүний засвар, үйлчилгээ орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хий, шингэн агуулах төмөр савны засвар
	- хоолой, шугам хоолойн засвар, үйлчилгээ
	- хөдөлгөөнт гагнуурын засвар, үйлчилгээ
	- усан онгоцны төмөр хүрдний засвар
	- уурын генераторын засвар, үйлчилгээ
	- уурын генераторын нэмэлт, дагалдах тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ: уур хуримтлуулагч, зайн хураагуур, шахагч, хэмнэгч, түргэн халаагч
	- цөмийн реактор (изотоп тусгаарлагч орохгүй)-ын засвар, үйлчилгээ
	- хөлөг онгоцны бойлерын засвар, үйлчилгээ
	- төвлөрсөн халаалтад холбогдсон өрөө, тасалгааны суурин бойлер, халаагуур (пар)-ын засвар, үйлчилгээ
	- спортын, амралт, зугаа, цэнгэлийн бууны засварыг оруулаад галт зэвсэг, зэр зэвсэг, их бууны засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- төвлөрсөн халаалтын системийн засвар (4322-т),
	- сантехникийн үйлчилгээ (8020-т орно).

3312	Тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ

	Үйлдвэрлэлийн машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ, тухайлбал арилжааны болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай машины угсралт, гагнуурын ажил, засварын үйлчилгээ; хөдөө аж ахуй, хүнд болон аж үйлдвэрийн бусад машин, тоног төхөөрөмжийн засвар (сэрээт ачигч, материал зөөх бусад тоног төхөөрөмж) буюу 28 дугаар дэд салбарын машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ орно. Тухайлбал:
	- автомат бус хөдөлгүүрийн засвар, үйлчилгээ
	- насос болон холбогдох тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- шингэн хүчдэлийн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- хавхлагын засвар, үйлчилгээ
	- холхивч, араа дамжуулах эд ангийн засвар
	- үйлдвэрийн зориулалттай зуухны засвар, үйлчилгээ
	- гар ажиллагаатай тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- худалдааны зориулалтын хөргөлтийн төхөөрөмж, агаар цэвэршүүлэгчийн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- худалдааны зориулалттай машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан жолоодлоготой бусад гар багаж хэрэгслийн засвар
	- металл зүсэх, хэлбэржүүлэх машин тоног төхөөрөмж, дагалдах хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ
	- бусад суурь машины засвар, үйлчилгээ
	- хөдөө аж ахуйн тракторын засвар, үйлчилгээ
	- хөдөө аж ахуй, ой, мод бэлтгэлийн машины засвар, үйлчилгээ
	- төмөрлөгийн үйлдвэрийн машин, механизмын засвар, үйлчилгээ
	- уул уурхай, барилга, газрын тос, хийн үйлдвэрийн машин, механизмын засвар, үйлчилгээ
	- хүнсний бүтээгдэхүүн, ундаа, тамхины үйлдвэрийн машины засвар, үйлчилгээ
	- нэхмэл хувцас, ширэн эдлэлийн үйлдвэрийн машины засвар, үйлчилгээ
	- цаасны үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- 28 дугаар дэд салбарт хамаарах тусгай зориулалтын бусад машин, тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- жин хэмжүүрийн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- автомат машины (ундаа, тамхи зардаг) засвар, үйлчилгээ
	- кассын машины засвар, үйлчилгээ
	- гэрэл зураг олшруулах машины засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан болон энгийн тооны машины засварлах үйл ажиллагаа
	- бичгийн машин засварлах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- халаалтын бусад тоног төхөөрөмж суурилуулах, засвар, үйлчилгээ (4322-т),
	- цахилгаан шат болон урсдаг шатыг суурилуулах, засварлах үйлчилгээ (4329-т орно).

3313	Электрон болон хараа зүйн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид гэр ахуйн барааны засвар, үйлчилгээг оруулахгүйгээр 265, 266, 267-р бүлгийн бүтээгдэхүүний засвар, үйлчилгээ багтана.

	Энэ ангид 265 бүлгийн нарийн хэмжүүр, навигацийн хяналтын аппарат зэрэг тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ орно. Тухайлбал:
	- нисэх онгоцны хөдөлгүүрийн хэсгийн засвар, үйлчилгээ
	- дулаан ялгаруулах сорилт хийх автомат тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- цаг агаар хэмжих багаж хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ
	- физик, электрон, химийн төлөв байдлыг хянах төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- судалгаа, шинжилгээний багаж хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ
	- цацраг туяа илрүүлэлт, хяналтын багаж хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид 2660-р ангийн цацраг туяа ялгаруулагч, цахилгаан эмчилгээ, заслын тоног төхөөрөмжийг засварлах үйл ажиллагаа орно, тухайлбал:
	- соронзон үелзлийн дүрслэлийн аппарат/соронзон резонанст томографын төхөөрөмж
	- эмнэлгийн хэт авианы тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- зүрхний үйл ажиллагааг жигд болгох төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- сонсголын аппаратын засвар, үйлчилгээ
	- зүрхний бичлэгийн аппаратын засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан эмчилгээний эндоскоп тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- цацраг туяа эмчилгээний аппаратын засвар, үйлчилгээ

	Түүнчлэн энэ ангид 2670-р ангийн хараа зүйн багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийн засвар орно. Тухайлбал: дуран, микроскоп (электрон, протон дуран орохгүй), телескоп, призм ба линз (нүднийх орохгүй), арилжааны зориулалтаар ашиглагдах бол гэрэл зургийн тоног төхөөрөмж орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- олшруулах машины засвар (3312-т),
	- компьютер болон түүний дагалдах хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ (9511-т),
	- компьютерын прожекторын засвар, үйлчилгээ (9511-т),
	- холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ (9512-т),
	- арилжааны телевиз, видео камерын засвар, үйлчилгээ (9512-т),
	- сонирхогчийн видео камерын засвар, үйлчилгээ (9521-т),
	- цаг, бугуйн цаг засвар (9529-т орно).

3314	Цахилгаан тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид 2750-р анги (гэр ахуйн тоног төхөөрөмж)-ийг оруулахгүйгээр 27-р дэд салбарын бараа бүтээгдэхүүний засвар, үйлчилгээ багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэл, хуваарилалт, тусгай дамжуулагчийн засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан хөдөлгүүр, генератор, моторт үүсгүүрийн засвар, үйлчилгээ
	- коммутаторын аппаратын засвар, үйлчилгээ
	- үйлдвэрийн хяналтын тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- дахин цэнэглэдэггүй болон цэнэглэгддэг зайны засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан гэрлийн тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ
	- цахилгаан гүйдэл дамжуулах болон дамжуулахгүй утасны засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- компьютер болон түүний нэмэлт тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ (9511-т),
	- харилцаа, холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ (9512-т),
	- хэрэглээний цахилгаан хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ (9521-т),
	- цаг, бугуйн цагны засвар (9529-т орно).

3315	Моторт тээврийн хэрэгслээс бусад тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид мотоцикл, унадаг дугуйг оруулахгүйгээр 30 дугаар дэд салбарын тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ орно. Харин усан онгоцыг сэлбэн засах үйлдвэр, төмөр замын зүтгүүр, онгоцыг дахин угсрах үйл ажиллагаа дэд салбар 30-т орно.
	Энэ ангид дараах засвар, үйлчилгээ орно:
	- усан онгоцны тогтсон засвар, үйлчилгээ
	- зугаалгын усан завины засвар, үйлчилгээ
	- зүтгүүр, вагоны засвар, үйлчилгээ (шинэчлэх үйлдвэр, дахин угсрах үйлдвэр орохгүй)
	- нисэх онгоцны засвар, үйлчилгээ (их засвар, бүрэн шинэчлэх үйлдвэр орохгүй)
	- нисэх онгоцны хөдөлгүүрийн засвар, үйлчилгээ
	- сүйх тэрэг, битүү тэрэгний засвар

	Энэ ангид дараах засвар, үйлчилгээ орохгүй:
	- усан онгоц сэргээн засах (3010-т),
	- зүтгүүр, вагоны их засвар (3020-т),
	- нисэх онгоц бүрэн шинэчлэх (3030-т),
	- Усан онгоц болон төмөр замын механизм засвар (3312-т)
	- усан онгоц задлах, буулгах ажиллагаа (3830-т),
	- мотоциклын засвар, үйлчилгээ (4540-т),
	- унадаг дугуй, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэргэнцрийн засвар, үйлчилгээ (9529-т орно).

3319	Тоног төхөөрөмжийн бусад засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид энэ дэд салбарын бусад бүлэгт хамрагдаагүй бусад тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ багтана.
	Энэ ангид дараах засвар, үйлчилгээ орно:
	- загасны тор засах сэлбэх ажиллагаа
	- олс, дарвуул, далбааны засвар
	- бордоо ба химийн агуулах газрын засвар
	- усан онгоцны хүрд, торх, модон ор, бусад ижил төстэй зүйлсийн засвар, бүрэн шинэчлэх ажиллагаа
	- зоосон мөнгөөр тоглодог бусад тоглоом болон пинбол машины засвар
	- орган хөгжим, хуучны бусад хөгжмийн зэмсгийг сэргээн засварлах ажиллагаа

	Энэ ангид дараах засвар, үйлчилгээ орохгүй:
	- өрхийн болон албан тасалгааны тавилгыг сэргээх үйл ажиллагаа (9524-т),
	- унадаг дугуй, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэргэнцрийн засвар, үйлчилгээ (9529-т),
	- хувцас засвар (9529-т орно).

332	Аж үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмжийн угсралт

	3320-ийг харна уу.

3320	Аж үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмжийн угсралт

	Энэ ангид машин, тоног төхөөрөмжийг тусгайлан суурилуулах үйл ажиллагаа орно. Гэхдээ тоног төхөөрөмжийн суурилуулалт нь барилга байгууламж, түүнтэй төстэй байгууламжийн нэгдсэн бүрэлдэхүүнд орж байгаа тохиолдолд тухайлбал, цахилгааны утас, цахилгаан шат, дохиоллын систем, агааржуулагчийн систем нь барилга, байгууламжийн нэг хэсэг тул барилгын үйл ажиллагаанд багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үйлдвэрийн газрын үйлдвэрлэлийн машин, тоног төхөөрөмжийн суурилуулах
	- үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг хянах тоног төхөөрөмжийн суурилуулах
	- үйлдвэрийн газрын бусад тоног төхөөрөмжийн суурилуулалт: холбооны хэрэгсэл, компьютер, гэрэлтүүлэг, цахилгааны, эмчилгээний, цөмийн
	- овор ихтэй машин, тоног төхөөрөмжийг задлах үйл ажиллагаа
	- угсрах үйл ажиллагаа
	- машин угсралт
	- боулингийн тоног төхөөрөмжийн суурилуулалт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цахилгаан утас, дохиоллын систем суурилуулах үйл ажиллагаа (4321-m),
	- агааржуулалтын систем суурилуулах үйл ажиллагаа (4322-m),
	- цахилгаан шат, урсдаг шат, автомат хаалга, вакум цэвэрлэгээний систем зэргийг суурилуулах үйл ажиллагаа (4329-m),
	- тавилга, шат, хаалга суулгах үйл ажиллагаа (4330-m),
	- компьютер суурилуулах үйл ажиллагаа (6209-т орно).

D	ЦАХИЛГААН, ХИЙ, УУР, АГААРЖУУЛАЛТ

	Энэ салбарт дэд бүтцийн /сүлжээ/ шугам хоолойгоор дамжуулан цахилгаан эрчим хүч, хий, уур, халуун, хүйтэн усаар хангах үйл ажиллагаа хамрагдана. Түүнчлэн нэгдсэн сүлжээгүй орон нутгийн чанартай барилга байгууламжийн бие даасан эх үүсвэр бүхий цахилгаан, хий, уур, халуун, хүйтэн усаар хангах, түгээх ажиллагаа мөн багтана.

	Энэ салбарт цахилгаан эрчим хүч, хий ашиглах, хэрэглэх болон цахилгаан, хийн үйлдвэрлэл, хянах, хуваарилах үйл ажиллагаа багтана. Түүнчлэн энэ дэд салбарт уур, агааржуулалтын ажиллагаа орно.

	Энэ дэд салбарт цэвэр, бохир усны үйл ажиллагаа болон хэрэглээ (дэд салбар 36, 37-т), холын зайд хоолойгоор хий дамжуулах үйл ажиллагаа орохгүй.

35	Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт

	Салбар D-г харна уу.

351	Цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэл, дамжуулах, түгээх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэл, дамжуулалт, эцсийн хэрэглэгчдэд түгээх үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- дулаан, цөмийн эрчим хүч, усан цахилгаан станц, хийн турбин, дизель болон сэргээгдэх эрчим хүч зэргээр цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа
	- цахилгаан эрчим хүчийг үйлдвэрлэгчээс түгээх төвд дамжуулах үйл ажиллагаа
	- түгээх төвөөс үйлдвэрлэсэн цахилгаан эрчим хүчийг эцсийн хэрэглэгчдэд хүргэх (тухайлбал, шугам, тоолуур, цахилгаан утас зэргээс бүрдэнэ) үйл ажиллагаа
	- хэрэглэгчдэд цахилгаан эрчим хүчийг худалдах үйл ажиллагаа
	- түгээх сүлжээгээр дамжуулан цахилгаан эрчим хүчээр хангах үүрэг бүхий агентын үйл ажиллагаа
	- цахилгаан эрчим хүч болон түүнийг дамжуулах, хувиргах хүчин чадлын ашиглалтын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хог, хаягдлыг шатаах замаар гарган авсан цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэл (3821-т).

3510	Цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэл, дамжуулах, түгээх үйл ажиллагаа

3510.1	Салхин станц

3510.2	Усан станц

3510.3	Нарны энергийг ашиглан эрчим хүч үйлдвэрлэх

3510.4	Нүүрс ашиглан эрчим хүч үйлдвэрлэх

3510.5	Бусад эх үүсвэрээс

3510.6	Цахилгаан эрчим хүч дамжуулах үйл ажиллагаа

3510.9	Цахилгаан эрчим хүч түгээх үйл ажиллагаа

352	Хийн үйлдвэрлэл, хийн түлшийг хоолойгоор түгээх үйл ажиллагаа

	3520-ийг харна уу.

3520	Хийн үйлдвэрлэл, хийн түлшийг хоолойгоор түгээх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид байгалийн болон синтетик шатдаг хийг нэгдсэн сүлжээгээр дамжуулж, хэрэглэгчдэд түгээх, хуваарилах үйл ажиллагаа багтана. Хийн худалдаачид, брокеруудын хийг хуваарилах байгууламжийн ажиллагааг энд мөн хамруулна. Хий үйлдвэрлэгч болон түгээгчдийг холбосон алсын зайн эсвэл хот суурин газрууд хоорондын хий хоолойн тусдаа үйл ажиллагааг энэ бүлэгт оруулахгүй.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хий хангамжийн зориулалтаар хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, хог, хаягдал, нүүрсийг нүүрстөрөгчжүүлэх замаар шатдаг хий гарган авах үйлдвэрлэл
	- байгалийн болон бусад төрлийн шатдаг хийг цэвэрлэх, холих, ялгах зэргээр бусад илчлэг сайтай хийн түлш үйлдвэрлэх ажиллагаа
	- нэгдсэн системийг ашиглан хийн түлшийг тээвэрлэх, хуваарилах, нийлүүлэх үйл ажиллагаа
	- нэгдсэн шугам сүлжээгээр дамжуулан хэрэглэгчдэд хийг худалдах үйл ажиллагаа
	- хийн сүлжээний хүрээнд хийн түлшийг хэрэглэгчдэд борлуулах үйл ажиллагаа
	- хий хуваарилах байгууламжаар хийг түгээгч, борлуулах үйл ажиллагаа болон бусад ашиглалт
	- хийн түлшний төрөл бүрийн тоног төхөөрөмжийн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- коксжуулах зуухны үйл ажиллагаа (1910-т),
	- газрын түүхий тосны бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйлдвэрлэл (1920-т),
	- үйлдвэрлэлд ашиглагдах хийн үйлдвэрлэл (2011-т),
	- хийн түлшний бөөний худалдаа (4661-т),
	- савласан хийн жижиглэн худалдаа (4773-т),
	- түлшний шууд худалдаа (4799-т),
	- холын зайд хоолойгоор хий тээвэрлэх, дамжуулах (4930-т орно).

353	Уур, агааржуулагчийн хангамжийн үйл ажиллагаа

	3530-ийг харна уу.

3530	Уур, агааржуулагчийн хангамжийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- халаах болон бусад зорилгоор халуун ус болон уур үйлдвэрлэх, цуглуулах, түгээх үйл ажиллагаа
	- хүйтэн агаар үйлдвэрлэх, хуваарилах үйл ажиллагаа
	- сэрүүцүүлэх зориулалтаар хүйтэн, ус үйлдвэрлэх, түгээх үйл ажиллагаа
	- хөргөөх зориулалтаар хүнсний болон хүнсний бус (тухайлбал мөс оруулаад мөс үйлдвэрлэл) мөс үйлдвэрлэх

3530.1	Дулаан үйлдвэрлэл
	Энэ дэд ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- эрчим хүч, халаалт болон бусад зориулалтаар уур, дулаан, халуун ус үйлдвэрлэх, цуглуулах, түгээх үйл ажиллагаа


3530.2	Дулаан түгээх үйл ажиллагаа

3530.3	Дулаан үйлдвэрлэл, түгээлт хослон эрхлэх үйл ажиллагаа

3530.9	Уур, агааржуулагчийн хангамжийн бусад үйл ажиллагаа

E	УС ХАНГАМЖ; СУВАГЖИЛТЫН СИСТЕМ, ХОГ ХАЯГДАЛ ЗАЙЛУУЛАХ БОЛОН ХҮРЭЭЛЭН БУЙ ОРЧНЫГ ДАХИН СЭРГЭЭХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энэ салбарт өрхийн болон үйлдвэрийн хатуу эсвэл хатуу бус, бохирдсон талбай зэргийн хог, хаягдлыг цуглуулах, ариутгах, боловсруулахтай холбогдох үйл ажиллагаа багтана.
	Ус хангамжийн үйл ажиллагаа бүгд энэ салбарт орно. Өрх, үйлдвэрлэл, үйлчилгээний усан хангамжийн үйл ажиллагаа ихэнхдээ бохир усыг цэвэрлэх, боловсруулах үйл ажиллагаатай холбоотой байх бөгөөд аж ахуйн нэгжүүд эдгээр үйл ажиллагааг хамтруулан хийдэг байж болно.
	Хог хаягдлыг боловсруулах, бохир усыг цэвэршүүлэх үйл ажиллагааны үр дүнд ариутгасан эсвэл, цэвэршүүлсэн шинэ бүтээгдэхүүн бий болгох үйл ажиллагаа байж болно.

36	Ус хуримтлуулах, ариутгах, түгээх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт дотоодын болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай усыг хуримтлуулах, ариутгах, түгээх үйл ажиллагаа орно. Төрөл бүрийн эх үүсвэрээс усыг хуримтлуулах, төрөл бүрийн нэгдсэн сүлжээгээр түгээх үйл ажиллагаа багтана.

360	Ус хуримтлуулах, ариутгах, түгээх үйл ажиллагаа

	3600-г харна уу.

3600	Ус хуримтлуулах, ариутгах, түгээх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дотоодын болон үйлдвэрлэлийн зориулалттай усыг хуримтлуулах, ариутгах, түгээх үйл ажиллагаа орно. Мөн төрөл бүрийн эх үүсвэрээр усыг хуримтлуулах төрөл бүрийн нэгдсэн сүлжээгээр түгээх үйл ажиллагаа багтана.
	Энд хөдөө аж ахуйн зориулалтаар булаг, шандын ус цуглуулах, хуримтлуулах, түгээх үйл ажиллагаа орохгүй.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гол, нуур, худаг зэрэг эх үүсвэрээс ус хуримтлуулах үйл ажиллагаа
	- борооны усыг хуримтлуулах үйл ажиллагаа
	- усан хангамжийн зориулалттай усыг цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа
	- үйлдвэрийн болон бусад зориулалттай усны ариутгал хийх үйл ажиллагаа
	- усан хангамжийн зориулалтаар далайн ус, газрын гүний усыг давсгүйжүүлэн, ус цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа
	- усыг төв шугам сүлжээгээр болон машин, бусад аргаар түгээх үйл ажиллагаа буюу төвлөрсөн болон төвлөрсөн бус хангамжийн системийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуйн зориулалттай усжуулалтын тоног төхөөрөмжийн үйл ажиллагаа (0161-т),
	- агаарын бохирдлоос хамгаалах зорилгоор бохирдсон усыг цэвэрлэх ажиллагаа (3700-т),
	- алсын зайд хоолойгоор дамжуулан, ус тээвэрлэх ажиллагаа (4930-т орно).

3600.1	Ус хуримтлуулах, ариутгах, төвлөрсөн ус хангамжийн үйлчилгээ
	Энэ дэд ангид ус олборлох, дамжуулах, цэвэрлэх, түгээх зориулалт бүхий шугам сүлжээ, барилга байгууламжийг ашиглан хэрэглэгчдийг цэвэр усаар хангах үйл ажиллагаа багтана.

3600.9	Төвлөрсөн бус ус хангамжийн үйлчилгээ
	Энэ дэд ангид гүний худгаас болон ус түгээх байрнаас зөөвөрлөн түгээж, хэрэглэгчдийг цэвэр усаар хангах үйл ажиллагаа багтана.

37	Сувагжилтын систем

	Энэ дэд салбарт бохир усыг хуримтлуулах, цэвэршүүлэх бохир усны системийн үйл ажиллагаа хамрагдана.

370	Сувагжилтын систем

	3700-г харна уу.

3700	Сувагжилтын систем
	Энэ ангид хэрэглээнээс гарсан бохир усыг хуримтлуулах, татан зайлуулах, цэвэрлэх үйл ажиллагаа хамаарна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бохир ус цэвэршүүлэх, бохирын системийн үйл ажиллагаа
	- бохирын систем, цистерн, тээврийн бусад бохир ус тээвэрлэгч хэрэгслээр хэрэглэгчийн, үйлдвэрийн салбарын хаягдал ус болон борооны усыг цуглуулах, хуримтлуулах, тээвэрлэх үйл ажиллагаа
	- муу усны нүх, бохирын цооног цэвэрлэх, соруулж авах үйлчилгээ болон химийн хаягдал зайлуулах үйлчилгээ
	- физик, хими, биологийн аргаар бохир усыг шингэлэх, шүүх зэргээр цэвэршүүлэх үйл ажиллагаа (хүний болон үйлдвэрлэлийн хаягдал ус, усан сангийн бохирдсон ус зэрэг багтана)
	- бохир усны суваг хоолойн цэвэрлэгээ, үйлчилгээ

38	Хог хаягдлыг цуглуулах, боловсруулах, зайлуулах; дахин ашиглах

	Энэ дэд салбарт хаягдал материал цуглуулах, боловсруулах үйл ажиллагаа хамрагдана. Мөн хаягдал материалыг орон нутагт тээвэрлэх, түүхий эд, материалыг нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа орно. Тухайлбал, хог хаягдлаас дахин ашиглах боломжтой материалыг ялган ангилах үйл ажиллагаа багтана.

381	Хог хаягдлыг цуглуулах

	Энэ бүлэгт өрх, байгууллагын хогийн сав, чингэлэг дэх хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа орно. Мөн аюулгүй хог хаягдлыг цуглуулах, ашиглаж дууссан зай, хэрэглэсэн хүнсний тос, өөх, усан онгоцны засвар, үйлчилгээний газраас гарсан хаягдал тос, барилга байгууламж болон барилга буулгах явцад гарсан хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагааг хамруулна.

3811	Аюулгүй хог хаягдлыг цуглуулах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- өрх, байгууллагын хогийн сав, чингэлэг дэх аюулгүй, хатуу хог хаягдлыг (жишээ нь: цаас, хаягдал хоол) цуглуулах үйл ажиллагаа
	- дахин ашиглах материалыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- хэрэглэсэн хүнсний өөх, тосыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- олон нийтийн газар тавьсан хогийн саван дахь хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- барилга угсралт болон нураалтаас гарсан хог хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- бут, чулуу зэрэг хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- нэхмэлийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний хог, хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа
	- аюулгүй хог хаягдлыг төвлөрүүлэх зориулалт бүхий хогийн цэгт шилжүүлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аюултай хог хаягдлыг цуглуулах (3812-т),
	- аюулгүй хог, хаягдлыг ариутган газар булах үйл ажиллагаа (3821-т),
	- цаас, хуванцар материал зэрэг дахин ашиглах боломжтой материалыг ялгах, ангилах үйл ажиллагаа (3830-т).

3812	Аюултай хог хаягдлыг цуглуулах

	Энэ ангид хатуу болон хатуу бус аюултай хог хаягдлыг цуглуулах: тэсрэх бодис, шатамхай эд юмс, хортой бодис, халдвартай бодис, химийн зэвсэг, хорт хавдар үүсгэгч бодис зэрэг хүний эрүүл мэнд, хүрээлэн буй байгаль орчинд хор хөнөөлтэй бодисыг цуглуулах үйл ажиллагаа орно.
	Мөн хог хаягдлыг тээвэрлэхэд зориулж ялгах, хаяглах, савлах, боловсруулах үйл ажиллагааг хамруулна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- аюултай хог, хаягдлыг цуглуулах үйл ажиллагаа. Тухайлбал засвар, үйлчилгээний цэг, гараж болон усан тээвэрт хэрэглэгдсэн тос; био-аюултай хог, хаягдал; ашигласан зай (батарей)
	- аюултай хог, хаягдлыг зориулалтын байгууламжид шилжүүлэх үйл ажиллагаа

	Тэсрэх бодистой талбай, хөрс, газар доорх ус, бохирдсон барилгын ариутгал, цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа 3900-т орно.

382	Хог хаягдлыг боловсруулах, зайлуулах

	Энэ бүлэгт төрөл бүрийн хог хаягдлыг боловсруулах үйл ажиллагаа хамрагдана. Жишээ нь органик хог, хаягдлыг боловсруулах; хордож үхсэн болон хордсон мал амьтад, бусад бохирдсон хог хаягдлын хорыг арилгах, боловсруулах ажиллагаа; эмнэлгийн зориулалттай цацраг идэвхт хог, хаягдлыг боловсруулах; газарт болон усанд хаясан хог, хаягдлыг цэвэрлэх ажиллагаа; оршуулга болон газар доорх хог; ашиглаж дууссан бараа бүтээгдэхүүн, тухайлбал хөргөгч зэрэг аюултай хог хаягдлыг устгах ажиллагаа; хог, хаягдлыг шатаах үйл ажиллагаа орно.
	Түүнчлэн хог, хаягдлыг шатаах явцад гарч буй цахилгааны эх үүсвэр орно.

	- бохир усыг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа (3700-д орно).

3821	Аюулгүй хог хаягдлыг боловсруулах, зайлуулах

	Энэ ангид хатуу болон хатуу бус аюулгүй хог, хаягдлыг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа орно:
	- аюулгүй хог хаягдлыг ариутган газар булах үйл ажиллагаа
	- аюулгүй хог хаягдлыг шатаах зэрэг аргаар цахилгаан, эрчим хүч, дулаан, түлш, био хийг үйлдвэрлэх ажиллагаа
	- органик хог хаягдлыг ариутгах, боловсруулах
	- органик хог, хаягдлаас бордоо боловсруулах үйлдвэрлэл

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аюултай хог, хаягдлыг шатаах ажиллагаа (3822-т),
	- дахин ашиглах боломжтой хаягдал, жишээ нь цаас, хуванцар материал, ашигласан ундааны лааз, төмөр зэргийг ялгалт хийх ажиллагаа (3830-т),
	- газар, усны бохирдолд ариутгал, цэвэрлэгээ хийх, хортой бодисыг арилгах үйл ажиллагаа (3900-т).

3822	Аюултай хог хаягдлыг боловсруулах, зайлуулах

	Энэ ангид тэсрэх бодис, шатамхай эд юмс, хортой бодис, халдвартай бодис, химийн зэвсэг, хорт хавдар үүсгэгч бодис болон хүний эрүүл мэнд, хүрээлэн буй байгаль орчинд хор хөнөөлтэй бэлдмэл зэрэг хатуу болон хатуу бус хог хаягдлыг цуглуулах ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- аюултай хог, хаягдлыг боловсруулах үйл ажиллагаа
	- хордож үхсэн болон хордсон мал, амьтад, бусад бохирдсон хог хаягдлын хорыг арилгах, боловсруулах үйл ажиллагаа
	- аюултай хог хаягдлыг шатаах үйл ажиллагаа
	- ашиглаад дууссан бараа бүтээгдэхүүн, тухайлбал, хөргөгчийн аюултай хог хаягдлыг арилгах үйл ажиллагаа
	- цацраг идэвхт хог, хаягдлыг хадгалах, арилгах, боловсруулах ажиллагаанд дараах зүйлүүд орно: цацраг идэвхт хог хаягдлыг боловсруулах; цөмийн хог, хаягдлыг хадгалахын тулд нууцлаг бүрхүүл хийх, бэлтгэх ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аюулгүй хог, хаягдлыг шатаах үйл ажиллагаа (3821-т),
	- газар, усыг ариутгах, халдваргүйжүүлэх, хортой бодисыг арилгах үйл ажиллагаа (3900-т),
	- цацраг идэвхт түлшний дахин боловсруулах үйл ажиллагаа (2011-т орно).

383	Хог хаягдлаас хоёрдогч түүхий эд, материал гарган авах

	3830-ийг харна уу.

3830	Хог хаягдлаас хоёрдогч түүхий эд, материал гарган авах

	Энэ ангид төмөрлөг болон төмөрлөг бус хог, хаягдлаас механик болон химийн аргаар хоёрдогч түүхий эд гарган авах үйл ажиллагаа багтана. Энэ үйл ажиллагаанд 1-рт, аюулгүй хог, хаягдлаас дахин ашиглах боломжтой материалыг ялгах, 2-рт, цаас, хуванцар, ундааны лааз, төмөр зэрэг дахин ашиглах материалыг ялгах, хэсэгчлэх үйл ажиллагаа багтана.

	Механик болон химийн аргаар хувиргах процесст дараах жишээг оруулна. Үүнд:
	- хуучин авто машин, угаалгын машин, унадаг дугуй зэрэг төмөрлөг хог, хаягдлыг ялгах, салгах үйл ажиллагаа
	- автомашин, компьютер, зурагт зэрэг бусад тоног төхөөрөмжөөс дахин сэргээж ашиглах боломжтой эд ангиудыг салгах, задлах үйл ажиллагаа
	- төмөр замын вагон зэрэг том овор хэмжээтэй төмөр эд ангийг механикаар жижиглэх, багасгах үйл ажиллагаа
	- тээврийн хэрэгслийн төмрийн хог, хаягдлыг тасдах, салгах, эвдэх үйл ажиллагаа
	- төмөр хэсгийг тасдах, шахах, агшаах зэрэг бусад аргуудаар биет хэмжээг механик аргаар багасгах үйл ажиллагаа
	- усан онгоцыг хуваах, эвдэх үйл ажиллагаа
	- зургийн хальс, цаас, уусмал зэрэг гэрэл зургийн хог, хаягдлыг боловсруулах, гаргаж авах үйл ажиллагаа
	- ашигласан дугуй зэрэг резинэн хог хаягдлаас хоёрдогч түүхий эд материал гаргаж авах үйл ажиллагаа
	- цэцгийн ваар, хоолой зэрэг хоёрдогч түүхий эд материал үйлдвэрлэх зорилгоор хаягдал хуванцрыг ялгах, бутлах үйл ажиллагаа
	- хуванцар, резинэн хог, хаягдлыг боловсруулах (цэвэрлэх, хэмхлэх, хайлуулах) үйл ажиллагаа
	- шилийг ялгах, дугаарлах, цэвэрлэх, бутлах үйл ажиллагаа
	- бусад хог, хаягдлыг ангилах, цэвэрлэх, бутлах үйл ажиллагаа, жишээ нь хог хаягдлыг устгаж хоёрдогч түүхий эд гаргах үйл ажиллагаа
	- ашигласан хүнсний өөх, тосыг ашиглан хоёрдогч түүхий эд материал болгох үйл ажиллагаа
	- хүнсний бусад бүтээгдэхүүн, ундаа, тамхины хаягдал, үлдэгдэл зэргийг хоёрдогч түүхий эд материал болгож ашиглах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хоёрдогч түүхий эд материал ашиглан эцсийн шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх (хувиараа үйлдвэрлэл эрхлэгч биш), жишээ нь ээрсэн утас, цаасны хаягдлаар зөөлөн эд үйлдвэрлэх, дугуйг дахин боловсруулах, төмрийн хог, хаягдлаар төмөр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа (аж үйлдвэр-с дэд салбарт),
	- цацраг идэвхт түлшийг дахин боловсруулах үйл ажиллагаа (2011-т),
	- төмрийн хаягдал болон үйрмэгийг дахин хайлуулах үйл ажиллагаа (2410-т)
	- аюултай бус хог, хаягдлыг ариутгах (3821-т),
	- химийн хог хаягдлыг ариутгах (3821-т),
	- аюултай бус хог хаягдлыг дахин боловсруулах (шатаах) үйл ажиллагааны үр дүнд гарсан цахилгаан эрчим хүч (3821-т),
	- ашиглаж дууссан барааг ариутгах, боловсруулах үйл ажиллагаа, жишээ нь хөргөгч (3822-т),
	- эмнэлэг зэрэг эх үүсвэрээс гарсан цацраг идэвхт хог, хаягдлын ариутгал боловсруулах (3822-т),
	- хортой, бохирдсон хог, хаягдлыг ариутгах, боловсруулах (3822-т),
	- автомашин, компьютер, телевиз, бусад тоног төхөөрөмжийн хэсгүүдийг задалж ашиглах бололцоотой эд ангиудыг ялган авч дахин худалдах ажиллагаа G салбарт,
	- хоёрдогч түүхий эд материалын бөөний худалдаа (4669-т орно).

39	Хүрээлэн буй орчны бохирдлыг ариутгах, цэвэрлэх, бусад хог хаягдлын менежментийн үйлчилгээ

	Энэ дэд салбарт газрын хөрс, газрын гадарга, байшин барилга, талбайг болон газар доорх бохирдсон усыг цэвэрлэх, ариутгах ажиллагаа орно.

390	Хүрээлэн буй орчны бохирдлыг ариутгах, цэвэрлэх, бусад хог хаягдлын менежментийн үйлчилгээ

	3900-г харна уу.

3900	Хүрээлэн буй орчны бохирдлыг ариутгах, цэвэрлэх, бусад хог хаягдлын менежментийн үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- энгийн, химийн, биологийн аргыг ашиглан бохирдолтой газрын доорх ус, хөрсийг ариутгах үйл ажиллагаа
	- үйлдвэрийн газар, талбай, цөмийн зэвсгийн үйлдвэр, талбайг ариутгах үйл ажиллагаа
	- химийн бодисын хэрэглээ болон байгаль орчныг бохирдуулагч бодисоос шалтгаалсан газрын гадаргуу дахь усны бохирдлыг цэвэрлэх, ариутгах үйл ажиллагаа
	- газар, далай тэнгис, усны гадаргууд асгарсан тос болон бусад бохирдлыг цэвэрлэх үйл ажиллагаа (далайн эрэг хавийн талбай хамрагдана)
	- асбест болон бусад материалын хор хөнөөлийг арилгах үйл ажиллагаа
	- Газар доор байршуулсан тэсрэх бөмбөг цэвэрлэх үйл ажиллагаа


	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аюулгүй хог, хаягдлыг ариутгах, боловсруулах (3821-т),
	- аюултай хог, хаягдлыг ариутгах, боловсруулах (3822-т),
	- гэрийн гаднах талбайг шүүрдэх, гудамж услах үйл ажиллагаа (8129-т орно).

F	БАРИЛГА

	Энэ салбарт мэргэжлийн гүйцэтгэгч байгууллагын гүйцэтгэсэн барилга угсралт, инженерийн барилга байгууламжийн угсралтын ажил орно. Энд шинэ барилгын угсралтын ажил, өргөтгөл, шинэчлэлтийн ажил, барилгын засварын үйл ажиллагаа орно.
	Их барилгад орон сууц, контор, худалдаа, үйлчилгээ, хөдөө аж ахуйн барилга, авто зам, гудамж, талбай, гүүр, туннел, төмөр зам нисэх талбай, боомт зогсоол болон цахилгаан, дулаан, усан хангамжийн сүлжээ, дамжуулах хоолой, услалтын систем, үйлдвэрийн байгууламж болон биеийн тамирын талбайн ажил зэрэг иргэний инженерийн барилга байгууламжийн угсралтын ажил орно.
	Энэ ажлыг өөрийн хөрөнгөөр болон гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгэсэн байж болно. Ажлын зарим хэсэг нь эсвэл бүхлээрээ давхар гэрээгээр хийгдэж болно. Барилгын ажлыг гүйцэтгэгч аж ахуйн нэгжийг энэ салбарт оруулна. Мөн барилгын болон инженерийн байгууламжийн засварын ажлыг энэ салбарт оруулна.
	Энэ салбарт барилга угсралтын ажил (дэд салбар 41), инженерийн байгууламжийн ажил (дэд салбар 42), мэргэжлийн гүйцэтгэгч байгууллагын гүйцэтгэсэн барилгын ажил, барилгын дотоод заслын ажил (дэд салбар 43) тус тус орно.
	Барилгын машин механизм, тоног төхөөрөмжийг жолоочтой нь түрээслэх үйл ажиллагаа орно.
	Түүнчлэн энэ бүлэгт борлуулах зорилготой барилгын санхүү, техник, ажиллах хүчний зардлын тооцоо бүхий барилгын зураг, төсөл зохиох үйл ажиллагаа багтана.
	Хэрэв барилгын зураг, төслийг худалдах зорилгоор бус өөрийн үйл ажиллагаа (барилгын талбайг түрээслэх, үйлдвэрлэл явуулах)-нд ашиглах зорилгоор зохиосон бол энэ бүлэгт орохгүй, харин үл хөдлөх хөрөнгө, үйлдвэрлэлийн салбар зэрэгт хамрагдана.

41	Барилга угсралт

	Энэ дэд салбарт бүх төрлийн барилга, байгууламжийг барих үйл ажиллагаа багтана. Үүнд: шинэ барилга, засварын ажил, өргөтгөл шинэтгэлийн ажил, цахилгаан шугам суурилуулах ажил болон түр зуурын зориулалттай барилга, байгууламжуудыг барих үйл ажиллагаа орно. Мөн орон сууц, албан байгууллагын конторын зориулалттай барилга, худалдаа, олон нийтийн зориулалттай барилга, хөдөө аж ахуй зориулалттай барилга, байгууламж орно.

410	Барилга угсралт

	4100-г харна уу.

4100	Барилга угсралт

	Энэ ангид орон сууцны болон орон сууцны бус барилгыг худалдах зорилгоор өөрийн хөрөнгөөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийж байгаа үйл ажиллагаа орно. Тухайн барилга, байгууламжийн угсралтын ажлын зарим хэсгийг эсвэл бүхлээр нь гүйцэтгэж байж болно. Хэрэв барилгын үйл ажиллагааны зөвхөн тусгай хэсгийг гүйцэтгэж байвал 43-р дэд салбарт орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- орон сууцны бүх төрлийн барилга, байгууламж барих үйл ажиллагаа: нэг өрхийн байшин; олон давхар байшинг оруулаад олон өрхийн орон сууц
	- орон сууцны бус барилга байгууламжийг барих үйл ажиллагаа: үйлдвэрийн зориулалттай барилга, байгууламж, үйлдвэрийн зориулалттай, сургалт семинар, хурал цуглаан хийх зориулалт бүхий танхим, өрөө; эмнэлэг, сургууль, конторын барилга; зочид буудал, дэлгүүр, худалдааны төв, зах, ресторан; онгоцны буудал; спортын байгууламж; газар доорх машины зогсоол; барааны агуулах; шашны зориулалттай барилга, байгууламж, сүм хийд
	- үйлдвэрлэлийн барилгыг барих, угсрах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид орон сууцны зориулалт бүхий барилга, байгууламжийг шинэчлэх, сэргээх үйл ажиллагаа бас багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бетон бус эд ангиар өөрсдийн барьсан барилга байгууламж угсрах үйл ажиллагаа (дэд салбар 16 болон 25-т),
	- байшингаас бусад үйлдвэрийн зориулалттай байгууламж үйлдвэрлэл (4290-т),
	- уран барилгын болон инженерийн үйл ажиллагаа (7110-т),
	- барилга барих үйл ажиллагаатай холбогдох төслийн удирдлагын үйл ажиллагаа (7110-т орно).

4100.1	Орон сууцны барилга

4100.2	Орон сууцны бус барилга

4100.9	Үйлдвэрийн барилга

42	Барилгын инженерчлэлийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт иргэний зориулалттай инженерийн байгууламжууд барих үйл ажиллагаа багтана. Энэ хэсэгт шинэ ажил, засварын ажил, өргөтгөл болон шинэчлэл болон түр зуур ашиглагдах зориулалт бүхий барилга байгууламж орно.
	Үүнд: Моторт тээврийн хэрэгсэлд зориулсан зам, гудамж, гүүр, нүхэн гарц, төмөр зам, агаарын зам, усан боомт болон бусад усны хамгаалалт, далан, усжуулалтын систем, усны шугам сүлжээ, ариутгах татуурга, үйлдвэрлэлийн цогцолбор, дамжуулах хоолой, болон цахилгаан шугам, спортын цогцолбор зэрэг барилга орно. Энэ ажил нь өөрийн хөрөнгөөр, төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгдэнэ.

421	Төмөр зам болон авто замын байгууламж барих үйл ажиллагаа

	4210-ыг харна уу.

4210	Төмөр зам болон авто замын байгууламж барих үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- зам талбай, гудамж, авто машины зам болон бусад тээврийн хэрэгсэл, явган хүний зам барих үйл ажиллагаа
	- гудамж, зам, хурдны зам, гүүр болон нүхэн гарцын гаднах өнгөлгөөний ажил: асфальтан хучилттай явган зам; замын будаг болон бусад тэмдэглэгээ, шугам; замын хашлага, хурд сааруулагч, замын тэмдэг суурилуулах болон түүнтэй төстэй ажил
	- газар дээрх хурдны замыг оруулан гүүр барих
	- нүхэн гарц барих ажил
	- төмөр зам болон метроны зам барих
	- нисэх буудал барих

	Мөн энэ ангид төмөр замын доод бүтэц болох гүүр, ус зайлуулах хоолойг барих үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гудамжны гэрэл болон электрон дохиолол суурилуулах (4321-т),
	- уран барилга болон инженерийн үйл ажиллагаа (7110-т),
	- инженерийн байгууламжийн угсралтын ажилтай холбоотой төслийн удирдлагын үйл ажиллагаа (7110-т орно).

4210.1	Авто зам тавих

4210.2	Төмөр замын суурь бүтэц барих

4210.3	Төмөр замын далан барих

4210.4	Гүүр, хоолой / ус зайлуулах суваг, шуудуу барих

4210.5	Дохиолол төвлөрүүлэх, хориглох байгууламж барих

4210.6	Төмөр замын дэд бүтэц угсрах

4210.7	Гүүр хоолой, хиймэл төхөөрөмж угсрах үйл ажиллагаа

4210.9	Дохиолол төвлөрүүлэх, хориглох байгууламж угсрах

422	Нийтийн аж ахуйн барилга угсралт

	4220-ийг харна уу.

4220	Нийтийн аж ахуйн барилга угсралт

	Холбогдох байшин, барилга, байгууламжийн системийн нэгдсэн хэсэг болох шугам хуваарилалтын угсрах үйл ажиллагаа энэ ангид багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- иргэний барилга байгууламжийн угсралтын ажил: холбооны эрчим хүчний холын зайн дамжуулах шугам угсрах ажил; хот хооронд эрчим хүчний холын зайн дамжуулах шугам угсрах ажил, түүнд туслах үйл ажиллагаа; ус хангамжийн төв болон салбар шугам сүлжээ; усжуулалтын систем (канал); усан сан /худаг/ угсралтын ажил
	- угсралтын ажил: ариутгах суваг байрлуулах, засварлах; ус ариутгах үйлдвэр; цэвэр усны насосын станцын тоног төхөөрөмж суурилуулах; цахилгаан станцын тоног төхөөрөмж суурилуулах
	- худаг гаргах, өрөмдөх үйл ажиллагаа

	- иргэний инженерийн байгууламжтай холбогдох төслийн менежментийн үйл ажиллагаа (7110-т орно).

