Нүүр
Эрх зүйн акт 
Сонсох / Сонгосон утга сонсох
Pdf
Word
ХэвлэхСангийн сайдын 2020 оны 144 дүгээр
тушаалын 3 дугаар хавсралт
Санхүүгийн болон татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах, нягтлан бодох бүртгэлд бүртгэх аргачлал
НЭГ. Нийтлэг зүйл
1.1.Энэ аргачлал нь тайлант үеийн болон хойшлогдсон татварын дүнг тодорхойлж, нягтлан бодох бүртгэлд тусгахад арга зүйн удирдамжаар хангах зорилготой.
1.2.Татварын түр зөрүүг тодорхойлж, нягтлан бодох бүртгэлд тусгахдаа Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт (цаашид “НББОУС” гэх) 12 “Орлогын албан татвар”, Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандарт (цаашид “СТОУС” гэх)-ын Тайлбар 23 “Орлогын татварын тодорхой бус байдал”, Жижиг, дунд аж ахуйн нэгж (цаашид “ЖДААН” гэх)-ийн СТОУС-ын 29-р хэсэг “Орлогын албан татвар”-ыг тус тус мөрдөнө.
1.3.Хойшлогдсон татварыг тодорхойлохдоо дараах 10 алхмыг баримтална:
1.3.1.Тайлант үеийн татварын зардлыг тооцоолох;
1.3.2.Татварын хууль тогтоомжийн дагуу тайлант үеийн татварын өглөгийг тооцоолох;
1.3.3.Хөрөнгө, өр төлбөрийн татварын суурийг тодорхойлох;
1.3.4.Хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны үнэ ба татварын суурийн хоорондох түр зөрүүг тооцох;
1.3.5.Түр зөрүүнээс хойшлогдсон татвар хүлээн зөвшөөрөхгүй байх дараах тусгай нөхцлүүдийг авч үзэх:
- Гүүдвилыг анх хүлээн зөвшөөрөх үед;
- Хөрөнгө, өр төлбөрийг анх хүлээн зөвшөөрсөн ажил гүйлгээ нь бизнесийн нэгдэл биш ба нягтлан бодох бүртгэлийн ашиг эсвэл татвар ногдуулах орлого (татварын тайлангийн алдагдал)-д нөлөө үзүүлэхгүй байх;
- Тодорхой шалгуурыг хангасан нөхцөлд охин компани, салбар, хараат компани болон хамтарсан үйлдвэр дэх хөрөнгө оруулалт.
1.3.6.Хасагдах түр зөрүү, татварын тайлангаар гарсан алдагдал болон татварын хөнгөлөлтийг нөхөгдөх боломжийг үнэлэх;
1.3.7.Түр зөрүүг буцаах үед мөрдөхөөр хүлээгдэж буй татварын дундаж хувь хэмжээг тодорхойлж, хойшлогдсон татварыг тооцоолох;
1.3.8.Хойшлогдсон татварыг хүлээн зөвшөөрөх;
1.3.9.Тайлант үеийн болон хойшлогдсон татварын толилуулга ба цэвэр дүнг гаргалтыг авч үзэх;
1.3.10.Тайлант үеийн ба хойшлогдсон татварын задаргааг тодруулах.
ХОЁР. Тайлант үеийн татвар
2.1.Тайлант үеийн татварын зардал гэж тайлант үеийн татвар ногдуулах орлого (татварын тайлангаарх алдагдал)-д суурилан тооцсон зардлыг ойлгоно.
2.2.Тайлант үеийн болон өмнөх үеийн төлөгдөөгүй татварыг өр төлбөрөөр хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ.
2.3.Төлсөн татвар нь татварын өр төлбөрөөс давсан байвал илүү төлсөн дүнг татварын авлагаар хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ.
2.4.Тайлант үеийн татварын өглөг (авлага) -ийг хэмжихдээ тайлант үед хүчин төгөлдөр үйлчилж буй татварын хууль тогтоомжид заасан татварын хувь хэмжээг мөрдөнө.
ГУРАВ. Татварын суурь ба дансны үнэ
3.1.Хөрөнгө, өр төлбөрийн татварын суурь ба дансны үнийн зөрүүг тооцоолж, хойшлогдсон татварын хөрөнгө ба хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг хүлээн зөвшөөрөхөд НББОУС 12 “Орлогын албан татвар”-д заасан балансын өр төлбөрийн аргыг ашиглана.
3.2.Балансын өр төлбөрийн аргаар хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны үнэ ба татварын сууринд үндэслэн татварын түр зөрүүг тооцоолж, бүртгэдэг.
3.3.Хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны үнэ гэж СТОУС эсхүл ЖДААН-ийн СТОУС-ын дагуу тооцоолсон балансын өдрөөрх хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны үнийг хэлнэ. Энэ нь НББОУС 12-оос бусад бүх стандарт эсхүл ЖДААН-ийн СТОУС-ын 29-р хэсгээс бусад хэсгийг мөрдөж гаргасан дүн юм.
3.4.Хөрөнгө, өр төлбөрийн татварын суурь гэж татварын хууль тогтоомжийн шаардлагын дагуу тооцсон хөрөнгө буюу өр төлбөрийн дүнг хэлнэ.
3.5.Хөрөнгийн татварын суурь нь хөрөнгийн дансны үнийг нөхөх үед байгууллагын олох татвар ногдох аливаа эдийн засгийн өгөөжөөс татварын зорилгоор ирээдүйд хасагдах дүн ба дараах томъёогоор ашиглан тодорхойлж болно:
|
Хөрөнгийн татварын суурь |
= |
Дансны үнэ |
- |
Ирээдүйд татвар ногдох дүн |
+ |
Ирээдүйд татвар ногдох орлогоос хасагдах дүн |
3.6.Хэрэв ирээдүйд олох эдийн засгийн өгөөжид татвар ногдохгүй бол ирээдүйд татвар ногдох дүн болон ирээдүйд татвар ногдох орлогоос хасагдах дүнгийн аль аль нь тэг байх тул хөрөнгийн татварын суурь ба дансны үнэ тэнцүү байна. Улмаар хойшлогдсон татварын үр нөлөө үүсэхгүй.
3.7.Өр төлбөрийн татварын суурь нь дансны үнээс ирээдүйн тайлант хугацаанд тухайн өр төлбөртэй холбоотойгоор татварын зорилгоор хасагдах дүнг хассан дүн ба дараах томъёогоор ашиглан тодорхойлж болно:
|
Өр төлбөрийн татварын суурь |
= |
Дансны үнэ |
- |
Ирээдүйд татвар ногдох орлогоос хасагдах дүн |
+ |
Ирээдүйд татвар ногдох дүн |
3.8.Хөрөнгө, өр төлбөр тус бүрийн хувьд татварын суурь, дансны үнийн дэлгэрэнгүй бүртгэл, тооцооллыг хөтөлнө.
ДӨРӨВ. Байнгын ба түр зөрүү
4.1.Санхүүгийн тайлан, орлогын албан татварын тайланг бэлтгэх зорилго, баримталж байгаа зарчим, ялгааны улмаас санхүүгийн тайлангаар илэрхийлэгдсэн “татварын өмнөх ашиг (алдагдал)” болон ААНОАТ-ын тайлангийн “татвар ногдуулах орлого (татварын тайлангаарх алдагдал)” зөрүүтэй байна. Үүсч байгаа зөрүүг шинж чанараас нь хамаарч байнгын ба түр зөрүү гэж ангилна.
4.2.Санхүүгийн тайлагнал болон татварын тайланд тусгагдах орлого, зардлын зөрүү хэзээ ч арилахгүй бол үүсч буй зөрүүг байнгын зөрүү гэнэ. Байнгын зөрүү нь зөвхөн тайлант хугацааны татварын тооцоонд нөлөө үзүүлэх ба ирээдүйн татварт нөлөөлөхгүй.
4.3.Татварын байнгын зөрүү үүсгэх зарим нөхцлүүд:
· Татвараас чөлөөлөгдөх орлогууд;
· Тусгай хувь хэмжээгээр татвар ногдуулах орлогууд;
· Татвар ногдох орлогоос хасагдахгүй зардал;
· Татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд тавигдах хязгаарлалтаас давсан зардал;
· Татвар ногдох орлогоос хасаж тооцох зээлийн хүүгийн зардлын хязгаарлалтаас давсан хүүгийн зардал;
· Харилцан хамаарал бүхий этгээдийн хооронд зах зээлийн бус үнээр хийсэн бараа, ажил гүйлгээнд хийсэн үнэ шилжилтийн тохируулга.
Байнгын зөрүү үүсгэх нөхцлүүд нь дээрх жишээгээр хязгаарлагдахгүй.
4.4.Хөрөнгө, өр төлбөрийн санхүүгийн тайланд толилуулсан дансны үнэ, татварын суурийн зөрүү нь ирээдүйд дансны үнэ нөхөгдөх буюу барагдуулах үед татвар нөлөөлөл авчрахаар байгаа тохиолдолд түр зөрүү үүснэ.
4.5.Хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны үнэ ба татварын суурийн зөрүү бүр түр зөрүү үүсгэхгүй (Энэхүү аргачлалын 1.3.5-д заасан нөхцөл).
4.6.Түр зөрүүг хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны үнэ ба татварын суурийн зөрүүгээс түр зөрүүгээр хүлээн зөвшөөрөхгүй зөрүүг хассан дүнгээр хэмжих ба түүнийг татвар ногдох түр зөрүү, хасагдах түр зөрүү гэж ангилна.
а) Түр зөрүү нь хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны үнэ нөхөгдөх буюу барагдуулах ирээдүйн тайлант үед татвар ногдуулах орлогыг нэмэгдүүлэх нөлөөлөл үзүүлж байвал түүнийг “Татвар ногдох түр зөрүү” гэнэ.
б) Түр зөрүү нь хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны үнэ нөхөгдөх буюу барагдуулах ирээдүйн тайлант үед татвар ногдуулах орлогыг бууруулах нөлөөлөл үзүүлж байвал түүнийг “Хасагдах түр зөрүү” гэнэ.
4.7.Түр зөрүүг анх удаа үүсгэх үед хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны үнэ ба татварын сууриас шалтгаалан татвар ногдох түр зөрүү эсхүл хасагдах түр зөрүү болохыг дараах үлгэрчилсэн хүснэгтээр жишин үзнэ.[ГК1]
Хүснэгт 1. Татвар ногдох ба хасагдах түр зөрүү
|
|
Хөрөнгийн хувьд |
Өр төлбөрийн хувьд |
|
Дансны үнэ > Татварын суурь |
Татвар ногдох түр зөрүү үүснэ |
Хасагдах түр зөрүү үүснэ |
|
Дансны үнэ < Татварын суурь |
Хасагдах түр зөрүү үүснэ |
Татвар ногдох түр зөрүү үүснэ |
|
Дансны үнэ=Татварын суурь |
Түр зөрүү үүсэхгүй |
Түр зөрүү үүсэхгүй |
4.8.Түр зөрүүг үүссэнээс хойш уг зөрүүг тэглэх хүртэл дээрх байдлаар үүсгэсэн татвар ногдох болон хасагдах түр зөрүүг нэмэгдүүлж эсхүл бууруулж тохируулна.
ТАВ. Хойшлогдсон татварыг хүлээн зөвшөөрөх, хэмжих
5.1.Уг аргачлалын 1.3.5-д заасан нөхцлөөс үүссэнээс бусад тохиолдолд татвар ногдох түр зөрүүний хувьд хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг заавал хүлээн зөвшөөрнө.
5.2.Дараахаас бусад тохиолдолд охин, салбар, хараат компани, хамтарсан үйлдвэрт оруулсан хөрөнгө оруулалт, хамтын хэлцэл дэх хувь оролцоотой холбоотой үүссэн татвар ногдох түр зөрүүнд хойшлогдсон татварын өр төлбөр хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ. Үүнд:
- Толгой компани, хөрөнгө оруулагч, хамтарсан оролцогч эсхүл хамтын хэлцлийн оролцогч нь түр зөрүүг буцаах цаг хугацаанд хяналт тавьдаг; ба
- Түр зөрүүг ойрын ирээдүйд буцаахгүй байх магадлалтай.
