/Энэ хуулийг 2004 оны 4 дyгээр сарын 22-ны өдрийн хуулиар хyчингyй болсонд тооцсон/

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

1995 оны 4 дүгээр сарын 13-ны өдөр

Улаанбаатар хот

УСНЫ ТУХАЙ ХУУЛЬ

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ

Нийтлэг үндэслэл

Энэ хуулийн зорилт нь усыг хамгаалах, зохистой ашиглах, нөхөн сэргээхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

Усны тухай хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Байгаль орчныг хамгаалах тухай хууль, энэ хууль болон тэдгээртэй нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.

1.Усны нөөцийн сан нь Монгол Улсын хилийн доторхи гадаргын болон газрын доорхи ус, рашаан /цаашид "ус" гэх/-аас бүрдэнэ.

2.Байгаль дахь усны тэнцэлийг алдагдуулахгүйгээр тодорхой хугацаанд байгалиас авч болох усны дээд хэмжээгээр ашиглах боломжит усны нөөцийг тодорхойлно.

3.Аймаг, нийслэлийн нутаг дэвсгэрт усны бүрэлдэн бий болох, хувьсан өөрчлөгдөх зүй тогтлыг нь үндэслэн усны нөөц, үүнээс ашиглах боломжит нөөцийн хэмжээ тогтоох ажлыг тухайн шатны Засаг дарга орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр санхүүжүүлж мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлнэ.

1.Усны нөөц, түүнээс ашиглах боломжит нөөцийн хэмжээг эрэл, хайгуул, судалгаагаар тогтооно.

2.Улсын зэрэглэлтэй хотын төвлөрсөн ус хангамжийн усны эх үүсвэрийн нөөцийн эрэл, хайгуул, судалгааны ажлыг улсын төсвийн хөрөнгөөр, бусад хот, тосгоны ус хангамж, бэлчээр усжуулалтын усны эх үүсвэрийн нөөцийн эрэл, хайгуул, судалгааны ажлыг орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр тус тус санхүүжүүлнэ. /Энэ хэсэгт 2003 оны 1 дүгээр сарын 2-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсон./

3.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэхэд шаардагдах усны нөөцийн хайгуул, судалгааны ажлыг өөрийн хөрөнгөөр санхүүжүүлнэ.

4.Улсын зэрэглэлтэй хотын төвлөрсөн усан хангамжийн усны эх үүсвэрийн эрэл, хайгуул, судалгааны ажлын захиалгыг аймаг, нийслэлийн Засаг даргын саналыг үндэслэн байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага мэргэжлийн байгууллагад өгнө.

5.Усны нөөцийн эрэл, хайгуул, судалгааг мэргэжлийн байгууллага Газрын хэвлийн тухай хуульд заасан журмын дагуу гүйцэтгэнэ.

1.Усны хяналт-шинжилгээний сүлжээ нь усны нөөц, чанарын өөрчлөлтийг тогтоох байнгын ажиллагаатай өртөө, харуулаас бүрдэнэ.

2.Усны хяналт-шинжилгээний өртөө, харуулын тоо, байршил, шинжилгээ, хэмжилт хийх багаж хэрэгслийн төрөл болон арга зүй, хөтөлбөрийг байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага тогтоож мэргэжлийн удирдлагаар хангана.

3.Усны хяналт-шинжилгээний сүлжээг тоноглох, багаж хэрэгслээр хангах зардлыг улсын төсвийн хөрөнгөөр, сүлжээг ажиллуулах зардлыг орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр тус тус санхүүжүүлнэ. /Энэ хэсэгт 2003 оны 1 дүгээр сарын 2-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсон./

1.Усны мэдээллийн сан нь ус хуримтлуулах талбай, усны нөөц, чанар, тэдгээрийн өөрчлөлт, ус ашиглалтын болон хаягдал ус зайлуулахтай холбогдсон хэмжилт, ажиглалт, судалгааны тайлан, мэдээ, баримтаас бүрдэнэ.

