Монгол Улсын Шадар сайд, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд, Эрүүл мэндийн сайдын  2017  оны 05 дугаар сарын 23-ны     өдрийн 54/А/136/А/215  дугаар хамтарсан  тушаалын хавсралт

 

Химийн хорт болон аюултай бодис хадгалах,

 тээвэрлэх, ашиглах, устгах журам

 

Нэг. Нийтлэг үндэслэл

1.1.Энэхүү журмын зорилго нь “Химийн хорт болон аюултай бодисын тухай     хууль”-ийн  6 дугаар зүйлийн 6.1.2 заалтын дагуу химийн хорт болон аюултай бодис хадгалах, тээвэрлэх, ашиглах, устгах харилцааг зохицуулахад оршино.

1.2.“Химийн хорт болон аюултай бодисын тухай хууль”-ийн 8, 10, 12, 13, 14 дүгээр зүйлд заасан химийн хорт болон аюултай бодисыг хадгалах, тээвэрлэх, ашиглах, устгахтай холбогдсон үйл ажиллагааг зохицуулахад энэхүү журмыг мөрдөнө.

1.3.Химийн бодис гэдэгт химийн хорт болон аюултай бодис, бүтээгдэхүүнийг хамруулж ойлгоно.

                        

                        Хоёр. Химийн хорт болон аюултай бодисыг хадгалах, тээвэрлэх,

ашиглахад тавих шаардлага

              2.1.Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгуулага нь химийн бодисыг хадгалах, тээвэрлэх, ашиглах үйл ажиллагаа явуулахдаа “Химийн хорт болон аюултай бодисын тухай хууль”- ийн 8, 10, 12, 13, 14 дугаар зүйлд зааснаас гадна дараах шаардлагыг хангасан байна:

                  2.1.1.химийн бодис нь зориулалтын сав, баглаа боодол, стандартын шаардлага хангасан хаяг, шошготой байна;

             2.1.2.аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааг үйлдвэрлэгчээс гаргасан хор аюулын лавлах мэдээллийг үндэслэн химийн бодис, бүтээгдэхүүн эсвэл химийн бодис ашиглах үйл ажиллагаа нэг бүрээр боловсруулж, өөрийн байгууллагын даргаар батлуулсан байна. Ижил шинж чанартай хэд хэдэн бодист нэг аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа байж болно;                                          

            2.1.3.аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа нь доорх мэдээллийг үгэн болон дүрс хэлбэрээр ойлгомжтой илэрхийлсэн байна (Жишээ 1. Аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааны жишээ):

а/ химийн бодисын хор аюул, үүсэж болох эрсдэл: хүний эрүүл мэнд

болон байгаль орчинд;

б/ химийн бодистой харьцах/хадгалах зааварчилгаа;

в/ асгарч алдагдсан үед авах арга хэмжээ;

г/ галын аюул гарсан үед авах арга хэмжээ;

д/ анхны тусламж үзүүлэх зааварчилгаа;

е/ ашиглах хувийн хамгаалах хэрэгсэл, хэрэглэх заавар;

ё/ хаягдлыг устгах заавар.

            2.1.4.аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааг ажлын байр болон агуулахад химийн бодистой харьцаж ажилладаг ажилтан өдөр тутмын ажиллагаанд ашиглаж байх боломжтой, харагдахуйц газарт байрлуулна;

           2.1.5. болзошгүй аюул, осол гарсан үед хүний эрүүл мэнд, эд хөрөнгө, байгаль орчинд үүсэх хохирлыг бууруулах зорилгоор авч хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа, түүний дарааллыг тогтоосон бичгэн зааварчилгааг аюул, ослын үед ажиллах төлөвлөгөө гэх бөгөөд  уг төлөвлөгөөг боловсруулж, тухайн орон нутгийн онцгой байдлын газраар батлуулсан байна;

            2.1.6.химийн бодистой харьцаж ажилладаг ажиллагсдыг үүсэж болох эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх, түүнийг хянах, эрсдэл үүссэн тохиолдолд хариу арга хэмжээ авах мэдлэг, дадлыг эзэмшүүлэх сургалтанд хамруулсан байна;

       2.1.7.энэхүү журмын 2.1.6-д заасан сургалтанд хамрагдаагүй, зохих мэдлэг дадлыг эзэмшээгүй ажилтныг химийн бодистой харьцаж  ажиллахыг хориглоно;

            2.1.8.болзошгүй аюул, ослын үед ашиглах,  хор аюулын лавлах мэдээлэлд заасан дараах багаж хэрэгсэл, материалыг ажлын байранд байршуулж, ажиллагсдад ашиглах дадлыг эзэмшүүлсэн байна:

            а/ бүрэн ажиллагаатай гал унтраах багаж, хэрэгсэл;

            б/ хор саармагжуулах бодис, уусмал;

            в/ химийн бодис асгарч алдагдсан үед ашиглах багаж, хэрэгсэл, шингээгч материал;

            г/ хувийн хамгаалах хэрэгсэл (арьс, нүд, амьсгал хамгаалах);

            д/ амьсгал хамгаалах баг;

            е/ шаардлагатай тохиолдолд нүд угаах болон ослын шүршүүр.

              2.2.Химийн бодисыг ашиглах үйл ажиллагаа эрхлэгч нь хадгалалтын болон тээвэрлэлтийн үеийн аюулгүй байдлыг хариуцна.

              2.3.Химийн бодис хадгалах, ашиглах үед химийн бодис асгарсан, алдагдсан, гал түймэр гарснаас үүссэн аюул нь байгууламжийн гаднах хүн ам, байгаль орчинд хор аюул үзүүлэхээр байвал химийн бодис хадгалах, ашиглах үйл ажиллагаа эрхлэгч нь дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ:

2.3.1.аюул, ослын үед ажиллах төлөвлөгөөнд заасны дагуу арга хэмжээ авах;

2.3.2.орон нутгийн болон улсын онцгой байдлын газарт яаралтай мэдэгдэж, дараах мэдээллийг өгөх:

          - нэр, утасны дугаар;

          - аж ахуйн нэгж, байгууллагын нэр, хаяг;

          - аюул ослын төрөл (гал, алдагдал, асгаралт гэх мэт);

                                             - гарсан хугацаа;

          - аюул үүсгэсэн химийн бодисын нэр төрөл, тоо хэмжээ, тархалт;

                                 - хор аюулын цар хүрээ;

                                 - байгууламжийн гаднах хүн амын эрүүл мэнд, байгаль орчинд

                                   үзүүлж болох аюул;

- хэрэв хүний эрүүл мэндэд аюул учруулсан бол өртсөн болон нас барсан хүний тоо;

• шаардлагатай бол гал унтраах болон цэвэрлэхэд шаардлагатай бодис материалын талаарх мэдээлэл.

2.3.3.шаардлагатай бол нүүлгэн шилжүүлэх арга хэмжээг онцгой байдлын газартай хамтарч хэрэгжүүлэх.

2.4.Химийн бодис хадгалах, ашиглах үед химийн бодис асгарсан, алдагдсанаас  үүссэн аюул нь байгууламжийн гаднах хүн ам, байгаль орчинд хор аюул үзүүлэхээргүй байвал химийн бодис хадгалах, ашиглах үйл ажиллагаа эрхлэгч нь аюул, ослын үед ажиллах төлөвлөгөөг хэрэгжүүлнэ.

2.5.Аюул, ослын үед ажиллах төлөвлөгөө хэрэгжүүлсэн тохиолдол бүрт авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, цаг хугацаа зэргийг тэмдэглэж, аюул осол тохиолдсоноос хойш 15 хоногийн дотор дараах мэдээлэл бүхий тайланг орон нутгийн онцгой байдлын болон мэргэжлийн хяналтын газарт хүргүүлнэ:

- тайлан гаргагчийн нэр, хаяг, утасны дугаар;

- аж ахуйн нэгж байгууллагын нэр, хаяг, утасны дугаар;

- осол аваарын төрөл, гарсан огноо, цаг;

- өртсөн химийн бодисын нэр, тоо хэмжээ;

- аюулд өртсөн цар хүрээ;

- хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд үзүүлэх бодит болон  

  болзошгүй аюулын үнэлэлт, дүгнэлт;

- осол аваарын үед үүссэн материалын (бохирдсон ус, бодис

  шингээсэн материал гэх мэт) тоо хэмжээ, төлөв байдал;

- авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ.

             Гурав. Химийн хорт болон аюултай бодисыг хадгалахад тавих нэмэлт шаардлага

              3.1.Химийн бодисыг “Химийн хорт болон аюултай бодис, бүтээгдэхүүний агуулах” стандартын шаардлага хангасан зориулалтын агуулахад хадгална.

              3.2.Химийн бодис хадгалах агуулахад байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний хүрээнд эрсдлийн үнэлгээ хийлгэсэн байна.

              3.3.Химийн бодисыг орон сууцны, худалдаа үйлчилгээний газрын болон албан байгууллагын байшингийн зоорийн давхарт хадгалахыг хориглоно.

              3.4.Ажлын байран доторх бага хэмжээтэй химийн бодис хадгалах зөөврийн агуулахыг шат, аврах гарц, хонгилын эргэлтийн өнцөг, давчуу хонгил гэх мэт хүмүүсийн хөдөлгөөнд саад учруулах эрсдэлтэй газар болон албан тасалгаа, амрах өрөө, цайны газар, биеийн тамирын өрөө, эмнэлэгийн тусламжийн өрөөний ойр байрлуулахыг хориглоно.

