Нүүр
Эрх зүйн акт 
Сонсох / Сонгосон утга сонсох
Pdf
Word
Хэвлэх
МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЭД ШҮҮХИЙН ТОГТООЛ
1994 оны 7 сарын 01
Дугаар 51
Улаанбаатар хот
Монгол улсын шүүхийн тогтолцоо шинэчлэгдэж, эрүүгийн байцаан шийтгэх ажиллагаанд мэтгэлцэх зарчмыг мөрдөх болж шүүн таслах ажиллагааны хамтын зарчимд агуулгын болон хэлбэрийн томоохон өөрчлөлт орж, хуульд тусгайлан заасан нэлээд хэргийг шүүгч дангаараа таслан шийдвэрлэх болж байна.
1991-1993 онд нийт шүүх 26,9 мянган хүнд холбогдох хэрүүгийн хэрэг таслан шийдвэрлэж нийт ял шийтгүүлэгчдийн 0,06 хувьд олон нийтийн өмнө буруушаах, 3,5 хувьд заасан хүмүүжүүлэх ажилд хийлгэх 21,3 хувьд торгох, 74,7 хувьд хоирх ял оногдуулж, нийт ял шийтгүүлэгчдийн 32,9 хувийн ялыг биечлэн эдлүүлжээ. Шүүхээс оногдуулсан хорих ялын дотор 1-3 жилийн хорих ял 62,9 хувийг эзэлж байна.
Шүүхийн тоо бүртгэлийн мэдээнээс үзвэл хорих ялыг биечлэн эдлүүлэх нь жил дараалан буурч, тэнсэх нь өсөх хандлагатай явж иржээ. Хорихоос өөр төрлийн ял түүний дотор торгох ял хэрэглэх явдал хуульд заасны дагуу өсөж байгаа боловч тэдгээрийг нэгбүрчлэн эдлүүлж чадахгүй байна.
Шүүхүүд ялын цээрлүүлэх, урьдчилан сэргийлэх, иргэд, нийгмийн гэмт халдлагаас хамгаалах зорилгыг харъяалан ажиллаж байгаа засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийнхээ нэгжид голлон гарч байгаа гэмт хэргийн төрөл, тэдгээрийг үйлдсэн гэм буруутай этгээдийн хувийн бахйдалтай холбон үзэхгүй байгаагаас сүүлийн жилүүдэд өсөж байгаа бусдыг санаатай алах, бусдын бие махбодид хүнд гэмт хэрэг санаатай учруулах, хулгайлах, танхайрах, гудамж замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчих зэрэг гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдэд оногдуулах ял сулруулах хандлагатай болжээ.
Тэгэхдээ 1993 оны 11 дүгээр сарын 13-ны өдөр болсон Монгол улсын шүүхийн шүүгчдийн нэгдлсэн зөвөлгөөнөөс хойшхи хугацаанд дийлэнх олонх шүүх шүүгчид шүүхээс оногдуулж байгаа эрүүгийн ял шийтгэлийн байдалд дүгнэлт хийж эхэлснийг тэмдэглэх нь зүйтэй. Хэрэв 1992 онд улсын хэмжээгээр нийт ял шийтгүүлэгчдийн 33,1 хувийн, 1993 онд жилд 31,7 хувийн хорих ялыг биечлэн эдлүүлж байсан бол 1994 оны хагас жилд 38,1 хувийг хорих ялыг биечлэн эдлүүлжээ.
Энэ бүхэн нь шүүхээс оногдуулж байгаа ял шийтгэлийн байдалд дүн шинжилгээ хийж, цаашид анхаарах асуудлыг тодорхойлон заах явдал өнөө үеийн шүүхийн чухал зорилт болохыг харуулж байна.
Монгол улсын Дээд шүүхээс ТОГТООХ нь:
1.Монгол улсын нийт шүүх, шүүгчдэд ДААЛГАХ нь:
1/ шүүхээс гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай этгээдэд оногдуулах ял нь түүний үйлдсэн гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, хэр хэмжээ, учруулсан хохирол, шүүгдэгчийн хувийн байдал, гэм буруугийн хэр хэмжээ, гэмт хэрэг үйлдсэн арга, хэрэглэсэн зэвсэг, гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдалд тохирсон, гэмт халдлагаас иргэн, нийгмийг хамгаалах, гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийг цээрлүүлэх, засан хүмүүжүүлэх ялтныг болон бусад хүнийг гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх ялын зорилгыг биелүүлэхэд нийцсэн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг нарийн харгалзсан байх зарчмыг удирдлага болгон хэрэгжүүлэх.
2/ гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай нь нотлогдсон этгээдэд ял оног-дуулахдаа Монгол улсын эрүүгийн хууль "Ял шийтгэлийг зөв оногдуулах тухай" Дээд шүүхийн Бүгд хурлын 1990 оны 88 дугаар тогтоол болон бусад тогтоолын заалтыг чанд баримтлан хараат бусаар хэрэгжүүлж байх.