5.3.Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн үлдэгдлийг дараах томъёогоор тооцоолно. Үүнд:
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр |
= |
Татвар ногдох түр зөрүү |
× |
Татварын дундаж хувь хэмжээ |
5.4.Уг аргачлалын 1.3.5-д заасан нөхцлөөс үүссэнээс бусад тохиолдолд хасагдах түр зөрүүг ирээдүйд нөхөх боломжтой үед л хойшлогдсон татварын хөрөнгө хүлээн зөвшөөрнө.
5.5.Зөвхөн дараах нөхцлүүд биелэх магадлалтай үед охин, салбар, хараат компани, хамтарсан үйлдвэрт оруулсан хөрөнгө оруулалт, хамтын хэлцэл дэх хувь оролцоотой холбоотой үүссэн хасагдах түр зөрүүнд хойшлогдсон татварын хөрөнгө хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ. Үүнд:
- Түр зөрүү ойрын ирээдүйд буцаагдах; ба
- Түр зөрүүг ашиглахуйц хэмжээний татвар ногдуулах орлого олох.
5.6.Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн үлдэгдлийг дараах томъёогоор тооцоолно. Үүнд:
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгө |
= |
Хасагдах түр зөрүү |
× |
Татварын дундаж хувь хэмжээ |
5.7.Хойшлогдсон татварын хөрөнгө ирээдүйд нөхөгдөх боломжтой эсэхийг үнэлэхдээ ирээдүйд татвар ногдуулах хангалттай хэмжээний орлого (хасагдах түр зөрүүний ирээдүй үеийн буцаалтыг оролцуулалгүйгээр) олох эсэх буюу ирээдүйн тайлант үед олохоор хүлээгдэж буй татвар ногдуулах орлогын төсөөлөлд үндэслэнэ. Тухайлбал, дараагийн тайлант үеүдэд алдагдалтай ажиллах магадлалтай байгаа нөхцөлд хасагдах түр зөрүү нөхөгдөхгүй тул хойшлогдсон татварын хөрөнгө хүлээн зөвшөөрч, бүртгэхгүй.
5.8.Татварын тайлангаарх алдагдал ирээдүйд нөхөгдөх боломжтой үед хойшлогдсон татварын хөрөнгө хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ.
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгө |
= |
Татварын тайлангаарх алдагдал |
× |
Татварын дундаж хувь хэмжээ |
5.9.Татварын тайлангаар гарсан алдагдал татварын албаар баталгаажуулсан дүн зөрүүтэй тохиолдолд хүлээн зөвшөөрсөн хойшлогдсон татварын хөрөнгийг залруулж, бүртгэнэ.
5.10.Дараа үед шилжүүлэн тооцох алдагдлыг ашиглах боломжтой эсэхийг үнэлэхийн тулд дараах зүйлсийг харгалзана. Үүнд:
· Алдагдлыг шилжүүлэн тооцох хүчинтэй хугацаа
· Алдагдлыг шилжүүлэн тооцох хүчинтэй хугацаан дахь тайлант үе бүрт ашиглах боломжтой алдагдлын хэмжээнд тавигдах хязгаарлалт гэх мэт.
5.11.Санхүүгийн тайлангийн өдрөөр хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй татварын хууль тогтоомжид үндэслэн хойшлогдсон татварын тооцоололд хөрөнгийг ашиглагдах эсхүл өр төлбөрийг барагдуулах тайлант хугацаанд хүчин төгөлдөр байх татварын хувийг мөрдөнө. Тухайлбал, компани тайлант үед болон ирээдүйн тайлант үеүдэд 10%-иар татвар төлөх бол татварын дундаж хувийг 10%-иар авна.
5.12.Татварын шаталсан хувь хэмжээ мөрдөгдөж байгаа тохиолдолд хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөрийг хэмжихдээ татварын дундаж хувь хэмжээг ашиглана. Татварын дундаж хувийг дараах томъёогоор тодорхойлно. Үүнд:
|
Татварын дундаж хувь |
= |
Нийтлэг хувь хэмжээгээр ногдуулахаар хүлээгдэж буй татварын зардал |
|
Нийтлэг хувь хэмжээгээр татвар ногдуулах орлогын хүлээгдэж буй дүн |
Жишээ: Компанийн ирэх тайлант үед олохоор хүлээгдэж буй татвар ногдуулах орлогын дүн = 8,000.0 сая төгрөг.
Ногдуулах татвар = (6,000.0 *10% + 2,000.0* 25%) =1, 100.0 сая төгрөг
Татварын дундаж хувь = 1,100.0 / 8,000.0 = 13,7%
5.13.Хүлээгдэж буй орлого, зардлын дүнг найдвартай тооцоолох боломжгүй нөхцөлд тухайн тайлант эсвэл өнгөрсөн жилийн гүйцэтгэлд үндэслэн татварын дундаж хувийг тодорхойлон, ашиглаж болно.
|
Татварын дундаж хувь |
= |
Тайлант эсвэл өнгөрсөн жилийн нийтлэг хувь хэмжээгээр ногдуулсан татварын зардал |
|
Тайлант эсвэл өнгөрсөн жилийн нийтлэг хувь хэмжээгээр татвар ногдуулах орлогын дүн |
5.14.Татварын хувь өөрчлөгдсөн тохиолдолд хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөрт залруулга хийх ба залруулгыг ирээдүйд гүйцээх горимоор бүртгэнэ. Энэ үед татварын хувь өөрчлөгдсөний улмаас өнгөрсөн үеийн санхүүгийн тайланг нөхөж тайлагнахгүй.
5.15.Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн эцсийн үлдэгдэл ба эхний үлдэгдлийн зөрүүгээр хойшлогдсон татварын зардал, орлогыг тооцоолж, хүлээн зөвшөөрнө. Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн дансны өсөлтөөр хойшлогдсон татварын орлого хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ. Харин хойшлогдсон татварын хөрөнгийн дансны бууралтаар хойшлогдсон татварын зардал хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ.
|
Хойшлогдсон татварын (зардал) орлого |
= |
Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн эцсийн үлдэгдэл |
− |
Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн эхний үлдэгдэл |
5.16.Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эцсийн үлдэгдэл ба эхний үлдэгдлийн зөрүүгээр хойшлогдсон татварын зардал, орлогыг тооцоолж, хүлээн зөвшөөрнө. Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн дансны өсөлтөөр хойшлогдсон татварын зардал хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ. Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн дансны бууралтаар хойшлогдсон татварын орлого хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ.
|
Хойшлогдсон татварын зардал (орлого) |
= |
Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эцсийн үлдэгдэл |
− |
Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эхний үлдэгдэл |
5.17.Татвар ногдох түр зөрүүг буцааснаар ирээдүйн тайлант үеийн татвар ногдуулах орлогын дүнг өсгөж, харин хасагдах түр зөрүүг буцааснаар ирээдүйн тайлант үеийн татвар ногдуулах орлогын дүнг бууруулна.
ЗУРГАА. Хойшлогдсон татварын толилуулга
6.1.Тайлант хугацааны эцсээрх татварын өглөг, авлагын дүнг нэгтгэж, цэвэр дүнгээр санхүүгийн тайланд толилуулж болно.
6.2.Тайлант хугацааны эцсээрх хойшлогдсон татварын хөрөнгө ба хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн дүнг нэгтгэж, цэвэр дүнгээр санхүүгийн тайланд толилуулж болно.
6.3.Хойшлогдсон татварын хөрөнгө эсхүл хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг санхүүгийн байдлын тайланд тусдаа мөрөөр эргэлтийн бус хөрөнгө эсхүл урт хугацаат өр төлбөрөөр толилуулна.
6.4.Дараах нөхцөлд хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөрийг хүлээн зөвшөөрснөөр бусад дэлгэрэнгүй орлого буюу эздийн өмчийн дансыг нэмэгдүүлэх буюу бууруулах бичилт хийнэ. Үүнд:
6.4.1. Эздийн өмчийн дансанд буюу бусад дэлгэрэнгүй орлогоор хүлээн зөвшөөрсөн ажил гүйлгээ, үйл явдал;
6.4.2. Бизнесийн нэгдэл.
6.5.Энэхүү аргачлалын 6.4-д зааснаас бусад тохиолдолд хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөрийг хүлээн зөвшөөрөхдөө хойшлогдсон татварын зардал (орлого)-д бүртгэнэ.
6.6.Нийлмэл санхүүгийн хэрэглүүрийг НББОУС 32 “Санхүүгийн хэрэглүүр: Толилуулга”-ын дагуу өрийн ба өмчийн хэсэгт салгаж бүртгэсэн нөхцөлд холбогдох хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг хүлээн зөвшөөрч, бүртгэхдээ өмчийн хэсэгт бүртгэсэн дүнг бууруулна. Энэ үед хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг буцаахдаа хойшлогдсон татварын орлого дансанд бүртгэнэ.
6.7.Орлогын дэлгэрэнгүй тайланд хүлээн зөвшөөрч, толилуулах татварын зардал (орлого) нь тайлант үеийн татварын зардал ба хойшлогдсон татварын зардал (орлого)-ын нийлбэрээр тодорхойлогдоно.
6.8.Өмнөх тайлант хугацаанд хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөрийг илүү эсвэл дутуу илэрхийлсэн тохиолдолд алдааны залруулга гэж үзэн хуримтлагдсан ашгийн эхний үлдэгдлийг залруулж, бүртгэнэ.
ДОЛОО. Орлогын албан татварын үлгэрчилсэн журналын бичилт
7.1.Орлогын албан татварыг дараах байдлаар нягтлан бодох бүртгэлд тусгана.
а) Хууль тогтоомжинд заасан татварын хувь хэмжээгээр тооцоолсон, тайлант хугацаанд хамаарах татварыг өглөгөөр хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ.
Дт Тайлант үеийн татварын зардал
Кт Орлогын албан татварын өглөг
б) Орлогын албан татварыг урьдчилж төлөхөд татварын авлагад бүртгэнэ.
Дт Орлогын албан татварын авлага
Кт Мөнгөн хөрөнгө
в) Татварын авлага, өглөгийг хааж цэвэршүүлсэн бол татварын авлага, өглөгийг нэгэн зэрэг бууруулна.
Дт Орлогын албан татварын өглөг
Кт Орлогын албан татварын авлага
г) Татвар ногдох түр зөрүү үүсвэл хойшлогдсон татварын өр төлбөр хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ.
Дт Хойшлогдсон татварын зардал
Кт Хойшлогдсон татварын өр төлбөр
д) Хойшлогдсон татварын өглөгийг буцаах үед хойшлогдсон татварын орлого хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ.
Дт Хойшлогдсон татварын өр төлбөр
Кт Хойшлогдсон татварын орлого
е) Ирээдүйд нөхөгдөх боломжтой хасагдах түр зөрүү үүссэн үед хойшлогдсон татварын хөрөнгө хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ.
Дт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө
Кт Хойшлогдсон татварын орлого
ё) Хойшлогдсон татварын хөрөнгийг буцаах үед хойшлогдсон татварын зардалд бүртгэнэ.
Дт Хойшлогдсон татварын зардал
Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө
ж) Дараа жилүүдэд шилжүүлэх татварын тайлангаарх алдагдлын хувьд хойшлогдсон татварын хөрөнгийг хүлээн зөвшөөрөхдөө хойшлогдсон татварын орлогод бүртгэнэ.
Дт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө
Кт Хойшлогдсон татварын орлого
з) Татварын тайлангаарх алдагдлыг дараа жилүүдэд шилжүүлэх үед хойшлогдсон татварын хөрөнгийг бууруулж, хойшлогдсон татварын зардалд бүртгэнэ.
Дт Хойшлогдсон татварын зардал
Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө
и) Дараа жилүүдэд шилжүүлэлгүй үлдсэн татварын тайлангаарх алдагдлыг буцаахдаа хойшлогдсон татварын хөрөнгийн үлдэгдлийг татварын зардалд хааж бүртгэнэ.
Дт Хойшлогдсон татварын зардал
Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө
й) Бусад дэлгэрэнгүй орлоготой холбоотой эсхүл эздийн өмчид шууд хүлээн зөвшөөрөх татвар ногдох түр зөрүү үүсвэл хойшлогдсон татварын өр төлбөр хүлээн зөвшөөрнө.
Дт Бусад дэлгэрэнгүй орлого
Кт Хойшлогдсон татварын өр төлбөр
к) Дээрх нөхцөлд хойшлогдсон татварын өглөгийг буцаахдаа харгалзах бусад дэлгэрэнгүй орлого эсхүл эздийн өмчийн дансыг буцааж, бүртгэнэ.