429	Барилгын инженерчлэлийн бусад үйл ажиллагаа

	4290-ийг харна уу.

4290	Барилгын инженерчлэлийн бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үйлдвэрийн байгууламжийг угсрах: боловсруулах үйлдвэрийн байгууламжийг угсрах; химийн үйлдвэрийн байгууламжийг угсрах
	- байгууламжийг угсрах: усны суваг, усан боомт болон гол, устай холбогдох байгууламжийн ажил, далан шуудуу татах
	- суваг бэлтгэх, шугам, хоолой татах үйл ажиллагаа
	- байшингаас бусад барилгын ажил: биеийн тамирын гаднах талбай

	Түүнчлэн энэ ангид газрыг сэргээх ажил /зам нэмж тавих, ашиглалтын дэд бүтэц гэх мэт/ багтана.

	- иргэний инженерийн байгууламжтай холбогдох менежментийн үйл ажиллагаа (7110-т орно).

43	Барилгын тусгай ажил

	Энэ дэд салбарт барилгын тусгай үйл ажиллагаа (тусгай худалдаа), өөрөөр хэлбэл барилга байгууламжийн зарим хэсгийг барих, тухайн төсөлд бүхэлд нь үүрэг хүлээлгүйгээр барилгын инженерийн ажил гүйцэтгэх ажиллагаа орно. Эдгээр үйл ажиллагаа нь суурийн овоолго, суурийн ажил, каркасны ажил, бетон зуурмагийн ажил, тоосго өрөх, чулуу шигтгэх зэрэг тусгай ур чадвар, тоног төхөөрөмж шаардсан төрөл бүрийн барилга, байгууламжийн ажилд гол төлөв нийтлэг нэг чиглэлээр төрөлжсөн байдаг.
	Барилгын төмөр байгууламжийг босгох ажлыг заавал нэг аж ахуйн нэгж гүйцэтгэх шаардлагагүй. Барилгын тусгай ажлыг тусдаа гэрээ байгуулах замаар гүйцэтгүүлэх бөгөөд ялангуяа засварын ажлын хувьд эзэмшигчтэй шууд гэрээ байгуулах замаар гүйцэтгэж болно.
	Мөн барилгыг дуусгах, гүйцээж барих шатны ажил энэ салбарт багтана.
	Барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэхэд ашиглагдах бүх төрлийн ашиглалтын төхөөрөмжийг суурилуулах ажил мөн хамаарна. Эдгээр үйл ажиллагаа нь ихэвчлэн барилгын талбайд хийгдэх бөгөөд зарим хэсэг нь тусгай захиалгаар хийгдэх ажил юм.
	Сантехникийн угсралтын ажил, дулааны шугам сүлжээ, агааржуулалтын систем, антен, дохиолол, өргөх шат, өргүүр зэргийг суурилуулах ажлыг энд мөн оруулна. Мөн дулаалгын ажил (ус, дулаан, дуу чимээ), нимгэн төмөр хийцийн ажил, худалдааны зориулалттай хөргөгчийн ажил, авто зам, нисэх онгоцны буудал, усан зогсоолын гэрэлтүүлэг, дохиоллын систем суурилуулах ажил орно.
	Шиллэх, шохойдох, будах, паркет, хивс, ханын цаас зэрэг бусад материалаар шал болон ханыг бүрэх эсвэл хавтанцар тавих, шалыг элсээр бөглөх, мужааны ажлын дуусгах шатны, дуу чимээний ажил, гаднах цэвэрлэгээ, гаднын өнгөлгөө зэрэг барилга, байшингийн дуусгах шатны ажил орно. Мөн эдгээрийн засварын ажил багтана.
	Барилгын машин, механизмыг жолоочтой нь түрээслэх үйл ажиллагааг барилгын тухайн ажилд хамруулж ангилна.

431	Буулгах/нураах, талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт барилга барихад зориулж талбай бэлтгэх, өмнө нь баригдсан барилга, байгууламжийг устгах/буулгах үйл ажиллагаа орно.

4311	Барилгыг буулгах/нураах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид барилга, байгууламжийг буулгаж нураах, буулгах үйл ажиллагаа орно.

4312	Талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа орно:
	- талбай цэвэрлэх үйл ажиллагаа
	- талбайн хөрс хуулах, ухах, газар чигжих, тэгшлэх, ялгах, суваг ухах, чулуу зөөх, тэслэх зэрэг хөрс шилжүүлэх үйл ажиллагаа
	- геофизикийн, геологийн болон түүнтэй төстэй зорилгоор барилга барихад зориулан өрөмдлөг хийх, цооног ухах үйл ажиллагаа
	- уул уурхайн талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа: тос, хий гарган авах талбайгаас бусад эрдэс бодисыг олборлох талбайг бэлтгэх, цэгцлэх бусад боловсруулалт хийх, хөрс хуулах үйл ажиллагаа
	- бохир усны байгууламж барих
	- хөдөө аж ахуйн болон ой бүхий газрын бохир усны байгууламж

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газрын түүхий тос болон хийн худгийн өрөмдлөг (0610, 0620-т),
	- уул уурхайн газар ухах, өрөмдлөгийн үйл ажиллагаа (газрын тос, байгалийн олборлолтоос бусад) (0990-m),
	- хөрсийг цэвэрлэх, халдваргүйжүүлэх үйл ажиллагаа (3900-т),
	- усны цооног өрөмдлөгөө (4220-т),
	- газар доорх ус зайлуулах цооног ухах үйл ажиллагаа (4390-т)
	- газрын тос, байгалийн хийн хайгуул, геофизикийн, геологийн болон газар хөдлөлийн судалгааны ажил (7110-т орно).

432	Цахилгаан тоног төхөөрөмж, ус дамжуулах, сувагжилтын систем угсрах, барилга угсралтын бусад ажил

	Энэ бүлэгт туслах байгууламж угсрах, цахилгааны систем угсрах, дамжуулах хоолой (ус, хий, урсгал ус), халаалтын болон агааржуулалтын систем, лифт угсрах зэрэг барилгын үйл ажиллагааны туслах үүрэг бүхий суурилуулах үйл ажиллагаа багтана.

4321	Цахилгааны тоног төхөөрөмж угсралт, суурилуулалт

	Бүх төрлийн барилга, инженерийн байгууламжид цахилгааны систем суурилуулах үйл ажиллагаа энэ ангид орно:
	- цахилгааны утас, тоноглол
	- харилцаа, холбооны утас
	- шилэн кабелийг оруулан компьютерын сүлжээ болон кабелийн телевизийн утас, шугам
	- сансрын антен суурилуулах
	- гэрэлтүүлгийн систем суурилуулах
	- галын дохиолол суурилуулах
	- аюулгүйн дохиоллын систем
	- гудамжны гэрэл болон цахилгаан дохиолол суурилуулах
	- нисэх онгоцны буудлын нислэгийн зурвасын гэрэлтүүлэг суурилуулах
	Энэ ангид мөн дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- халаалтын хавтанг оруулаад цахилгаан хэрэгсэл болон гэр ахуйн тоног төхөөрөмжийн цахилгааны холболт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цахилгаан дохиолол хамгаалалтын системийн хяналт, алсын хяналт, аюулгүйн дохиоллын систем, тэдгээрийн засвар, үйлчилгээг оруулаад шинжилгээний үйл ажиллагаа (8020-т)
	- холбооны болон цахилгаан дамжуулах шугамын угсралт (4220-т орно).

4322	Усан хангамж, хийн хангамж, сувагжилт, халаалт, агааржуулагч системийн угсралт

	Ус, дулааны шугам сүлжээ, агааржуулагч системийг суурилуулах, нэмэлт тоноглол угсрах, засах, сайжруулах үйл ажиллагааг энэ ангид хамруулна.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- барилгын болон бусад байгууламжийн төслийн дараах суурилуулах үйл ажиллагаа: халаалтын систем (цахилгаан, хий, шатахуун); зуух, пийшин, хөргүүрийн цамхаг; цахилгаан бус нарны энерги хуримтлуулагч; ус түгээгүүрийн болон сантехникийн тоног төхөөрөмж; агааржуулагч, хөргүүрийн тоног төхөөрөмж, хоолой; хийн тоног төхөөрөмж; уурын дамжуулах хоолой; галын шүршигч систем; зүлэг услах шүршигч систем; хоолой суурилуулах ажил

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цахилгаан халаалтын хавтан суурилуулах (4321-т орно).

4329	Барилга угсралтын бусад ажил

	Барилга, инженерийн байгууламжид цахилгааны, халаалтын, ус түгээгүүр болон агааржуулагчийн систем эсвэл үйлдвэрлэлийн машин, тоног төхөөрөмж суурилуулахаас бусад тоног төхөөрөмжийг суурилуулах үйл ажиллагаа Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- барилга, байгууламжид дараах зүйлсийг суурилуулах
	- цахилгаан өргүүр, цахилгаан шат, гүйдэг шат
	- автомат болон эргэлддэг хаалга
	- аянга зайлуулагч
	- тоос сорогч систем
	- дулаан, дуу чимээ, доргионоос тусгаарлагч'-

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аж үйлдвэрийн машин, тоног төхөөрөмж суурилуулах (3320-т орно).

433	Барилгыг дуусгах шатны үйл ажиллагаа

	4330-ийг харна уу.

4330	Барилгыг дуусгах шатны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- барилга, байгууламжийн гадна, дотор ханыг шохойдох болон бусад ханыг бүрэх үйл ажиллагаа
	- мод болон бусад материалаар хийсэн хаалга, цонх, хаалга, цонхны хүрээ, гал тогооны тавцан, шат, дэлгүүрийн лангуу, тавиур болон түүнтэй холбогдох зүйлсийг суурилуулах
	- тааз, модон хавтан хана, хөдөлгөж болох хана, хаалт зэрэг дотоод заслын ажил
	- барилга, байгууламжид өлгөх, суурилуулах, вааран хавтангаар бүрэх үйл ажиллагаа: вааран, бетонон эсвэл зүсмэл чулуун хана, шал, шавар пийшин; паркетан болон бусад модон шал; хивс, шалны хулдаас, хуванцар болон резинэн шалны бүрхэвч; чулуун, гантиг, боржин шал, хана; ханын цаас
	- барилгын дотор болон гаднах будгийн ажил
	- инженерийн байгууламжийн будгийн ажил
	- шил, толь зэргийг суурилуулах
	- шинэ барилгыг барьж дууссаны дараа цэвэрлэх
	- барилгын бусад дуусгах шатны ажил
	- дэлгүүр, нүүдлийн гэр, завины дотоод засал, чимэглэлийн ажил

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зам будах ажил (4210-т)
	- автомат болон эргэлддэг хаалга суурилуулах үйл ажиллагаа (4329-м)
	- барилга болон бусад байгууламжийн нийтлэг дотоод цэвэрлэгээ (8121-т),
	- барилгын дотно болон гадна тусгай цэвэрлэгээ (8129-т),
	- дотоод засал, чимэглэлийн дизайнерын үйл ажиллагаа (7410-т),
	- тавилга угсрах үйл ажиллагаа (9524-т орно).

439	Барилгын бусад тусгай ажил

	4390-ийг харна уу.

4390	Барилгын бусад тусгай ажил

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- суурийн ажил, түүний дотор суурийн овоолго, чийг уснаас хамгаалах зэрэг тусгай ур чадвар, тоног төхөөрөмж шаардсан төрөл бүрийн барилга байгууламжид нийтлэг нэг чиглэлээр төрөлжсөн барилга угсралтын ажил; барилгын чийгшилтийг арилгах; тулгуур шон суулгах; өөрөө үйлдвэрлээгүй ган эдлэлүүдийг суурилуулах; ган нугалах, матах; тоосго өрөх, чулуу байрлуулах; орон сууцны барилгын дээвэр бүрэх; тайз, индрийг түрээслэх үйл ажиллагаа оруулахгүйгээр тайз, индэр, тавцан босгох, буулгах; камин зуух, үйлдвэрийн зуух суурилуулах; өндөр байгууламж дээр ажиллах гэх мэт тоног төхөөрөмжийг ашиглах, авирах чадвар шаардах ажил
	- дэд бүтцийн ажил
	- гадаа байрлах усан бассейн байгуулах
	- ууршилтыг арилгах, элс үлээлгэх болон барилгын гаднах үйл ажиллагаанууд
	- краныг жолоочтой нь түрээслэх

	- барилгын машин тоног төхөөрөмжийг жолоочгүй нь түрээслэх үйл ажиллагаа 7730-т орно.

G	БӨӨНИЙ БОЛОН ЖИЖИГЛЭН ХУДАЛДАА; МАШИН, МОТОЦИКЛИЙН ЗАСВАР, ҮЙЛЧИЛГЭЭ

	Энэ салбарт бүх төрлийн бараа бүтээгдэхүүний бөөний болон жижиглэн худалдаа, тухайлбал, хувирган өөрчлөхгүй худалдаалах, барааг худалдан авах явцад гарах үйлчилгээ орно. Бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа нь бараа бүтээгдэхүүний хуваарилалтын эцсийн шатны үйл ажиллагаа юм. Энэ салбарт машин, мотоциклийн засвар, үйлчилгээ хамаарна. Энэ ангид ямар нэгэн хувирган өөрчлөлт хийхгүй худалдаалах үйл ажиллагаатай холбогдон гарсан дараах үйл ажиллагааг хамруулан авч үзнэ. Тухайлбал, барааг ангилах, барааг цуглуулах, бараанд зэрэг тогтоох, холих (вино эсвэл элс), савлах (өмнө нь хэрэглэсэн/хэрэглээгүй савны цэвэрлэгээ), баглах, хэмжээг хуваах, жижиглэн дахин баглах, хадгалах (хөлдөөсөн/хөлдөөгөөгүй, хөргөсөн/хөргөөгүй), хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг цэвэрлэх, хатаах зэрэг үйл ажиллагаа болон модон самбар банз, металл хуудсыг дараагийн (2 дахь) шатны үйл ажиллагаанд зориулан бэлтгэх үйл ажиллагаа байна.
	Дэд салбар 45-д машин мотоциклийн борлуулалт, засварын үйл ажиллагаа хамаарах бол 46, 47-р дэд салбарт бусад бүх бараа бүтээгдэхүүнийг худалдаалах үйл ажиллагаа орно.
	Бөөний худалдаа нь жижиглэн худалдаачид, үйлдвэрийн газар, худалдааны байгууллага, бусад бөөний худалдаачид, хувь хүмүүс болон компанийн бараа бүтээгдэхүүнийг худалдаалах, агент брокеруудад бараа бүтээгдэхүүнийг ямар нэгэн хувиргалт хийхгүйгээр шинэ болон хуучин бараа бүтээгдэхүүнийг дахин худалдах үйл ажиллагаа байна. Энэ бизнесийн үндсэн төрөл нь бараа, бүтээгдэхүүний бөөний худалдаачин эсвэл наймаачин, үйлдвэрийн газрын дистрбютор, экспортлогч, импортлогч болон худалдааны хоршооллын нэгдэл, борлуулалтын салбар, борлуулалтын /гэхдээ жижиглэн дэлгүүр биш/ албаар дамжуулан хийгдсэн үйлдвэрлэл, олборлолт, уул уурхайн үйлдвэрийн бараа бүтээгдэхүүнийг борлуулах зорилгоор захиалсан болон үйлдвэрийн газар, уурхайн шууд дамжуулсан бараа, бүтээгдэхүүний худалдаа байна. Мөн түүнчлэн бараа бүтээгдэхүүний брокер, комиссын худалдаачид, агентууд, худалдан авагчид болон фермерийн бүтээгдэхүүний борлуулалтын үйл ажиллагаа эрхэлдэг хоршооллын холбооны үйл ажиллагаа орно. Бөөний худалдаачдын барааг жижиглэн ангилах, дугаарлах, хэмжээг багасгах, бага хэмжээгээр дахин савлах, дахин хуваарилах, тухайлбал, эмийн бүтээгдэхүүн, хадгалах, хөргөөх, барааг хүргэх, суурилуулах, хэрэглэгчдэд худалдааны урамшуулал олгох, шошгын загвар дизайн гэх мэт үйл ажиллагаа багтана.
	Жижиглэнгийн худалдаа ихэвчлэн хувийн болон өрхийн хэрэглээ болон үйлчилгээнд ашиглахад зориулсан шинэ болон хуучин бараа бүтээгдэхүүнийг ямар ч өөрчлөлт оруулахгүй дэлгүүр, их дэлгүүр, захиалга, гэрт хүргэх үйлчилгээ, байгаа газарт нь хүргэх үйл ажиллагаа байх ба худалдааны ажилтан, ганзагын худалдаачин, үүргийн худалдаачин, хэрэглэгчийн хоршоо, үнэ хаялцуулах байрны гэх зэргээр дамжуулан явагдаж байгаа худалдаа байна.

45	Моторт тээврийн хэрэгсэл, мотоциклийн бөөний болон жижиглэн худалдаа, засвар, үйлчилгээ

	Энэ дэд салбар нь ачааны машин, тэрэг, тэргэнцрийг оруулан шинэ, хуучин моторт тээврийн хэрэгсэл, мотоциклийн үйлдвэрлэл, түрээснээс бусад худалдаа болон засвар, үйлчилгээ, моторт тээврийн хэрэгсэл, мотоциклийн эд анги, туслах төхөөрөмжийн бөөний болон жижиглэн худалдаа хамаарна. Түүнчлэн хуучин болон шинэ машин, мотоциклийн дуудлага худалдаа, худалдааны төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа орно. Тээврийн хэрэгслийн бөөний болон жижиглэн худалдаатай холбогдох комиссын, агентын үйл ажиллагаа мөн энэ ангид орно.
	Мөн автомашиныг угаах, өнгөлөх үйл ажиллагаа хамаарна.

	Автомашины түлш, шатахуун, тос тосолгоо, материалын жижиглэнгийн худалдаа болон машин, мотоциклийн түрээсийн үйл ажиллагаа орохгүй.

451	Моторт тээврийн хэрэгслийн худалдаа

	4510-ыг харна уу.

4510	Моторт тээврийн хэрэгслийн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шинэ, хуучин машины бөөний болон жижиглэн худалдаа: эмнэлгийн болон бага оврын тээврийн тусгай хэрэгслийг оруулан зорчигч тээврийн хэрэгсэл; ачааны машин, бүх төрлийн чиргүүл, хагас чиргүүл; гэр чиргүүл, нүүдлийн моторт сууц зэрэг нүүдлийн тээврийн хэрэгсэл
	- бартаат замын тээврийн хэрэгслүүдийн (жийп гэх мэт) бөөний болон жижиглэн худалдаа
	- бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа, худалдааны агентаар/төлөөлөгчийн газраар
	- авто машины дуудлага худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- машин, мотоциклийн сэлбэг, хэрэгслийн бөөний болон жижиглэн худалдаа (4530-т),
	- машин мотоциклийг жолоочтой нь түрээслэх үйл ажиллагаа (4922-т),
	- ачааны машиныг жолоочтой нь түрээслэх үйл ажиллагаа (4923-т),
	- машин, мотоцикл болон ачааны машиныг жолоочгүй түрээслэх үйл ажиллагаа (7710-т орно).

452	Моторт тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	4520-ийг харна уу.

4520	Моторт тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ орно. Тухайлбал, тээврийн хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ: механик засвар; цахилгаан засвар; цахилгаан хөдөлгүүрийн системийн засвар; анхан шатны үзлэг шинжилгээ; эх биед хийгдэх засвар; авто машины эд ангийн засвар; угаах, өнгөлөх гэх мэт үйл ажиллагаа; будах, шүрших; тээврийн хэрэгслийн суудал, цонх, дэлгэцийн засвар; дугуй, олгой хаймар, дугуй солих үйл ажиллагаа; зэврэлтийн эсрэг хийх үйлчилгээ; үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны биш жижиг эд анги, хэрэгслүүдийг суурилуулах үйлчилгээ хамрагдана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дугуйг дахин засварлах, сэргээх үйл ажиллагаа (2211-д орно).

4520.1	Моторт тээврийн хэрэгслийн их бие болон эд ангид хийх механик засвар

	Энэ дэд ангид бүхээг (кузов), арал, их гэрэл, гэрэлтүүлгийн систем, тэжээл (түлш)-ийн систем, тоормосны систем, жолооны механизм болон гүүшин, асалт, асаалтын систем, хүч дамжуулах анги, радиатор хөргөлтийн систем, явах анги, агааржуулалтын систем, автомашины шил, ажилласан хий (утаа)-г зайлуулах системийн засвар, үйлчилгээ орно.

4520.2	Моторт тээврийн хэрэгслийн цахилгаан засвар болон цахилгаан хөдөлгүүрийн системийн засвар

4520.3	Моторт тээврийн хэрэгслийн анхан шатны үзлэг оношилгоо

4520.4	Моторт тээврийн хэрэгслийг угаах, өнгөлөх, будах, шүрших

4520.5	Моторт тээврийн хэрэгслийн олгой, хаймар, дугуй солих

4520.9	Моторт тээврийн хэрэгслийн зэврэлтийн эсрэг хийх үйлчилгээ, бусад

453	Моторт тээврийн хэрэгслийн сэлбэг, эд ангийн худалдаа

	4530-ийг харна уу.

4530	Моторт тээврийн хэрэгслийн сэлбэг, эд ангийн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- моторт тээврийн хэрэгслийн бүх төрлийн сэлбэг хэрэгсэл, эд анги, туслах төхөөрөмжийн бөөний болон жижиглэн худалдаа: дугуйны хаймар, дотор олгой хаймар; очлуур, батарей, гэрлийн тоног төхөөрөмж, цахилгаан хэрэгслийн эд анги гэх мэт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тээврийн хэрэгслийн түлшний жижиглэн худалдаа (4730-д орно).

454	Мотоциклийн сэлбэг, эд ангийн худалдаа, засвар, үйлчилгээ

	4540-ийг харна уу.

4540	Мотоциклийн сэлбэг, эд ангийн худалдаа, засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно.
	- моторт дугуйг оруулаад мотоциклийн бөөний болон жижиглэн худалдаа
	- мотоциклийн сэлбэг, эд ангийн бөөний болон жижиглэн худалдаа (худалдааны төлөөлөгч болон шуудангаар захиалах худалдааг оруулаад)
	- мотоциклийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- унадаг дугуй болон түүний сэлбэг, эд ангийн бөөний худалдаа (4649-т),
	- унадаг дугуй болон түүний сэлбэг, эд ангийн жижиглэн худалдаа (4763-т),
	- мотоциклийг түрээслэх үйл ажиллагаа (7730-т),
	- унадаг дугуйны засвар, үйлчилгээ (9529-т орно).

46	Автомашин, мотоциклийн худалдаанаас бусад бөөний худалдаа

	Энэ дэд салбарт гэрээний үндсэн /худалдааны төлөөлөгчийн худалдаа/ дээр хийгдэх дотоод болон гадаад худалдааны экспорт /импорт/-ын бөөний худалдаа орно.
	Бөөний худалдаа гэдэг нь шинэ болон хуучин бараа бүтээгдэхүүнийг жижиглэн худалдаачид, үйлдвэрийн газар, худалдааны байгууллага болон мэргэжлийн хувь хүмүүст, эсвэл өөр бөөний худалдаачид, хувь хүмүүс болон компанийн бараа бүтээгдэхүүнийг худалдаалах агент брокеруудад бараа бүтээгдэхүүнийг чанар, өнгө үзэмжийн хувьд хувирган өөрчлөхгүйгээр худалдаалах үйл ажиллагаа юм.
	Энэ бизнесийн үндсэн төрөлд бөөний худалдаа эрхлэгч, өөрөөр хэлбэл зарж буй бараагаа эзэмших эрхтэй бөөний худалдаа эрхлэгчид орно. Мөн түүнчлэн бараа бүтээгдэхүүний брокер, комиссын худалдаачид, агентууд, цуглуулагч, худалдан авагчид, фермерийн бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргадаг хоршооллын холбооны үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орно.
	бөөний худалдаа эрхлэгчид нь барааг их хэмжээгээр багцлан ангилах, чанараар нь зэрэглэх, жижиг хэсэгт хувааж савлах, баглах, дахин түгээх ... ажлыг тогтмол хийдэг.

	Энэ дэд салбарт орохгүй:
	- моторт тээврийн хэрэгсэл, чиргүүл, мотоциклийн бөөний худалдаа (4510, 4540-т),
	- моторт тээврийн хэрэгслийн сэлбэг хэрэгслийн бөөний худалдаа (4530, 4540-т),
	- бараа бүтээгдэхүүний түрээс, лизингийн худалдаа (дэд салбар 77-т),
	- хатуу бараа бүтээгдэхүүний баглах, шингэн эсвэл хийн бүтээгдэхүүнийг савлах болон гуравдагч этгээдээр хийлгэх, холих, шүүх зэрэг үйл ажиллагаа (8292-m орно).

461	Төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгдэх бөөний худалдаа

	4610-ыг харна уу.

4610	Төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгдэх бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- өөр бусдын өмнөөс буюу бусдын тооцоон дээр худалдаа хийдэг бусад бүх төрлийн бөөний худалдаа эрхлэгчид, худалдааны төлөөлөгчөөр дамжин хийгддэг үйл ажиллагаа
	- интернэт худалдааг оруулан худалдан авагч, худалдаачдын хооронд байгуулсан худалдааны хэлэлцээрээр хийгдэх үйл ажиллагаа
	- дээрх агентуудын хийсэн дараах худалдаа: хөдөө аж ахуйн түүхий эд материал, мал амьтад, нэхмэлийн түүхий эд материал болон хагас боловсруулсан бараа; бордоог оруулаад түлш, баяжмал, металл, химийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн; хүнс, ундаа, тамхи; нэхмэл, хувцас, үслэг эдлэл, гутал, арьсан эдлэл; банз, барилгын материал; албан тасалгааны машин,тоног төхөөрөмж, компьютер, үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж, хөлөг онгоцны тоног төхөөрөмжийг оруулаад машин тоног төхөөрөмж; тавилга, гэр ахуйн бараа, техник хэрэгсэл

	Энэ ангид мөн байр, орон сууцны дуудлага худалдаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- өөрийн нэрийн өмнөөс хийх бөөний худалдаа /нэрийн барааны бөөний худалдаа/ (462-469-т),
	- худалдааны төлөөлөгчийн авто машины худалдаа (4510-т),
	- авто машины дуудлага худалдаа (4510-т),
	- дэлгүүрийн биш худалдааны төлөөлөгчийн жижиглэн худалдаа (4799-т),
	- даатгалын агентуудын үйл ажиллагаа (6622-т),
	- үл хөдлөх хөрөнгийн агентуудын үйл ажиллагаа (6820-т орно).

462	Хөдөө аж ахуйн түүхий эд, мал, амьтдын бөөний худалдаа

	4620-ийг харна уу.

4620	Хөдөө аж ахуйн түүхий эд, мал, амьтдын бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно :
	- үр тариа болон үрийн бөөний худалдаа
	- тослог жимсний бөөний худалдаа
	- цэцэг болон таримал ургамлын бөөний худалдаа
	- боловсруулаагүй тамхины бөөний худалдаа
	- мал, амьтдын бөөний худалдаа
	- арьс, ширний бөөний худалдаа
	- савхины бөөний худалдаа
	- хөдөө аж ахуйн гаралтай материал, хаягдал, үлдэгдэл, малын тэжээлд хэрэглэх дайвар бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нэхмэл, нэхмэл даавуун бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа 4669-д орно.

4620.1	Хөдөө аж ахуйн түүхий эдийн худалдаа

4620.9	Мал, амьтдын худалдаа

463	Хүнс, ундаа, тамхины бөөний худалдаа

	4630-ийг харна уу.

4630	Хүнс, ундаа, тамхины бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- мах махан бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- сүү, сүүн бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- өндөг, өндгөн бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- мал амьтдын эсвэл ургамлын гаралтай өөх тосны бөөний худалдаа
	- загас, загасан бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- жимс, хүнсний ногооны бөөний худалдаа
	- элсэн чихэр, ёотон, шоколад болон чихэр, нарийн боовны бөөний худалдаа
	- талх, талхан бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- ундааны бөөний худалдаа
	- кофе, цай, какао болон халуун ногоо амтлагчийн бөөний худалдаа
	- тамхины бөөний худалдаа

	Мөн энэ ангид дарсыг задгайгаар нь савлах, их хэмжээгээр худалдан авах үйл ажиллагаа, гэрийн тэжээвэр амьтдын хоол, тэжээлийн бөөний худалдаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дарс эсвэл нэрж гаргаж авсан спиртийг холих, коктейль гаргах ажиллагаа 1101, 1102-т орно.

464	Гэр ахуйн барааны бөөний худалдаа

	Энэ дэд салбарт нэхмэл, нэхмэл бүтээгдэхүүнийг оруулаад гэр ахуйн барааны бөөний худалдаа орно.

4641	Нэхмэл, нэхмэл бүтээгдэхүүн, гутал, хувцасны бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ээрмэл утасны бөөний худалдаа
	- бөс даавууны бөөний худалдаа
	- гэр ахуйн даавууны бөөний худалдаа
	- жижиг барааны бөөний худалдаа: зүү, утасны гэх мэт
	- спорт, биеийн тамирын хувцсыг оруулаад хувцасны бөөний худалдаа
	- бээлий, зангиа, өмдний мөрөвчийг оруулаад хувцасны жижиг хэрэглэлийн бөөний худалдаа
	- гутлын бөөний худалдаа
	- үслэг эдлэлийн бөөний худалдаа
	- борооны болон нарны шүхрийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үнэт болон савхин эдлэлийн бөөний худалдаа (4649-т),
	- нэхмэлийн утасны бөөний худалдаа (4669-т орно).

4649	Гэр ахуйн бусад барааны бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно :
	- гэрийн тавилгын бөөний худалдаа
	- гэр ахуйн цахилгаан хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- гэрэлтүүлэх төхөөрөмж, хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- гал тогооны жижиг хэрэгслийн бөөний худалдаа, тухайлбал халбага сэрээ, хутга гэх мэт
	- гэр ахуйн шил шаазан эдлэлийн бөөний худалдаа
	- мод, хулс, үйс зэргээр хийсэн гэр ахуйн модон эдлэлийн бөөний худалдаа
	- эм, эмнэлгийн хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- үнэртэн гоо сайхны барааны бөөний худалдаа
	- унадаг дугуй, түүний сэлбэг хэрэгсэл, эд ангийн бөөний худалдаа
	- бичиг хэрэг, ном, сонин сэтгүүлийн бөөний худалдаа
	- гэрэл зургийн болон оптик бараа бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа (жишээ нь нарны шил, дуран гэх мэт)
	- аудио болон видео бичлэгийн хальс, CD, DVD-ны бөөний худалдаа
	- савхин эдлэл болон аяллын хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- цаг, үнэт эдлэлийн бөөний худалдаа
	- хөгжмийн зэмсэг, тоглоом, спортын барааны бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бичлэггүй хоосон аудио болон видео хуурцаг, CD, DVD-ны бөөний худалдаа (4652-т),
	- радио, телевизийн төхөөрөмжийн бөөний худалдаа (4652-т)
	- албан тасалгааны тавилгын бөөний худалдаа (4659-д орно).

465	Машин, тоног төхөөрөмж, тэдгээрийн дагалдах хэрэгсэл, төхөөрөмжийн бөөний худалдаа

	Энэ бүлэгт компьютер, харилцаа холбооны төхөөрөмж болон тэдгээрт дагалдах тоног төхөөрөмж болон бүх төрлийн ерөнхий болон тусгай зориулалтын машин тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа орно.

4651	Компьютер, түүний дагалдах тоног төхөөрөмж, программ хангамжийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид компьютер, түүнд дагалдах тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа, программын хангамжийн бөөний худалдаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цахилгаан, электрон эд ангийн бөөний худалдаа (4652-т),
	- албан тасалгааны машин, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа (компьютер, түүнд холбогдох тоног төхөөрөмж хэрэгслээс бусад) (4659-т),
	- компьютерын хяналттай машин, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа (4659-т орно).

4652	Электрон болон холбооны тоног төхөөрөмж, тэдгээрийн сэлбэг хэрэгслийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- цахилгаан хавхалга, хоолойн бөөний худалдаа
	- хагас дамжуулагч төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- микрочип болон нэгдсэн микросхемийн бөөний худалдаа
	- цахилгаан самбарын бөөний худалдаа
	- бичлэггүй аудио, видео, хуурцаг диск, хальс, соронзон болон харааны диск СD, DVD-ний бөөний худалдаа
	- телефон болон холбооны тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- радио телевизийн төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- CD, DVD тоглуулагч, систем хөгжмийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бичлэгтэй аудио, видео, хуурцаг дискийн бөөний худалдаа (4649-т),
	- гэр ахуйн цахилгаан хэрэгслийн бөөний худалдаа (4649-т)
	- компьютер, түүний дагалдах хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа (4651-т орно).

4653	Хөдөө аж ахуйн машин, тоног төхөөрөмж, сэлбэгийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид хөдөө аж ахуйн машин, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа орно. Тухайлбал: анжис, газар хагалагч, үрсэлгээ хийгч; ургац хураагч комбайн; тариа цохигч; сүүний машин; зөгий, шувуу хадгалагч машин; газар тариалан болон ойн аж ахуйн зориулалттай трактор гэх мэт.

	Энэ ангид механикжсан хадуурын үйл ажиллагаа мөн орно.

4659	Машин, тоног төхөөрөмжийн бусад төрлийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- компьютер түүнд дагалдах хэрэгслээс бусад албан тасалгааны машин, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- албан тасалгааны тавилгын бөөний худалдаа
	- машин, мотоцикл, унадаг дугуйнаас бусад тээврийн хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- үйлдвэрлэлд ашиглаж байгаа автомат төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- үйлдвэрийн зориулалттай бусад суурилуулах тоног төхөөрөмж, утас холбох, унтраах хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- бусад цахилгаан хэрэгслийн, тухайлбал цахилгаан үүсгүүр, трансформаторын бөөний худалдаа
	- төрөл бүрийн материалд зориулагдсан, машины бүх төрлийн хэрэгслийн бөөний худалдаа
	- үйлдвэр, худалдаа, агаарын навигац болон бусад үйлчилгээний зориулалттай бусад машин, тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- компьютерын хяналттай машины тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- нэхмэлийн үйлдвэрийн компьютерын хяналттай болон оёх, ээрэх машины бөөний худалдаа
	- хэмжүүрийн багаж, хэрэгслийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- моторт машин, ачааны болон чиргүүлт тээврийн хэрэгслийн бөөний худалдаа (4510-т),
	- тээврийн хэрэгслийн эд анги, сэлбэг хэрэгслийн бөөний худалдаа (4530-т),
	- мотоциклийн эд анги, сэлбэгийн бөөний худалдаа (4540-т),
	- унадаг дугуйны бөөний худалдаа (4649-т),
	- компьютер, түүний дагалдах хэрэгслийн бөөний худалдаа (4651-т),
	- электрон эд анги, телефон болон харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа (4652-т орно).

466	Бусад тусгай бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа

	Энэ бүлэгт бусад бүлэгт ороогүй тусгайлсан бусад бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа орно. Мөн өрхөд хэрэглэгдэхгүй хөдөө аж ахуйн бус завсрын бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа багтана.

4661	Хатуу, шингэн, хийн түлш, түүнтэй адил төстэй бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа

	Энэ ангид түлш, шатах, тослох, тос тосолгооны материалын бөөний худалдаа орно. Үүнд: модны нүүрс, нүүрс, кокс, түлшний мод, газрын тос, боловсруулаагүй тос, дизель түлш, бензин, мазут, халаалтын тос, керосин зэрэг түлш, шатах, тослох, тос тосолгооны материалын бөөний худалдаа

4662	Төмөр, төмрийн хүдрийн бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- төмөр агуулсан болон төмөр агуулаагүй хүдрийн бөөний худалдаа
	- анхдагч хэлбэртэй төмөр агуулсан болон төмөр агуулаагүй металл бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- хагас боловсруулсан төмөр агуулсан болон төмөр агуулаагүй металл бусад бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- алт болон бусад үнэт металлын бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- металлын хаягдал, үлдэгдлийн бөөний худалдаа 4669-д орно.

4663	Барилгын материал, техник, сантехник, халаалт, ус түгээх төмөр эдлэл, ус дамжуулах, халаах тоног төхөөрөмж, туслах материалын бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- яртай модны бөөний худалдаа
	- анхан шатны боловсруулалт хийгдсэн модон бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- будаг болон лакийн бөөний худалдаа
	- барилгын материалын бөөний худалдаа: элс, хайрга гэх мэт
	- ханын цаас болон шалны хулдаасны бөөний худалдаа
	- цонхны шилний бөөний худалдаа
	- гэр ахуйн зориулалттай багаж хэрэгсэл, цоож зэргийн бөөний худалдаа
	- ус халаагч, халаалтын төхөөрөмжийн бөөний худалдаа
	- сантехникийн төхөөрөмжийн бөөний худалдаа: ариун цэврийн тоног төхөөрөмж, ванн, угаагуур, суултуур гэх мэт
	- сантехникийг суурилуулах төхөөрөмжийн бөөний худалдаа: хоолой, гуурс, угсрах жижиг тоноглол, холбох хэрэгсэл, резинэн хоолой
	- алх, хөрөө, халив, өрөм зэрэг бусад гар багаж, хэрэгслийн бөөний худалдаа

4669	Дээр дурдсан ангид ороогүй хог хаягдал, хаягдал төмөр, бусад бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үйлдвэрийн химийн бодисын бөөний худалдаа: ванилин, хэвлэлийн хор, эфирийн тос, үйлдвэрийн хий, химийн цавуу, өнгө оруулагч, будагч бодис, синтетик давирхай, метанол, параффин, үнэртэн ба амтлагч, сод, үйлдвэрийн давс, хүчил ба хүхэр, цардуулаас гаргаж авсан бүтээгдэхүүн зэрэг
	- бордоо, агрохимийн бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- анхдагч хэлбэртэй хуванцар материалын бөөний худалдаа
	- резин, каучукийн бөөний худалдаа
	- даавуу нэхэх утас зэрэг бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа
	- цаасны бөөний худалдаа
	- үнэт чулууны бөөний худалдаа
	- дахин боловсруулах материалыг цуглуулж, ялгах, тусгаарлах, хуучин автомашиныг задалж ашиглаж болохуйц эд ангийг нь ялгах, боож баглах, дахин савлах, хадгалах болон хүргэж үйлчлэх, эдгээрт аливаа боловсруулалт хийхгүйгээр худалдах үйл ажиллагаа металл болон металл бус хог хаягдлын материалын бөөний худалдаа зэрэг орно. Мөн худалдан авсан болон худалдсан хаягдал нь үлдэгдэл өртөгтэй байна.
	- автомашин, компьютер, телевизор болон бусад тоног төхөөрөмжийн хэрэглэж болох хэсгийг задлах, худалдаалах (эд ангиар нь задлах, дахин худалдах)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- өрхийн болон үйлдвэрийн хог, хаягдлыг цуглуулах (381-т),
	- үйлдвэрлэлийн хог, хаягдлыг дахин хэрэглэх зорилготойгоор бус, боловсруулах зорилгоор хог, хаягдлыг боловсруулах үйл ажиллагаа (бүлэг 382-т),
	- хог, хаягдал, үлдэгдэл болон бусад эд зүйлийн бодит анхны хэлбэрийг хувирган хоёрдогч түүхий эд боловсруулах үйл ажиллагаа /эцсийн хэрэглээний бүтээгдэхүүн бус хоёрдогч түүхий эдийн үр дүнд үйлдвэрийн боловсруулалтын явцад шууд хэрэглэгдэх түүхий эд байна/ (3830-т),
	- материалыг нөхөн сэргээх зорилгоор автомашин, компьютер, телевизор болон бусад төхөөрөмжийг задлах үйл ажиллагаа (3830-т),
	- хаягдал материалд ашиглах зорилгоор автомашин, компьютер, телевиз болон бусад тоног төхөөрөмжийг задлах үйл ажиллагаа (3830-т),
	- усан онгоцыг задлах үйл ажиллагаа (3830-т),
	- хэрэглэсэн/комиссын барааны жижиглэн худалдаа (4774-т орно).

469	Төрөлжсөн бус бөөний худалдаа

	4690-ийг харна уу.

4690	Төрөлжсөн бус бөөний худалдаа

	Тодорхой ангилагдсан төрөлд багтахгүй байгаа бараа бүтээгдэхүүний бөөний худалдаа орно.

47	Автомашин, мотоциклийн худалдаанаас бусад барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ дэд салбарт голчлон хүмүүсийн хувийн болон өрхийн хэрэглээнд зориулагдсан шинэ болон хуучин бараа бүтээгдэхүүнийг дэлгүүр, их дэлгүүр, лангуу, захиалгаар гэрт хүргэх үйлчилгээ, ганзагын наймаачин, үүргийн худалдаачин, хэрэглэгчийн бусад хоршоод зэргээр дамжуулан хийгдэх жижиглэнгийн худалдаа (өөрчлөн хувиргахгүйгээр) орно.
	Жижиглэн худалдааг худалдааны цэгийн төрлөөр ангилна. Дэлгүүрээр дамжин хийгдэх жижиглэн худалдааг 471-477-д, дэлгүүрээр дамжин хийгдэхгүй жижиглэн худалдааг 478-479-р бүлэгт хамруулна. Хэрэглэсэн барааны төрөлжсөн /комиссын/ дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа 4774-т орно. Дэлгүүрээр дамжин хийгддэг жижиглэн худалдаа нь төрөлжсөн дэлгүүрийн (472-477-р бүлэг) болон төрөлжсөн бус (471 бүлэг) дэлгүүрийн гэж ангилагдана. Дээрх бүлэг нь цаашид худалдаалагдаж байгаа бараанаасаа хамааран зохих ангиудад хуваагдана. Өмнө дурдсан бүлэг нь худалдсан барааны хэмжээнээс хамаарч ангилагдана. Дэлгүүрээр дамжин хийгдэхгүй худалдаа нь худалдах хэлбэрээс хамаарч тухайлбал лангуу, мухлаг болон зах дээр зарагдах жижиглэн худалдаа (бүлэг 478) болон бусад дэлгүүрээр дамжин хийгддэггүй худалдаа, тухайлбал захиалгат худалдаа, хаягаар хүргэж өгөх үйлчилгээ, худалдааны автомат машины худалдаа (бүлэг 479) гэж ангилна.
	Энэ дэд хэсэгт хамаарах барааны нэр төрөл нь өргөн хэрэглээний бараа эсвэл жижиглэнгээр худалдаалдаг бараагаар хязгаарлагдана. Иймээс үр тариа, хүдэр, аж үйлдвэрийн машин гэх мэт гол төлөв жижиглэнгээр худалдаалдаггүй бараа хасагдана, энэ дэд салбарт орохгүй.
	Мөн энэ дэд салбарт өрхийн хувийн хэрэглээний зориулалтын бус компьютер, бичиг хэрэгсэл, зураг эсвэл банз, гуалин зэрэг нь өргөн хэрэглээнд зориулсан үзүүлэнгийн барааны худалдаа орно.
	Барааг худалдаалах зорилгоор ангилах, дахин баглах, дотоодын эд зүйлийг суурилуулах зэрэг зарим дагалдах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ дэд салбарт мөн худалдааны төлөөлөгч болон дуудлага худалдааны газраар дамжин хийгдсэн жижиглэн худалдаа орно.

	Энэ дэд салбарт орохгүй:
	- фермер бүтээгдэхүүнийг худалдах үйл ажиллагаа (дэд салбар 01-т),
	- барааг үйлдвэрлэх, борлуулах үйл ажиллагаа, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбараар ангилагдана. (дэд салбар 10-32-т),
	- машин, мотоцикл, түүний эд ангийн худалдаа (дэд салбар 45-т),
	- үр тариа, хүдэр, боловсруулаагүй газрын тос, үйлдвэрийн зориулалттай химийн бүтээгдэхүүн, ган, төмөр, үйлдвэрийн машин тоног, төхөөрөмжийн худалдаа (дэд салбар 46-т),
	- борлуулалтын цэг дээрх хэрэглээнд зориулсан хүнсний болон ундааны худалдаа, авч явах зориулалттай хоол, хүнсний худалдаа (дэд салбар 56-т),
	- хувийн болон өрхийн хэрэглээнд зориулсан барааг түрээслэх үйл ажиллагаа (бүлэг 772-т орно).

471	Төрөлжсөн бус дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Супермаркет эсвэл их дэлгүүр зэргээр /төрөлжсөн бус дэлгүүр/ хийгдэх төрөл бүрийн барааны жижиглэн худалдаа энэ бүлэгт орно.