2.Усны мэдээллийн сан дараахь үзүүлэлтээс бүрдэнэ:

1/усны нөөц, чанарын тоо бүртгэл;

2/усны ай сав, аймаг, нийслэлийн байгалийн усны тэнцэл;

3/усны ай сав, аймаг, нийслэлийн аж ахуйн усны тэнцэл;

4/ус ашиглалт, хаягдал ус зайлуулалтын бүртгэл;

5/шаардлагатай бусад мэдээлэл.

2.Усны мэдээллийн сан бүрдүүлэхтэй холбогдсон харилцааг Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулиар зохицуулна.

1.Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн хэмжээнд усны эх үүсвэрийн тоо, усны нөөц, чанар, ашиглагчдад гэрээний дагуу хуваарилсан усны хэмжээ, хаягдал усны хэмжээ, найрлагын тоо бүртгэлийг зохих шатны Засаг даргын шийдвэрээр жил бүр орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр, улсын хэмжээнд байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын шийдвэрээр 5 жил тутам улсын төсвийн хөрөнгөөр мэргэжлийн байгууллага явуулна. /Энэ хэсэгт 2003 оны 1 дүгээр сарын 2-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсон./

2.Усны тоо бүртгэл явуулах журмыг Засгийн газар тогтооно.

3.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага усны тоо бүртгэл явуулахтай холбогдуулж эрх бүхий байгууллагаас гаргасан шийдвэрийг биелүүлж, шаардагдах мэдээг өгөх үүрэгтэй.

1.Усны нөөц нь бүрэн нөхөгдөн сэргэдэг бүс нутагт усыг бүх төрлийн зориулалтаар ашиглаж болно.

2.Усны нөөц нь бүрэн нөхөгдөн сэргэдэггүй бүс нутагт хүн амын унд, ахуйн хэрэгцээ болон бэлчээрийн мал услахаас бусад зориулалтын ус ашиглалтыг аймаг, нийслэлийн буюу сум, дүүргийн Засаг дарга хязгаарлаж болно.

3.Зуугаас дээш ам километр талбай бүхий усан сан байгуулах асуудлыг Улсын Их Хурал шийдвэрлэнэ.

4.Усны нөөцийн зарим хэсгийг нэг нутаг дэвсгэрээс нөгөөд шилжүүлэн урсгах, томоохон гол, мөрөнд урсацын тохируулга хийх асуудлыг аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын санал, байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын дүгнэлтийг үндэслэн Засгийн газар шийдвэрлэнэ.

Байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага усыг хамгаалах, зохистой ашиглах талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

1/усны нөөцийн улсын тоо бүртгэл хөтлөх;

2/ус ашиглалт, хаягдал ус зайлуулалт, усны бохирдлын тайлан, мэдээг жил бүр нэгтгэн дүгнэх;

3/ус хэрэглээний хэмжээ, стандартыг боловсруулах;

4/усны нөөцийг хамгаалах, нөхөн сэргээх, усны хөнөөлөөс урьдчилан сэргийлэх, түүний улмаас байгальд учирсан уршгийг арилгах арга хэмжээг мэргэжлийн удирдлагаар хангах ;

5/хаягдал ус зайлуулах цэг тогтоох журмыг холбогдох мэргэжлийн байгууллагатай хамтран баталж мөрдүүлэх;

6/аймаг дамжин урсдаг гол, мөрний усны ашиглалтыг зохицуулах.

Аймаг, нийслэлийн Засаг дарга усыг хамгаалах, зохистой ашиглах талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

1/нутаг дэвсгэртээ ус хуримтлуулах, нөхөн сэргээх, зохистой ашиглах, чанарыг нь хамгаалах, усны хөнөөлөөс урьдчилан сэргийлэх, уршгийг арилгах арга хэмжээний төлөвлөгөө, түүнийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах хөрөнгийн хэмжээг иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар батлуулах;

2/сум дундын болон дүүрэг дундын ус ашиглалт, хуваарилалтыг зохицуулах;

3/усны нөөц хомсдох, чанар нь алдагдах, бохирдохоос урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авах;

4/хүн амыг эрүүл ахуйн шаардлагад нийцсэн ундны болон ахуйн хэрэгцээний усаар хангах арга хэмжээ авах.