              3.5.Химийн бодис экспортлох, импортлох, худалдах, ашиглах, үйлдвэрлэх зөвшөөрөл бүхий  иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь бодисыг хадгалахдаа энэ журмын 2.1-д зааснаас гадна дараах шаардлагыг биелүүлсэн байна:

            3.5.1.Химийн бодисыг хадгалалтын горим хангахгүй нөхцөлд хадгалвал хэт хөрснөөс талсжих; халснаас ууршиж дотоод даралт нэмэгдэх, дулаанд тогтворгүй бүтээгдэхүүн үүсэх; нарны гэрэл болон хэт ягаан туяанаас исэлдэх, полимержих зэргээр бүтээгдэхүүний шинж чанар өөрчлөгдөж, тэсэрч, дэлбэрэх, галын аюул гарах, бүтээгдэхүүний чанар өөрчлөгдөх, асгарч алдагдах эрсдэлтэй тул  хор аюулын лавлах мэдээлэлд заасан нөхцөлд хадгална.

          3.5.2.Химийн бодис  хадгалах агуулахыг хадгалагдаж байгаа бодисын шинж чанараас хамааруулж Хүснэгт 1-т заасан хадгалалтын ангилалд хамааруулна.

 

Хүснэгт 1. Хадгалалтын ангилал

 

Хадгалалтын ангилал	Химийн бодисын төрөл	Хадгалах бодис
1	Тэсрэмтгий бодис	Тэсрэмтгий бодисын ангилалд хамаарах бодис, бүтээгдэхүүн орно.
2А	Шахсан, шингэрүүлсэн, ууссан хий	Даралтад савласан хий ангиллын шахсан хий, шингэрүүлсэн хий, ууссан хий бүлэгт хамаарах бодис бүтээгдэхүүн хамаарна. Аэрозолийн саванд савласан даралтат хийнүүд энэ ангилалд хамаарахгүй.
2В	Аэрозол болон аэрозолийн тоосруулагч	Химийн хорт болон аюултай бодисын ангиллын Аэрозол ангилалд хамаарах бодис, сав  орно.
3А	Шатамхай шингэн	Шатамхай шингэн ангиллын Зэрэглэл 1,2,3-д хамаарах бодисууд орно. Зууралданг чанар өндөртэй шингэнүүд Хадгалалтын ангилал 10-д хамаарна.
3В	Шатамхай шингэн	Шатамхай шингэн ангиллын Зэрэглэл 4-д хамаарах, усанд уусдаггүй бодисууд орно. Шатамхай шингэн ангиллын Зэрэглэл 4-д хамаарах, усанд уусдаг бодисууд Хадгалалтын ангилал 10-д хамаарна.
4.1 А ба 4.1 В	Шатамхай хатуу бодис	Шатамхай хатуу бодис ангилалд хамаарах бодисууд орно.
4.1 А		Идэвхгүйжүүлсэн хатуу тэсрэх бодис үүнд хамаарна. Тэсрэмтгий шинж чанарыг нь дарахаар ус, спирт  эсвэл ямар нэгэн  шингэрүүлэгчээр норгож нэгэн төрлийн холимог болгосон тэсрэмтгий бодисыг Идэвхгүйжүүлсэн хатуу тэсрэх бодисыг хэлнэ.
4.1 В		Шатамхай хатуу бодисууд хамаарна. Гэхдээ тэсрэмтгий ангилалд хамаарах бодис энд орохгүй.
4.2	Өөрөө аяндаа шатдаг бодис	Пирофор шингэн болон хатуу бодис, өөрөө халдаг бодис, хольц үүнд хамаарна.
4.3	Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис	Ус болон чийгтэй агаартай үйлчлэлцэж хялбар шатамхай хий үүсгэдэг бодисууд орно.
5.1А, 5.1В болон 5.1С	Исэлдүүлэгч бодис	Хадгалалтын ангилал 5.1А-д хамаарах урвалын өндөр идэвхтэй бодисууд:
		НҮБ дугаар	Химийн бодисын нэр
		1445	Барийн хлорат
		1447	Барийн перхлорат
		1449	Барийн хэт исэл
		1450	Броматууд, органик биш
		1452	Кальцийн хлорат
		1453	Кальцийн хлорит
		1455	Кальцийн перхлорат
		1461	Хлоратууд, органик биш
		1462	Хлоритууд, органик биш
		1470	Хар тугалганы перхлорат
		1471	Литийн гипохлорит, хуурай, болон 39%-с дээш хлор /8,8% хүчилтөрөгч агуулсан/-тай Литийн гипохлоритийн хольц
		1472	Литийн хэт исэл
		1475	Магнийн перхлорат
		1479	Исэлдүүлэгч хатуу бодисууд
		1481	Перхлорат, органик биш
		1483	Хэт исэл, органик биш
		1484	Калийн бромат
		1485	Калийн хлорат
		1489	Калийн перхлорат
		1491	Калийн хэт исэл
		1494	Натрийн бромат
		1495	Натрийн хлорат
		1496	Натрийн хлорит
		1502	Натрийн перхлорат
		1504	Натрийн хэт исэл
		1506	Стронцийн хлорат
		1508	Стронцийн перхлорат
		1510	Тетранитрометан
		1513	Цайрын хлорат
		1745	Бромийн пентафторид
		1746	Бромийн трифторид
		1748	Кальцийн гипохлорит, хуурай, болон 39%-с дээш хлор /8,8% хүчилтөрөгч агуулсан/-той кальцийн гипохлоритийн хольц
		1873	Жингийн 50%-с дээш, гэхдээ 72%-с бага хүчилтэй перхлорийн хүчил
		2015	Устөрөгчийн хэт исэл /тогтвортой/, болон Устөрөгчийн хэт исэл, 60%-с дээш агуулгатай усан уусмал /тогтвортой/
		2466	Калийн хэт исэл/супер исэл /КО2/
		2495	Иодийн пентафторид
		2547	Натрийн супер исэл / NaО2/
		2723	Магнийн хлорат
		2741	22%-с дээш хлор агуулсан Барийн гипохлорит
		2880	Кальцийн гипохлорит, устай, болон 5,5%-с ихгүй, гэхдээ 10%-с доош ус агуулсан Кальцийн гипохлорит
		3085	Исэлдүүлэгч хатуу бодисууд, идэмхий
		3087	Исэлдүүлэгч хатуу бодисууд, хортой
		3098	Исэлдүүлэгч шингэн, идэмхий
		3099	Исэлдүүлэгч шингэн, хортой
		3212	Гипохлоритууд, органик биш
		-	Калийн мета-периодат
		-	Натрийн мета-периодат
		Хадгалалтын ангилал 5.1 В-д хамаарах дунд зэргийн исэлдүүлэх үйлчилгээтэй бодис:
		1438	Хөнгөнцагааны нитрат
		1446	Барийн нитрат
		1448	Барийн перманганит
		1454	Кальцийн нитрат
		1456	Кальцийн перманганит
		1457	Кальцийн хэт исэл
		1458	Хлорат болон броматийн хольц
		1459	Магнийн хлорид болон хлоратын хольц; уусмал
		1463	Хромын гуравч исэл; усгүй
		1469	Хар тугалганы нитрат
		1473	Магнийн бромат
		1476	Магнийн хэт исэл
		1477	Нитратууд, органик биш,
		1479	Исэлдүүлэгч хатуу бодисууд,
1482	Перманганатууд, органик биш,
1486	Калийн нитрат
1487	Калийн нитрат болон натрийн нитрит, хольц
1488	Калийн нитрит
1490	Калийн перманганат
1498	Натрийн нитрат
1199	Натрийн нитрат болон калийн нитрат
1500	Натрийн нитрит
1503	Натрийн перманганат
1509	Стронцийн хэт исэл
1515	Цайрын перманганат
1516	Цайрын хэт исэл
1796	Азотын хүчлүүд
1802	Жингийн 50%-с ихгүй перхлорийн хүчил
1826	Азотлог хүчлийн 50%-с ихгүй азотын хүчил
2014	20%-с багагүй, гэхдээ 60%-с ихгүй Устөрөгчийн хэт ислийн усан уусмал
2032	Азотлог хүчил, улаан уур ялгаруулдаг
2427	Калийн хлоратын усан уусмал
2428	Натрийн хлоратын усан уусмал
2429	Кальцийн хлоратын усан уусмал
2469	Цайрын бромат
2573	Таллийн хлорат
2626	10%-с ихгүй хлор хүчлийн усан уусмал
2627	Нитритүүд, органик биш,
2719	Барийн бромат
2721	Зэсийн хлорат
2722	Литийн нитрат
2726	Никелийн нитрит
2976	Торийн нитрат, хатуу
2381	Ураны нитрат, хатуу
3084	Идэмхий хатуу бодис; исэлдүүлэгч,
3085	Исэлдүүлэгч хатуу бодис; идэмхий,
3086	Хорт хатуу бодис; Исэлдүүлэгч,
3087	Исэлдүүлэгч хатуу бодис; хортой,
3093	Идэмхий шингэн; исэлдүүлэгч,
3098	Исэлдүүлэгч шингэн; идэмхий,
3099	Исэлдүүлэгч шингэн; хортой,
3122	Хортой шингэн; исэлдүүлэгч,
3129	Исэлдүүлэгч шингэн,
3210	Органик биш хлоратуудын усан уусмал,
3211	Органик биш перхлоратуудын усан уусмал,
3213	Органик биш броматуудын усан уусмал,
3214	Органик биш перманганатуудын усан уусмал,
3218	Органик биш нитратуудын усан уусмал,
3219	Органик биш нитритүүдын усан уусмал,
3247	Натрийн пероксоборат, хуурай
-	Хромил хлорид
-	Калийн иодат
-	Натрийн иодат
1451	Цезийн нитрат
1465	Дидимийн нитрат
1466	Төмрийн нитрат
1474	Магнийн нитрат
1477	Нитрат, органик биш,
1479	Исэлдүүлэгч хатуу бодис,
1482	Перманганатууд, органик биш,
1492	Калийн персульфат
1493	Мөнгөний нитрат
1505	Натрийн персульфат
1507	Стронцийн нитрат
1514	Цайрын нитрат
1872	Хар тугалганы диоксид
2012	20%-с багагүй, гэхдээ 40%-с ихгүй Устөрөгчийн хэт ислийн усан уусмал
2208	10%-с их, гэхдээ 39%-с ихгүй хлор агуулсан Кальцийн гипохлорит, хуурай
2464	Бериллийн нитрат
2465	Дихлоризоцианирийн хүчил, хуурай, болон Дихлоризоцианирийн давсууд
2467	Натрийн перкарбонат
2468	Трихлоризоцианирийн хүчил, хуурай
2627	Нитритүүд, органик биш,
2720	Хромын нитрат
2724	Марганцийн нитрат
2725	Никелийн нитрат
2727	Таллийн нитрат
2728	Цирконийн нитрат
3085	Исэлдүүлэгч хатуу бодис, идэмхий,
3087	Исэлдүүлэгч хатуу бодис, хортой,
3098	Исэлдүүлэгч шингэн, идэмхий,
3099	Исэлдүүлэгч шингэн, хортой,
3139	Исэлдүүлэгч шингэн,
3210	Органик биш хлоратуудын усан уусмал,
3211	Органик биш перхлоратуудын усан уусмал,
3213	Органик биш броматуудын усан уусмал,
3214	Органик биш перманганатуудын усан уусмал,
3215	Персульфатууд, органик биш,
3216	Органик биш персульфатуудын усан уусмал,
3217	Перкарбонатууд, органик биш,
3218	Органик биш нитратуудын усан уусмал,
3219	Органик биш нитритүүдийн усан уусмал,
-	Натрийн перборат-моногидрат
-	Иодийн хүчил
-	Кальцийн иодат
-	Иодийн пентоксид
Хадгалалтын ангилал 5.1 С: Аммонийн нитрат болон аммонийн нитратын хольц
5.2	Органик хэт исэл	Хадгалалтын ангилал: Органик хэт ислүүд болон хамгийн багадаа 5%-ийн органик хэт исэл агуулсан хольц багтана.
6.1А болон 6.1В	Хортой бодис	Хортой бодисын зэрэглэл 1 ба 2, Амьсгалын замын болон арьс мэдрэгжүүлэгч бодисын зэрэглэл 1, Үр удамд нөлөөлөгч бодис, Хавдар үүсгэгч бодис, Нөхөн үржихүйд хортой бодис, Нэг удаагийн  нөлөөллөөр  тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг  бодисын зэрэглэл 1, Олон удаагийн давтамжит нөлөөллөөр  тодорхой эрхтэн системийг хордуулдаг   бодисын зэрэглэл 1, Амьсгалахад хортой бодисын зэрэглэл 1 орно.
6.1А	Шатамхай хортой бодис	Шатамхай болон хүний эрүүл мэндэд хортой бодисын ангилалд хамаарах бодисууд энэ ангилалд багтана.
6.1В	Шатамхай биш хортой бодис	Хүний эрүүл мэндэд хортой ангилалд хамаарах, шатамхай бус бодисууд хамаарна.
8А болон 8В	Идэмхий бодис	Металл зэврүүлэгч  бодис, Арьс үрэвсүүлэгч, Нүд хүчтэй гэмтээгч ба цочроогч бодисын ангилалд хамаарах бодисууд орно.
8А	Шатамхай идэмхий бодис	Шатамхай болон идэмхий бодисын ангилалд хамаарах бодисууд энэ ангилалд багтана.
8В	Шатамхай биш идэмхий бодис	Идэмхий бодисын ангилалд хамаарах, шатамхай бус бодисууд хамаарна.
10	Хадгалалтын ангилал 3А, 3В-д ангилагдаагүй шатамхай шингэн	Зууралданг чанар өндөртэй шатамхай шингэн болон шатамхай шингэн ангиллын Зэрэглэл 4-д хамаарах, усанд уусдаг бодисууд орно.
11	Шатамхай хатуу бодис	Хортой бодисын Зэрэглэл 3,4,5 болон усан орчинд хортой бодисын ангилалд хамаарах шатамхай шинж чанартай бодис хамаарна.
12	Шатамхай биш шингэн	Хортой бодисын Зэрэглэл 3,4,5 болон усан орчинд хортой бодисын ангилалд хамаарах шатамхай биш  шинж чанартай болон муу ноцох чадвартай, сав баглаа боодол нь галд тэсвэртэй шингэн бодис хамаарна.
13	Шатамхай биш хатуу бодис	Хортой бодисын Зэрэглэл 3,4,5 болон усан орчинд хортой бодисын ангилалд хамаарах шатамхай биш шинж чанартай болон муу ноцох чадвартай, сав баглаа боодол нь галд тэсвэртэй хатуу бодис хамаарна.
Жич: Хэрэв “шатамхай бус идэмхий”, “шатамхай бус шингэн”, “шатамхай бус хатуу” шинж чанартай бодисыг галын тархалт дэмжих сав, баглаа, боодолд савласан бол 8А, 10, 11 хадгалалтын ангилалд хамааруулна. Галын тархалт дэмждэггүй сав, баглаа боодол - шатамхай бус эсвэл муу ноцдог  буюу тогтмол дулааны эх үүсвэрийн нөлөөнд бага зэрэг түлэгддэг сав. Жишээлбэл: метал лааз, торх, шилэн лонх, металл хайрцаг, сав гэх мэт.