3/ эрүүгийн хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан хүнд болон онц хүнд гэмт хэрэг, түүний дотор бусдыг санаатай алах, бусдын бие махбодид хүнд гэмтэл санаатай учруулах, хүчиндэх, хулгайлах, дээрэмдэх, танхайрах хээл хахууль авах зэрэг гэмт хэргийг хүндрүүлэх шалтгаантайгаар үйлдсэн этгээдэд юуны өмнө ялын цээрлүүлэх зорилгыг хангах бусад зорилгыг хэрэгжүүлэх боломжтой хуульд заасан ялыг хөнгөрүүлэхгүйгээр хэрэглэх. Түүнчлэн болгоомжгүйгээр үйлдэгдсэн боловч уул хэргийг үйлдэхэд гэм буруутай этгээдийн сахилгагүй, хариуцлагагүй байдал нь нөлөөлсөн бөгөөд нийгэм, иргэнд их хэмжээний хохирол учруулсан тодорхой гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдэд хуульд заасан ял оногдуулж байх.
4/ эрүүгийн хуульд заасан хөнгөн болон хүндэвтэр гэмт хэрэг анх удаа үйлдсэн насанд хүрээгүй этгээдэд ялын засан хүмүүжүүлэх зорилгыг удирдлага болгон эрүүгийн хууль,түүний зүйл, хэсэгт заасан ялыг хуульд заасан журмын дагуу сонгон хэрэглэж байх.Үүнтэй холбогдуулан торгох ял оногдуулахдаа тодорхой хэргийн нийгмийн аюулын хэр хэмжээ,учирсан хохирол, гэмт этгээдийн хувийн байдал, түүний дотор амьдралын нөхцөл ажил эрхлэлт, орлогын байдлыг харгалзаж байх нь зүйтэй гэж үзсүгэй.
5/ гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай этгээдэд ял оногдуулахдаа энэ тогтоолын 3, 4 дүгээр зүйлийн заалтыг тухайн ялын гэмт халдлагаас иргэн, нийгмийг хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх зорилгыг нэгэн адил харгалзан үзэж байх.Үүнтэй холбогдуулан ялын урьдчилан сэргийлэх зорилгод зөвхөн гэмт хэрэг үйлдсэн тухайн этгээдэд төдийгүй тухайн засаг захиргаа,нутаг дэвсгэрийн нэгжид олноор гарч байгаа гэмт хэргийг үйлдэхээс болон гэмт хэрэг үйлдэж болзошгүй хүмүүс гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилго багтаж байгааг тайлбарласугай.
6/ гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай этгээдэд оногдуулсан ялын зорилгыг хэрэгжүүлэхэд гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирлын хэмжээг үндэслэлтэй зөв тогтоож шийдвэрлэх нь чухал ач холбогдолтой тул нэхэмжлэлийг хангах арга хэмжээг урьдчилан авч хохирлыг гаргуулах асуудлыг эрүүгийн хэрэгтэй хамт таслан шийдвэрлэх тогтоолоор шийдвэрлэж, түүнийг хугацаанд нь бүрэн биелүүлэх арга хэмжээ авч байх.
2.Аймаг, нийслэлийн шүүх, сумын буюу сум дундын дүүргийн шүүхийн ерөнхий шүүгчдэд ДААЛГАХ нь:
1/ өөр өөрийн харьяалан ажиллаж буй засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжид гарч байгаа гэмт хэргийн байдал, гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдэд шүүхээс оногдуулсан ял түүнийг эдлүүлсэн байдлыг жил бүр буюу шаардлагатай өөр хугацаанд дангаараа буюу бусад байгууллагатай хамтран нэгтгэн судалж дүгнэлт хийн шүүхийг мэргэжлийн удирдлагаар хангах, эрүүгийн ялын зорилгыг зөв хэрэгжүүлэхэд чиглүүлэн ажиллах.
2/ гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдэд хорихоос өөр төрлийн ял оног-дуулсан тохиолдолд тухайн ялыг хугацаанд нь бүрэн эдлүүлэх,тухайлбал таслан шийдвэрлэх тогтоолыг тухайн ялыг биелүүлэх, хяналт тавих эрх бүхий байгууллагад хүргүүлэх, торгуулийг гаргуулж улсын орлого болгох, түүнийг хугацаандаа төлөөгүй бол хорих ялаар солих хорих ял нь тэнсэгдсэн этгээд хянан харгалзсан болон таслан шийдвэрлэх тогтоолыг биелүүлэхийг хойшлуулсан хугацаанд хөдөлмөрийн сахилга,нийгмийн дэг журмыг удаа дараа зөрчиж захиргааны, сахилгын эсхүл олон нийтийн нөлөөллийн арга хэмжээ авагдсан шүүхээс даалгасан үүргийг биелүүлээгүй, эсхүл ЗХА хийлгэх ял шийтгүүлсэн этгээд уул ялаас ноцтой зайлсхийсэн бол эрх бүхий байгууллагын саналаар таслан шийдвэрлэх тогтоолоор оногдуулсан ялыг эдлүүлэх арга хэмжээг хуульд заасан журмын дагуу авч байх.
3.Шүүхүүдээс оногдуулж байгаа ялын байдлыг аймаг,нийслэлээр болон тодорхой төрлийн хэргээр тухайн орон нутгийн онцлогтой холбон судалж, харилцан мэдээлж байх арга хэмжээг тогтмол авч байхыг Дээд шүүхийн дэргэдэх Шүүхийн судалгааны төвд үүрэг болгосугай.
4.Монгол Улсын Дээд шүүхийн Бүгд хурлын 1990 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдрийн 88 дугаар тогтоолын 10 дугаар зүйлийг хүчингүй болсонд тооцсугай.
ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ Д.ДЭМБЭРЭЛЦЭРЭН
ШҮҮГЧ Д.АЛТАНГЭРЭЛ