Дт Хойшлогдсон татварын өр төлбөр
Кт Бусад дэлгэрэнгүй орлого
л) Бусад дэлгэрэнгүй орлоготой холбоотой эсхүл эздийн өмчид шууд хүлээн зөвшөөрөх хойшлогдсон татварын хөрөнгө хүлээн зөвшөөрнө.
Дт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө
Кт Бусад дэлгэрэнгүй орлого
м) Дээрх нөхцөлд хойшлогдсон татварын хөрөнгийг буцаахдаа харгалзах бусад дэлгэрэнгүй орлого эсхүл эздийн өмчийн дансыг буцааж, бүртгэнэ.
Дт Бусад дэлгэрэнгүй орлого
Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө
НАЙМ. Үлгэрчилсэн жишээ
|
Жишээ 1 - Гадаад валютаарх өглөг
Хойшлогдсон татварын тооцоолол:
Журналын бичилт: 20х1/06/30-нд татвар ногдох түр зөрүүнд үндэслэн хойшлогдсон татварын өр төлбөр хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ: Дт Хойшлогдсон татварын зардал 12,115 Кт Хойшлогдсон татварын өр төлбөр 12,115 20х1/07/15-нд өр төлбөрийн дансны үнэ ба татварын суурьд өөрчлөлт гарсан тул өмнө хүлээн зөвшөөрсөн хойшлогдсон татварын өр төлбөрт холбогдох буцаалтыг хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ: Дт Хойшлогдсон татварын өр төлбөр 7,269 Кт Хойшлогдсон татварын орлого 7,269 20х1/12/31-нд ханшийн тэгшитгэлийн нөлөөгөөр өр төлбөрийн дансны үнэ өөрчлөгдөж, улмаар татвар ногдох түр зөрүүний дүн өссөн тул хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн нэмэгдсэн дүнг хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ: Дт Хойшлогдсон татварын зардал 620 Кт Хойшлогдсон татварын өр төлбөр 620 20х2/01/10-нд өр төлбөр бүрэн барагдаж дуусан тул хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн үлдэгдлийн буцаалтыг хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ: Дт Хойшлогдсон татварын өр төлбөр 5,466 Кт Хойшлогдсон татварын орлого 5,466
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Жишээ 2 - Үндсэн хөрөнгийн анх хүлээн зөвшөөрөлт ба элэгдлийн зөрүү
Компани 600.0 сая төгрөгийн өртөг бүхий барилгыг худалдан авсан ба уг хөрөнгийн 50%-ийг албан татвар ногдох орлого олох зорилгоор ашиглана. Санхүүгийн бүртгэлийн зорилгоор 15 жил, татварын зорилгоор 25 жилд шулуун шугамын аргаар тус тус элэгдүүлнэ. Татварын хувь хэмжээ 10%.
Энэ нөхцөлд, 1.3.5-д заасны дагуу хөрөнгийн анх хүлээн зөвшөөрөлттэй холбоотой татвар ногдуулах орлого (татварын тайлангийн алдагдал)-д нөлөө үзүүлэхгүй түр үүсч буй тул түр зөрүүгээр хүлээн зөвшөөрөхгүй зөрүү үүсч байна.
Хойшлогдсон татварын тооцооллыг Хавсралт 1-д тусгасан “Түр зөрүүг тооцоолох үлгэрчилсэн ажлын хүснэгт”-ийг ашиглах дараах байдлаар тооцоолж болно:
Түр зөрүүг бүртгэх журналын бичилт:
Дээрх хүснэгт дэх тооцооллоос харахад хөрөнгийн ашиглалтын эхний 15 жилд хүлээн зөвшөөрөх хойшлогдсон татварын орлогын дүн жил бүр 800.0 мянган төгрөг байх ба үүнийг дараах байдлаар бүртгэлд тусгана. Үүнд:
Дт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 800.0
Кт Хойшлогдсон татварын орлого 800.0
15 дахь жилийн эцэст хөрөнгийн дансны үнэ үлдэгдэлгүй болсон хэдий ч татварын суурьтай байна. Иймд 16 дахь жилээс эхлэн дараагийн 10 жилд хойшлогдсон татварын хөрөнгийг буцаах бичилтийг байдлаар бүртгэлд тусгана. Үүнд:
Дт Хойшлогдсон татварын зардал 1,200
Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 1,200
Дээрх бичилтийг хийснээр 25 дахь жилийн эцэст хойшлогдсон татварын хөрөнгө данс үлдэгдэлгүй болж, түр зөрүү тэглэнэ.
|
Жишээ 3 - Алдагдал хойшлуулах "А" компани 20х0 онд татварын тайлангаар 500.0 сая төгрөгийн алдагдалтай ажилласан. Холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу уг алдагдлыг татварын албаар баталгаажуулсан. Татварын хуулийн дагуу компани алдагдалтай ажилласан татварын жилийн дараах дараалсан 4 жилд уг баталгаажуулсан алдагдлыг ашиглах боломжтой ба ингэхдээ жил тус бүрийн татвар ногдуулах орлогын 50 хувиар хязгаарлагдана. Компанийн татварын ногдуулах орлого дараагийн 4 жилд 360.0, 100.0, 200.0 ба 300.0 сая төгрөг тус тус байсан. Алдагдал шилжүүлэн тооцоололт:
“Санхүүгийн болон орлогын албан татварын тайлангийн үзүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах тайлан”-гийн Г хэсгийг дараах байдлаар бэлтгэнэ:
Журналын бичилт: 20х0 онд баталгаажуулсан татварын тайлангаарх алдагдалын хувьд хойшлогдсон татварын хөрөнгийг хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ. Дт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 50.0 Кт Хойшлогдсон татварын орлого 50.0 20х1 онд 20х0 оны баталгаажсан татварын алдагдлаас ашиглах үед: Дт Тайлант үеийн татварын зардал 18.0 Дт Хойшлогдсон татварын зардал 18.0 Кт Тайлант үеийн татварын өглөг 18.0 Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 18.0 20х2 онд 20х0 оны баталгаажсан татварын алдагдлаас ашиглах үед: Дт Тайлант үеийн татварын зардал 5.0 Дт Хойшлогдсон татварын зардал 5.0 Кт Тайлант хугацааны татварын өглөг 5.0 Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 5.0 20х3 онд 20х0 оны баталгаажсан татварын алдагдлаас ашиглах үед: Дт Тайлант үеийн татварын зардал 10.0 Дт Хойшлогдсон татварын зардал 10.0 Кт Тайлант хугацааны татварын өглөг 10.0 Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 10.0
20х4 онд 20х0 оны баталгаажсан татварын алдагдлаас ашиглах үед: Дт Тайлант үеийн татварын зардал 15.0 Дт Хойшлогдсон татварын зардал 15.0 Кт Тайлант хугацааны татварын өглөг 15.0 Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 15.0 20х4 оны эцэст ашиглаагүй үлдсэн алдагдлын хувьд хүлээн зөвшөөрсөн хойшлогдсон татварын хөрөнгийг буцаахад: Дт Хойшлогдсон татварын зардал 2.0 Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 2.0
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Жишээ 4 - Ажил гүйлгээний өртөг
Санхүүгийн байгууллага 6 сая төгрөгийн зээлийг 3 жилийн хугацаагаар, жилийн 12%-ийн хүүтэй олгосон. Зээл олгохтой холбоотой төлөгдсөн 60,000 төгрөгийн шимтгэлийг хойшлуулж бүртгэсний улмаас зээлийг анх хүлээн зөвшөөрөх дүн 5,940,000 төгрөг болсон. Татварын зорилгоор шимтгэлийг анх төлөгдсөн үед нь татвар ногдуулах орлогод оруулж, татвар ногдуулдаг гэж үзье.
Дансны үнийн тооцоолол (мянган төгрөгөөр):
|
Жилүүд |
Зээлийн үлдэгдэл |
Хойшлогдсон орлогын үлдэгдэл |
Хүүгийн орлого |
Хойшлогдсон орлогын хорогдол |
Зээлийн дансны үнэ |
|
0 |
6,000.0 |
60.0 |
5,940.0 |
||
|
1 |
6,000.0 |
37.5 |
697.46 |
22.54 |
5,962.5 |
|
2 |
6,000.0 |
17.6 |
700.10 |
19.90 |
5,982.4 |
|
3 |
- |
(0.0) |
702.44 |
17.56 |
0.0 |
Зээлдэгчийн хувьд зээл олголтын шимтгэл төлөгдсөн үед татвар ногдуулбал татварын түр зөрүү үүснэ.
Татварын зөрүүгийн тооцоолол (мянган төгрөгөөр):
|
Жилүүд |
Зээлийн дансны үнэ |
Зээлийн татварын суурь |
Түр зөрүү |
Хойшлогдсон татварын хөрөнгө |
Хойшлогдсон татварын зардал (орлого) |
|
0 |
5,940.0 |
6,000.0 |
(60.0) |
6.0 |
(6.0) |
|
1 |
5,963.0 |
6,000.0 |
(37.0) |
3.7 |
2.30 |
|
2 |
5,982.0 |
6,000.0 |
(18.0) |
1.8 |
1.90 |
|
3 |
- |
- |
- |
- |
1.80 |
Түр зөрүүг бүртгэх журналын бичилт:
Зээлийг хүлээн зөвшөөрөх үед үүссэн татварын зөрүүгээр хойшлогдсон татварын хөрөнгө бүртгэнэ.
Дт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 6,000
Кт Хойшлогдсон татварын орлого 6,000
Эхний тайлант жилийн эцэст хойшлогдсон орлогыг хорогдуулсны улмаас зээлийн дансны үнэ 5,962,500 төгрөг болох ба үүний улмаас татварын түр зөрүү буурах тул үүнд харгалзах хойшлогдсон татварын хөрөнгийг бууруулж бүртгэнэ.
Дт Хойшлогдсон татварын зардал 2,300
Кт Хойшлогдсон татварын хөрөнгө 2,300
Энэ мэтчилэн дээрх тооцоололд байгаа дүнгээр хойшлогдсон татварын хөрөнгийг бууруулсаар 3 дахь жилийн төгсгөлд түр зөрүү тэглэж, үлдэгдэлгүй болно.
Жишээ 5 - Хөрөнгийн дахин үнэлгээ
Компани 200 сая төгрөгийн анхны өртөг, 80 сая төгрөгийн дансны үнэтэй барилга байгууламжийг дахин үнэлж, дансны үнийг 32 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлсэн. Татварын хуулиар зорилгоор дахин үнэлгээний нэмэгдэл хэсгийн дүнд элэгдэл тооцохгүй. Дахин үнэлгээ хийхээс өмнө хөрөнгийн дансны үнэ, татварын суурь тэнцүү байсан тул түр зөрүү үүсгээгүй байсан. Татварын хувь хэмжээ 10%. Хөрөнгийг цаашид 4 жил ашиглана.
Татварын зөрүүгийн тооцоолол (мянган төгрөгөөр):
|
Жил |
Дансны үнэ |
Санхүүгийн элэгдэл |
Татварын суурь |
Татварын элэгдэл |
Татвар ногдох түр зөрүү |
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр |
Хойшлогдсон татварын зардал (орлого) |
|
0 |
112,000.0 |
80,000.0 |
32,000.0 |
3,200.0 |
3,200.0 |
||
|
1 |
84,000.0 |
28,000.0 |
60,000.0 |
20,000.0 |
24,000.0 |
2,400.0 |
(800.0) |
|
2 |
56,000.0 |
28,000.0 |
40,000.0 |
20,000.0 |
16,000.0 |
1,600.0 |
(800.0) |
|
3 |
28,000.0 |
28,000.0 |
20,000.0 |
20,000.0 |
8,000.0 |
800.0 |
(800.0) |
|
4 |
- |
28,000.0 |
20,000.0 |
- |
- |
(800.0) |
Түр зөрүүг бүртгэх журналын бичилт:
Хөрөнгийн дахин үнэлгээг бүртгэсний дараа хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг хүлээн зөвшөөрөхдөө татварын зардалд бүртгэхгүй харин дахин үнэлгээний нэмэгдлийг бууруулна.
Дт Дахин үнэлгээний нэмэгдэл 3,200.0
Кт Хойшлогдсон татварын өр төлбөр 3,200.0
Эхний тайлант жилийн эцэст нягтлан бодох бүртгэлийн элэгдэл, татварын элэгдэл зөрсний улмаас түр зөрүү буурч, улмаар хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг бууруулна.