4711	Төрөлжсөн бус дэлгүүрийн хүнс, ундаа, тамхи голлосон бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хүнсний бүтээгдэхүүн, ундаа, тамхи зэрэг бүтээгдэхүүн давамгайлсан барааны жижиглэн худалдаа: хүнс, ундаа, тамхи голлон худалдаалахаас гадна хувцас, эд хогшил, тавилга, цахилгаан хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, гоо сайхны бараа зэрэг бусад төрлийн бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа
	Шатахууны түгээгүүрийн дэргэдэх хүнсний жижиглэн худалдааны дэлгүүрийн үйл ажиллагаа нь 4730-т орно.

4719	Төрөлжсөн бус дэлгүүрийн бусад жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хүнс, ундаа, тамхины төрлийн бүтээгдэхүүн давамгайлаагүй олон төрлийн бараа бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа: хувцас, тавилга, гэрийн мод, цахилгаан хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, гоо сайхны бараа, үнэт эдлэл, тоглоом, спортын бараа худалдаалдаг их дэлгүүрийн үйл ажиллагаа болон эсгий, эсгий эдлэлийн худалдаа: гэрийн эсгий, туурга, дээвэр, гудас, ширдэг гэх мэт

472	Хүнс, ундаа, тамхины төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт хүнс, ундаа, тамхины төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- талх, талхан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл (1071-т орно).

4721	Хүнсний төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид хүнсний дараах бараа бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа, тухайлбал, шинэ болон савласан жимс, хүнсний ногоо; сүү, цагаан идээ болон өндөг; мах, махан бүтээгдэхүүн (шувууны мах ороод); загас, бусад далайн амьтад, тэдгээрээр хийсэн хүнсний бүтээгдэхүүн; талх, талхан бүтээгдэхүүн; чихэр, нарийн боов; хүнсний бусад бүтээгдэхүүний худалдаа орно.

4722	Ундааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид согтууруулах ундаа; согтууруулах бус ундааны жижиглэн худалдаа орно.

4723	Тамхины төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид тамхины жижиглэн худалдаа, тамхины төрлийн бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа хамрагдана.

473	Шатахууны жижиглэн худалдаа

	4730-ийг харна уу.

4730	Шатахууны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид машин, мотоциклийн шатахууны жижиглэн худалдаа орно. Мөн машины тос, тосолгооны болон хөргөх бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- түлш, шатахууны бөөний худалдаа (4661-т),
	түлшний жижиглэн худалдааг хоол хүнсний болон ундны зүйлтэй хослуулан хийх үйл ажиллагаа (4711-т),
	- хөргөлтийн зориулалттай автомашины тосолгооны материалын жижиглэн худалдаа (4773-т орно).

474	Мэдээлэл, холбооны тоног төхөөрөмжийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт компьютер, түүний дагалдах хэрэгсэл, холбооны тоног төхөөрөмж болон хэрэглэгчийн цахилгаан бараа зэрэг мэдээлэл, холбооны тоног төхөөрөмжийн төрөлжсөн дэлгүүрээр хийгдэж байгаа жижиглэн худалдаа орно.

4741	Компьютер, түүний дагалдах хэрэгсэл, программ хангамж, харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- компьютерын жижиглэн худалдаа
	- компьютерын дагалдах тоног төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа
	- удирдлагатай видео тоглоомын жижиглэн худалдаа
	- видео тоглоомыг оруулаад ерөнхий зориулалттай программ хангамжийн жижиглэн худалдаа
	- харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бичлэггүй хальс, дискийн жижиглэн худалдаа (4762-т орно).

4742	Аудио, видео төхөөрөмжийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- радио, телевизорын тоног, төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа
	- стерео төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа
	- CD, DVD тоглуулагч, бичлэгийн жижиглэн худалдаа

475	Гэр ахуйн бусад тоног төхөөрөмжийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт гэр ахуйн бусад тоног төхөөрөмж, нэхмэл бүтээгдэхүүн, сантехник, хивс, цахилгаан хэрэгслийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа орно.

4751	Даавуу, бөс барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бөс даавууны жижиглэн худалдаа
	нэхмэлийн утасны жижиглэн худалдаа
	- хатгамал, хивс хийхэд зориулсан үндсэн материалын жижиглэн худалдаа
	- нэхмэл эдлэл, даавууны жижиглэн худалдаа
	- зүү, утас зэрэг жижиг барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хувцасны жижиглэн худалдаа (4771-д орно).

4752	Техник хангамж, зураг, шилний төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн жижиглэн худалдаа
	- будаг лакийн жижиглэн худалдаа
	- хавтгай шил, цонхны шилний жижиглэн худалдаа
	- тоосго, мод, ариун цэврийн өрөөний бараа зэрэг бусад барилгын материалын жижиглэн худалдаа
	- гараар хийхэд зориулагдсан материал болон тоног төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа
	- өвс хадагч машины жижиглэн худалдаа
	- сауны хэрэгслийн жижиглэн худалдаа

4753	Хивс, хивсэнцэр, ханын цаас, шалны бүрээсний төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хивс, хивсэнцрийн жижиглэн худалдаа
	- хөшиг, тюльний жижиглэн худалдаа
	- ханын цаас болон шалны бүрээс/ хулдаасны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шалны плита, пракетэн шалны жижиглэн худалдаа (4752-т орно).

4759	Гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэл, гэрийн тавилга, гэрэлтүүлэх төхөөрөмж болон гэр ахуйн бусад барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрийн тавилгын жижиглэн худалдаа
	- гэрэлтүүлгийн хэрэгслийн жижиглэн худалдаа
	- хутга, халбага, сэрээ, шил шаазан сав суулга, шаазан болон вааран эдлэл зэрэг гал тогооны хэрэгслийн жижиглэн худалдаа
	- мод, үйс, хулс зэргээр хийсэн эдлэлийн жижиглэн худалдаа
	- гэр ахуйн цахилгаан хэрэгслийн жижиглэн худалдаа
	- хөгжмийн зэмсгийн жижиглэн худалдаа
	- хамгаалалтын системийн жижиглэн худалдаа, тухайлбал, суурилуулаагүй цоож, сейф гэх мэт
	- гэр ахуйн багаж, хэрэгслийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	-эртний эдлэлийн жижиглэн худалдаа (4774-т орно).

476	Соёл, амралтын барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Ном, сонин, видео бичлэг, спортын багаж хэрэглэл, тоглоом зэрэг соёл амралтын барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа энэ бүлэгт хамаарна.

4761	Ном, сонин болон бичиг хэрэгслийн барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бүх төрлийн номын жижиглэн худалдаа
	- сонин, бичиг хэрэгслийн барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид албан хэрэгцээний зориулалттай бичгийн хэрэгсэл, үзэг харандаа, бичгийн цаас зэрэг худалдаа мөн багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хуучин эдлэл болон эртний номын жижиглэн худалдаа (4774-т орно).

4762	Хөгжим, видео бичлэгийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- дуу, хөгжмийн бичлэг, аудио хуурцаг, компакт диск, хуурцгийн жижиглэн худалдаа
	- видео хуурцаг болон DVD-ны жижиглэн худалдаа
	- бичлэггүй хуурцаг, дискийн жижиглэн худалдаа

4763	Спортын тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Спортын тоног төхөөрөмж, загасны хэрэглэл, аяллын хэрэглэл, завь, унадаг дугуй зэрэг спортын багаж хэрэгслийн жижиглэн худалдаа орно.

4764	Тоглоомын төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид бүх төрлийн материалаар хийсэн тоглоомын жижиглэн худалдаа орно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- удирдлагатай видео тоглоомын жижиглэн худалдаа (4741-д),
	- видео тоглоомын программын жижиглэн худалдаа (4741-д орно).

477	Барааны бусад төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт өмнөх бүлэгт ороогүй хувцас, гутал, эсгий, эсгий эдлэл, савхин эдлэл, эм эмнэлгийн бараа бүтээгдэхүүн, цаг, бэлэг дурсгалын зүйлс, цэвэрлэгээний материал, буу зэвсэг, цэцэг, тэжээвэр амьтад болон бусад барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа орно. Хэрэглэсэн барааны төрөлжсөн /комиссын/ дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа мөн багтана.

4771	Хувцас, гутал, арьс, эсгий, ширэн эдлэлийн төрөлжсөн барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хувцасны жижиглэн худалдаа
	- үслэг эдлэлийн жижиглэн худалдаа
	- бээлий, зангиа, мөрөвч зэрэг хувцасны хэрэглэлийн жижиглэн худалдаа
	- шүхрийн жижиглэн худалдаа
	- гутлын жижиглэн худалдаа
	- савхин эдлэлийн жижиглэн худалдаа
	- савхиар хийсэн аяллын хэрэгслийн болон савхин жижиг хэрэглэлийн худалдаа
	- эсгий, эсгий эдлэлийн худалдаа: гэрийн туурга, дээвэр, гудас, ширдэг гэх мэт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нэхмэл бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа (4751-т орно).

4772	Эм, гоо сайхан, ариун цэврийн барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- эмийн жижиглэн худалдаа
	- эмчилгээний болон яс булчингийн эм тарианы жижиглэн худалдаа
	- үнэртэн, гоо сайхны барааны жижиглэн худалдаа

4773	Шинэ бусад барааны төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрэл зураг, оптик болон нарийвчлалын тоног төхөөрөмж
	- нүдний шил тааруулах/A6156араа шалгах үйл ажиллагаа
	- нүдний шилний худалдаа
	- цаг, үнэт эдлэлийн жижиглэн худалдаа
	- цэцэг, ургамал, үр, бордоо, гэрийн тэжээмэл амьтан болон тэдгээрийн хоол тэжээлийн жижиглэн худалдаа
	- бэлэг дурсгал, гар урлалын бараа болон шашны барааны жижиглэн худалдаа
	- урлагийн бүтээлийн үзэсгэлэн худалдаа
	- ахуйн зориулалттай хатуу, шингэн, хийн түлшний жижиглэн худалдаа /нүүрс, түлшний мод/
	- цэвэрлэгээний материалын жижиглэн худалдаа
	- буу, сумны жижиглэн худалдаа
	- марк, зоосны жижиглэн худалдаа
	- хүнсний бус бусад бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа

4774	Хуучин барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хуучин номын жижиглэн худалдаа
	- бусад хуучин барааны жижиглэн худалдаа
	- эртний эдлэлийн жижиглэн худалдаа
	- дуудлага худалдааны газрын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хуучин тээврийн хэрэгслийн жижиглэн худалдаа (4510-т),
	- интернэтээр хийж байгаа дуудлага худалдаа болон дэлгүүрийн биш дуудлага худалдаа (4791, 4799-т),
	- ломбардын үйл ажиллагаа (6492-т орно).

478	Зах, лангуугаар дамжин хийгдэх жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт явуулын лангуу буюу зам, гудамж талбайд байрлах лангуугаар хийгдэх бүх төрлийн шинэ, хуучин барааны жижиглэн худалдаа орно.

4781	Зах, лангуугаар дамжин хийгдэх хүнс, ундаа, тамхины жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид зах, лангуугаар дамжин хийгдэх хүнс, ундаа, тамхины жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шууд хэрэглэх зориулалттай бэлэн хоолны явуулын жижиглэн худалдаа (5610-т орно).

4782	Зах, лангуугаар дамжин хийгдэх нэхмэл, нэхмэл бүтээгдэхүүн хувцас, гутлын жижиглэн худалдаа

	Энд зах, лангуугаар дамжин хийгдэх нэхмэл, нэхмэл бүтээгдэхүүн хувцас, гутлын жижиглэн худалдаа орно.

4789	Зах, лангуугаар дамжин хийгдэх бусад барааны жижиглэн худалдаа

	Энд зах, лангуугаар дамжин хийгдэх бусад барааны, тухайлбал, хивс, хивсэнцэр; ном; тоглоом; гэр ахуйн цахилгаан бараа; дуу хөгжмийн бичлэг зэрэг бараа бүтээгдэхүүнүүдийн захиалга, загвар танилцуулгаар хийгдэх жижиглэн худалдаа хамрагдана.

479	Дэлгүүр, лангуу, захаар дамжин хийгдэхгүй жижиглэн худалдаа

	Энэ бүлэгт шуудан худалдаа, интернэтээр хийх худалдаа болон хаягаар хүргэж өгөх, худалдааны автоматаас хийдэг жижиглэн худалдаа орно.

4791	Шуудан болон интернэтийн захиалгаар хийгдэх жижиглэн худалдаа

	Энд худалдан авагч нь сурталчилгаа, каталог, интернэтэд тавигдсан мэдээлэл, загвар болон бусад сурталчилгааг ашиглан сонголтоо хийх боломжтой жижиглэн худалдаа орно. Хэрэглэгч нь шуудангаар болон интернэтээр захиалгаа өгч болно. Бараа бүтээгдэхүүнийг биет хэлбэрээр хүргэж өгөх эсвэл хэрвээ энэ нь интернэтээс авч болох мэдээлэл бол шууд интернэтээс татаж авч болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шуудангийн захиалгаар хийгдэж байгаа бүх төрлийн бараа бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа
	- интернэтээр хийгдэж байгаа бүх төрлийн бараа бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа
	- телевиз, радио, телефон утсаар хийгдэх захиалгат худалдаа
	- интернэтээр хийгдэх дуудлага худалдаа

4799	Дэлгүүр, их дэлгүүр, захаар дамжин хийгдэхгүй бусад барааны жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- дэлгүүр, лангуу мухлаг эсвэл зах дээр хийгддэггүй бусад жижиглэн худалдаа
	- түлшний шууд худалдаа – хэрэглэгчдэд шууд хүргэдэг
	- дэлгүүрээр хийгдэхгүй дуудлага худалдаа
	- дэлгүүрээр хийгдэхгүй худалдааны төлөөлөгчийн жижиглэн худалдаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дэлгүүрээр дамжин хийгдэх барааны хүргэлт бүлэг (471-477-д орно).

H	ТЭЭВЭР, АГУУЛАХЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энэ салбарт хий дамжуулах хоолой, төмөр зам, авто зам, усан ба агаарын тээврийн тогтсон хуваарьтай, хуваарьгүй ачаа болон зорчигч тээвэр, агуулах, ачаа, тээшний үйлчилгээ, автомашины зогсоол, гарааш зэрэг үйл ажиллагаа орно. Түүнчлэн тээврийн хэрэгслийг ажиллуулагч хүнтэй нь түрээслэх үйл ажиллагаа энэ салбарт багтана. Мөн шуудан, холбооны үйл ажиллагаа орно.

	Энэ салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- автомашинаас бусад тээврийн хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх, засвар хийх үйл ажиллагаа (3315-т),
	- авто зам, төмөр зам, нисэх буудлын талбай, боомтыг барих, түүний засвар, үйлчилгээ (4210, 4290-т),
	- автомашины засвар, үйлчилгээ (4520-т),
	- жолооч эсвэл ажиллуулагч хүнгүй тээврийн хэрэгслийг түрээслэх үйл ажиллагаа (7710, 7730-т орно).

49	Хуурай замын болон дамжуулах хоолойн тээвэр

	Энд авто зам, төмөр замын тээврийн ачаа болон зорчигч тээвэр, дамжуулах хоолойн ачаа тээвэр багтана.

491	Төмөр замын тээвэр

	Энэ бүлэгт газар зүйн өргөн уудам нутгаар дайрсан төмөр замын шугам, сүлжээ болон богинохон зайг хамарсан орон нутгийн шугамыг ашиглан хүн, ачаа тээвэрлэх үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хот болон хот орчмын зорчигчдыг газраар тээвэрлэх үйл ажиллагаа (4921-m)
	- зам солих, шилжүүлэх зэрэгтэй холбогдох үйл ажиллагаа (5221-т),
	- төмөр замын суурь бүтцийн үйл ажиллагаа (5221-т орно).

4911	Хот хоорондын төмөр замын зорчигч тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хот хоорондын төмөр замын зорчигч тээвэр
	- унтлагын вагон /зөөлөн, хагас зөөлөн, хатуу зориулалттай/ болон вагон рестораны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хот дотор, хот орчмын дамжин нэвтрүүлэх зорчигч тээвэр (4921-т),
	- төмөр замын буудлаас зорчигчдод үзүүлэх үйлчилгээ (5221-т),
	- үйлчилгээний биеэ даасан нэгжийн унтлагын вагон, вагон, рестораны үйл ажиллагаа (5590, 5610-т орно).

4912	Төмөр замын ачаа тээвэр

	Энэ ангид улс хооронд, хот хооронд, хотын, хот орчмын төмөр замын ачаа тээврийн үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- агуулахын үйл ажиллагаа (5210-т),
	- төмөр замын буудлын ачаа тээврийн үйлчилгээ (5221-т),
	- тээш /карго/-ийн үйл ажиллагаа (5224-т орно).

492	Хуурай замын бусад тээвэр

	Энэ бүлэгт төмөр замаас бусад хуурай замын тээврийн үйл ажиллагаа орно гэж заасан хэдий ч энд хот доторх болон хот орчмын төмөр замын тээвэр үйл ажиллагаа орно.

4921	Хотын болон хот орчмын хуурай замын зорчигч тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хотын болон хот орчмын дамжин нэвтрүүлэх зорилгоор зорчигч тээвэрлэх: автобус, троллейбус, трамвай, ил ба далд метро зэрэг төрөл бүрийн хуурай замын тээвэрлэлт багтана.
	Эдгээр тээвэр нь ихэвчлэн тогтсон маршрутын дагуу, тогтмол цагийн хуваариар явж, тогтсон зогсоолд зогсон зорчигчдыг буулгаж, суулгах үйл ажиллагааг эрхэлнэ.
	- хотоос онгоц болон галт тэрэгний буудал хүргэх тээврийн үйл ажиллагаа
	- агаарын кабелийн тээврийн хэрэгсэл, дүүжин төмөр замын үйл ажиллагаа хэрэв хот, хот орчмын дамжин нэвтрүүлэх тээврийн үйл ажиллагаанд багтдаг бол орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хот хоорондын төмөр замын зорчигч тээвэрлэлт (4911-т орно).

4922	Хуурай замын зорчигч тээврийн бусад төрлийн үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хуурай замын бусад төрлийн зорчигч тээвэр: улс, хот хоорондын тогтоосон маршрут, цагийн хуваарийн дагуу автобусаар зорчигч тээвэрлэх байнгын үйл ажиллагаа; улс, хот хоорондын байнгын бус гэрээт үйлчилгээ; гэрээт, жуулчлалын болон бусад тохиолдлын аялалд үзүүлэх тээврийн үйл ажиллагаа; таксины үйл ажиллагаа; нисэх буудлын зорчигч тээврийн үйл ажиллагаа
	- хотын тээврийн системд хамааралгүй цанын баазын өргүүр болон агаарын кабелийн, дүүжин төмөр зам, тээврийн өргөх шатны үйл ажиллагаа
	- хувийн машиныг жолоочтой нь хамт түрээслэх бусад үйл ажиллагаа
	- ажилчдын болон сургуулийн автобусны үйл ажиллагаа
	- хүн, ердийн хөсгийн зорчигч тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- эмнэлгийн тээврийн үйл ажиллагаа (8690-т орно).

4922.1	Таксины үйлчилгээ

4922.9	Таксинаас бусад хуурай замын зорчигч тээврийн бусад төрлийн үйлчилгээ

4923	Хуурай замаар хийгдэх ачаа тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Авто замын бүх төрлийн ачаа тээвэр: мод бэлтгэлийн; ердийн хөсөг; хөргөгчтэй тээвэр; хүнд ачааны тээвэр; цистерн зэргийг агуулсан овор ихтэй тээвэр; авто тээвэр; цуглуулах, ариутгах хог хаягдлыг зөөх тээвэр
	- тавилга зөөх тээвэр
	- ачааны машиныг жолоочтой нь түрээслэх үйл ажиллагаа
	- ердийн хөсгийн ачаа тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мод бэлтгэлийн үйл ажиллагаанд хамаарах ой дотор мод зөөх үйл ажиллагаа (0240-т),
	- автомашинаар ус түгээх үйл ажиллагаа (3600-т),
	- ачаа тээш ачиж, буулгах тээвэрлэх үйл ажиллагаатай холбогдох терминалын үйл ажиллагаа (5221-т),
	- ачаа, тээврийг боож баглах үйлчилгээ (5229-т),
	- шуудан, холбооны үйл ажиллагаа (5310, 5320-т),
	- хог хаягдал цуглуулах үйл ажиллагааны үндсэн хэсэг болох хог, хаягдал тээвэрлэх үйл ажиллагаа (3811, 3812-т орно).

493	Дамжуулах хоолойн тээвэр

	4930-ийг харна уу.

4930	Дамжуулах хоолойн тээвэр

	Энэ ангид хий, шингэн, ус, зуурмаг болон бусад бүтээгдэхүүнийг дамжуулах хоолойн тээврийн үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- байгалийн болон үйлдвэрлэлийн хий, уур, усыг түгээх үйл ажиллагаа (3520, 3530, 3600-т),
	- ачааны машинаар ус болон шингэн тээвэрлэх үйл ажиллагаа (4923-т орно).

50	Усан замын тээвэр

	Тэнгис, гол, мөрний усан замд ашиглаж байгаа усан онгоцны төрөл, ялгаатай байдлыг байршлаар нь харуулна.
	Бүх төрлийн тэнгисийн хөлөг онгоцны тээврийг 501-р бүлэгт, бусад усан онгоц тээврийн үйл ажиллагаа 502 бүлэгт ангилагдана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бусад бие даасан нэгжийн эрхэлж байгаа усан онгоцон дээрх ресторан нь (5610-т), баар нь (5630-т орно).

501	Тэнгисийн, далайн эрэг орчмын тээвэр

	Энэ бүлэгт тэнгис болон далайн эрэг орчмын усанд үйл ажиллагаагаа явуулахад зориулж бүтээсэн усан онгоцны зорчигч болон ачаа тээвэрлэх үйл ажиллагаа багтана. Хэрэв ижил төрлийн усан онгоцоор тээвэрлэж байгаа бол томоохон нууран дээрх ачаа болон зорчигч тээврийг мөн оруулна.

5011	Далайн эрэг орчмын болон тэнгисийн зорчигч тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- улс хооронд болон хот хоорондын далай, тэнгисийн тогтсон хуваарьтай, хуваарьгүй зорчигч тээвэр: дурсгалт газруудаар явах аяллын усан онгоцны тээврийн үйл ажиллагаа; гаталга онгоц, ус таксины үйл ажиллагаа гэх мэт;
	- далай, тэнгисээр тээвэр хийх зорилгоор усан онгоцыг онгоцны багтай нь хөлслөх / загас барих аялал гэх мэт/

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бие даасан бусад нэгжийн эрхэлж байгаа хөлгийн тавцан дээрх баар, рестораны үйл ажиллагаа (5610, 5630-т),
	- усан онгоцон дээрх казиногийн үйл ажиллагаа (9200-т орно).

5012	Далайн эрэг орчмын болон тэнгисийн ачаа тээвэр

	Энэ ангид улс хооронд болон хот хоорондын тэнгисийн болон далайн эрэг орчмын тогтсон хуваарьтай, хуваарьгүй ачаа тээвэр, газрын тос зэргийг усан онгоцоор чирэх, түрэх ачаа тээвэр орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ачаа хадгалах үйл ажиллагаа (5210-т),
	- боомтын үйл ажиллагаа, усан онгоцны зогсоол, онгоц жолоодох, гэрэлтүүлэх, хөлөг онгоцыг аврах зэрэг туслах үйл ажиллагаа (5222-т),
	- тээшний /карго/ үйл ажиллагаа (5224-т орно).

502	Дотоодын усан замын тээвэр

	Энэ бүлэгт газар дундын усан замын зорчигч болон ачаа тээвэр, далай, тэнгист тээвэр хийх боломжгүй усан онгоцны үйл ажиллагаа орно.

5021	Дотоодын усан замын зорчигч тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- дотоодын боомт, усан онгоцны зогсоол зэрэгт багтсан гол, мөрөн, нуур, суваг болон эх газрын дундах усан замын бусад зорчигч тээвэр
	- эх газрын дундах усан замын тээвэр хийх зорилгоор усан онгоцыг багтай нь түрээслэх үйл ажиллагаа

5022	Дотоодын усан замын ачаа тээвэр

	Энэ ангид газар дундын усан замын ачаа тээвэрлэх болон далай, тэнгист тээвэр хийх боломжгүй усан онгоцны ачаа тээвэрлэх үйл ажиллагаа орно. Гол мөрөн, суваг, нуур болон бусад дотоодын усан замаар ачаа тээвэрлэх үйл ажиллагаа орно. (Усан онгоцны буудал болон боомтын доторх үйл ажиллагаа ороод)

51	Агаарын тээвэр

	Энд агаарын болон сансрын ачаа, зорчигч тээвэр орно.

	Энд ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- агаарын хөлгөөс үр тариа цацах үйл ажиллагаа (0161-т),
	- нисэх онгоц, онгоцны тоног төхөөрөмжийг шалгаж, засварлах үйл ажиллагаа (3315-т),
	- нисэх буудлын үйл ажиллагаа (5223-т),
	- агаарын зар сурталчилгаа /тэнгэрт бичих/-ны үйл ажиллагаа (7310-т),
	- агаараас зураг авах үйл ажиллагаа (7420-т орно).

511	Агаарын зорчигч тээвэр

	5110-ыг харна уу.

5110	Агаарын зорчигч тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- улс хооронд болон хот хоорондын тогтсон маршрутаар, тогтсон хуваарийн дагуу хийгддэг агаарын зорчигч тээврийн үйл ажиллагаа
	- гэрээгээр зорчигч тээвэрлэх үйл ажиллагаа
	- дурсгалт газар болон байгаль, цаг уурын нислэг хийх үйл ажиллагаа
	- зорчигч тээвэрлэх зорилгоор агаарын тээврийн тоног төхөөрөмжийг нисэх багтай нь түрээслэх үйл ажиллагаа
	- ерөнхий нислэгийн үйл ажиллагаа
	- сургалтын эсвэл аяллын зорилгоор хийгдэх агаарын клубуудын зорчигч тээвэр

512	Агаарын ачаа тээвэр

	5120-ийг харна уу.

5120	Агаарын ачаа тээвэр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- улс хооронд болон хот хоорондын тогтсон маршрутаар, тогтсон хуваарийн дагуу ачаа тээвэрлэх
	- улс хооронд болон хот хоорондын агаарын тогтсон хуваарьгүй ачаа тээвэр
	- хиймэл дагуул болон сансрын хөлгийг сансарт зөөвөрлөх үйл ажиллагаа
	- сансрын тээвэр
	- ачаа тээвэрлэх зорилгоор агаарын тээврийн тоног төхөөрөмжийг нисэх багтай нь түрээслэх үйл ажиллагаа

52	Агуулахын болон тээврийн туслах үйл ажиллагаа

	Энд агуулах, тээврийн дэд бүтэц /онгоцны буудал, боомт, хонгил, гүүр гэх мэт/-ийн үйл ажиллагаа болох тээврийн туслах үйл ажиллагаа, тээврийн агент, тээвэр зуучийн болон ачаа, тээш/карго эрхлэх үйл ажиллагаа орно.

521	Агуулахын үйл ажиллагаа

	5210-ыг харна уу.

5210	Агуулахын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно.
	- бүх төрлийн барааг хадгалах, агуулах үйл ажиллагаа: үр тариа даршлах, барааны нийтийн агуулах, хөлдөөгчтэй агуулах, хадгалалтын цистерн, төмөр сав
	- гадаад худалдааны бүс дэх агуулах /гаалийн баталгаат агуулах/-ын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- автомашины зогсоолын үйл ажиллагаа (5221-т),
	- өөрийн агуулахыг ашиглах үйл ажиллагаа (6810-т),
	- хоосон зай/талбай-г түрээслэх үйл ажиллагаа (6810-т орно).

522	Тээврийн туслах үйл ажиллагаа

	Энд тээврийн өмнө хойно болон тээвэрлэх үед ачааг ачиж буулгахтай холбогдох үйл ажиллагаа, тээврийн дэд бүтцийн хэсэгт холбогдох үйл ажиллагаа зэрэг ачаа болон зорчигч тээврийн туслах үйл ажиллагаа орно. Тээврийн бүх байгууламжуудын ашиглалт, засвар, үйлчилгээ орно.

5221	Хуурай замын тээврийн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хуурай замаар зорчигч, амьтан, ачаа тээвэрлэхтэй холбогдох үйл ажиллагаа: галт тэрэгний буудал, автобусны зогсоол, барааг ачиж, буулгах газрын терминалын үйлчилгээний үйл ажиллагаа; төмөр замын дэд бүтцийн үйл ажиллагаа; зам, гүүр, гарц хонгил, туннел, машины зогсоол, гарааш, дугуйн зогсоолын үйл ажиллагаа
	- зам солих, шилжүүлэх үйл ажиллагаа
	- төмөр замын суурь бүтцийн үйл ажиллагаа
	- чирэх, замын хажуугийн тусламжийн үйлчилгээ
	- тээвэрлэх зорилгоор шатахууныг шингэрүүлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тээш /карго/ эрхлэх үйл ажиллагаа (5224-т орно).

5222	Усан замын тээврийн туслах үйлчилгээ

	Энд усан замаар зорчигч, амьтан, ачаа тээвэрлэхтэй холбоотой үйл ажиллагаа: боомт болон усан онгоцны буудлын үйлчилгээ зэрэг үйл ажиллагаа; усан замыг хаах үйл ажиллагаа; газарчлах, жолоодох болон эрэгт зогсоох үйл ажиллагаа; аврах, татах үйл ажиллагаа; гэрэлт цамхгийн үйл ажиллагаа зэрэг орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тээш /карго/ эрхлэх үйл ажиллагаа (5224-т),
	- жижиг усан онгоцны зогсоолын үйл ажиллагаа (9329-т орно).

5223	Агаарын тээврийн туслах үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- агаарын тээврээр зорчигч, амьтан, ачаа тээвэрлэхтэй холбогдох үйл ажиллагаа: нисэх буудлын үйлчилгээ; нисэх буудал, нислэгийн хяналтын үйл ажиллагаа; нисэх талбайн үйлчилгээ
	- нисэх буудал дахь гал түймэртэй тэмцэх болон гал түймрээс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тээш /карго/ ачих, буулгах үйл ажиллагаа (5224-т),
	- нисэхийн сургуулийн үйл ажиллагаа (8530, 8549-т орно).

5224	Каргоны үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бараа болон зорчигчдын ачааг ачих, буулгах үйл ажиллагаа
	- усан онгоцонд ачааг ачиж, буулгах үйл ажиллагаа
	- ачааны галт тэргэнд ачааг ачиж, буулгах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- буудлын /терминал/ үйлчилгээний үйл ажиллагаа 5221, 5222, 5223-т орно.

5229	Тээврийн бусад туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ачаа илгээх
	- төмөр зам, авто зам, усан зам болон агаарын тээврийн үйл ажиллагааг зохион байгуулах болон зохицуулах үйл ажиллагаа
	- хэсэг бүлгийн болон хувь хүний барааны ачилтыг зохион байгуулах үйл ажиллагаа (барааг хүргэх болон барааны ачилтыг ангилах үйл ажиллагаа ороод)
	- тээвэрлэлтийн замын хуудас болон баримтын бүрдүүлэх үйл ажиллагаа
	- ложистик (тээвэр зуучлал)-ын үйл ажиллагаа: тээвэрлэлт, агуулах, түгээлтийн үйл ажиллагааг хийх, зохион байгуулах, төлөвлөх
	- гаалийн зуучлагчийн үйл ажиллагаа
	- далайн ачаа тээврийг илгээгч болон агаарын тээшний агентлагийн үйл ажиллагаа
	- усан онгоц, агаарын хөлгийн хоосон орон зайг ашиглуулах зуучлагчийн үйл ажиллагаа
	- барааг хүргэх үйл ажиллагаа буюу тээвэрлэлтийн явцад барааг гэмтэхээс хамгаалан хайрцаглах, хайрцгаас гаргах /задлах/, барааг шалгах, жигнэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зарлага элчийн үйл ажиллагаа (5320-т),
	- нисэх, усан зам, автомашины болон тээврийн даатгалын үйл ажиллагаа (6512-т),
	- аялал, жуулчлалын зуучлагчийн үйл ажиллагаа (7911-т),
	- жуулчлалын удирдлагын үйл ажиллагаа (7912-т),
	- жуулчдад туслах үйл ажиллагаа (7990-т орно).

53	Шуудан, зарлага, элчийн үйл ажиллагаа

	Энд төрөл бүрийн байршилд захиа болон илгээмжийг тээвэрлэх, хүргэх зэрэг шуудан болон зарлага элчийн үйл ажиллагаа орно.

531	Шуудангийн үйл ажиллагаа

	5310-ыг харна уу.

5310	Шуудангийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид нийтэд үйлчлэх үүрэгтэй шуудангийн үйлчилгээ багтана. Энэ үйлчилгээнд шуудангийн жижиг салбаруудын үйл ажиллагаа, ангилах, боловсруулах үйл ажиллагаа болон шууданг цуглуулах, дамжуулах үйл ажиллагааг багтаасан нийтийн үйлчилгээ, түүний дэд бүтэц ашиглалтын үйл ажиллагаа орно. Шуудангаар дамжуулах зүйлд захидал, ил захидал, хэвлэгдсэн цаас /сонин, тогтмол сэтгүүл, зар сурталчилгаа, зарлалын цаас гэх мэт/, жижиг хайрцагтай илгээмж, бараа болон баримт бичиг орно. Нийтэд үйлчлэх үүрэгтэй бусад туслах үйлчилгээг мөн оруулна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шуудангаар мөнгө гуйвуулах, хадгаламж, төлбөрт захиалгын үйл ажиллагаа (6419-т орно).

5310.1	Бичиг захидал боодлын үйлчилгээ

	Энэ дэд ангид бичиг, захидал, ил захидал, сонин, сэтгүүл захиалгат хэвлэл болон бусад хэвлэмэл материалыг хүлээн авч ангилах, боловсруулах, баглах үйлчилгээ орно.
	- ачаа, бага оврын илгээмж болон захидлыг хүлээж авах, ангилах, тээвэрлэх, түгээх нийтэд үйлчлэх үүрэгтэй шуудангийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа. Хувийн болон төрийн өмчийн тээвэр эсвэл нийтийн тээвэр, нэг болон хэд хэдэн тээврийн төрлийг ашиглан үйл ажиллагаа явагдана.

5310.2	Илгээлтийн үйлчилгээ

	Энэ дэд ангид шуудангийн илгээмж болон боодлын үйлчилгээг хүлээн авч дотоодод, улс хооронд дамжуулан хүргэх үйлчилгээ орно. Шуудангаар илгээх зүйлд захидал, ил захидал, хэвлэл, сэтгүүл, сурталчилгааны материал, хайрцагтай илгээмж, бараа болон баримт бичиг багтана. Үүнд:
	- захидал, илгээмжийг шуудангийн хайрцаг болон шуудангийн салбараас цуглуулах үйл ажиллагаа
	- захидал, илгээмжийг тараах, хүргэж өгөх үйл ажиллагаа

5310.3	Илгээмж худалдааны үйлчилгээ

	Шуудангийн салбарын кассаар хийгдэх шуудангийн маркийн худалдаа, шуудангийн үйлчилгээний борлуулалт багтана.

5310.9	Шуудангийн бусад үйлчилгээ

	Дээр ангилагдаагүй шуудангийн хайрцаг эзэмших зэрэг бусад үйлчилгээ орно.

	Энэ дэд ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шуудангийн хайрцаг түрээслэх болон шуудангийн бусад үйлчилгээ (шуудангийн шууд сурталчилгаа) (8219-т орно).

532	Буухиа шуудангийн үйлчилгээ

	5320-ийг харна уу.

5320	Буухиа шуудангийн үйлчилгээ

	Энэ ангид олон нийтэд үйлчлэх үүрэгтэй бус зарлага, элчийн үйл ажиллагааг хамруулна. Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- нийтэд үйлчлэх үүрэгтэй бус ачаа, бага оврын илгээмж болон захидлыг хүлээж авах, ангилах, тээвэрлэх, хүргэх үйл ажиллагаа орно. Хувийн болон төрийн өмчийн тээвэр эсвэл нэг болон түүнээс дээш тээврийн төрлийг ашиглан үйл ажиллагаагаа явуулна.
	- захидал, илгээмжийг тараах, хүргэж өгөх үйл ажиллагаа
	- бараа, бүтээгдэхүүнийг гэрт нь хүргэж өгөх үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ачаа тээвэрлэлтийн төрлөөс хамаарна.(4912, 4923, 5012, 5022, 5120-т тус тус орно).

5320.1	Захидал, илгээмж, шуудангийн хүргэлтийн үйлчилгээ

5320.9	Буухиа шуудангийн бусад үйлчилгээ

I	ЗОЧИД БУУДАЛ, БАЙР, СУУЦ БОЛОН НИЙТИЙН ХООЛНЫ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

	Жуулчид, бусад аялагчдыг богино хугацаагаар байр сууцаар хангах, шууд хэрэглэх зориулалттай хоол хүнс, ундаагаар үйлчлэх үйл ажиллагаа орно. Энэ салбарт хамаарах нэмэлт үйлчилгээний хэмжээ, төрөл нь нэлээд өргөн хүрээтэй байж болно.

	Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа /дэд салбар L/-нд тусгагдсан суурин оршин суугчдыг урт хугацаанд байр, сууцаар хангах үйл ажиллагаа нь энэ салбарт орохгүй. Шууд хэрэглэх зориулалтын бус хоол, хүнс, ундаа, эсвэл тэдгээрийг бие даасан тусдаа хуваарилалтын шугамаар худалдаалах үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, бөөний эсвэл жижиглэн худалдаа нь энэ салбарт орохгүй.

55	Зочид буудал, байр, сууцаар үйлчлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт зочид, аялагчдыг богино хугацаагаар байраар хангах үйл ажиллагаа орно. Мөн оюутан, ажилчин болон бусад хүмүүсийг урт хугацаагаар байр сууцаар хангах үйл ажиллагаа орно. Зөвхөн байр, сууцаар хангах төдийгүй хоол эсвэл чөлөөт цагт зориулсан үйлчилгээг хамтад нь үзүүлж болно.

	Энэ дэд салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- сар эсвэл жилээр орон сууц түрээслэх зэрэг урт хугацаагаар суурин оршин суугчдад зориулсан үйлчилгээ нь үл хөдлөх хөрөнгийн дэд салбар (дэд салбар L-т орно).

551	Богино хугацаагаар байр, сууцаар хангах үйл ажиллагаа

	5510-ыг харна уу.

5510	Богино хугацаагаар байр, сууцаар хангах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид өдрөөр, 7 хоногоор буюу богино хугацаанд жуулчид, зочдыг байраар хангах үйл ажиллагаа орно. Энд зочны өрөө, тавилга, гал тогооны өрөөтэй, өдөр тутам цэвэрлэгээ хийдэг, мөн хоол унд, машины зогсоол, угаалгын газар, усан бассейн, дасгалын өрөө, чөлөөт цагийн болон хурал, хэлэлцээрийн танхимаар үйлчлэх гэх мэт нэмэлт үйлчилгээ бүхий байр, сууцаар хангах үйл ажиллагаа багтана.
	Энэ ангид дараах төрлийн байр сууцаар хангах үйл ажиллагаа орно: зочид буудал; амралтын газар; иж бүрэн тавилгатай зочид буудлын зориулалттай орон сууц; замын буудал; явуулын буудал; дэн буудал; буурчийн газар; түр хоноглох байр; нийтийн амралтын газар; аяллын байр, зуны байр; цаг өнгөрөөх өрөө; амралтын гэр; зуслангийн байр

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тавилгатай, тавилгагүй орон сууц, өрөөгөөр удаан хугацаагаар /сар, жил/ хангах үйл ажиллагаа дэд салбар (68-т орно).

5510.1	Зочид буудлын үйлчилгээ
	Энд одтой болон одгүй буудал, дэн буудал, буурчийн газар гэх мэт буудлын үйлчилгээ үзүүлдэг газрын үйл ажиллагаа орно.

5510.2	Амралтын газрын үйлчилгээ

5510.9	Байр сууцаар богино хугацаагаар үйлчлэх бусад үйл ажиллагаа

552	Автомашины зогсоол бүхий зуслан, чөлөөт цаг өнгөрөөх, хоноглох байраар хангах үйл ажиллагаа

	5520-ийг харна уу.

5520	Автомашины зогсоол бүхий зуслан, чөлөөт цаг өнгөрөөх, хоноглох байраар хангах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- автомашины зогсоол бүхий зуслан, загасчлах, ан гөрөө хийх газруудад жуулчдыг богино хугацаанд байраар хангах үйл ажиллагаа
	- автомашины зогсоол бүхий чөлөөт цаг өнгөрөөх зориулалттай газрын үйл ажиллагаа
	Мөн энэ ангид уулын аяллын байраар хангах үйл ажиллагаа орно.

559	Байраар хангах бусад төрлийн үйл ажиллагаа

	5590-ийг харна уу.

5590	Байраар хангах бусад төрлийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид урт болон богино хугацаагаар оюутан, түр /улирлын/ ажилчид болон бусад хүмүүсийг нэг хүний эсвэл хамтран амьдрах зориулалттай байр, дотуур байраар хангах үйл ажиллагаа орно.

	Энд дараах төрлийн байраар хангах үйл ажиллагаа орно: оюутны байр; сургуулийн дотуур байр; ажилчдын дотуур байр; хөлсний сууц; төмөр замын унтлагын вагоны үйлчилгээ

56	Нийтийн хоолны газрын үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт нийтийн хоолны газраар хийгдэх шууд хэрэглэх зориулалттай хоол хүнс, ундаагаар үйлчилдэг, байнгын эсвэл түр ажиллагаатай уламжлалт ресторан, зоогийн газар, цайны газар, өөрөө өөртөө үйлчлэх эсвэл хоолоо авч явах зориулалттай хоолны газрын үйл ажиллагаа орно.

	Энэ дэд салбарт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шууд хэрэглэх зориулалтын бус ундаа, хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл (дэд салбар 10, дэд салбар 11-т)
	- шууд хэрэглэх зориулалтгүй үйлдвэрлэсэн хоол хүнс, хүнсний бүтээгдэхүүний худалдаа (дэд салбар G-т орно).

561	Ресторан, хоолны явуулын үйлчилгээ

	5610-ыг харна уу.

5610	Ресторан, хоолны явуулын үйлчилгээ

	Энэ ангид үйлчлүүлэгч хоолны цэсээр үйлчлүүлэх, санал болгосон нэр төрлөөс өөрсдөө сонгож авах, хоолны газарт хооллох, авч явах, хаягаар хүргүүлсэн зэргээс хамаарахгүйгээр шууд хэрэглэх зорилгоор хоол, унд бэлтгэх үйл ажиллагаа орно. Энд моторт болон моторгүй тээврийн хэрэгсэл дээр хоол бэлтгэж үйлчлэх үйл ажиллагаа мөн багтана.
	Энэ ангид ресторан, кафе, түргэн хоолны газар, пицца хүргэх, мөхөөлдөсний мухлаг, явуулын хоолны мухлаг, зах дээр хоол бэлтгэх үйл ажиллагаа орно. Мөн энэ ангид вагоны ресторан, баарны үйл ажиллагааг тээврийн хэрэгсэл ашиглан явуулдаг тусгай үйлчилгээ хамрагдана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хоолны газар концесс, гэрээ хийх үйл ажиллагаа явуулдаг бол (5629-т орно).

5610.1	Рестораны үйлчилгээ

5610.2	Кафе, гуанз, зоогийн газрын үйлчилгээ

5610.3	Түргэн хоолны газрын үйлчилгээ

5610.9	Бусад төрлийн нийтийн хоолны үйлчилгээ

562	Тусгай үйлчилгээ, хоол бэлтгэх бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид тусгай арга хэмжээний үеэр тусгай захиалгаар хоол, хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагаа орно.

5621	Тусгай захиалгат хоолоор үйлчлэх үйлчилгээ

	Энэ ангид захиалагчийн хүссэн газарт тусгай арга хэмжээнд зориулан гэрээний үндсэн дээр хоол, хүнс бэлтгэж нийлүүлэх, тусгай захиалгаар хоол бэлтгэн нийлүүлэх үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- амархан муудаж гэмтдэг хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (1079-т), амархан мууддаг хүнсний бүтээгдэхүүний худалдаа (дэд салбар 47-т) тус тус орно.