                        3.5.3.Хамт хадгалж болохгүй химийн бодисыг тусад нь хадгалах үед дараах нөхцлийг хангасан байна:

                                     а/ дотор хадгалах бол, өөр өөр агуулахад эсвэл галд тэсвэртэй материалаар хийсэн хана, таазаар тусгаарлагдсан тусдаа өрөөнд хадгална;

                                     б/ гадаа задгай агуулахад хадгалах бол хоорондын зай нь шатамхай болон шатамхай бус бодисын хооронд 5 м-ээс багагүй, шатамхай бодисын хооронд 10 м-ээс багагүй байна.

                        3.5.4.Хэд хэдэн төрлийн бодисыг нэг агуулахад тусгаарлаж хадгалах үед нэгийг нь нөгөөгөөс тусгаарлагч дотоод ханаар зааглаж, эсвэл галд тэсвэртэй материалаар хийсэн шүүгээ болон тусгай аюулгүй тасалгаанд хадгална. Мөн хадгалалтын ангилал 12, 13-д хамаарах шатамхай биш бодисоор тусгаарлаж болно.

             3.5.5.Нэгээс дээш төрлийн бодисыг нэг агуулахад хадгалахыг холимог хадгалалт гэх бөгөөд холимог хадгалалтын үед дараах дүрмийг баримтална:

                                а/ нэг эсвэл өөр өөр хадгалалтын ангилалд хамаарах бодисуудыг хэрэв ижил гал унтраах бодис материал ашигладаг, ижил температурын нөхцөлд хадгалдаг бол хамт хадгалж болно;

                                    б/ бодисын нэр төрөл, ангилал, аюулын шинж чанар, хадгалж болох дээд хэмжээ, үүсэж болох эрсдэл, агуулахын төрөл зэргийг нарийн тооцож тэдгээрийг байршуулах төлөвлөлтийг хийнэ;

                                    в/ галын аюулын үед өөр төрлийн гал унтраах бодис, материал хэрэглэдэг, хадгалах ялгаатай температурын нөхцөл шаарддаг, асгарч алдагдах үед хоорондоо  урвалд орж хортой хий ялгаруулдаг, галын аюул үүсгэдэг бодисуудыг хамт хадгалж болохгүй;

                                    г/ дэгдэмхий хий ялгаруулдаггүй боловч, хоорондоо холилдвол аюултай бүтээгдэхүүн үүсгэдэг шингэн бодисуудыг хамт хадгалах бол асгарсан бодис тарахаас сэргийлсэн тосгуур эсвэл суурин дээр байрлуулж хадгалж болно.

                         3.5.6.Багтаамж нь 5 тонноос их агуулахад химийн бодисыг холимог хадгалалтаар хадгалахад Хүснэгт 2-т заасан дүрмийг баримтална (5 тн хүртэлх жижиг агуулах болон 5 тн-оос их багтаамжтай агуулахад бага хэмжээтэй бодис нэмж хадгалахад энэ зарчим хамаарахгүй):

                                    а/ хүснэгтийн багана болон мөр нь хадгалалтын ангиллыг заана;

    б/ хүснэгтийн багана болон мөрний огтлолцлын нүд нь:

1/		байвал энэ хадгалалтын ангиллын бодисыг холимог хадгалалтаар хадгалахыг зөвшөөрнө;
2/		байвал холимог хадгалалтыг тодорхой нөхцөлд зөвшөөрөх ба шаардагдах нөхцөлийг тоогоор тэмдэглэнэ (хүснэгтийн тайлбарыг харна уу);
3/		байвал холимог хадгалалтыг хориглох ба тусад нь хадгална.

Хүснэгтийн тайлбар /Холимог хадгалалтыг зөвхөн тодорхой нөхцөлд зөвшөөрөх дугаарын тайлбар/

1. Шатамхай шингэн болон даралтад савласан хийн савны (аэрозол, аэрозолийн тоосруулагч)  холимог хадгалалтыг дараах нөхцөлд зөвшөөрнө:

• агааржуурлалттай, хадгалж байгаа бодисын хэмжээ агуулахын нийт ашиглалтын багтаамжийн 60%-иас хэтрэхгүй байх;
• шатамхай шингэн болон аэрозолийн тоосруулагч доторх бодисын нийт хэмжээ 100,000 литрээс ихгүй байх.