Сум, дүүргийн Засаг дарга усыг хамгаалах, зохистой ашиглах талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

1/нутаг дэвсгэртээ ус хуримтлуулах, нөхөн сэргээх, зохистой ашиглах, чанарыг нь хамгаалах, усны хөнөөлөөс урьдчилан сэргийлэх, уршгийг арилгах арга хэмжээний төлөвлөгөө, түүнийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах хөрөнгийн хэмжээг иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар батлуулах;

2/нутаг дэвсгэртээ усны нөөцийн хуваарилалтыг зохицуулах, иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад усыг гэрээгээр ашиглуулах талаар шийдвэр гаргах;

3/тогтоосон журмын дагуу хаягдал ус зайлуулах цэгийг мэргэжлийн байгууллагатай хамтран тогтоох;

4/усны нөөц хомсдох, гол, горхи, нуур, булаг, шанд, худгийн ус ширгэх, бохирдох тохиолдолд тэдгээрийг нөхөн сэргээх, ус хуримтлуулах, гол, горхи, булаг, шандын эхийг тохижуулах, ойжуулах, ургамалжуулах;

5/нутаг дэвсгэрийнхээ хүн амыг эрүүл ахуйн шаардлагад нийцсэн усны эх үүсвэрээр хангах арга хэмжээ авах;

6/төрийн өмчийн усны барилга байгууламжийн ашиглалтад хяналт тавих, засвар үйлчилгээ хийх, өргөтгөх ажлыг улсын болон орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр санхүүжүүлэн хэрэгжүүлэх; /Энэ заалтад 2003 оны 1 дүгээр сарын 2-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсон./

7/усны нөөцийг хамгаалах, зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх ажлыг сурталчилах.

Баг, хорооны Засаг дарга усыг хамгаалах, зохистой ашиглах талаар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

1/усыг хамгаалах, зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх тухай хууль тогтоомж, эрх бүхий байгууллагын шийдвэрийн биелэлтийг нутаг дэвсгэртээ хангуулах;

2/гол, горхи, булаг, шандын эхийг тохижуулах, мод, суулгац тарих, ургамалжуулах, ундаргыг нэмэгдүүлэх, ширгэх, бохирдохоос хамгаалах арга хэмжээнд иргэдийг татан оролцуулж хэрэгжүүлэх;

3/нутаг дэвсгэртээ нийтийн ашиглалтын усны ашиглалт, хамгаалалт, ариун цэврийн нөхцөлийг хангуулах.

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ

Усыг хамгаалах, нөхөн сэргээх

1.Усны тухайн эх үүсвэрийн нөөцийг ашиглахдаа байгаль орчны тэнцлийг хангахад шаардагдах хэмжээний усыг байгальд заавал үлдээнэ.

2.Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал экологийн онцгой ач холбогдол бүхий гол, нуур, рашаан, булаг, шандыг орон нутгийн хамгаалалтад авч болно.

3.Усны эх үүсвэр аж ахуйн үйл ажиллагааны нөлөөллийн улмаас хомсдож бохирдохоос хамгаалах зорилгоор байгуулах хамгаалалтын бүсийн заагийг газрын хөрс, чулуулгын тогтоцыг харгалзан гаргасан мэргэжлийн байгууллагын дүгнэлтийг үндэслэн аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга тогтооно.

4.Төвлөрсөн ус хангамжийн усны эх үүсвэрийн орчимд 100 метрээс доошгүй зайд эрүүл ахуйн бүс тогтооно.

5.Хамгаалалтын болон эрүүл ахуйн бүсийн дэглэмийг байгаль орчны болон эрүүл мэндийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага хамтран тогтооно.