Дт Хойшлогдсон татварын өр төлбөр 800.0
Кт Хойшлогдсон татварын орлого 800.0
Энэ мэтчилэн дээрх тооцоололд байгаа дүнгээр хойшлогдсон татварын хөрөнгийг бууруулсаар 4 дэх жилийн төгсгөлд түр зөрүү тэглэнэ.
Жишээ 6 - Бодит үнэ цэнийн үнэлгээний тохируулга
Компани биржээс идэвхитэй арилжаалагддаг үнэт цаасыг 300 сая төгрөгөөр худалдан авсан ба СТОУС 9 Санхүүгийн хэрэглүүр -ийн дагуу бодит үнэ цэнээр үнэлж бүртгэхээр болсон. Татварын хувь 10%.
|
Он, сар, өдөр |
Ажил гүйлгээ, үйл явдал |
Нягтлан бодох бүртгэлд тусгах нь |
Татварын зорилгоор хандах нь |
|---|---|---|---|
|
20х1/03/01 |
Компани биржээс идэвхитэй арилжаалагддаг үнэт цаасыг 300 сая төгрөгөөр худалдан авсан. |
СТОУС 9-ийн дагуу бодит үнэ цэнээр үнэлж бүртгэхээр болсон. Дт Үнэт цаас 300,000.0 Кт Мөнгөн хөрөнгө 300,000.0 |
Энэ өдрөөр үнэт цаасны нягтлан бодох бүртгэлийн суурь ба татварын суурь нь адилхан 300 сая төгрөг болох тул түр зөрүү үүсэхгүй. |
|
20х1/12/31 |
Үнэт цаасны бодит үнэ цэн 310 сая төгрөг болж өссөн. |
Дт Үнэт цаас 10,000.0 Кт Үнэлгээний ашиг 10,000.0 Дт Хойшлогдсон татварын зардал 1,000.0 Кт ХТӨТ 1,000.0 |
Татвар ногдох түр зөрүү 10,000.0 Хойшлогдсон татварын өр төлбөр 1,000.0 |
|
20х2/07/20 |
Эзэмшиж буй үнэт цаасныхаа тэн хагасыг 162 сая төгрөгөөр арилжаалсан. |
Дт Мөнгөн хөрөнгө 162,000.0 Кт Үнэт цаас 155,000.0 Кт Арилжааны ашиг 7,000.0 |
|
|
20х2/12/31 |
Үнэт цаасны бодит үнэ цэн 130 сая төгрөг болж буурсан. |
Дт Үнэлгээний алдагдал 25,000.0 Кт Үнэт цаас 25,000.0 Дт ХТӨТ 1,000.0 Дт ХТХ 2,000.0 Кт Хойшлогдсон татварын орлого 3,000.0 |
Татвар ногдох түр зөрүү тэглэж, хасагдах түр зөрүү үүснэ. |
|
20х3/06/30 |
Эзэмшиж буй үнэт цаасаа 162 сая төгрөгөөр арилжаалсан. |
Дт Мөнгөн хөрөнгө 162,000.0 Кт Үнэт цаас 155,000.0 Кт Арилжааны ашиг 7,000.0 Дт Хойшлогдсон татварын зардал 2,000.0 Кт ХТХ 2,000.0 |
Түр зөрүү тэглэнэ. |
Татварын зөрүүгийн тооцоолол (мянган төгрөгөөр):
|
Хугацаа |
Дансны үнэ |
Татварын суурь |
Татвар ногдох (Хасагдах) түр зөрүү |
Хойшлогдсон татварын өр |
Татварын зардлын өсөлт (бууралт) |
|
20х1/03/01 |
300,000.0 |
300,000.0 |
- |
- |
- |
|
20х1/12/31 |
310,000.0 |
300,000.0 |
10,000.0 |
1,000.0 |
1,000.0 |
|
20х2/07/20 |
155,000.0 |
150,000.0 |
5,000.0 |
500.0 |
(500.0) |
|
20х2/12/31 |
130,000.0 |
150,000.0 |
(20,000.0) |
(2,000.0) |
(2,500.0) |
|
20х3/06/30 |
- |
- |
- |
- |
2,000.0 |
Жишээ 7 - Түр зөрүүгийн тооцоолол ба бүртгэл
Дараах жишээ нь НББОУС 12 “Орлогын албан татвар”-т орсон хавсралт жишээ болно. Аж ахуйн нэгжийн хувьд жишээнд дурдсанаар өөр ажил гүйлгээ гараагүй гэж үзсэн.
Аж ахуйн нэгж 10,000₮-аар тоног төхөөрөмж худалдаж авсан ба нягтлан бодох бүртгэлийн зорилгоор түүний ашиглахаар хүлээгдэж буй 5 жилийн хугацаанд шулуун шугамын аргаар элэгдүүлнэ. Харин татварын зорилгоор тоног төхөөрөмжийг шулуун шугамын аргаар 25%-аар элэгдүүлнэ. Татварын тайлангаарх алдагдлыг өмнөх таван жилийн татвар ногдуулах орлогоос урагш шилжүүлэн тооцох боломжтой. Аж ахуйн нэгжийн татвар ногдуулах орлого 20Х0 онд 5,000₮ байсан. Татварын хувь хэмжээ 40%.
Аж ахуйн нэгж тоног төхөөрөмжийг бараа бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд ашиглах замаар түүний дансны үнийг нөхнө. Аж ахуйн нэгжийн тайлант үеийн татварын тооцооллыг харуулбал:
|
|
Тайлант хугацаа |
||||
|
20Х1 он |
20Х2 он |
20Х3 он |
20Х4 он |
20Х5 он |
|
|
Татвар ногдох орлого |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
|
Татварын зорилгоорх элэгдэл |
2,500 |
2,500 |
2,500 |
2,500 |
- |
|
Татвар ногдуулах орлого (алдагдал) |
(500) |
(500) |
(500) |
(500) |
2,000 |
|
Тайлант үеийн татварын зардал (орлого) |
(200) |
(200) |
(200) |
(200) |
800 |
Аж ахуйн нэгж 20Х1-20Х4 онуудын татварын тайлангаарх алдагдлыг 20Х0 оны татвар ногдуулах орлого руу шилжүүлэх замаар татварын тайлангаарх алдагдлыг нөхөх тул эдгээр жилүүдэд тайлант үеийн татварын хөрөнгийг хүлээн зөвшөөрнө.
Тоног төхөөрөмжтэй холбоотой үүсэх түр зөрүү, түүний үр дүнд үүсэх хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөр, хойшлогдсон татварын зардал, орлогын тооцооллыг харуулбал:
|
|
Тайлант хугацаа |
||||
|
|
20Х1 он |
20Х2 он |
20Х3 он |
20Х4 он |
20Х5 он |
|
Дансны үнэ |
8,000 |
6,000 |
4,000 |
2,000 |
- |
|
Татварын суурь |
7,500 |
5,000 |
2,500 |
- |
- |
|
Татвар ногдох түр зөрүү |
500 |
1,000 |
1,500 |
2,000 |
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эхний үлдэгдэл |
- |
200 |
400 |
600 |
800 |
|
Хойшлогдсон татварын зардал (орлого) |
200 |
200 |
200 |
200 |
(800) |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эцсийн үлдэгдэл |
200 |
400 |
600 |
800 |
- |
Татвар ногдох түр зөрүү ирээдүйн тайлант үед татвар ногдуулах орлогыг бий болгох тул аж ахуйн нэгж 20Х1-20Х4 онуудад хойшлогдсон татварын өр төлбөр хүлээн зөвшөөрч, бүртгэнэ. Аж ахуйн нэгжийн орлогын дэлгэрэнгүй тайлангийн тооцооллыг харуулбал:
|
|
Тайлант хугацаа |
||||
|
20Х1 он |
20Х2 он |
20Х3 он |
20Х4 он |
20Х5 он |
|
|
Орлого |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
|
Элэгдэл |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
|
Татварын өмнөх ашиг |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
Тайлант үеийн татварын зардал (орлого) |
(200) |
(200) |
(200) |
(200) |
800 |
|
Хойшлогдсон татварын зардал (орлого) |
200 |
200 |
200 |
200 |
(800) |
|
Татварын зардлын нийт дүн |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
Тайлант үеийн цэвэр ашиг |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
Жишээ 8 - Санхүүгийн болон орлогын албан татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах тайлан бэлтгэх
Дараах жишээ нь НББОУС 12 “Орлогын албан татвар”-т орсон хавсралт жишээ болно. Татварын хууль тогтоомжийн онцлогоос хамаарч жишээнд дурдагдсан зарим Монгол Улсын хувьд ялгаатай байж болно.
Аж ахуйн нэгжийн хувьд жишээнд дурдсанаар өөр ажил гүйлгээ гараагүй гэж үзсэн.
Доор жишээнд аж ахуйн нэгжийн 20Х5 ба 20Х6 гэсэн хоёр тайлант жил хамрагдсан. Татварын хувь хэмжээ 20Х5 онд 40% байсан бол 20Х6 онд 35% болсон.
Аж ахуйн нэгжээс бусдад өгсөн хандив тусламжийг төлөгдсөн даруйд нь зардалд хүлээн зөвшөөрч, бүртгэх ба энэ нь албан татвар ногдох орлогоос хасагдахгүй зардалд багтана.
20Х5 онд үйлдвэрлэлийн явцад хорт хий ялгарсан шалтгаанаар эрх бүхий байгууллагаас торгох болсныг мэдэгдсэн. 20Х6 оны 12-р сарын байдлаар аж ахуйн нэгж дээрх торгуулийг хараахан төлөөгүй боловч үүнд зориулан 700 мянган төгрөгийн өр төлбөр үүсгэсэн. Торгуулийг албан татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд оруулдаггүй.
20Х2 онд шинэ бүтээгдэхүүний судалгаа хөгжүүлэлттэй холбоотой 1,250,000 төгрөгийн зардал гарсан. Энэ зардлыг 20Х2 оны татварын тайланд хасагдах зардалд оруулан тайлагнасан. Нягтлан бодох бүртгэлийн зорилгоор энэ зардлыг капиталжуулаад, 5 жилийн хугацаанд шулуун шугамын аргаар хорогдуулна. 20Х4 оны 12-р сарын 31-нд энэхүү судалгаа хөгжүүлэлтийн зардлын хорогдуулаагүй үлдэгдэл нь 500,000 төгрөг байсан.
20Х5 онд аж ахуйн нэгж тэтгэвэрт гарсан ажилтнууддаа зориулсан эрүүл мэндийн халамжийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр ажилтнуудтайгаа гэрээ байгуулсан. Үүнтэй холбогдуулан хүлээн зөвшөөрсөн зардлыг нөөцийн дансанд хуримтлуулж, өр төлбөрөөр тайлагнасан. 20Х5, 20Х6 онуудад уг хөтөлбөрийн дагуу тэтгэвэрт гарсан ажилтанд ямар нэгэн төлбөр хийгдээгүй.
Барилгыг нягтлан бодох бүртгэлийн зорилгоор 5%-иар шулуун шугамын аргаар, харин татварын зорилгоор 10%-иар шулуун шугамын аргаар элэгдүүлнэ. Тээврийн хэрэгслийг нягтлан бодох бүртгэлийн зорилгоор 20%-иар шулуун шугамын аргаар, харин татварын зорилгоор 25%-иар шулуун шугамын аргаар элэгдүүлнэ.
20Х6 оны 1-р сарын 1-нд барилгад дахин үнэлгээ хийж, 65 сая төгрөгөөр үнэлж, цаашид ашиглагдах хугацааг нь 20 жил болгон өөрчилсөн. Хөрөнгийн дахин үнэлгээ нь татварын суурийн тооцоонд нөлөөлөхгүй. 20Х6 онд барилгын элэгдлийн бодит зардал (3,250,000₮) ба өртгөөс тооцоолсон эквивалент элэгдлийн зардал (20Х6.01.01-ээрх дансны үнэ 1,660,000₮-ийг үлдээж буй ашиглалтын хугацаа 20 жилд хувааж гаргасан) -ын зөрүү 1,590,000₮-өөс 557,000₮-ийн хойшлогдсон татварыг хасаж гаргасан 1,033,000 төгрөгийг хөрөнгийн дахин үнэлгээний нэмэгдэл данснаас хуримтлагдсан ашигруу хаасан.