5629	Нийтийн хоолны бусад үйл ажиллагаа

	Тогтоосон хугацааны туршид гэрээний үндсэн дээр хийгдэх ажилчдын гуанзны үйлчилгээ орно. Мөн спортын ордон, түүнтэй төстэй олон нийтийн газруудаар хоолоор үйлчлэх үйл ажиллагаа багтана. Хүнсний зүйлийг тодорхой төвлөрсөн цэгт бэлтгэнэ. Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрээний дагуу хоол хүнсээр үйлчлэх (жишээ нь: тээврийн компанид зориулсан)
	- спортын ордон, түүнтэй төстэй олон нийтийн газруудад хоол хүнсээр үйлчлэх
	- кафе, ажиллагчдын хоолны газар (жишээ нь: үйлдвэрийн газар, албан газар, эмнэлэг, сургууль)-ын гэрээт үйлчилгээ тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- цаашид худалдаалах зориулалттай амархан мууддаг хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл (1079 –т),
	- амархан мууддаг хүнсний бүтээгдэхүүний жижиглэн худалдаа (дэд салбар 47-д орно).

563	Ундаагаар үйлчлэх үйл ажиллагаа

	5630-ийг харна уу.

5630	Ундаагаар үйлчлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид шууд хэрэглэх зорилгоор ундаа бэлтгэх, ундаагаар үйлчлэх үйл ажиллагаа, тухайлбал, баар, зоогийн газар, пивоны газар, коктейль баар, диско баар (уух зүйлээр үйлчилдэг), пиво баар, жүүс баар, кофе шоп, ундааны явуулын худалдаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- савлаж бэлтгэсэн, савласан ундааг худалдах үйл ажиллагаа (4711, 4722, 4781, 4799-т),
	- уух зүйлээр үйлчилдэггүй диско явуулах, бүжгийн талбайгаар үйлчлэх үйл ажиллагаа (9329-т орно).

J	МЭДЭЭЛЭЛ, ХОЛБОО

	Энэ салбарт мэдээлэл, соёлын бүтээгдэхүүний үйлчилгээ, энэ төрлийн бүтээгдэхүүнийг дамжуулах, тараах үйл ажиллагаа, тухайлбал, холбоо, мэдээллийн технологийн үйл ажиллагаа, мэдээлэл боловсруулах болон мэдээллийн үйлчилгээтэй холбогдох бусад үйл ажиллагаа орно.
	Энэ салбарын үйл ажиллагааны үндсэн бүрэлдэхүүн хэсэг нь эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа (дэд салбар 58), программ хангамж, дуу, дүрс бичлэг хийх үйл ажиллагаа (дэд салбар 59), радио, телевизийн нэвтрүүлэг, хөтөлбөр бэлтгэх үйл ажиллагаа (дэд салбар 60), цахилгаан холбооны үйл ажиллагаа (дэд салбар 61), мэдээллийн технологийн үйл ажиллагаа (дэд салбар 62) болон бусад мэдээллийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа (дэд салбар 63)-наас бүрдэнэ.
	Эх бэлтгэх үйл ажиллагаанд (мэдээллийн бүтээгдэхүүн) зохиогчийн эрх олж эзэмших, эдгээр бүтээгдэхүүний агуулгыг олон нийтэд төрөл бүрийн хэлбэрээр дахин хувилах, тараах үйл ажиллагааг багтаана. Эх бэлтгэх, нийтлэх бүхий л боломжит хэлбэрүүд (хэвлэмэл, электрон болон аудио хэлбэр, интернэтэд байрлуулах, CD-ROM-ын хайлтын хэрэгслийн гэх мэт мультимедиа бүтээгдэхүүн)-ийг багтаана. Телевизийн хөтөлбөрийг бэлтгэх, хуваарилах үйл ажиллагаа нь ажлын шат дамжлагаас хамааран 59, 60, 61 дүгээр дэд салбарт ангилагдана.
	Боловсруулсан бүтээгдэхүүний тухайн нэг хэсэг, тухайлбал, кино, телевизийн олон ангит кино зэрэг нь 59-р дэд салбарт, бүрэн хэмжээний телевизийн сувгийн хөтөлбөрийг жишээлбэл, шууд мэдээллийн хөтөлбөр бэлтгэх үйл ажиллагаа нь 60 дугаар дэд салбарт орно.
	Телевизийн сувгийн хөтөлбөрийг хэрэглэгчдэд түгээх үйл ажиллагаа 60 дугаар дэд салбарт багтана. Бүрэн хэмжээний телевизийн хөтөлбөрийг дамжуулах, өөрөөр хэлбэл программд нь ямар нэг өөрчлөлт хийхгүйгээр дамжуулах үйл ажиллагаа нь 61 дүгээр дэд салбарт орно. Харин 61 дүгээр дэд салбарын мэдээлэл дамжуулах үйл ажиллагаа нь өргөн нэвтрүүлэг, сансрын болон кабелийн системээр хийгдэнэ.

58	Эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт ном, танилцуулга, сурталчилгааны хуудас, толь бичиг, нэвтэрхий толь, атлас, газрын зураг; сонин, сэтгүүл; нэрсийн жагсаалт, хаягийн жагсаалтын болон бусад зүйлсийн эх бэлтгэх, мөн түүнчлэн программ хангамж боловсруулах үйл ажиллагаа орно.
	Эх бэлтгэх үйл ажиллагаанд хэвлэх бүтээгдэхүүний (мэдээллийн бүтээгдэхүүн) зохиогчийн эрхийг олж эзэмших, эдгээр бүтээгдэхүүнийг олон нийтэд төрөл бүрийн хэлбэрээр хувилах, хуваарилан хүргэх үйл ажиллагаа багтана. Хэвлэн нийтлэх бүхий л боломжит хэлбэрүүд (хэвлэл, электрон болон аудио хэлбэр, хайлтын хэрэгслийг интернэтэд байрлуулах, CD-ROM-ын гэх мэт мультимедиа бүтээгдэхүүн)-ээр хийгдэж болно. Кино, клип зэрэг дүрс бичлэг бэлтгэх үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орохгүй.

	Энд дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- клип, кино, видео бичлэгийг DVD эсвэл түүнтэй төстэй медиад буулгах үйл ажиллагаа (дэд салбар 59-т),
	- бичлэг эсвэл аудио материалын засвар, шинэчилсэн найруулга хийх (дэд салбар 59-т),
	- хэвлэх (1811-т) болон бичигдсэн материалыг олон тоогоор хувилан олшруулах (1820-т орно).

581	Ном, сонин, сэтгүүл болон хэвлэлийн зүйлсийн эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт ном, сонин, сэтгүүл, бусад тогтмол гардаг хэвлэл, хаяг, нэрсийн жагсаалт болон зураг, товгор зураг, ил захидал, цагийн хуваарь, зарлалын самбар, зурагт самбар гэх мэт зүйлсийн эх бэлтгэх, хэвлэх, уран зураг, урлагийн бүтээлийг хувилах ажил орно. Эдгээр ажил нь оюуны шинэ санаа бүхий зүйлс байх бөгөөд ихэвчлэн зохиогчийн эрх нь хамгаалагдсан байна.

5811	Номын эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид номын эхийг цаасан болон электрон хэлбэрээр, (CD, электрон дэлгэцэн дээр гэх мэт) аудио хэлбэрээр эсвэл интернэтэд бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа орно. Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- ном, танилцуулга, сурталчилгааны хуудас, толь бичиг, нэвтэрхий толь, эдгээртэй төстэй хэвлэлийн зүйлсийн эх бэлтгэх, нийтлэх
	- атлас, газрын зураг, график зургийн эх бэлтгэх, нийтлэх
	- аудио номын эх бэлтгэх, нийтлэх
	- нэвтэрхий толины эхийг CD-ROM гэх мэт зүйлс дээр бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дэлхийн бөмбөрцөг/глобус үйлдвэрлэх (3290-т),
	- сурталчилгааны материалын эх бэлтгэх (5819-т),
	- хөгжмийн ном болон ноотны номын эх бэлтгэх (5920-т),
	- бие даасан зохиогчийн үйл ажиллагаа (9000-т орно).

5812	Лавлагаа, хаягийн жагсаалтын эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид баримт/мэдээллийн жагсаалтын эх бэлтгэх үйл ажиллагаа орно. Энд агуулгаасаа илүү эх бэлтгэлийн эх загвар хамгаалагдсан байна.
	Эдгээр жагсаалтын эхийг хэвлэмэл байдлаар болон электрон хэлбэрээр бэлтгэсэн байж болно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хаягийн жагсаалтын эх бэлтгэх, нийтлэх
	- утасны лавлах бэлтгэх, нийтлэх
	- хуулийн лавлагаа, эм зүйн лавлагаа зэрэг бусад лавлагааны эх бэлтгэх үйл ажиллагаа

5813	Сонин, сэтгүүлийн болон тогтмол хэвлэлийн эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид зар, сурталчилгааны сониныг багтаасан сонин, сэтгүүлийн болон бусад тогтмол хэвлэлийн эх бэлтгэх үйл ажиллагааг хамруулна. Эдгээр мэдээллийн эхийг цаасан дээр эсвэл электрон хэлбэрт, интернэтэд бэлтгэсэн байж болно. Радио, телевизийн хөтөлбөрийн эх бэлтгэх үйл ажиллагаа энд хамаарна.

5819	Дээр дурдсанаас бусад материалын эх бэлтгэх, нийтлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг хамруулна. Үүнд:
	- каталог, зураг, товгор зураг, ил захидал, мэндчилгээ, маягт, уран зураг, урлагийн бүтээлийг хувилах, сурталчилгааны материал, хэвлэлийн зүйлс зэрэг бусад бүтээлийн эх бэлтгэх, нийтлэх (интернэтэд байж болно) үйл ажиллагаа
	- статистикийн мэдээлэл болон бусад мэдээллийг интернэтэд нийтлэх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- программ хангамжийн жижиглэн худалдаа (4741-т),
	- зар сурталчилгааны сонингийн эх бэлтгэх (5813-т),
	- интернэтэд программ хангамж байршуулах (программыг веб-д байршуулах, үйлчилгээ үзүүлэх) (6311-т орно).

582	Программ хангамж хэвлэх үйл ажиллагаа

	5820-ийг харна уу.

5820	Программ хангамж хэвлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үйлдлийн системийн, бизнесийн болон бусад зорилгоор ашиглах программ хангамжийн, бүх платформын компьютер тоглоомын зэрэг ашиглахад бэлэн болсон (өөрчлөлт хийх боломжгүй) программ хангамжийг хэвлэх зэрэг үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- программ хангамжийг хувилан олшруулах (1820-т),
	- өөрчлөлт хийх боломжгүй программ хангамжийн жижиглэн худалдаа (4741-т),
	- эх бэлтгэлтэй холбоогүй программ хангамжийн үйлдвэрлэл (6201-т),
	- интернэтэд ажиллах программ хангамж байршуулах (веб-д программ хангамжийг байршуулах, үйлчилгээ үзүүлэх) (6311-т орно).

59	Кино, видео, телевизийн хөтөлбөрийн үйлдвэрлэл, бичлэг хийх болон хөгжим, ая үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт театрын болон театрын бус кино зураг, видео бичлэг, дискийг театрт шууд үзүүлэх, телевизийн өргөн нэвтрүүлгээр цацах; дүрс бичлэгийг засах (редакторлах), хасах, дуу оруулах гэх зэрэг үйл ажиллагаа; хөдөлгөөнт дүрс, кино, бусад дүрсний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд хүргэх, хуваарилах; хөдөлгөөнт дүрс, бусад дүрсний бүтээгдэхүүнийг үзүүлэх үйл ажиллагаа орно.
	Кино зураг бусад дуу дүрсний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд хүргэх эрхийг худалдах, худалдан авах үйл ажиллагаа мөн орно.
	Түүнчлэн дуу бичлэгийн үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, эх мастер дуу бичлэг хийх, хэрэглэгчдэд хүргэх, студи болон бусад ижил төстэй газарт хөгжмийн бичлэг хийх, эх бэлтгэх үйл ажиллагаа багтана.

591	Кино зураг, видео дүрс бичлэг, телевизийн хөтөлбөрийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт театрын болон театрын бус хөдөлгөөнт дүрс зураг кино, видео бичлэг, DVD эсвэл бусад медиа ашиглан, тоон хэлбэрээр тархаах, дискийг шууд театрт шууд үзүүлэх, телевизээр цацах; дүрс бичлэгийг засах (редакторлах), хасах, дуу оруулах гэх зэрэг үйл ажиллагаа; хөдөлгөөнт дүрс, бусад дүрсний бүтээгдэхүүн (видео бичлэг, DVD гэх мэт)-ийг хэрэглэгчдэд хүргэх; хөдөлгөөнт дүрс, бусад дүрсний бүтээгдэхүүнийг үзүүлэх үйл ажиллагаа орно. Хөдөлгөөнт дүрс, бусад дүрсний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд хүргэх эрхийг худалдах, худалдан авах үйл ажиллагаа мөн багтана.

5911	Кино зураг, видео дүрс бичлэг, телевизийн хөтөлбөр бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид хөдөлгөөнт зураг, кино, видео дүрс бичлэг, телевизийн хөтөлбөр, бэлтгэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- кино хувилах (театрт зориулан хөдөлгөөнт зураг, киног хувилахыг оруулахгүй), тухайлбал, аудио, видео хальс, CD эсвэл DVD дээрх эх хуулбараас хувилан олшруулах (1820-т),
	- видео бичлэг, CD, DVD–ний бөөний худалдаа (4649-т),
	- хоосон видео хуурцаг, CD-ний бөөний худалдаа (4652-т),
	- видео хуурцаг, CD, DVD-ний жижиглэн худалдаа (4762-т),
	- дахин боловсруулалтын үйл ажиллагаа (5912-т),
	- кино үйлдвэрт зориулсан киноны дахин боловсруулалт (5912-т),
	- бүрэн хэмжээний телевизийн хөтөлбөр бүтээх үйл ажиллагаа. (6020-т),
	- телевизийн дамжуулах үйл ажиллагаа (6020-т),
	- хөдөлгөөнт зургийн үйлдвэрлэлээс бусад кино зураг боловсруулах үйл ажиллагаа (7420-т),
	- хувь хүний театрын эсвэл жүжигчдийн агент, агентлагуудын үйл ажиллагаа (7490-т),
	- видео хуурцаг, DVD-г олон нийтэд түрээслүүлэх (7722-т),
	- уулзалт, хурал гэх мэт үйл ажиллагааны телевизийн шууд нэвтрүүлэгт тайлбар хийх үйл ажиллагаа (8299-т),
	- сайн дурын уран сайханч, хүүхэлдэй кино бүтээгчид, найруулагчид, тайзны засалчид, техникийн мэргэжилтнүүдийн үйл ажиллагаа (9000-т орно).

5912	Кино зураг, видео дүрс бичлэг, телевизийн хөтөлбөрийг дахин боловсруулсны дараах шатны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид засварлах (редакторлах), кино зураг/бичлэгийг хувиргах, гарчиглах/хаяглах, дэд ангиудад хувааж гарчиглах/хаяглах, тайлбар оруулах, компьютер график, хөдөлгөөнт дүрс (анимэйшн), тусгай нөлөө/эффект оруулах, киноны дүрсийг сайжруулах, боловсруулах үйл ажиллагаа, кино зургийг театрт гаргахад зориулан дахин бэлтгэх зэрэг кино зургийн тусгай лабораторийн үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид мөн дамжуулах, тархаах зориулалтгүй телевизийн хөтөлбөр бэлтгэх болон киноны сан хөмрөгт баримтат кино хадгалах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- кино хувилах (театрт зориулсан хөдөлгөөнт зураг, киног хувилахаас бусад), тухайлбал, аудио, видео хальс, CD эсвэл DVD дээрх эх хувиас хувилан олшруулах (1820-т),
	- видео бичлэг, CD, DVD –ний бөөний худалдаа (4649-т),

	- видео хуурцаг, CD, DVD-ний жижиглэн худалдаа (4762-т),
	- хөдөлгөөнт зургийн үйлдвэрлэлээс бусад зураг боловсруулах (7420-т),
	- видео хуурцаг, DVD-г олон нийтэд түрээслүүлэх (7722-т),
	- хувь хүний театрын эсвэл жүжигчдийн агент, агентлагуудын үйл ажиллагаа (9000-т орно).

5913	Кино зураг, дүрс бичлэг, телевизийн хөтөлбөрийг хуваарилан тархаах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- кино театр, телевизийн сүлжээ, станц болон үзэсгэлэнгийн танхимд кино, видео бичлэг, DVD болон эдгээртэй төстэй бүтээгдэхүүнийг хүргэх
	- кино, видео бичлэг, DVD хэрэглэгчдэд хүргэх эрхийг олж авах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- кино хувилах (театрт зориулан хөдөлгөөнт зураг, киног хувилахыг оруулахгүй), тухайлбал, аудио, видео хальс, CD эсвэл DVD дээрх мастер хуулбараас хувилан олшруулах (1820-т орно).

5914	Кино зургийг дэлгэцэд үзүүлэх үйл ажиллагаа

	Кино зураг, видео бичлэгийг кино театрт, задгай талбайд эсвэл бусад үзүүлбэрийн талбайд үзүүлэх, кино зурагчдын клубийн үйл ажиллагааг хамруулна.

592	Дуу бичлэг, хөгжмийн эх бэлтгэх үйл ажиллагаа

	5920-ийг харна уу.

5920	Дуу бичлэг, хөгжмийн эх бэлтгэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид эх дуу бичлэгийг эх хуурцаг, CD дээр бэлтгэх; дуу бичлэгийг бөөний болон жижиглэн худалдаачид, олон нийтэд шууд хүргэх үйл ажиллагаа орно. Эдгээр үйл ажиллагааг нэг аж ахуйн нэгж бүгдийг нь эсвэл хэсэгчлэн хийдэг байж болно. Тухайн үйл ажиллагааг эрхэлдэг нэгж нь эх бичлэгийг хувилах, тархаах эрхтэй эсэхээс хамаарч хэвлэн нийтэлнэ. Энэ ангид мөн радио хөтөлбөрийн соронзон бичлэгийг хийх (өөрөөр хэлбэл, шууд бус) үйл ажиллагааг багтаасан студи эсвэл өөр бусад газарт дуу бичлэг хийх үйл ажиллагаа орно.
	Хөгжмийн эх бэлтгэх үйл ажиллагаа өөрөөр хэлбэл, хөгжмийн зохиолын зохиогчийн эрхийг олж авах, бүртгүүлэх, хөгжмийн зохиолын бичлэг хийх, радио, телевиз, кино, тоглолт, хэвлэл, бусад зүйлст ашиглах, эзэмших, сурталчлах эрхтэй холбоотой үйл ажиллагаа, хөгжмийн болон хөгжмийн нотын номын эх бэлтгэх үйл ажиллагаа мөн энд хамаарна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөгжим болон бусад дуу бичлэгийн эх хувиас хувилах үйл ажиллагаа (1820-т),
	- кино үйлдвэрт зориулсан киноны дахин боловсруулалт (5912-т орно).

60	Өргөн нэвтрүүлэг бэлтгэх, дамжуулах үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт амралт, чөлөөт цагийн, цэнгээнт, мэдээллийн, ярилцлагын болон эдгээртэй төстэй радио, телевизийн хөтөлбөр, мэдээллийг бэлтгэх, түүнийг хэрэглэгчдэд хүргэх эрхийг олж авах, дараагийн шатанд дамжуулах үйл ажиллагаа орно. Мөн радио эсвэл телевизийн нэвтрүүлгийн үйл ажиллагаа хосолсон өгөгдөл дамжуулах үйл ажиллагаа орно. Нэвтрүүлэх, дамжуулах үйл ажиллагааг агаар, хиймэл дагуул, кабелийн сүлжээ, интернэт зэрэг янз бүрийн технологийг ашиглан гүйцэтгэж болно. Энэ дэд салбарт мөн төрөлжсөн хөтөлбөр (мэдээ, спорт, боловсрол, залуучуудад чиглэсэн гэх мэт)-ийг захиалгаар эсвэл төлбөртэй олон нийтэд нэвтрүүлэх, гуравдагч этгээдэд бэлтгэж өгөх үйл ажиллагаа орно.
	Энэ дэд салбарт кабелийн болон бусад захиалгат хөтөлбөрийг хэрэглэгчдэд хүргэх үйл ажиллагаа орохгүй (дэд салбар 61-ийг харах).

601	Радио нэвтрүүлгийг дамжуулах үйл ажиллагаа

	6010-ыг харна уу.

6010	Радио нэвтрүүлгийг дамжуулах үйл ажиллагаа

	Радио сигнал (дохио)-ыг радио нэвтрүүлгийн станц эсвэл дуут мэдээллийг олон нийт, хэрэглэгчдэд, захиалагчдад дамжуулах хэрэгслээр цацах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид мөн дараах үйл ажиллагааг орно:
	- радио сүлжээний үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, агаар, кабель, эсвэл сансрын холбоогоор дуут мэдээллийг захиалагч, хэрэглэгчид цацах үйл ажиллагаа
	- интернэтээр радио нэвтрүүлгийг цацах (Интернэт радио станц) үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- радио нэвтрүүлгийг хуурцагт буулгах үйл ажиллагаа (5920-т орно).

602	Телевизийн өргөн нэвтрүүлэг бэлтгэх болон дамжуулах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт бусдаас худалдан авсан телевизийн сувгийн хөтөлбөр (тухайлбал, кино, баримтат бичлэг гэх мэт), өөрсдийн бэлтгэсэн хөтөлбөр (тухайлбал, орон нутгийн мэдээ, сурвалжилга гэх мэт), эсвэл эдгээрийг хослуулсан телевизийн бүрэн хэмжээний хөтөлбөр бэлтгэх үйл ажиллагаа орно.
	Энэхүү бүрэн хэмжээний телевизийн хөтөлбөрийг бэлтгэсэн аж ахуйн нэгж өөрөө эсвэл кабелийн телевизийн компани, сансрын телевизийн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгч гэх мэт гуравдагч этгээдээр дамжуулан хүргэх үйл ажиллагаа багтана.
	Мөн телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйл ажиллагаа хосолсон тоон өгөгдөл дамжуулах ажиллагаа орно.

6020	Телевизийн өргөн нэвтрүүлэг бэлтгэх болон дамжуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид агаарын долгионоор телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг дамжуулах студи болон хөтөлбөрийг дамжуулах телевизийн сувгийг дуу өгөгдлийн хамт цацах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид үйлдвэрлэгч нэгж өөрөө эсвэл, кабелийн телевизийн компани, хиймэл дагуулын телевизийн үйлчилгээ үзүүлэгч гэх мэт гурав дахь дистрибьютерээр дамжуулан дуу, дүрс, тоон өргөдлийн хөтөлбөрийг хэрэглэгчдэд хүргэх үйл ажиллагаа орно. Хөтөлбөрийн цагийн хуваарийг гаргахдаа өөрсдөө гаргадаг эсвэл бусдын мэдэлд байж болно. Хөтөлбөрүүд нь ихэвчлэн төрөлжсөн байна (тухайлбал, мэдээллийн, спортын, боловсролын, залуучуудад чиглэсэн гэх мэт).

	Энэ ангид спортын, киноны, мэдээллийн, боловсролын сувгийн хөтөлбөр бэлтгэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Ай Пи телевиз (IPTV)
	- Хөдөлгөөнт телевиз (Mobile TV)
	- Агаарын болон олон сувгийн телевиз

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- телевизийн хөтөлбөрийн элементүүдийг бүтээх (кино, баримтат бичлэг, сурталчилгаа гэх мэт) (5911-т),

	- кабель эсвэл сансрын сувгийг үзэгчдэд хүргэх үйл ажиллагаа (61-р дэд салбарт орно).

61	Цахилгаан холбоо

	Энэ дэд салбарт дуу, дүрс, тоон өгөгдөл, үгэн, видео дүрсийг дамжуулах цахилгаан холбооны үйл ажиллагаа болон түүнтэй холбоотой үйлчилгээ орно. Эдгээр үйл ажиллагааг дамжуулах хэрэгсэл нь нэг технологид суурилсан эсвэл хэд хэдэн технологийн хослолд суурилсан байж болно. Энэ дэд салбарт ангилагдсан үйл ажиллагаанууд нь дээрх зүйлсийг шинээр бий болгохгүй зөвхөн дамжуулах үйл ажиллагаа байна. Энэ дэд салбарын үйл ажиллагаа нь үйлчилж байгаа дэд бүтцийн төрлөөсөө хамааран ангилагдана.
	Телевизийн дохиог дамжуулан бүрэн хэмжээний сувгийн хөтөлбөр (60 дугаар дэд салбарт зохиосон)-ийг программын багцад оруулан түгээх үйл ажиллагаа мөн орно.

611	Утсан холбоо

	6110-ыг харна уу.

6110	Утсан холбоо

	Энэ ангид утсан холбооны дэд бүтцийг ашиглан дуу, дүрс, өгөгдөл, текст, видео дүрсийг дамжуулах хэрэгслийг ажиллуулах, засварлах, ашиглах үйл ажиллагаа орно. Эдгээр үйл ажиллагааг явуулдаг хэрэгсэл нь нэг эсвэл хэд хэдэн технологид суурилсан байж болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- холбооны сүлжээ, сувгийг дахин худалдах (6190-т орно).

6110.1	Утсан холбооны үйлчилгээ (Суурин холбоо)
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- газрын шугам, агаарын долгион эсвэл газрын шугам болон сансрын холболтын хослолоор цэгээс цэгт холбох, дамжуулах хэрэгслийг ажиллуулах, засварлах, ашиглуулах;
	- кабелийн хуваарилалтын системийг ажиллуулах (өөрөөр хэлбэл, өгөгдөл, телевизийн дохиог хуваарилах);
	- өөрийн тоног төхөөрөмж, техник хэрэгслийг ашиглан телеграф болон бусад дуут бус өгөгдлийг дамжуулах үйл ажиллагаа
	- сүлжээний оператор, эзэмшигчдээс нь сүлжээг нь түрээсэлж авах, энэ сүлжээгээ ашиглан аж ахуйн нэгж байгууллага, өрхүүдэд цахилгаан холбооны үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа.

6110.2	Дайл-ап (diаl-up) холболт гэх мэт өөрийн эзэмшлийн эсвэл интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага (ISP)-ын хяналтад байдаг, хэрэглэгч ISP-ийн хоорондох сүлжээний интернэтийн үйлчилгээ

6110.3	Холболтын бусад хэрэгслээр холбооны үйлчилгээг ашиглах: VOIP (Voiсe Over Internet Protoсol) үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа

6110.9	Утсан холбооны интернэт үйлчилгээ

	Энэ ангид утсан холболтын дэд бүтэцтэй интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа багтана.

612	Утасгүй холбоо

	6120-ийг харна уу.

6120	Утасгүй холбоо

	Энэ ангид утасгүй холбооны дэд бүтцийг ашиглан дуу, дүрс, өгөгдөл, текстийг дамжуулах хэрэгслийг ажиллуулах, засварлах, ашиглуулах үйл ажиллагаа орно.
	Эдгээр хэрэгсэл нь агаарын долгионоор олон чиглэлд дамжуулах хэрэгслүүд бөгөөд нэг эсвэл хэд хэдэн технологийн хослолд суурилсан байж болно.
	Сүлжээний оператор, эзэмшигчдээс нь сүлжээг нь түрээсэлж авах, энэ сүлжээгээ ашиглан аж ахуйн нэгж, байгууллага, өрхүүдэд утасгүй холбооны (сансрын холбоо орохгүй) үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа энд орно.

6120.1	Үүрэн холбооны үйлчилгээ

	Үүрэн болон бусад утасгүй холбооны сүлжээгээр электрон текстийг дамжуулах үйл ажиллагаа энд багтана.
	- Утасгүй суурин холбоо WLL технологийн утасгүй суурин холбооны үйлчилгээ

6120.2	Утасгүй холбооны интернэт үйлчилгээ

	Энд утасгүй холболтын дэд бүтэцтэй оператораар интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа багтана.

6120.3	Утасгүй суурин холбооны үйлчилгээ

	Энэ дээр ороогүй бусад утасгүй холбооны үйлчилгээ (Wifi, WiMаx) орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- холбооны сүлжээ, сувгийг дахин худалдах (6190-т орно).

6120.9	Утасгүй холбооны бусад үйлчилгээ

613	Сансрын холбоо

	6130-ийг харна уу.

6130	Сансрын холбоо

	Сансрын холбооны дэд бүтцийг ашиглан дуу, дүрс, өгөгдөл, текст, видео дүрсийг дамжуулах хэрэгслийг ажиллуулах, засварлах эсвэл ашиглах үйл ажиллагааг энэ ангид оруулна. Энэ ангид мөн кабелийн сүлжээ, орон нутгийн телевизийн станц, эсвэл радио сүлжээнээс хүлээн авсан визуаль, дуу, текстэн мэдээллийг сансрын сүлжээг ашиглан шууд хэрэглэгчдэд хүргэх үйл ажиллагаа орно. Энэ үйл ажиллагааг явуулдаг аж ахуйн нэгж нь программчлалын үйл ажиллагаа голлосон биш байна.
	Энэ ангид мөн сансрын сүлжээний оператораар интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- холбооны сүлжээ, сувгийг дахин худалдах үйл ажиллагаа (6190-т орно).

619	Цахилгаан холбооны бусад үйл ажиллагаа

	6190-ийг харна уу.

6190	Цахилгаан холбооны бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хиймэл дагуулын, холбооны телеметр, радарын станц зэрэг холбооны тусгай хэрэгслийг ашиглах үйл ажиллагаа
	- сансрын терминал станц болон нэг эсвэл олон цэгийг холбосон холбооны тоног төхөөрөмжийг ажиллуулах хиймэл дагуулын системд дамжуулах эсвэл хүлээн авах цахилгаан холбооны системийн үйл ажиллагаа
	- холбооны сүлжээ, сувгийг худалдах (өөрөөр хэлбэл, ямар нэг нэмэлт үйлчилгээ үзүүлэхгүйгээр сүлжээг худалдан авах, худалдах)
	- харилцаа холбооны сүлжээ, дэд бүтцийн суурилуулалт, засвар, угсралтын ажил үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- холбооны дэд бүтцийн оператораар интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа (6110, 6120, 6130-т орно).

62	Компьютер программчлал, зөвлөгөө болон түүнд холбогдох үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт мэдээллийн технологийн чиглэлийн дараах үйл ажиллагаа орно: программ хангамж боловсруулах, сайжруулах, шалгах, засварлах, турших үйл ажиллагаа; компьютерын техник хангамж, программ хангамж болон холбооны технологийг нэгтгэсэн компьютерын системийг төлөвлөх, зохион байгуулах үйл ажиллагаа; хэрэглэгчийн компьютерын системд мэдээлэл боловсруулах хэрэгслийн үйл ажиллагааг тохируулах, зохион байгуулалтыг хангах; бусад мэргэжлийн болон техникийн компьютертой холбоотой үйл ажиллагаа багтана.

620	Компьютер программчлал, зөвлөгөө болон түүнд холбогдох үйл ажиллагаа

	Дэд салбар 62-ыг харна уу.

6201	Компьютер программчлалын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид программ хангамж боловсруулах, сайжруулах, шалгах, засварлах, турших үйл ажиллагаа болон хэрэглэгчийн хувийн хэрэгцээг хангасан программ хангамжийг боловсруулах үйл ажиллагаа орно. Доорх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай компьютерын кодыг бичих, агуулгыг боловсруулах. -Системийн программ хангамж боловсруулах -Программ хангамжийн шинэчлэл -Мэдээллийн сан -Веб хуудаснууд

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагааг орохгүй:
	- бэлэн программ хангамжийг хэвлэх (5820-т),
	- компьютерын техник хангамж, программ хангамж болон холбооны технологийг нэгтгэсэн компьютерын системийг төлөвлөх, зохион байгуулах үйл ажиллагаа (6202-т орно).

6202	Компьютерын зөвлөгөө өгөх болон компьютерын системийн чиглэлээр иж бүрэн үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид компьютерын техник хангамж, программ хангамж болон холбооны технологийг нэгтгэсэн компьютерын системийг төлөвлөх, зохион байгуулах үйл ажиллагаа орно. Энэ ангид хамаарах үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж цогц үйлчилгээний нэг хэсэг системийн техник хангамж, программ хангамжийн үйлчилгээг үзүүлдэг байж болох буюу гуравдагч этгээдээр эсвэл гүйцэтгэгчээр хийлгүүлж болно. Энэ ангид хамаарах нэгжүүд ихэвчлэн систем суулгах, системийн хэрэглэгчдийг сургах, үйлчлэх үйл ажиллагааг эрхэлдэг байж болно.
	Энд хэрэглэгчийн компьютерын системд мэдээлэл боловсруулах хэрэгслийн үйл ажиллагааг тохируулах, зохион байгуулалтыг хангах; компьютертой холбоотой бусад мэргэжлийн болон техникийн үйл ажиллагаа орно.

6209	Мэдээллийн технологи болон компьютерын бусад үйлчилгээ

	Энэ ангид дээр ороогүй мэдээллийн технологи, компьютертой холбоотой дараах үйл ажиллагааг хамруулна:
	- компьютерын программын гэмтлийг засах, сэргээх үйл ажиллагаа
	- программ хангамж суулгах үйл ажиллагаа
	- компьютерын системийг суурилуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ердийн хэмжээтэй компьютер болон бусад төстэй компьютерыг программаар хангах үйл ажиллагаа (3320-т)
	- компьютер программчлал (6201-т),
	- компьютерын зөвлөгөө (6202-т),
	- компьютерын бүрдэл хэсгийг зохион байгуулах (6202-т),
	- өгөгдөл/мэдээлэл боловсруулах, байршуулах (6311-т орно).

63	Мэдээллээр үйлчлэх үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт веб хайлтын системийн үйл ажиллагаа, өгөгдөл/мэдээлэл боловсруулах, байршуулах, ашиглуулах үйл ажиллагаа, мэдээллээр хангах бусад үйл ажиллагаа орно.

631	Өгөгдөл/мэдээлэл боловсруулах, байршуулах, түүнтэй холбогдох үйл ажиллагаа; веб гарц

	Энэ бүлэгт өгөгдөл/мэдээлэл боловсруулах, байршуулах үйлчилгээний дэд бүтцийг бий болгох болон түүнтэй холбоотой үйл ажиллагаа, интернэтийн бусад гарц/портал/ болон мэдээллийг хайх хэрэгслийн үйл ажиллагаа орно.

6311	Өгөгдөл/мэдээлэл боловсруулах, байршуулах, түүнтэй холбогдох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид мэдээлэл/өгөгдөл боловсруулах, байршуулах үйлчилгээний дэд бүтцийг бий болгох болон түүнтэй холбогдох үйл ажиллагаа орно. Веб байршуулах (веб хуудас), хоостын урсгал үйлчилгээ, хоостыг ашиглах, хоостын ашиглалтын үйлчилгээг хангах, үйлчлүүлэгчийн хүрээнд үйлчлэх ерөнхий мэдээлэл солилцох үйл ажиллагаа зэрэг тусгай үйл ажиллагаа багтана. Мэдээлэл боловсруулах үйл ажиллагаа нь автоматчилагдсан мэдээлэл боловсруулах болон мэдээлэл оруулах үйлчилгээ үзүүлэгчдийн ирүүлсэн мэдээллээс боловсруулсан болон тусгайлсан тайлан, үр дүнг гаргах үйл ажиллагаа орно.

6312	Веб гарцын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид интернэт хаягийн мэдээллийн санг үүсгэх, засварлах, түүний бүрдэл хэсгүүдийг хялбар хайх хэлбэрт оруулах хайлтын хэрэгслийг ашиглан веб сайт бий болгох үйл ажиллагаа орно. Энэ ангид мөн бүрдэл хэсгүүдийг тодорхой хугацааны давтамжтай шинэчлэх медиа сайт ажиллуулах гэх мэт интернэтийн гарц/портал/ дахь бусад веб сайттай холбоотой үйл ажиллагаа багтана.

639	Мэдээллийн бусад үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт мэдээллийн агентлаг мэдээллийн бусад үйлчилгээний үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- номын сан, архивын үйл ажиллагаа (9101-т орно).

6391	Мэдээллийн агентлагийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид мэдээлэл, зураг болон бусад онцлог дуу, дүрст мэдээллийг цуглуулах мэдээллийн синдикат, агентлагийн үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бие даасан фото зургийн сэтгүүлчийн үйл ажиллагаа (7420-т),
	- бие даасан сэтгүүлчийн үйл ажиллагаа (9000-т орно).

6399	Мэдээллийн үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дээр ороогүй дараах мэдээллийн бусад үйлчилгээ орно:
	- телефон утсанд суурилсан мэдээллийн үйлчилгээ (лавлах операторын үйл ажиллагаа)
	- гэрээ эсвэл төлбөрийн үндсэн дээр мэдээлэл хайх үйлчилгээ
	- сонин хэвлэлийн мэдээлэл цуглуулах үйлчилгээ, цуглуулсан мэдээллийг тархаах үйлчилгээ, гэх мэт
	- гар утасны (үүрэн) болон Ай Пи (IP) протоколд суурилсан сүлжээг ашиглан онлайн контент бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- тусгай дугаар ашиглан мэдээлэл лавлагааны үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- телефон дуудлагын төвийн үйл ажиллагаа (8220-т орно).

K	САНХҮҮГИЙН БОЛОН ДААТГАЛЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Санхүүгийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа, даатгал, давхар даатгал, тэтгэврийн санхүүжилтийн үйл ажиллагаа болон санхүүгийн үйлчилгээг дэмжих үйл ажиллагаа энэ салбарт орно. Холдинг компанийн үйл ажиллагаа, итгэлцлийн үйл ажиллагаа, сангууд болон бусад ижил төстэй санхүүгийн байгууллагуудын үйл ажиллагаа зэрэг хөрөнгө эзэмших үйл ажиллагаа мөн энэ салбарт багтана.

64	Даатгалын болон тэтгэврийн санхүүжилтийн үйл ажиллагаанаас бусад санхүүгийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт даатгал, тэтгэврийн санхүүжилт болон албан журмын нийгмийн даатгалаас бусад хөрөнгө татан төвлөрүүлэх, түүнийг дахин хуваарилах үйл ажиллагаа орно. Үүнд даатгал тэтгэврийн сан болон заавал хамрагдах нийгмийн даатгал зэрэгт зориулж хөрөнгө бүрдүүлэх үйл ажиллагаа хамаарахгүй.

641	Санхүүгийн зуучлал

	Энэ бүлэгт хадгаламж, хадгаламж хэлбэрээр хөрөнгө татан төвлөрүүлэх үйл ажиллагаа орно. Өөрөөр хэлбэл, төв банкнаас бусад санхүүгийн байгууллага нь өдөр тутмын үйл ажиллагааныхаа явцад санхүүгийн бус эх үүсвэрээс мөнгөн хөрөнгө татан төвлөрүүлэх үйл ажиллагаа багтана.

6411	Төв банкны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана. Үүнд:
	- үндэсний мөнгөн тэмдэгтийг гүйлгээнд гаргах, нийлүүлэлтийг зохицуулах,
	- мөнгөний нийлүүлэлтийг хянах, удирдах,
	- санхүүгийн байгууллага хоорондын клирингийн тооцоонд ашиглагдах хөрөнгийг харилцах, хадгаламж хэлбэрээр байршуулах,
	- банкнуудын үйл ажиллагаанд хяналт тавих,
	- улсын гадаад валютын албан нөөцийг удирдах
	- засгийн газрын санхүүгийн зуучлагчийн үүрэг гүйцэтгэх

6419	Мөнгөний зуучлалын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид харилцах, хадгаламж болон түүнтэй адилтгах хэлбэрээр хөрөнгө татан байршуулах, зээл олгох буюу санхүүжүүлэх үйл ажиллагаа орно. Зээлжүүлэлт нь зээл, барьцаат зээл, кредит карт зэрэг хэлбэртэй байж болно. Төв банкнаас бусад санхүүгийн байгууллага дээрх үйл ажиллагааг явуулдаг. Тухайлбал: арилжааны банк; хадгаламжийн банк энэ ангид багтана.
	Энэ ангид мөн дараах үйл ажиллагаа орно:
	- мөнгийг данснаас дансанд шилжүүлэх болон шуудангийн хадгаламжийн банкны үйл ажиллагаа
	- төрөлжсөн байгууллагад (эдгээр нь мөн хадгаламжийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг байна) орон сууц, байшин худалдаж авах зорилгоор зээл олгох
	- мөнгөн шилжүүлгийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй. Үүнд:
	- хадгаламжийн үйл ажиллагаа эрхэлдэггүй байгууллагаас орон сууц болон байшин худалдан авахад зориулж зээл олгох үйл ажиллагаа (6492-т),
	- кредит карттай холбоотой гүйлгээ болон төлбөр тооцоо хийх үйл ажиллагаа (6619-т орно).

642	Холдинг компанийн үйл ажиллагаа

	6420-ийг харна уу.

6420	Холдинг компанийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид холдинг компаниудын үйл ажиллагаа буюу гол үйл ажиллагаа нь компаниудын хөрөнгийг эзэмшихэд чиглэгдсэн салбар корпорацын актив эзэмших (хяналтын багц активыг эзэмшинэ) нэгжүүдийн үйл ажиллагаа орно.
	Энэ ангид хамаарах холдинг компаниуд нь аж ахуйн нэгжүүдэд активтай холбоотой бусад үйлчилгээ үзүүлдэггүй. Өөрөөр хэлбэл, аж ахуйн нэгжүүдийн активыг удирдах эсвэл захиран зарцуулдаггүй.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- компани, аж ахуйн нэгжийн идэвхтэй удирдах үйл ажиллагаа, стратеги төлөвлөгөө, компанийн шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа (7010-т орно).

643	Итгэлцэл, сангууд болон бусад ижил төстэй санхүүгийн байгууллагуудын үйл ажиллагаа

	6430-ыг харна уу.

6430	Итгэлцэл, сангууд болон бусад ижил төстэй санхүүгийн байгууллагуудын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үнэт цаас болон бусад санхүүгийн хөрөнгийг хувьцаа эзэмшигч эсхүл ашиг хүртэгчийн өмнөөс татан төвлөрүүлдэг боловч удирддаггүй хуулийн этгээд байна. Портфолио буюу багц санхүүгийн хөрөнгө нь хөрөнгө оруулалтын тодорхой шинж чанарууд болох ашиг, өгөөж, эрсдэл, үнийн хэлбэлзэл болон бусад олон талуудыг илэрхийлэхээр тусгайлан зохиогдсон байдаг. Эдгээр байгууллагуудын орлого нь хүү, ногдол ашиг болон бусад хөрөнгөөс орох орлого байх бөгөөд өөрийн үзүүлсэн үйлчилгээнээс орох орлого болон ажиллах хүч багатай буюу бараг байдаггүй байна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Нээлттэй сангийн үйл ажиллагаа
	- Хаалттай сангийн үйл ажиллагаа
	- Тодорхой гэрээний үндсэн дээр ашиг хүртэгчийн өмнөөс захиран зарцуулах итгэлцлийн сан, бусад сан болон хөрөнгийн болон агентлагийн данс
	- хөрөнгө оруулалтын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бараа, үйлчилгээний борлуулалтаас орлого олдог сан, итгэлцлийн сан, эдгээрийн үндсэн үйл ажиллагааных нь дагуу ЭЗБТҮАСА-аас харах
	- холдинг компанийн үйл ажиллагаа (6420-т),
	- тэтгэврийн сангийн үйл ажиллагаа (6530-т),
	- сангуудын удирдах үйл ажиллагаа (6630-т орно).

649	Даатгал, тэтгэврийн сангийн үйл ажиллагаанаас бусад санхүүгийн үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт санхүүгийн бусад үйлчилгээ багтана. Санхүүгийн байгууллагаас үзүүлэх санхүүгийн үйлчилгээ хамаарахгүй (санхүүгийн байгууллага нь харилцах, хадгаламж болон бусад адилтгах хэлбэрээр хөрөнгө татан төвлөрүүлж, тус эх үүсвэр болон өөрийн эх үүсвэрээс зээл олгох, хөрөнгө оруулалт хийх үйл ажиллагаа явуулдаг).

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- даатгал болон тэтгэврийн санхүүжилтийн үйл ажиллагаа дэд салбар (65-т орно).

