Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдын 2023 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн А/155 дугаар тушаалын хавсралт

АЖЛЫН БАЙРНЫ ХӨДӨЛМӨРИЙН НӨХЦӨЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ ЖУРАМ

Нэг. Нийтлэг үндэслэл

1.1. Энэхүү журмаар ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх, байгууллагад тавигдах шаардлага, зохион байгуулалт, хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний цахим мэдээллийн сан, хяналт, шалгалт, хариуцлагын талаарх харилцааг зохицуулна.

1.2. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ нь ажилтны ажиллах чадвар, эрүүл мэндэд нь дагнасан буюу хамссан байдлаар нөлөөлөх ажлын байр, үйлдвэрлэлийн орчны хими, физик, сэтгэлзүй, физиологи, биологийн хортой хүчин зүйлсийн өртөлтийг хэмжин тодорхойлж, үр дүнг хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн стандартаар тогтоосон зөвшөөрөгдөх хэмжээтэй харьцуулан дүгнэж, эрсдэлийг үнэлж, ажилтны эрүүл мэндийг хамгаалах арга хэмжээг төлөвлөх нотолгоог бий болгох нэгдмэл үйл ажиллагаа болно.

1.3. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.1 дэх хэсэгт заасны дагуу ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээг "MNS ISO/IEC 17020, Тохирлын үнэлгээ. Хяналтын ажил эрхэлдэг төрөл бүрийн байгууллагын ажиллагаанд тавих шаардлага" стандартын итгэмжлэлтэй төрийн болон хувийн хэвшлийн хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн мэргэжлийн байгууллага энэ журмыг үндэслэн хийнэ.

1.4. Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа хуулийн этгээд, ажил олгогч нь хөрөнгө оруулалт, өмчийн хэлбэрээс үл хамааран Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1.5 дахь заалтад заасны дагуу ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийлгэх үүргийг хүлээнэ. 

Хоёр. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ

хийх байгууллага

2.1. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх байгууллага нь дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд:

2.1.1      Хэмжил зүйн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1 дэх хэсэгт зааснаар шалгалт тохируулгад, 10 дугаар зүйлийн 10.1 дэх хэсэгт зааснаар шалгалт баталгаажуулалтад хуваарийн дагуу тогтмол хамрагддаг хэмжилт, сорьц цуглуулалтын багаж, хэрэгсэлтэй байх;

2.1.2      Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх байгууллага нь хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн хэмжилт, үнэлгээний арга зүйг эзэмшсэн, ажил мэргэжилтэй холбоотой өвчнөөс урьдчилан сэргийлэлтийг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, үр нөлөөг нь үнэлэх чадамжтай орон тооны хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн төрөлжсөн мэргэшил эзэмшсэн мэргэжилтэнтэй байх.

2.2. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх байгууллага нь итгэмжлэлийн хүрээнд хамрах үзүүлэлтээр хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн хэмжилт судалгаа, үнэлгээг явуулна.

2.3. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээнд "MNS ISO/IEC 17025, Сорилтын болон шалгалт тохируулгын лабораторийн чадавхад тавих ерөнхий шаардлага" стандартаар итгэмжлэгдсэн лабораторийн сорилтын дүнг ашиглана. 

2.4. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний тайланг MNS 5080:2023 стандартын 4.3.6 дахь заалтын дагуу хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн мэргэжлийн холбоогоор мэргэжлийн чадамжаа баталгаажуулсан "мэргэшсэн хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч" хянаж, гарын үсэг зурж баталгаажуулна. 

Гурав. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ

хийх зохион байгуулалт

3.1. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийхэд Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай, Стандартчилал, техникийн зохицуулалт, тохирлын үнэлгээний итгэмжлэлийн тухай, Хэмжил зүйн тухай хууль, "MNS 5080:2023, Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн ангилал, үнэлгээнд тавигдах шаардлага", "MNS 4990:2023, Ажлын байрны агаар дахь хорт бодисын хэмжилд тавигдах ерөнхий шаардлага, зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ" стандарт, бусад хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн стандартыг мөрдлөг болгоно.     