Тайлант үеийн татварын зардлын тооцоо (мянган төгрөгөөр)
|
|
|
20Х5 он |
20Х6 он |
|
1 |
Санхүүгийн тайлангийн татварын өмнөх ашгийн дүн |
8,775 |
8,740 |
|
2 |
Нэмэх нь: |
|
|
|
|
Нягтлан бодох бүртгэлийн зорилгоор тооцсон элэгдэл |
4,800 |
8,250 |
|
|
Хандив тусламжийн зардал |
500 |
350 |
|
|
Торгуулийн зардал |
700 |
- |
|
|
Судалгаа, хөгжүүлэлтийн зардал |
250 |
250 |
|
|
Эрүүл мэндийн халамжийн хөтөлбөрийн зардал |
2,000 |
1,000 |
|
|
|
17,025 |
18,590 |
|
3 |
Хасах нь: |
|
|
|
|
Татварын зорилгоор тооцсон элэгдэл |
8,100 |
11,850 |
|
|
|
|
|
|
4 |
Татвар ногдуулах орлого |
8,925 |
6,740 |
|
|
|
|
|
|
|
Тайлант үеийн татварын зардал (40%) |
3,570 |
|
|
|
Тайлант үеийн татварын зардал (35%) |
|
2,359 |
Үндсэн хөрөнгийн дансны үнийн тооцоо (мянган төгрөгөөр)
|
|
Барилга |
Тээврийн хэрэгсэл |
Нийт дүн |
|
Анхны өртөг: |
|
|
|
|
20Х4 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
50,000 |
10,000 |
60,000 |
|
20Х5 онд худалдан авсан хөрөнгийн дүн |
6,000 |
- |
6,000 |
|
20Х5 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
56,000 |
10,000 |
66,000 |
|
20Х6 онд хийсэн дахин үнэлгээ |
31,800 |
- |
31,800 |
|
Дахин үнэлгээгээр хуримтлагдсан элэгдлийг хаасан дүн |
(22,800) |
- |
(22,800) |
|
20Х6 онд худалдан авсан хөрөнгийн дүн |
- |
15,000 |
15,000 |
|
20Х6 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
65,000 |
25,000 |
90,000 |
|
Хуримтлагдсан элэгдэл: |
|
|
|
|
20Х4 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
20,000 |
4,000 |
24,000 |
|
20Х5 оны элэгдлийн зардал |
2,800 |
2,000 |
4,800 |
|
20Х5 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
22,800 |
6,000 |
28,800 |
|
20Х6 онд хийсэн дахин үнэлгээ |
(22,800) |
- |
(22,800) |
|
20Х6 оны элэгдлийн зардал |
3,250 |
5,000 |
8,250 |
|
20Х6 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
3,250 |
11,000 |
14,250 |
|
Дансны үнэ: |
|
|
|
|
20Х4 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
30,000 |
6,000 |
36,000 |
|
20Х5 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
33,200 |
4,000 |
37,200 |
|
20Х6 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
61,750 |
14,000 |
75,750 |
Үндсэн хөрөнгийн татварын суурийн тооцоо (мянган төгрөгөөр)
|
|
Барилга |
Тээврийн хэрэгсэл |
Нийт дүн |
|---|---|---|---|
|
Анхны өртөг: |
|
|
|
|
20Х4 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
50,000 |
10,000 |
60,000 |
|
20Х5 онд худалдан авсан хөрөнгийн дүн |
6,000 |
- |
6,000 |
|
20Х5 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
56,000 |
10,000 |
66,000 |
|
20Х6 онд худалдан авсан хөрөнгийн дүн |
- |
15,000 |
15,000 |
|
20Х6 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
56,000 |
25,000 |
81,000 |
|
Хуримтлагдсан элэгдэл: |
|
|
|
|
20Х4 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
40,000 |
5,000 |
45,000 |
|
20Х5 оны элэгдэл |
5,600 |
2,500 |
8,100 |
|
20Х5 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
45,600 |
7,500 |
53,100 |
|
20Х6 оны элэгдэл |
5,600 |
6,250 |
11,850 |
|
20Х6 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
51,200 |
13,750 |
64,950 |
|
Дансны үнэ: |
|
|
|
|
20Х4 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
10,000 |
5,000 |
15,000 |
|
20Х5 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
10,400 |
2,500 |
12,900 |
|
20Х6 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
4,800 |
11,250 |
16,050 |
20Х4 оны 12-р сарын 31-ний хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөр, хойшлогдсон татварын зардлын тооцоо (мянган төгрөгөөр)
|
|
Дансны үнэ |
Татварын суурь |
Түр зөрүү |
|---|---|---|---|
|
Авлага |
500 |
500 |
- |
|
Бараа материал |
2,000 |
2,000 |
- |
|
Судалгаа, хөгжүүлэлтийн зардал |
500 |
- |
500 |
|
Хөрөнгө оруулалт |
33,000 |
33,000 |
- |
|
Үндсэн хөрөнгө |
36,000 |
15,000 |
21,000 |
|
Хөрөнгийн нийт дүн |
72,000 |
50,500 |
21,500 |
|
Дансны өглөг |
500 |
500 |
- |
|
ААНОАТ-ын өглөг |
3,000 |
3,000 |
- |
|
ХТӨТ |
8,600 |
8,600 |
- |
|
Урт хугацаат зээл |
20,000 |
20,000 |
- |
|
Өр төлбөрийн нийт дүн |
32,100 |
32,100 |
- |
|
Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө |
5,000 |
5,000 |
|
|
Хуримтлагдсан ашиг |
34,900 |
13,400 |
|
|
Эздийн өмчийн дүн |
39,900 |
18,400 |
|
|
Өр төлбөр, эздийн өмчийн нийт дүн |
72,000 |
50,500 |
|
|
Түр зөрүү |
|
|
21,500 |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр (40%) |
|
|
8,600 |
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгө |
|
|
- |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр (цэвэр дүн) |
|
|
8,600 |
20Х5 оны 12-р сарын 31-ний хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөр, хойшлогдсон татварын зардлын тооцоо (мянган төгрөгөөр)
|
|
Дансны үнэ |
Татварын суурь |
Түр зөрүү |
|---|---|---|---|
|
Авлага |
500 |
500 |
- |
|
Бараа материал |
2,000 |
2,000 |
- |
|
Судалгаа, хөгжүүлэлтийн зардал |
250 |
- |
250 |
|
Хөрөнгө оруулалт |
33,000 |
33,000 |
- |
|
Үндсэн хөрөнгө |
37,200 |
12,900 |
24,300 |
|
Хөрөнгийн нийт дүн
|
72,950 |
48,400 |
24,550 |
|
Дансны өглөг |
500 |
500 |
- |
|
Эрүүл мэндийн халамжийн хөтөлбөрт байгуулсан нөөц |
2,000 |
|
(2,000) |
|
Бусад өр төлбөр (Торгуулийн өглөг) |
700 |
700 |
- |
|
ААНОАТ-ын өглөг |
3,570 |
3,570 |
- |
|
ХТӨТ |
9,020 |
9,020 |
- |
|
Урт хугацаат зээл |
12,475 |
12,475 |
- |
|
Өр төлбөрийн нийт дүн |
28,265 |
26,265 |
(2,000) |
|
Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө |
5,000 |
5,000 |
|
|
Хуримтлагдсан ашиг |
39,685 |
17,135 |
|
|
Эздийн өмчийн дүн |
44,685 |
22,135 |
|
|
Өр төлбөр, эздийн өмчийн нийт дүн |
72,950 |
48,400 |
|
|
Түр зөрүү |
|
|
22,550 |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр (40%) |
|
|
9,820 |
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгө (40%) |
|
|
(800) |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр (цэвэр дүн) |
|
|
9,020 |
|
Хасах нь: Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эхний үлдэгдэл |
|
|
(8,600) |
|
Түр зөрүүтэй холбоотой хойшлогдсон татварын зардал |
|
|
420 |
Хүснэгт 1. ТҮР ЗӨРҮҮГ ТООЦООЛОХ ХУРААНГУЙ ХҮСНЭГТ
|
# |
Хөрөнгө, өр төлбөрийн үзүүлэлт |
Дансны үнэ |
Татварын суурь |
Түр зөрүү |
Тайлант үеийн өөрчлөлт |
Зөрүүгийн төрөл |
||||
|
Эхний үлдэгдэл |
Эцсийн үлдэгдэл |
Эхний үлдэгдэл |
Эцсийн үлдэгдэл |
Эхний үлдэгдэл |
Эцсийн үлдэгдэл |
Татвар ногдох түр зөрүү |
Хасагдах түр зөрүү |
|||
|
(1) |
(2) |
(3) |
(4) |
(5)=(1)-(3) |
(6)=(2)-(4) |
(7)=(6)-(5) |
(8) |
(9) |
||
|
1 |
Авлага |
500 |
500 |
500 |
500 |
- |
- |
- |
|
|
|
2 |
Бараа материал |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
- |
- |
- |
|
|
|
3 |
Судалгаа, хөгжүүлэлтийн зардал |
500 |
250 |
|
|
500 |
250 |
(250) |
250 |
|
|
4 |
Хөрөнгө оруулалт |
33,000 |
33,000 |
33,000 |
33,000 |
- |
- |
- |
- |
|
|
5 |
Үндсэн хөрөнгө |
36,000 |
37,200 |
15,000 |
12,900 |
21,000 |
24,300 |
3,300 |
24,300 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
12 |
Хөрөнгийн нийт дүн |
72,000 |
72,950 |
50,500 |
48,400 |
21,500 |
24,550 |
3,050 |
|
|
|
13 |
Дансны өглөг |
500 |
500 |
500 |
500 |
- |
- |
- |
|
|
|
14 |
Эрүүл мэндийн халамжийн хөтөлбөрт байгуулсан нөөц |
- |
2,000 |
- |
- |
- |
2,000 |
2,000 |
|
2,000 |
|
15 |
Бусад өр төлбөр |
- |
700 |
- |
700 |
- |
- |
- |
|
|
|
15 |
ААНОАТ-ын өглөг |
3,000 |
3,570 |
3,000 |
2,359 |
|
|
|
|
|
|
16 |
ХТӨТ |
8,600 |
9,020 |
8,600 |
19,845 |
|
|
|
|
|
|
17 |
Урт хугацаат зээл |
20,000 |
12,475 |
20,000 |
12,475 |
- |
- |
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
20 |
Өр төлбөрийн нийт дүн |
32,100 |
28,265 |
32,100 |
28,265 |
- |
2,000 |
2,000 |
|
|
|
21 |
Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө |
5,000 |
5,000 |
5,000 |
5,000 |
|
|
|
|
|
|
22 |
Хуримтлагдсан ашиг |
34,900 |
39,685 |
13,400 |
17,135 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
29 |
Эздийн өмчийн дүн |
39,900 |
44,685 |
18,400 |
22,135 |
|
|
|
|
|
|
30 |
Өр төлбөр, эздийн өмчийн нийт дүн |