2. Даралтад савласан хийн савыг (аэрозол, аэрозолийн тоосруулагч) онцгой хортой бодисын зэрэглэл 1 ба 2-т хамаарах бодистой дараах нөхцөлд холимог хадгалалтаар хадгалж болно:

• галд тэсвэртай материалаар баригдсан, галын аюулыг тархахаас хамгаалсан  тоноглолоор тоноглогдсон агуулахын нэг тасалгааны хэмжээ 60м² –аас ихгүй байх ба тухайн тасалгааны нийт багтаамжийн 60%-иас ихгүй зайд барааг хадгалах;
• тасалгааны температур 50⁰С-аас хэтрэхгүй байх;
• тасалгаа нь агааржуулалттай, ослын 2 гарцтай байх. Гарц бүр 6 кг-ийн АВС нунтаг агуулсан гал унтраагууртай байх;
• хэрэв тасалгаа нь 60м²-аас том бол бодисуудыг боломжтой аргаар тусгаарлаж, эсвэл тусад нь хадгалах.

3. Гал амархан авалцах, галыг тэтгэх сав баглаа боодлыг шатамхай шингэн болон хортой бодисоос тусад нь хадгална.
4. Асгарч алдагдах үед өөр хоорондоо холилдохгүй байх нөхцлийг хангасан тохиолдолд холимог хадгалалтаар хадгалахыг зөвшөөрнө. Үүнд тусад нь салгаж  хадгалах, холилдохооргүй зайд хадгалах, тус тусдаа асгарсан бодисыг хуримтлуулах суурьтай байх, тусгай шүүгээ, тасалгаанд хадгалах орно.
5. Агуулах дотор даралтад савласан хий агуулсан 50 ширхэгээс ихгүй, үүний 25-аас  ихгүй нь шатамхай, исэлдүүлэгч, эсвэл онцгой хортой хий агуулсан баллоныг хэрэв, даралтад савласан хийн цилиндрийг хадгалах талбай нь галд тэсвэртэй материалаар барьсан 2 м-ээс багагүй өндөртэй ханаар тусгаарлагдсан ба хана болон шатамхай бодисын хоорондох зай 5 м-ээс багагүй байх тохиолдолд шатамхай шингэнээс бусад шатамхай бодистой хадгалж болно.  
6. Агуулахад хадгалагдах бүх бүтээгдэхүүнд хадгалалтын ангилал 2В-ийн шаардлага нийцэж байвал холимог хадгалалтыг зөвшөөрнө.
7. Холимог хадгалалтын үед аюултай байдал /шатах, их хэмжээний дулаан ялгарах, дөл авалцах, амьсгал боогдуулах болон хорт хий ялгаруулах, идэмхий бодис үүсэх, тогтворгүй бодис үүсэх, аюултай өндөр даралт үүсэх/ үүсэхгүй, дөл авалцах температур нь 61⁰С-аас дээш хэм бүхий шатамхай шингэнд холимог хадгалалтыг зөвшөөрнө. Энэ тохиолдолд бодис хоорондын аюулгүй зай 5 метр байна.
8. Шатамхай хорт бодисыг хадгалалтын ангилал 4.1В-д хамаарах бодистай хамт хадгалж болно.
9. Шатамхай шингэний хадгалалтыг зөвшөөрөх газар түүнийг амархан эвдэрч, гэмтэх савтай идэмхий бодистой хамт хадгалж болохгүй. Хэрэв хадгалах өрөө ямар нэг ослын үед тэдгээр бодисууд нь хоорондоо үйлчлэлцэхгүйгээр тусгаарлагдсан бол энэ хамаарахгүй.
10. Шатамхай хийнээс бусад бодистой холимог хадгалалтыг зөвшөөрнө.
11. Нийцэхгүй.
12. Хэрэв агуулахын эргэн тойронд үүсч болох эрсдлийг бууруулж чадахуйц хангалттай аюулгүйн зайтай бол бусад материалтай хамт хадгалж болно.
13. Хадгалалтын ангилал 5.2-д хамаарах бодисыг шатамхай хатуу бодистай хамт хадгалахыг зөвшөөрнө.
14. Хэрэв тэслэгч ба радикал үүсгэгч нь хүнд металлын нэмэлт агуулаагүй бол хамт хадгалахыг зөвшөөрнө.
15.  Хадгалалтын ангилал 5.1В-д хамраах исэлдүүлэгч бодисыг 20 тонн хүртэлх хэмжээтэй онцгой хортой болон хортой бодистой доорх нөхцөлд хамт хадгалж болно:

• Агуулах нь галын дохиоллын систем, автомат гал унтраах системтэй, гал унтраах мэргэшсэн багтай байх. 1 тонн хүртэл хэмжээтэй бодис хадгалах бол эдгээр аюулгүй байдлын нэмэлт арга хэмжээ шаардлагагүй. 

16. Органик исэлдүүлэгчийг бусад материалтай хамт хадгалж байгаа үед тэдгээрийн хоорондох болон агуулахын эргэн тойрны аюулгүйн зай хангалттай байгаа эсэхийг байнг шалгаж байх, шаардлагатай бол нэмэгдүүлэх.
17.  Тусгай хадгалалтын журам мөрдөнө.

 

3.5.7.Багтаамж нь 5 тн хүртэлх жижиг агуулах болон 5 тн-оос их багтаамжтай агуулахад бага хэмжээтэй бодис нэмж хадгалах үед Хүснэгт 3-т заасан хэмжээнээс ихгүй хэмжээгээр хольж хадгалж болох ба ингэхдээ доорх шаардлагыг хангасан байна:

                                    а/ асгарч алдагдсан үед өөр хоорондоо холилдохгүй байх нөхцөлийг хангасан, хоорондын зай нь 3 метрээс багагүй байх, эсхүл,

                                    б/ тусдаа өрөөнд, эсхүл

в/ тусгаарлагч дотоод ханаар тусгаарлаж хадгална.

 

Хүснэгт 3. Бага хэмжээгээр хольж хадгалах

 

Хадгалалтын ангилал	5000 кг хүртэлх багтаамжтай агуулах	5000 кг-аас дээш багтаамжтай агуулах
1	Хольж хадгалж болохгүй	Хольж хадгалж болохгүй
2А	Хольж хадгалж болохгүй	Хольж хадгалж болохгүй
2В	500 аэрозолийн сав	500 аэрозолийн сав
3А	100 литр: Шатамхай шингэний зэрэглэл 1 ба 2-ын шатамхай шингэн. 200 литр: Шатамхай шингэний зэрэглэл 3-ын шатамхай шингэн	100 литр: Шатамхай шингэний зэрэглэл 1 ба 2-ын шатамхай шингэн. 200 литр: Шатамхай шингэний зэрэглэл 3-ын шатамхай шингэн
3В	5000 кг-аас бага	5000 кг
4.1А	Хольж хадгалж болохгүй	Хольж хадгалж болохгүй
4.1В	200 кг	200 кг
4.2	Хольж хадгалж болохгүй	Хольж хадгалж болохгүй
4.3	200 кг	Хольж хадгалж болохгүй
5.1А	Хольж хадгалж болохгүй	Хольж хадгалж болохгүй
5.1В	200 кг	200 кг
5.1С	100 кг	Хольж хадгалж болохгүй
5.2	100 кг /зөвхөн бага хэмжээгээр савлагдсан (хатуу бодис 100 гр-аас бага, шингэн бодис 25 мл-ээс бага) /	Хольж хадгалж болохгүй
6.1А	50 кг	50 кг
6.1В	200 кг	200кг
6.2	Хольж хадгалж болохгүй	Хольж хадгалж болохгүй
7	Хольж хадгалж болохгүй	Хольж хадгалж болохгүй
8А	5000 кг-аас бага	5000 кг
8В	5000 кг-аас бага	5000 кг
10	5000 кг-аас бага	5000 кг
11	5000 кг-аас бага	5000 кг
12	5000 кг-аас бага	5000 кг
13	5000 кг-аас бага	5000 кг

 

                         3.5.8.Агуулахад нэгж савалгааны хэмжээ, савалгааны материал болон түүний механик бат бөх чанар зэргээс хамааруулж, эвдэрч гэмтэх, нурах эрсдэл үүсгэхгүй байхаар нэг төрлийн химийн бодисыг давхарлаж хурааж болох ба өндөр нь 3 метрээс ихгүй байна.

                         3.5.9.Холимог хадгалалтаар хадгалах үед химийн бодисыг тус тусад нь ялгаж хадгалах ба хоорондын зай нь 2 метрээс багагүй байна.

             3.5.10.Химийн бодисыг тавиур дээр хадгалах бол уг тавиур нь доорх шаардлагыг нь хангасан байна:

                        а/тавиур нь шатамхай биш, химийн бодист тэсвэртэй, бат бөх материалаар хийгдсэн, тогтвортой хөдөлгөөнгүй суурилагдсан байх;

                        б/тавиурын хамгийн дээд даацыг заасан тэмдэглэгээг хийсэн байх;

                        в/тавиур дээр хураасан бодис гулсаж унахаас хамгаалсан хаалт, саадтай байх;

                        г/тавиур нь хэт өргөн биш, хураасан бодис нүдэнд ил харагдахаар, хүрч болохуйц өргөнтэй байх;

                        д/тавиур хоорондын зай нь сав баглаа боодолтой бодисыг чөлөөтэй тавих авах болон аюулгүй хадгалах боломжтой өндөртэй байх;

                        е/давхар тавиурт химийн бодис хадгалах бол хамгийн доод тавиурт хамгийн хүндийг нь тавих;

                        ё/хэрэв химийн бодисыг өргөх буулгахад сэрээт өргөгч зэрэг техник хэрэгсэл ашигладаг бол тавиурыг мөргөхөөс хамгаалсан саадыг тавиурын эргэн тойронд байршуулах.  

