Хүнс,  хөдөө  аж  ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн

            сайдын 2019 оны А-336 тоот тушаалын хавсралт

САЙЖРУУЛАГЧ МАЛЫГ ҮРЖИЛД ТОХИРУУЛАН СОНГОХ,

ЦӨМ СҮРЭГ БҮРДҮҮЛЭХ ТЕХНОЛОГИЙН ЖУРАМ

Нэг. Нийтлэг үндэслэл

                 1.1.Бэлчээрийн малын чанарыг богино хугацаанд сайжруулах, мал үржүүлэг технологийн ажлыг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй зохион байгуулах, сайжруулагч малыг үржилд тохируулан сонгох замаар цөм сүрэг бүрдүүлэхэд энэхүү журмын зорилго оршино.

                 1.2.Бог малын хээлтүүлэгчийг Мал үржүүлэг технологийн ажил үйлчилгээний нэгжид шилжүүлэх, мэргэжлийн байгууллага, мэргэжилтний хяналтад авах, хээлтүүлэгчийг гэрээ түрээсээр ашиглуулах, цөм сүрэг бүрдүүлэх, удам гарвалын бүртгэл бий болгоход энэхүү журмыг баримтална.

Хоёр. Цөм сүрэг бүрдүүлэх, хээлтүүлэгчийг нийлүүлгийн

 бус улиралд ялган төвлөрүүлэх, шилжүүлэх ажлын зохион байгуулалт

2.1.   Цөм сүрэг бүрдүүлэх сайжруулагч малыг үржилд тохируулан сонгох, хээлтүүлэгчийг ялган төвлөрүүлэх ажлыг  сум, дүүргийн Засаг даргын тамгын газар, Хөдөө аж ахуйн тасаг, Мал үржүүлэг, технологийн ажил үйлчилгээний нэгжтэй хамтран зохион байгуулна.

2.2.   Цөм сүрэг бүрдүүлэх, хээлтүүлэгч малын төрөл, тооноос хамаарч нэг буюу хэд хэдэн нэгжид хээлтүүлэгчийг ялган төвлөрүүлж, Мал үржүүлэг, технологийн ажлын календарьчилсан төлөвлөгөөний дагуу ажил, үйлчилгээг гүйцэтгүүлж болно.

2.3.   Цөм сүрэг бүрдүүлэх хээлтэгч, хээлтүүлэгч нь баталгаажсан үүлдэр омгийн мал үржүүлэх бүс нутагт тохирсон байна.

2.4.   Мал үржүүлэг, технологийн ажил үйлчилгээний нэгж нь “Малын генетик нөөцийн тухай” хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.8.3-т заасны дагуу  бүртгүүлсэн байна.

2.5.   Мал үржүүлэг, технологийн ажил үйлчилгээ эрхэлж, түүнээс үндсэн орлого олж байгаа Мал үржүүлэг, технологийн ажил үйлчилгээний нэгж, мэргэжилтэн өөрөө хүсэлт гаргасан бол түүнд цөм сүрэг бүрдүүлэх, хээлтүүлэгчийг давуу эрхээр ялган төвлөрүүлж болно.

2.6.    Энэ журмын 2.4, 2.5-д заасан шаардлага хангасан Мал үржүүлэг, технологийн ажил үйлчилгээний нэгж, мэргэжилтэн цөм сүрэг бүрдүүлэх, хээлтүүлэгч малыг ялган төвлөрүүлэх үйл ажиллагаа явуулах тухай хүсэлтийг тухайн сум, дүүргийн Засаг даргад Хөдөө аж ахуйн тасгаар дамжуулан бичгээр гаргана.

2.7.   Сум, дүүргийн Хөдөө аж ахуйн тасаг нь цөм сүрэг бүрдүүлэх, сайжруулагч бог малын хээлтүүлэгчийг ялган төвлөрүүлэх хүсэлтийг хүлээн авах эцсийн хугацааг тогтоон зарлах бөгөөд хүсэлт ирүүлсэн Мал үржүүлэг, технологийн ажил үйлчилгээний нэгж, мэргэжилтнүүдийг сонгон шалгаруулж, саналыг сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар хэлэлцүүлэн шийдвэрлүүлнэ. Уг тогтоолд Мал үржүүлэг, технологийн ажил үйлчилгээний нэгж, мэргэжилтэнд шилжүүлэх цөм сүргийн хээлтүүлэгч малын тоо, эзэмшүүлэх бэлчээр, уст цэг, өвөлжөө, хаваржааны газрыг тодорхой тусгана.