6.Ус ашиглах технологи нь олон улсын жишиг болон улсын стандартад тохирохгүй үйлдвэр, үйлчилгээний газар, аж ахуйн нэгжийг байгуулах, ажиллуулахыг хориглоно.

1.Сум, дүүргийн Засаг дарга усны байгалийн жамаар нөхөн сэргэх, цэвэрших чадвар буурсан тохиолдолд мэргэжлийн байгууллагын дүгнэлтийг үндэслэн үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглах усны хэмжээг шинэчлэн тогтоох, ус хуримтлуулах ажлыг зохион байгуулна.

2.Ус ашиглагч усны тухай хууль тогтоомж, усны барилга байгууламжийн техникийн нөхцөл, ашиглалтын технологийн горимыг зөрчсөнөөс усны нөөц хомсдож, чанар нь алдагдвал аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга ус ашиглалтыг зогсоож, цэвэршүүлэх, нөхөн сэргээх ажлыг тухайн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын зардлаар гүйцэтгүүлнэ.

3.Ойн тухай болон Байгалийн ургамлын тухай хуульд заасан хориотой зурваст мод огтлох, үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ургамал ашиглах, усны эх үүсвэрийн хамгаалалтын бүсэд батлагдсан зураг төсөл, зөвшөөрөлгүйгээр элс, хайрга авах, ашигт малтмалын орд ашиглахыг хориглоно.

4.Барилга байгууламж барих явцад урсгал усны голдирлыг өөрчлөх зайлшгүй шаардлага гарвал түүнийг байгалийн төрхөд нь буцааж оруулах, засаж тохижуулах арга хэмжээний зардлыг зураг төсөлд тусгаж хэрэгжүүлнэ.

5.Гол, мөрний усны байгалийн үндсэн голдирлыг бүрмөсөн өөрчлөхийг хориглоно.

1.Усны эх үүсвэр, голдирол, гуу жалга, сайр болон хамгаалалтын бүсэд хог хаягдал, бохирдуулах бодис хаяхыг хориглоно.

2.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага ашиглаж дууссан цооногоо битүүмжлэн сум, дүүргийн Засаг даргад хүлээлгэж өгнө.

3.Ашигт малтмал эрж хайх, олборлох явцад ус бүхий давхарга илэрвэл түүнийг бохирдохоос хамгаалах арга хэмжээ авч зохих шатны Засаг даргад мэдэгдэн усны мэдээллийн санд тусгуулна.

4.Ус ашиглагч иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь мал угаах болон хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх цэгийг усны эх үүсвэрийн хамгаалалтын бүсийн гадна урсгалын доод талд нь байрлуулж бохир усыг ариутгаж зайлуулна.

5.Аж ахуйн нэгж, байгууллага болон хот, тосгон, бусад суурины оршин суугч иргэн ахуйн бохир хаях цэгээ эрүүл мэндийн болон байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас тогтоосон журмын дагуу доторлож тохижуулан ашиглана.

ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ

Ус ашиглах

1.Усыг дараахь зориулалтаар ашиглана:

1/ахуйн;

2/үйлдвэрлэлийн.

2.Усыг орлого олох зорилгогүйгээр хүн амын унд, ахуйн хэрэгцээнд болон бэлчээрийн мал услахад ашиглахыг ахуйн зориулалтаар ус ашиглах гэнэ.

3.Ус болон усан орчинг үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэхэд ашиглахыг үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ус ашиглах гэнэ.

1.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага усыг үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглахад гэрээ байгуулна.

2.Ус ашиглах гэрээг 40 хүртэл жилийн хугацаагаар байгуулж болох бөгөөд түүнийг нэг удаад сунгах хугацаа 20 жилээс илүүгүй байна.

3.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага усны эх үүсвэрийг гэрээний үндсэн дээр дундаа ашиглаж болно.