6491	Санхүүгийн лизингийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- лизингийн хугацаа нь түрээсэлсэн хөрөнгийн тооцоолсон үр ашигт хугацаатай ихэвчлэн тэнцүү байна. Мөн түрээслэгч нь түрээсийн хөрөнгийг ашиглаж орлого олох бөгөөд түүнийг эзэмшихтэй холбоотой бүхий л эрсдэлийг хүлээнэ. Өмчлөлийн эрхийг бүрэн шилжүүлэх буюу шилжүүлэхгүй байж болно. Санхүүгийн лизинг нь хүү болон бусад бүх зардлыг нөхдөг.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үйл ажиллагааны лизинг нь барааны төрөлд хамааран дэд салбар (77-т орно).
6492	Зээл олгох бусад үйлчилгээ

	Энэ ангид санхүүгийн зуучлалын бус байгууллага (хөрөнгө оруулалтын компани, төрөлжсөн банк, хөрөнгө оруулалтын клуб гэх зэрэг)-ын зээл олголттой холбоотой санхүүгийн үйлчилгээ орно.
	Зээлжүүлэлт нь зээл, барьцаат зээл, кредит карт зэрэг хэлбэртэй байж болно. Үүнд дараах төрлийн үйлчилгээ багтана:
	- хэрэглээний зээл олгох,
	- гадаад худалдааг санхүүжүүлэх,
	- төрөлжсөн банкнаас үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбарт урт хугацааны санхүүжилт хийх,
	- зээл олгох (банкны салбараас гадна),
	- зээлийн баталгааны үйлчилгээ
	- зээлийн зэрэглэлийн үйлчилгээ
	- алтернатив санхүүгийн үйлчилгээ
	- хөрөнгө татан төвлөрүүлдэггүй төрөлжсөн байгууллагаас орон сууцны зээл олгох,
	- урт болон богино хугацааны хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаа
	- ломбард болон мөнгө зээлдүүлэгчийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөрөнгө татан төвлөрүүлдэг мэргэжлийн байгууллагаас орон сууцны зээл олгох үйл ажиллагаа (6419-т)
	- гишүүнчлэлийн байгууллагаас тусламж олгох үйл ажиллагаа (9499-т)
	- үйл ажиллагааны лизинг нь барааны төрөлд хамааран дэд салбар 77-т орно.

6499	Дээрх ангид ороогүй даатгал, тэтгэврээс бусад санхүүгийн үйлчилгээ

	Энэ ангид зээл олгохоос ялгаатай сан, хөрөнгийг хуваарилах бусад санхүүгийн үйлчилгээ орно:
	- хадгаламж, зээлийн хоршоодын үйл ажиллагаа
	- Факторингийн үйл ажиллагаа (зээлдэгчийн зүгээс зээлдүүлэгчээс мөнгөн төлбөрийн үүргийг шаардах эрхээ гуравдагч этгээдэд бүхэлд нь худалдах болон шилжүүлэх, энэхүү эрхийг хүлээн авагч нь эрхээ хэрэгжүүлэх болон үүсэн гарах үр дагаврыг бүрэн хариуцах үйл ажиллагаа)
	- СВОП, опцион гаргах, бусад хөрөнгө оруулалтын эрсдэлийг бууруулах үйлчилгээ
	- Бусад эрсдэлээс хамгаалах үйлчилгээ, төлбөрийн баталгаа гаргах, төлбөр тооцооны хэрэгсэл гаргах, цахим төлбөр тооцооны үйлчилгээ, гадаад валютын арилжаа, итгэлцлийн үйлчилгээ, санхүү, хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр итгэл хүлээлгэгчийн зөвшөөрлөөр зөвлөгөө, мэдээлэл өгөх үйлчилгээ, итгэл хүлээгчээс нэр бүхий активыг түр хугацаагаар хянах, ашиглах, захиран зарцуулах үйл ажиллагаа, үл хөдлөх хөрөнгө барьцаалахтай холбоотой санхүүгийн зуучлалын үйл ажиллагаа

	Мөн өөрийн хөрөнгө оруулалт, андеррайтер, кастодиан болон харилцагчийн нэрийн өмнөөс түүний даалгавраар гүйцэтгэх хөрөнгө оруулалтын бусад ажил, үйлчилгээ багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- санхүүгийн лизингийн үйл ажиллагаа (6491-т),
	- бусдын өмнөөс үнэт цаас арилжаалах үйл ажиллагаа (6612-т),
	- худалдаа, лизинг болон үл хөдлөх хөрөнгийн түрээсийн үйл ажиллагаа (дэд салбар 68-т),
	- өрийг худалдаж авалгүйгээр нэхэмжлэх цуглуулах үйлчилгээ (8291-т),
	- гишүүнчлэлийн байгууллагаас тусламж олгох үйл ажиллагаа (9499-т орно).

65	Албан журмын нийгмийн даатгалаас бусад даатгал, давхар даатгал, тэтгэврийн санхүүжилтийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт даатгалын ирээдүйн нэхэмжлэлд ашиглагдах санхүүгийн хөрөнгийн хуримтлал, даатгалын төлбөр, даатгалын бодлого, хөрөнгө оруулалтын орлого зэрэг үйл ажиллагаа орно. Шууд даатгал болон давхар даатгалын болзошгүй эрсдэлийн зардлууд мөн багтана.

651	Даатгал

	Энэ бүлэгт амь насны даатгал, амь насны давхар даатгал, бусад даатгалын үйл ажиллагаа орно.

6511	Амьдралын даатгал

	Энэ ангид амь насны даатгал, хөдөлмөрийн чадвараа алдсаны орлогын даатгал, гэнэтийн ослоор нас барах, хүнд өвчний эрсдэлийн даатгал (хадгаламжийн хэлбэр байх эсвэл байхгүй байж болно)-ын үйл ажиллагаа орно.

6512	Амьдралын даатгалаас бусад даатгал

	Амьдралын даатгалаас бусад даатгал олгох үйлчилгээ орно. Үүнд ослын болон галын даатгал; эрүүл мэндийн даатгал; аяллын даатгал; эд хөрөнгийн даатгал; мотор, усан онгоц, онгоц ба тээврийн даатгал; санхүүгийн даатгал зэрэг багтана.

6512.1	Ердийн даатгал

6512.9	Тэтгэврийн даатгал

652	Давхар даатгал

	6520-ийг харна уу.

6520	Давхар даатгал

	Даатгалын өөр байгууллагаар хийгдсэн даатгалын эрсдэлийг тооцоолон дахин давхар даатгал хийлгэх үйл ажиллагаа орно.

653	Тэтгэврийн сан

	6530-ийг харна уу.

6530	Тэтгэврийн сан

	Энэ ангид тэтгэврийн орлого олгох хуулийн этгээдийн, хандивлагч ажилтнуудын эсвэл гишүүдийн хуримтлуулсан орлогоор тэтгэврийн сан бүрдүүлэх үйл ажиллагаа орно. Орлого бүрдүүлэх тэтгэврийн төлөвлөгөө, мөн хувь хүний тэтгэврийн төлөвлөгөө зохиох үйл ажиллагаа багтана.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ажилтны ирээдүйн орлогын төлөвлөгөө
	- тэтгэврийн сан ба төлөвлөгөө
	- тэтгэвэрт гарахтай холбоотой төлөвлөгөө

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тэтгэврийн сангийн удирдлага (6630-т),
	- албан журмын нийгмийн даатгал (8430-т орно).

66	Санхүүгийн бусад үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт санхүүгийн үйлчилгээтэй холбоотой эсвэл хамааралтай боловч өөрөө санхүүгийн үйлчилгээ гардан үзүүлдэггүй үйлчилгээ орно. Энэ дэд салбарыг цааш нь санхүүгийн гүйлгээний төрөл эсвэл үйлчлэх санхүүжилтээр нь ангилна.

661	Даатгал, тэтгэврийн сангийн үйл ажиллагаанаас бусад санхүүгийн нэмэлт үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт хөрөнгө, хөрөнгө сонгон авах эрх, бонд эсвэл худалдааны гэрээг худалдаалах, худалдан авах үйл ажиллагааг зохицуулах зорилгоор биет эсвэл цахим зах зээлийн үйл ажиллагаа орно.

6611	Санхүүгийн зах зээлийн удирдлага

	Энэ ангид санхүүгийн зах зээлийн улсын байгууллагаас бусад байгууллага удирдах үйл ажиллагаа орно: барааны гэрээ солилцох; фьючэрч барааны гэрээ солилцох; үнэт цаас арилжаа; хувьцаа арилжаа; хувьцаа ба барааны опционы солилцоо гэх мэт.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Түүхий эдийн арилжааны биржийн үйл ажиллагаа
	- Фьючерсийн арилжааны биржийн үйл ажиллагаа
	- Хөрөнгийн арилжааны биржийн үйл ажиллагаа
	- Үнэт цаасны арилжааны биржийн үйл ажиллагаа
	- Үүсмэл үнэт цаасны арилжааны биржийн үйл ажиллагаа

6612	Үнэт цаас болон бараа бүтээгдэхүүний брокерын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- санхүүгийн зах зээл дээр бусдын өмнөөс арилжаа хийх үйл ажиллагаа болон бусад холбогдох үйл ажиллагаа
	- үнэт цаасны зах зээл дээр арилжаа эрхлэх брокерын үйл ажиллагаа
	- бараа, бүтээгдэхүүний зах зээлийн брокерын үйл ажиллагаа
	- валют солилцооны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- өөрийн нэрийн өмнөөс зах зээлд оролцох үйл ажиллагаа (6499-т)
	- үнэт цаасны багцын удирдлага болон гэрээний үндсэн дээр шимтгэл авах үйл ажиллагаа (6630-т орно)

6619	Санхүүгийн үйлчилгээний хувьд туслах болох бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дээрх ангид ороогүй бусад санхүүгийн төлбөр тооцоо болон дараах үйл ажиллагаа орно:
	- кредит карттай холбоотой гүйлгээ болон санхүүгийн шилжүүлэг хийх, төлбөр тооцоо хийх үйл ажиллагаа
	- хөрөнгө оруулалтын зөвлөх үйлчилгээ
	- брокер, дилер болон ипотекийн зөвлөх үйлчилгээ

	Энэ ангид төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийх итгэмжлэл, хамгааллын үйл ажиллагаа мөн багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- даатгалын төлөөлөгч, зуучлагчийн үйл ажиллагаа (6622-т)
	- сангийн удирдлага (6630-т орно)

662	Даатгал, тэтгэврийн сангийн туслах үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт тэтгэврийн даатгал болон бусад даатгалыг худалдах эсвэл ажил хийсний бусад үр ашгийг хүртэх, даатгал ба тэтгэвэртэй холбоотой бусад үйлчилгээ буюу хоёр талын аливаа санхүүгийн асуудлыг шийдэх гуравдагч талын үйл ажиллагаа орно.

6621	Эрсдэл, хохирлын үнэлгээ өгөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид даатгалын хохирлыг үнэлэх, барагдуулах зэрэг даатгалын үйлчилгээг удирдах үйл ажиллагаа орно:
	- даатгалын нэхэмжлэлд үнэлгээ өгөх үйл ажиллагаа. Үүнд: нэхэмжлэлийг тохируулах, эрсдэлийг тооцох, эрсдэл ба хохирлыг үнэлэх, дундаж алдагдлын тохиргоо хийх
	- даатгалын өргөдлийг барагдуулах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээ (6820-т),
	- бусад зорилгоор үнэлгээ хийх (7490-т),
	- шинжилгээний үйл ажиллагаа (8030-т орно).

6622	Даатгалын төлөөлөгч, зуучлагчийн үйл ажиллагаа

	Тэтгэмж, тусламж, даатгал болон давхар даатгалыг худалдаалах, хэлэлцээр хийх, хүсэлт гаргах даатгалын төлөөлөгч, зуучлагчийн үйл ажиллагаа энд орно.

6629	Даатгал, тэтгэврийн санхүүжилтийн бусад туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид даатгал болон тэтгэвэртэй хамааралтай эд хөрөнгө хамгаалах, даатгалын бүртгэлийн үйл ажиллагаа зэрэг орно (даатгалын төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа болон даатгалын төлбөр зохицуулах үйл ажиллагаа хамаарахгүй).

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- усан цэргийн хөрөнгийг хадгалан хамгаалах үйл ажиллагаа 5222-т орно.

663	Хөрөнгө оруулалтын сангийн болон үнэт цаасны удирдлагын үйл ажиллагаа

	6630-ийг харна уу.

6630	Хөрөнгө оруулалтын сангийн болон үнэт цаасны удирдлагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид гэрээний үндсэн дээр шимтгэл авах замаар үнэт цаасны багцын удирдлага болон сангийн удирдлагын үйл ажиллагаа орно.
	- хамтын сан (mutuаl fund)-гийн удирдлага

	- тэтгэврийн сангийн удирдлага
	- хөрөнгө оруулалтын сангийн удирдлагын үйл ажиллагаа
	- хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаас гаргах үйл ажиллагаа,
	- хөрөнгө итгэмжлэн удирдагчийн үйл ажиллагаа

L	ҮЛ ХӨДЛӨХ ХӨРӨНГИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энд лизингийн үйлчилгээ үзүүлэгч, агент, брокерын үл хөдлөх хөрөнгө худалдах, үл хөдлөх хөрөнгө түрээслэх, үнэлгээ хийх зэрэг үйлчилгээ орно. Энэ салбарын үйл ажиллагаа нь төлбөр болон гэрээнд үндэслэн хийгддэг бөгөөд эзэмшигчийн эсвэл лизингээр авсан өмчийг ашиглах үйл ажиллагаа байж болно. Мөн эзэмшигчийн эсвэл лизингээр баригдаж байгаа барилга, байгууламжийг оруулна. Энэ салбарт үл хөдлөх хөрөнгөтэй холбогдох бүхий л үйл ажиллагаа багтана.

68	Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

	Салбар L-г харна уу.

681	Өөрийн болон лизингийн үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

	6810-ыг харна уу.

6810	Өөрийн болон лизингийн үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- өөрийн эзэмшлийн эсвэл лизингийн үл хөдлөх хөрөнгийг худалдах, худалдан авах, түрээслэх болон зохицуулах үйл ажиллагаа орно. Үүнд: байшин, барилга, орон сууц; үзэсгэлэнгийн танхим, гарааш, агуулах, хадгалах байр, дэлгүүр, худалдааны төв, орон сууцны бус барилга болон газар зэрэг
	- ипотек, моргейжээр баталгаажсан үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа
	- ихэвчлэн сар эсвэл жилээс илүү урт хугацаагаар тавилгатай эсвэл тавилгагүй, байшин/гэр, сууц, орон байраар хангах үйл ажиллагаа
	- байшин, барилгын талбайг түрээслэх зорилгоор хийгдэж буй барилгын төслийг зохиох үйл ажиллагаа
	- газрыг өөрчлөхгүйгээр үл хөдлөх хөрөнгийн жижиглэн хуваах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- худалдах зорилгоор барилгын төслийг зохиох үйл ажиллагаа (4100-т),
	- газрыг хуваах, сайжруулах үйл ажиллагаа (4290-т),
	- зочид буудал, байрны өрөө, лагерь, чиргүүлэн буудал, орон сууцны бус бусад сууцанд эсвэл богино хугацаагаар байрлуулах үйл ажиллагаа (5510, 5520-т),
	- орон сууцны зориулалттай зочид буудал, түүнтэй төстэй байр сууцны үйл ажиллагаа (5590-т орно).

682	Төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгддэг үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

	6820-ийг харна уу.

6820	Төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгддэг үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа

	Энд төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгддэг үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаатай холбогдох үйлчилгээ орно:
	- үл хөдлөх хөрөнгийн агент болон брокерын үйл ажиллагаа
	- төлбөр эсвэл гэрээний үндсэн дээр хийгдэж байгаа үл хөдлөх хөрөнгийг худалдан авах, худалдах, түрээслэх үйл ажиллагааны зуучлалын үйл ажиллагаа
	- үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээ
	- үл хөдлөх хөрөнгийг баталгаажуулах агентын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хуулийн үйл ажиллагаа (6910-т),
	- цэргийн анги, шоронгийн болон бусад байгууламж зэрэг газрын тоног төхөөрөмж (компьютерын тоног төхөөрөмж)-ийн удирдлага (8110-т орно).

M	МЭРГЭЖЛИЙН, ШИНЖЛЭХ УХААН БОЛОН ТЕХНИКИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энэ салбарт мэргэшсэн мэргэжил, шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа багтана. Эдгээр үйл ажиллагаа нь ахисан түвшний сургалт, мэргэшсэн мэдлэг олгох, хэрэглэгчдэд ур чадвар бий болгох зэрэг сургалтууд орно.

69	Хуулийн болон бүртгэлийн үйл ажиллагаа

	Шүүгч, бусад хуулийн төлөөлөгч, тэдгээрийн удирдлагад, эсвэл өмгөөллийн зөвлөлийн гишүүний иргэний маргаанд зөвлөгөө өгөх, танилцуулах, эрүүгийн хэрэгт зөвлөгөө өгөх, танилцуулах, хөдөлмөрийн маргаанд зөвлөгөө өгөх, танилцуулах зэрэг нэг талын сонирхлыг нөгөө талын эсрэг хуулийн танилцуулга хийх үйл ажиллагаа орно. Түүнчлэн корпорацын дүрэм, журам, компанийн бүрдүүлэлтийн талаарх нөхөрлөлийн гэрээ эсвэл төстэй баримт бичиг, патент болон зохиогчийн эрх, бичиг баримт, гэрээслэл, траст зэрэг үйлдлийг баталгаажуулах нийтийн нотариат, иргэний хуулийн нотариат, батлан даалт гаргагч, арбитратор, шалгагч болон шүүгчийн зэрэг хуулийн баримт бичгийг бүрдүүлэх үйл ажиллагаа орно. Бүртгэлийн ажлын аудит, бүртгэлийн системийн зохион байгуулалт, санхүүгийн бичиг баримтыг бүрдүүлэх, нягтлан бодогч зэрэг бүртгэл, нягтлан бодохын үйл ажиллагаа орно.

691	Хуулийн үйл ажиллагаа

	6910-ыг харна уу.

6910	Хуулийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- шүүгч, бусад хуулийн төлөөлөгчөөр, тэдгээрийн удирдлага дор, эсвэл өмгөөллийн зөвлөлийн гишүүний нэг талын сонирхлыг нөгөө талын эсрэг хуулийн танилцуулга хийх үйл ажиллагаа: иргэний маргаанд зөвлөгөө өгөх, танилцуулга хийх; эрүүгийн хэрэгт зөвлөгөө өгөх, танилцуулга хийх; хөдөлмөрийн маргаантай асуудалд зөвлөгөө өгөх, танилцуулга хийх зэрэг
	- ерөнхий өмгөөлөгчийн болон зөвлөгөө өгөх, хуулийн бичиг баримт бүрдүүлэх: корпорацын дүрэм, журам, компанийн бүрдүүлэлтийн талаарх нөхөрлөлийн гэрээ эсвэл төстэй баримт бичиг; гэрээслэл, траст зэргийг бэлтгэх; патент болон зохиогчийн эрх;
	- олон нийтийн нотариат, иргэний хуулийн нотариат, батлан даалт гаргагч, арбитратор, шалгагч болон шүүгчийн бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- шүүгчийн үйл ажиллагаа (8423-т орно).

692	Бүртгэл, нягтлан бодох бүртгэл болон аудитын үйл ажиллагаа; татварын асуудлаар зөвлөгөө өгөх

	6920-ийг харна уу.

6920	Бүртгэл, нягтлан бодох бүртгэл болон аудитын үйл ажиллагаа; татварын асуудлаар зөвлөгөө өгөх

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бизнесийн эсвэл бусад худалдааны хэлцлийн бүртгэл хийх үйл ажиллагаа
	- санхүүгийн аудитын үйл ажиллагаа болон түүнд бэлтгэх
	- бүртгэлийг шалгах болон тэдгээрийн үнэн байдлыг гэрчлэх
	- хувийн болон бизнесийн орлогын татварын тайланг бэлтгэх
	- татварын байгууллагын өмнөөс харилцагчдад зөвлөгөө өгөх, танилцуулах (хуулийн танилцуулгаас бусад) үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мэдээлэл боловсруулалт, үр дүнгийн хүснэгт гаргах үйл ажиллагаа (6311-т),
	- бүртгэлийн системийн зохион байгуулалт, зардлын бүртгэлийн программ, төсвийн хяналтын үйл ажиллагаа зэрэгт удирдлагын зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7020-т),
	- данс тооцооны үйл ажиллагаа (8291-т орно).

70	Аж ахуйн нэгжийн удирдах дээд байгууллагын толгой компанийн үйл ажиллагаа; менежментийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

	Стратеги, зохион байгуулалт, санхүүгийн төлөвлөлт, төсөв зохиох, зах зээлийн зорилго, хүний нөөцийн бодлого; үйлдвэрлэлийн график; хяналт, шалгалт зэрэг бизнесийн болон бусад байгууллагын менежментийн асуудалд зөвлөгөө өгөх, дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орно. Мөн тухайн нэг компанийн эсвэл үйлдвэрийн бусад нэгжийн удирдлага, хянах үйл ажиллагаа энд багтана.

701	Аж ахуйн нэгжийн удирдах дээд байгууллагын толгой компанийн үйл ажиллагаа

	7010-ыг харна уу.

7010	Аж ахуйн нэгжийн удирдах дээд байгууллагын толгой компанийн үйл ажиллагаа

	Бизнесийн байгууллага болон бусад байгууллагын менежментийн асуудалд зөвлөгөө өгөх, дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа; стратегийн эсвэл зохион байгуулалтын төлөвлөлт хийх, гүйцэтгэх, компани эсвэл үйлдвэрийн газрын шийдвэр гаргахад удирдах дээд байгууллагын үйл ажиллагаа багтана. Энэ үйл ажиллагааг явуулж байгаа нэгж нь өөрийн харьяа, доод нэгжийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг хянаж, зохицуулна.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- Аж ахуйн нэгжийн дээд байгууллагын толгой компанийн үйл ажиллагаа
	- Төвлөрсөн захиргааны байгууллага
	- Дүүрэг болон орон нутгийн байгууллага
	- Салбар менежментийн байгууллага

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- удирдлага, зохион байгуулалтаар хангадаггүй холдинг компанийн үйл ажиллагаа (6420-т орно).

702	Менежментийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

	7020-ийг харна уу.

7020	Менежментийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

	Энд байгууллагын стратеги болон зохион байгуулалтын төлөвлөлт, санхүүгийн асуудлаар шийдвэр гаргах; маркетингийн зорилго, бодлого; хүний нөөцийн бодлого; хэрэгжилт, төлөвлөлт; үйлдвэрлэлийн график болон хяналт, шалгалт зэрэг байгууллагын менежментийн талаар зөвлөгөө, дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа багтана.
	Бизнесийн үйлчилгээнд бизнес эрхлэгчид болон нийтийн үйлчилгээний асуудлаар заавар, зөвлөгөө өгөх, үйл ажиллагааны дэмжлэг үзүүлэх дараах үйл ажиллагаа багтана. Нийтийн харилцаа, холбоо; лобби явуулах үйл ажиллагаа; бүртгэлийн арга, үйл явц, үр ашигтай программ хангамж, төсвийн хяналтын үйл ажиллагаа; төлөвлөлт, зохион байгуулалт, үр ашиг, хяналт, менежментийн мэдээлэл зэрэгт бизнес эрхлэгчид, олон нийтийн үйлчилгээнд зөвлөгөө, дэмжлэг үзүүлэх.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бүртгэлийн системийн программ хангамжийн бүтэц, зохион байгуулалт (6201-т),
	- хуулийн зөвлөгөө өгөх, танилцуулах үйл ажиллагаа (6910-т),
	- бүртгэл, нягтлан бодох болон аудитын үйл ажиллагаа, татварын зөвлөгөө өгөх (6920-т),
	- архитектур, инженерийн болон техникийн бусад зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7110, 7490-т),
	- сурталчилгааны үйл ажиллагаа (7310-т),
	- ажлын байр хайх талаар зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ (7810-т),
	- боловсролын зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ (8550-т орно).

71	Архитектур болон инженерийн үйл ажиллагаа; техникийн туршилт, шинжилгээ

	Энэ дэд салбарт архитектур, инженерийн үйлчилгээ, төсөл зохиох үйл ажиллагаа, барилгын хяналтын үйлчилгээ, судалгаа, газрын зургаар үйлчлэх үйл ажиллагаа багтана. Мөн физик, химийн болон аналитикийн туршилтын ажил орно.

711	Архитектур, инженерийн үйл ажиллагаа болон холбогдох техникийн зөвлөх үйлчилгээ

	7110-ыг харна уу.

7110	Архитектур, инженерийн үйл ажиллагаа болон холбогдох техникийн зөвлөх үйлчилгээ

	Архитектур, иргэний барилгын салбарын үйл ажиллагаа, түүнтэй холбоотой техникийн зөвлөгөө; архитектурын салбарын үйлчилгээ, инженер техникийн үйлчилгээ, зурах зохиох үйлчилгээ, барилгын хяналтын үйлчилгээ, хайгуул шинжилгээний ажлын үйлчилгээ, газрын зургийн үйлчилгээ хамаарна. Тодруулбал; барилгын төсөл боловсруулах, зураг зохиох, зөвлөх, агааржуулалт, хөргөлт, ариун цэвэр-эрүүл ахуйн нөхцөлийн хяналт, хүрээлэн буй орчны бохирдлыг бууруулах, акустикийн талаар төсөл боловсруулах, геофизик, геологи хайгуулын ажил
	- архитектурын зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа: барилгын дизайн болон төсөл; тосгон, хот төлөвлөлт болон газар нутгийн архитектур
	- машин, тоног төхөөрөмж, үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны явцын хяналт болон үйлдвэрлэлийн дизайн
	- инженерийн дизайн болон зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа: иргэний инженерийн, усны инженерийн, зам, тээврийн инженерийн; цахилгааны болон электроникийн инженерийн, уул уурхайн инженерийн, химийн инженерийн, механик, үйлдвэрийн, системийн инженерийн, аюулгүйн инженерийн төслийг боловсруулах, уялдааг тогтоох; усны менежментийн төслийн үйл ажиллагаа
	- агааржуулагч, хөргөлтийн систем, ариун цэврийн/санитар болон бохирын хяналтын инженерийн үйл ажиллагаа, дуу чимээний инженерийн үйл ажиллагаа зэрэг
	- геофизикийн, геологийн болон газар хөдлөлийн судалгааны ажил үйлчилгээ, зөвлөх үйлчилгээ (талбайн, цооногийн, агаарын геофизикийн судалгааны ажил үйлчилгээ)
	- геологийн судалгааны ажил нь улсын төсөв болон бусад эх үүсвэрээр хийгдэж болно.
	- геодезийн судалгааны үйл ажиллагаа: газар, хил хязгаарын судалгаа; усны судалгаа; газрын гадаргын судалгаа; зураг зүйн үйл ажиллагаа болон сансрын мэдээлэл цуглуулах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- уул уурхайн үйл ажиллагаатай холбоотой хайгуулын өрөмдлөгийн үйл ажиллагаа (0910, 0990-т),
	- программ хангамжийг зохиох, хэвлэх үйл ажиллагаа (5820, 6201-т),
	- компьютерын зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (6202, 6209-т),
	- техникийн туршилт (7120-т)
	- инженерийн судалгаа, шинжилгээний ажил (7210-т),
	- дотоод засал, чимэглэлийн ажил (7410-т),
	- үйлдвэрийн газрын дизайн (7410-м орно).
	- агаарын зураг авалтын үйл ажиллагаа (7420-т)

7110.1	Барилга архитектур түүнд холбогдох зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

7110.2	Геологийн судалгаа, зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

7110.3	Геофизикийн ажил үйлчилгээ

7110.4	Геодезийн судалгааны үйл ажиллагаа

7110.9	Инженерийн бусад үйл ажиллагаа болон холбогдох зөвлөх үйлчилгээ

712	Техникийн туршилт, шинжилгээний ажил

	7120-ийг харна уу.

7120	Техникийн туршилт, шинжилгээний ажил

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- төрөл бүрийн материал, бүтээгдэхүүний физик, химийн болон бусад аналитикийн туршилтын үйл ажиллагаа: дуу чимээ, чичиргээний туршилт; найрлагын туршилт, эрдэс бодисын найрлага, бүтцийн шалгалт; хүнсний бүтээгдэхүүний эрүүл ахуйн чанарын шалгалт, мал эмнэлгийн туршилт, хяналт, шалгалтыг оруулан хүнсний эрүүл ахуйн чиглэлийн туршилтын үйл ажиллагаа; бат бэх байдал, зузаан нягт байдал, эдэлгээ, радио идэвхжил зэрэг материалын физик шинж чанарын туршилтын ажил; сорьцын үнэлгээний ажил; бүтээгдэхүүн чанар болон аюулгүй байдлын шалгалт; машин, тоног төхөөрөмжийн эцсийн шатны хяналтын туршилтын ажил; гагнуур, холбоосны радиографикийн туршилт; аваар ослын шинжилгээ; байгаль орчны үзүүлэлтийн хэмжилт, туршилтын ажил: агаар, усны бохирдлын түвшинг тодорхойлох
	- хэрэглэгчийн бараа, моторт тээврийн хэрэгсэл, онгоц, даралтат контейнер, цөмийн зэвсгийн үйлдвэр зэргийг оруулаад бүтээгдэхүүний гэрчилгээ олгох үйл ажиллагаа
	- авто замын аюулгүйн туршилтын үйл ажиллагаа
	- модель, хэв загварын ашиглалтын туршилтын үйл ажиллагаа (онгоц, усан онгоц, далан зэрэг)
	- цагдаагийн лабораторийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мал, амьтад дээр хийх туршилтын ажил (7500-т)

72	Шинжлэх ухааны эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт шинжлэх ухааны судалгаа боловсруулалтын гурван төрлийн үйл ажиллагаа орно: 1) суурь судалгаа: урьдчилсан үзэл бодол, эрмэлзэлгүй, тодорхой хэрэглээгүй, юмс үзэгдлийн хууль, үндсэн зүй тогтлыг илрүүлэн шинжилж шинэ мэдлэгийг бий болгоход чиглэгдсэн онолын болон туршилтын судалгаа, 2) хавсарга судалгаа: суурь судалгааны үр дүнд бий болсон шинэ мэдлэгийг тодорхой эрмэлзэл, зорилгоор бодит хэрэглээ болгоход чиглэгдсэн судалгаа, 3) туршилт боловсруулалт: судалгаа болон сорилт туршилтын үндсэн дээр бий болсон мэдлэгийг ашиглан шинэ бүтээгдэхүүн, төхөөрөмж хийх, шинээр технологи нэвтрүүлэх, шинэ систем, үйлчилгээ бий болгох эсвэл урьд өмнө хийгдсэнийг үлэмж сайжруулахад чиглэсэн судалгаа
	Энэ дэд салбарын судалгаа болон туршилт боловсруулалтын үйл ажиллагаа нь байгалийн шинжлэх ухаан, инженерийн болон нийгмийн ухаан, хүмүүнлэг гэсэн хоёр төрөлд хуваагдана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зах зээлийн судалгаа 7320-т орно.

721	Байгалийн ухааны эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

	7210-ыг харна уу.

7210	Байгалийн ухааны эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

	Байгаль, техникийн шинжлэх ухааны судалгаа, туршилтын боловсруулалт -байгаль техник технологи, эмнэлэг, биотехник, хөдөө аж ахуйн эрдэм шинжилгээний судалгаа, туршилтын боловсруулалт
	Үүнд дараах салбар шинжлэх ухааны судалгаа боловсруулалтын үйл ажиллагааг оруулна:
	- байгалийн шинжлэх ухаан
	- инженерийн болон технологи
	- анагаах ухаан
	- хөдөө аж ахуйн шинжлэх ухаан/газар тариалан
	- байгалийн шинжлэх ухаан, инженерийн зонхилсон/давамгайлсан салбар дундын болон олон салбарын асуудал

7210.1	Хөдөө аж ахуй эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

7210.2	Анагаах ухааны эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

7210.3	Техник, технологийн эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

7210.9	Байгалийн бусад шинжлэх ухаан, инженерийн судалгаа, шинжилгээ, туршилтын ажил

722	Нийгмийн ухаан, эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

	7220-ийг харна уу.

7220	Нийгмийн ухаан, эрдэм шинжилгээ, туршилт, судалгааны ажил

	Үүнд дараах салбар шинжлэх ухааны судалгаа боловсруулалтын үйл ажиллагааг оруулна:
	- нийгмийн ухаан
	- хүмүүнлэг
	- нийгмийн ухаан ба хүмүүнлэгийн асуудал зонхилсон салбар дундын болон олон салбарын асуудлууд

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зах зээлийн судалгаа (7320-т орно).

73	Зар, сурталчилгааны ажил, зах зээлийн судалгаа

	Тогтмол хэвлэл, сонин, радио, телевиз эсвэл бусад хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, медиа болон байгууламж, талбайн дэлгэцийн загварын сурталчилгаа зэрэг сурталчилгааны компанит ажлыг зохиох, байршуулах үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орно.

731	Зар, сурталчилгааны ажил

	7310-ыг харна уу.

7310	Зар, сурталчилгааны ажил

	Энэ ангид зар, сурталчилгааны материалын үйлдвэрлэл, медиа төлөвлөлт, тэдгээрийг худалдан авах, сурталчилгааны бүх үйлчилгээгээр хангах зэрэг үйл ажиллагаа орно:
	- сурталчилгааны компанит ажлыг зохиох, хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: сонин, тогтмол хэвлэл, радио, телевизор, интернэт болон бусад хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан зар, сурталчилгааны ажлыг зохион, байршуулах, өөрөөр хэлбэл, зарлалын самбар, удирдлагын самбар, бюллетень болон жааз, цонхны засал чимэглэл,үзэсгэлэнгийн танхим, машин болон автобусны билет, карт зэрэг; мөн төрөл бүрийн мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан хийгдэх зар, сурталчилгааны болон борлуулалт; агаарын зар, сурталчилгаа; зар, сурталчилгааны материал эсвэл загварыг хуваарилах, түгээх үйлчилгээ; зарлалын самбар дээрх зар, сурталчилгааны зайгаар хангах; зогсоол, дэлгэцээр харуулах, сурталчилгааны бүтэц, сайтыг зохиох
	- хэрэглэгчийг татах зорилготой зах зээлийн компанит ажлыг явуулах, зар, сурталчилгааны бусад үйлчилгээ: бүтээгдэхүүний урамшуулал; зах зээлийн борлуулалтын оноо; шуудангийн шууд сурталчилгаа; маркетингийн зөвлөгөө

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зар, сурталчилгааны материалыг хэвлэх үйл ажиллагаа (5819-т),
	- радио, телевиз, киноны борлуулалтын мэдээлэл өгөх үйлдвэрлэл (5911-т),
	- олон нийтийн харилцааны асуудлаар зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7020-т),
	- зах зээлийн судалгаа (7320-т),
	- график дизайны үйл ажиллагаа (7410-т),
	- фото, зурган зар, сурталчилгаа (7420-т),
	- цуглаан, худалдааны шоу зохион байгуулах үйл ажиллагаа (8230-т),
	- шуудангийн үйлчилгээ (хаягаар, ангилах гэх мэт) (8219-т орно).

732	Зах зээлийн болон социологийн судалгаатай холбогдох үйл ажиллагаа

	7320-г харна уу.

7320	Зах зээлийн болон социологийн судалгаатай холбогдох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- Статистикийн судалгаа, шинжилгээний үр дүнг гаргах үйл ажиллагаа болон шинэ бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх, урамшууллын зорилгоор хэрэглэгчийн худалдан авах сонирхол татах бүтээгдэхүүн эсэх талаар зах зээлийн боломжийн судалгаа, шинжилгээний ажил
	- улс төр, эдийн засаг, нийгмийн зэрэг асуудлаар олон нийтийн санал бодлын статистикийн шинжилгээ, социологийн судалгаа

74	Мэргэжлийн, шинжлэх ухаан, техникийн ажлын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт мэргэжлийн шинжлэх ухаан, техникийн үйлчилгээгээр (хуулийн болон бүртгэлийн үйл ажиллагаа; архитектур, инженерийн үйл ажиллагаа; техникийн туршилт, шинжилгээ; менежмент болон менежментийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа; сурталчилгаа, судалгаа, түүнийг хөгжүүлэх үйл ажиллагаа) хангах үйл ажиллагаа орно. Техникийн асуудлыг хамарсан агуулгатай техникийн заавар, гарын авлага эсвэл бусад материалыг бэлтгэх зохиогч нарын үйл ажиллагааг 7490-д оруулна.

741	Мэргэжлийн дизайны үйл ажиллагаа

	7410-ыг харна уу.

7410	Мэргэжлийн дизайны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хувийн болон өрхийн хэрэглээний бусад барааг оруулаад нэхмэл эдлэл, хувцас, гутал, үнэт эдлэл, тавилга, бусад дотоод засал чимэглэл, загварын ажил
	- график дизайнерын үйлчилгээ
	- дотоод засал чимэглэлийн үйл ажиллагаа
	Үйлдвэрлэлийн дизайн буюу бүтээгдэхүүний хэрэглээ, ашигтай байдал, гадаад үзэмжийг сайжруулахад чиглэсэн бүтэц, шинж чанарыг бий болгох, түүнчлэн хүний хэрэгцээ, эргономик шинж чанар, аюулгүй байдал, зах зээлийн шаардлагад нийцэх байдал, үр ашигтай үйлдвэрлэл, худалдаа, ашиглалт болон техник үйлчилгээг харгалзсан материал, бүтэц, ажиллах механизм, хэлбэр, өнгө, бүтээгдэхүүний гадаргууг тодорхойлох үйл ажиллагаа.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- веб хуудасны дизайн, программчлалын үйл ажиллагаа (6201-т),
	- архитектурын болон инженерийн дизайн (7110-т),
	- инженерийн дизайн болон зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7110-т),
	- театрын тайз чимэглэлийн дизайн (9000-т орно).

742	Гэрэл зургийн үйл ажиллагаа

	7420-ийг харна уу.

7420	Гэрэл зургийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- худалдааны болон хувийн гэрэл зургийн үйл ажиллагаа: паспорт, сургууль, хуримын ёслолын зэрэг хөрөг зураг; худалдааны, хэвлэлийн загвар, үл хөдлөх хөрөнгө эсвэл аялал жуулчлалын зорилготой гэрэл зураг; агаараас гэрэл зураг авах; хуримын ёслол, үйл явдлын видео бичлэг
	- кино боловсруулалт: хэрэглэгчийн авсан негатив эсвэл кино зургийг томруулах, хэвлэх, хөгжүүлэх үйл ажиллагаа; кино үйлдвэрийн болон фото зургийн лаборатори; түргэн зурагчны бие даасан газар (гэрэл зургийн аппаратын дэлгүүрт харьяалагддаггүй); слайдын угсралтын үйл ажиллагаа; фото зургийг хуулбарлах, сэргээх эсвэл зураг тодруулах үйл ажиллагаа
	- фото сэтгүүлчийн үйл ажиллагаа
	Энэ ангид баримт бичгийн бичил кино боловсруулалтыг бас хамруулна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- кино үйлдвэр, телевизийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлд өргөн дэлгэцийн киног боловсруулах (5912-т),
	- зураг зүйн үйл ажиллагаа болон сансрын мэдээлэл цуглуулах (7110-т орно).

749	Дээрх ангид ороогүй мэргэжлийн, шинжлэх ухааны болон техникийн бусад үйл ажиллагаа

	7490-ийг харна уу.

7490	Дээрх ангид ороогүй мэргэжлийн, шинжлэх ухааны болон техникийн бусад үйл ажиллагаа

	Арилжааны үйлчлүүлэгчдэдээ голлон зориулсан өргөн хэмжээний төрөл бүрийн үйлчилгээ энд орно. Илүү нарийн мэргэжлийн, шинжлэх ухааны болон техникийн ур чадварын түвшнийг шаардах зайлшгүй үйл ажиллагаа багтах бөгөөд тогтмол, өдөр тутмын богино хугацааны үйл ажиллагаа энд орохгүй.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- орчуулгын үйл ажиллагаа
	- үл хөдлөх хөрөнгийн брокерын үйл ажиллагааг оруулахгүйгээр мэргэжлийн дэмжлэг үзүүлэх бизнесийн брокерын үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, жижиг, дунд бизнесийн худалдан авалт, борлуулалтын үйл ажиллагааг зохион байгуулах
	- патентын брокерын үйл ажиллагаа (патентыг худалдах, худалдан авах үйл ажиллагааг зохион байгуулах)
	- үл хөдлөх, даатгалын үйл ажиллагааны бус үнэлгээний үйл ажиллагаа (эртний үнэт бүтээл, үнэт эдлэл зэрэг)
	- тооцооны аудитын үйл ажиллагаа болон тээврийн норм, үнэлгээний мэдээлэл
	- инженер-төсөв зохиогчийн үйл ажиллагаа
	- цаг агаарыг урьдчилан мэдээлэх үйл ажиллагаа
	- хамгаалалтын талаар зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа
	- агрономийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа
	- байгаль орчны зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа
	- техникийн бусад зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа
	- архитектур, инженерийн болон менежментээс бусад зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид ном, тоглоом, урлагийн бүтээл, фото зураг зэрэг зүйлсийг хэвлэгч, үйлдвэрлэгчтэй нь кино үйлдвэрлэх, театр эсвэл бусад уулзалт, дайллага эсвэл спортын үзүүлбэр болон хувь хүмүүсийн хүсэлтээр хийгдэх үзүүлбэрийг зохион байгуулах агентлагийн үйл ажиллагаа мөн багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- дуудлага худалдаагаар хийгдэх хэрэглэсэн моторт тээврийн хэрэгслийн бөөний худалдаа (4510-т),
	- онлайн дуудлага худалдаа (жижиглэн) (4791-т),
	- шууд худалдаа буюу гэрээр явж хийх худалдаа (4799-т)
	- үл хөдлөх хөрөнгийн брокерын үйл ажиллагаа (6820-т),
	- нягтлан бодох бүртгэлийн үйл ажиллагаа (6920-т),
	- менежментийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7020-т),
	- архитектур, инженерийн зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7110-т),
	- үйлдвэрлэл, машин тоног төхөөрөмжийн дизайн хийх үйл ажиллагаа (7110-т),
	- дэлгэцийн сурталчилгаа, сурталчилгааны бусад дизайн зохиох ажил (7310-т),
	- зогсоол байгуулах болон дэлгэцийн бусад бүтэц, сайт хийх үйл ажиллагаа (7310-т),
	- үйлдвэрийн дизайны үйл ажиллагаа (7410-т),
	- хурал цуглааны үйл ажиллагаа, худалдааны шоу үзүүлбэрийг зохион байгуулагчийн үйл ажиллагаа (8230-т),
	- биеэ даасан дуудлага худалдаа зохион байгуулах үйл ажиллагаа (8299-т),
	- үйлчлүүлэгчдэд зориулсан хөнгөлөлттэй хөтөлбөрийг зохион байгуулах үйл ажиллагаа (8299-т),
	- хэрэглэгчийн өр, зээлийн асуудлаар зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ (8890-т),
	- шинжлэх ухаан, техникийн ном зохиох үйл ажиллагаа (9000-т),
	- биеэ даасан сэтгүүлчийн үйл ажиллагаа (9000-т орно).

75	Мал эмнэлгийн үйл ажиллагаа

	Мал, тэжээвэр амьтдын эрүүл мэндийн үйлчилгээ энэ дэд салбарт орно. Эдгээр үйл ажиллагаа нь фермер, малын хашаа, хороонд нэвтрэх болон зөвлөх өрөө, хагалгааны өрөө, бусад газарт хийгдэх мал эмнэлгийн мэргэшсэн малын эмчийн үйл ажиллагаа байна. Энд мөн мал амьтдын түргэн тусламжийн үйлчилгээ орно.

750	Мал эмнэлгийн үйл ажиллагаа

	7500-г харна уу.

7500	Мал эмнэлгийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- фермерийн мал амьтдын эрүүл ахуйн хяналтын үйл ажиллагаа, мал, амьтдын эрүүл мэндийн арчилгаа, сувилгаа
	- гэрийн тэжээвэр амьтдын хяналтын үйл ажиллагаа, мал, амьтдын эрүүл мэндийн арчилгаа, сувилгаа
	- мал эмнэлгийн туслах үйл ажиллагаа, мал эмнэлгийн бусад туслах үйл ажиллагаа
	- мал, амьтанд хамаарах клиникийн-патологийн болон бусад шинжилгээ, оношилгооны үйл ажиллагаа
	- мал амьтдын түргэн тусламжийн үйл ажиллагаа

	Эдгээр үйл ажиллагаа нь фермер, малын хашаа, хороонд нэвтрэх болон зөвлөгөө өгөх өрөө, хагалгааны өрөө, бусад газарт хийгдэх мал эмнэлгийн мэргэшсэн малын эмчийн үйл ажиллагаа юм.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мал, амьтдын эрүүл мэндийн арчилгаа, сувилгаа бус, хооллох үйл ажиллагаа (0162-т),
	- хонь хяргах, ямаа самнах үйл ажиллагаа (0162-т),
	- мал сургах үйлчилгээ, үйлчилгээг зохицуулах, махны чиглэлийн тахиа үржүүлэх үйл ажиллагаа (0162-т),
	- зохиомол хээлтүүлгийн үржүүлэгтэй холбогдох үйл ажиллагаа (0162-т)
	- эрүүл мэндийн арчилгаа, сувилгааны үйлчилгээ байхгүй гэрийн тэжээвэр амьтдыг хооллох үйл ажиллагаа (9609-т орно).