72,000 |
72,950 |
50,500 |
48,400 |
|
|
|
|
|
|
|
Түр зөрүүгийн нийт дүн |
24,550 |
2,000 |
|||||||
Түр зөрүүг орлогын тайлангийн үзүүлэлтээр тооцоолбол:
|
Хөрөнгийн хувьд үүссэн түр зөрүү |
|
|
Татварын зорилгоор байгуулсан элэгдэл |
8,100 |
|
Хасах нь: Санхүүгийн тайлангийн элэгдлийн зардал |
4,800 |
|
Хасах нь: ТНО-оос хасагдах зардалд орсон боловч санхүүгийн тайланд хөрөнгөөр толилуулсан дүнгээс орлогын тайланд зардалд шилжүүлсэн дүн |
250 |
|
Тайлант хугацааны түр зөрүү |
3,050 |
|
Өр төлбөрийн хувьд үүссэн түр зөрүү |
|
|
Нэмж байгуулсан нөөц |
2,000 |
|
|
|
|
Тайлант хугацааны түр зөрүү |
2,000 |
|
САНХҮҮГИЙН БОЛОН ОРЛОГЫН АЛБАН ТАТВАРЫН ТАЙЛАНГИЙН |
|
ҮЗҮҮЛЭЛТ ХООРОНДЫН ЗӨРҮҮГ ЗОХИЦУУЛАХ ТАЙЛАН |
|
(оны эхнээс өссөн дүнгээр, төгрөгөөр) |
|
|
Үзүүлэлт |
Мөр |
Дүн |
|
Санхүүгийн тайлангийн татварын өмнөх ашгийн дүн |
1 |
8,775,000 |
|
|
A |
БАЙНГЫН ЗӨРҮҮГЭЭР ЗОХИЦУУЛАГДАХ ДҮН |
||
|
1 |
Байнгын зөрүүгийн нэмэгдүүлэх дүн (мөр 3+4) |
2 |
1,200,000 |
|
|
Албан татвар ногдох орлогоос хасагдахгүй зардал |
3 |
1,200,000 |
|
|
Бусад байнгын зөрүүгийн нэмэгдүүлэх дүн |
4 |
|
|
2 |
Байнгын зөрүүгийн бууруулах дүн (мөр 6+7+8) |
5 |
- |
|
|
Татвараас чөлөөлөгдөх орлогын дүн |
6 |
|
|
|
Тусгай хувь хэмжээгээр татвар ногдох орлогын дүн |
7 |
|
|
|
Бусад байнгын зөрүүгийн бууруулах дүн |
8 |
|
|
БАЙНГЫН ЗӨРҮҮГЭЭР ЗОХИЦУУЛАГДСАН ДҮН (мөр 1+2-5) |
9 |
9,975,000 |
|
|
Б |
ТҮР ЗӨРҮҮГЭЭР ЗОХИЦУУЛАГДАХ ДҮН |
||
|
|
Хөрөнгөтэй холбоотойгоор тайлант үед үүссэн хасагдах түр зөрүү ба (татвар ногдох түр зөрүү) |
10 |
(3,050,000) |
|
|
Өр төлбөртэй холбоотойгоор тайлант үед үүссэн хасагдах түр зөрүү ба (татвар ногдох түр зөрүү) |
11 |
2,000,000 |
|
|
Бусад дэлгэрэнгүй орлогод бүртгэсэн татвар ногдох түр зөрүүг (нэмэгдүүлэх) бууруулах дүн ба хасагдах түр зөрүүг нэмэгдүүлэх (бууруулах) дүн |
12 |
- |
|
ТҮР ЗӨРҮҮГЭЭР ЗОХИЦУУЛАГДСАН ДҮН (мөр 9+10+11+12) |
13 |
8,925,000 |
|
|
В |
ТАТВАРЫН ТАЙЛАНГААРХ АЛДАГДЛЫН ҮЛДЭГДЛИЙН ТООЦОО |
||
|
|
Өмнөх жилүүдийн алдагдлын эхний үлдэгдэл |
14 |
|
|
|
Ирээдүйд нөхөгдөхөөр хүлээгдэж буй тайлант хугацаанд шинээр үүссэн алдагдлын дүн |
15 |
|
|
|
Тайлант хугацаанд урьд жилүүдийн алдагдлаас шилжүүлэн тооцсон дүн |
16 |
|
|
|
Алдагдлыг (буцаах) эсвэл нэмэгдүүлэх залруулга |
17 |
|
|
Татварын тайлангаарх өмнөх жилүүдийн алдагдлын эцсийн үлдэгдэл (мөр 14+15-16+17) |
18 |
- |
|
|
Г |
ТАЙЛАНТ ҮЕИЙН ТАТВАРЫН ЗАРДЛЫН ТООЦООЛОЛ |
||
|
|
Байнгын болон түр зөрүүгээр зохицуулагдсан татвар ногдуулах орлого (мөр 13) |
19 |
8,925,000 |
|
|
Сайн дурын даатгалын хураамжийн хэтрэлт |
20 |
|
|
|
Шилжүүлэх алдагдлын дүн (мөр 14) |
21 |
- |
|
Нийтлэг хувь хэмжээгээр татвар ногдуулах орлогын дүн (мөр 19+20-21) |
22 |
8,925,000 |
|
|
|
Ногдуулсан татвар (мөр 23*ААНОАТ-ын хуульд заасан татварын хувь хэмжээ) |
24 |
3,570,000 |
|
|
Хөнгөлөгдөх татварын дүн |
25 |
|
|
|
Тусгай хувь хэмжээгээр төлбөл зохих татварын дүн |
26 |
|
|
|
Төлөх татвараас хасч тооцуулаагүй гадаад улсад төлсөн татвар |
26 |
|
|
Тайлант үеийн татварын зардал (мөр 23-24+25+26) |
27 |
3,570,000 |
|
|
Д |
ХОЙШЛОГДСОН ТАТВАРЫН ӨР ТӨЛБӨРИЙН ТООЦООЛОЛ |
||
|
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эхний үлдэгдэл |
28 |
8,600,000 |
|
|
Татварын хувь хэмжээний өөрчлөлтийн улмаас хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг нэмэгдүүлэх (бууруулах) залруулга |
29 |
- |
|
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эцсийн үлдэгдэл (Татвар ногдох түр зөрүүгийн дүн*Татварын дундаж хувь хэмжээ) |
30 |
9,820,000 |
|
|
Бусад дэлгэрэнгүй орлогод бүртгэсэн хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн дүн (буцаалт) |
31 |
- |
|
Татвар ногдуулах түр зөрүүтэй холбоотой тайлант хугацаанд хүлээн зөвшөөрөх хойшлогдсон татварын зардал (орлого) (мөр 30-31-29-28) |
32 |
1,220,000 |
|
|
Е |
ХОЙШЛОГДСОН ТАТВАРЫН ХӨРӨНГИЙН ТООЦООЛОЛ |
||
|
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн эхний үлдэгдэл |
33 |
- |
|
|
Татварын хувь хэмжээний өөрчлөлтийн улмаас хойшлогдсон татварын хөрөнгийг нэмэгдүүлэх (бууруулах) залруулга |
34 |
- |
|
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн тооцоолсон эцсийн үлдэгдэл (Хасагдах түр зөрүүгийн дүн*Татварын дундаж хувь хэмжээ) |
35 |
800,000 |
|
|
Нөхөгдөх боломжгүй хойшлогдсон татварын хөрөнгийн дүн |
36 |
|
|
|
Татварын тайлангаарх өмнөх жилүүдийн алдагдлын эцсийн үлдэгдлээс тооцсон хойшлогдсон татварын хөрөнгийн дүн (Мөр 18 * Татварын дундаж хувь хэмжээ) |
37 |
|
|
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн эцсийн үлдэгдэл (мөр 35-36+37) |
38 |
800,000 |
|
|
Бусад дэлгэрэнгүй орлогод бүртгэсэн хойшлогдсон татварын хөрөнгийн дүн (буцаалт) |
39 |
|
|
Хасагдах түр зөрүүтэй холбоотой тайлант хугацаанд хүлээн зөвшөөрөх хойшлогдсон татварын зардал, (орлого) (мөр 33+34+39-38) |
40 |
(800,000) |
|
|
Ё |
ТАТВАРЫН ЗАРДЛЫН ТООЦООЛОЛ |
||
|
|
Орлогын дэлгэрэнгүй тайлан дахь татварын зардлын нийт дүн (мөр 42+43+44) |
41 |
3,990,000 |
|
|
Үүнээс: Тайлант үеийн татварын зардал (мөр 26) |
42 |
3,570,000 |
|
|
Түр зөрүүтэй холбоотой хойшлогдсон татварын зардал (орлого) (мөр 32+40) |
43 |
420,000 |
|
|
Татварын хувь хэмжээний өөрчлөлтийн улмаас үүссэн хойшлогдсон татварын зардал (орлого) (мөр 29-34) |
44 |
|
20Х6 оны 12-р сарын 31-ний хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөр, хойшлогдсон татварын зардлын тооцоо (мянган төгрөгөөр)
|
|
Дансны үнэ |
Татварын суурь |
Түр зөрүү |
|---|---|---|---|
|
Авлага |
500 |
500 |
- |
|
Бараа материал |
2,000 |
2,000 |
- |
|
Хөрөнгө оруулалт |
33,000 |
33,000 |
- |
|
Үндсэн хөрөнгө |
75,750 |
16,050 |
59,700 |
|
Хөрөнгийн нийт дүн |
111,250 |
51,550 |
59,700 |
|
Дансны өглөг |
500 |
500 |
- |
|
Эрүүл мэндийн халамжийн хөтөлбөрт байгуулсан нөөц |
3,000 |
- |
(3,000) |
|
Бусад өр төлбөр (Торгуулийн өглөг) |
700 |
700 |
- |
|
ААНОАТ-ын өглөг |
2,359 |
2,359 |
- |
|
ХТӨТ |
19,845 |
19,845 |
- |
|
Урт хугацаат зээл |
12,805 |
12,805 |
- |
|
Өр төлбөрийн нийт дүн |
39,209 |
36,209 |
(3,000) |
|
Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө |
5,000 |
5,000 |
|
|
Хөрөнгийн дахин үнэлгээний нэмэгдэл |
19,637 |
- |
|
|
Хуримтлагдсан ашиг |
47,404 |
10,341 |
|
|
Эздийн өмчийн дүн |
72,041 |
15,341 |
|
|
Өр төлбөр, эздийн өмчийн нийт дүн |
111,250 |
51,550 |
|
|
Түр зөрүү |
|
|
56,700 |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр (35%) |
|
|
20,895 |
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгө (35%) |
|
|
(1,050) |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр (цэвэр дүн) |
|
|
19,845 |
|
Хасах нь: Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эхний үлдэгдэл |
|
|
(9,020) |
|
Татварын хувь хэмжээний өөрчлөлтийн улмаас эхний үлдэгдлийг нэмэгдүүлэх (бууруулах) залруулга |
|
|
1,127 |
|
Хөрөнгийн дахин үнэлгээтэй холбоотой хойшлогдсон татвар |
|
|
(11,130) |
|
Түр зөрүүтэй холбоотой хойшлогдсон татварын зардал |
|
|
822 |
20Х6 оны Түр зөрүүг тооцоолох ажлын хүснэгт (мянган төгрөгөөр)
|
# |
Хөрөнгө, өр төлбөрийн үзүүлэлт |
Дансны үнэ |
Татварын суурь |
Түр зөрүү |
Тайлант үеийн өөрчлөлт |
Зөрүүгийн төрөл |
||||
|
Эхний үлдэгдэл |
Эцсийн үлдэгдэл |
Эхний үлдэгдэл |
Эцсийн үлдэгдэл |
Эхний үлдэгдэл |
Эцсийн үлдэгдэл |
Татвар ногдох түр зөрүү |
Хасагдах түр зөрүү |
|||
|
(1) |
(2) |
(3) |
(4) |
(5)=(1)-(3) |
(6)=(2)-(4) |
(7)=(6)-(5) |
(8) |
(9) |
||
|
1 |
Авлага |
500 |
500 |
500 |
500 |
- |
- |
- |
|
|
|
2 |
Бараа материал |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
2,000 |
- |
- |
- |
|
|
|
3 |
Судалгаа, хөгжүүлэлтийн зардал |
250 |
|
|
|
250 |
- |
(250) |
|
|
|
4 |
Хөрөнгө оруулалт |
33,000 |
33,000 |
33,000 |
33,000 |
- |
- |
- |
|
|
|
5 |
Үндсэн хөрөнгө |
37,200 |
75,750 |
12,900 |
16,050 |
24,300 |
59,700 |
35,400 |
59,700 |
|
|
|
|
|
|
|
|
- |
- |
- |
|
|
|
12 |
Хөрөнгийн нийт дүн |
72,950 |
111,250 |
48,400 |
51,550 |
24,550 |
59,700 |
35,150 |
|
|
|
13 |