4.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага оршин суугаа сум, дүүрэгтээ, газар эзэмшигч өөрийн эзэмшлийн газар дахь усыг үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглах давуу эрхтэй боловч энэ нь бусдын ус ашиглах эрхийг хязгаарлах үндэслэл болохгүй.

1.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ус ашиглах тухай хүсэлтээ сум, дүүргийн Засаг даргад гаргана.

2.Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хүсэлтэд дараахь зүйлийг тусгана:

1/ашиглах усны эх үүсвэр, түүний байршлыг харуулсан зураг;

2/ус ашиглах хэмжээ, хугацаа;

3/байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ;

4/усны барилга байгууламжийн зураг төсөл;

5/үйлдвэрлэлийн хүч чадал, техник-эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлт.

1.Сум, дүүргийн Засаг дарга энэ хуулийн 18 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан зүйлийг хянан үзэж тухайн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ус ашиглуулах эсэх тухай шийдвэр гаргана.

2.Үйлдвэрлэлийн зориулалтаар усны нэг эх үүсвэрийг ашиглахаар хоёр буюу түүнээс дээш этгээд хүсэлт гаргавал сум, дүүргийн Засаг дарга хүсэлт гаргагчийн оршин суугаа /оршин байгаа/ засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн харьяалал, ус ашиглалтын зориулалт, ус ашиглалтын эдийн засгийн үр ашиг, байгаль орчинд болон усны нөөцөд үзүүлэх нөлөөлөл, төлбөрийн чадвар зэрэг нөхцлийг харгалзан сонголт хийнэ.

3.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад төвлөрсөн ус хангамжийн шугам сүлжээнээс үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ус ашиглуулах, бохир ус нийлүүлэх зөвшөөрлийг аймаг, нийслэлийн Засаг дарга олгоно.

4.Улсын болон бүс нутгийн онцгой ач холбогдол бүхий томоохон үйлдвэр, аж ахуйн нэгжид үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ус ашиглуулах тухай шийдвэрийг аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын санал, байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын дүгнэлтийг үндэслэн Засгийн газар гаргана.

1.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага ус ашиглуулах тухай Засаг даргын шийдвэрийг үндэслэн тухайн нутаг дэвсгэрийн усны мэргэжлийн байгууллагатай үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ус ашиглах гэрээ байгуулна.

2.Ус ашиглах гэрээнд дараахь зүйлийг тусгана:

1/ус ашиглах үндэслэл /зохих шийдвэр/ ;

2/ус ашиглах зориулалт, хэмжээ, хугацаа;

3/усны эх үүсвэрийн байршил, барилга байгууламжийн зураг төсөл;

4/хаях усны хэмжээ, цэвэршүүлэх технологи, цэвэрлэгээний түвшин;

5/усны төлөв байдал, чанарын найрлага;

6/усны нөөцийг хомсдох, бохирдохоос хамгаалах арга хэмжээ, түүнд зарцуулах хөрөнгийн хэмжээ;

7/гэрээ байгуулагч талуудын эрх, үүрэг, хариуцлага;

8/шаардлагатай бусад зүйл.

1.Үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ус ашиглах иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага дараахь шаардлагыг биелүүлнэ:

1/ус ашиглалтын технологийн шаардлагын дагуу бохир ус цэвэршүүлэх барилга байгууламжтай байх;

2/ус ашиглалтын технологийн дагуу цэвэршүүлэх барилга байгууламжтай байх шаардлагагүй аж ахуйн нэгж, байгууллага хаягдал усаа зайлуулах цэг тогтоолгож тээвэрлэн хаях;

3/усыг дахин ашиглах, хэмнэлттэй зарцуулах технологи хэрэглэх;

4/усны нөөц нь бүрэн нөхөгдөн сэргэдэггүй газар нутагт ус ашигласны төлбөрийн 10-аас доошгүй хувьтай тэнцэх хэмжээний хөрөнгийг мод, ургамал тарих зэрэг усны нөөцийг нэмэгдүүлэх нөхцөл бүрдүүлэх арга хэмжээнд зарцуулах.