N	УДИРДЛАГЫН БОЛОН ДЭМЖЛЭГ ҮЗҮҮЛЭХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Бизнесийн үндсэн үйл ажиллагааг дэмжих төрөл бүрийн үйл ажиллагааг энд хамруулна. Эдгээр үйл ажиллагааны анхдагч зорилго нь мэргэшсэн мэдлэгийг олгохгүй тул салбар M-ээс ялгаатай.

77	Түрээс, лизингийн үйл ажиллагаа

	Автомашин, компьютер, өргөн хэрэглээний бараа болон үйлдвэрлэлийн машин, тоног төхөөрөмж зэрэг өргөн хүрээний биет хөрөнгийг оруулан тогтмол хугацаанд түрээс эсвэл лизингийн төлбөрийг буцаан авах зорилгоор үйлчлүүлэгчдэд олгодог биет болон санхүүгийн бус биет бус хөрөнгийн түрээс, лизингийн үйл ажиллагаа энд орох бөгөөд хэд хэдэн хэсэгт хуваагдана: (1) моторт тээврийн хэрэгсэл түрээслэх, (2) тээврийн хэрэгслийн бусад тоног төхөөрөмжийг оруулаад бизнесийн үйл ажиллагаанд ихэвчлэн хэрэглэгддэг бусад машин, тоног төхөөрөмжийн лизингийн үйл ажиллагаа, (3) амралт зугаалгын болон спортын тоног төхөөрөмж, хувийн болон өрхийн хэрэглээний тоног, төхөөрөмжийг түрээслэх, 4) Оюуны өмч хөрөнгө болон түүнтэй ижил зүйлсийн түрээсийн үйл ажиллагаа
	Лизингийн үйлчилгээ зөвхөн энэ дэд салбарт орно. Хөрөнгийн эзэмшигчдэд төлөх франчайзийн төлбөр эсвэл лицензийн төлбөрт хийгдэх патент, худалдааны тэмдэг, шилдэг нэрийн буюу баталгаат франчайзийн гэрээг ашиглах үйл ажиллагаа энд багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- санхүүгийн лизинг 6491-т, үл хөдлөх хөрөнгийн түрээс дэд салбар L-д орно. Тоног төхөөрөмжийг хэрэглэж байгаа үйл ажиллагааны чиглэлээс хамааран оператортай нь түрээслэх үйл ажиллагаа барилга (салбар F), тээвэр (салбар H)-т хамаарна.

771	Моторт тээврийн хэрэгслийн түрээс болон лизингийн үйл ажиллагаа

	7710-ыг харна уу.

7710	Моторт тээврийн хэрэгслийн түрээс болон лизингийн үйл ажиллагаа

	Энд суудлын автомашин (жолоочгүй); ачааны автомашин, хэрэглээний авто чиргүүл болон амралт зугаалгын зориулалттай тээврийн хэрэгсэл зэрэг тээврийн хэрэгслийн түрээс болон лизингийн үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- тээврийн хэрэгсэл, ачааны машиныг жолоочтой нь түрээслүүлэх эсвэл лизингийн үйл ажиллагаа (4922, 4923-т),
	- санхүүгийн лизинг (6491-т орно).

772	Хувийн болон өрхийн хэрэглээний барааны түрээс болон лизингийн үйл ажиллагаа

	Амралт зугаалга, спортын тоног төхөөрөмж, видео хальсыг оруулан хувийн болон өрхийн хэрэглээний барааны түрээсийн үйл ажиллагаа энэ бүлэгт орох бөгөөд ихэвчлэн барааны богино хугацааны түрээс байх боловч зарим тохиолдолд бараа нь урт хугацаанд түрээслэгдэж болно.

7721	Амралт, зугаалгын болон спортын барааны түрээс, лизингийн үйл ажиллагаа

	Амралтын усан онгоц, завь, далбаат завь, дугуй, эргийн сандал, нарны халхавч, шүхэр, цана болон спортын бусад төхөөрөмж зэрэг амралт зугаалга, спортын барааны түрээс энэ ангид орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- видео хуурцаг, дискийн түрээс (7722-т),
	- хувийн болон өрхийн хэрэглээний бусад барааны түрээс (7729-т),
	- чөлөөт цаг, амралтын зугаалгын газрын тоног төхөөрөмжийн түрээс (9329-т орно).

7722	Видео хуурцаг, дискийн түрээсийн үйл ажиллагаа

	Видео хуурцаг, бичлэг, CD, DVD зэргийн түрээсийн үйл ажиллагаа энд орно.

7729	Хувийн болон өрхийн хэрэглээний дээр дурдсан ангид ороогүй бусад барааны түрээсийн үйл ажиллагаа

	Өрх, эсвэл үйлдвэрлэлд хэрэглэх өрхийн болон хувийн хэрэглээний төрөл бүрийн (амралт зугаалгын болон спортын тоног төхөөрөмжийг оруулахгүйгээр) барааны түрээс энд орно: нэхмэл эдлэл, хувцас болон гутал; тавилга, вааран болон шилэн сав суулга, гал тогооны болон хоолны хэрэгсэл, цахилгаан бараа болон гэрийн ахуйн эд бараа; үнэт эдлэл, хөгжмийн зэмсэг, тайзны засал болон костюм; ном, сэтгүүл; сонирхогчийн буюу хоббины зориулалтаар хэрэглэдэг машин, тоног төхөөрөмж, өөрөөр хэлбэл, гэр ахуйн зориулалттай засвар хийх багаж хэрэгсэл; цэцэг, ургамал; өрхийн хэрэглээний цахилгаан бараа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- авто машин, ачааны машин, чиргүүл болон амралт зугаалгын зориулалттай тээврийн хэрэгслийг жолоочгүйгээр түрээслэх үйл ажиллагаа (7710-т),
	- амралт зугаалгын болон спортын барааны түрээс (7721-т),
	- видео хуурцаг, дискийн түрээс (7722-т),
	- мотоцикл, нүүдлийн чиргүүлтэй тээврийн хэрэгслийг жолоочгүйгээр түрээслүүлэх үйл ажиллагаа (7730-т),
	- албан тасалгааны тавилгын түрээс (7730-т),
	- угаалгын газрын зотон даавуу, ажлын, дүрэмт хувцас угаалга болон түүнд холбогдох зүйлээр хангах үйл ажиллагаа (9601-т орно).

773	Дээрх бүлэгт ороогүй бусад биет материаллаг хөрөнгө, машин, тоног төхөөрөмжийн түрээс, лизингийн үйл ажиллагаа

	7730-ыг харна уу.

7730	Дээрх бүлэгт ороогүй бусад биет материаллаг хөрөнгө, машин, тоног төхөөрөмжийн түрээс, лизингийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- үйлдвэрийн газарт ихэвчлэн хэрэглэх үндсэн хөрөнгийн бусад машин, тоног төхөөрөмжийг жолоочгүйгээр/операторгүйгээр түрээслүүлэх, лизингийн үйл ажиллагаа: хөдөлгүүр, турбин; машины багаж хэрэгсэл; уурхайн болон газрын тосны тоног төхөөрөмж; мэргэжлийн радио, телевизор, харилцаа холбооны тоног төхөөрөмж; кино үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж; хэмжих, хяналт, шалгалтын тоног төхөөрөмж; шинжлэх ухаан, худалдаа, үйлдвэрлэлийн бусад машин төхөөрөмж
	- хуурай газрын тээврийн тоног төхөөрөмжийг (моторт тээврийн хэрэгслээс бусад) жолоочгүйгээр түрээслүүлэх болон лизингийн үйл ажиллагаа: мотоцикл, нүүдлийн чиргүүл, аяллын чиргүүл гэх мэт; төмөр замын тээврийн хэрэгсэл
	- усан тээврийн хэрэгслийг жолоочгүйгээр түрээслүүлэх, лизингийн үйл ажиллагаа: худалдааны усан онгоц, завь
	- агаарын тээврийн хэрэгслийг жолоочгүйгээр түрээслүүлэх, лизингийн үйл ажиллагаа: онгоц; агаарын бөмбөлөг
	- хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуйн зориулалттай тээврийн хэрэгслийг жолоочгүйгээр түрээслүүлэх, үйл ажиллагааны лизинг: хөдөө аж ахуйн трактор гэх мэт 2821-т ангид багтах бүтээгдэхүүний түрээс
	- барилгын болон иргэний инженерийн машин, тоног төхөөрөмжийг жолоочгүйгээр түрээслүүлэх, лизингийн үйл ажиллагаа: өргөх цамхаг; нураах, тэгшлэх зориулалтгүй ажлын тавцан, барилгын шат
	- албан тасалгааны машин, тоног төхөөрөмжийг операторгүйгээр түрээслүүлэх, лизингийн үйл ажиллагаа: компьютер, түүний дагалдах тоног төхөөрөмж; олшруулагч машин, бичгийн машин болон үг боловсруулагч машин; бүртгэлийн машин, тоног төхөөрөмж: бэлэн мөнгө тоологч машин, электрон тооны машин гэх мэт; албан тасалгааны тавилга
	- байр, сууц эсвэл албан газрын зориулалттай контейнер, агуулахын түрээс
	- контейнер, хадгалах савны түрээс
	- ор, ачааны тавцан (тэвш) түрээс, сүрлэн гудасны түрээс
	- мал, амьтны түрээс (мал сүрэг, ажлын мал, хурдны морь зэрэг)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуйн зориулалттай тээврийн хэрэгслийг жолоочтой нь түрээслүүлэх үйл ажиллагаа (0161, 0240-т),
	- барилгын болон иргэний инженерийн машин тоног төхөөрөмжийг жолоочтой нь түрээслүүлэх үйл ажиллагаа (дэд салбар 43-т),
	- усан тээврийн хэрэгслийг жолоочтой нь түрээслүүлэх (дэд салбар 50-т),
	- агаарын тээврийн хэрэгслийг жолоочтой нь түрээслүүлэх (дэд салбар 51-т),
	- санхүүгийн лизинг (6491-т),
	- амралт, зугаа цэнгэлийн завины түрээс (7721-т),
	- дугуйны түрээс (7721-т орно).

774	Эрх нь хамгаалагдсан зохиогчийн бүтээлээс бусад оюуны өмчийн бүтээгдэхүүний лизингийн үйлчилгээ

	7740-ийг харна уу.

7740	Эрх нь хамгаалагдсан зохиогчийн бүтээлээс бусад оюуны өмчийн бүтээгдэхүүний лизингийн үйлчилгээ

	Хөрөнгө эзэмшигчдэд оюуны өмчийн эрхийн шимтгэл, эсвэл лицензийн төлбөрийг төлснөөр бусад хүмүүст оюуны өмчийг болон түүнтэй төстэй бүтээгдэхүүнийг ашиглах боломж олгосон үйл ажиллагаа энд орно. Эдгээр бүтээгдэхүүнийг хөлсөөр түр эзэмшүүлэх арга зам нь өөр өөр байж болно. Тухайлбал, хуулбарлах зөвшөөрөл авах, дараагийн бүтээгдэхүүн, арга ажиллагаанд ашиглах, франчайзийн гэрээгээр бизнесийн үйл ажиллагаа явуулах гэх мэт.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- оюуны өмчийн бүтээгдэхүүний лизинг (ном, программ хангамж зэрэг эрх нь хамгаалагдсан зохиогчийн бүтээлээс бусад)
	- патент; бараа, үйлчилгээний тэмдэг; брэнд нэр; эрдэс бодис шинжлэн судлах, олборлох зөвшөөрөл; франчайзийн гэрээг ашигласны төлбөрийг авах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бүтээл ашиглах эрх, хэвлэн нийтлэх эрхийг олж авах (дэд салбар 58, 59-т),
	- зохиогчийн эрх нь хамгаалагдсан бүтээл (ном, программ хангамж, кино)-ийг үйлдвэрлэх, дахин үйлдвэрлэх, хуваарилах, түгээх үйл ажиллагаа (дэд салбар 58, 59-т),
	- үл хөдлөх хөрөнгийн лизинг (бүлэг 681-т),
	- биет хөрөнгийн лизинг (бүлэг 771, 772, 773-т),
	- видео хуурцаг, дискийн түрээс (7722-т),
	- номын түрээс (7729-т орно).

78	Хөдөлмөр эрхлэлтийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт сул чөлөөтэй ажлын байрны жагсаалт гаргах, хөдөлмөр эрхлэлтийн агентлагийн ажилтнуудаас бусад ажилд орох хүсэлт гаргагчдыг ажлын байранд илгээх, гэрээний үндсэн дээр буюу төлбөртэйгөөр хүний нөөцөөр хангах болон хүний нөөцийг удирдах үйлчилгээ багтана.

	Энэ дэд салбарт орно:
	- ажилтан хайх болон байршуулах үйл ажиллагаа
	- театрын жүжигчдийг бүрдүүлэх агентлагийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- чөлөөт уран бүтээлчдийн үйл ажиллагаа (7490-т орно).

781	Хөдөлмөр эрхлэлтийг зохицуулах албаны үйл ажиллагаа

	7810-ыг харна уу.

7810	Хөдөлмөр эрхлэлтийг зохицуулах албаны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид сул чөлөөтэй ажлын байрны жагсаалт гаргах, хөдөлмөр эрхлэлтийн агентлагийн ажилтнуудаас бусад ажилд орох хүсэлт гаргагчдыг ажлын байранд илгээх, байршуулах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ажилтан хайх болон сонгож илгээх, байршуулах үйл ажиллагаа
	- театрын жүжигчдийг бүрдүүлэх агентлаг, товчооны үйл ажиллагаа
	- ажил эрхлэлтийн интернэт үйлчилгээтэй (он-лайн) агентлагийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- театр буюу жүжигчдийн хувийн агентлагийн үйл ажиллагаа (7490-т орно).

782	Ажил түр эрхлүүлэх агентлагийн үйл ажиллагаа

	7820-ийг харна уу.

7820	Ажил түр эрхлүүлэх агентлагийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үйлчлүүлэгчдийн бизнест тодорхой хугацаанд гарсан ажиллах хүчний нэмэлт хэрэгцээг үйлчилгээний аж ахуйн нэгжийн түр туслах ажилчдаар хангах үйл ажиллагаа орно. Гэхдээ энэ ангид үйлчлүүлэгчдэд илгээсэн ажилчдаа ажлын талбарт шууд удирдлагаар хангадаггүй аж ахуйн нэгж багтана.

783	Хүний нөөцөөр хангах болон хүний нөөцийн менежментийн үйл ажиллагаа

	7830-ийг харна уу.

7830	Хүний нөөцөөр хангах болон хүний нөөцийн менежментийн үйл ажиллагаа

	Үйлчлүүлэгчийн бизнесийг хүний нөөцөөр хангах үйлчилгээ энэ ангид орно. Тэдгээр нь хүний нөөцийн өргөн хүрээний асуудал болон ажиллагчдын менежментээр мэргэшсэн байна.
	Тэдгээр нь ажиллагчдад хамааралтай цалингийн цэс, татвар, бусад санхүүгийн болон хүний нөөцтэй холбоотой асуудлаар ажил олгогчийг төлөөлөх бөгөөд ажиллагчдыг удирдан чиглүүлэх, хянах үүрэг хүлээхгүй.

	Бизнес явуулах буюу хянах үйл ажиллагаатай хамт хийж буй хүний нөөцөөр хангах үйл ажиллагаа орохгүй.
	Хүний нөөцийн үйл ажиллагааны зөвхөн нэг чиглэлийг хангаж байгаа бол хамаарахгүй. Тухайн бизнесийн хамаарах эдийн засгийн үйл ажиллагааны ангийг тус тус харна уу.
	- түр хугацаагаар ажиллах, нэмэлт хүчээр хангах үйл ажиллагаа (7820-т орно).

79	Аялал, жуулчлалын агентлаг, аяллын оператор болон захиалгат бусад үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	Аялал, жуулчлал, тээвэрлэлт, байр сууцаар хангах үйлчилгээг олон нийт болон арилжааны үйлчлүүлэгчдэд борлуулах агентлагийн үйл ажиллагаа, аялал жуулчлалын агентлаг эсвэл аяллын оператор зэрэг шууд агентаар дамжуулан хийгдэх аяллыг зохицуулах үйл ажиллагаа; жуучлалтай холбоотой захиалгат үйлчилгээ энэ ангид орно. Мөн аяллын хөтчийн үйл ажиллагаа энд багтана.

791	Аялал, жуулчлалын агентлаг, аяллын операторын үйл ажиллагаа

	Үйлчлүүлэгчдэд үзүүлэх аялал, жуулчлал, тээвэрлэлт, байр сууцаар хангах үйл ажиллагааны борлуулалтыг голлон эрхэлдэг агентлагийн үйл ажиллагаа, аялал жуулчлалын агентлаг эсвэл аяллын оператор зэрэг шууд агентаар дамжуулан хийгдэх аяллыг зохицуулах үйл ажиллагаа энд орно.

7911	Аялал, жуулчлалын агентлагийн үйл ажиллагаа

	Үйлчлүүлэгчдэд үзүүлэх аялал, жуулчлал, тээвэрлэлт, байр сууцаар хангах үйл ажиллагааны борлуулалтыг голлон эрхэлдэг агентлагийн үйл ажиллагаа энэ ангид багтана.

7912	Аяллын операторын үйл ажиллагаа

	Аялал, жуулчлалын агентлагаар эсвэл шууд аяллын оператораар дамжуулан хийгдсэн аяллыг зохион байгуулах үйл ажиллагаа энд орно. Аялал нь тээвэр, байр сууц, хоол хүнс зэрэг бүх үйлчилгээг хамруулж болох ба музей, түүх, соёл урлагийн бүтээл, театр, хөгжим, урлаг, спортын арга хэмжээг үзүүлэх үйл ажиллагаа багтана.


799	Захиалгаар хийгдэх үйлчилгээ болон түүний туслах үйлчилгээ

	7990-ийг харна уу.

7990	Захиалгаар хийгдэх үйлчилгээ болон түүний туслах үйлчилгээ

	Аялал жуулчлалтай холбоотой бусад захиалгат үйлчилгээ (тээвэрлэлт, зочид буудал, ресторан, машины түрээс, үдэшлэг болон спортын зэрэг арга хэмжээ), театрын, спортын болон бусад зугаа цэнгэлийн тасалбараар үйлчлэх үйл ажиллагаа ба үзвэр, үдэшлэгийн арга хэмжээ, аялагч, зочдыг мэдээллээр хангах, аяллын хөтчийн үйл ажиллагаа, байр сууцаар хангахад туслалцаа үзүүлэх, хурал, цуглаан, уулзалт, хүлээн авалтыг байраар хангах; орон байрыг хэсэг хугацаагаар солилцох үйлчилгээ энэ ангид орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- аялал, жуулчлалын агентлаг, аяллын операторын үйл ажиллагаа (7911, 7912-т),
	- хурал, цуглаан, бага хурлын зэрэг арга хэмжээний зохион байгуулалт, менежментийн үйл ажиллагаа (8230-т орно).

80	Аюулгүй байдлыг хангах, мөрдөх үйл ажиллагаа

	Мөрдөн байцаалт, мөрдөх үйл ажиллагаа; харуул хамгаалалт, эргүүлийн үйлчилгээ; тусгай тоноглогдсон, хамгаалалттай тээврийн хэрэгслээр мөнгөн дэвсгэрт болон үнэт зүйлсийг зөөвөрлөх үйл ажиллагаа; харуул хамгаалалт, эргүүлийн үйл ажиллагаа; хулгай, дээрмийн эсрэг алсын хяналтын удирдлагатай дохиоллын систем (ихэвчлэн борлуулах, суурилуулах, засварлах үйл ажиллагаа нь хамт байдаг) болон галын дохиолол зэрэг цахилгаан дохиолол хамгааллын системийн үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт багтана. Хэрэв борлуулах, суурилуулах, засварлах үйл ажиллагаа нь тусдаа байдаг бол энэ дэд салбарт орохгүй жижиглэн худалдаа, барилгын дэд салбарт хамаарна.

801	Хувийн харуул хамгаалалтын үйл ажиллагаа

	8010-ыг харна уу.

8010	Хувийн харуул хамгаалалтын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно: харуул хамгаалалт болон эргүүлийн үйлчилгээ, тусгай тоноглогдсон, хамгаалалттай тээврийн хэрэгслээр мөнгөн дэвсгэрт болон үнэт зүйлсийг зөөвөрлөх, баримт/тасалбар эсвэл бусад үнэт эдлэл зэрэг өмч хөрөнгө, тоног төхөөрөмжтэй хамт хамгаалахын тулд цуглуулах, түгээх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хуягласан, авто машины үйлчилгээ
	- бие хамгаалагчийн үйлчилгээ
	- физиологийн/полиграфикийн өөрчлөлтийг тогтоох машины үйлчилгээ
	- хурууны хээ авах үйлчилгээ
	- харуул хамгаалалтын үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- иргэд, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагаа (8423-т орно).

802	Хамгаалалтын системээр хангах үйл ажиллагаа

	8020-г харна уу.

8020	Хамгаалалтын системээр хангах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хулгайн болон галын аюулгүйн дохиоллын систем, тэдгээрийн засвар, үйлчилгээг оруулан цахилгаан дохиолол хамгаалалтын системийн хяналт, алсын хяналт, шинжилгээний үйл ажиллагаа
	- механик болон цахилгаан цоож, түгжээний тоног төхөөрөмж, сейф, хамгаалалтын хэрэгсэл зэргийг суурилуулах, засварлах, шинэчлэх, тохируулах
	Хамгаалалтын үйл ажиллагааг явуулж байгаа нэгж нь хамгаалалтын систем, механик эсвэл цахилгаан цоож, түгжээний тоног төхөөрөмж, сейф, хамгаалалтын хэрэгсэл зэргийг худалдах үйл ажиллагааг эрхэлж болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хамгаалалтын системийг суурилуулах (4321-т),
	- хянах, суурилуулах эсвэл засвар, үйлчилгээг оруулахгүйгээр хамгаалалтын систем, механик эсвэл цахилгаан цоож, түгжээний тоног төхөөрөмж, сейф, хамгаалалтын хэрэгсэл зэргийг худалдах үйл ажиллагаа (4759-т),
	- хамгаалалтын асуудлаар зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа (7490-т),
	- олон нийтийн тайван байдал, аюулгүйн үйл ажиллагаа (8423-т),
	- түлхүүр хувилах үйлчилгээ (9529-т орно).

803	Мөрдөх үйл ажиллагаа

	8030-ийг харна уу.

8030	Мөрдөх үйл ажиллагаа

	Хувийн мөрдлөг хийх бүх төрлийн үйл ажиллагаа мөн бүх төрлийн үйлчлүүлэгчийн мөрдлөгийн зорилгоос үл хамааран явуулах бие даасан хувийн мөрдөгчийн үйл ажиллагаа орно.

81	Байшин, барилга болон цэцэрлэг, газрын гадаргыг арчлах, хамгаалах үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт үйлчлүүлэгчдийн нэмэлт үйлчилгээг дэмжихэд чиглэсэн үйлчилгээний туслах ажилтнаар хангах үйл ажиллагаа орно. Энд туслах үйл ажиллагаа эрхэлдэг үйл ажиллагааны ажиллагчдаар аж ахуйн нэгжүүдийг хангаж, үйлчлүүлэгчдийн үндсэн бизнес, үйл ажиллагаанд оролцохгүй, хариуцлага хүлээхгүй болно.
	Энэ дэд салбарт бүх төрлийн барилга байшингийн гаднах болон доторх цэвэрлэгээний ажил, вагон, автобус, онгоц зэргийн цэвэрлэгээ, цистернийн доторх цэвэрлэгээ, байшин, барилга, усан онгоц, вагон зэргийг халдваргүйжүүлэх, устгал хийх үйл ажиллагаа, савны цэвэрлэгээ, гудамжны цэвэрлэгээ, цас, мөс арилгах үйл ажиллагаа, газрын гадаргууг арчлах, засвар, үйлчилгээ, явган хүний зам, хамгаалалтын хана, усан онгоцны тавцан, хашаа, хайс, цөөрөм, усан сан болон түүнтэй төстэй байгууламж зэрэг газрын гадаргуугийн төлөвлөлт болон барилгын (тухайлбал, суурилуулах) дизайн зохиох үйл ажиллагаа багтана.

811	Байгууллагын үйл ажиллагаанд туслах үйлчилгээ

	8110-ыг харна уу.

8110	Байгууллагын үйл ажиллагаанд туслах үйлчилгээ

	Хэрэглэгчийн шаардлагатай нэмэлт үйлчилгээг хангах туслах үйл ажиллагаа энэ ангид орно.
	Ерөнхий доторх цэвэрлэгээ, засвар, үйлчилгээ, хаягдал хог авах, харуул, аюулгүй байдал, шуудангийн үйлчилгээ, хүлээн авах үйлчилгээ, угаалгын газар, түүний холбогдолтой үйлчилгээ зэрэг үйл ажиллагааны хосолсон нэмэлт үйлчилгээгээр хангах үйл ажиллагааны нэгж энд багтана. Тэд энэ нэмэлт үйлчилгээг хангах ажиллагчдаар аж ахуйн нэгжийг хангах боловч үндсэн бизнес, үйл ажиллагаанд оролцохгүй ба хариуцлага хүлээхгүй.

	Дээрх нэмэлт үйлчилгээний зөвхөн нэгийг нь эрхлэн явуулах (өөрөөр хэлбэл, ерөнхий дотоод цэвэрлэгээ) үйл ажиллагаа, үзүүлж буй үйлчилгээнээс хамааран тохирох ангид, зочид буудлын, рестораны, уурхайн эсвэл эмнэлгийн зэрэг үйлчлэгчдийн аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны нэг хэсгийг нь явуулдаг үйлчилгээний ажилтан болон тэдгээрийн менежментийн үйл ажиллагаа нь үйлчилгээний дэд салбарын тохирох ангид, хэрэглэгчдийн компьютерын систем болон/эсвэл мэдээлэл боловсруулах үйл ажиллагаа, сайтын зохион байгуулалтаар хангах үйл ажиллагаа 6202-т, гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр хийгдэх засварлах үйл ажиллагаа 8423-т орно.

812	Цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа

	Бүх төрлийн байшин, барилгын доторх цэвэрлэгээ, барилга, барилгын гаднах цэвэрлэгээ, байшин барилгын тусгайлсан цэвэрлэгээ эсвэл төрөлжсөн бусад цэвэрлэх үйл ажиллагаа, үйлдвэрийн машин тоног, төхөөрөмжийн цэвэрлэгээ, замын болон далайн цистерний доторх цэвэрлэгээ, байшин, барилга, үйлдвэрийн машин тоног төхөөрөмжийг халдваргүйжүүлэх, устгал хийх үйл ажиллагаа, сав цэвэрлэх үйл ажиллагаа, гудамжны цэвэрлэгээ болон цас, мөс цэвэрлэх үйл ажиллагаа энэ бүлэгт багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- байшин, барилгын гаднах хөдөө аж ахуйн хортон шавжийн хяналт (0161-т), уурын машинаар цэвэрлэх, элс зайлуулах болон түүнтэй төстэй үйл ажиллагаа (барилга угсралт 4390-д), хивс, хивсэнцрийг шампуниар цэвэрлэх, хөшиг цэвэрлэх (Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 9601-т) үйл ажиллагаа энэ бүлэгт орохгүй. Шинээр баригдсан барилгын цэвэрлэгээний ажил мөн энд орохгүй (барилга угсралт 4330-д орно).

8121	Байшин, барилгын доторх цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа

	Энэ ангид бүх төрлийн байшин, барилгын ерөнхий (тусгайлсан бус) цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа энэ ангид орно. Үүнд албан газар; үйлдвэр; дэлгүүр; институт, сургууль, соёлын байгууллагууд; бизнесийн болон мэргэжлийн бусад байгууллага, орон сууц зэргийн цэвэрлэгээ

	Эдгээр үйл ажиллагаа нь ихэвчлэн доторх цэвэрлэгээг багтаах боловч цонх эсвэл зам, суваг зэрэг гаднах цэвэрлэгээг оруулж болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	яндан, камин зуухны цэвэрлэгээ, задгай зуух, тулганы, цахилгаан зуухны, пийшин, хог шатаах зуух, цогцос шатаах зуух, ус халаагч бойлер, агааржуулалтын хоолой, суваг, машины яндангийн цэвэрлэгээ (8129-т орно).

8129	Байшин, барилга, үйлдвэрийн газрын гаднах цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- албан газар, үйлдвэр, дэлгүүр, сургууль, бизнесийн болон мэргэжлийн бусад байгууллага, олон өрөөтэй орон сууцны барилгыг оруулаад бүх төрлийн байшин, барилгын гаднах цэвэрлэгээний ажил
	- цонхны цэвэрлэгээ, яндан, камин зуухны цэвэрлэгээ, задгай зуух, тулганы, цахилгаан зуухны, пийшин, хог шатаах зуух, цогцос шатаах зуух, бойлер, агааржуулалтын хоолой, суваг, машины яндангийн цэвэрлэгээ зэрэг тусгай цэвэрлэх үйл ажиллагаа
	- бассейны цэвэрлэгээ, засвар, үйлчилгээ
	- үйлдвэрийн машин төхөөрөмжийн цэвэрлэгээ
	- лонх цэвэрлэгээ
	- вагон, автобус, онгоцны цэвэрлэгээ
	- замын болон усан сангийн доторх цэвэрлэгээ
	- халдваргүйжүүлэх, устгал хийх үйл ажиллагаа
	- гудамжны цэвэрлэгээ, цас, мөс арилгах үйл ажиллагаа
	- барилга, бүтээн байгуулалтын бусад цэвэрлэгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хөдөө аж ахуйн хортон шавжийн хяналтын үйл ажиллагаа (0161-т),
	- автомашины цэвэрлэгээ, машин угаах үйлчилгээ (4520-т),
	- бохир усны хоолой, бохир усны сувгийн цэвэрлэгээ (3700-т орно).

813	Газар хамгаалах, арчлах үйлчилгээ

	8130-ийг харна уу.

8130	Газар хамгаалах, арчлах үйлчилгээ

	Энэ ангид ургамал суулгах, арчлах, үйлчилгээний ажил орно:
	- цэцэрлэг, цэцэрлэгт хүрээлэнгийн: хувийн, нийтийн байшингийн; олон нийтийн болон нийтийн бус байшин, барилга (сургууль, эмнэлэг, захиргааны барилга, сүмийн барилга гэх мэт); хотын зүлэгжилт (цэцэрлэг, ногоон бүс, төмөр зам, усан зам, боомт); үйлдвэрийн болон худалдааны байшин, барилгын
	- хүлэмж: байшин, барилга (дээврийн цэцэрлэг, байшингийн урд талын ногоон байгууламж, тасалгааны цэцэрлэг); спортын талбай, тоглоомын талбай болон амралт, зугаалгын бусад цэцэрлэг (спортын зориулалттай талбай, тоглоомын талбай, наранд шарлагын газрын зүлэг, гольфийн хичээлийн); тогтмол болон урсгал ус (бассейн, солигдмол нойтон бүс, талбай, усан сан, усанд сэлэх газар, нүх, суваг, шуудуу, усан сэлэлтийн дугуйлан, ургамал услалтын систем) зэргийн
	- дуу чимээ, салхи, хөрсний эвдрэл зэргээс хамгаалах зориулалттай ургамлыг тариалах

	Энэ ангид жижиг нэмэлт дизайн болон барилгын үйлчилгээний үйл ажиллагаа, хүрээлэн буй орчны тэнцвэрт байдлыг хадгалахын тулд газрыг арчлах үйл ажиллагаа мөн багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ургамал, модыг худалдах зорилгоор ургуулах үйлдвэрлэл явуулах (дэд салбар 01, 02-т),
	- мод арчилгаа (ойн мод арчилгаанаас бусад) (0130-т),
	- хөдөө аж ахуйн эдэлбэр газрыг ашиглалтад байлгах арчилгаа, үйлчилгээ (0161-т),
	- газрын гадаргыг арчлах зорилгоор барилгын үйл ажиллаа явуулах (салбар F-т),
	- газар зохион байгуулалт, зураг төслийн үйл ажиллагаа (7110-т),
	- ботаникийн цэцэрлэгийн үйл ажиллагаа (9103-т орно).

82	Албан байгууллагын удирдлагын болон туслах үйл ажиллагаа, бизнесийн бусад туслах үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр хийгдэж байгаа албан байгууллагыг удирдах өдөр тутмын үйлчилгээгээр хангах үйл ажиллагаа болон бизнесийн өдөр тутмын туслах үйл ажиллагааг оруулна.
	Энэ дэд салбарт бизнесийн үйл ажиллагааг дэмжсэн дээрх бүлэгт ороогүй туслах үйлчилгээний бүх үйл ажиллагаа мөн багтана.

	Энэ дэд салбарт бизнесийн үндсэн үйл ажиллагааг явуулах ажилтны үйл ажиллагаа орохгүй.

821	Албан газрын удирдлагын болон туслах үйл ажиллагаа

	Гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр хийгдэж байгаа санхүүгийн төлөвлөлт, данс тооцоо хийх, бүртгэлийг хадгалах, ажилтныг хуваарилах болон бусад зохион байгуулалтын арга хэмжээ энэ бүлэгт хамаарна.
	Гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр бусдад хийх туслах үйл ажиллагааг энэ бүлэгт мөн хамруулна. Энэ нь өөрсдийн бизнесийн болон байгууллагын уламжлалт хийдэг ажил, дэмжлэг үзүүлэх өдөр тутам хийгддэг туслах үйл ажиллагаа байна.
	Энд багтах нэгжийн бизнесийн үндсэн үйл ажиллагааг явуулдаг ажилтны үйл ажиллагаа энд хамаарахгүй.

8211	Албан газрын удирдлагын үйл ажиллагаа

	Байгууллагын санхүүгийн төлөвлөлт, данс тооцоо хийх, бүртгэлийг хадгалах, ажилтныг хуваарилах, зохион байгуулалтын арга хэмжээ болон гэрээ, төлбөртэйгөөр хийгдэх бусад материаллаг нөхцөлөөр хангах үйл ажиллагаа ангид орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	Бизнесийг бүхэлд нь иж бүрнээр явуулах үйл ажиллагааг ажилтнаар хангах ажлыг бизнесийн үйл ажиллагааны тохирох ангид, харин тэдгээр үйл ажиллагааг явуулахад зөвхөн тодорхой нэг ажилтнаар хангах ажлыг тодорхой нэг үйл ажиллагааны тохирох ангид тус тус оруулна.
	Мөн компанийн нийгмийн үүрэг, хариуцлагыг хэрэгжүүлэгч үйл ажиллагаа энд орно.

8219	Баримт бичиг олшруулах, баримт бэлтгэх болон албан газрын үйл ажиллагааг дэмжсэн бусад тусгай үйл ажиллагаа

	Богино хугацаанд төрөл бүрийн бичиг баримтыг олшруулах үйл ажиллагаа, баримт бичиг бэлтгэх болон албан газрын үйл ажиллагааг дэмжсэн бусад тусгай үйл ажиллагаа энд орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- баримт бичгийг бэлтгэх үйл ажиллагаа
	- баримт бичгийг засварлах эсвэл хэвлэлийн хянагчийн үйл ажиллагаа
	- бичээч, үгэн мэдээлэл боловсруулах, хэвлэхэд бэлэн болгох
	- нарийн бичгийн даргын туслах үйлчилгээ
	- баримт бичгийг хуулан бичих болон нарийн бичгийн даргын бусад үйлчилгээ
	- захиа эсвэл бичлэгийг сэргээх
	- шуудангийн хайрцаг түрээслэх болон шуудангийн бусад үйлчилгээ
	- баримт бичиг олшруулах, хувилах
	- Зураг төсөл хуулбарлах
	- офсет хэвлэл, хурдан хэвлэл, дижитал хэвлэл, ерөнхий хэвлэл зэрэг хэвлэлийн үйлчилгээг оруулахгүйгээр бусад баримт бичгийг олшруулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- баримт бичгийг хэвлэх үйл ажиллагаа (офсет хэвлэл, хурдан хэвлэл гэх мэт) (1811-т),
	- шуудангаар зар сурталчилгаа түгээх үйл ажиллагаа (7310-т),
	- шүүхийн тайлан эсвэл таталсан бичлэгийн үйлчилгээ, нийтийн таталган (хурдан) бичих үйлчилгээ (8299-т),
	- нийтийн таталган бичигчийн үйлчилгээ (8299-т орно).

822	Утасны дуудлагын төвийн үйлчилгээ

	8220-ийг харна уу.

8220	Утасны дуудлагын төвийн үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гаднаас дуудлага авах дуудлагын төвийн үйлчилгээ, үйлчлүүлэгчийн асуусан лавлагааг операторын тусламжтайгаар бэлтгэх, автомат хариултыг түгээх, компьютерын телефон системийн бүрдүүлэлт, интерактив дууны хариултын систем эсвэл түүнтэй төстэй хүлээн авалтын арга, бүтээгдэхүүний мэдээллээр хангах, үйлчлүүлэгчдийн хүсэлтээр тусламж үзүүлэх эсвэл үйлчлүүлэгчдийн гомдлыг хаягаар авах үйлчилгээ
	- бараа, үйлчилгээг зах зээлд гаргах, зах зээлийн судалгаа, олон нийтийн санал асуулга авах болон хэрэглэгчдэд чиглэсэн түүнтэй төстэй үйлчилгээ

823	Хурал, цуглаан болон үзэсгэлэн худалдаа зохион байгуулах үйл ажиллагаа

	8230-ийг харна уу.

8230	Хурал, цуглаан болон үзэсгэлэн худалдаа зохион байгуулах үйл ажиллагаа

	Бизнесийн болон үзэсгэлэн худалдаа, хурал, цуглаан, бага хурал болон уулзалт зэрэг арга хэмжээний зохион байгуулалтын үйл ажиллагаа энд орно. Эдгээр арга хэмжээг зохион байгуулж байгаа газрын менежментийн үйл ажиллагаагаар хангасан, хангаагүйгээс үл хамааран тоног төхөөрөмжийг ажиллуулах ажилтнаар хангах үйл ажиллагаа багтана.

829	Дээр дурдсан ангид ороогүй бизнесийн туслах үйл ажиллагаа

	Өр барагдуулах агентлаг, зээлийн товчооны үйл ажиллагаа болон дээрх бүлэгт ороогүй бизнесийн үйл ажиллагааг явуулахад туслах бүх үйл ажиллагаа энэ бүлэгт багтана.

8291	Өр барагдуулах алба, зээлийн товчооны үйл ажиллагаа

	Данс эсвэл өр барагдуулах үйлчилгээ зэрэг үйлчлэгчдийн нэхэмжлэл, төлбөрийн шилжүүлэг цуглуулах үйл ажиллагаа энэ ангид орно.
	Зээл, хувь хүмүүсийн ажил эрхлэлтийн тухай түүх, бизнесийн зээлийн түүх болон санхүүгийн байгууллага, үүргийн худалдаачин болон бусад үйлчлүүлэгчдэд худалдааны зээл авах сонирхолтой иргэд, бизнес эрхлэгчдийн талаар мэдээлэл цуглуулах үйлчилгээ мөн энэ ангид орно.

8292	Савлах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр хийгдэж байгаа савлах үйл ажиллагаа
	- ундаа болон хоолыг оруулан шингэн зүйлсийг савлах үйл ажиллагаа
	- хатуу зүйлсийн савлагаа (мөнгөн цаасаар бүрхсэн гэх мэт)
	- эмийн бэлдмэлийн аюулгүй савлагаа
	- шошго, марк наах, тамгалах
	- илгээмж болон бэлэг боох үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- зөөлөн ундаа, рашаан ус үйлдвэрлэл (1104-т),
	- тээврийн үйл ажиллагаанд дагалдах савлах үйл ажиллагаа (5229-т орно).

8299	Дээрх ангид ороогүй бизнесийн туслах бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах туслах үйл ажиллагаа орно:
	- шүүхийн шууд үйл ажиллагааны үг бүрчилсэн болон таталган/хурдан бичлэг хийх, бичлэг хийсэн материалыг галиглах, тухайлбал: шүүхийн тайлан эсвэл таталсан бичлэгийн үйлчилгээ; нийтийн таталган (хурдан) бичих үйлчилгээ орно.
	- хурал, уулзалт, бага хурлын телевизийн шууд нэвтрүүлгийн үед хийгдэх бичмэл тайлбарын үйлчилгээ
	- хаягийн зураасан кодын үйлчилгээ
	- хэвлэлийн зураасан кодын үйлчилгээ
	- гэрээ, төлбөрийн үндсэн дээр хийгдэх фонд, сангийн байгууллагын үйлчилгээ
	- шууданг ангилах үйлчилгээ
	- хөрөнгийг дахин эзэмших үйлчилгээ
	- автомашины зогсоолын автоматын мөнгө цуглуулах үйлчилгээ
	- биеэ даасан дуудлага худалдаа/аукционы үйлчилгээ
	- программын зохион байгуулалт
	- бусад улс оронд сургалтын тэтгэлэгт хөтөлбөрт зуучлах болон эмчилгээ хийлгэхэд зуучлах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- бичиг баримтыг галиглах үйлчилгээ (8219-т),
	- кино, хальсыг гарчиглах, нэрлэх үйлчилгээ (5912-т орно).

O	ТӨРИЙН УДИРДЛАГА, БАТЛАН ХАМГААЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА, АЛБАН ЖУРМЫН НИЙГМИЙН ХАМГААЛАЛ

	Энэ салбарт төрийн удирдлагын үйл ажиллагаа орно. Үүнд хуулийн тайлбар, тогтоол, тэдгээрт зохицуулалт, тэдгээр дээр суурилсан үйл ажиллагааны удирдлага, хууль тогтоох үйл ажиллагаа, татвар, улсын батлан хамгаалах, нийгмийн хэв журам, аюулгүй байдлын үйл ажиллагаа, цагаачлалын үйлчилгээ, гадаад харилцааны үйл ажиллагаа Засгийн газрын хөтөлбөрийн удирдлагын үйл ажиллагаа зэрэг орно. Мөн энэ салбарт албан журмын нийгмийн хамгааллын үйл ажиллагаа багтана.

	Үйл ажиллагаа нь ЭЗБТҮАСА-ын өөр ангид ангилагдаж байгаа бол төрийн өмчийн байгууллагаар гүйцэтгэж байсан ч энэ салбарт орохгүй. Тухайлбал, сургуулийн системийн удирдлага /зохицуулалт, хяналт, сургалтын төлөвлөлт гэх мэт/ энэ салбарт хамаарах боловч багшлах үйл ажиллагаа бол P салбарт, засан хүмүүжүүлэх эсвэл батлан хамгаалах байгууллагын эмнэлэг, эрүүл мэндийн үйлчилгээ нь дэд салбар Q-д орно. Үүнтэй адил энэ салбарт багтаж буй зарим үйл ажиллагаа нь Засгийн газрын бус байгууллагуудаар хэрэгждэг байж болно.

84	Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалал

	Салбар О-г харна уу.

841	Төрийн удирдлага болон орон нутгийн эдийн засаг, нийгмийн бодлогын үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт ерөнхий удирдлага /Засгийн газрын бүх түвшний гүйцэтгэх, хууль тогтоох, санхүүгийн удирдлага гэх мэт/, нийгмийн болон эдийн засгийн удирдлагын үйл ажиллагаа орно.