                         3.5.11. Агуулахад хадгалж байгаа химийн бодисын сав баглаа боодол нь дараах шаардлагыг хангасан байна:

                        а/үйлдвэрлэгчийн савласан  зориулалтын саванд хадгална. хэрэв өөр саванд хадгалах бол уг сав нь химийн бодисонд  зориулагдсан байх ба стандартын дагуу хаяглаж шошгожуулсан байна;

                        б/доор дурьдсан гэмтэлтэй сав баглаа боодолтой химийн бодисыг хадгалахыг хориглоно:

• гадуур нь химийн бодис гоожсон;
• сав нь хэлбэрээ алдсан;
• 1 см-ээс их гүн хонхойсон;
• зэвэрсэн;
• нүх, цоорхой гарсан;
• таг нь гүйцэд таглагддаггүй;
• хаяг шошго байхгүй, эсвэл буруу шошгологдсон.

             3.5.12.Химийн хорт болон аюултай бодис хадгалж байгаа сав нь хэт удаан хадгалах, нарны гэрэл тусах, хөлдөх, халах, зэврэх, дотор нь байгаа бүтээгдэхүүнтэй урвалд орох зэргээс эвдрэх, цоорох, зөөлрөх зэрэг гэмтэл үүсэх эрсдэлтэй тул хадгалалтын болон хадгалах хугацааны горимыг баримтална.

             3.5.13.Тодорхой хугацааны дараа уурших, задрах гэх мэтээр бүтэц найрлага нь өөрчлөгддөг тогтвортой биш бодис болон савалгааны материал нь хязгаарлагдмал ашиглалтын хугацаатай химийн бодисыг агуулахад хадгалахад үйлдвэрлэгчээс зааж өгсөн хугацааг хянаж, хуучин бодисыг эхэлж ашиглах зарчмыг баримтална.

             3.5.14.Энэхүү журмын 3.5.11.б-д заасан гэмтэлтэй сав баглаа боодолтой химийн бодисыг дахин савлах арга хэмжээг авна.

3.5.15.Химийн бодисыг сайтар таглаж, битүүмжилж  хадгалах ба амыг ямагт дээш нь харуулж байрлуулна.

             3.5.16.Химийн бодисыг ашиглаж дууссаны дараа  савыг тохирох аргын дагуу цэвэрлэнэ. Цэвэрлээгүй болон бүрэн юүлээгүй үлдэгдэл бодис бүхий сав нь агаартай тэсрэмтгий хольц үүсгэх эрсдэлтэй байх магадлалтай тул хадгалалтын нөхцөл хангасан газарт хадгална. 

            3.5.17.Химийн бодисын агуулахад дараах хяналтыг тогтмол хугацааны давтамжтайгаар хийж, тэмдэглэл хөтөлж байна:

а/агааржуулалтын системийн ажиллагаа, агааржуулалтын     хоолойн бүрэн бүтэн байдал;

           б/химийн бодисын савны болон асгарсан бодис тарахаас сэргийлсэн тосгуур, суурины зузаан, идэгдэлт;

в/ химийн бодис тавьсан тувиур болон холбоосны механик бүрэн

бүтэн байдал;

г/ тавиур дээр хадгалж буй бодисын дээд хэмжээ;

д/шатамхай, онцгой хортой бодисын сав баглаа боодлыг өдөрт 1 удаа, бусад бодисынхыг долоо хоногт 1 удаа шалгаж байна.

3.5.18.Химийн бодисыг хүлээж авахдаа сав боодлын бүрэн бүтэн байдлыг шалгаж авна.

             3.5.19.Химийн бодисын агуулахад дараах үйлдлийг хориглоно:

                        а/ ил гал гаргах, чүдэнз зурах, тамхи татах;

                        б/ хүнсний бүтээгдэхүүн, хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн хадгалах;

                        в/ амархан гал авалцах, тэсрэлт үүсгэх зүйл (тосоор бохирдсон хувцас, алчуур гэх мэт) хадгалах.

 

Дөрөв. Химийн хорт болон аюултай бодисыг тээвэрлэхэд тавих нэмэлт шаардлага

              4.1.Химийн бодис тээвэрлэх тээврийн хэрэгсэл нь дараах шаардлагыг хангасан байна:

                      4.1.1.техникийн бүрэн бүтэн байдал хангасан тээврийн хэрэгслээр химийн бодисыг тээвэрлэх ба  тээвэрлэлт эхлэхийн өмнө ажил олгогч шалгаж, тээвэрлэлт хийх зөвшөөрөл олгосон байна.

                      4.1.2.тээвэрлэгч тээврийн хэрэгсэл дээр “химийн хорт болон аюултай бодисын шошго, анхааруулах тэмдэг” стандартад заасан анхааруулах тэмдгийг стандартад заасан байрлалд байрлуулсан байна.

                      4.1.3.тээврийн хэрэгслийн тэвш болон чингэлэг нь цэвэр, хуурай, сав баглаа боодлыг гэмтээхээр хадаас гэх мэт үзүүртэй зүйлгүй байна.

              4.2.Химийн бодисыг хүн, мал, амьтан болон өөр бүтээгдэхүүнтэй хамт тээвэрлэхийг хориглоно.

              4.3.Химийн бодис тээвэрлэсэн тээврийн хэрэгслэлийг сайтар цэвэрлэнэ.

              4.4.Химийн бодисыг тээврийн хэрэгсэлд ачихад дараах шаардлагыг мөрдлөгө болно:

                      4.4.1.тээвэрлэлтийн явцад сав баглаа боодолтой бодисын байрлал өөрчлөгдөж унаж, асгарахгүй байхаар савлагдаж бэхлэгдсэн, жигд тархалттайгаар байршсан байна;

                      4.4.2.том овортой сав баглаа боодолтой бодисыг тээврийн хэрэгсэлтэй бат бөх бэхэлсан байх ба шингэн бодисын хувьд хазайх, тойрох үед тэнцвэр хадгалагдаж байхаар савалгааны дүүргэлтийг тохируулсан байна;

                     4.4.3.химийн бодисыг ачихдаа хэрэв чиглэл заасан тэмдэглэгээтэй бол уг тэмдэглэгээний сумны чиглэлийг дээш нь харуулж, хэрэв байхгүй бол амыг дээш харуулж байрлуулна.

4.5.Химийн бодисыг хор аюулын лавлах мэдээлэлд заасан нөхцөлд тээвэрлэх ба хамт хадгалж болохгүй бодистой хамт тээвэрлэхийг хориглоно.

4.6.Тэсэрч дэлбэрэх бодис тээвэрлэхэд “Тэсэрч дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийн тээвэрлэлтийн үед мөрдөх аюулгүй ажиллагааны журам”-ыг мөрдөнө.

4.7.Баллонтой хийг хөдөлгөөнгүй бэхлэж тээвэрлэх ба тээвэрлэлтийн үед баллоны хавхлага гэмтэхгүй, нарны гэрэл шууд тусаж халахгүй байх нөхцөлийг хангасан байна.

4.8.Өөрөө урвалд ордог бодис, органик хэт ислийг ачааны чингэлэг эсвэл битүү чингэлэгтэй тээврийн хэрэгслэлээр, нарны гэрэл шууд тусахгүй, аливаа халалтын эх үүсвэрээс хол, сайн агааржуулалттай  нөхцөлд тээвэрлэнэ.

4.9.Тээвэрлэлтийн нөхцөлд температурын хяналт шаарддаг химийн бодисыг температурын тохиргоотой тээврийн хэрэслэлээр эсвэл гадаад орчны температур тохиромжтой байх улирлыг сонгож тээвэрлэлтийг хийнэ.

              4.10.Тээвэрлүүлэгч нь тухайн ачааны онцлогт тохирсон ослын үед ажиллах  төлөвлөгөөг боловсруулах ба уг төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах материал, багаж хэрэгслээр тээвэрлэгчийг хангасан байна. 

              4.11.Тээвэрлэж буй химийн бодисын сав, баглаа боодол нь энэхүү журмын 3.5.11-д заасан шаардлагыг хангасан байх ба шаардлага хангаагүй, зориулалтын бус сав, баглаа боодолтой химийн бодисыг тээвэрлэхийг хориглоно.