3.2. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний зохион байгуулалт нь MNS 5080:2023 стандартад заасан ерөнхий шаардлагыг хангах бөгөөд хэмжилт, сорьц цуглуулалтын түүврийн тоо нь үнэлгээнд хамрагдах ажлын байр эсвэл ижил өртөлтийн бүлгийн ажилтнуудын өртөлтийг статистикийн хувьд хүчин төгөлдөр төлөөлөхүйц байна.  

3.3. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийлгэх хуулийн этгээд, ажил олгогч нь энэ журмын 1.3-т заасан итгэмжлэл бүхий байгууллагад хүсэлт гаргаж, гэрээ байгуулсны үндсэн дээр уг үнэлгээг хийлгэх бөгөөд гэрээнд талуудын гүйцэтгэх үүрэг, хүлээх хариуцлагын талаар тодорхой тусгана.

3.4. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.2 дахь хэсэгт зааснаар ажлын байр шинээр бий болгох болон тухайн ажлын байрны үйлдвэрлэл, үйлчилгээний чиглэл, нөхцөл өөрчлөгдөх бүрд нь, химийн хорт болон аюултай бодис агуулсан түүхий эд, материал ашиглан үйл ажиллагаа явуулж байгаа бол жилд 1-ээс доошгүй удаа ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийлгэнэ.  

3.5. Шаардлагатай тохиолдолд дээрх хугацаанаас өмнө ажил олгогч, ажилтны хүсэлт, эрх бүхий байгууллагын шийдвэрээр хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийлгэж болно.

3.6. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээгээр хэвийн нөхцөлтэй нь тогтоогдсон, эрсдэлгүй ажлын байранд 5 жил, дунд эрсдэлтэй ажлын байранд 3 жил тутамд хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийж, эрсдэлийн түвшинд хяналт тавина.

3.7. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1 дэх хэсэг, Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсгийг тус тус үндэслэн ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээгээр ажилтны эрүүл мэндэд өндөр, ноцтой эрсдэлтэй нь тогтоогдсон ажлын байранд эрсдэлийг арилгах, бууруулах арга хэмжээг хэрэгжүүлэх үүргийг ажил олгогч хүлээнэ.

3.8. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх байгууллага нь хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийсэн тайлан, зөвлөмжийг ажил гүйцэтгэх гэрээнд заасан хугацаанд өгнө.

3.9. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.3-т заасны дагуу ажил олгогч нь ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний тайланг ажилтнуудад танилцуулна.

3.10. Ажил олгогч хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний тайланг хүлээж авснаас хойш 12 сарын дотор ажлын байрны эрсдэлийг арилгаж, бууруулах арга хэмжээг хэрэгжүүлсэн тайланг фото зураг, видео бичлэгээр баталгаажуулан үнэлгээ хийсэн итгэмжлэгдсэн байгууллагад хүргүүлнэ.  

3.11. Ажил олгогч нь ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээгээр хэвийн бус нөхцөлтэй нь тогтоогдсон эрүүл мэндийн өндөр эсхүл ноцтой эрсдэлтэй ажлын байранд жилд 1-ээс цөөнгүй удаа хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийлгэж, ажилтнуудын эрүүл мэндийн эрсдэлийг хянаж, урьдчилан сэргийлэлтийн арга хэмжээний үр нөлөөг тогтмол үнэлнэ.

3.12. Ажлын байрны эрсдэлийг бууруулах дэс дараатай арга хэмжээг хамгийн боломжит түвшинд тогтмол хэрэгжүүлдэг боловч үйлдвэрлэлийн технологи, ажлын онцлогоос хамааран эрүүл мэндийн өндөр, ноцтой эрсдэлийг нь арилгах боломжгүй нь тогтоогдсон хэвийн бус нөхцөлтэй ажил, мэргэжлийг тэтгэврийг хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр тогтоох ажил мэргэжлийн жагсаалтад оруулах саналыг ажил олгогч мэргэжлээс шалтгаалах өвчин, хөдөлмөрийн нөхцөлийн асуудал хариуцсан байгууллагад гаргана.