8411	Төрийн удирдлагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- улс, бүс, орон нутгийн гүйцэтгэх болон хууль тогтоох засаглал
	- санхүүгийн үйл ажиллагааны удирдлага болон хяналт: татварын тогтолцооны үйл ажиллагаа; бараа үйлчилгээний татвар, хураамжийг цуглуулах болон зөрчлийн торгууль; гаалийн удирдлага
	- төсвийн хэрэгжилт болон төрийн сан, улсын өрийн удирдлага: мөнгө хуримтлуулах болон өсгөх, хуваарилалтад хяналт тавих
	- бүс нутгийн судалгаа, хөгжлийн бодлого (иргэний), холбогдох сангуудын нэгдсэн удирдлага
	- статистикийн үйлчилгээ болон эдийн засаг, нийгмийн төлөвлөлтийн үйл ажиллагаа, удирдлага

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- төрийн удирдлагын байгууллагын эзэмшлийн болон түрээсийн байшин, барилгын үйл ажиллагаа (6810, 6820-т),
	- хувь хүний сайн сайхан байдлыг дээшлүүлэхэд чиглэсэн бүс нутгийн судалгаа, хөгжлийн бодлого болон хамаарагдах сангуудын удирдлага (8412-т),
	- эдийн засгийн үйл явц, өрсөлдөөнийг сайжруулахад чиглэсэн бүс нутгийн судалгаа, хөгжлийн бодлогын удирдлага (8413-т),
	- бүс нутгийн судалгаа, хөгжлийн бодлоготой холбогдох батлан хамгаалахын удирдлага, холбогдох сангийн үйл ажиллагаа (8422-т),
	- төрийн удирдлагын байгууллагын архивын үйл ажиллагаа (9101-т орно).

8412	Нийгмийн хамгааллаас бусад эрүүл мэнд, боловсрол, соёл урлагийн үйлчилгээ болон нийгмийн бусад үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хүний сайн сайхан байдлыг дээшлүүлэх зорилготой төрийн ба олон нийтийн байгууллагын хөтөлбөр, тухайлбал, эрүүл мэнд; боловсрол; соёл урлаг; спорт; амралт; байгаль орчин; орон сууц; нийгмийн үйлчилгээ
	- дээр дурдсан үйлчилгээний болон бүс нутгийн бодлогын төрийн удирдлага
	- амралт, соёлын үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх
	- уран сайханч, жүжигчдэд зориулсан төрийн тусламж
	- зөөврийн ундны ус хангамжийн хөтөлбөрийн удирдлага
	- хог хаягдлыг цэвэрлэх, устгах үйл ажиллагааны удирдлага
	- байгаль орчныг хамгаалах хөтөлбөрийн удирдлага
	- орон сууцны хөтөлбөрийн удирдлага

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- урсгал ус, хаягдлыг цэвэрлэх, нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа (дэд салбар 37, 38, 39-т),
	- албан журмын нийгмийн хамгааллын үйл ажиллагаа (8430-т),
	- боловсролын үйл ажиллагаа (дэд салбар 85-т),
	- хүний эрүүл мэндтэй холбогдох үйл ажиллагаа (дэд салбар 86-т),
	- номын сан болон улсын архивын үйл ажиллагаа (9101-т),
	- музей болон соёлын бусад байгууллагын үйл ажиллагаа (9102-т),
	- спорт болон амралт, наадмын бусад үйл ажиллагаа (дэд салбар 93-т орно).

8413	Илүү үр ашигтай арилжааны үйл ажиллагааг үзүүлэх, зохицуулах, дэмжих

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- татаасын хуваарилалтыг оруулан эдийн засгийн төрөл бүрийн салбарт үзүүлэх төрийн удирдлага, зохицуулалтын үйл ажиллагаа: хөдөө аж ахуй; газар ашиглалт; эрчим хүч, ашигт малтмалын олборлолт; дэд бүтэц; тээвэр; холбоо; зочид буудал, жуулчлал; бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа
	- эдийн засгийн үйл ажиллагааг сайжруулахад чиглэгдсэн бүс нутгийн бодлого, холбогдох сангийн удирдлага
	- хөдөлмөрийн үйл ажиллагааны ерөнхий удирдлага
	- бүс нутгийн хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх, ажилгүйдлийг бууруулах

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- судалгаа, шинжилгээ, туршилтыг хөгжүүлэх үйл ажиллагаа орохгүй. Харин дэд салбар (72-т орно).

842	Нийгэмд үзүүлэх үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт гадаад харилцаа, батлан хамгаалах, нийгмийн хэв журам, аюулгүй байдлыг хамгаалах үйл ажиллагаа орно.

8421	Гадаад харилцааны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гадаад хэргийн яам, гадаадад суугаа элчин, дипломат, консулын төлөөлөгчийн газар болон олон улсын байгууллагын үйл ажиллагаа, удирдлага
	- хилийн чанадад мэдээлэл сурталчилгаагаар хангах, соёлын үйлчилгээ үзүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагаа, удирдлага
	- олон улсын байгууллагаар дамжуулсан болон дамжуулаагүйгээс үл хамааран гадаад оронд үзүүлсэн тусламж
	- гадаад оронд үзүүлсэн цэргийн тусламжийн үйл ажиллагаа
	- гадаад худалдаа, олон улсын санхүү болон гадаад техникийн үйл ажиллагааны удирдлага, зохион байгуулалт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- олон улсын зөрчилдөөн болон гамшгаас дүрвэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээ орохгүй. Харин (8890-т орно).

8422	Батлан хамгаалах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- газар, усан зам, агаар болон сансрын цэргийн хүчин гэх мэт батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, хяналт, удирдлага: усан зам, агаарын хүчин болон байлдааны хүчин; инженер, тээвэр, холбоо, тагнуул, материал болон байлдааны бусад бие бүрэлдэхүүн, цэргийн удирдлага; батлан хамгаалах газрын нөөц болон туслах хүчин; цэргийн хангамж, багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, байгууламж, хангалт; цэргийн/байлдааны талбар дахь эрүүл мэндийн үйл ажиллагаа
	- иргэний хамгааллын үйл ажиллагаа, түүний удирдлага
	- онцгой үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг боловсруулах, иргэний хамгааллын байгууллагууд болон иргэдийн хээрийн сургуулийг дэмжих үйл ажиллагаа
	- бүс нутгийн бодлоготой холбогдох батлан хамгаалах удирдлага, холбогдох сангийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- туршилт, судалгаа, шинжилгээний үйл ажиллагаа (дэд салбар 77-т),
	- гадаадын улс орнуудад үзүүлэх цэргийн тусламжийн үйл ажиллагаа (8421-т),
	- цэргийн шүүхийн үйл ажиллагаа (8423-т),
	- тайван цаг үеийн гэнэтийн гамшигт дотоодын нөөцөөр хангах үйл ажиллагаа (8423-т),
	- цэргийн сургууль, академи, коллежийн үйл ажиллагаа (8530-т),
	- цэргийн эмнэлгийн үйл ажиллагаа (8610-т орно).

8423	Нийгмийн хэв журам, аюулгүй байдлын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- байнгын болон туслах цагдаагийн хүчин, хил, боомт, эргийн хамгаалалт болон замын хөдөлгөөний зохицуулалт, гадаадын иргэдийн бүртгэл, баривчлах, хорих үйл ажиллагааны бүртгэлийн үйл ажиллагаа
	- гал түймэртэй тэмцэх болон урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа: гал түймэртэй тэмцэх болон урьдчилан сэргийлэх байнгын болон нэмэлт бригад, хүн ба амьтдыг аврах, үер, замын осол, гамшигт нэрвэгдсэн иргэдэд туслах үйл ажиллагаа, түүний удирдлага
	- иргэний болон эрүүгийн шүүх, цэргийн шүүх, төрийн өмнөөс хуулийн зөвлөмж болон мэдэгдэл хийх зэрэг үйл ажиллагааг агуулсан шүүхийн системийн үйл ажиллагаа, удирдлага
	- шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх алба болон хуулийг тайлбарлах үйл ажиллагаа
	- иргэдийн үйл ажиллагааны арбитрын үйл ажиллагаа
	- прокурорын үйл ажиллагаа
	- гэрээгээр эсвэл төлбөртэйгөөр гүйцэтгэж байгаа Засгийн газрын, хувийн байгууллагаар гүйцэтгүүлж буй засан хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа, удирдлага
	- гамшгийн үед үзүүлэх тусламж
	- улсын бүртгэлийн үйл ажиллагаа /иргэний, эд хөрөнгийн, хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн үйл ажиллагаа/

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ойн түймрээс хамгаалах болон ойн түймэртэй тэмцэх үйл ажиллагаа (0240-т),
	- газрын тос ба хийн талбар дахь түймэртэй тэмцэх үйл ажиллагаа (0910-т),
	- нисэх онгоцны буудал дахь мэргэжлийн бус нэгжүүдээр гүйцэтгүүлж буй гал хамгаалах, галын аюулаас урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа (5223-т),
	- иргэний, эрүүгийн ба бусад тохиолдлын талаар зөвлөгөө, танилцуулга хийх (6910-т),
	- цагдаагийн лабораторийн үйл ажиллагаа (7120-т),
	- цэргийн зэвсэгт хүчний үйл ажиллагаа, түүний удирдлага (8422-т),
	- засан хүмүүжүүлэх байгууллагын үйл ажиллагаа (дэд салбар 85-т),

843	Нийгмийн хамгааллын албан журмын үйл ажиллагаа

	8430-ийг харна уу.

8430	Нийгмийн хамгааллын албан журмын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй нийгмийн хамгааллын хөтөлбөрүүдийг удирдах, санхүүжүүлэх үйл ажиллагаа орно. Үүнд өвчний, үйлдвэрлэлийн ослын болон ажилгүйдлийн даатгал; өндөр насны тэтгэвэр; жирэмсний болон амаржсаны, хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны, тэжээгчээ алдсаны зэрэг тэтгэмжийн хөтөлбөрүүдийн үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нийгмийн хамгааллын сайн дурын үйл ажиллагаа (6530-т),
	- орон байрны хангамжгүй халамжийн үйлчилгээ, нийгмийн ажил (8810, 8890-т орно).

P	БОЛОВСРОЛ

	Энэ салбарт албан сургалтын өдөр, орой, эчнээ, экстернат хэлбэрээр болон албан бус боловсрол (бие даан суралцах, зайн, радио, телевизийн, онлайн, дүйцсэн, сургалт, хөтөлбөр гэх мэт)-оор дамжуулан хүүхэд, насанд хүрэгчдэд боловсрол эзэмшүүлэх, мэргэшлээ дээшлүүлэх сургалтын үйл ажиллагаа орно. Сургалт эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй өмчийн бүх хэлбэрийн байгууллагууд хамрагдана.
	Анхан шатны боловсролын түвшинд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд тусгай боловсрол олгох сургалт орох бөгөөд Боловсролын олон улсын стандарт ангилал (ISCED) - 1997-д тодорхойлсон түвшнээр ангилна. Мөн энэ салбарт төрийн ба хувийн өмчийн сургуулийн боловсрол олгох үйл ажиллагааг хамруулна.

	Түүнчлэн биеийн тамир, спорт, чөлөөт цагийн үйл ажиллагааны /тухайлбал, гольф, хөзөр/ мэдлэг олгох, анхан шатны зөвлөгөө өгөх сургалтыг дэмжих үйл ажиллагаа багтана.

85	Боловсрол

	Салбар Р-г харна уу.

851	Сургуулийн өмнөх болон бага боловсрол олгох

	8510-ыг харна уу.

8510	Сургуулийн өмнөх болон бага боловсрол олгох

	Энэ ангид хүүхдэд бие бялдрын хувьд эрүүл чийрэг, хэл яриа, хараа, сонсгол хэвийн, үндсэн хөдөлгөөнийг зөв гүйцэтгэдэг, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн анхан шатны хэвшилтэй болгох, сэтгэн бодох чадварыг хөгжүүлэх, хүмүүнлэг ёс, байгалийн юмс, үзэгдлийн талаар анхдагч ойлголт эзэмшүүлэх, хүрээлэн байгаа орчин, эд юмс, үйл явдлыг дүрслэн зурах, урлан бүтээх, дуулах, хөгжимдөх, бүжиглэх эвсэлтэй болгох зэрэг мэдлэг, чадвар, дадал эзэмшүүлж, хүмүүжүүлэхэд чиглэгдэнэ. Түүнчлэн эх хэлээрээ зөв ярьж, бодол санаагаа ойлгомжтой илэрхийлэх, уншиж, бичиж сургах, тоо бодох, түүнийг амьдрал ахуйдаа хэрэглэж сурах, хүрээлэн байгаа орчны үзэгдэл, юмсын талаар зохих шатны мэдлэг эзэмших, гоо зүй, хүмүүнлэг, үндэсний дэвшилт ёс заншил, соёлын өв уламжлал, эрүүл ахуйн зохих шатны мэдлэг, чадвар эзэмшүүлэх зэрэг үйл ажиллагаа багтана.
	Бага боловсрол олгох сургалтын үйл ажиллагаа нь бага боловсролын стандартыг хангаж, бага насны хүүхдийн нас, бие, сэтгэхүйн онцлог, танин мэдэхүйн хөгжилд нийцсэн, тэднийг эрүүл ахуйн зөв хэвшилтэй болгох, хөгжих суурь үндсийг зөв тавихад чиглэсэн байна.
	Мөн эх хэл болон гадаад хэл, математик, мэдээлэл зүй, шинжлэх ухаан, эрх зүйн зохих шатны мэдлэг эзэмших, өөрийн авьяас, чадварт тулгуурлан бие даан амьдрахад шаардлагатай чадвар, дадал эзэмшүүлэх, эрүүл аж төрөх ёс, гэр бүлийн амьдралын анхан шатны ойлголт, соёлын төсөөлөл эзэмшүүлэх, бие даан бүтээлчээр суралцах арга барил төлөвшүүлэх зэрэг боловсролын үйл ажиллагаа энэ ангид хамаарна. Эдгээр боловсрол олгох үйл ажиллагаа ерөнхийдөө хүүхдэд хамааралтай боловч бичиг үсэг тайлагдалтын хөтөлбөр нь сургуулийн тогтолцооны гадна эсвэл түүний хүрээнд явагддаг анхан шатны боловсрол олгох хөтөлбөрийн дагуу насанд хүрэгчдэд заагддаг бол хамрагдаж болно. Тусгай боловсрол эзэмших шаардлагатай хүүхдүүдэд олгож байгаа ижил түвшний сургалтын хөтөлбөр мөн орно. Боловсрол олгох сургалтыг анги, танхим, радио, телевизээр дамжуулах, интернэт, зайн сургалт эсвэл мэдээллийн хэрэгсэл ашиглан хийж болно.
	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- сургуулийн өмнөх боловсрол олгох үйл ажиллагаа
	- бага боловсрол олгох үйл ажиллагаа
	- гоо зүйн болон технологийн талаар суурь мэдлэг олгох үйл ажиллагаа
	- хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд тусгай боловсрол олгох үйл ажиллагаа
	- насанд хүрэгчдийн бичиг үсэг тайлагдалтын хөтөлбөр

8510.1	Сургуулийн өмнөх боловсрол олгох

8510.9	Бага боловсрол олгох

852	Дунд боловсрол олгох

	Энэ бүлэгт ерөнхий боловсролын суурь болон бүрэн дунд боловсрол, техникийн болон мэргэжлийн боловсрол олгох үйл ажиллагаа хамаарна.

8521	Суурь болон бүрэн дунд боловсрол олгох

	Энэ ангийн үйл ажиллагаанд урт хугацааны сургалт болон хүний хөгжлийн үндэс болох цаашид суралцах, боловсрол эзэмших чадвартай болгох зэрэг үйл ажиллагаа орно. Энэ ангид эх хэлээрээ утга төгөлдөр найруулж бичих, ярих чадвар, гадаад хэлний зохих мэдлэг эзэмших, байгаль, нийгэм, хүмүүнлэг, математик, мэдээлэл зүйн шинжлэх ухааны үндсийг эзэмших, мэргэжлийн чиг баримжаа олгож, бие даан амьдарч, хөдөлмөрлөх, үргэлжлүүлэн суралцахад бэлтгэх, бие бялдраа хөгжүүлж, эрүүл аж төрөх ёсыг сахих, гэр бүлийн болон амьдрал ахуйгаа хөтлөх арга барилд сургах, эх оронч, хууль ёсыг дээдлэх үзэл төлөвшүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагаа багтана. Энэ үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх сургалтын байгууллага нарийвчилсан сэдэвт хичээл заах бөгөөд өндөр ур чадвартай багш нараар ханган, тэдний мэргэшсэн сэдвээр тодорхой хичээл заана. Энэхүү боловсрол олгох сургалтыг анги танхимд эсвэл радио, телевизээр дамжуулах, интернэт эсвэл зайн сургалт орсон бусад мэдээллийн хэрэгсэл ашиглаж явуулж болно.
	Суурь боловсрол олгох сургалтын үйл ажиллагаа нь суурь боловсролын стандартыг мөрдөх бөгөөд тухайн насны хүүхдийн бие, сэтгэхүйн онцлог, танин мэдэхүйн хөгжилд нийцсэн шинжлэх ухаанч хандлага, итгэл үнэмшил төлөвшлийн суурь үндсийг олгоход оршино.
	Бүрэн дунд боловсрол олгох үйл ажиллагаа нь бүрэн дунд боловсролын стандартыг хэрэгжүүлэх, сурагчдыг ирээдүйн ажил, мэргэжилд нь бэлтгэх, мэргэжлийн чиг баримжаа олгох зорилгоор тэдний сонголтыг харгалзсан байна.
	Энэ түвшний мэргэжлийн хичээлийн сэдэв нь суурь боловсрол эзэмшсэн боловсролын туршлагад суурилна. Хөтөлбөрүүд нь оюутнуудыг техникийн болон мэргэжлийн боловсрол эзэмших, эсвэл дээд боловсрол эзэмших сургуульд орох эсэхийг шийдвэрлэхэд чиглэгдэнэ.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- суурь боловсрол олгох үйл ажиллагаа
	- бүрэн дунд боловсрол олгох үйл ажиллагаа
	- ерөнхий боловсролын сургалтын дунд боловсролын эхний шат нь сургуульд хамрагдах хугацаанаас их эсвэл бага хэмжээтэй байж болно.
	- ерөнхий боловсролын сургалтын дунд боловсролын хоёр дахь шат нь их, дээд сургуульд элсэхэд чиглэгдсэн сургалт байна.

	Мөн энэ ангид хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд олгох тусгай боловсрол орно.

	Бүлэг 854-т тодорхойлогдсон насанд хүрэгчдийн боловсрол энэ ангид орохгүй.
8521.1	Суурь боловсрол олгох

8521.9	Бүрэн дунд боловсрол олгох

8522	Техник, мэргэжлийн дунд боловсрол олгох

	Энэ ангийн сургалтад нарийн мэргэжилд илүү анхаарал хандуулах бөгөөд одоогийн эрхэлж байгаа болон ирээдүйд эрхлэх ажилтай нь холбоотой онолын болон практикийн мэдлэг олгоход ихэвчлэн чиглэгдсэн мэргэжлийн боловсрол олгох, мэргэшүүлэх сургалт хамрагдана. Энэ хөтөлбөрийн зорилго нь энгийн ажил мэргэжлээс эхлэн нарийн онцлогтой ажил мэргэжлийг хүртэл агуулж болно. Мэргэжлийн боловсрол нь суралцагчдад ажил, мэргэжлийн стандарт ангиллаар тодорхойлсон мэдлэг, чадвар, дадал эзэмшүүлэхэд чиглэгдэнэ.
	Нэгж буюу бүлэг ажилбарыг гүйцэтгэхэд шаардагдах техник технологийн анхан шатны мэдлэг, чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэгдсэн мэргэжлийн түр сургалтын үйл ажиллагаа хамрагдана.
	Боловсролын сургалтыг анги танхимд олгож болохоос гадна радио, телевиз, интернэт, зайн сургалт, мэдээллийн хэрэгслийг ашиглан явуулж болно.

	Энэ ангид 853-т тодорхойлогдсон дээд боловсролын түвшнээс доогуур техникийн болон мэргэжлийн боловсрол олгох сургалт орно.

	Мөн энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- аялал жуулчлалын хөтчийн дамжаа
	- тогооч, зочид буудал, зоогийн газрын ажилтны дамжаа
	- хөгжлийн бэрхшээлтэй суралцагчдын тусгай сургалт
	- үсчин, гоо сайхны сургууль
	- компьютерын засвар, үйлчилгээний сургалт
	- жолооны мэргэжил олгох сургалт /ачааны машин, автобус, суудлын галт тэрэгний жолооч гэх мэт/

	Бүлэг 854-т тодорхойлогдсон насанд хүрэгчдийн боловсролын үйл ажиллагаа энд орохгүй.
	- бүрэн дундын дараах болон их, дээд сургуулийн түвшний техникийн болон мэргэжлийн сургалт 8530-т,
	- чөлөөт цаг, сонирхол, өөрийгөө хөгжүүлэхтэй холбоотой зааварчилгааны дамжаа 8542-т,
	- жолоочийн мэргэжил олгохоос бусад жолооны сургалт 8549-т,
	- зориулалтын байраар хангагдаагүй, нийгмийн ажилтныг төлөвшүүлэх мэргэжлийн сургалт 8810, 8890-т тус тус орно.

853	Дээд боловсрол олгох

	8530-ийг харна уу.

8530	Дээд боловсрол олгох

	Энэ ангид бакалавр, түүнээс дээш дээд түвшний зэрэг олгох академик курс орно. Эдгээр түвшинд суралцахад ахлах сургуулийн диплом эсвэл түүнтэй адилтгах ерөнхий боловсролыг эзэмшсэн байх шаардлагатай.
	Оюутнуудад шинжлэх ухаан, технологи, нийгэм хүмүүнлэгийн тодорхой чиглэлээр сургалт, эрдэм шинжилгээ, үйлдвэрлэл, үйлчилгээний хүрээнд мэргэжлийн өндөр түвшинд ажиллах, судалгаа шинжилгээний ажил гүйцэтгэх, бие хүн өөрийгөө нээж хөгжүүлэх мэдлэг, чадвар, дадал эзэмшүүлж, мэдлэг олгоход чиглэгдсэн дээд боловсрол олгох үйл ажиллагаа багтана. Боловсролыг янз бүрийн хэлбэрээр олгож болно. Тухайлбал, сургалтын төв, боловсролын байгууллага, ажлын байр эсвэл гэрт нь зайн сургалт, телевиз, интернэт, мэдээллийн бусад хэрэгслийг ашиглан сургалтыг явуулах боломжтой.
	Дээд боловсролыг дараах үе шатанд ангилна. 1. Дипломын болон түүнтэй адилтгах ерөнхий суурь сургалт; 2. Дээд боловсролын зэрэг олгох сургалт 3. Дээд боловсролтой адилтгах мэргэжлийн болон мэргэшлийн сургалт
	Энэ түвшинд олон төрлийн сэдэвтэй хичээл санал болгох бөгөөд онол давамгайлсан, заримд нь дадлагын хичээл давамгайлсан байж болно.
	Боловсролын сургалтыг анги танхим, зайн сургалтаар эзэмшүүлж болно.

	Мөн энэ ангид дээд боловсрол олгодог урлагийн сургууль орно.

	Бүлэг 854-т тодорхойлогдсон насанд хүрэгчдийн боловсрол энэ ангид орохгүй.

854	Бусад боловсрол олгох

	Энэ бүлэгт ерөнхий, тусгай мэргэжлийн болон ямар ч мэргэжлийн тодорхой хугацааны сургалт орно. Сургалтыг амаар буюу бичгээр анги танхим, радио, телевиз, интернэт, харилцааны бусад хэлбэрээр явуулж болно. 851-853-т ангилагдсан бага, бүрэн дунд, дээд боловсрол олгох үйл ажиллагаа орохгүй. Мөн 851-853-т ангилагдсан боловсролын үйл ажиллагаанд хамаарахгүй, хувь хүн болон бүлэг хүмүүст зориулсан биеийн тамир, гадаад хэл, урлаг, бүжиг, жүжиг, дуу, хөгжим болон бусад тусгай сургалт орно.

8541	Спорт, чөлөөт цагт зориулсан боловсрол олгох

	Энэ ангид зуслан болон сургуулиар дамжуулан хувь хүн болон бүлэг хүмүүст зориулан биеийн тамир, спортын зааварчилгаа өгөх сургалт орно. Мөн оройн болон өдрийн биеийн тамир спортын зааварчилгаа өгөх сургалт орно. Харин мэргэжил олгох их, дээд сургууль, коллежийн боловсролын хөтөлбөр орохгүй. Зааварчилгааг хувь хүнд зориулсан, бүлгээр, сургалтын байгууллага, бусад хэлбэрээр олгож болно. Энэ хэсэгт ангилагдсан сургалт нь ихэвчлэн албан ёсоор зохион байгуулагдсан байна.

	Энэ ангид дараах сургалт орно:
	- биеийн тамир, спортын сургалт /сагсан бөмбөг, гар бөмбөг, хөл бөмбөг, крикет гэх мэт/
	- хөгжөөн дэмжих багийн сургалт
	- гимнастикийн сургалт
	- морь унах сургалт
	- усанд сэлэх сургалт
	- мэргэжлийн спортын зааварчилгаа, багш, дасгалжуулагч
	- цэргийн урлагийн сургалт
	- бие хамгаалах урлагийн сургалт
	- хөзөр тоглож сурах зааварчилгаа
	- йог болон дасгал хийх сургалт

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- соёлын боловсрол олгох (8542-т орно).

8542	Соёлын боловсрол олгох

	Энэ ангид урлаг, бүжиг, жүжиг, дуу, хөгжмийн боловсрол олгох үйл ажиллагаа орно. Энэ төрлийн сургалт явуулдаг нэгжийг “сургууль”, “студи”, “анги” гэж нэрлэж болно. Энэ үйл ажиллагаа нь албан ёсоор зохион байгуулалттай зааварчилгаа өгөх бөгөөд ихэнхдээ сонирхол, чөлөөт цаг, эсвэл өөрийгөө хөгжүүлэх зорилготой байна. Мэргэжлийн үнэмлэх, бакалавр, дипломын зэрэг олгохгүй.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- төгөлдөр хуур болон бусад хөгжмийн зэмсгийн сургалт
	- урлагийн зааварчилгаа өгөх
	- бүжиг, жүжгийн студи
	- драмын сургууль /драмын дээд боловсрол олгох сургууль хамаарахгүй/
	- уран зураг, уран баримал, уран барилга
	- жүжгийн сургууль /жүжиглэх урлагийн дээд боловсрол олгох сургууль хамаарахгүй/
	- гэрэл зураг авах дадлага /арилжааны зорилгоор бол энд орохгүй/.

8549	Дээр дурдсан ангид ороогүй боловсролын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид 851-853-т ангилагдсан ерөнхий боловсролын үйл ажиллагаанаас бусад ихэвчлэн насанд хүрэгчдэд олгох зааварчилгаа, тусгай сургалт хамаарна. Энд их, дээд сургууль, коллежийн сургалт орохгүй. Сургалтыг сургалтын байгууллага эсвэл хэрэглэгчийн сургалтын танхим, ажлын байр, гэрт, радио, телевиз, интернэт, харилцааны бусад хэрэгслээр анги танхимд явуулна. Сургалтаар дээд боловсролын үнэмлэх, бакалавр, дипломын зэрэг олгохгүй.
	Энэ ангид дараах сургалт орно: түвшин тогтоогоогүй боловсрол; ганцаарчилсан сургалт; коллежид элсэх сургалт; нөхөн сэргээх сургалтын төв; мэргэжлийн шалгалтын давтан сургалт; хэлний болон ярианы дадлагын сургалт; түргэн унших сургалт; шашны сургалтыг хамаарна.

	Мөн энэ ангид: автомашин жолоодох сургалт; нисэхийн сургалт; бие хамгаалагчийн сургалт; амьдрах ухааны сургалт; илтгэх урлагийн сургалт; компьютерын сургалт орно.

	Энд дараах сургалт орохгүй:
	- насанд хүрэгчдийн бичиг үсэг тайлагдалтын хөтөлбөр (8510-т),
	- бүрэн дунд боловсрол (8521-т),
	- жолоочийн мэргэжил олгох жолооны сургууль (8522-т),
	- дээд боловсрол олгох сургалт (8530-т),
	- соёлын боловсрол (8542-т орно).

855	Боловсролын туслах үйл ажиллагаа

	8550-ийг харна уу.

8550	Боловсролын туслах үйл ажиллагаа

	Энэ үйл ажиллагаанд боловсролын тогтолцоог дэмжихэд чиглэгдсэн туслах үйл ажиллагаа орно:
	- боловсролын зөвлөгөө
	- боловсролын зааварчилгаа, зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ
	- боловсролын шалгалтын үнэлгээний үйлчилгээ
	- боловсролын шалгалтын үйлчилгээ
	- оюутан солилцооны хөтөлбөрийг зохион байгуулах


	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нийгмийн ухаан болон хүмүүнлэгийн судалгаа, туршилт хийх үйл ажиллагаа (7220-т орно).

Q	ХҮНИЙ ЭРҮҮЛ МЭНД, НИЙГМИЙН ХАЛАМЖИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энэ салбарт хүний эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа орно. Тухайлбал хүн амын эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг эмнэлэг, эмнэлгийн мэргэжилтнүүд, нийгмийн эрүүл мэндийн чиглэлээр тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг нийгмийн ажилтны бусад үйл ажиллагаа хамаарна.

86	Хүний эрүүл мэндийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт эрүүл мэндийн төрөлжсөн болон нарийн мэргэжлийн (мэс засал, сэтгэц, мэдрэл гэх мэт) тусламж үйлчилгээ үзүүлэх төв болон цэг салбар, нөхөн сэргээх төв, рашаан сувилал, мөн гэрээр үзүүлэх тусламж үйлчилгээ гэх мэт эрүүл мэндийн байгууллагуудын зөвлөгөө өгөх, өвчтөнийг эмчлэх, оношлох зэрэг эмнэлгийн бүх төрлийн үйлчилгээ орно. Мөн энэ дэд салбарт шүд болон эрүү, нүүрний ерөнхий, төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн үйл ажиллагаа багтана. Түүнчлэн эмнэлгийн байгууллагын нарийн мэргэжлийн эмч биш эмнэлгийн дунд мэргэжлийн, туслах ажилтны эмчлэх үйл ажиллагаа орно.

861	Эмнэлгийн үйл ажиллагаа

	8610-ыг харна уу.

8610	Эмнэлгийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид бүх шатны эмнэлгийн байгууллагын ажиллагаа (жишээлбэл, сумын эрүүл мэндийн төв, сум дундын эмнэлэг, аймаг, дүүргийн эрүүл мэндийн төв, бүсийн оношилгоо эмчилгээний төв, төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төв, хорих байгууллагын эмнэлэг, их сургуулийн эмнэлэг, ашгийн бус байгууллагын эмнэлэг, цэргийн эмнэлэг, төмөр замын эмнэлэг, хувийн эмнэлэг) гэх мэт ихэвчлэн хэвтүүлэн эмчлэх үйл ажиллагаа орно.
	- эмнэлгийн нарийн мэргэжлийн болон туслах ажилтнуудын тусламж, үйлчилгээ
	- лабораторийн болон техникийн хангамжийн үйлчилгээ (цацраг туяаны болон мэдээ алдуулах тусламж үйлчилгээ)
	- яаралтай тусламжийн үйл ажиллагаа
	- мэс засал, эм хангамж зэрэг эмнэлгийн бусад тусламж, үйлчилгээ
	- үрийн суваг боох, жирэмслэлтийг таслах зэрэг эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг, өөрийн байртай гэр бүл төлөвлөлтийн төвийн тусламж, үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- лабораторийн туршилт, эмнэлгийн бүх төрлийн материал хэрэгслийн хяналт, үзлэг шалгалт (7120-т),
	- мал эмнэлгийн үйл ажиллагаа (7500-т),
	- байлдааны талбар дээрх армийн албан хаагчдад үзүүлж буй эрүүл мэндийн үйлчилгээ (8422-т),
	- шүд, эрүү, нүүрний ерөнхий болон нарийн мэргэжлийн эмчийн тусламж үйлчилгээ (8620-т),
	- эмчлүүлэгчид өгч буй хувийн эрүүл мэндийн зөвлөгөө (8620-т),
	- анагаах ухааны лабораторийн туршилт (8690-т),
	- түргэн тусламжийн тээвэрлэх үйл ажиллагаа (8690-т орно).

862	Шүдний болон эмнэлгийн бусад үйл ажиллагаа

	8620-ийг харна уу.

8620	Шүдний болон эмнэлгийн бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно. Үүнд:
	- ерөнхий болон төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн эмчийн эмчлэх, зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа
	- шүд, эрүү, нүүрний эмчилгээ (шүдний эмчилгээ, хүүхдийн шүдний эмчилгээ, амны хөндийн эмгэг гэх мэт)
	- шүд, эрүү нүүрний гажиг заслын үйл ажиллагаа
	- үрийн суваг боох, жирэмслэлтийг таслах зэрэг эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг өөрийн, байргүй гэр бүл төлөвлөлтийн төвийн тусламж үйлчилгээ

	Энэхүү ангид хувийн хэвшлийн эмнэлгийн бусад албан байгууллагад үзүүлсэн эмчилгээ, үйлдвэрийн газар, албан байгууллага, сургуулийн дэргэдэх эмнэлгийн мэргэжилтний тусламж, үйлчилгээ, урьдчилан сэргийлэх үзлэг, өвчтөнийг гэрээр асрах болон ахмад настны асрамжийн газрын үйлчилгээ орно.

	Мөн энэ ангид шүдний эмчилгээ, хэвтэн эмчлүүлэгчдэд үзүүлэх хувийн зөвлөгөөний үйлчилгээ багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хиймэл шүд, хиймэл эрхтний үйлдвэрлэл (3250-т),
	- эмнэлэгт хэвтэж байгаа өвчтөний эмчилгээ (8610-т),
	- эмнэлгийн туслах үйл ажиллагаа, асаргаа, сэтгэл засал гэх мэт (8690-т орно).

869	Хүний эрүүл мэндийг хамгаалах бусад үйл ажиллагаа

	8690-ийг харна уу.

8690	Хүний эрүүл мэндийг хамгаалах бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид сувилагч, дунд шатны мэргэжилтний хийж буй хараа шалгах,усан эмчилгээ, биеийн бариа засал, хэл ярианы гажиг засах, хумс засал, сэтгэл засал, зүү тавих зэрэг үйл ажиллагаа орно.

	Дээрх үйл ажиллагааг урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр бусад байгууллага (сургууль, компани, ахмад настныг асрах газар, үйлдвэр аж ахуйн газар гэх мэт) хийж болно. Эдгээр үйл ажиллагаанд эмнэлгийн эмчилгээний үйл ажиллагаа орохгүй.

	Энд дараах үйл ажиллагаа хамрагдана:
	- сургуулийн шүдний эмч, эрүүл ахуйч эмчийн үйл ажиллагаа
	- рентген туяаны лаборатори болон бусад лабораторийн үйл ажиллагаа
	- цусны шинжилгээ хийдэг лабораторийн үйл ажиллагаа
	- түргэн тусламжийн өвчтөн зөөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй :
	- шүдний лабораторид хиймэл шүд, бусад хиймэл эрхтэн хийх үйл ажиллагаа (3250-т),
	- эмнэлгийн асрах ажилтан эсвэл түргэн тусламжийн багаж төхөөрөмжтэй нь өвчтөнийг эмнэлгийн тасаг хооронд шилжүүлэх үйл ажиллагаа (дэд салбар 49, 50, 51–т),
	- эмнэлгийн бус лабораторийн шинжилгээ (7120-т),
	- хүнсний эрүүл ахуйн шинжилгээ хийх үйл ажиллагаа (7120-т),
	- эмнэлгийн үйл ажиллагаа (8610-т),
	- эмнэлгийн болон шүдний эмнэлгийн дадлагажих үйл ажиллагаа (8620-т),
	- эмнэлгийн сувиллын тоног төхөөрөмж (8710-т орно).

87	Оршин суугчдад үзүүлэх нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт оршин суугчдад үзүүлэх асаргаа, сувилгаа зэрэг бүх төрлийн нийгмийн халамжийн үйлчилгээ багтана.

	Энд эрүүл мэндийн болон нийгмийн үйлчилгээ хосолсон байх боловч зарим тохиолдолд асаргаа, сувилгааны үйлчилгээ голлох үүрэгтэй байна.

871	Асаргаа, сувилгааны үйл ажиллагаа

	8710-ыг харна уу.

8710	Асаргаа, сувилгааны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ахмад настанд гэрээр үзүүлэх асаргаа, сувилгаа
	- сувилал
	- амралт сувиллын газрын асаргаа, сувилгаа
	- асран хамгаалах газрууд
	- асрамжийн газрын үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мэргэжлийн асрагч, сувилагчдын гэрээр үзүүлэх үйлчилгээ (дэд салбар 86-т),
	- ахмад настанд зориулсан асаргаа багатай болон асаргаагүй үйлчилгээ (8730-т),
	- орон гэргүй хүмүүсийг түр байрлуулах газар, хүүхэд асрах газар зэрэг хоноглох байртай нийгмийн үйлчилгээ (8790-т орно).

872	Оюун ухааны хөгжлийн бэрхшээлтэй болон архи, мансууруулах бодист донтсон хүмүүст зориулсан төрөлжсөн асрамжийн үйл ажиллагаа

	8720-ийг харна уу.

8720	Оюун ухааны хөгжлийн бэрхшээлтэй болон архи, мансууруулах бодист донтсон хүмүүст зориулсан төрөлжсөн асрамжийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид тусгай зөвшөөрөлтэй эмнэлгийн асрах үйл ажиллагаанаас бусад оршин суугчдыг асран хамгаалах, сэтгэл мэдрэлийн эмгэг, оюун ухааны хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд үзүүлэх үйлчилгээ багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- архи, мансууруулах бодист донтогчдыг эмчлэх үйлчилгээ
	- сэтгэц, мэдрэлийн эмгэг засах төвийн үйл ажиллагаа
	- сэтгэцийн гутралд орсон хүмүүсийг асрах төвийн үйл ажиллагаа
	- сэтгэц, мэдрэлийн төвийн үйл ажиллагаа
	- сэтгэц, мэдрэлийн эрүүл мэндийн үйлчилгээг гэрээр үзүүлэх үйл ажиллагаа тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- орон гэргүй хүмүүсийг түр байрлуулах зэрэг хоноглох байртай нийгмийн үйлчилгээ (8790-д орно).

873	Ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг асран хамгаалах үйл ажиллагаа

	8730-ыг харна уу.

8730	Ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг асран хамгаалах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид өөрийгөө бүрэн асарч хамгаалах, эсвэл бие даан тусдаа амьдрах чадваргүй ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд орон байр болон хувийн асаргаа үйлчилгээгээр хангах үйл ажиллагаа багтана.
	Асрах үйл ажиллагаанд орон байраар хангах, гэрээр зөвлөгөө өгөх, өдөр тутмын амьдралд нь туслах зэрэг үйл ажиллагаа орно. Зарим нэгжүүд нь асаргааны бие даасан тусдаа нэгжтэй, мэргэшсэн асрах үйлчилгээгээр хангадаг байж болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- ая тухтай амьдрахад нь туслах үйлчилгээ
	- ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг сувилалд асран халамжлах
	- ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан асаргаа багатай болон бусад үйлчилгээ
	- асаргаа, сувилгааны үйлчилгээ үзүүлдэггүй амрах байрны үйл ажиллагаа тус тус орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй :
	- ахмад настны сувилгаатай асрамжийн газар (8710-т),
	- эмнэлгийн үйлчилгээ эсвэл байрны нөхцөл нь чухал хэмжүүр биш байх нийгмийн үйлчилгээ (8790-т орно).

879	Дээрх ангид ороогүй оршин суугчдад үзүүлэх асаргаа, сувилгааны үйл ажиллагаа

	8790-ийг харна уу.

8790	Дээрх ангид ороогүй оршин суугчдад үзүүлэх асаргаа, сувилгааны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид өөрийгөө бүрэн асарч хамгаалах, эсвэл бие даан тусдаа амьдрах чадваргүй ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдээс бусад хүмүүсийг орон байр болон хувийн асаргаа, үйлчилгээгээр хангах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид эмчилгээний болон сургалтын үйл ажиллагаа нь гол үзүүлэлт биш, хүүхдүүд болон нийгмийн эмзэг бүлгийн иргэдэд үзүүлэх нийгмийн туслалцааны 24 цагийн үйл ажиллагаа: асрах газар; хүүхдийн дотуур байр; тэнэмэл хүүхдүүдийн байр; орон гэргүй хүмүүсийн түр байр; ганц бие, өрх толгойлсон эхчүүд, тэдгээрийн хүүхдүүдийг асрах байгууллага; өнчин хүүхдийн асрамжийн газар орно.
	Эдгээр үйл ажиллагааг төрийн болон хувийн байгууллага явуулж болно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нийгмийн хамгааллын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэгч байгууллага, сангийн үйл ажиллагаа (8430-т),
	- асрамжийн газрын үйл ажиллагаа (8710-т),
	- ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг орон байраар хангах үйл ажиллагаа (8730-т),
	- хүүхэд үрчлэх үйл ажиллагаа (8890-т),
	- гамшгийн үед орогнох байраар хангах үйл ажиллагаа (8890-т орно).

88	Зориулалтын байргүйгээр ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд үзүүлэх нийгмийн тусламжийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт үйлчлүүлэгчдэд үзүүлж байгаа нийгмийн тусламжийн үйл ажиллагаа орно.

	Энэ дэд салбарын үйл ажиллагаанд удаан хугацаагаар байр сууцаар хангах үйл ажиллагаа орохгүй.

881	Зориулалтын байргүйгээр ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст үзүүлэх нийгмийн тусламжийн үйл ажиллагаа

	8810-ыг харна уу.

8810	Зориулалтын байргүйгээр ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст үзүүлэх нийгмийн тусламжийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид төрийн болон хувийн байгууллага, үндэсний эсвэл орон нутгийн өөртөө туслах байгууллага, зөвлөгөө өгдөг үйлчилгээний газрын мэргэжилтнээр дамжуулан хийгдэх ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд гэрээр эсвэл тусгай байранд үзүүлэх нийгмийн зөвлөгөө, түүнчлэн ая тухтай амьдрахад туслалцаа үзүүлэх, түүнтэй төстэй үйлчилгээг гэрээр эсвэл өөр газраар үзүүлэх үйл ажиллагаа орно. Үүнд: хүүхэд, залуучуудад ая тухтай амьдрах талаар зааварчилгаа өгөх үйл ажиллагаа; хүүхдүүд болон бусад хүмүүст ёс бус үйлдлийн талаар сануулах, Ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд үзүүлэх үйлчилгээ, биеийн болон сэтгэцийн эмгэгээс болж шаналж буй насанд хүргэгчдэд зориулсан өдрөөр асрах үйл ажиллагаа, орон гэргүй иргэд болон нийгмийн эмзэг бүлэгт өдрөөр дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа;

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- нийгмийн хамгааллын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх байгууллага, сангийн үйл ажиллагаа (8430-т),
	- энэ ангид тусгагдсан үйл ажиллагаатай ижил боловч өөрийн байртай үйл ажиллагаа (8730-т),
	- хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг өдрөөр асрах үйл ажиллагаа (8890-т орно).

889	Зориулалтын байргүйгээр үзүүлэх нийгмийн тусламжийн бусад үйл ажиллагаа

	8890-ийг харна уу.

8890	Зориулалтын байргүйгээр үзүүлэх нийгмийн тусламжийн бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид төрийн болон хувийн байгууллага, гамшгийн эсрэг байгууллагууд, үндэсний эсвэл орон нутгийн өөрөө удирдах байгууллага, зөвлөгөө өгөх үйлчилгээний газрын мэргэжилтнээр дамжуулан хувь хүн, гэр бүлд үзүүлэх нийгмийн зөвлөгөө, дүрвэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээ болон үүнтэй төстэй үйлчилгээг гэрээр эсвэл өөр газраар үзүүлэх үйл ажиллагаа орно. Үүнд:
	хүүхэд, залуучуудад ая тухтай амьдрах талаар зааварчилгаа өгөх үйл ажиллагаа; хүүхэд болон бусад хүмүүст ёс бус үйлдлийн талаар сануулах, ойлгуулах, анхааруулга өгөх үйл ажиллагаа; хүүхэд үрчлэх үйл ажиллагаа; өрхийн төсөв зохицуулах зөвлөгөө, гэр бүл, гэрлэлтийн талаар зааварчилгаа болон зээл, өрийн асуудлаар зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ; өрхийн холбоо болон хөршийн үйл ажиллагаа; гамшигт нэрвэгдэгчид, дүрвэгчид, цагаачлагчдад үзүүлэх түр болон өргөтгөсөн байрны үйл ажиллагаа; халамжийн тусламж, хоол хүнс эсвэл нэмэгдэл бүтээгдэхүүнийг түрээслэх; хүүхэд өдрөөр асрах үйл ажиллагаа; орон байргүй болон нийгмийн эмзэг бүлгийн хүмүүст үзүүлэх үйл ажиллагаа; нийгмийн ажлын бусад туслах үйл ажиллагаа, санг нэмэгдүүлэх зэрэг буяны байгууллагын үйл ажиллагааг хамааруулна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- албан журмын нийгмийн хамгааллын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх байгууллага, сангийн үйл ажиллагаа (8430-т),
	- энэ ангид тусгагдсан үйл ажиллагаатай ижил боловч өөрийн байртай үйл ажиллагаа (8730-т орно).