              4.12.Хүснэгт 4-т заасан ангилалд хамаарах химийн бодисыг аюултай ачаа гэж үзэх ба тэдгээрийг тээвэрлэхэд дараах журмыг баримтална. Үүнд:

 

Хүснэгт 4. Аюултай ачааны ангилал, бүлэг, шинж чанар¹

 

Ангилал	Бүлэг	Аюултай ачааны шинж чанар
Ангилал 1. Тэсрэмтгий бодис	1.1	Хүчтэй, өргөн цар хүрээ хамарсан тэсрэлт үүсгэх аюултай
	1.2	Цохилтын хүч үүсгэх аюултай боловч хүчтэй тэсрэлт үүсгэдэггүй
	1.3	Галын аюултай болон бага хэмжээгээр дэлбэрэх, цохилтын хүч үүсгэдэг эсвэл аль алиныг нь зэрэг үүсгэх аюултай боловч хүчтэй өргөн хүрээг хамарсан тэсрэлт үүсгэдэггүй
	1.4	Бага хэмжээний тэсрэх аюултай
	1.5	Маш бага мэдрэмтгий боловч хүчтэй өргөн хүрээг хамран тэсрэх аюултай
	1.6	Туйлын бага мэдрэмтгий бөгөөд хүчтэй тэсрэх аюулгүй
Ангилал 2. Хий	2.1	Шатамхай хий (200 С-ийн температур, 101,3 кПа-ийн ердийн даралтанд агаартай харилцан үйлчилснээр гал авалцдаг хий)
	2.2	Шатамхай биш, хортой биш хий (200 С-ийн температур, 280 кПа-аас багагүй даралтанд савласан эсвэл хөлдөөж шингэрүүлсэн хий, үүнд амьсгал боогдуулдаг, исэлдүүлдэг болон бусад хий орно)
	2.3	Хортой хий (аэрозол орохгүй). Хортой бодисын 1, 2, 3, 4 – зэрэглэл, арьс үрэвсүүлэгч
Ангилал 3. Шатамхай шингэн		930 С-аас бага температурт гал авалцдаг (Шатамхай шингэн, мэдрэмтгий биш болгосон тэсрэх бодис (тэсрэх чадварыг бууруулах зорилгоор ус эсвэл өөр шингэнд уусгасан тэсрэх бодис))
Ангилал 4. Шатамхай хатуу бодис	4.1	Шатамхай хатуу бодис, өөрөө урвалд ордог бодис, мэдрэмтгий бус болгосон хатуу тэсрэх бодис
	4.2	Тээвэрлэлтийн явцад хэвийн нөхцөлд агшин зуур халах эсвэл агаартай хүрэлцэнгүүт агшин зуур гал авалцах чадвартай (пирофор бодис)
	4.3	Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис
Ангилал 5. Исэлдүүлэгч бодис болон органик хэт исэл	5.1	Исэлдүүлэгч бодис
	5.2	Органик хэт исэл
Ангилал 6. Хортой бодис	6.1	Хортой бодис
Ангилал 8. Идэмхий бодис		Идэмхий бодис
Ангилал 9. Бусад төрлийн аюул үүсгэх бодис		Усан орчинд хортой бодис, Шингэн төлөвт 100оС болон түүнээс дээш  дээш температурт, хатуу төлөвт 240оС болон түүнээс дээш  дээш температурт тээвэрлэдэг бодис

 

¹ -“НҮБ. Аюултай ачаа тээвэрлэх журам, аргачилсан заавар”

             

              4.13.Химийн бодисыг үзүүлэх аюулаас нь хамааруулж дараах бүлгийн савалгаагаар савлаж, тээвэрлэнэ.

 

Хүснэгт 5. Аюултай ачааны савалгааны бүлэг¹

Савалгааны бүлэг	Аюулын зэрэг
I	Онцгой хор, аюултай
II	Дунд зэргийн хор, аюултай
III	Бага хор, аюултай

¹ -“НҮБ. Аюултай ачаа тээвэрлэх журам, аргачилсан заавар”

 

              4.14.Доорх хэмжээ, савалгаа бүхий химийн бодисыг онцгой аюултай ачаа гэж үзнэ.

Хүснэгт 6. Онцгой аюултай ачаа

Ангилал, бүлэг	Бүлэг	Хэмжээ
Ангилал 1	Тэсрэмтгий бодис 1.1	Хэмжээ хамаарахгүй
	Тэсрэмтгий бодис 1.2	Хэмжээ хамаарахгүй
	Тэсрэмтгий бодис 1.3	Хэмжээ хамаарахгүй
	Тэсрэмтгий бодис 1.5	Хэмжээ хамаарахгүй
Ангилал 2	Хий 2.1	3000 л-ээс их шатамхай хий
	Хий 2.3 (аэрозол орохгүй)	Хэмжээ хамаарахгүй
Ангилал 3	Шатамхай шингэн, I ба II бүлгийн савалгаатай	3000 л-ээс их шатамхай хий
Ангилал 3 ба бүлэг 4.1	Мэдрэмтгий биш болгосон тэсрэх бодис	Хэмжээ хамаарахгүй
Бүлэг 4.2	Тээвэрлэлтийн явцад хэвийн нөхцөлд агшин зуур халах эсвэл агаартай хүрэлцэнгүүт агшин зуур гал авалцах чадвартай,  I бүлгийн савалгаатай	3000 л эсвэл 3000 кг-аас их
Бүлэг 4.3	Устай харилцан үйлчлэхэд шатамхай хий ялгаруулдаг бодис, I бүлгийн савалгаатай	3000 л эсвэл 3000 кг-аас их
Ангилал 5	5.1.Исэлдүүлэгч бодис, I бүлгийн савалгаатай	3000 л эсвэл 3000 кг-аас их
	5.1.Перхлоратууд, аммонийн нитрат, аммонийн нитратын бордоо	3000 л эсвэл 3000 кг-аас их
Ангилал 6	6.1. Хортой бодис, I бүлгийн савалгаатай	Хэмжээ хамаарахгүй
Ангилал 8	Идэмхий бодис, I бүлгийн савалгаатай	3000 л эсвэл 3000 кг-аас их

 

              4.15.Энэхүү журмын 4.14-д заасан онцгой аюултай ачааг дотоодод тээвэрлэхэд дараах журмыг мөрдөнө:

                         4.15.1.Аюултай ачааг ангилалд хамруулах, савлах, тэмдэг тэмдэглэгээ хийх, тээвэрлэлтийн баримт бичгийг бэлтгэх, аюултай ачааг тээвэрлэлтэд хүлээн авах, ачааг ачих, тээвэрлэх, буулгах зэрэг үйл ажиллагааг гүйцэтгэх болон бусад ажиллагаанд оролцох хүмүүс дараах сургалтанд хамрагдсан байна:

                                    а. ерөнхий мэдээлэл олгох сургалт (бүх хүн хамрагдах ба аюултай ачааны ангилалт, хаяг шошгожуулах, аюулын тэмдэг тэмдэглэгээ хийх, савлах, ачааг хамт болон тусад нь тээвэрлэхэд тавигдах шаардлага, тээвэрлэлтийн бичиг баримтын зорилго, агуулга болон ослын үед авах арга хэмжээний талаарх мэдээллийг багтаасан байна). 

                     б.тухайн ажилтны гүйцэтгэх үүргийн онцлогт тохирсон бие даасан сургалт.

                     в. аюулгүй ажиллагааны сургалт (аюул ослыг зогсоох арга ажиллагаа, ослын үед ажиллах  төлөвлөгөө, нэг бүрийн хамгаалах хэрэгсэл ашиглах заавар).

                        4.15.2.Ажил олгогч нь энэхүү журмын 4.15.1-д заасан сургалтанд хамрагдсан  ажилтны бүртгэл хөтлөж, шаардлагатай мэдээллийг эзэмшсэн эсэхийг шалгасны дараа ажилтнаар гарын үсэг зурж баримтжуулсан байна.

                         4.15.3.Тээвэрлүүлэгч нь тээвэрлэх ачаанд тээврийн баримт бичгийг бүрдүүлнэ.

                         4.15.4.Аюултай болон аюулгүй ачааг хамт тээвэрлэж байгаа тохиолдолд тээврийн баримт бичигт аюултай ачааг эхэнд бичнэ. 

                         4.15.5.Тээврийн баримт бичиг нэгээс олон хуудастай бол хуудсыг заавал дугаарласан байна.

                         4.15.6.Тээврийн баримт бичиг нь дараах мэдээллийг агуулсан байна (Жишээ 3):

                       - ачаа илгээгч болон хүлээн авагчийн нэр, хаяг

                       - тээвэрлэгчид ачааг хүлээлгэн өгсөн огноо

                       - ачааны талаарх мэдээлэл: ачаа буюу бодисын нэр (том үсгээр бичих),

                        НҮБ-ын дугаар, ангилал, тээвэрлэлтийн үед анхаарах нөхцөл, нийт

                        хэмжээ (СИ системээр), сав баглаа боодлын тоо;

                      - илгээгчтэй холбоо барих утасны дугаар (24 цагийн ажиллагаатай)

                      - аюул осол гарсан үед холбогдох, ачаа дайрч өнгөрөх аймаг,

                       нийслэлийн онцгой байдлын газрын утасны дугаар.

                    4.15.7.Тээврийн баримт бичгийг гурван хувь үйлдэж, нэг хувийг  тээвэрлүүлэгч, хоёр хувийг тээвэрлэгч авна. Тээврийн баримт бичиг нь ачааг дагалдаж явах ба тээвэрлэгч ачааг хүргэсний дараа нэг хувийг өөртөө, нөгөө хувийг  хүлээн авагчид ачааны хамт хүлээлгэж өгнө.

                    4.15.8.Тээврийн баримт бичгийн хуулбарыг тээвэрлэгч тээврийн хэрэгсэл бүрийн жолоочийн талын хаалганы  халаас эсвэл  бичиг баримтын хайрцагт байрлуулсан байна. Хэрэв тээврийн хэрэгслийн ачааны хэсэг нь толгойн хэсгээс тусдаа бол тээврийн баримт бичгийн хувийг ус нэвтэрдэггүй уутанд хийж, ачаан дээр хүний нүдэнд ил харагдахуйц газар байрлуулсан байна.

                    4.16.9.Энэхүү журмын 4.14-д заасан ангилал, тоо хэмжээ бүхий химийн бодисыг тээвэрлэх маршрутыг тээвэрлэлт дайрч өнгөрөх орон нутгийн цагдаагийн болон онцгой байдлын газраар батлуулж, тээвэрлэлт эхлэхийн өмнө хугацааг мэдэгдэнэ.

                    4.16.10.Тээвэрлэлтийг зөвхөн өдрийн цагаар хийнэ.

            4.17.Химийн бодис тээвэрлэгч тээврийн хэрэгслийн хурдыг 50 км/цаг-аас хэтрүүлж болохгүй.