2.Цэвэр болон хаягдал усны тоолуургүй үйлдвэр, аж ахуйн нэгжид ус ашигласны төлбөрийн хэмжээг ус ашиглах тоног төхөөрөмж, барилга байгууламжийн хүч чадал буюу нэгж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд зарцуулах усны хэм хэмжээг үндэслэн тогтооно.

3.Улсын зэрэглэлтэй хотын төвлөрсөн ус хангамжийн эх үүсвэр, шугам сүлжээг шинэчлэх, өргөтгөхөд түүнээс үйлдвэрлэлийн зориулалттай усны эх үүсвэр, шугам сүлжээг тусгаарлана.

4.Загас хамгаалах байгууламжгүй болон газрын хөрсийг намагжих, давсжих, эвдрэхэд хүргэхээр усны барилга байгууламж, усан сан, далан, суваг, нуур, цөөрөм байгуулах, ашиглахыг хориглоно.

1.Гэрээний дагуу ус ашиглаж байгаа иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага дараахь эрхтэй байна:

1/усыг гэрээнд заасан хэмжээ, зориулалтаар ашиглах;

2/ хууль тогтоомж болон ус ашиглах гэрээнд заасан үүргээ бүрэн биелүүлж байсан бол гэрээний хугацаа дууссан тохиолдолд усыг үргэлжлүүлэн ашиглахаар гэрээг сунгуулах.

2.Гэрээний дагуу ус ашиглаж байгаа иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага дараахь үүрэгтэй байна:

1/усны нөөц, чанарыг хамгаалах, зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх тухай хууль тогтоомж, гэрээнд заасан нөхцөл, болзлыг биелүүлэх;

2/ашиглаж буй усны нөөц, чанарыг хамгаалах арга хэмжээг жил бүр төлөвлөн өөрийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх;

3/ус ашигласны төлбөрийг хугацаанд нь төлөх;

4/ашигласан болон хаягдал усны бүртгэл тайлан хөтөлж сум, дүүргийн Засаг даргад тогтоосон хугацаанд өгөх;

5/урсгалын дээд талд орших ус ашиглагч нь усны байгалийн тэнцэл, чанарыг өөрчлөхгүй байх;

6/иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагатай байгуулсан гэрээний нөхцлийн дагуу тэдгээрийг чанарын баталгаатай усаар хангах;

7/ус татах болон бохир ус цэвэршүүлэх барилга байгууламжийг хэвийн ажиллагаатай байлгаж, засвар үйлчилгээг хугацаанд нь хийх.

ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ

Бусад зүйл

1.Усны барилга байгууламж өмчлөгч, эзэмшигч иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нийтийн гэрээний нөхцлөөр бусдын усны хэрэгцээг хангах үүрэгтэй бөгөөд гэрээний үүргээ биелүүлээгүй бол сум, дүүргийн Засаг дарга тухайн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад уст цэг бүхий газар эзэмшүүлсэн буюу ашиглуулсан гэрээг цуцалж болно.

2.Хүн амын төвлөрсөн усан хангамжийн зориулалттай усны барилга байгууламж төрийн өмчид байна.

Монгол Улсын хилийн ус ашиглалтыг Монгол Улсын олон улсын гэрээ, Хилийн тухай хууль болон бусад хууль тогтоомжоор зохицуулна.

1.Усны үерт автах, тошин үүсэх, цөн түрэх, усны барилга байгууламж, эрэг голдирол эвдрэх, газрын хөрс намагжих, давсжих, газрын доорхи усны түвшин дээшлэх зэрэг усны хөнөөлөөс сэргийлэх арга хэмжээг аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга зохион байгуулна.

2.Усны үерийн аюулын үед яаралтай авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээ, хөнөөлийг арилгах ажлыг Иргэний хамгаалалтын тухай хууль, холбогдох бусад хууль тогтоомжийн дагуу хэрэгжүүлнэ.