R	УРЛАГ, ҮЗВЭР, ТОГЛООМ НААДАМ

	Энэ салбарт өргөн хүрээг хамарсан төрөл бүрийн соёлын уулзалт, үзвэр болон олон нийтийг хамарсан сонирхолтой тоглоом наадам, урлагийн тоглолт, музейн үйлчилгээ, мөрийтэй тоглоом, чөлөөт цагийн үйл ажиллагааг хамруулна.

90	Бүтээл туурвих, урлаг, үзвэр үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	9000-г харна уу.

900	Бүтээл туурвих, урлаг, үзвэр үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	9000-г харна уу.

9000	Бүтээл туурвих, урлаг, үзвэр үйлчилгээний үйл ажиллагаа

	Энэ ангид үйлчлүүлэгчдэд соёл, урлагаар үйлчлэх болон тэдэнд таатай нөхцөлийг бүрдүүлэх үйл ажиллагаа орно.
	Үзүүлэхэд зориулсан амьд тоглолт, арга хэмжээ буюу үзэсгэлэнг зохион байгуулах, эдгээрийн зар сурталчилгаа, эдгээрт оролцохыг хангах ажил, уран сайхны бүтээл зохиох, амьд тоглолт зохион байгуулахад жүжиг, уран сайхан, техникийн ажилтнаар хангах үйл ажиллагаа энэ дэд бүлэгт хамрагдана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- театр, урлагийн жүжигчилсэн тоглолт, концерт, дуурь, бүжгийн бүтээл болон тайзны бусад урлагийн бүтээл: чуулга, цирк, найрал хөгжим, хамтлагийн үйл ажиллагаа; зохиолчид, жүжигчид, удирдаач, найруулагчид, хөгжмийн зохиолчид, хөгжимчид, уран уншигч эсвэл илтгэгч, тайз чимэглэгчид, зохион бүтээгчид зэрэг уран бүтээлчдийн үйл ажиллагаа
	- концерт, театрын танхим болон уран сайхны бүтээл, урлагийн тоглолтыг үзүүлэх бүтээл, урлагийн тоглолтыг үзүүлэн танилцуулахад зориулсан баярын бусад үйл ажиллагаа
	- барималч, зураач, шог зураач, хүүхэлдэйн кино бүтээгч, сийлбэрчдийн үйл ажиллагаа
	- уран сайхны зохиол, техникийн зохиолыг оруулаад бүх салбарын үйл ажиллагаа
	- чөлөөт сэтгүүлчдийн үйл ажиллагаа
	- уран зургийн бүтээл зэрэг урлагийн бүтээлийг сэргээн засварлах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид хөгжмийн зэмсэгтэй болон зэмсэггүй, урлагийн тоглолтын продюсерын үйл ажиллагаа мөн багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	- толбо суусан цонхыг сэргээх үйл ажиллагаа (2310-т),
	- урлагийн гаралтай бус хөшөө, баримлын үйлдвэрлэл (2396-т),
	- орган (бишгүүр) бусад эртний хөгжмийн зэмсгийг сэлбэн шинэчлэх (3319-д),
	- түүхэн объект барилга, байгууламжийг сэлбэн шинэчлэх (4100-д),
	- кино зураг, видео бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл (5911, 5912-т),
	- кино театрын үйл ажиллагаа (5914-т),
	- театрын буюу киноны жүжигчдийн нэрийн өмнөөс ажилладаг ажилтан буюу агентлагийн үйл ажиллагаа (7490-г харна уу),
	- нэвтрүүлгийн үйл ажиллагаа (7810-т),
	- тасалбар борлуулах агентлагийн үйл ажиллагаа (7990-д),
	- бүх төрлийн музейн үйл ажиллагаа (9102-т),
	- спорт амралт, зугаа цэнгэлийн үйл ажиллагаа (дэд салбар 93-т),
	- тавилгыг сэлбэн шинэчлэх (музейн сэлбэн шинэчлэх бусад) үйл ажиллагаа (9524-г харна уу).

9000.1	Театрын үйл ажиллагаа

9000.9	Соёлын төвийн үйл ажиллагаа

91	Номын сан, архив, музейн үйл ажиллагаа, соёлын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ дэд хэсэгт номын сан, архивын үйл ажиллагаа; бүх төрлийн музей, ботаникийн цэцэрлэг, амьтдын хүрээлэнгийн үйл ажиллагаа : түүхт газар,дархан цаазат газрын ажиллагаа орно.
	Энд мөн түүх, боловсрол, соёлын дурсгалт газар, байгалийн үзэсгэлэнт газруудын үзэсгэлэн болон хамгаалах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	- наран шарлагын газар, аттар акцтон, цэцэрлэгт хүрээлэнгийн үйл ажиллагаа зэрэг спортын болон зугаа цэнгэл амралтын үйл ажиллагаа (93-д орно).

910	Номын сан, архив, музейн үйл ажиллагаа, соёлын бусад үйл ажиллагаа

	Дэд салбар 91-ийг харна уу.

9101	Номын сан, архивын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бүх төрлийн номын сангаас үзүүлэх баримтжуулалт, мэдээлэлтэй холбогдох үйлчилгээ, уншлагын танхим, бичлэг сонсох кабинет, үзүүлэн танилцуулах танхим, оюутан, эрдэм шинжилгээний ажилтан, байгууллагын ажиллагчид, гишүүд зэрэг олон нийтийн буюу онцгой ажиллагчдад үйлчилгээ үзүүлэх улсын архив, мөн Засгийн газрын архивын үйл ажиллагаа, мэргэжлийн, мэргэжлийн бус цуглуулгыг бүрдүүлэх; газрын зураг, тогтмол хэвлэл, кино хальс, бичлэгтэй хальс урлагийн бүтээлийг түрээслэх, хадгалах; мэдээллийг хүсэлтийн дагуу сонгох
	- гэрэл зургийн номын сан, үйлчилгээ

9102	Музей, түүхийн дурсгалт газар, байшин, барилга, байгууламж үзүүлэх

	Бүх төрлийн музейн үйл ажиллагаа: уран сайхны музей, үнэт эдлэл, тавилгын, хувцас, шавар вааран эдлэлийн, мөнгөн эдлэлийн музей; байгалийн түүх, шинжлэх ухаан, технологийн музей, түүхийн музей, цэргийн түүхэн музей; бусад тусгай зориулалтын музей; агаарын болон нисэх хүчний музей зэрэг гадна ажилладаг музей, түүхэн үзэсгэлэнт газар, барилга үзүүлэх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- түүхэн газар, музейг сэргээн босгох, сэлбэн шинэчлэх (хэсэг F-д),
	- урлагийн бүтээл музейн цуглуулгыг сэлбэн шинэчлэх (9000-д),
	- номын сан, архивын үйл ажиллагаа (9101-т орно).

9103	Ургамлын болон амьтны хүрээлэн, байгалийн үзэсгэлэнт газар, дархан цаазат газрын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид хүүхдүүдэд зориулагдсан амьтны хүрээлэн болон ургамал, амьтны хүрээлэнгийн үйл ажиллагаа, зэрлэг амьтадтай дархан цаазтай газрыг оруулан байгалийн үзэсгэлэнт газруудын хамгаалалтын үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- газрын гадаргуугийн ажил, цэцэрлэгжүүлэх аж ахуйн үйлчилгээ (8130-д),
	- спортын загас барих, ан агнуурт зориулсан захиалагчийн үйл ажиллагаа (9319-д орно).

92	Мөрийтэй тоглоом зохион байгуулах, явуулах үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт хуулиар зөвшөөрөгдсөн казино, бинго тоглоомын танхим, видео тоглоом зэрэг мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа, лотерей, автомашин, моторт дугуй, унадаг дугуй зэрэг замын мөрийтэй уралдаан, сугалаа, мөрийтэй тоглоом тоглох нөхцөлөөр хангах үйл ажиллагаа орно.


920	Мөрийтэй тоглоом зохион байгуулах, явуулах үйл ажиллагаа

	9200-г харна уу.

9200	Мөрийтэй тоглоом зохион байгуулах, явуулах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа багтана:
	- бооцоо авах үйл ажиллагаа, бооцоотой холбогдох бусад үйл ажиллагаа, морин тойруулгын гаднах мөрний тоолуур, казино, түүний дотор хөдөлгөөнт казиногийн үйл ажиллагаа, сугалааны билетийн борлуулалт, мөнгө хийхээр ажилладаг, мөнгөн хонжвортой автомат тоглоомын үйл ажиллагаа /ашиглалт/, боломжит мөрийтэй тоглоомтой веб сайтыг удирдах
	- мөнгө хийхээр ажилладаг, мөнгөн хонжвортой, автомат тоглоомын машины үйл ажиллагаа
	- виртуал мөрийтэй тоглоомын цахим хуудасны үйл ажиллагаа
	- картын тоглоом болон бусад мөрийтэй тоглоомын үйл ажиллагаа
	- бооцоо, мөрийтэй тавьдаг уралдаант тоглоом
	- казиногийн (завин дээрх казино-г оруулан) үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	- мөнгө хийж ажиллуулдаг тоглоомын үйл ажиллагаа (9329-т орно).

93	Спорт, зугаа цэнгэл, чөлөөт цагийн үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт спорт, үзвэр, зугаа цэнгэл, спортын үйл ажиллагааг (музей, түүхэн үзэсгэлэнт газрыг хамгаалах үйл ажиллагаа багтана, цэцэрлэг, ургамал, амьтдын хүрээлэн, байгалийн дархан цаазат газрын үйл ажиллагаа, мөрийтэй тоглоом, харин зохион байгуулах, явуулах үйл ажиллагаанаас бусад)-г хамаарна.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	Энэ дэд салбарт жүжгийн урлаг, хөгжим болон театрын тоглолт, концерт, дуурь буюу бүжгийн тоглолт зэрэг урлаг, зугаа цэнгэлийн бусад төрөл, мөн тайзны бусад тоглолт орохгүй, дэд салбар (90-д орно).

931	Спортын үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт спортын арга хэмжээ, үзэгчид урьдчилан төлбөр төлж үздэг спортын багийн эсвэл клубийн үйл ажиллагаа, үзэгчид урьдчилан төлбөр төлж үздэг уралдаант спортын бие даасан тамирчид, машин, нохой, морь, тэмээ, сарлаг зэрэг амьтдыг уралдаанд оролцуулах эздийн үйл ажиллагаа, уралдаан, тэмцээнд оролцоход туслалцаа үзүүлдэг дасгалжуулагчид, спорт, спортын уралдаан тэмцээн явуулдаг стадион, дэвжээний зохицуулагч оператор, спортын арга хэмжээг урамшуулах, зохион байгуулах зэрэг дээрх бүлэгт ороогүй үйл ажиллагаа орно.

9311	Спортын тоног төхөөрөмжөөр хангах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- гадаа болон байгууламж дотор зохиогддог спортын арга хэмжээний үйл ажиллагаа (нээлттэй, үзэгчийн суудалтай, суудалгүй, хаалттай): хөлбөмбөг, хоккей, крикэт, бейсбол, задгай талбай, цэнгэлдэх хүрээлэн; авто машин, морь болон бусад амьтдын уралдааны зам; усан сан ба стадион; өвлийн уралдааны талбай ба хүрээлэн; мөсөн хоккейн талбай; боксын дэвжээ; гольф; боулингийн зам; тураах төв
	- өөрийн спортын байгууламжтай байгууллагаас мэргэжлийн тамирчид, эсвэл сонирхогчдод зориулж ил задгай буюу танхимд спортын арга хэмжээг зохион байгуулах, явуулах

	Мөн энэ ангид эдгээр арга хэмжээг зохион байгуулах ажилтнаар хангах, удирдах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- амралт, цэнгээний болон спортын тоног төхөөрөмжийг түрээслэх (7721-т),
	- цанаар гулгах, амралтын газар болон далай, гол мөрний эргийн үйл ажиллагаа (9329-т орно).

9312	Спортын клубын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид мэргэжлийн, хагас мэргэжлийн эсвэл сонирхогчийн клуб, спорт клубийн үйл ажиллагаа болон тэдгээр клубын гишүүдийг спортын арга хэмжээнд оролцох боломжийг олгохтой холбогдох үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ ангид спортын клубын үйл ажиллагаа; хөлбөмбөгийн; боулингийн; усанд сэлэлтийн; гольфийн; боксын; бялдаржуулах; өвлийн спортын; шатрын; уралдаан болон талбайн; буудлагын зэрэгт клуб орно.


	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хувийн багш, дасгалжуулагч нарын спортын сургалт (8541-т),
	- өөрийн спортын байгууламжтай спортын клубүүдээс мэргэжлийн тамирчин эсвэл сонирхогчдод зориулж гадаа эсвэл танхимд спортын арга хэмжээг зохион байгуулах (9311-т орно).

9319	Спортын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- спортын арга хэмжээний продюсер, зохион байгуулагч өөрийн байгууламжтай, эсвэл үгүй байж болно.
	- бие даан хичээллэдэг тамирчин болон атлетикч, тэмцээний шүүгч, шүүгч, туслагчийн үйл ажиллагаа
	- спортын холбоо, зохицуулагч байгууллагын үйл ажиллагаа
	- спортын арга хэмжээг явуулахад дэмжих үйл ажиллагаа
	- уралдааны морь, нохой зэргийг байрлуулахад зориулсан мал, амьтны зүчээ, үүр, хашаа хорооны үйл ажиллагаа
	- спортын загас барилт, ан агнуурын захиалгын үйл ажиллагаа
	- уулын спортын тамирчдын газарчны үйл ажиллагаа
	- спортын, эсвэл сонирхогчийн ан агнуур, загас барилтыг зохион байгуулахад туслах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- уралдааны морийг өсгөж, үржүүлэх үйл ажиллагаа (0142-т),
	- спортын тоног төхөөрөмжийг түрээслэх үйл ажиллагаа (7721-т),
	- спортын сургууль, сургуулийн спорт тоглоомын үйл ажиллагаа
	- спортын зааварлагч, багш, дасгалжуулагчдын үйл ажиллагаа (8541-т),
	- спортын клуб нь өөрийн тоног төхөөрөмж, талбайг ашиглан зохион байгуулсан мэргэжлийн болон сонирхогчийн спорт арга хэмжээний үйл ажиллагаа (9311/9312-т),
	- цэцэрлэгт хүрээлэн болон наран шарлагын газрын үйл ажиллагаа (9329-т орно).

932	Чөлөөт цаг, зугаа цэнгэл болон амралтын бусад үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт амралт, зугаа цэнгэлийн бусад сонирхол татах үйлчилгээ орно. Механик жолоодлого, усан жолоодлого, тоглоом, үзүүлбэр, сэдэвчилсэн үзэсгэлэн, хээрийн зугаалга зэрэг төрөл бүрийн үзүүлбэр, сонирхлын үйл ажиллагааг энд багтана.

	Энэ бүлэгт дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- спортын үйл ажиллагаа (931-т),
	- бүжгийн урлаг, хөгжмийн урлаг, зугаа цэнгэл, амралтын хүрээлэнгийн үйл ажиллагаа (9000-д орно).

9321	Соёл амралтын хүрээлэн болон сэдэвчилсэн хүрээлэнгийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид соёл амралтын хүрээлэн болон сэдэвчилсэн бусад хүрээлэнгийн үйл ажиллагаа орно. Механик жолоодлого, усан жолоодлого, тоглоом, үзүүлбэр, сэдэвчилсэн үзэсгэлэн, хээрийн зугаалга зэрэг төрөл бүрийн үзүүлбэр, сонирхлын үйл ажиллагаа энэ ангид багтана.

9329	Дээрх ангид ороогүй амралт, зугаа цэнгэлийн бусад үйл ажиллагаа

	Дээрх ангид ороогүй амралт, зугаа цэнгэлийн бусад (соёл амралтын хүрээлэн болон сэдэвчилсэн хүрээлэнгээс бусад) үйл ажиллагаа орно:
	- амралт зугаалгын цэцэрлэгт хүрээлэн болон наран шарлагын газрын үйл ажиллагаа, үүнд тоног төхөөрөмжийн түрээс, тухайлбал, наран шарлагын газрын хувцас хадгалах өрөө, цоожтой шүүгээ, сандал зэрэг орно.
	- амралт чөлөөт цагийн тээврийн үйл ажиллагаа
	- цанын баазын үйл ажиллагаа
	- амралт, чөлөөт цаг, зугаа цэнгэлийн төхөөрөмжийн нэгдсэн хэсэг болох чөлөөт цагийн тоног төхөөрөмжийн түрээсийн үйл ажиллагаа
	- амралт, чөлөөт цагийн шоу, үзүүлбэр, яармаг худалдааны үйл ажиллагаа
	- бүжгийн талбайн үйл ажиллагаа
	- мөнгө хийж ажиллуулдаг тоглоомын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид урлаг, спортоос бусад төрлийн арга хэмжээг зохион байгуулах продюсерын үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- далайн аялал, загасчлах (5011, 5021-т),
	- амралт, ойгоор аялагчид, зочдыг богино хугацааны байр, төхөөрөмжөөр хангах үйл ажиллагаа (5520-т),
	- дискотект ундаагаар үйлчлэх үйлчилгээ (5630-т),
	- хөдөлгөөнт гэр болон аяллын чиргүүлд зориулагдсан байнгын болон түр буудаллах газар, зуслангийн газар, ан агнуур болон загасчлах зориулалттай газар, ангийн отог, майхантай хотхоны зуслан (5520-т орно).
	- чөлөөт цаг, зугаа цэнгэлийн тоног төхөөрөмжийг түрээслэх үйл ажиллагаа (7721-т орно).
	- мөнгө хийхээр ажилладаг, мөнгөн хонжвортой, автомат машины ажиллагаа (ашиглалт) (9200-г харна уу).

S	ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ БУСАД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	Энэ салбарт гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа, компьютер, өрхийн болон хувийн хэрэглээний барааны засвар, үйлчилгээ, өмнөх бүлэг, ангид ороогүй хувийн хэрэглээний төрөл бүрийн бусад үйлчилгээ орно.

94	Гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ дэд салбарт тодорхой бүлэг, давхаргын эрх ашгийг хамгаалах эсвэл олон нийтэд үзэл бодлоо сурталчлах үйл ажиллагаа багтана. Эдгээр байгууллага нь ихэвчлэн байнгын гишүүдтэй байдаг боловч тэдгээрийн үйл ажиллагаанд гишүүн бус хүмүүс оролцож болно. Энэ салбарын үйл ажиллагааг чиг үүргээс нь хамааран ангилна. Тухайлбал, ажил олгогчийн, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн ашиг сонирхол болон шинжлэх ухааны чиглэлийн холбоод, (941-р бүлэг), ажиллагчдын ашиг сонирхлыг дэмжигч байгууллага, (942-р бүлэг) эсвэл шашны, улс төрийн, соёлын, боловсролын, амралт, чөлөөт цагийн үйл ажиллагаанд (949-р бүлэг) чиглэсэн холбоод зэрэг байгууллагын үйлчилгээ

941	Арилжааны ажил олгогчийн, мэргэжлийн гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт бизнесийн болон ажил олгогч байгууллагын гишүүдийн сонирхлыг дэмжих байгууллагын үйл ажиллагаа орно. Мөн мэргэжлийн гишүүнчлэл бүхий байгууллагын ашиг сонирхлыг хамгаалах үйл ажиллагаа багтана.

9411	Бизнесийн болон ажил олгогчдын гишүүнчлэл бүхий байгууллагуудын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- бизнесийн болон фермерийн үйл ажиллагааг хөгжүүлэх, дэмжих чиглэлд ашиг сонирхол нийлсэн тодорхой бүлэг, давхаргын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, эсвэл бүс нутгийн эдийн засаг, улс төрийн уур амьсгалыг дэмжсэн бизнес эрхлэх зорилготой бус гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа
	- ажил олгогч байгууллагуудын нэгдэл, ассоциаци, холбооны үйл ажиллагаа
	- худалдааны танхим эвсэл/болон түүнтэй адилтгах байгууллагын үйл ажиллагаа
	- ажил олгогч, бизнесийн байгууллагын хөдөлмөрийн гэрээ хэлэлцээр хийх загварыг төр засгийн байгууллагад танилцуулах, холбогдох мэдээллийг тархаах үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллагын үйл ажиллагаа (9420-т орно).

9412	Мэргэжлийн гишүүнчлэл бүхий байгууллагуудын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- эмнэлгийн холбоо, хуульчдын холбоо, нягтлан бодох бүртгэлийн ажилтнуудын холбоо, инженерүүдийн эвлэл, архитектуруудын холбоо зэрэг тодорхой шинжлэх ухаан, мэргэжил эсвэл техникийн чиглэлээр нэгдсэн холбооны гишүүдийн эрх ашгийг хамгаалах үйл ажиллагаа
	- зохиолчдын эвлэл, жүжигчдийн, сэтгүүлчдийн зэрэг соёл урлагийн мэргэжлийн холбоодын үйл ажиллагаа
	- мэргэжлийн чиглэлийн холбоодын үйл ажиллагааны стандартыг бий болгох, хянах, Засгийн газрын байгууллагад танилцуулж, нэвтрүүлэх, холбогдох мэдээллийг тархаах үйл ажиллагаа

	Түүнчлэн энэ ангид шинжлэх ухааны нийгэмлэгийн үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- боловсролын үйл ажиллагаа дэд салбар (85-т орно).

942	Үйлдвэрчний эвлэлийн үйл ажиллагаа

	9420-ийг харна уу.

9420	Үйлдвэрчний эвлэлийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хөдөлмөрийн байгууллага болон үйлдвэрчний эвлэлийн ашиг сонирхлыг дэмжих үйл ажиллагаа
	- гол төлөв ажлын нөхцөл, ажиллагчдын цалин болон байгууллагын үйл ажиллагаатай холбоотойгоор гишүүдийнхээ эрх ашгийг хамгаалах үйл ажиллагаа
	- худалдаа, бүс нутаг, бусад шалгуурт үндэслэсэн хөдөлмөрийн байгууллага, түүний салбар, нэгжээс бүрддэг, үйлдвэрчний эвлэл, холбооны үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- боловсролын үйл ажиллагаа дэд салбар (85-т орно).

949	Гишүүнчлэл бүхий бусад байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ бүлэгт гишүүдийнхээ эрх ашгийг хамгаалдаг байгууллагын үйл ажиллагаа (бизнесийн болон ажил олгогч байгууллага, мэргэжлийн байгууллага, үйлдвэрчний эвлэл, шашны зэрэг байгууллагаас бусад) орно.

9491	Шашны байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа багтана:
	- сүм, дуган, хүрээ хийд болон бусдад итгэл, бишрэлтэй холбоотой үйлчилгээг шууд үзүүлдэг шашны байгууллага, хувь хүмүүсийн үйл ажиллагаа
	- хүрээ хийд, гандан болон гэлэнмаа нарын хийдийн үйл ажиллагаа
	- мөргөл, бясалгал хийх шашны үйл ажиллагаа

	Түүнчлэн энэ ангид оршуулга, буяны үйл ажиллагаанд зориулсан шашны үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй.
	- дээрх байгууллагын боловсрол, сургалтын үйл ажиллагаа (дэд салбар 85-т),
	- дээрх байгууллагын эрүүл мэндийн үйлчилгээ (дэд салбар 86-т),
	- дээрх байгууллагын нийгмийн хамгааллын ажил, үйл ажиллагаа (дэд салбар 87, 88-т орно).

9492	Улс төрийн байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид улс төрийн байгууллага, тэдгээрийг дэмжигч залуучуудын байгууллагын үйл ажиллагаа орно. Улс төрийн нам, болон намын гишүүдийг төр барих сонгуульд нэр дэвшүүлэх, шийдвэр гаргах зэрэг үйл ажиллагаа хамаарна. Мөн улс төрийн байгууллагын мэдээллийг тархаах, олон нийттэй харьцах, санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх үйл ажиллагаа орно.

9499	Дээрх ангид ороогүй гишүүнчлэл бүхий бусад байгууллагын үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- улс төрийн байгууллагатай холбоогүйгээр улс төрийн нөлөөллийн талаар ухуулга, сурталчилгаа хийх, сан бүрдүүлэх зэрэг үйл ажиллагааг явуулдаг байгууллага, иргэний эсвэл эсэргүүцлийн хөдөлгөөн, байгаль орчныг хамгаалах хөдөлгөөн, дэмжих хөтөлбөр, нийгмийн хөгжлийг дэмжих байгууллага, үндэстний бүлэглэл, цөөнхийг хамгаалсан байгууллага, ахмад дайчдын хороог оруулаад эх оронч үзэлтнүүдийн холбоод, нэгдлүүдийн үйл ажиллагаа
	- хэрэглэгчдийн холбооны үйл ажиллагаа
	- автомашины жолооч нарын холбооны үйл ажиллагаа
	- ротари клуб зэрэг нийгмийн харилцаа тогтоох зорилго бүхий байгууллагуудын үйл ажиллагаа
	- залуучуудын холбоо, хүүхэд залуучуудын нийгэмлэг, оюутны холбоо, нийгэмлэг, клубуудын үйл ажиллагаа
	- соёлын болон амралт, чөлөөт цаг, хобби (бусад төрлийн спорт, тоглоом) зэрэг сонирхлоороо нэгдсэн холбоод, яруу найраг, ном, уран зохиол сонирхогчдын клуб, түүх судлаачдын клуб, цэцэрлэгчдийн клуб, кино, фото зургийн, хөгжим, урлаг, гар урлал болон төрөл бүрийн эд зүйлс цуглуулагчдын клуб, олон нийтийн клуб, багт наадмын клубийн үйл ажиллагаа
	- сууц өмчлөгчдийн холбооны үйл ажиллагаа
	Түүнчлэн энэ ангид тэтгэлэг олгодог гишүүнчлэл бүхий байгууллагын үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- урлаг, уран сайхны хамтлаг эсвэл байгууллагын үйл ажиллагаа (9000-т),
	- спортын клубуудын үйл ажиллагаа (9312-т),
	- мэргэшсэн гишүүнчлэл бүхий байгууллагуудын үйл ажиллагаа (9412-т орно).

95	Компьютер, ахуйн бараа, хувийн хэрэглээний зориулалттай бараа эд зүйлсийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ дэд салбарт компьютерын терминал, зөөврийн компьютер, принтер, мэдээлэл хадгалах төхөөрөмжүүд, дэлгэц зэрэг компьютер, түүнийг дагалдах тоног төхөөрөмжийг засварлах үйл ажиллагаа орно.
	Мөн түүнчлэн факсын аппарат, хүлээн авах, дамжуулах радио станц, харилцаа, холбооны тоног төхөөрөмж, радио болон телевиз зэрэг өрхийн хэрэглээний цахилгаан хэрэгсэл, өвс хадагч, салхин сэнс зэрэг цэцэрлэгжүүлэлтийн тоног төхөөрөмж, гутал, арьс, ширэн эд хэрэгсэл, гэрийн тавилга, хувцас, хувцасны гоёл чимэглэл, спортын бараа, хөгжмийн зэмсэг, хоббитой холбоотой эд зүйлс зэрэг хувийн болон өрхийн хэрэглээний тоног төхөөрөмжийг засварлах үйл ажиллагаа багтана.

	Энэ дэд салбарт эмнэлгийн, оношилгооны тоног төхөөрөмж, хэмжих, судлах багаж хэрэгсэл, лабораторийн тоног төхөөрөмж, радиолокац, хэт авианы тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ орохгүй, харин (3313-т орно).

951	Компьютер, харилцаа, холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт компьютер, түүний нэмэлт болон холбооны тоног төхөөрөмжийг засварлах үйл ажиллагаа орно.

9511	Компьютер, түүний нэмэлт тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид тооцоолох машин, компьютер, түүнийг дагалдах тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ орно.

	Энэ ангид дараах тоног, төхөөрөмжийн засвар орно. Үүнд:
	- компьютерын дэлгэц
	- зөөврийн компьютер
	- цахилгаан соронзон диск, флаш болон мэдээлэл хадгалах бусад төхөөрөмж
	- оптик дискүүд (СD-RW, CD-ROM, DVD-ROM, DVD-RW)
	- хэвлэх машин /принтер/
	- монитор
	- компьютерын гар
	- хулгана, жолоодлогын бариул зэрэг жижиг төхөөрөмж
	- компьютерын гадаад, дотоод модем
	- компьютерын терминал
	- толгой компьютер/сервер
	- зураасан кодтой сканерыг оруулаад төрөл бүрийн сканер
	- смарт карт уншигч
	- виртуал тоноглол бүхий малгай
	- компьютерын прожектор

	Түүнчлэн энэ ангид дараах тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ орно:
	- автомат мөнгөний машин (АТМ), компьютерын терминал, механик бус үйл ажиллагаатай төлбөр тооцооны карт уншигч машин (POS)
	- халаасны компьютер (PDа’s)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- модемын засвар, үйлчилгээ (9512-т орно).

9512	Холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид харилцаа, холбооны тоног төхөөрөмжийн засвар, үйлчилгээ орно. Тухайлбал:
	- утасгүй телефон
	- гар утас
	- модем
	- факсын аппарат
	- холбооны дамжуулах тоног төхөөрөмж (зам/рутер, гүүрэн төхөөрөмж, модем)
	- хүлээн авах, дамжуулах станц
	- мэргэжлийн телевиз, видео камер

952	Ахуйн бараа, тухайн хувийн хэрэглээний зориулалттай эд зүйлсийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ бүлэгт хувийн болон өрхийн хэрэглээний зориулалттай барааны засвар, үйлчилгээ орно.

9521	Цахилгаан хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид телевиз, радио хүлээн авагч; видео хуурцагтай магнитофон (VCR); CD тоглуулагч; өрхийн хэрэглээний видео камер зэрэг хэрэглээний зориулалттай цахилгаан хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ орно.

9522	Ахуйн, цэцэрлэгжүүлэлтийн тоног төхөөрөмж болон өрхийн хэрэглээний цахилгаан хэрэгслийн засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид техникийн засвар, техникийн үйлчилгээ орно.
	- ахуйн техникийн засвар, үйлчилгээ: зуух, угаалгын машин, хувцас хатаагч, өрөөний агааржуулагч, хөргөгч зэрэг
	- ахуйн болон цэцэрлэгжүүлэлтийн тоног төхөөрөмжийн засвар, техникийн үйлчилгээ: өвс хадагч, навч тайрах машин, цас цэвэрлэгч, унасан навч цэцэрлэгийн триммер арилгах машин зэрэг

	Энэ дэд бүлэгт орохгүй:
	- цахилгаан, бусад удирдлагатай төвлөрсөн төхөөрөмжийн засвар (3312-г харна уу),
	- төвлөрсөн агааржуулах системийн засвар (4322-г харна уу).

9523	Гутал, арьс, ширэн барааны засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид гутал, савхин хувцасны засвар, үйлчилгээний үйл ажиллагаа орно. Үүнд:
	- түрийтэй, түрийгүй гутал арчилгаа засвар, гутал, цүнх, ачаа тээшний болон түүнтэй төстэй барааны засвар
	- гутлын өсгий тахлах

9524	Ахуйн бараа, тавилгын засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид албан тасалгааны тавилга оруулаад бүрээс хучлага солих, тавилга, буудлын эд хэрэгслийг засах, сэргээн засварлах үйл ажиллагаа орно. Тухайн дэд бүлэгт гал тогоо, дэлгүүрийн тавиур, төсөөтэй эд зүйлийг угсгах ажил орохгүй, 4330-г харна уу

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- гал тогооны болон дэлгүүрийн тавилга угсрах үйл ажиллагаа (4330-т орно).

9529	Дээр дурдсан ангид тусгагдаагүй хувийн болон өрхийн зориулалттай барааны засвар, үйлчилгээ

	Энэ ангид хувийн болон өрхийн барааны засвар, үйлчилгээ орно:
	- унадаг дугуйн засвар
	- хувцсанд өөрчлөлт, засвар хийх
	- үнэт эдлэлд өөрчлөлт, засвар хийх
	- бугуйн бусад цаг тухайлбал, цагны гэр, механизм хугацаа хэмжигч зэрэг эд ангийн засвар
	- спортын эд хэрэгслийн засвар (спортын зориулалттай буунаас бусад)
	- номын засвар
	- хөгжмийн зэмсгийн засвар
	- тоглоом, адил төстэй зүйлсийн засвар
	- хувийн болон өрхийн зориулалттай бусад барааны засвар
	- төгөлдөр хуур хөглөх үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- үйлдвэрийн металл сийлбэр хийх үйл ажиллагаа (2592-т),
	- гар удирдлагатай цахилгаан хэрэгслийн засвар (3312-т),
	- спортын болон сонирхогчийн бууны засвар (3311-т),
	- хугацаа хэмжигч, он, сар, өдөр, цаг гаргах дардас тамга, цагийн механизмын түгжээ, адил төстэй цаган төхөөрөмжийн засвар (3313-т орно).

96	Хувийн үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа

	Дээрх бүлэг, салбарт ороогүй бүх төрлийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа энэ дэд салбарт орно. Энд арьс, ширэн бүтээгдэхүүний болон нэхмэл эдлэлийг угаах, (хуурай) хими цэвэрлэгээ, оршуулгын үйл ажиллагаа, үсчин, гоо сайхны үйлчилгээг хамруулна.

960	Хувийн үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа

	Дэд салбар 96-г харна уу.

9601	Нэхмэл, үслэг болон арьсан эдлэлийн угаалга (хуурай) цэвэрлэгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хувцас угаах, хими цэвэрлэгээ, индүүдэх гэх мэт бүх төрлийн хувцас (арьсан эдлэл ороод), даавуун эдлэлийг механик тоног төхөөрөмж, гараар болон өөрөө ажилладаг төлбөрт машинаар олон нийтэд болон үйлдвэр, худалдааны салбарын үйлчлүүлэгчдэд үйлчлэх үйл ажиллагаа
	- угаах зориулалттай цагаан хэрэглэлийг цуглуулах болон хүргэх үйлчилгээ
	- хивс, хивсэнцэрт угаалга хийх, бөс даавуу болон хөшиг цэвэрлэх үйл ажиллагааг үйлчлүүлэгчдийн байранд эсвэл угаалгын газарт угаах үйлчилгээ
	- угаалгын газраас хувцас болон холбогдох дагалдах зүйлсийг зээлээр хэрэглэх үйл ажиллагаа
	- угаалгын алчуураар хангах үйлчилгээ

	Түүнчлэн энэ ангид дээл, хувцас болон бусад төрлийн нэхмэл эдлэлд холбогдох цэвэрлэгээ хийсний дараа гэмтсэнийг засварлах үйл ажиллагаа орно.

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- ажлын хувцаснаас бусад хувцсыг цэвэрлэх үйл ажиллагаа нь үндсэн үйл ажиллагаа байсан ч хувцас, бусад төрлийн дүрэмт хувцас түрээслэх үйл ажиллагаа (7730-т),
	- хувцсыг өөрчлөх, засварлах үйл ажиллагаа нь бие даасан үйл ажиллагаа (9529-т орно).

9602	Үсчин, гоо сайхны бусад үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйлчилгээ орно:
	- эрэгтэй, эмэгтэйчүүдийн үс угаах, чимэглэх, тайрах, суулгах, будах, өнгө оруулах, долгион оруулах, тэгшлэх болон бусад төстэй үйлчилгээ
	- сахал хусах, авах, тэгшлэх үйлчилгээ
	- нүүрний иллэг, маникюр, педикюр, нүүр будах гэх мэт үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- хиймэл үсний үйлдвэрлэл (3290-т орно).

9603	Оршуулга, түүнд холбогдох үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орно:
	- хүн, амьтны цогцсыг чандарлах, оршуулах болон түүнтэй холбогдох бусад үйл ажиллагаа: цогцсыг чандарлах болон оршуулахад бэлтгэх, занданшуулах үйлчилгээ; чандарлах болон оршуулах ажиллагаагаар хангах; нас барсан хүнтэй салах ёс гүйцэтгэх өрөөг түрээслэх
	- булшны чулуу, сүмийн ханыг худалдах болон түрээслэх
	- бунхлах болон шарил хадгалах, арчлах үйлчилгээ

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- оршуулгын ёслолын хүрээд хийгдэх шашны үйл ажиллагаа (9491-т орно).

9609	Дээрх ангид ороогүй хувийн үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа

	Энэ ангид дараах үйлчилгээ орно:
	- угаалгын онгоц, халуун ус, саун болон уурын банн, наран шарлага, тураах, жин бууруулах салон, иллэгийн газрын үйлчилгээ
	- Зурхайчид, зуучлагчдын үйл ажиллагаа
	- танилцах алба, гэрлэлтийн товчоон зэрэг нийгмийн үйл ажиллагаа
	- тэжээвэр амьтныг тэжээх, үс арьсыг нь арчлах, эзнийг нь эзгүйд асрах, сургах зэрэг үйл ажиллагаа
	- угсаа тогтоох үйлчилгээ, үе удам судлах байгууллагын үйлчилгээ
	- гутал зүлгэх, хаалгач, машин байрлуулах үйлчилгээ
	- зоосоор ажилладаг хувийн зориулалттай машины үйлчилгээ (фото кабин, жигнэх машин, цусны даралт үздэг машин, зоосоор ажилладаг автомат цоожлогч зэрэг)

	Энэ ангид дараах үйл ажиллагаа орохгүй:
	- мал эмнэлгийн үйлчилгээ (7500-т),
	- тураах төвийн үйлчилгээ (9311-т орно).

T	ХҮН ХӨЛСЛӨН АЖИЛЛУУЛДАГ ӨРХИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА; ӨРХИЙН ӨӨРИЙН ХЭРЭГЛЭЭНД ЗОРИУЛАН ҮЙЛДВЭРЛЭСЭН, НЭР ТӨРЛӨӨР НЬ ТОДОРХОЙЛОХ БОЛОМЖГҮЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ҮЙЛЧИЛГЭЭ

97	Хүн хөлслөн ажиллуулдаг өрхийн үйл ажиллагаа

	9700-г харна уу.

970	Хүн хөлслөн ажиллуулдаг өрхийн үйл ажиллагаа

	9700-г харна уу.

9700	Хүн хөлслөн ажиллуулдаг өрхийн үйл ажиллагаа

	Энд гэрийн үйлчлэгч, тогооч, зөөгч, цэвэрлэгч, барлаг, шивэгчин, угаагч, цэцэрлэгч, манаач, малчин, ногоочин, байнгын харгалзагч, жолооч, хаалгач, гэрийн хүмүүжүүлэгч, хүүхэд асрагч, гэрийн багш, нарийн бичиг зэрэг ажил, үйлчилгээг айл, өрхөд цалин хөлстэйгөөр хийх үйл ажиллагаа орно. Өрхөд хөлсөөр ажиллаж буй эдгээр хүмүүс тооллого, судалгааны үед гэрт нь ажиллаж буй өрхөө өөрийн ажил олгогч гэж мэдээлж болно. Энэ салбарт үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн нь ажил олгогч өрхийн хэрэглээ болно.

	Хоол хүнс бэлтгэх, цэцэрлэгжүүлэх зэрэг үйлчилгээг бие даан явуулдаг компани эсвэл хувь хүний үйл ажиллагаа нь энэ салбарт орохгүй.

98	Өрхийн өөрийн хэрэглээнд зориулсан, хэмжээ, нэр төрлөөр нь тодорхойлох боломжгүй бараа, үйлчилгээний үйлдвэрлэл

	Өрхийн өөрийн хэрэглээнд зориулсан хэмжээ, нэр төрлөөр нь тодорхойлох боломжгүй үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ энэ дэд салбарт орно.
	Энд зөвхөн өөрийн хэрэглээ, амь зуулгадаа зориулан, нэр төрлөөр нь салгаж тодорхойлох боломжгүй хэд хэдэн төрлийн бараа болон үйлчилгээ явуулдаг өрх хамрагдана. Хэрэв өрх зах зээлд зориулсан үйл ажиллагаа эрхэлдэг бол энэ салбарт хамаарахгүй, харин тухайн үйлдвэрлэж буй бараа, үйлчилгээний дийлэнх хувийг эзэлж буй бараа, үйлчилгээнд хамаарах салбарын үйл ажиллагааны чиглэлээр ангилагдана.

981	Өрх өөрийн хэрэглээндээ зориулан үйлдвэрлэсэн, хэмжээ, нэр төрлөөр нь тодорхойлох боломжгүй бараа үйлдвэрлэл

	9810-ыг харна уу.

9810	Өрх өөрийн хэрэглээндээ зориулан үйлдвэрлэсэн, хэмжээ, нэр төрлөөр нь тодорхойлох боломжгүй бараа үйлдвэрлэл

	Энэ ангид хувийн өрхийн аж ахуйд зориулсан барааны үйлдвэрлэлээр тодорхойлох боломжгүй үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл, өөрийн хэрэглээнд зориулан бараа үйлдвэрлэдэг өрхийн аж ахуйн үйл ажиллагааны гүйцэтгэж байгаа янз бүрийн төрөл орно.Үйл ажиллагааны энэхүү төрөлд ан агнуур, байгалийн бэлэг цуглуулах, фермерийн ажиллагаа явуулах, орон сууц барих, хувцас хийх, өөрийн хэрэгцээнд зориулан хувийн өрхийн аж ахуйд бусад бараа үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа. Зах зээлд борлуулахаар тодорхой бараа үйлдвэрлэлийг өрхийн аж ахуй эрхэлж байвал олон улсын салбарын стандарт ангиллын дагуу аж үйлдвэрийн бараа үйлдвэрлэдэг зохих салбарт эдгээрийг хамааруулна.
	Хэрэв өрх нь зах зээлд зориулан хэд хэдэн төрлийн бараа үйлдвэрлэсэн бол энэ салбарт хамрагдахгүй. Харин гол нэр төрлийн бараа үйлдвэрлэлийн салбарын чиглэлийн дагуу ангилагдана.

	Хэрэв өрх нь өөрийн хэрэглээнд зориулсан бараа үйлдвэрлэдэг, аж ахуйн үйл ажиллагааны үндсэн төрөл болж байвал эдгээр аж ахуйг олон улсын салбарын стандарт дагуу аж үйлдвэрийн бараа үйлдвэрлэгч салбарын зохих категорид ангилна.

982	Өрх өөрийн хэрэглээндээ зориулсан, хэмжээ, нэр төрлийг нь тодорхойлох боломжгүй үйлчилгээний үйлдвэрлэл

	9820-ийг харна уу.

9820	Өрх өөрийн хэрэглээндээ зориулсан, хэмжээ, нэр төрлийг нь тодорхойлох боломжгүй үйлчилгээний үйлдвэрлэл

	Өрхийн өөрийн хэрэглээнд зориулсан, нэр төрлийг нь тусгайлан тодорхойлох боломжгүй үйлчилгээ энэ ангид орно. Энд хоол хийх, багшлах, өрхийн гишүүдийг асрах зэрэг өрх өөрийн хэрэглээнд зориулан хийсэн үйлчилгээ хамаарна.
	Хэрэв өрх өөрийн хэрэглээнд зориулсан үйлчилгээнээс гадна хэд хэдэн төрлийн барааг үйлдвэрлэдэг бол тэдгээр өрхийг өөрийн хэрэглээнд зориулан үйлдвэрлэсэн, нэр төрлөөр нь тодорхойлох боломжгүй бараа үйлдвэрлэлийн салбараар (9810) ангилна.

U	ОЛОН УЛСЫН БАЙГУУЛЛАГА, СУУРИН ТӨЛӨӨЛӨГЧИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

	9900-г харна уу.

99	Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа

	9900-г харна уу.

990	Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа

	9900-г харна уу.

9900	Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа

	Энэ ангид Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага, түүний системийн төрөлжсөн байгууллагууд, бүс нутгийн төлөөлөгчид, Олон улсын валютын сан, Дэлхийн банк, Дэлхийн гаалийн байгууллага, Эдийн засаг, хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага, Нефть экспортлогч орнуудын байгууллага, Европын холбоо, Европын чөлөөт худалдааны нийгэмлэг зэрэг олон улсын байгууллагын үйл ажиллагаа орно.

	Тухайн улс оронд байрлаж буй дипломат болон консулын төлөөлөгчийн газрын үйл ажиллагаа нь аль улсыг төлөөлж байгаагаас үл хамааран энэ ангид мөн багтана.

Шүүлтүүр

Сонсох:

Эрх зүйн актууд

Санал хүсэлт