            4.18.Химийн бодисыг цуваагаар тээвэрлэх тохиолдолд тээврийн хэрэгслийн хоорондын зай 50 метрээс багагүй байна.

              4.19.Тээвэрлэлтийн явцад доорх аюултай ачааны ангиллын бодис Хүснэгт 7-д заасан хэмжээнээс ихээр асгарч алдагдсан бол тухайн орон нутгийн онцгой байдлын газар болон цагдаагийн байгууллагад заавал мэдэгдэнэ.

Хүснэгт 7. Асгарч алдагдсан бодисын талаар онцгой байдлын газарт

мэдээлэх хэмжээ

 

Аюултай ачааны ангилал	Хэмжээ
1.1, 1.2, 1.3, 1.5	10 кг
1.4, 1.6	50 кг
2	Хүн амын эрүүл мэндэд нөлөөлөхүйц хэмжээгээр 10 минутаас их хугацаагаар алдагдсан бол
3	200 л
4	25 кг
5.1	50 кг эсвэл 50 л
5.2	1 кг эсвэл 1 л
6.1	5 кг эсвэл 5 л
8	5 кг эсвэл 5 л
9	25 кг эсвэл 25 л

 

              4.20.Энэхүү журмын 4.19-д заасны дагуу мэдэгдэхдээ доорх мэдээллийг өгнө. Үүнд:

•  Тээвэрлэж яваа бодисын нэр, НҮБ-ийн дугаар¹ ;
•  Тээвэрлэж яваа хэмжээ;
•  Асгарч алдагдсан болон галд өртсөн бодисын нэр,  хэмжээ;
•  Осол аваар гарсан шалтгаан, сав баглаа боодол болон тээврийн хэрэгслийн нөхцөл байдал;
•  Осол аваар гарсан газрын байршил;
•  Хэрэв хүний эрүүл мэндэд нөлөөлсөн бол  өртсөн болон нас барсан хүний тоо.

              4.21.Энэхүү журмын 4.20-д зааснаас гадна шаардлагатай бол гал унтраах болон цэвэрлэхэд шаардлагатай бодис материалын талаар мэдээлж болно.

              4.22.Энэхүү журмын 4.19-д заасан хэмжээнээс бага хэмжээгээр алдагдаж, асгарсан тохиолдолд тээвэрлэлтийг хариуцагч нь тээвэрлүүлэгч болон өөрийн ажил олгогчид мэдэгдэж, ослын үед ажиллах төлөвлөгөөний дагуу арга хэмжээг яаралтай авна. Энэхүү төлөвлөгөөнд заасан арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсний дараа асгаралт, алдагдлыг зогсоож, бохирдлыг бүрэн цэвэрлэж чадаагүй бол орон нутгийн онцгой байдлын газарт мэдэгдэж, тусламж авна.

              4.23.Тээвэрлүүлэгч нь гарсан осол аваарын талаар доорх мэдээлэл агуулсан тайланг гуч хоногийн дотор байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага, эрүүл мэндийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага болон онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн  байгууллагад ирүүлнэ. Үүнд:

• тайлан гаргагчийн нэр, хаяг, утасны дугаар;
• осол аваар гарсан газрын нэр, байршил болон огноо;
• осол аваарт өртсөн химийн бодисын нэр, ангилал;
• тээвэрлэж явсан хэмжээ, асгарсан бодисын хэмжээ;
• осол аваар гарсан шалтгаан;
• хэрэв цилиндртэй хий алдагдсан бол цилиндрийг  

     баталгаажуулсан гэрчилгээ;

• осол аваарын улмаас нас барсан болон гэмтсэн хордсон хүний тоо;

-   хэрэв нүүлгэн шилжүүлэлт хийсэн бол нүүлгэн шилжүүлсэн хүний тоо;

-   ослын үед ажиллах төлөвлөгөө хэрэгжүүлсэн бол хариуцсан  

    хүний нэр, хаяг, авсан арга хэмжээ.

¹-Нэгдсэн үндэсний байгууллагын Аюултай ачаа тээвэрлэх экспертүүдийн хорооноос гаргасан аюултай материалын бүртгэлийн дугаар

                   

Тав. Химийн хорт болон аюултай бодисыг ашиглахад тавих нэмэлт шаардлага

              5.1.Байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын олгосон зөвшөөрөл бүхий иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага химийн бодис ашиглах ба зөвшөөрөл авахдаа Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийн 11.1 –д зааснаас гадна дараах материалыг хавсаргана:

                         5.1.1.тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөлд ашиглах бодисын нэр, тоо хэмжээ, ашиглах зориулалтыг тусгасан байна)²;

                         5.1.2.ашиглах бодис нэг бүрийн хор аюулын  лавлах  мэдээлэл (монгол, англи, орос хэлний аль нэг дээр)³; 

                         5.1.3. Мэргэжлийн хяналтын байцаагчийн ажлын байрны дүгнэлт².

                         5.1.4.Байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаар баталгаажсан байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ⁴;

                         5.1.5.“Монгол улсад ашиглахыг хязгаарласан химийн хорт болон аюултай бодис”-ын жагсаалтад орсон бодисын хувьд Химийн хорт болон аюултай бодисын бодлого зохицуулалтын асуудал эрхэлсэн үндэсний зөвлөлийн дүгнэлт⁵;

                         5.1.6.Судалгаа, шинжилгээний зориулалтаар ашиглах, нэг килограмм эсхүл нэг литрээс бага хэмжээтэй “Монгол улсад ашиглахыг хориглосон химийн хорт болон аюултай бодис” болон “Монгол улсад ашиглахыг хязгаарласан химийн хорт болон аюултай бодис”-ын жагсаалтад орсон бодист энэ журмын 5.1.5-д заасан дүгнэлт хамаарахгүй.

              5.2.Химийн бодис ашиглах үйл ажиллагаа эрхлэгч нь дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ:

             5.2.1.ашиглаж буй химийн бодис нэг бүрийн хор аюулын лавлах мэдээллийг үйлдвэрлэгч эсвэл албан ёсны борлуулагчаас авч, монгол хэл рүү үнэн зөв орчуулсан байна.

             5.2.2.ашиглаж буй химийн бодис нэг бүрээр ашиглалт, зарцуулалтын бүртгэл хөтлөнө.

             5.2.3.химийн бодис ашиглах үед үүсэж болох эрсдлийн үнэлгээг байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын нарийвчилсан үнэлгээний хүрээнд хийлгэсэн байна.

            5.2.4.химийн хорт болон аюултай бодисыг ашиглан үйл ажиллагаа явуулах ажлын байр, талбай нь хөдөлмөр хамгааллын нөхцөл, аюулгүй ажиллагааг бүрэн хангасан байна;

5.2.5.химийн бодис ашиглах үйл ажиллагаа эрхлэгч нь технологийн горимыг нарийн чанд мөрдөж ажиллан, орчиндоо болон ажлын байранд зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс хэтэрсэн ялгарал үүсгэхгүй байх үүрэг хүлээх ба үүнд хяналт тавьж ажиллана.

            5.2.6.ашиглаж буй химийн бодисын хор, аюулын шинж чанарыг анхааруулсан анхааруулах тэмдэг, дохио үг, аюулын тэмдэглэгээг ажлын байранд харагдахуйц байрлалд тодоор зурж, бичиж байрлуулсан байна.

             5.2.7.хувийн хамгаалах хэрэгслэлээр ажиллагсдыг үнэгүй хангана.

                        5.2.8.зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс хэтэрсэн ялгарал үүссэн болон хөрс, ус бохирдсон  тохиолдолд түүнийг бууруулах, саармагжуулах, байгаль орчинд халгүй аргаар устгах арга хэмжээг өөрийн хөрөнгөөр авч хэрэгжүүлнэ;

 

² - Химийн хорт болон аюултай бодисын тухай хууль

³ - НҮБ. Химийн бодисын ангилал хаягжуулалтын нэгдсэн систем

⁴ - Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хууль

⁵- Химийн хорт болон аюултай бодисын тухай хууль

 

5.2.9.химийн бодистой харьцаж ажилладаг ажиллагсдыг жилд 1 удаа эмнэлгийн үзлэгт хамруулна.

                        5.2.10.химийн хорт болон аюултай химийн бодис ашиглагч аж ахуйн нэгж, байгууллага нь химийн бодисын асуудал хариуцсан  ажилтантай байна.

              5.3.Химийн бодистой харьцаж ажилладаг ажилтан нь дараах шаардлагыг мөрдөж ажиллана:

             5.3.1.химийн бодистой харьцах аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааг мөрдөж, химийн бодисын ашиглалттай холбоотой үүсэж болох эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авч ажиллана.

             5.3.2.энэхүү журмын 2.1.8-д заасан хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааны багаж хэрэгслийг ашиглах дадлыг эзэмшсэн байна.

             5.3.3.эрсдэлтэй нөхцөл байдал үүссэн тохиолдолд удирдлагад яаралтай мэдэгдэж, аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааны дагуу ажиллана.

              5.4.Химийн бодистой харьцаж ажилладаг ажиллагсад нь удирдлагаасаа ашиглаж байгаа химийн бодистой холбоотой дараах зүйлийг шаардах эрхтэй:

                        5.4.1.химийн бодисын ангилал, хаяг шошгон дээрх тэмдэг тэмдэглэгээний тайлбар, аюулын тэмдэглэгээ, сэрэмжлүүлэх тэмдэглэгээний мэдээлэл (монгол хэл дээр);

                        5.4.2.химийн бодисын хор аюулын лавлах мэдээлэл (монгол хэл дээр);

             5.4.3.химийн бодис ашиглах үед үүсэж болох эрсдлийн талаарх мэдээлэл;

            5.4.4.энэхүү журмын 2.1.6-д заасан сургалтанд хамрагдах.