2.8.   Сум, дүүргийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын шийдвэрийг үндэслэн сум, дүүргийн Засаг дарга захирамж гаргаж Хөдөө аж ахуйн тасаг, нэгжийг оролцуулан хээлтүүлэгчийг ялган төвлөрүүлэх ажлыг гүйцэтгэх ажлын хэсгийг томилно.

2.9.   Сум, дүүргийн Засаг даргын захирамжаар томилогдсон ажлын хэсэг малчид, мал аж ахуй эрхлэгчдтэй зөвшилцсөн нийт хээлтүүлэгчид үзлэг ангилалт явуулж, стандартын шаардлага хангаагүй хээлтүүлэгчийг хөнгөлж, үржилд тэнцсэн хээлтүүлэгчийг сонгож, ялган тэмдэглэн бүртгэлжүүлж Мал үржүүлэг, технологийн ажил үйлчилгээний нэгж, мэргэжилтэнд хүлээлгэн өгч 

2.10.     Аймаг, Нийслэлийн Хүнс, хөдөө аж ахуй газар сум, дүүргийн Хөдөө аж ахуй тасаг нь цөм сүрэг бүрдүүлэх, хээлтүүлэгч малыг ялган төвлөрүүлэх ажлыг хэрэгжүүлэхдээ Мал үржүүлэг, технологийн ажил үйлчилгээний нэгж, мэргэжилтнтэй гэрээ байгуулж мэргэжил арга зүйн удирдлагаар хангаж, хамтран ажиллана.

Гурав. Мал үржүүлэг, технологийн  нэгж болон малзүйч

 мэргэжилтний үүрэг, хариуцлага

3.1.   Мал үржүүлэг технологийн нэгж, мал зүйч мэргэжилтэн өөрсдийн хариуцсан цөм сүргийн мал, хээлтүүлэгчийг бүртгэлд авч, нийлүүлгийн үед “Мал үржүүлэг технологийн ажил үйлчилгээний төрөл, жишиг үнийн тариф”-ын дагуу түрээсийн гэрээгээр ашиглуулна.

3.2.   Цөм сүрэг болон хээлтүүлэгч малд жил бүр технологит хугацаанд үзлэг ангилалт явуулж, ялган тэмдэглэж /ээмгэлэх/ үржлийн гэрчилгээтэй болгох ажлыг  хууль, журмын дагуу зохион байгуулж хэрэгжүүлнэ.

3.3.   Үзлэг, ангилалтаар стандартын шаардлага хангаагүй цөм сүргийн мал хээлтүүлэгчийг үржлээс хасч, шинээр нөхөн тавих ажлыг Мал үржүүлэг, технологийн ажил үйлчилгээний нэгж, мэргэжилтэн нь сум, дүүргийн Хөдөө аж ахуйн тасаг малчидтай хамтарч зохион байгуулна.

3.4.   Цөм сүргээс бойжуулсан хээлтүүлэгч малыг үржилд ашиглах, хээлтэгч хээлтүүлэгчийн тохироог малчин өрх бүрээр хийж, үржил селекцийн ажлын төлөвлөгөөг боловсруулан мөрдөж ажиллана.

3.5.   Үржилд ашиглах бог малын хээлтүүлэгчийг нэг өрхөд 2 жил ашиглаж, 3 дахь жилээс өөр өрхөд шилжүүлэхээр тооцож, бүртгэл хөтөлнө. Бог малын хээлтүүлэгчийг үржилд ашиглах хугацаа 5 жилээс илүүгүй байна.

3.6.   Цөм сүргийн мал бүхий иргэн, аж ахуй нэгжийн сүргээс өсвөр хээлтүүлэгчийг нөхөн тавих бөгөөд дараах шаардлагыг хангасан байна.