Дансны өглөг |
500 |
500 |
500 |
500 |
- |
- |
- |
|
|
|
14 |
Эрүүл мэндийн халамжийн хөтөлбөрт байгуулсан нөөц |
2,000 |
3,000 |
|
|
2,000 |
3,000 |
1,000 |
|
3,000 |
|
15 |
Бусад өр төлбөр |
700 |
700 |
700 |
700 |
- |
- |
- |
|
|
|
15 |
ААНОАТ-ын өглөг |
3,570 |
2,359 |
3,570 |
2,359 |
|
|
|
|
|
|
16 |
ХТӨТ |
9,020 |
19,845 |
9,020 |
19,845 |
|
|
|
|
|
|
17 |
Урт хугацаат зээл |
12,475 |
12,805 |
12,475 |
12,805 |
- |
- |
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- |
- |
|
|
|
|
20 |
Өр төлбөрийн нийт дүн |
28,265 |
39,209 |
26,265 |
36,209 |
2,000 |
3,000 |
1,000 |
|
|
|
21 |
Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө |
5,000 |
5,000 |
5,000 |
5,000 |
|
|
|
|
|
|
22 |
Хөрөнгийн дахин үнэлгээний нэмэгдэл |
|
19,637 |
|
|
|
|
|
|
|
|
23 |
Хуримтлагдсан ашиг |
39,685 |
47,404 |
17,135 |
10,341 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
29 |
Эздийн өмчийн дүн |
44,685 |
72,041 |
22,135 |
15,341 |
|
|
|
|
|
|
30 |
Өр төлбөр, эздийн өмчийн нийт дүн |
72,950 |
111,250 |
48,400 |
51,550 |
|
|
|
|
|
|
|
Түр зөрүүгийн нийт дүн |
59,700 |
3,000 |
|||||||
Түр зөрүүг орлогын тайлангийн үзүүлэлтээр тооцоолбол:
|
Хөрөнгийн хувьд үүссэн түр зөрүү |
|
|
Татварын зорилгоор байгуулсан элэгдэл |
11,850 |
|
Хасах нь: Санхүүгийн тайлангийн элэгдлийн зардал |
8,250 |
|
Хасах нь: ТНО-оос хасагдах зардалд орсон боловч санхүүгийн тайланд хөрөнгөөр толилуулсан дүнгээс орлогын тайланд зардалд шилжүүлсэн дүн |
250 |
|
Бусад дэлгэрэнгүй орлогыг нэмэгдүүлсэн түр зөрүүгийн дүн |
31,800 |
|
Тайлант хугацааны түр зөрүү |
35,150 |
|
Өр төлбөрийн хувьд үүссэн түр зөрүү |
|
|
Нэмж байгуулсан нөөц |
1,000 |
|
|
|
|
Тайлант хугацааны түр зөрүү |
1,000 |
|
САНХҮҮГИЙН БОЛОН ОРЛОГЫН АЛБАН ТАТВАРЫН ТАЙЛАНГИЙН |
|
ҮЗҮҮЛЭЛТ ХООРОНДЫН ЗӨРҮҮГ ЗОХИЦУУЛАХ ТАЙЛАН |
|
(оны эхнээс өссөн дүнгээр, төгрөгөөр) |
|
|
Үзүүлэлт |
Мөр |
Дүн |
|
Санхүүгийн тайлангийн татварын өмнөх ашгийн дүн |
1 |
8,740,000 |
|
|
A |
БАЙНГЫН ЗӨРҮҮГЭЭР ЗОХИЦУУЛАГДАХ ДҮН |
||
|
1 |
Байнгын зөрүүгийн нэмэгдүүлэх дүн (мөр 3+4) |
2 |
350,000 |
|
|
Албан татвар ногдох орлогоос хасагдахгүй зардал |
3 |
350,000 |
|
|
Бусад байнгын зөрүүгийн нэмэгдүүлэх дүн |
4 |
|
|
2 |
Байнгын зөрүүгийн бууруулах дүн (мөр 6+7+8) |
5 |
- |
|
|
Татвараас чөлөөлөгдөх орлогын дүн |
6 |
|
|
|
Тусгай хувь хэмжээгээр татвар ногдох орлогын дүн |
7 |
|
|
|
Бусад байнгын зөрүүгийн бууруулах дүн |
8 |
|
|
БАЙНГЫН ЗӨРҮҮГЭЭР ЗОХИЦУУЛАГДСАН ДҮН (мөр 1+2-5) |
9 |
9,090,000 |
|
|
Б |
ТҮР ЗӨРҮҮГЭЭР ЗОХИЦУУЛАГДАХ ДҮН |
||
|
|
Хөрөнгөтэй холбоотойгоор тайлант үед үүссэн хасагдах түр зөрүү ба (татвар ногдох түр зөрүү) |
10 |
(35,150,000) |
|
|
Өр төлбөртэй холбоотойгоор тайлант үед үүссэн хасагдах түр зөрүү ба (татвар ногдох түр зөрүү) |
11 |
1,000,000 |
|
|
Бусад дэлгэрэнгүй орлогод бүртгэсэн татвар ногдох түр зөрүүг (нэмэгдүүлэх) бууруулах дүн ба хасагдах түр зөрүүг нэмэгдүүлэх (бууруулах) дүн |
12 |
31,800,000 |
|
ТҮР ЗӨРҮҮГЭЭР ЗОХИЦУУЛАГДСАН ДҮН (мөр 9+10+11+12) |
13 |
6,740,000 |
|
|
В |
ТАТВАРЫН ТАЙЛАНГААРХ АЛДАГДЛЫН ҮЛДЭГДЛИЙН ТООЦОО |
||
|
|
Өмнөх жилүүдийн алдагдлын эхний үлдэгдэл |
14 |
|
|
|
Ирээдүйд нөхөгдөхөөр хүлээгдэж буй тайлант хугацаанд шинээр үүссэн алдагдлын дүн |
15 |
|
|
|
Тайлант хугацаанд урьд жилүүдийн алдагдлаас шилжүүлэн тооцсон дүн |
16 |
|
|
|
Алдагдлыг (буцаах) эсвэл нэмэгдүүлэх залруулга |
17 |
|
|
Татварын тайлангаарх өмнөх жилүүдийн алдагдлын эцсийн үлдэгдэл (мөр 14+15-16+17) |
18 |
- |
|
|
Г |
ТАЙЛАНТ ҮЕИЙН ТАТВАРЫН ЗАРДЛЫН ТООЦООЛОЛ |
||
|
|
Байнгын болон түр зөрүүгээр зохицуулагдсан татвар ногдуулах орлого (мөр 13) |
19 |
6,740,000 |
|
|
Сайн дурын даатгалын хураамжийн хэтрэлт |
20 |
|
|
|
Шилжүүлэх алдагдлын дүн (мөр 16) |
21 |
- |
|
Нийтлэг хувь хэмжээгээр татвар ногдуулах орлогын дүн (мөр 20+21-22) |
22 |
6,740,000 |
|
|
|
Ногдуулсан татвар (мөр 23*ААНОАТ-ын хуульд заасан татварын хувь хэмжээ) |
23 |
2,359,000 |
|
|
Хөнгөлөгдөх татварын дүн |
24 |
|
|
|
Тусгай хувь хэмжээгээр төлбөл зохих татварын дүн |
25 |
|
|
|
Төлөх татвараас хасч тооцуулаагүй гадаад улсад төлсөн татвар |
26 |
|
|
Тайлант үеийн татварын зардал (мөр 23-24+25+26) |
27 |
2,359,000 |
|
|
Д |
ХОЙШЛОГДСОН ТАТВАРЫН ӨР ТӨЛБӨРИЙН ТООЦООЛОЛ |
||
|
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эхний үлдэгдэл |
28 |
9,820,000 |
|
|
Татварын хувь хэмжээний өөрчлөлтийн улмаас хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг нэмэгдүүлэх (бууруулах) залруулга |
29 |
(1,227,500) |
|
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эцсийн үлдэгдэл (Татвар ногдох түр зөрүүгийн дүн*Татварын дундаж хувь хэмжээ) |
30 |
20,895,000 |
|
|
Бусад дэлгэрэнгүй орлогод бүртгэсэн хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн дүн (буцаалт) |
31 |
11,130,000 |
|
Татвар ногдуулах түр зөрүүтэй холбоотой тайлант хугацаанд хүлээн зөвшөөрөх хойшлогдсон татварын зардал, (орлого) (мөр 30-31-29-28) |
32 |
1,172,500 |
|
|
Е |
ХОЙШЛОГДСОН ТАТВАРЫН ХӨРӨНГИЙН ТООЦООЛОЛ |
||
|
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн эхний үлдэгдэл |
33 |
800,000 |
|
|
Татварын хувь хэмжээний өөрчлөлтийн улмаас хойшлогдсон татварын хөрөнгийг нэмэгдүүлэх (бууруулах) залруулга |
34 |
(100,000) |
|
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн тооцоолсон эцсийн үлдэгдэл (Хасагдах түр зөрүүгийн дүн*Татварын дундаж хувь хэмжээ) |
35 |
1,050,000 |
|
|
Нөхөгдөх боломжгүй хойшлогдсон татварын хөрөнгийн дүн |
36 |
|
|
|
Татварын тайлангаарх өмнөх жилүүдийн алдагдлын эцсийн үлдэгдлээс тооцсон хойшлогдсон татварын хөрөнгийн дүн (Мөр 19 * Татварын дундаж хувь хэмжээ) |
37 |
|
|
|
Хойшлогдсон татварын хөрөнгийн эцсийн үлдэгдэл (мөр 36-37+38) |
38 |
1,050,000 |
|
|
Бусад дэлгэрэнгүй орлогод бүртгэсэн хойшлогдсон татварын хөрөнгийн дүн (буцаалт) |
39 |
|
|
Хасагдах түр зөрүүтэй холбоотой тайлант хугацаанд хүлээн зөвшөөрөх хойшлогдсон татварын зардал, (орлого) (мөр 33+34+39-38) |
40 |
(350,000) |
|
|
Ё |
ТАТВАРЫН ЗАРДЛЫН ТООЦООЛОЛ |
||
|
|
Орлогын дэлгэрэнгүй тайлан дахь татварын зардлын нийт дүн (мөр 42+43+44) |
41 |
2,054,000 |
|
|
Үүнээс: Тайлант үеийн татварын зардал (мөр 28) |
42 |
2,359,000 |
|
|
Түр зөрүүтэй холбоотой хойшлогдсон татварын зардал (орлого) (мөр 32+40) |
43 |
822,500 |
|
|
Татварын хувь хэмжээний өөрчлөлтийн улмаас үүссэн хойшлогдсон татварын зардал (орлого) (мөр 29-34) |
44 |
(1,127,500) |
Хойшлогдсон татвартай холбоотойгоор 20Х6 оны 12-р сарын 31-ний санхүүгийн тайланд дараах тодруулгыг оруулна.
Татварын зардлын бүрэлдэхүүн
|
|
20X5 он |
20X6 он |
|
Тайлант үеийн татварын зардал |
3,570,000 |
2,359,000 |
|
Түр зөрүүтэй холбоотой хойшлогдсон татварын зардал (орлого) |
420,000 |
822,500 |
|
Татварын хувь хэмжээний өөрчлөлтийн улмаас үүссэн хойшлогдсон татварын зардал (орлого) |
- |
(1,127,000) |
|
Татварын зардлын дүн |
3,990,000 |
2,054,000 |
Бусад дэлгэрэнгүй орлогод хамаарах орлогын албан татвар
|
|
20X5 он |
20X6 он |
|
Барилгын дахин үнэлгээнд хамаарах хойшлогдсон татвар |
- |
11,130,000 |
20Х6 онд 557,000₮-ийн хойшлогдсон татварыг хуримтлагдсан ашгаас хөрөнгийн дахин үнэлгээний нэмэгдэл дансруу хаасан. Энэ дүн нь барилгын элэгдлийн бодит зардал ба өртгөөс тооцоолсон эквивалент элэгдлийн зардлын зөрүү юм.
Татварын зардал ба татварын өмнөх ашгийн хоорондын холбоо хамаарал
|
|
20X5 он |
20X6 он |
|
Татварын өмнөх ашиг |
8,775,000 |
8,740,000 |
|
35%-иар тооцоолсон татвар (20Х5 онд 40%-иар) |
3,510,000 |
3,059,000 |
|
Албан татвар ногдох орлогоос хасагдахгүй зардал: |
|
|
|
Хандив тусламжийн зардал |
200,000 |
122,000 |
|
Торгууль |
280,000 |
- |
|
Татварын хувь хэмжээний өөрчлөлтийн улмаас хойшлогдсон татварыг нэмэгдүүлэх (бууруулах) залруулга |
- |
(1,127,000) |
|
Татварын зардлын дүн |
3,990,000 |
2,054,000 |
Татварын хувь хэмжээнд өөрчлөлт орсон тухай тайлбар
Засгийн газрын тогтоолоор татварын хувь хэмжээ 20Х5 онд 40% байсныг 20Х6 онд 35% болгож бууруулсан.