              5.5.Химийн  бодис ашиглах үйл ажиллагаа эрхлэгч нь ашиглаж байгаа химийн бодисоос үүсэж болох эрсдлийг бууруулах зорилгоор дараах арга хэмжээнээс тохирохыг сонгож хэрэгжүүлнэ:

             5.5.1.барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжийн сонголт, төлөвлөлт хийхэд дараах зүйлийг анхаарна:

                                    а/аль болох битүү системээр химийн бодис ашиглах;

б/химийн бодисоос эрсдэл үүсэж болох шат дамжлагыг бусад            дамжлагаас тусгаарлах;

                        в/хортой аюултай тоос, утаа гэм мэт ялгарлыг бууруулах,                                  дарах, хаах болон асгарч алдагдсан бодисын тархалтыг хязгаарлах систем, нэмэлт тоноглолыг суурилуулах;

                        г/ хэсэгчлэн хааж, хэсэгчилсэн агааржуулалтын систем тавих;

                        д/ хэсэгчилсэн агааржуулалтын систем тавих;

                         е/ ерөнхий агааржуулалтын систем тавих.

                        5.5.2. Дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж хэвшүүлнэ:

а/ химийн бодисын нөлөөлөлд өртөж болох ажиллагсдыг тоог аль  болох цөөрүүлэх, шаардлагагүй хүмүүсийг нэвтрүүлэхгүй байх;

б/ажиллагсдын химийн бодисын нөлөөлөлд өртөх хугацааг                               багасгах;

                                    в/ бохирдсон шал, гадаргуу гэх мэтийг тогтмол цэвэрлэж байх;

                        г/ техникийн хяналт, үйлчилгээг тогтмол хийж байх;

д/ химийн бодис болон аюултай хог хаягдлыг аюулгүй хадгалах  нөхцөл бүрдүүлэх

             5.5.3.Дараах хамгаалалтын болон сэрэмжлүүлэх арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ:

а/ энэхүү журмын 5.5.1, 5.5.2-т заасан арга хэмжээ хангалтгүй гэж үзвэл ажиллагсдыг хувийн хамгаалах хэрэгслэлээр хангана.

                        б/ бохирдол үүсэх газруудад идэх, уух, тамхи татах, бохь   зажлахыг хориглох;

                        в/ гар угаах, усанд орох, хувцас солих болон хадгалах, бохир

           хувцас цэвэрлэх нөхцөлөөр хангах;

                        г/ анхааруулах тэмдэг, тэмдэглэгээг ашиглах;

                        д/ аюул ослын үед ашиглах багаж, хэрэгсэлээр хангах.

            5.5.4.Тэсрэмтгий, шатамхай, өөрөө урвалд ордог тогтворгүй бодис ашиглах үед үүсэж болох эрсдлийг бууруулах зорилгоор дараах арга хэмжээнээс тохирохыг сонгож хэрэгжүүлнэ:

                        а/Барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжийн сонголт хийхэд энэхүү журмын 5.5.1-ээс гадна дараах зүйлийг анхаарна:

                         - шаталтын эх үүсвэрийг холдуулах болон хянах;

                                    - шатамхай бодис ашиглаж байгаа шат дамжлагыг дараах зүйлээс  

                                     тусгаарлах: бусад шат дамжлагаас, шатамхай бодисын болон

                                    галын аюулын үед аюултай нөхцөл байдал үүсгэдэг бодисыг их

                                    хэмжээгээр хадгалж байгаа агуулахаас, хөдөлгөөнгүй шаталтын эх үүсвэрээс;

- химийн бодисыг задгай системээр ашиглаж байгаа тохиолдолд идэвхгүй орчин үүсгэх;

- утаа мэдрэгч, галын дохиоллын систем, автомат гал унтраах  системтэй байх;

- даралт мэдрэгч болон тэсрэлт үүсэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хий зайлуулагч автомат төхөөрөмж суурилуулах.

             5.5.5. Дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж хэвшүүлнэ:

                         а/ техникийн хяналт, үйлчилгээг тогтмол хийж байх;

            б/ ажлын байранд хадгалах химийн бодисын хэмжээг аль болох багасгах;

            в/ барилга байгууламж дотор ашиглах химийн бодисын  

           хэмжээг аль болох багасгах;

           г/ хадгалж байгаа химийн бодисыг үйлдвэрлэлийн процесс болон бусад үйл ажиллаганаас тусгаарлах;

                                    д/ хамт хадгалж болохгүй бодисуудыг тусгаарлах;

     е/ химийн бодисын нөлөөлөлд өртөж болзошгүй ажиллагсдын тоог аль болох багасгах;

            ё/ химийн бодис асгарч алдагдсан үед цэвэрлэх үйл ажиллагааг

            яаралтай авч хэрэгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлсэн байх;

 ж/ химийн бодисын хог хаягдлыг аюултай хог хаягдал устгах  зөвшөөрөл бүхий аж ахуйн нэгжид шилжүүлэх хүртэл түр хадгалах аюулгүй нөхцлийг бүрдүүлсэн байх;

 з/ үйлдвэрлэлд ашиглаж байгаа тоног төхөөрөмж, материал нь аюулгүй ажиллагааны шаардлагыг хангасан байх, жишээлбэл, оч үсэрдэггүй, шатамхай бус гэх мэт;

                                  и/ анхааруулах, сэрэмжлүүлэх тэмдэг тэмдэглэгээг ашиглах;

           й/ ажлын хувцас, хувийн хамгаалах хэрэгслээр хангах (синтетик  

             материал нь галд хайлж, түлэгдэлтийг нэмэгдүүлэх аюултайг

             анхаарах);

              к/ аюул ослын үед дохио өгөх дохиоллын систем, гал унтраах

              галын хор, багаж хэрэгслээр хангасан байх.

 

              Зургаа. Химийн хорт болон аюултай бодис устгахад тавигдах шаардлага

6.1.Химийн бодис устгах зөвшөөрөл олгоход “Аюултай хог хаягдлыг цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, устгах, экспортлох үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл олгоход тавигдах шаардлага болон зөвшөөрөл олгох журам”- ыг мөрдөнө.

              6.2.Химийн бодис устгах үйл ажиллагааг байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас олгосон аюултай хог хаягдал устгах, сэргээн ашиглах, дахин боловсруулах зөвшөөрөл бүхий аж ахуйн нэгж, байгууллага гүйцэтгэнэ.

              6.3.Химийн бодис устгахад  “Аюултай хог хаягдлыг түр хадгалах, цуглуулах, тээвэрлэх, дахин боловсруулах, устгах болон бүртгэх, тайлагнах журам”- ыг мөрдөнө.

6.4.Цэвэрлээгүй химийн бодисын сав баглаа боодлыг аюултай хог хаягдал гэж үзэж, түүнийг устгахад энэхүү журмын 6.3-д заасан журмыг мөрдөнө.

6.5.Химийн бодисын сав, баглаа боодлыг үйлдвэрлэгчид гэрээний үндсэн дээр эргүүлэн өгч болно.

6.6.Хэрэв химийн бодис ашиглах үйл ажиллагаа эрхлэгч нь үйл ажиллагаанаас үүссэн химийн бодисын савыг үйлдвэрлэгч болон аюултай хог хаягдал дахин боловсруулах, устгах эрх бүхий байгууллагад шилжүүлэх боломжгүй бол химийн бодис нэг бүрээр түүний сав, баглаа боодлыг цэвэрлэх заавар боловсруулж, баталсан байна. 

6.7.Энэхүү журмын 6.6-д заасан зааврын дагуу химийн бодисын сав баглаа боодлыг цэвэрлэсний дараа хог хаягдал устгах, сэргээн ашиглах, дахин боловсруулах эрх бүхий аж ахуйн нэгж, байгууллагад гэрээний үндсэн дээр шилжүүлж болно.

6.8.Энэхүү журмын 6.6-д заасан батлагдсан зааврын дагуу  цэвэрлэсэн химийн бодисын сав, баглаа боодлыг хог хаягдлын зориулалтын ландфиллд булшлах бол жижиглэж хэмжээг багасгасны дараа шингэн гадагш нэвчүүлдэггүй саванд савлаж, үнс, шавар, шороо, элс, цемент зэрэг идэвхгүй дүүргэгчээр чигжиж дүүргээд таглаж, булшилна.

6.9.Энэхүү журмын 6.8-д заасны дагуу химийн бодисын сав баглаа боодлыг устгах бол байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас зөвшөөрөл авна.

6.10.Химийн бодисын сав, баглаа боодлын цэвэрлэгээнээс үүссэн ус, шингэнийг хөрс, гадаргын ус, ариутгал татуургын төвлөрсөн сүлжээнд урьдчилан цэвэршүүлэлгүйгээр нийлүүлэхийг хориглоно.

              6.11.Химийн бодисын сав, баглаа боодлыг ус болон хүнсний бүтээгдэхүүн савлах зориулалтаар ашиглахыг хориглоно.

              6.12.Химийн бодистой холбоотой үүссэн осол, хүний эрүүл мэнд, мал, эд хөрөнгө, байгаль орчныг хордуулсан, алан хядах, хорлон сүйтгэх зорилгоор хэрэглэсэн химийн бодисоос үүссэн хор уршгийг арилгах,  түүнчлэн эзэн нь тодорхойгүй химийн бодисын хаягдлыг устгах  арга үйл ажиллагааг Гамшгаас хамгаалах тухай 20 дугаар зүйлийн 20.1 дэх хэсэгт заасны дагуу зохион байгуулна.