3.6.1.    Төрөл бүрийн үүлдэр омгийн малыг үржүүлэх бүс байршлыг тогтоох тухай журамд нийцсэн байх

3.6.2.    Баталгаажсан үүлдэр, омгийн малын стандартын шаардлагыг хангасан байх;

3.6.3.    Ашиг шимийн үндсэн үзүүлэлтээр /зүс, галбир, бие цогцос, өсөлт хөгжилт, амьдын жин г.м/ 1, 6, 12, 18 сарын настайд нь шилэн сонголт хийсэн байх;

3.7.   Үржилд ашиглаж буй цөм сүргийн хээлтүүлэгчийг мал эмнэлгийн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд тусгагдсан төлөвлөгөөний дагуу бүрэн хамруулсан байна. 

3.8.   Хээлтүүлэг, төллөлтийн хугацааг малын ашиг шимийн чиглэл, тухайн бүс нутгийн онцлог, цаг агаар, зуншлагын байдалтай уялдуулан малчидтай зөвшилцөн тогтоож, уг асуудлыг сум, дүүргийн Засаг дарга, Иргэдийн төлөөлөгчдийн хуралд танилцуулна.

3.9.   Мал үржүүлэг технологийн ажил үйлчилгээний нэгж, мэргэжилтэн тухайн бүс нутагт үржүүлэхийг зөвшөөрсөн үүлдэр, омгийн хээлтүүлэгчийг өсгөн үржүүлж малчид, мал аж ахуй эрхлэгчдэд түрээсийн гэрээгээр ашиглуулна.

3.10.     Мал үржүүлэг, технологийн ажил, үйлчилгээний нэгж, мэргэжилтэн үр төлийн чанараар шалгарсан шилмэл хээлтүүлэгчийг ялган тэмдэглэж үржилд ашиглана. 

3.11.     Гойд ашиг шимт малын үзэсгэлэн худалдааг орон нутгийн түвшинд зохион байгуулж, малд удам зүйн үнэлгээ хийх, гойд ашиг шимт малаар шалгарсан хээлтүүлэгчийг олон нийтэд сурталчлах, улс, бүсийн чанартай үзэсгэлэн худалдаанд оролцуулах ажлыг сумын Хөдөө аж ахуй тасаг, Засаг даргын тамгын газартай хамтран зохион байгуулна.

Дөрөв. Мал үржүүлэг, технологийн ажил, үйлчилгээний нэгж,

мал зүйч мэргэжилтэнд тавих шаардлага

4.1.   Засгийн газрын тогтоол шийдвэрийн хүрээнд тухайн бүс нутагт үржүүлэхийг зөвшөөрсөн үүлдэр, омгийн цөм сүргийг бүрдүүлж, малчид, мал аж ахуй эрхлэгчдэд гэрээ, түрээсийн хэлбэрээр хээлтүүлэгчийг ашиглуулах, өсвөр хээлтүүлэгч бойжуулах, нөхөн тавих стандартын шаардлага хангаагүй хээлтүүлэгчийг хөнгөлөх ажлыг гүйцэтгэх мэргэжлийн ангилагч-шинжээч мал зүйч мэргэжилтэнтэй байна.

4.2.   Мал үржүүлэг, технологийн ажил, үйлчилгээний нэгж нь /Мал үржүүлэг технологийн ажил, үйлчилгээний нэгжийн бүтэц, үйл ажиллагаа MNS 6787:2019/ стандартын шаардлага хангасан байна.  

Тав. Хяналт тавих

5.1. Цөм сүргийн мал хээлтүүлэгчийг ялган төвлөрүүлэх ажлыг хэрэгжүүлж буй Мал үржүүлэг, ажил үйлчилгээний нэгж, мэргэжилтний үйл ажиллагаанд Мал үржлийн хяналтын улсын байцаагч хяналт тавина.

5.2. Аймаг, нийслэлийн Мал үржлийн алба, Сум, дүүргийн  Хөдөө аж ахуйн тасаг энэхүү журмыг хэрэгжүүлэхэд мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлж, хэрэгжилтэд хяналт тавина.

5.3. Энэ журмыг зөрчигчдөд холбогдох хуульд заасны дагуу хариуцлага хүлээлгэнэ.

----оОО----