1.Үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ус ашиглагч иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага төлбөр төлнө.

2.Ус ашигласны төлбөрийн дээд, доод хэмжээ, төлбөрөөс чөлөөлөх, хөнгөлөх журмыг хуулиар тогтооно.

3.Ус ашигласны төлбөр, нөхөн төлбөрийн орлогын тодорхой хувийг усны нөөц, чанарыг хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээнд зарцуулна.

Засаг дарга орон нутгийн төсөвт орсон усны нөхөн төлбөрийн орлогыг учирсан хохирлыг арилгахад зарцуулахаас гадна усны нөөц, чанарыг хамгаалах арга хэмжээг өөрийн хөрөнгөөр санхүүжүүлсэн, байгаль орчинд ивээлтэй технологи хэрэглэж байгаа ус ашиглагчийг урамшуулахад зориулан зарцуулна.

1.Шүүгч буюу байгаль орчны байцаагч усны тухай хууль тогтоомж зөрчсөн гэм буруутай этгээдэд зөрчлийн шинж байдал, учруулсан хохирлын хэмжээг харгалзан дараахь захиргааны шийтгэл ногдуулна:

1/ус ашиглалтын болон хаягдал усны бүртгэл, мэдээг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд хугацаанд нь гаргаж өгөөгүй иргэнийг 1000-3000 төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг 50000 төгрөгөөр торгох;

2/энэ хуулийн 15 дугаар зүйлд заасны дагуу усыг бохирдохоос хамгаалах шаардлагыг биелүүлээгүй, эсхүл усны эх үүсвэрийн хамгаалалтын болон эрүүл ахуйн бүсийн дэглэмийг зөрчсөн иргэнийг 5000-15000 төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг 50000-75000 төгрөгөөр торгох;

3/ус татах болон бохир ус цэвэршүүлэх барилга байгууламжийн хэвийн ажиллагааг хангах шаардлагыг биелүүлээгүй, тэдгээрт засвар үйлчилгээ хийгээгүй, эсхүл энэ хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэг, 21 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 4-т заасан шаардлагыг зөрчсөн бол зөрчил гаргасан иргэнийг 5000-15000 төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг 75000-100000 төгрөгөөр торгох;

4/энэ хуулийн 22 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 6-д заасныг зөрчсөний улмаас усыг ахуйн зориулалтаар ашиглаж байгаа иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын ус хангамжийг тасалдуулсан буюу эрүүл ахуйн шаардлагад нийцэхгүй усаар хангасан иргэнийг 10000-20000 төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг 100000-150000 төгрөгөөр торгох;

5/усыг үйлдвэрлэлийн зориулалтаар зохих гэрээ, зөвшөөрөлгүйгээр ашигласан буюу гэрээнд заасан хэмжээнээс хэтрүүлэн ашигласан бол хууль бусаар олсон орлогыг хурааж зөрчил гаргасан иргэнийг 10000-25000 төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж байгууллагыг 100000-200000 төгрөгөөр торгох;

6/энэ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 6 дахь хэсэг, 14 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэг, 21 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэгт хориглосон үйл ажиллагааг явуулсан бол хууль бусаар олсон орлогыг хурааж зөрчил гаргасан иргэнийг 20000-35000 төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг 100000-250000 төгрөгөөр торгох.

2.Энэ зүйлийн 1 дэх хэсгийн 2-т заасан захиргааны шийтгэлийг байгаль хамгаалагч ногдуулж болно.

1.Усны тухай хууль тогтоомж зөрчсөний улмаас усны санд учруулсан хохирлыг гэм буруутай этгээдээр нөхөн төлүүлнэ.

2.Нөхөн төлбөрийн хэмжээг Засгийн газраас тогтоосон усны мөнгөн үнэлгээгээр тогтооно.

Энэ хуулийг 1995 оны 6 дугаар сарын 5-ны өдрөөс дагаж мөрдөнө.

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА Н.БАГАБАНДИ