3.13. Мэргэжлээс шалтгаалах өвчин, хөдөлмөрийн нөхцөлийн асуудал хариуцсан байгууллага нь энэ журмын 3.12-т заасан ажлын байранд хийсэн хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний тайлан, тогтмол хэрэгжүүлдэг эрсдэлийн удирдлагын төлөвлөгөө, хэрэгжилтийн тайлан, үйлдвэрлэлийн технологи, ажлын онцлогоос хамаарсан эрсдэлийн шинж чанарын хэрэгжилтийн тайланг төвийн дэргэдэх  хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн мэргэжлийн зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлж, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн үндэсний хорооны хуралд танилцуулан шийдвэрлүүлнэ. 

3.14. Энэхүү журмын 3.13-т заасан мэргэжлийн зөвлөл нь мэргэжлээс шалтгаалах өвчин, хөдөлмөрийн нөхцөлийн асуудал хариуцсан байгууллага болон хөндлөнгийн үнэлгээний байгууллагын төлөөлөл тус бүр 2, мэргэжлийн холбоо, хяналт шалгалт хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллагын төлөөлөл тус бүр 1, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчин судлаач эмчийн төлөөлөл 1, нийт 7 хүний бүрэлдэхүүнтэй байна.

3.15. Архив, албан хэрэг хөтлөлтийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.3 дахь хэсэгт заасны дагуу ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний тайланг ажилтны эрүүл мэндийн үзлэг тандалт, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний оношны магадалгаанд ашиглах зорилгоор 16 жил хадгална.

3.16. Энэхүү журмын хавсралтаар баталсан ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлд үнэлгээ хийх жишиг үнийг итгэмжлэл бүхий төрийн байгууллага үйл ажиллагаандаа мөрдөнө. 

3.17. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний зардлыг хуулийн этгээд, ажил олгогч хариуцна.  

Дөрөв. Хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний

 цахим мэдээллийн сан

4.1. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх байгууллага мэргэжлээс шалтгаалах өвчин, хөдөлмөрийн нөхцөлийн асуудал хариуцсан байгууллагад бүртгүүлж, хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний үр дүнгээр өгөгдлийн сан (цаашид "өгөгдлийн сан" гэх) үүсгэн, бүртгэл хөтөлж, тайланг хүргүүлнэ.

4.2. Мэргэжлээс шалтгаалах өвчин, хөдөлмөрийн нөхцөлийн асуудал хариуцсан байгууллага нь өгөгдлийн санд тулгуурлан хөдөлмөрийн нөхцөлийн цахим мэдээллийн сан (цаашид "мэдээллийн сан" гэх) үүсгэж, хагас жил тутам шинэчилнэ. 

4.3. Цахим мэдээллийн сан нь хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн талаарх төрийн бодлогыг тодорхойлох, хэрэгжилтийг үнэлэх, төрийн хяналт шалгалтыг төлөвлөх, олон нийтэд мэдээлэх, төрийн байгууллага хооронд мэдээлэл солилцох, судалгаа эрдэм шинжилгээнд ашиглах, бусад цахим үйлчилгээ үзүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна.

4.4. Итгэмжлэгдсэн байгууллага нь ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний мэдээллийг энэхүү журмын 2 дугаар хавсралтаар баталсан "Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний өгөгдлийн сан"-гийн маягтын дагуу бүртгэж, хөтөлнө.     

4.5. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх байгууллага нь хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний үр дүнг тухай бүр мэдээллийн санд оруулж, үнэн зөв байдлыг нь хариуцна. 

4.6.  Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх байгууллага нь энэ журмын 4.4-т заасан мэдээллийн нууцлалыг, мэргэжлээс шалтгаалах өвчин, хөдөлмөрийн нөхцөлийн асуудал хариуцсан байгууллага нь энэ журмын 4.2-т заасан мэдээллийн нууцлалыг хадгална.

Тав. Хяналт шалгалт

5.1. Хяналт, шалгалт хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллага нь ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх байгууллагын үйл ажиллагаа, цахим болон цаасан бичиг баримт, мэдээллийн санд хяналт тавьж ажиллана.

5.2. Хүн, хуулийн этгээдийн өргөдөл, хүсэлтийн дагуу хяналт, шалгалт хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллага хяналт, шалгалт хийж байна.