Түр зөрүүтэй холбоотойгоор хүлээн зөвшөөрсөн хойшлогдсон татвар
|
|
20X5 он |
20X6 он |
|
Татварын зорилгоор байгуулсан элэгдэл |
9,720,000 |
10,322,000 |
|
Эрүүл мэндийн халамжийн хөтөлбөрт байгуулсан нөөцийг төлөгдсөн үед нь татвар ногдох орлогоос хасна |
(800,000) |
(1,050,000) |
|
Өмнөх тайлант жилд татварын тайланд хасагдах зардалд оруулан тайлагнасан судалгаа хөгжүүлэлтийн зардал |
100,000 |
- |
|
Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл ба дахин үнэлгээ |
- |
10,573,000 |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр |
9,020,000 |
19,845,000 |
Жишээ 9 - Бизнесийн нэгдэл
Дараах жишээ нь НББОУС 12 “Орлогын албан татвар”-т орсон хавсралт жишээ болно. Татварын хууль тогтоомжийн онцлогоос хамаарч жишээнд дурдагдсан зарим зүйлс Монгол Улсын хувьд ялгаатай байж болно.
20Х5 оны 1-р сарын 1-нд А компани Б компанийн бүх хувьцааг 600,000 төгрөгөөр худалдан авсан. Худалдан авалтын өдөр А компанийн оршин буй улсын татварын хууль тогтоомжоор А компаниас Б компанид оруулсан хөрөнгө оруулалтын татварын суурийг 600,000 төгрөг гэж тодорхойлсон. Гүүдвилийн дансны үнийн бууралтыг татварын зорилгоор хасагдах зардал оруулахгүй. А компанийн оршин буй улсын татварын хууль тогтоомжинд зааснаар орлогын албан татварын хувь хэмжээ 30% бол харин Б компанийн оршин буй улсын татварын хууль тогтоомжинд зааснаар орлогын албан татварын хувь хэмжээ 40%.
Доорх хүснэгтэнд бизнесийн нэгдлээр А компанийн худалдан авсан тодорхойлогдох хөрөнгө, тооцоолох өр төлбөрийн бодит үнэ цэнийг харуулахын зэрэгцээ Б компанийн оршин буй улсын татварын хууль тогтоомжийн дагуу тооцоолсон татварын суурь, түүнийг ашиглан гаргасан түр зөрүүг харууллаа.
|
|
Худалдан авалтаар хүлээн зөвшөөрсөн дүн |
Татварын суурь |
Түр зөрүү |
|
Үндсэн хөрөнгө |
270,000 |
155,000 |
115,000 |
|
Дансны авлага |
210,000 |
210,000 |
- |
|
Бараа материал |
174,000 |
124,000 |
50,000 |
|
Тэтгэвэрийн төлөвлөгөөтэй холбоотой өр төлбөр |
(30,000) |
- |
(30,000) |
|
Дансны өглөг |
(120,000) |
(120,000) |
- |
|
Тодорхойлогдох хөрөнгө, тооцоолсон өр төлбөрийн дүн (хойшлогдсон татварыг оруулаагүй) |
504,000 |
369,000 |
135,000 |
Тэтгэвэрийн төлөвлөгөөтэй холбоотой өр төлбөрөөс үүсгэсэн хойшлогдсон татварын хөрөнгөөс үндсэн хөрөнгө, бараа материалтай холбоотой үүсгэсэн хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг хасаж цэвэршүүлсэн дүнгээр тайлагнасан.
Б компанийн оршин буй улсын татварын хууль тогтоомжийн дагуу гүүдвилийн өртгийн бууралтыг хасагдах зардалд оруулахгүй. Иймээс Б компанийн оршин буй улсын татварын хууль тогтоомжийн дагуу гүүдвилийн татварын суурь тэг болно. Гэхдээ НББОУС 12-ын дагуу А компани Б компанийн оршин буй улсын татварын хууль тогтоомжинд заасан гүүдвилтэй холбоотой татвар ногдуулах түр зөрүүтэй холбоотой хойшлогдсон татварын өр төлбөр хүлээн зөвшөөрч, бүртгээгүй.
А компанийн нэгтгэсэн санхүүгийн тайланд Б компанид оруулсан хөрөнгө оруулалтын дансны үнийг дараах байдлаар тооцоолж харуулсан. Үүнд:
|
Тодорхойлогдох хөрөнгө, тооцоолсон өр төлбөрийн цэвэр дүн (хойшлогдсон татварыг оруулаагүй) |
504,000 |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр (135,000*40%) |
(54,000) |
|
Тодорхойлогдох хөрөнгө, тооцоолсон өр төлбөрийн бодит үнэ цэн |
450,000 |
|
Гүүдвил |
150,000 |
|
Дансны үнэ |
600,000 |
Худалдан авалтын өдөр А компанийн оршин буй улсын татварын хууль тогтоомжийн дагуу А компаниас Б компанид оруулсан хөрөнгө оруулалтын татварын суурийг 600,000 төгрөг гэж үнэлсэн тул хөрөнгө оруулалттай холбоотойгоор түр зөрүү үүсэхгүй.
20Х5 онд Б компанийн эздийн өмч дараах байдлаар өөрчлөгдсөн. Энэ тооцоололд бизнесийн нэгдлийн үр дүнд хийгдсэн бодит үнэ цэнийн тохируулгыг оруулсан. Үүнд:
|
20Х5 оны 1-р сарын 1-ний үлдэгдэл |
450,000 |
|
20Х5 онд хуримтлуулсан ашиг (150,000₮-ийн цэвэр ашгаас 80,000₮-ийн ногдол ашгийг хассан) |
70,000 |
|
20Х5 оны 12-р сарын 31-ний үлдэгдэл |
520,000 |
А компанийн авах 80,000 төгрөгийн ногдол ашигт ногдуулсан татварын өглөгийг А компани хүлээн зөвшөөрч, бүртгэсэн.
20Х5 оны 12-р сарын 31-ний байдлаар А компаниас Б компанид оруулсан хөрөнгө оруулалтын дансны үнийг ногдол ашгийн авлагыг оруулалгүй дараах байдлаар гаргасан. Үүнд:
|
Б компанийн цэвэр хөрөнгийн дүн |
520,000 |
|
Гүүдвил |
150,000 |
|
Дансны үнэ |
670,000 |
А компанийн хөрөнгө оруулалттай холбоотой түр зөрүү 70,000 төгрөг. Энэ дүн нь худалдан авалтын өдрөөс хойш хуримтлагдсан цэвэр ашгийн дүнтэй тэнцэнэ.
Хэрэв А компани ойрын ирээдүйд уг хөрөнгө оруулалтыг бусдад худалдан борлуулахгүй бөгөөд Б компани ойрын ирээдүйд энэ хуримтлагдсан ашгийг хуваарилах төлөвлөгөөгүй гэж А компани тогтоосон бол А компаниас Б компанид оруулсан хөрөнгө оруулалттай холбоотойгоор хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөр хүлээн зөвшөөрч, бүртгэхгүй. Ойрын ирээдүйд хараат компанийн ашгийг хуваарилахгүй байх хэлцлийн улмаас хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалтанд хамаарах НББОУС 12-ын заалтын дагуу ийнхүү хүлээн зөвшөөрөөгүй. Иймээс хүлээн зөвшөөрөөгүй хойшлогдсон татвартай холбоотой түр зөрүү болох 70,000 төгрөгийг тодруулгын хэсэгт дурдана.
Хэрэв А компани Б компанид оруулсан хөрөнгө оруулалтаа худалдан борлуулахаар зэхэж байгаа эсхүл Б компани ойрын ирээдүйд хуримтлагдсан ашгаа хуваарилах төлөвлөгөөтэй гэж таамаглаж байгаа бол А компани нөхөгдөх түр зөрүүгийн хэмжээгээр хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг хүлээн зөвшөөрнө. А компанийн хөрөнгө оруулалтынхаа дансны үнийг нөхөгдөхөөр таамаглаж буй хугацааг харгалзан татварын хувь хэмжээг тогтооно. А компани хойшлогдсон татварыг бусад дэлгэрэнгүй орлогод хүлээн зөвшөөрөх ба энэ нь бусад дэлгэрэнгүй орлогод бүртгэсэн гадаад валютын хөрвүүлэлтийн ханшийн зөрүүгийн үлдэгдлээс хэтрэхгүй. Түүнчлэн А компани дараах зүйлсийг тусад нь тодруулна. Үүнд:
а) Бусад дэлгэрэнгүй орлогод хүлээн зөвшөөрсөн хойшлогдсон татварын дүн;
б) Ойрын ирээдүйд нөхөгдөх боломжгүй гэж таамаглаад улмаар хойшлогдсон татварын хөрөнгө, өр төлбөр хүлээн зөвшөөрөөгүй түр зөрүүгийн дүн.
Жишээ 10 - Нийлмэл санхүүгийн хэрэглүүр
Дараах жишээ нь НББОУС 12 “Орлогын албан татвар”-т орсон хавсралт жишээ болно. Татварын хууль тогтоомжийн онцлогоос хамаарч жишээнд дурдагдсан зарим зүйлс Монгол Улсын хувьд ялгаатай байж болно.
Аж ахуйн нэгж хүүгүй, хөрвөх нөхцөлтэй, 1,000,000 төгрөгийн зээлийг 20Х4 оны 12-р сарын 31-нд авсан ба уг зээлийг 20Х8 оны 1-р сарын 1-нд эргүүлэн төлнө. НББОУС 32 -ын дагуу аж ахуйн нэгж уг санхүүгийн хэрэгслийг өр төлбөр ба өмчийн дансанд салгаж бүртгэсэн. Ингэхдээ өр төлбөрт 751,000, эздийн өмчид 249,000 төгрөгийг хуваарилсан. Үүний дараа тухайн жилийн эхэнд энэ хэрэгслийн өр төлбөрийн хэсгээс 10%-ийн хүүгээр бодож, нуугдмал хүүг тооцоолон, хүүгийн зардалд хүлээн зөвшөөрч, бүртгэсэн. Татварын байгууллага аж ахуйн нэгжийн хөрвөх зээлийн өрийн хэсгээс тооцоолсон нуугдмал хүүг хасагдах зардалд оруулахыг зөвшөөрдөггүй. Татварын хувь хэмжээ 40%.
Өр төлбөртэй холбоотой түр зөрүү, түүнтэй холбоотой үүссэн хойшлогдсон татварын өр төлбөр, хойшлогдсон татварын зардал, орлогыг доор харуулав. Үүнд:
|
|
Тайлант хугацаа |
|||
|
20Х4 он |
20Х5 он |
20Х6 он |
20Х7 он |
|
|
Өр төлбөрийн дансны үнэ |
751,000 |
826,000 |
909,000 |
1,000,000 |
|
Татварын суурь |
1,000,000 |
1,000,000 |
1,000,000 |
1,000,000 |
|
Татвар ногдуулах түр зөрүү |
249,000 |
174,000 |
91,000 |
- |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эхний үлдэгдэл |
- |
100,000 |
70,000 |
37,000 |
|
Эздийн өмчид бүртгэсэн хойшлогдсон татвар |
100,000 |
- |
- |
- |
|
Хойшлогдсон татварын зардал (орлого) |
- |
(30,000) |
(33,000) |
(37,000) |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөрийн эцсийн үлдэгдэл |
100,000 |
70,000 |
37,000 |
- |
20Х4 оны 12-р сарын 31-нд аж ахуйн нэгж хөрвөх өр төлбөрийн өмчийн хэсгийн анхны дансны үнийг тохируулах замаар хойшлогдсон татварын өр төлбөрийг хүлээн зөвшөөрч, бүртгэсэн. Иймээс тухайн өдрөөр хүлээн зөвшөөрсөн дүнг дараах байдлаар тодорхойлсон. Үүнд:
|
Өр төлбөрийн хэсгийн дүн |
751,000 |
|
Хойшлогдсон татварын өр төлбөр |
100,000 |
|
Өмчийн хэсгийн дүн (249,000 - 100,000) |
149,000 |
|
|
1,000,000 |
Энэхүү хойшлогдсон татварын өр төлбөртэй холбоотойгоор дараа дараагийн тайлант үеүдэд гарах өөрчлөлтийг татварын орлого, зардалд хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ. Иймээс аж ахуйн нэгжийн орлогын тайланд дараах зүйлсийг орлого, зардлаар толилуулна.
|
|
Тайлант хугацаа |
|||
|
20Х4 он |
20Х5 он |
20Х6 он |
20Х7 он |
|
|
Хүүгийн зардал (нуугдмал хүү) |
- |
75,000 |
83,000 |
91,000 |
|
Хойшлогдсон татварын зардал (орлого) |
- |
(30,000) |
(33,000) |
(37,000) |
|
|
- |
45,000 |
50,000 |
54,000 |