5.3. Хяналт, шалгалт хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллага нь цахим мэдээллийн санд үнэлгээ, дүгнэлт хийж, өндөр, ноцтой эрсдэлтэй үнэлэгдсэн  болон  ажлын байрны эрсдэлийг арилгаж, бууруулах арга хэмжээ аваагүй, холбогдох тайланг ирүүлээгүй ажил олгогчид эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалт хийх, илэрсэн зөрчлийг арилгуулах арга хэмжээ авна.  

5.4. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх байгууллагын итгэмжлэлийн үнэлгээнд шалгалт хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллага хөндлөнгийн хяналт тавьж болно.

Зургаа. Хариуцлага

6.1. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийг үнэлэхдээ Стандартчилал, техникийн зохицуулалт, тохирлын үнэлгээний итгэмжлэлийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.6.2, Хэмжилзүйн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1 дэх заалт, MNS 5080:2023 стандарт болон энэхүү журмыг зөрчсөн, хөдөлмөрийн нөхцөлийг хэмжилт, шинжилгээнд үндэслэхгүйгээр бодитой бус үнэлсэн, багажийн болон лабораторийн шинжилгээг хуурамчаар үйлдсэн, стандартын шаардлага хангаагүй тайлан дүгнэлт гаргасан хүн, хуулийн этгээдэд холбогдох хууль тогтоомжид заасан хариуцлага хүлээлгэх бөгөөд итгэмжлэлийг нь түдгэлзүүлэх саналыг Үндэсний итгэмжлэлийн төвд гаргана.  

6.2. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний үр дүнд хөндлөнгөөс нөлөөлсөн хүн, хуулийн этгээдэд холбогдох хууль тогтоомжид заасан хариуцлага хүлээлгэнэ. 

6.3. Ажлын байрны өндөр, ноцтой эрсдэлийг арилгаж, бууруулах арга хэмжээ аваагүй ажил олгогчид холбогдох хууль тогтоомжид заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.

6.4. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээтэй холбогдох асуудлыг тухайн ажлыг гүйцэтгэсэн үнэлгээний байгууллага хариуцна. 

6.5. Давуу байдлаа хууль бусаар ашигласан, дүрэм, журам зөрчсөн хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн мэргэжлийн зөвлөлийн гишүүдэд холбогдох хууль тогтоомжид заасан хариуцлага хүлээлгэнэ. 

6.6. Энэхүү журмын 3.12-т тусгасан эрүүл мэндийн өндөр, ноцтой эрсдэлийг нь арилгах боломжгүй нь тогтоогдсон хэвийн бус нөхцөлтэй ажил, мэргэжлийг тэтгэврийг хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр тогтоох ажил мэргэжлийн жагсаалтад оруулах саналыг бодитоор үнэлээгүй, үндэслэлгүй оруулсан нь төвийн дэргэдэх хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн мэргэжлийн зөвлөлийн хурлаар тогтоогдвол хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийсэн байгууллагын итгэмжлэлийг хүчингүй болгох талаар холбогдох байгууллагад санал хүргүүлнэ.

6.7. Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх байгууллага нь тэтгэврийг хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр тогтоох ажил мэргэжлийн жагсаалтад багтсан ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийг үнэлэхдээ бодит хэмжилт, шинжилгээнд үндэслээгүй бол энэхүү журмын 6.1-т заасны дагуу хариуцлага хүлээнэ.

6.8. Энэхүү журмыг зөрчсөн хүн, баримтаар тогтоогдсон гэм буруутай хуулийн этгээдэд холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу хариуцлага хүлээлгэнэ.

... оОо ...

1

Ажлын байрны хөдөлмөрийн

нөхцөлийн үнэлгээ хийх

журмын нэгдүгээр хавсралт

АЖЛЫН БАЙРНЫ ХӨДӨЛМӨРИЙН

НӨХЦӨЛД ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ ЖИШИГ ҮНЭ

... оОо ...

1

Ажлын байрны хөдөлмөрийн

нөхцөлийн үнэлгээ хийх

журмын хоёрдугаар хавсралт

Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээний өгөгдлийн сангийн маягт

1